technik transportu drogowego 342 [05]

Transkrypt

Ministerstwo Edukacji Narodowej
342[05]/MEN/2009.
PROGRAM NAUCZANIA
TECHNIK TRANSPORTU DROGOWEGO 342 [05]
Zatwierdzam
Minister Edukacji Narodowej
Warszawa 2009
Autorzy:
mgr inŜ. Leszek Sokolnicki
mgr inŜ. Włodzimierz Arciszewski
inŜ. Krzysztof Zieliński
Recenzenci:
mgr inŜ. Zdzisław Szkudlarek
mgr inŜ. Piotr Zając
Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Włodzimierz Arciszewski
mgr inŜ. Janina Dretkiewicz-Więch
Opracowanie techniczne:
mgr Magdalena Mrozkowiak
2
Spis treści
I.
II.
Plany nauczania
Programy nauczania przedmiotów zawodowych
1. Podstawy techniczne zawodu
2. Środki transportu drogowego
3. Środowisko i bezpieczeństwo transportu drogowego
4. Przepisy ruchu drogowego
5. Przepisy w transporcie drogowym
6. Prowadzenie pojazdów
7. Język obcy zawodowy
8. Zajęcia praktyczne
9. Praktyka zawodowa
10. Technika jazdy
3
4
6
6
15
34
46
52
58
69
74
80
84
I. PLANY NAUCZANIA
PLAN NAUCZANIA
Szkoła policealna
Zawód: technik transportu drogowego 342 [05]
Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie, prawo
jazdy kategorii B
Lp.
Dla młodzieŜy
Liczba godzin
tygodniowo
w dwuletnim
okresie nauczania
Przedmioty nauczania
Środowisko i bezpieczeństwo
3.
transportu drogowego
8 Zajęcia praktyczne
9. Technika jazdy
Razem
Praktyka zawodowa: 4 tygodnie .
*
Dla dorosłych
Liczba godzin
tygodniowo
w dwuletnim
okresie nauczania
Semestry I-IV
Semestry
I-IV
Forma stacjonarna
4
6
2
5
6
6
2
5
7
4
15
1
50
2
5
6
4
6
1
37
Nauka jazdy samochodem: liczba godzin, indywidualnie dla kaŜdego ucznia,
zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi szkolenia osób ubiegających
się o prawa jazdy kategorii C i C+ E .
** Zakres celów i treści kształcenia ujętych w przedmiotach: Środowisko i
bezpieczeństwo transportu drogowego, Przepisy w transporcie drogowym,
Prowadzenie pojazdów, Technika jazdy uwzględniają w pełni program szkolenia w
ramach kwalifikacji wstępnej, określony w przepisach dotyczących szkolenia
kierowców wykonujących transport drogowy.
4
PLAN NAUCZANIA
Technikum uzupełniające
Zawód: technik transportu drogowego 342 [05]
Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa: mechanik
pojazdów samochodowych, elektromechanik pojazdów samochodowych,
prawo jazdy kategorii B
Lp.
Dla młodzieŜy
Liczba godzin
tygodniowo
w trzyletnim
okresie nauczania
Przedmioty nauczania
Środowisko i bezpieczeństwo
3.
transportu drogowego
8. Zajęcia praktyczne
9. Technika jazdy
Razem
Praktyka zawodowa: 4 tygodnie
Dla dorosłych
Liczba godzin
tygodniowo w
trzyletnim okresie
nauczania
Semestry I-VI
Semestry
I-VI
Forma stacjonarna
1
1
1
1
6
5
2
5
6
4
5
1
31
2
4
5
2
3
1
24
* Nauka jazdy samochodem: liczba godzin, indywidualnie dla kaŜdego ucznia,
zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi szkolenia osób ubiegających
się o prawa jazdy kategorii C i C+ E.
** Zakres celów i treści kształcenia ujętych w przedmiotach: Środowisko i
bezpieczeństwo transportu drogowego, Przepisy w transporcie drogowym,
Prowadzenie pojazdów, Technika jazdy uwzględniają w pełni program szkolenia w
ramach kwalifikacji wstępnej, określony w przepisach dotyczących szkolenia
kierowców wykonujących transport drogowy.
5
II.
PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW
ZAWODOWYCH
PODSTAWY TECHNICZNE ZAWODU
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:
− scharakteryzować rodzaje rysunków technicznych,
− wyjaśnić znaczenie normalizacji w rysunku technicznym,
− wykonać szkice figur płaskich oraz brył geometrycznych w rzutach
prostokątnych,
− wykonać szkice typowych części maszyn,
− zwymiarować szkice części maszyn,
− zastosować uproszczenia rysunkowe,
− odczytać rysunki techniczne, szkice i schematy,
− odczytać informacje z rysunku wykonawczego, złoŜeniowego,
schematycznego,
− odczytać schematy elektryczne i elektroniczne,
− sklasyfikować przyrządy pomiarowe oraz określić ich właściwości
metrologiczne,
− dobrać przyrządy do pomiaru i sprawdzania części maszyn,
− wykonać podstawowe pomiary wielkości geometrycznych,
− zinterpretować wyniki pomiarów,
− wyjaśnić zjawiska fizyczne występujące w obwodach, układach,
urządzeniach elektrycznych i elektronicznych,
− rozpoznać elementy układów elektrycznych i elektronicznych,
− obliczyć wartość wielkości elektrycznych w prostych obwodach prądu
stałego,
− określić
parametry techniczne elementów oraz
urządzeń
elektrycznych
i
elektronicznych
na
podstawie
oznaczeń
i dokumentacji technicznej,
− rozpoznać symbole graficzne elementów i urządzeń wyposaŜenia
elektrycznego i elektronicznego pojazdów samochodowych,
− zmierzyć
parametry
podstawowych
układów
elektrycznych
i elektronicznych,
− zinterpretować wyniki pomiarów przedstawione w postaci liczbowej
i graficznej,
− zastosować zasady mechaniki technicznej,
− wykonać podstawowe działania na wektorach,
6
− określić warunki równowagi ciała sztywnego,
− obliczyć: prędkość obrotową, pracę mechaniczną, moc, energię
i sprawność,
− wyznaczyć siłę tarcia tocznego i ślizgowego,
− scharakteryzować siłę bezwładności,
− scharakteryzować budowę oraz wyjaśnić zasadę działania napędów
hydraulicznych i pneumatycznych,
− wyjaśnić budowę i zasadę działania urządzeń chłodniczych,
− posłuŜyć się dokumentacją techniczną oraz normami,
− skorzystać z róŜnych źródeł informacji,
− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania
pomiarów.
Materiał nauczania
1. Podstawy rysunku technicznego
Rodzaje rysunków. Normalizacja w rysunku technicznym. Linie
rysunkowe i ich zastosowanie. Arkusz rysunkowy. Zasady rzutowania.
Widoki i przekroje. Zasady wymiarowania rysunków. Uproszczenia
rysunkowe. Rysunek wykonawczy. Rysunek złoŜeniowy. Rysunek
schematyczny. Symbole graficzne stosowane w rysunku elektrycznym.
Rodzaje rysunku technicznego elektrycznego. Schematy elektryczne
blokowe, ideowe i montaŜowe.
Ćwiczenia:
• Szkicowanie płaskich figur geometrycznych z uwzględnieniem
poprawności kształtów, proporcji i wymiarów.
• Wykonywanie szkicu bryły geometrycznej w rzutach prostokątnych.
• Wykonywanie szkicu części maszyny w rzutach prostokątnych.
• Odczytywanie rysunków w róŜnym stopniu uproszczenia.
• RozróŜnianie na schematach symboli graficznych.
• Odczytywanie schematów mechanicznych.
• Odczytywanie schematów hydraulicznych i pneumatycznych.
• Odczytywanie rysunku złoŜeniowego.
• Odczytywanie elektrycznych schematów ideowych i montaŜowych.
2. Pomiary warsztatowe
Pomiar, sprawdzanie. Metody pomiaru. Klasyfikacja przyrządów
pomiarowych. Właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych.
Zasady posługiwania się przyrządami pomiarowymi. Wzorce miar.
7
Przyrządy
suwmiarkowe.
Przyrządy
mikrometryczne.
Czujniki
pomiarowe. Sprawdziany. Przyrządy pomiarowe z odczytem cyfrowym.
Ćwiczenia:
• Wykonywanie pomiarów części maszyn o róŜnych kształtach
z zastosowaniem przyrządów suwmiarkowych i mikrometrycznych.
• Sprawdzanie otworów i wałków sprawdzianami jednogranicznymi
i dwugranicznymi.
• Wykonywanie pomiarów odchyłek za pomocą czujnika zegarowego.
3. Podstawy elektrotechniki i elektroniki
Zjawisko prądu elektrycznego. Napięcie i natęŜenie prądu elektrycznego.
Przewody elektryczne w konstrukcji samochodu. Schemat obwodu
elektrycznego prądu stałego, symbole graficzne. Elementy obwodu
prądu stałego. Prawo Ohma. Prawa Kirchhoffa. Moc i energia prądu
elektrycznego. Cieplne działanie prądu elektrycznego. Maszyny
elektryczne. Podstawowe układy elektroniczne. Prostowniki sterowane.
Filtry prostownicze. Stabilizatory napięcia i prądu elektrycznego. Sygnały
analogowe i cyfrowe. Mikroprocesory. Instalacja elektryczna pojazdu
samochodowego. Schematy instalacji elektrycznej samochodu. Symbole
graficzne stosowane na schematach elektrycznych.
Ćwiczenia:
• Obliczanie podstawowych parametrów obwodu prądu stałego.
• Odczytywanie schematów obwodów elektrycznych prądu stałego.
• Odczytywanie schematów instalacji elektrycznej samochodu.
• Ustalanie parametrów maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie
tabliczki znamionowej.
• Rozpoznawanie elementów elektronicznych na podstawie wyglądu
i oznaczenia.
• Identyfikowanie elementów elektronicznych na schemacie układu.
4. Pomiary podstawowych wielkości elektrycznych
Przyrządy do pomiaru wielkości elektrycznych. Symbole przyrządów
pomiarowych. Uniwersalne przyrządy pomiarowe: analogowe, cyfrowe.
Metody pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych: napięcia,
natęŜenia prądu, rezystancji. Dobór metody pomiarowej i przyrządów do
pomiaru wielkości elektrycznych. Technika wykonywania pomiaru.
Pomiary i szacowanie wielkości mierzonej. Przepisy bezpieczeństwa
i higieny pracy obowiązujące podczas wykonywania pomiarów.
8
Ćwiczenia:
• Organizowanie stanowiska do wykonywania pomiarów wielkości
elektrycznych.
• Wykonywanie pomiarów napięcia i natęŜenia prądu stałego oraz
rezystancji.
5. Podstawy mechaniki technicznej
Pojęcie, właściwości i rodzaje sił, Układ sił. Działania na wektorach.
Rodzaje więzów i ich reakcje. Moment siły względem punktu. Para sił
i jej właściwości. Płaski układ sił zbieŜnych - warunki równowagi. Środek
masy ciała. Klasyfikacja i ogólna charakterystyka ruchów ciała
sztywnego. Tarcie ślizgowe i toczne. Zasady dynamiki. Siła
bezwładności. Praca, energia, moc i sprawność. Drgania swobodne
i wymuszone.
Ćwiczenia:
• Wyznaczanie metodą analityczną reakcji w podporach stałych.
• Obliczanie siły tarcia i siły bezwładności.
• Obliczanie mocy i sprawności.
6. Podstawy maszynoznawstwa
Podstawy hydromechaniki. Klasyfikacja maszyn hydraulicznych.
Zastosowanie pomp i napędów hydraulicznych w pojazdach
samochodowych. Napędy pneumatyczne. SpręŜarki i wentylatory.
Napędy pneumohydrauliczne. Klasyfikacja, ogólna charakterystyka
urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych. Przepisy bezpieczeństwa
i higieny pracy obowiązujące podczas obsługi maszyn i urządzeń.
Ćwiczenia:
• Rozpoznawanie elementów hydraulicznych na podstawie oznaczenia.
• Identyfikowanie urządzeń hydraulicznych w układach i zespołach
samochodu.
• Charakteryzowanie napędów pneumatycznych i hydraulicznych na
podstawie opisów i schematów.
• Wyjaśnianie
zasad
działania
urządzeń
chłodniczych
i klimatyzacyjnych.
Środki dydaktyczne
Zestawy norm rysunkowych.
Model rzutni.
Modele brył geometrycznych.
Modele i eksponaty części maszyn.
9
Przykładowe rysunki wykonawcze, złoŜeniowe i schematyczne.
Prezentacje multimedialne.
Przyrządy pomiarowe.
Schematy przyrządów pomiarowych.
Zasilacze stabilizowane napięcia stałego.
Analogowe i cyfrowe mierniki uniwersalne.
Zestawy elementów wyposaŜenia elektrycznego i elektronicznego.
Modele maszyn i urządzeń elektrycznych.
Wiązki instalacji elektrycznej.
Elementy elektryczne i elektroniczne.
Schematy napędów hydraulicznych i pneumatycznych.
Modele napędów hydraulicznych i pneumatycznych.
Schematy i modele urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych.
Poradniki, katalogi.
Uwagi o realizacji
Przedmiot Podstawy techniczne zawodu obejmuje zintegrowane
treści kształcenia z zakresu: rysunku technicznego, pomiarów
warsztatowych, elektrotechniki i elektroniki, mechaniki technicznej oraz
maszynoznawstwa. Podczas realizacji programu naleŜy łączyć teorię
z praktyką poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń, wykorzystywać
wiadomości i umiejętności uczniów z zakresu statyki, kinematyki,
dynamiki i elektrotechniki nabyte na lekcjach fizyki oraz kształtować
umiejętność korzystania z róŜnych źródeł informacji.
Program nauczania proponuje się realizować metodą opisu
i wyjaśnienia w połączeniu z pokazem, dyskusji dydaktycznej oraz
ćwiczeń praktycznych.
DuŜe znaczenie dla realizacji celów kształcenia ma wykorzystanie
filmów dydaktycznych oraz prezentacji multimedialnych, poniewaŜ
ułatwia przyswajanie nowych informacji, wpływa na rozwój
samodzielnego myślenia oraz poprawność języka technicznego. NaleŜy
pamiętać, aby przed projekcją filmu ukierunkować obserwację uczniów
a po obejrzeniu filmu przeprowadzić dyskusję i podsumowanie.
Nauczyciel powinien przygotować materiały potrzebne do wykonania
pokazów i ćwiczeń: katalogi, normy techniczne, poradniki, dokumentację
techniczną oraz zgromadzić w pracowni niezbędne środki dydaktyczne.
Treści programowe powinny być realizowane w róŜnych formach
organizacyjnych. Zajęcia teoretyczne naleŜy uzupełniać ćwiczeniami
wykonywanymi w grupach 2-3 osobowych lub indywidualnie. Praca
w grupie pozwoli na kształtowanie umiejętności komunikowania się,
dyskusji, podejmowania decyzji oraz prezentacji wyników.
Zajęcia edukacyjne powinny odbywać się w pracowni podstaw
techniki oraz pracowni elektrotechniki i elektroniki samochodowej
10
wyposaŜonych w środki dydaktyczne określone w programie nauczania.
Dla potrzeb własnych i uczniów nauczyciel powinien dysponować
podręczną biblioteką zaopatrzoną w literaturę techniczną, zbiory norm,
dokumentację techniczną, katalogi i czasopisma techniczne.
Na realizację poszczególnych działów tematycznych proponuje się
następujący podział godzin:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Działy tematyczne
Podstawy rysunku technicznego
Pomiary warsztatowe
Podstawy elektrotechniki i elektroniki
Pomiary podstawowych wielkości elektrycznych
Podstawy mechaniki technicznej
Podstawy maszynoznawstwa
Orientacyjna
liczba godzin
44
14
24
14
24
24
Razem
144
Podział godzin dotyczy kształcenia w szkole policealnej dla
młodzieŜy.
Podana w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów
tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzać
zmiany w zaleŜności od aktualnych potrzeb edukacyjnych.
Podstawy rysunku technicznego - realizację treści naleŜy rozpocząć
od zapoznania uczniów z organizacją miejsca pracy oraz zwrócić uwagę
na właściwe oświetlenie i rozmieszczenie materiałów, przyborów
rysunkowych oraz postawę ucznia podczas pracy. Nauczyciel powinien
przygotować i przeprowadzić z uczniami odpowiednio duŜą liczbę
ćwiczeń z zakresu czytania rysunków części maszyn i schematów
elektrycznych. Zajęcia powinny być realizowane w pracowni podstaw
techniki na wydzielonych stanowiskach pracy, w grupie do 15 uczniów
z podziałem na 2-3 osobowe zespoły. Uczniowie powinni mieć
moŜliwość korzystania z róŜnych źródeł informacji, jak: Polskie Normy,
dokumentacje techniczne, poradniki.
Pomiary warsztatowe - podczas realizacji treści działu szczególną
uwagę naleŜy zwrócić na kształtowanie umiejętności dobierania
przyrządów do pomiaru i sprawdzania części maszyn, wykonywania
podstawowych pomiarów wielkości geometrycznych oraz interpretowania
wyników pomiarów. Wskazane jest prowadzenie zajęć w grupie do 15
uczniów, z podziałem na zespoły 2-3 osobowe.
Przystępując do realizacji treści z zakresu elektrotechniki i elektroniki
na pierwszych zajęciach nauczyciel powinien przedstawić organizację
zajęć oraz omówić regulamin i instrukcję bhp obowiązującą w pracowni
elektrotechniki i elektroniki samochodowej. NaleŜy równieŜ uświadomić
uczniom zagroŜenia związane z prądem elektrycznym, wskazać
11
zastosowanie środków ochrony od poraŜeń prądem elektrycznym
i sprzętu ochrony przeciwpoŜarowej, zademonstrować awaryjne
wyłączenie zasilania oraz omówić sposób postępowania w przypadku
poraŜenia prądem.
Podstawy elektrotechniki i elektroniki - podczas realizacji programu
naleŜy skupić się na układach elektrycznych i elektronicznych, ich
budowie oraz schematach blokowych i ideowych. Budowę i zasadę
działania maszyn i urządzeń elektrycznych stosowanych w pojazdach
samochodowych naleŜy wyjaśniać na rzeczywistych maszynach lub
modelach dydaktycznych. Objaśnienie moŜna wspomóc filmem
dydaktycznym, foliogramami, a takŜe programami komputerowymi
symulującymi pracę maszyn i urządzeń.
Pomiary podstawowych wielkości elektrycznych - podczas realizacji
treści działu szczególną uwagę naleŜy zwrócić na kształtowanie
umiejętności
pomiaru
parametrów
podstawowych
elementów
elektrycznych i elektronicznych oraz interpretacji wyników pomiarów
przedstawionych w postaci liczbowej i graficznej. Ze względu na
występującą podczas realizacji ćwiczeń moŜliwość poraŜenia prądem
elektrycznym i konieczność zapewnienia uczniom bezpiecznych
warunków pracy zajęcia powinny odbywać się w grupie do 15 uczniów
z podziałem na zespoły 2-3 osobowe.
Podstawy mechaniki technicznej - treści działu obejmują podstawową
tematykę z zakresu statyki, kinematyki i dynamiki. Podczas jego
realizacji naleŜy wykorzystać wiadomości i umiejętności uczniów zdobyte
na lekcjach fizyki. Szczególną uwagę naleŜy zwrócić na opanowanie
przez uczniów umiejętności wyznaczania warunków równowagi układu
sił. Podstawową metodą nauczania powinny być ćwiczenia w połączeniu
z pokazem i objaśnieniem. Polecane są ćwiczenia obliczeniowe
o odpowiednio dobranej treści oraz zróŜnicowanym stopniu trudności,
które naleŜy wykonywać indywidualnie.
Podstawy maszynoznawstwa - w trakcie realizacji programu
uczniowie poznają budowę i zasady działania maszyn hydraulicznych
i pneumatycznych, urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych. Ze
względu na złoŜoność tematyki działu, naleŜy wykorzystywać w sposób
optymalny środki dydaktyczne. Bardzo waŜne jest określanie
zastosowania napędów hydraulicznych i pneumatycznych oraz urządzeń
chłodniczych i klimatyzacyjnych w pojazdach samochodowych.
Wskazane jest, aby uczniowie korzystali z róŜnych źródeł informacji.
W wyniku realizacji programu uczniowie powinni charakteryzować
maszyny i urządzenia na podstawie: opisu, modelu, schematu i rysunku.
12
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie postępów ucznia powinno odbywać się
w trakcie realizacji programu nauczania na podstawie kryteriów
przedstawionych na początku zajęć. Kryteria oceniania powinny
dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów umiejętności
i wiadomości określonych w szczegółowych celach kształcenia.
Podczas realizacji programu nauczania naleŜy oceniać uczniów na
podstawie:
− ustnych i pisemnych sprawdzianów,
− testów osiągnięć szkolnych,
− obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.
Podczas kontroli i oceny przeprowadzanej w formie ustnej wskazane
jest sprawdzanie umiejętności uczniów w operowaniu zdobytą wiedzą,
zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe
stosowanie
pojęć
technicznych,
poprawność
wnioskowania.
Umiejętności praktyczne uczniów proponuje się sprawdzać poprzez
obserwację czynności podczas realizacji ćwiczeń. Obserwując czynności
ucznia podczas wykonywania ćwiczeń i dokonując oceny pracy naleŜy
zwrócić uwagę na:
− organizację stanowiska pracy,
− wykonywanie podstawowych pomiarów wielkości geometrycznych,
− wykonywanie pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych,
− posługiwanie się dokumentacją techniczną.
Po zakończeniu realizacji działu tematycznego proponuje się
zastosowanie testu dydaktycznego. Zadania w teście mogą być otwarte
(krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wielokrotnego wyboru, na
dobieranie, typu prawda fałsz).
W końcowej ocenie osiągnięć ucznia, po zakończeniu realizacji
programu nauczania, naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich metod
sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.
Literatura
Biały W.: Maszynoznawstwo. WNT, Warszawa 2004
Chochowski A.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla elektryków. Cz.
1 - 2. WSiP, Warszawa 2003
Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2007
Herner A.: Elektronika w samochodzie. WKŁ, Warszawa 2001
Kijewski J., Miller A., Pawlicki K., Szolc T.: Maszynoznawstwo. WSiP,
Warszawa 2005
Kozak B.: Mechanika techniczna. Statyka. Testy i sprawdziany. WSiP,
13
Warszawa 1999
Kozak B.: Mechanika techniczna. WSiP, Warszawa 2004
Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa
2005
Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1996
Ocioszyński J.: Elektrotechnika ogólna i samochodowa. WSiP,
Warszawa 2000
Praca zbiorowa: Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 1999
Siuta W.: Mechanika techniczna. WSiP, Warszawa 2000
Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001
Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
14
ŚRODKI TRANSPORTU DROGOWEGO
− sklasyfikować środki transportu drogowego w zaleŜności od
przeznaczenia i rozwiązań konstrukcyjnych,
− określić dane pojazdu na podstawie charakterystyki technicznej,
− określić właściwości trakcyjne środków transportu drogowego,
− scharakteryzować nadwozia pojazdów oraz naczepy i przyczepy,
− zinterpretować zjawiska występujące podczas ruchu pojazdów,
− scharakteryzować silniki stosowane do napędu pojazdów,
− wyjaśnić budowę i zasadę działania układów silnika oraz określić ich
części składowe,
− wyjaśnić budowę i zasadę działania elementów układu napędowego
pojazdu,
− określić właściwości układu przenoszenia napędu, pozwalające na
jego optymalne wykorzystanie,
− wyjaśnić budowę i zasadę działania układu kierowniczego,
hamulcowego, nośnego i zawieszenia pojazdu,
− wyjaśnić budowę i zasadę działania układów sprzęgających przyczep
i naczep,
− wyjaśnić budowę i zasadę działania osprzętu dodatkowego, jak:
agregaty chłodnicze, windy załadunkowe, przystawki odbioru mocy
stosowanego w środkach transportu drogowego,
− wyjaśnić budowę i zasadę działania systemów bezpieczeństwa
biernego i czynnego stosowanych w środkach transportu drogowego,
− sklasyfikować
materiały
eksploatacyjne
oraz
określić
ich
właściwości i zastosowanie,
− scharakteryzować układy pneumatyczne i hydrauliczne stosowane
w środkach transportu drogowego,
− wyjaśnić budowę oraz zasadę działania układów elektrycznych
i elektronicznych stosowanych w środkach transportu drogowego,
− określić
parametry techniczne elementów oraz
urządzeń
elektrycznych
i
elektronicznych
na
podstawie
oznaczeń
i dokumentacji technicznej,
− rozpoznać usterki i uszkodzenia środków transportu drogowego,
− określić wpływ obsługi technicznej na stan techniczny i trwałość
środków transportu drogowego,
− określić zakres czynności obsługi codziennej środków transportu
drogowego,
15
− skorzystać z dokumentacji technicznej, norm, katalogów, poradników,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska.
Materiał nauczania
1. Klasyfikacja środków transportu drogowego
Rodzaje środków transportu drogowego i ich klasyfikacja. Podział
pojazdów według przeznaczenia. Zespoły konstrukcyjne pojazdów
samochodowych, przyczep, naczep. Opis techniczny środków transportu
drogowego. Parametry techniczne środków transportu drogowego.
Identyfikacja pojazdów na podstawie tabliczek znamionowych i znaków
VIN.
Ćwiczenia:
• Odczytywanie tabliczek znamionowych pojazdów i znaków VIN.
• Analizowanie dokumentacji konstrukcyjnej środków transportu
drogowego.
• Określanie przeznaczenia pojazdów na podstawie charakterystyki
technicznej.
2. Podstawy obsługi środków transportu drogowego
Podstawowe wiadomości o zuŜyciu części środków transportu
drogowego. Czynniki wpływające na stan techniczny i trwałość środków
transportu drogowego. Zakres obsługi środków transportu drogowego.
Metody rozpoznawania oraz oceny stanu technicznego środków
transportu drogowego i ich zespołów. Zasady obsługi środków transportu
drogowego z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska.
Ćwiczenia:
• RozróŜnianie rodzajów zuŜycia elementów maszyn w wyniku tarcia.
• Diagnozowanie stanu technicznego środków transportu drogowego na
podstawie oględzin.
• Ustalanie czynności wchodzących w zakres obsługi środków
transportu drogowego.
3. Podstawowe wiadomości o silnikach
Historia silników stosowanych do napędu pojazdów samochodowych.
Klasyfikacja silników tłokowych. Układ konstrukcyjny silnika tłokowego.
Parametry konstrukcyjne silnika. Stopień spręŜania. Zasada działania
silnika czterosuwowego. Fazy rozrządu silnika czterosuwowego.
16
Wymiana ładunku w silniku czterosuwowym. Doładowanie silników.
Ćwiczenia:
• Identyfikowanie silników na podstawie oznaczenia i dokumentacji
technicznej.
• Charakteryzowanie budowy silnika na podstawie dokumentacji
konstrukcyjnej.
4. Parametry pracy silnika, charakterystyka silnika
Prędkość obrotowa. Moment obrotowy. Moc silnika. ZuŜycie paliwa.
Sprawność silnika. Wskaźniki porównawcze silników. Hamownia
silnikowa. Charakterystyka prędkościowa. Charakterystyka ogólna
silnika.
Ćwiczenia:
• Porównywanie podstawowych parametrów pracy silnika na podstawie
dokumentacji technicznej.
• Analizowanie charakterystyki prędkościowej silnika.
5. Układ korbowy, kadłuby, głowice
Rozwiązania konstrukcyjne układu korbowego. Kadłuby i głowice
silników chłodzonych cieczą. Kadłuby i głowice silników chłodzonych
powietrzem. Materiały stosowane w budowie elementów układu
korbowego, kadłubów i głowic. Metody uszczelniania połączenia kadłuba
z głowicą. Uszkodzenia układu korbowego, kadłubów, głowic i ich
objawy.
Ćwiczenia:
• Rozpoznawanie konstrukcji układu korbowego silnika.
• Identyfikowanie elementów układu korbowego.
• RozróŜnianie konstrukcji kadłubów chłodzonych cieczą.
• RozróŜnianie materiałów stosowanych na elementy
korbowego, kadłuby, głowice.
układu
6. Układ rozrządu
Rozwiązania konstrukcyjne układu rozrządu. Sterowanie pracą zaworów.
Napędy wałka rozrządu. Materiały stosowane w budowie elementów
układu rozrządu. Konstrukcja elementów układu rozrządu. Usterki układu
rozrządu i ich objawy. Kierunki rozwoju układów rozrządu.
Ćwiczenia:
• Analizowanie konstrukcji układów rozrządu silnika na podstawie
dokumentacji technicznej.
17
• Rozpoznawanie usterek występujących w układzie rozrządu na
podstawie opisu nieprawidłowej pracy silnika.
7. Układy zasilania silników z zapłonem iskrowym
Zadania i budowa układów zasilania silników z zapłonem iskrowym.
Sposoby powstawania mieszanki palnej w silniku. Klasyfikacja układów
zasilania wtrysku benzyny. Układy wielopunktowego wtrysku benzyny do
kolektora dolotowego sterowane elektronicznie. Układy wtrysku
jednopunktowego. Układy bezpośredniego wtrysku benzyny do cylindra.
Rozwiązania konstrukcyjne elementów składowych układu zasilania.
Usterki układów zasilania silnika, ich objawy i sposoby usuwania. Analiza
spalin.
Ćwiczenia:
• Rozpoznawanie elementów układów wtrysku benzyny.
• Określanie zasady doboru dawki paliwa przez układ wtrysku
sterowany elektronicznie.
• Porównywanie budowy oraz zasady działania układu wtrysku
jednopunktowego i wielopunktowego pośredniego.
• Rozpoznawanie usterek występujących w wtryskowych układach
zasilania silników z zapłonem iskrowym na podstawie opisów
nieprawidłowej pracy silnika.
8. Układy zasilania silników z zapłonem samoczynnym
Zadania i budowa układów zasilania silnika z zapłonem samoczynnym.
Klasyfikacja układów zasilania silników. Układ zasilania z pompą
wtryskową. Rzędowa pompa wtryskowa. Rozdzielaczowe pompy
wtryskowe. Regulatory prędkości obrotowej. Sterowanie elektroniczne
układów zasilania z pompą wtryskową. Wtryskiwacze paliwa. Układ
zasilania z pompowtryskiwaczem. Pompowtryskiwacze sterowane
mechanicznie i elektronicznie. Układ zasilania z indywidualnym
zespołem pompy i wtryskiwacza. Zasobnikowy układ zasilania silnika
z zapłonem samoczynnym. Obsługa układu zasilania silnika z zapłonem
samoczynnym. Usterki układów zasilania silnika, ich objawy i sposoby
zapobiegania występowaniu usterek. Kontrola zadymienia spalin.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie układów zasilania silnika z zapłonem
samoczynnym.
• Analizowanie elektronicznego systemu sterowania pompą wtryskową
i wielkością dawki paliwa.
• Identyfikowanie elementów zasobnikowego układu zasilania silnika.
18
• Rozpoznawanie usterek występujących w wtryskowych układach
zasilania silników z zapłonem samoczynnym na podstawie opisów
pracy silnika.
9. Układ chłodzenia
Sposoby chłodzenia silnika. Pośredni układ chłodzenia silnika. Elementy
pośredniego układu chłodzenia. Bezpośredni układ chłodzenia silnika.
Elementy bezpośredniego układu chłodzenia. Regulacja intensywności
chłodzenia silnika. Obsługa układu chłodzenia silnika. Usterki układu
chłodzenia, ich objawy i sposoby usuwania.
Ćwiczenia:
• Porównywanie pośredniego i bezpośredniego układu chłodzenia
silnika.
• Określanie sposobów regulacji intensywności chłodzenia silnika.
• Ustalanie kolejności czynności podczas obsługi pośredniego układu
chłodzenia.
10. Układ smarowania
Zadania układu smarowania. Sposoby smarowania silników. Obiegowy
wymuszony układ smarowania silnika. Elementy układu smarowania
silnika. Filtry oleju. Sposoby napędu pompy oleju. Sposoby chłodzenia
oleju silnikowego. Obsługa układu smarowania silnika. Usterki układu
smarowania, ich objawy i sposoby usuwania.
Ćwiczenia:
• Identyfikowanie elementów układu smarowania silnika.
• Rozpoznawanie usterek występujących w układzie smarowania
silnika.
11. Układy dolotowe i wylotowe
Konstrukcja układu dolotowego silnika. Kolektory dolotowe o zmiennych
parametrach geometrycznych. Konstrukcja układu wylotowego silnika.
Układ recyrkulacji spalin. Tłumiki wylotu spalin. Reaktory katalityczne
silników z zapłonem iskrowym. Zasady eksploatacji silników
współpracujących z reaktorem katalitycznym. Układy oczyszczania
spalin silników z zapłonem samoczynnym. Sposoby doładowania
silników. Turbodoładowanie silników. Doładowanie mechaniczne
silników. Doładowanie dynamiczne silników. Typowe usterki układu
dolotowego, wylotowego i ich objawy.
19
Ćwiczenia:
• RozróŜnianie tłumików wylotu spalin.
• Określanie warunków eksploatacji samochodu wyposaŜonego
w reaktor katalityczny.
• Wyjaśnianie na podstawie schematu zasady działania turbospręŜarki.
• Wyjaśnianie na podstawie schematu zasady działania układów
oczyszczających spaliny w silnikach z zapłonem samoczynnym.
12. Układ napędowy
Rozmieszczenie mechanizmów napędowych w samochodzie. Zadania
i rodzaje sprzęgieł samochodowych. Sprzęgła cierne tarczowe. Sprzęgła
hydrokinetyczne, wiskotyczne. Mechanizmy sterowania sprzęgłem.
Typowe objawy uszkodzenia sprzęgieł ciernych. Zadania i rodzaje
skrzyń przekładniowych. Skrzynie biegów z przekładniami o osiach
stałych. Skrzynie biegów z ciągłym przekazywaniem momentu
obrotowego na koła. Smarowanie i chłodzenie skrzyń biegów.
Mechanizmy sterowania zmianą biegów. Przekładnie rozdzielcze.
Przekładnie redukcyjne. Wielobiegowe skrzynie biegów z zespołem
zmiany zakresu przełoŜeń i zespołem zmiany rozpiętości przełoŜeń.
Zwolnice. Przystawki odbioru mocy. Typowe objawy uszkodzenia
manualnych skrzyń biegów. Przekładnie o osiach obracających się.
Stopniowe przekładnie automatyczne. Sterowanie zmianą biegów
w automatycznych skrzyniach biegów. Przekładnie bezstopniowe.
Typowe objawy uszkodzenia automatycznych skrzyń biegów.
Zwalniacze elektromagnetyczne. Zwalniacze hydrodynamiczne. Wały
napędowe, przeguby układu napędowego. Typowe objawy uszkodzenia
wałów napędowych i przegubów. Zadania, rodzaje mostów napędowych.
Przekładnie główne. Mechanizmy róŜnicowe. Półosie i piasty kół
napędzanych. Typowe objawy uszkodzenia mostów napędowych.
Hydrostatyczne układy napędowe. Elektryczne układy napędowe.
Ćwiczenia:
• Analizowanie
schematów
kinematycznych
mechanizmów
róŜnicowych.
• Odczytywanie dokumentacji konstrukcyjnej zespołów układu
napędowego.
• Określanie usterek występujących w układzie napędowym na
podstawie opisów objawów uszkodzenia.
13. Układ hamulcowy
Zadania, rodzaje układów hamulcowych. Hamulce szczękowo-bębnowe.
Hamulce tarczowe. Mechanizmy uruchamiające hamulce. Układy
rozdzielające siły hamowania. Hamulce przyczep i naczep. Układy
20
zapobiegające blokowaniu kół samochodu. Kryteria oceny skuteczności
działania układu hamulcowego. Zasady wykonywania badań kontrolnych
układu
hamulcowego.
Typowe
objawy
uszkodzenia
układu
hamulcowego.
Ćwiczenia:
• Określanie skuteczności działania układu hamulcowego.
• Odczytywanie schematów instalacji pneumatycznej uruchamiającej
hamulce.
• Rozpoznawanie usterek występujących w układzie hamulcowym na
podstawie opisów objawów uszkodzenia.
14. Układ kierowniczy
Zadania, rodzaje układu kierowniczego. Mechanizm zwrotniczy.
Ustawienie kół samochodu. Mechanizm kierowniczy. Przekładnie
kierownicze. Mechanizmy wspomagające układ kierowniczy. Aktywne
układy kierownicze. Układy kierownicze przyczep. Typowe objawy
uszkodzenia układu kierowniczego.
Ćwiczenia:
• Określanie usterek mechanizmów układu kierowniczego na podstawie
opisów uszkodzenia.
• Odczytywanie dokumentacji konstrukcyjnej zespołów układu
kierowniczego.
15. Elementy nośne i jezdne
Osie nienapędzane. Zadania i rodzaje zawieszenia środków transportu
drogowego. Elementy spręŜyste zawieszenia. Elementy tłumiące
drgania. Stabilizatory. Rozwiązania konstrukcyjne zawieszeń zaleŜnych
i niezaleŜnych. Zawieszenie aktywne. Typowe objawy uszkodzenia
elementów zawieszenia. Ramy. Zasady kontroli ram. Elementy nośne
i jezdne przyczep i naczep.
Ćwiczenia:
• Określanie usterek elementów nośnych i jezdnych środków transportu
drogowego na podstawie opisów uszkodzenia.
• Odczytywanie dokumentacji konstrukcyjnej elementów nośnych
i jezdnych środków transportu drogowego.
16. Koła i ogumienie
Koła jezdne. Obręcze kół. Rodzaje ogumienia. Oznaczenia opon.
Zasady obsługi i konserwacji ogumienia. Typowe przyczyny uszkodzenia
opon.
21
Ćwiczenia:
• Odczytywanie oznaczeń zamieszczanych na oponach.
• Dobieranie opon w zaleŜności od przeznaczenia środków transportu
drogowego.
• Rozpoznawanie uszkodzeń mechanizmów nośnych i jezdnych na
podstawie uszkodzeń ogumienia.
17. Nadwozia
Zadania i rodzaje nadwozi środków transportu drogowego. Nadwozia
samochodów cięŜarowych i autobusów. WyposaŜenie kabiny kierowcy
samochodu cięŜarowego. Nadwozia samochodów specjalnego
przeznaczenia. Konstrukcja nadwozia przyczepy i naczepy w zaleŜności
od przeznaczenia. Zasady obsługi i konserwacji nadwozi środków
transportu drogowego.
Ćwiczenia:
• Odczytywanie dokumentacji technicznej obsługi pojazdu.
• Rozpoznawanie typów i rodzajów nadwozi środków transportu
drogowego na podstawie zdjęć i rysunków.
18. Układy sprzęgające przyczep i naczep
Mechanizmy sprzęgające przyczep. Mechanizmy sprzęgające naczep.
Konserwacja i obsługa mechanizmów sprzęgających.
Ćwiczenia:
• Określanie zasad konserwacji układów sprzęgających.
19. Układy bezpieczeństwa i komfortu jazdy
Układy zwiększające bezpieczeństwo kierowcy i pasaŜerów.
Bezpieczeństwo czynne. Bezpieczeństwo bierne. Pasy bezpieczeństwa,
napinacze. Poduszki powietrzne. Układy zwiększające bezpieczeństwo
jazdy. Układ przeciwblokujący ABS. Układ przeciwpoślizgowy ASR.
Układ stabilizacji toru jazdy ESP. Ogrzewanie wnętrza pojazdów.
Klimatyzacja manualna i automatyczna. Urządzenia ułatwiające
manewrowanie. Czujniki deszczu, cofania, parkowania. Tempomat.
Elektroniczna regulacja połoŜenia fotela, kolumny kierownicy.
Urządzenia ułatwiające pracę kierowcy. GPS. Typowe objawy
uszkodzenia układów bezpieczeństwa. Zasady kontroli i konserwacji
układów bezpieczeństwa i układów komfortu jazdy.
Ćwiczenia:
• Odczytywanie
dokumentacji
technicznej
bezpieczeństwa i układów komfortu jazdy.
22
kontroli
układów
• Rozpoznawanie usterek układów bezpieczeństwa i układów komfortu
jazdy na podstawie opisów objawów uszkodzenia.
• Rozpoznawanie usterek układów bezpieczeństwa i układów komfortu
jazdy na podstawie wskazań przyrządów w kabinie kierowcy.
20. Osprzęt przyczep i naczep
Agregaty chłodnicze. Układy pneumatyczne i hydrauliczne sterujące
pracą urządzeń dodatkowych. Urządzenia załadowczo-wyładowcze.
Urządzenia ułatwiające załadunek i wyładunek.
Ćwiczenia:
• Określanie parametrów technicznych urządzeń załadowczych
i wyładowczych na podstawie dokumentacji technicznej.
• Analizowanie schematów układów hydraulicznych sterujących pracą
układów dodatkowych.
21. Materiały eksploatacyjne
Paliwa silnikowe. Filtry paliwa. Filtry powietrza. Filtry oleju. Oleje
silnikowe. Klasyfikacja i oznaczenie olejów silnikowych. Ciecze
chłodzące. Oleje przekładniowe. Płyn hamulcowy. Osuszacze powietrza
hamulców pneumatycznych. Oleje hydrauliczne. Smary stałe i półpłynne.
Zasady bezpieczeństwa, ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony
środowiska obowiązujące podczas uŜytkowania paliw, olejów i smarów.
Ćwiczenia:
• Porównywanie właściwości paliw silnikowych.
• RozróŜnianie filtrów paliwa, powietrza, oleju.
• Rozpoznawanie olejów silnikowych na podstawie oznaczenia.
• Charakteryzowanie cieczy chłodzących silnik.
• Rozpoznawanie olejów przekładniowych i hydraulicznych na
podstawie oznaczenia.
• Dobieranie płynu hamulcowego w zaleŜności od obciąŜenia układu
hamulcowego.
22. WyposaŜenie elektryczne i elektroniczne
Schematy instalacji elektrycznych pojazdów. Akumulator samochodowy,
budowa, zasada działania. Podstawowe parametry akumulatora:
napięcie, pojemność, prąd znamionowy. Obsługa akumulatora.
Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas uŜytkowania, obsługi i naprawy
akumulatora samochodowego. Alternator samochodowy: budowa,
zasada działania, właściwości. Typowe objawy uszkodzenia alternatora.
Rozruszniki elektryczne silnika spalinowego, rodzaje, budowa, zasada
23
działania. Typowe objawy uszkodzenia rozrusznika samochodowego.
Systemy zapłonowe silników z zapłonem iskrowym. Typowe objawy
uszkodzenia systemu zapłonowego.
Klasyfikacja
świateł
pojazdu
samochodowego.
Konstrukcja
samochodowych reflektorów i zespolonych lamp tylnych. Obwody
elektryczne oświetlenia pojazdu samochodowego, zadania, budowa,
wymagania. Oświetlenie ksenonowe, budowa, zasada działania.
Współczesne rozwiązania konstrukcyjne reflektorów samochodowych.
Ustawienie świateł przednich pojazdu samochodowego. Obwód świateł
kierunku jazdy i świateł awaryjnych. Światła hamowania, cofania,
reflektory dodatkowe. Elementy obwodów elektrycznych systemu
oświetlenia pojazdu samochodowego: Ŝarówki, bezpieczniki, włączniki,
czujniki sterowania, złącza elektryczne, wiązki instalacji elektrycznej.
Typowe
objawy
uszkodzenia obwodów oświetlenia
pojazdu
samochodowego, przyczep, naczep. Kontrola prędkości pojazdu.
Kontrola obrotów silnika. Kontrola temperatury płynu chłodzącego.
Kontrola ciśnienia oleju w układzie smarowania. Kontrola ilości paliwa.
Tachografy elektroniczne. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas
diagnozowania i obsługi obwodów elektrycznych.
Ćwiczenia:
• Rozpoznawanie akumulatorów i jego podstawowych parametrów
technicznych na podstawie wyglądu, symboli i stosowanych
oznaczeń.
• Odczytywanie
schematów
instalacji
elektrycznej
pojazdów
samochodowych.
• Diagnozowanie stanu technicznego akumulatora samochodowego.
• Podłączanie prostownika samochodowego w celu ładowania
akumulatora.
• Rozpoznawanie
elementów
konstrukcyjnych
rozruszników
samochodowych.
• Określanie procedur postępowania w przypadku uszkodzeń systemu
rozruchowego silnika.
• Identyfikowanie elementów elektrycznych i elektronicznych na
schemacie instalacji elektrycznej pojazdu.
• Odczytywanie parametrów elementów elektrycznych i elektronicznych
na podstawie oznaczenia oraz informacji katalogowych.
• Rozpoznawanie elementów konstrukcyjnych alternatora.
• Analizowanie schematu elektrycznego świateł pozycyjnych, świateł
mijania i świateł drogowych, świateł kierunku jazdy i świateł
awaryjnych pojazdu.
24
• Określanie zastosowania Ŝarówek samochodowych na podstawie
wyglądu, oznaczenia, instrukcji obsługi pojazdu.
• Porównywanie
konstrukcji
i
parametrów
bezpieczników
samochodowych.
• Rozpoznawanie elementów oświetlenia ksenonowego na podstawie
modelu.
23. Napędy alternatywne
Klasyfikacja napędów hybrydowych. Rozmieszczenie elementów
hybrydowego zespołu napędowego w samochodzie. Zasada działania
elektryczno-spalinowego układu napędowego. Akumulator hybrydowego
zespołu napędowego. Metody diagnozowania hybrydowego zespołu
napędowego. Wady i zalety napędu hybrydowego. Inne alternatywne
napędy pojazdów samochodowych.
Ćwiczenia:
• RozróŜnianie rozwiązań konstrukcyjnych napędów hybrydowych.
• Identyfikowanie elementów hybrydowych zespołów napędowych.
• Wyjaśnianie zasady działania napędów hybrydowych.
24. Tendencje rozwojowe środków transportu drogowego
Kierunki rozwoju silników samochodów cięŜarowych. Kierunki rozwoju
układów przeniesienia napędu. Kierunki rozwoju urządzeń ułatwiających
pracę kierowcy. Kierunki rozwoju nadwozi samochodów cięŜarowych,
przyczep, naczep.
Środki dydaktyczne
Modele i eksponaty silników.
Modele i eksponaty układów i elementów silnika.
Dokumentacja konstrukcyjna silników.
Modele obrazujące etapy zuŜycia części silnika, układu napędowego.
Eksponaty i modele pojazdów samochodowych.
Zespoły i części pojazdów samochodowych.
Zestawy do demonstracji budowy i działania podzespołów
mechanicznych pojazdów samochodowych.
Dokumentacja konstrukcyjna układów konstrukcyjnych pojazdów
samochodowych.
Materiały eksploatacyjne stosowane w środkach transportu drogowego.
Tablice poglądowe ilustrujące budowę oraz zasadę działania pojazdów
samochodowych, przyczep, naczep.
25
Filmy dydaktyczne, prezentacje multimedialne z zakresu budowy
i działania pojazdów samochodowych, przyczep, naczep.
Dokumentacja techniczna środków transportu drogowego.
Uwagi o realizacji
Podstawowym celem realizacji programu przedmiotu Środki
transportu drogowego jest opanowanie przez uczniów wiedzy z zakresu
budowy i działania silników stosowanych do napędu pojazdów
samochodowych oraz budowy i działania zespołów podwozia i nadwozia
środków transportu drogowego. W procesie nauczania-uczenia się
naleŜy odwoływać się do wiadomości i umiejętności uzyskanych przez
uczniów podczas realizacji programu przedmiotu Podstawy techniczne
zawodu.
Program proponuje się realizować metodą wykładu, opisu
i wyjaśnienia w połączeniu z pokazem, dyskusji dydaktycznej oraz
ćwiczeń. Wskazane jest stosowanie podczas zajęć wielu środków
dydaktycznych, ułatwiających uczniom zrozumienie realizowanej
tematyki. Filmy dydaktyczne powinny być stosowane między innymi
wówczas, gdy realizacja określonych treści kształcenia wymaga
przedstawienia ich w rzeczywistych warunkach ruchu pojazdu. NaleŜy
pamiętać, aby przed projekcją filmu ukierunkować obserwację uczniów,
a po obejrzeniu filmu przeprowadzić dyskusję i podsumowanie.
Podczas
realizacji
programu naleŜy stosować
przykłady
nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych środków transportu
drogowego, zwłaszcza silników, układów przeniesienia napędu i układów
wpływających na środowisko przyrodnicze i bezpieczeństwo ruchu
drogowego, które powinny dotyczyć samochodów cięŜarowych,
ciągników drogowych, przyczep i naczep.
Wykonywanie ćwiczeń zamieszczonych w programie powinno
aktywizować uczniów oraz ułatwiać im zrozumienie sposobu
funkcjonowania poszczególnych układów konstrukcyjnych środków
transportu drogowego. Ćwiczenia określone w programie przedmiotu
powinny być przeprowadzane na podstawie róŜnorodnych modeli,
rzeczywistych elementów pojazdów, materiałów w postaci plansz,
rysunków, foliogramów oraz materiałów multimedialnych. Materiały te
powinny być starannie wyselekcjonowane oraz odpowiadać aktualnemu
poziomowi techniki motoryzacyjnej. W trakcie realizacji programu naleŜy
zwracać uwagę na stopień trudności ćwiczeń oraz moŜliwości ich
wykonania przez uczniów.
Program powinien być realizowany w pracowni budowy pojazdów
samochodowych, wyposaŜonej w niezbędne środki dydaktyczne. Zaleca
się, aby ćwiczenia były wykonywane indywidualnie lub w zespołach 2-3
osobowych. Praca w grupach pozwoli na kształtowanie umiejętności
26
ponadzawodowych, takich jak: komunikowanie się, zespołowe
podejmowanie decyzji, prezentowanie wykonanych prac.
Na realizację działów tematycznych proponuje się następujący
podział godzin:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Działy tematyczne
Klasyfikacja środków transportu drogowego
Podstawy obsługi środków transportu drogowego
Podstawowe wiadomości o silnikach
Parametry pracy silnika, charakterystyka silnika
Układ korbowy, kadłuby, głowice
Układ rozrządu
Układy zasilania silników z zapłonem iskrowym
Układy zasilania silników z zapłonem samoczynnym
Układ chłodzenia
Układ smarowania
Układy dolotowe i wylotowe
Układ napędowy
Układ hamulcowy
Układ kierowniczy
Elementy nośne i jezdne
Koła i ogumienie
Nadwozia
Układy sprzęgające przyczep i naczep
Układy bezpieczeństwa i komfortu jazdy
Osprzęt przyczep i naczep
Materiały eksploatacyjne
WyposaŜenie elektryczne i elektroniczne
Napędy alternatywne
Tendencje rozwojowe środków transportu drogowego
Razem
Orientacyjna
liczba godzin
4
4
7
7
10
6
6
6
3
3
5
30
10
6
6
7
5
2
15
6
6
40
5
5
204
Podział godzin dotyczy realizacji programu w szkole policealnej dla
młodzieŜy.
ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe dokonywać zmian
w zaleŜności od aktualnych potrzeb edukacyjnych.
W trakcie realizacji treści kształcenia naleŜy zwracać uwagę na
łączenie teorii z praktyką. NaleŜy podkreślić, Ŝe zachowanie się pojazdu
samochodowego, przyczepy lub naczepy na drodze zaleŜy od sił
działających na pojazd w róŜnych warunkach drogowych. NaleŜy
wskazać zaleŜności między siłami działającymi na pojazd
i bezpieczeństwem ruchu drogowego oraz podkreślić, Ŝe pojazd jest
bezpieczny tylko w ramach obowiązujących praw fizyki.
27
W trakcie realizacji tematyki dotyczącej rozwiązań konstrukcyjnych
i technicznych róŜnych układów i elementów pojazdów samochodowych
naleŜy zaznaczać, Ŝe są one aktualne w trakcie ich przedstawiania.
Rozwiązania konstrukcyjne i techniczne środków transportu drogowego
ulegają ciągłym zmianom, dlatego teŜ naleŜy aktualizować treści
programowe.
Tematyka działu Klasyfikacja środków transportu drogowego stanowi
wprowadzenie do przedmiotu. Uczniowie poznają rodzaje pojazdów
samochodowych, przyczep, naczep i ich główne zespoły konstrukcyjne
oraz identyfikują pojazdy na podstawie tabliczek VIN.
W trakcie realizacji działu Podstawy obsługi środków transportu
drogowego uczniowie poznają podstawowe zjawiska wpływające na
zuŜycie elementów środków transportu drogowego oraz czynniki
wpływające na ich stan techniczny i trwałość.
Realizując treści programowe z działu Podstawowe wiadomości
o silnikach uczniowie poznają historię silników stosowanych do napędu
pojazdów samochodowych, ich klasyfikację, ogólną budowę i zasadę
działania.
Podczas realizacji działu Parametry pracy silnika, charakterystyka
silnika naleŜy zapoznać uczniów ze sposobem oceny pracy silnika na
podstawie wartości parametrów przedstawianych na wykresach
charakterystyk.
W trakcie realizacji kolejnych działów tematycznych uczniowie
powinni poznać budowę, zasady działania poszczególnych układów
silnika tłokowego. W procesie kształcenia naleŜy prezentować przykłady
konstrukcji elementów, stosować róŜnorodne środki dydaktyczne
określone w programie przedmiotu.
Podczas realizacji działów tematycznych: Układ korbowy, kadłuby,
głowice, Układ rozrządu naleŜy zwracać uwagę na najnowsze
rozwiązania konstrukcyjne układów oraz rozpoznawanie usterek
występujących w tych układach na podstawie typowych objawów.
Podczas realizacji działów tematycznych: Układy zasilania silników
z zapłonem iskrowym, Układy zasilania silników z zapłonem
samoczynnym naleŜy uzasadnić konieczność ciągłej aktualizacji wiedzy
z tego zakresu, ze względu na dynamiczny postęp techniczny
i technologiczny w motoryzacji. W procesie dydaktycznym naleŜy
równieŜ zwrócić uwagę na objawy typowych usterek i niedomagania
układów zasilania oraz wpływ usterek na trwałość silnika i środowisko
przyrodnicze.
W trakcie realizacji działów: Układ chłodzenia, Układ smarowania
uczniowie powinni poznać budowę i zasady działania układów.
Szczególną uwagę naleŜy zwrócić na zagadnienia eksploatacyjne
dotyczące: układów, cieczy chłodzących, olejów silnikowych. NaleŜy
28
przedstawić objawy typowych usterek i niedomagania układów
chłodzenia i smarowania silnika oraz wpływ usterek na trwałość silnika
i środowisko przyrodnicze.
Podczas realizacji działu Układy dolotowe i wylotowe szczególną
uwagę naleŜy zwrócić na systemy doładowania silników, a głównie na
turbodoładowanie i eksploatację silnika z turbodoładowaniem oraz na
systemy układów wylotowych ograniczające toksyczność spalin.
Podczas realizacji działu Budowa i zasada działania układu
napędowego, oprócz prezentacji budowy i działania oraz rozwiązań
konstrukcyjnych układ napędowego naleŜy przedstawić typowe objawy
najczęściej występujących w układzie usterek lub uszkodzeń oraz
sposoby przeciwdziałania ich występowaniu np. skrzyń biegów.
Podczas realizacji działu Układ hamulcowy naleŜy przedstawić
budowę i działanie układów hamulcowych oraz zwrócić uwagę na wpływ
stanu technicznego hamulców na bezpieczeństwo ruchu oraz na
hamulce przyczep, naczep i sposób łączenia ich z hamulcami
samochodu. NaleŜy określić znaczenie badań kontrolnych układu
hamulcowego dla bezpieczeństwa ruchu drogowego. Szczególnie waŜne
jest rozpoznawanie uszkodzenia układu hamulcowego pojazdu na
podstawie typowych objawów.
Podczas realizacji działu Układ kierowniczy poza omówieniem
budowy i działania układów kierowniczych naleŜy określić wpływ
ustawienia kątów kół samochodu na stabilność ruchu samochodu
i bezpieczeństwo ruchu na drodze. NaleŜy przedstawić typowe usterki
układu kierowniczego i sposób ich rozpoznawania na podstawie
objawów a takŜe sposoby zapobiegania ich występowaniu.
Podczas realizacji działu Elementy nośne i jezdne naleŜy określić
wpływ stanu technicznego elementów spręŜystych zawieszenia,
amortyzatorów i stabilizatorów na stabilność ruchu samochodu
i bezpieczeństwo jazdy. NaleŜy przedstawić typowe usterki elementów
nośnych i jezdnych, sposób ich rozpoznawania na podstawie objawów,
a takŜe sposoby zapobiegania ich występowaniu.
W wyniku realizacji działu Koła i ogumienie uczniowie powinni
opanować podstawową wiedzę dotyczącą opon samochodowych.
NaleŜy podkreślić, Ŝe wszystkie siły działające na samochód są
przenoszone na nawierzchnię drogi przez oponę. W trakcie realizacji
działu naleŜy określić znaczenie doboru opon do samochodu
odpowiednio do jego przeznaczenia. Ma to decydujący wpływ na
bezpieczne poruszanie się samochodem oraz bezpieczeństwo ruchu na
drodze.
W trakcie realizacji działu Nadwozia środków transportu drogowego
naleŜy przedstawić najnowsze rozwiązania konstrukcyjne nadwozi
samochodów cięŜarowych, ciągników drogowych, przyczep, naczep
29
w zaleŜności od przeznaczenia pojazdu. WaŜne jest wyjaśnienie
wyposaŜenia kabiny kierowcy oraz jej funkcjonalności jako miejsca
pracy.
Podczas realizacji działu Układy sprzęgające przyczep i naczep
naleŜy przedstawić róŜne systemy sprzęgania pojazdów oraz wpływ
prawidłowego łączenia pojazdów na bezpieczeństwo ruchu.
Podczas realizacji działu Układy bezpieczeństwa i komfortu jazdy
naleŜy wyjaśnić uczniom, Ŝe wszystkie systemy współpracują ze sobą,
stanowią zespół konstrukcyjny decydujący o bezpieczeństwie kierowcy,
pasaŜerów i innych uŜytkowników dróg. Wszystkie systemy muszą być
sprawne. Uszkodzony napinacz pirotechniczny pasów bezpieczeństwa
moŜe przyczynić się do okaleczenia kierowcy podczas napełniania się
poduszki powietrznej. Nie ma układów bezpieczeństwa „mniej waŜnych”.
NaleŜy przedstawić metody rozpoznawania uszkodzenia układów
bezpieczeństwa jazdy i wyjaśnić ich wpływ na bezpieczeństwo ruchu
drogowego.
W trakcie realizacji działu Budowa, zasada działania osprzętu
przyczep i naczep naleŜy wyjaśnić budowę i działanie urządzeń
dodatkowych, jak: agregaty chłodnicze, siłowniki hydrauliczne
i pneumatyczne słuŜące do załadunku i wyładunku a takŜe określić
sposób postępowania w przypadku awarii agregatu chłodniczego.
Podczas realizacji działu Materiały eksploatacyjne naleŜy zwrócić
uwagę na zasady doboru paliw, olejów silnikowych i materiałów
eksploatacyjnych do środków transportu drogowego w zaleŜności od ich
przeznaczenia. Uczeń powinien rozróŜniać oznaczenia handlowe
materiałów eksploatacyjnych oraz określać zasady postępowania
z materiałami eksploatacyjnymi zgodnie z przepisami bezpieczeństwa
i ochrony środowiska.
W trakcie realizacji działu WyposaŜenie elektryczne i elektroniczne
uczeń poznaje budowę i działanie podstawowych urządzeń
elektrycznych i elektronicznych stosowanych w środkach transportu
drogowego. Szczególną uwagę naleŜy zwrócić na zasady doboru
parametrów akumulatora, zasady obsługi akumulatora, obwody
oświetlenia pojazdu oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas
diagnozowania
uszkodzeń
obwodów
elektrycznych
i elektronicznych. NaleŜy równieŜ na podstawie typowych objawów
określić uszkodzenia urządzeń elektrycznych oraz obwodów oświetlenia
pojazdu.
Podczas realizacji działu Napędy alternatywne uczniowie powinni
poznać hybrydowy zespół napędowy stosowany w samochodach.
Zakres tematyczny tego działu powinien być aktualizowany w miarę
pojawiania się nowych rozwiązań dotyczących napędu pojazdów
samochodowych.
30
W trakcie realizacji działu Tendencje rozwojowe środków transportu
drogowego naleŜy przedstawić kierunki dotyczące rozwoju konstrukcji
samochodów cięŜarowych, przyczep i naczep ze szczególnym
uwzględnieniem układów bezpieczeństwa ruchu i ochrony środowiska.
Szczególną uwagę naleŜy zwrócić na paliwa alternatywne oraz
wyposaŜenie
kabiny
kierowcy
w
urządzenia
zwiększające
bezpieczeństwo jazdy, poprawiające wygodę i komfort pracy kierowcy.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych
ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się
systematycznie przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na
podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Kryteria
oceniania powinny uwzględniać poziom wiadomości oraz zakres
opanowania przez uczniów umiejętności załoŜonych w szczegółowych
celach kształcenia przedmiotu.
Proces kontroli i oceny moŜe być realizowany za pomocą:
− sprawdzianów ustnych i pisemnych,
− obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.
Sprawdziany ustne i pisemne dotyczą głównie bieŜącej oceny pracy
uczniów, stanowią równieŜ informację dla nauczyciela o tym, jakie
zagadnienia naleŜy powtórzyć oraz jakie ćwiczenia dodatkowo
przeprowadzić.
Umiejętności praktyczne uczniów proponuje się sprawdzać przez
obserwację czynności podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas
obserwacji naleŜy zwracać uwagę na:
− merytoryczną jakość wypowiedzi,
− stosowanie poprawnej terminologii,
− korzystanie z róŜnych źródeł informacji,
− poprawność analizowania i wnioskowania,
− określanie usterek zespołów pojazdów samochodowych na podstawie
opisów objawów uszkodzenia.
Po zakończeniu realizacji programu poszczególnych działów
tematycznych wskazane jest stosowanie testów osiągnięć szkolnych
z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.
W ocenie końcowej osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacji
programu przedmiotu naleŜy uwzględniać wyniki stosowanych
sprawdzianów i testów osiągnięć.
31
Literatura:
Chłopek Z.: Pojazdy samochodowe. Ochrona środowiska naturalnego.
WKŁ, Warszawa 2002
Herner A.: Elektronika w samochodzie. WKŁ, Warszawa 2001
Herner A., Riehl H., J.: Elektrotechnika i elektronika w pojazdach
samochodowych. Tłumaczenie Wendrychowicz A., WKŁ, Warszawa
2004
Informator techniczny BOSCH. WKŁ, Warszawa 2000:
− Sterowanie silników o zapłonie iskrowym.
− Zasady działania, podzespoły.
− Promieniowe rozdzielacze pompy wtryskowej VR.
− Układy wtryskowe Unit Injector System/Unit Pump System.
− Układ wtryskowy Common Rail.
− Konwencjonalne układy hamulcowe.
− Układy bezpieczeństwa i komfortu jazdy.
− Układ stabilizacji toru jazdy ESP,
− Elektroniczne sterowanie skrzynią biegów EGS.
Janiszewski T., Mavrantzas S.: Elektroniczne układy wtryskowe silników
wysokopręŜnych. WKŁ, Warszawa 2001
Luft S.: Pojazdy samochodowe. Podstawy budowy silników. WKŁ,
Warszawa 2003
Micknass W., Popiol R., Springer A.: Sprzęgła, skrzynie biegów, wały
i półosie napędowe. WKŁ, Warszawa 2005
Ocioszyński J.: Elektrotechnika ogólna i samochodowa. WSiP,
Warszawa 2000
Orzełowski S.: Budowa podwozi i nadwozi samochodowych. WSiP,
Warszawa 2006
Prochowski L., śuchowski A.: Samochody cięŜarowe i autobusy. WKŁ,
Warszawa 2005
Trzeciak K.: Diagnostyka samochodów osobowych. WKŁ, Warszawa
2005
Wiśniewski K.: Samochody osobowe-opisy techniczne. WKŁ, Warszawa
2004
Zając M.: Układy przeniesienia napędu samochodów cięŜarowych
i autobusów. WKŁ, Warszawa 2003
Zając P., Kołodziejczyk L.M.: Silniki spalinowe. WSiP, Warszawa 2001
Zogbaum E A.: Poradnik mechanika samochodowego. WKŁ, Warszawa
2000
Orzełowski S.: Naprawa i obsługa pojazdów samochodowych. WSiP,
Warszawa 2006
Praca zbiorowa: Budowa pojazdów samochodowych Cz.I i Cz II.
Wydawnictwo REA s.j., Warszawa 2003
32
Praca zbiorowa: Mechanik pojazdów samochodowych. Budowa
i eksploatacja pojazdów część I. Konstrukcje zespołów i podzespołów.
Vogel, Wrocław 2001
i eksploatacja pojazdów część II. Działanie zespołów i podzespołów.
i eksploatacja pojazdów, część III. Obsługa, diagnostyka, naprawa
zespołów i podzespołów. Vogel, Wrocław 2001
Wydawnictwa motoryzacyjne.
Czasopisma specjalistyczne np.: Auto Technika Motoryzacyjna, Auto
Moto Serwis, Truck Serwis-Technika i Warsztat, Transport- Technika
Motoryzacyjna, Transport Polski, AUTOSPEC. Wyd. Bosch GmbH,
AUTO EKSPERT.
33
ŚRODOWISKO I BEZPIECZEŃSTWO TRANSPORTU
DROGOWEGO
W wyniku kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:
− scharakteryzować rodzaje wypadków występujących podczas
transportu drogowego,
− określić na podstawie danych statystycznych udział oraz straty
poniesione w wypadkach drogowych samochodów cięŜarowych
i autokarów,
− zastosować przepisy dotyczące odpowiedzialności przedsiębiorstwa
w zakresie przewozu drogowego,
− określić konsekwencje prawne kierowców wynikające z naruszenia
przepisów,
− scharakteryzować
problemy
związane
z
międzynarodową
przestępczością transgraniczną i przemytem,
− określić metody i cele działań przestępczych,
− opisać metody i środki zapobiegania przestępczości transgranicznej
i przemytu,
− zorganizować stanowisko pracy kierowcy zgodnie z wymaganiami
ergonomii,
− określić wpływ czynników środowiska na stan zdrowia kierowcy oraz
wykonywaną przez niego pracę,
− określić zagroŜenia dla zdrowia kierowcy wywołane niewłaściwą
pozycją w czasie jazdy,
− określić pozycje zagroŜenia bezpieczeństwa wynikające z błędów
techniki jazdy,
− wykazać znaczenie kondycji fizycznej i ćwiczeń sprawnościowych
w pracy kierowcy,
− zastosować środki ochrony indywidualnej w pracy kierowcy,
− zapobiec zagroŜeniom osobistym w trakcie wykonywania pracy,
− zastosować zasady zdrowego odŜywiania,
− wyjaśnić wpływ uŜywek na organizm i zachowanie kierowcy,
− scharakteryzować objawy, określić przyczyny i skutki zmęczenia oraz
stresu,
− określić wpływ cyklu pracy i wypoczynku na wykonywaną pracę,
− rozpoznać i ocenić sytuacje krytyczne,
− zastosować procedury postępowania w razie wypadku,
− zastosować procedury wzywania pomocy,
− ocenić zagroŜenie dla siebie i poszkodowanego w wypadku,
34
− skorzystać ze sprzętu znajdującego się w wyposaŜeniu zestawów
ratowniczych,
− dokonać oceny podstawowych czynności Ŝyciowych i rodzajów
obraŜeń ciała u osób dorosłych i dzieci poszkodowanych w wypadku,
− określić przyczyny i objawy nagłego zatrzymania oddychania
i krąŜenia,
− usunąć ciało obce stałe i płynne z dróg oddechowych,
− przeprowadzić oddech zastępczy bezprzyrządowo i przyrządowo,
− scharakteryzować podstawowe objawy wstrząsu oraz zasady
postępowania z poszkodowanym we wstrząsie,
− ocenić stan poszkodowanego zagroŜenego wstrząsem oraz
zabezpieczyć poszkodowanego we wstrząsie,
− określić drogi wnikania trucizn do organizmu oraz charakterystyczne
objawy zatruć,
− zastosować zasady postępowania ratowniczego w przypadku zatruć
substancjami chemicznymi,
− rozróŜnić rodzaje i przyczyny krwotoków,
− określić przebieg głównych naczyń krwionośnych z uwzględnieniem
ucisku ręcznego pośredniego,
− określić podstawowe niebezpieczeństwa związane z obraŜeniami
narządu ruchu oraz wynikające z nieprawidłowego postępowania
w przypadku złamania i zwichnięcia,
− zastosować zasady postępowania w przypadku złamania otwartego
i zamkniętego,
− określić podstawowe objawy występujące w przypadku urazu
kręgosłupa,
− opisać konsekwencje nieprawidłowego postępowania z osobą
z urazem kręgosłupa,
− dobrać materiały opatrunkowe,
− nałoŜyć opatrunek osłaniający lub chłonny oraz opatrunek uciskowy,
− wykonać doraźne zatamowanie krwotoku z rany na kończynie,
− unieruchomić kończynę za pomocą standardowych szyn Kramera
i innego sprzętu pomocniczego,
− zdjąć kask u poszkodowanego w wypadku motocyklisty,
− ustabilizować odcinek szyjny kręgosłupa za pomocą kołnierza,
− unieruchomić
poszkodowanego
z
urazem
kręgosłupa
z wykorzystaniem dostępnego sprzętu unieruchamiającego,
− udzielić pierwszej pomocy w przypadku obraŜeń: głowy, klatki
piersiowej, brzucha i miednicy,
− udzielić pomocy w przypadku oparzeń termicznych, odmroŜeń,
oparzeń chemicznych,
35
− zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy i sprawowania
opieki nad poszkodowanym w niekorzystnych warunkach
atmosferycznych oraz w nocy,
− otoczyć poszkodowanego opieką do czasu przybycia słuŜb
ratowniczych,
− nawiązać kontakt z poszkodowanym i udzielić wsparcia
psychicznego,
− zastosować procedury postępowania w razie poŜaru,
− zastosować zasady ewakuacji osób z samochodu cięŜarowego
i pasaŜerów autobusu,
− zapewnić bezpieczeństwo pasaŜerom,
− dobrać metody postępowania w przypadku agresji na drodze,
− sporządzić raport z wypadku,
− określić czynniki wpływające korzystnie na wizerunek firmy,
− wyjaśnić wpływ jakości świadczonych przez kierowcę usług na
wizerunek firmy,
− określić sposoby kontaktu kierowcy z innymi osobami w czasie pracy,
− określić wymagania dotyczące utrzymania pojazdu w odpowiednim
stanie technicznym,
− zastosować zasady organizacji pracy w czasie realizacji usługi
transportowej,
− ocenić handlowe i finansowe skutki sporów występujących w pracy
kierowcy,
− określić uwarunkowania ekonomiczne dotyczące transportu
drogowego w stosunku do innych rodzajów transportu,
− scharakteryzować działalność usługową w zakresie przewozu
drogowego rzeczy,
− określić zasady specjalistycznych przewozów drogowych,
− scharakteryzować transport kombinowany,
− określić
uwarunkowania
ekonomiczne
dotyczące
przewozu
drogowego osób w stosunku do innych rodzajów transportu,
− opisać działalność w zakresie przewozu drogowego osób,
− zastosować zasady międzynarodowego transportu osób,
− zastosować przepisy bhp i ochrony środowiska obowiązujące
w transporcie drogowym.
Materiał nauczania
1. ZagroŜenia wypadkami na drogach i w pracy
Rodzaje wypadków przy pracy w transporcie drogowym. Statystyka
wypadków drogowych. Udział samochodów cięŜarowych i autokarów
36
w wypadkach drogowych. Dane statystyczne dotyczące zabitych
i rannych w wypadkach drogowych. Straty materialne i finansowe.
Ćwiczenia:
• Sporządzanie raportu o statystycznych wypadkach drogowych na
terenie województwa na podstawie danych.
• Obliczanie strat materialnych i finansowych powstałych w wyniku
wypadków drogowych.
• Sporządzanie wykazu zagroŜeń występujących w transporcie
drogowym, będących przyczyną wypadków.
2. Zapobieganie przestępstwom i przemytowi nielegalnych
imigrantów
Międzynarodowa przestępczość transgraniczna i przemytnicze. Środki
zapobiegawcze. Metody i cele działań przestępczych. Przepisy prawa
i obowiązki kierowcy oraz przewoźnika dotyczące przestępczości.
Ćwiczenia:
• Analizowanie przepisów
transgranicznej i przemytu.
prawa
dotyczących
przestępczości
3. Zapobieganie zagroŜeniom fizycznym
Wymagania ergonomii. Środowisko pracy. Wpływ czynników środowiska
pracy na organizm ludzki. Zachowania i postawy mające wpływ na
bezpieczeństwo w transporcie drogowym. Kondycja fizyczna i ćwiczenia
sprawnościowe. Techniki postępowania z cięŜarami. Ochrona
indywidualna.
Ćwiczenia:
• Ustawianie fotela kierowcy w pojeździe.
• Wykonywanie ćwiczeń utrzymujących kondycję fizyczną.
• Wykonywanie ćwiczeń dotyczących postępowania z cięŜarami.
4. Predyspozycje fizyczne i psychiczne kierowcy
Zasady zdrowego, regularnego odŜywiania. Wpływ alkoholu, narkotyków
lub innych substancji na zachowanie. Objawy, przyczyny i skutki
zmęczenia i stresu. Rola podstawowego cyklu pracy i odpoczynku.
Ćwiczenia:
• Opracowanie tygodniowego jadłospisu zgodnie z zasadami zdrowego
Ŝywienia.
• Opracowanie dwutygodniowego cyklu pracy i wypoczynku kierowcy.
37
5. Ocena sytuacji awaryjnych i zachowanie w sytuacjach
krytycznych
Ocena sytuacji krytycznej. Unikanie komplikacji w razie wypadku.
Wzywanie pomocy. Pomoc poszkodowanym i udzielanie pierwszej
pomocy. Bezpieczeństwo własne, poszkodowanego, miejsca zdarzenia.
Bezpieczeństwo higieniczno-sanitarne w czasie akcji. Ryzyko zakaŜeń
m.in. WZW i HIV. Zapobieganie kontaktowi z krwią, wydzielinami
i wydalinami poszkodowanych. Postępowanie w przypadku zranień
przedmiotami mającymi kontakt z krwią, wydzielinami i wydalinami
poszkodowanych oraz w przypadku innych ekspozycji na materiał
zakaźny. Postępowanie z zuŜytymi materiałami opatrunkowymi i innymi
odpadami.
Zestawy ratownicze, dezynfekcja sprzętu. Elementy składowe zestawu
ratowniczego - przeznaczenie, moŜliwości wykorzystania, zasady uŜycia.
Posługiwanie się zestawem ratowniczym w róŜnych warunkach
i sytuacjach ratowniczych, montaŜ i demontaŜ poszczególnych
elementów zestawów.
Elementy anatomii i fizjologii, ocena poszkodowanego, badanie wstępne
oraz szczegółowe. Podstawy topografii narządów i układów. Elementy
anatomii i czynności układu oddechowego, krąŜenia, nerwowego.
Wywiad ratowniczy - zasady prowadzenia. Ocena podstawowych funkcji
Ŝyciowych, ocena obraŜeń ciała.
Poszkodowany
nieprzytomny.
Przyczyny
utraty
przytomności.
Niebezpieczeństwa
wynikające
z
utraty
przytomności
u poszkodowanego oraz znaczenie zachowania droŜności dróg
oddechowych i czynności oddychania u osoby nieprzytomnej. Procedura
postępowania z nieprzytomnym. Pozycja boczna bezpieczna. Omdlenie.
Ocena stanu przytomności.
Zasady postępowania w przypadku nagłego zatrzymania podstawowych
funkcji Ŝyciowych. Metody udraŜniania dróg oddechowych. Metody
usuwania ciała obcego z dróg oddechowych. Bezprzyrządowe
i przyrządowe prowadzenie oddechu zastępczego.
ZagroŜenie wstrząsem. Przyczyny i objawy wstrząsu. Udzielanie
pierwszej
pomocy
poszkodowanym
we
wstrząsie.
Pozycja
przeciwwstrząsowa. Procedura ratownicza.
Urazy mechaniczne i obraŜenia - złamania, zwichnięcia, skręcenia,
krwotoki, obraŜenia klatki piersiowej, brzucha, kręgosłupa, głowy
i kończyn. Rodzaje ran. Podstawy aseptyki i antyseptyki. Rany miksty.
Rodzaje krwotoków. Zasady tamowania krwotoków i krwawień
zewnętrznych. Zasady opatrywania ran. Opatrywanie poszczególnych
obszarów ciała. ZagroŜenia związane z krwotokami wewnętrznymi.
Rodzaje złamań, objawy i konsekwencje. Urazy stawów. Stabilizacja
i unieruchamianie środkami standardowymi i doraźnymi w pozycji
38
zbliŜonej do fizjologicznej lub zastanej. Sposoby postępowania
w przypadku złamań, zwichnięć, skręceń przy zastosowaniu procedur
ratowniczych. Objawy oraz zasady postępowania w obraŜeniach
kręgosłupa. Podejrzenie urazu kręgosłupa. Udzielanie pomocy
poszkodowanemu z podejrzeniem urazu kręgosłupa. Stabilizacja
i unieruchamianie kręgosłupa w odcinku szyjnym. Podstawowe objawy
oraz ogólne zasady postępowania w przypadku obraŜeń głowy, klatki
piersiowej, brzucha i miednicy. Procedury ratownicze.
ZagroŜenia środowiskowe, akty terroru. Objawy i zagroŜenia
w przypadku urazów i obraŜeń termicznych, chemicznych
i elektrycznych. Drogi wnikania i działanie na organizm ludzki niektórych
substancji chemicznych. Procedury postępowania w przypadku urazów
termicznych, chemicznych i elektrycznych.
Pomoc poszkodowanym. Zasady identyfikacji zagroŜeń oraz
wyznaczania strefy zagroŜenia. Sposoby ewakuacji poszkodowanych
w róŜnych warunkach taktycznych. Sposoby układania poszkodowanych
po urazach. Układanie na noszach.
Postępowanie w razie poŜaru. Ewakuacja osób z samochodu
cięŜarowego i pasaŜerów z autobusu. Zapewnianie bezpieczeństwa
wszystkim pasaŜerom. Reakcja na akty agresji. Podstawowe zasady
sporządzania informacji z wypadku.
Ćwiczenia:
• Wykonywanie na fantomie resuscytacji krąŜeniowo-oddechowej,
bezprzyrządowo i przyrządowo.
• Tamowanie krwotoków zewnętrznych.
• Opatrywanie róŜnego rodzaju ran.
• Unieruchamianie złamań i zwichnięć.
• Ochranianie
poszkodowanego
przed
wychłodzeniem
lub
przegrzaniem.
• Prowadzenie
wstępnego
postępowania
przeciwwstrząsowego
poprzez właściwe ułoŜenie osób w stanie nagłego zagroŜenia
zdrowotnego.
• Udzielanie wsparcia psychicznego osobom w stanie nagłego
zagroŜenia zdrowotnego.
• Sporządzanie informacji z działań ratunkowych prowadzonych
podczas wypadku.
6. Wizerunek przewoźnika
Znaczenie jakości usług świadczonych przez kierowcę dla przewoźnika.
Kontakty kierowcy z innymi osobami w czasie pracy. Utrzymanie
pojazdu. Organizacja pracy. Handlowe i finansowe skutki sporów
występujących w pracy kierowcy.
39
7. Uwarunkowania ekonomiczne dotyczące przewozu drogowego
i organizacji rynku
Transport drogowy w stosunku do innych rodzajów transportu
- konkurencja, spedycja. Działalność w zakresie przewozu drogowego
rzeczy - transport zarobkowy i przewozy na potrzeby własne.
Organizacja i formy prowadzenia działalności w zakresie przewozu
drogowego rzeczy. Specjalizacje w zakresie transportu - przewóz
materiałów niebezpiecznych, przewóz artykułów szybko psujących się.
Transport kombinowany.
Ćwiczenia:
• Sporządzanie wykazu towarów niebezpiecznych oraz określanie
zagroŜeń wynikających z ich przewozu.
8. Uwarunkowania
ekonomiczne
dotyczące
pasaŜerskiego
przewozu drogowego i organizacji rynku
Przewóz drogowy osób w stosunku do innych rodzajów transportu
- kolej, samochód osobowy. Działalność w zakresie przewozu
drogowego osób - transport zarobkowy i przewozy na potrzeby własne.
Przekraczanie granic, transport międzynarodowy. Organizacja i formy
prowadzenia działalności w zakresie przewozu drogowego osób.
Ćwiczenia:
• Planowanie organizacji prowadzenia
w zakresie przewozu drogowego osób.
działalności
gospodarczej
Środki dydaktyczne
Plansze prezentujące ergonomiczne pozycje pracy w transporcie.
Plansze przedstawiające piramidę zdrowego Ŝywienia.
Filmy instruktaŜowe dotyczące ćwiczeń sprawnościowych.
Filmy dydaktyczne na temat wpływu uŜywek na organizm człowieka.
Plansze ilustrujące statystykę wypadków drogowych.
Filmy dydaktyczne prezentujące zasady postępowania w razie wypadku.
Filmy dydaktyczne prezentujące ewakuację osób i pasaŜerów oraz
postępowanie w przypadku agresji na drodze.
Filmy dydaktyczne prezentujące postępowanie w razie wypadku
z towarami niebezpiecznymi.
Filmy dydaktyczne prezentujące przejazd przez tunel i zasady
postępowania w razie wypadku bądź poŜaru w tunelu.
Worki samorozpręŜalne dla dzieci i dorosłych.
Maski twarzowe dla dzieci i dorosłych.
Opatrunki - róŜne rozmiary.
Aparat do płukania oka.
40
Rękawiczki nitrylowe jednorazowe.
Worek plastikowy z zamknięciem na odpady.
NoŜyczki ratownicze.
NóŜ do cięcia pasów.
Folie izotermiczne.
Płyn do dezynfekcji rąk.
Wskaźnik CO2.
Apteczka samochodowa, kompletnie wyposaŜona.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Środowisko i bezpieczeństwo transportu
drogowego obejmuje treści z zakresu bezpieczeństwa, obsługi i logistyki
w aspekcie zdrowia, ruchu drogowego i środowiska zawarte
w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 lipca 2008 r. w sprawie
szkolenia kierowców wykonujących przewóz drogowy.
Program przedmiotu zaleca się realizować metodą przypadków,
projektów, przewodniego tekstu, dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń
praktycznych. Metoda projektów zasługuje na szczególną uwagę,
poniewaŜ pozwala na efektywne wykorzystanie czasu, prezentację
wykonanych projektów oraz wymaga korzystania z róŜnych źródeł
informacji. Proponuje się zastosować ją podczas realizacji treści
dotyczących przewozu drogowego rzeczy i osób.
Bardzo waŜne jest kształtowanie umiejętności udzielania pierwszej
pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach drogowych oraz
prawidłowych postaw i nawyków postępowania w czasie jazdy.
Zajęcia powinny odbywać się w pracowni ratownictwa medycznego
wyposaŜonej w środki dydaktyczne określone w programie nauczania.
Zaleca się, aby ćwiczenia były wykonywane indywidualnie lub
w zespołach 2-3 osobowych.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Działy tematyczne
ZagroŜenia wypadkami na drogach i w pracy
Zapobieganie przestępstwom i przemytowi nielegalnych
imigrantów
Zapobieganie zagroŜeniom fizycznym
Predyspozycje fizyczne i psychiczne kierowcy
Ocena sytuacji awaryjnych i zachowanie w sytuacjach
krytycznych
Wizerunek przewoźnika
Uwarunkowania ekonomiczne dotyczące przewozu
drogowego i organizacji rynku
41
Orientacyjna
liczba godzin
40
20
30
15
35
20
25
8.
Uwarunkowania ekonomiczne dotyczące pasaŜerskiego
przewozu drogowego i organizacji rynku
Razem
15
200
ma charakter orientacyjny.
PoniewaŜ program przedmiotu obejmuje zintegrowane treści
z róŜnych dziedzin wiedzy (np. z ratownictwa medycznego, psychologii
pracy czy organizacji rynku przewozów drogowych) moŜe być
realizowany przez kilku nauczycieli.
Szczegółowy zakres treści przedmiotu wraz z liczbą godzin
przeznaczoną na realizację zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Infrastruktury zamieszczono w tabeli.
Lp.
1.
2.
3.
4.
Liczba godzin zajęć
(zegarowe/dydaktyczne)
Tematy
Uświadomienie kierowcom zagroŜenia wypadkami
na drodze i w pracy, w tym co najmniej tematy:
− rodzaje wypadków przy pracy w transporcie
drogowym,
− statystyka wypadków drogowych,
− udział samochodów cięŜarowych/autokarów
w wypadkach drogowych,
− statystyki dotyczące zabitych i rannych
w wypadkach drogowych,
− straty materialne i finansowe.
Umiejętność zapobiegania przestępstwom i
przemytowi nielegalnych imigrantów, w tym co
najmniej tematy:
− problemy związane z międzynarodową
przestępczością transgraniczną i przemytem,
− środki zapobiegawcze,
− metody i cele działań przestępczych,
− przepisy prawa i obowiązki kierowcy oraz
obowiązki przewoźnika w tym zakresie.
Umiejętność zapobiegania zagroŜeniom fizycznym,
w tym co najmniej tematy:
− zasady ergonomii,
− zachowania i postawy stanowiące zagroŜenie,
− kondycja fizyczna i ćwiczenia sprawnościowe,
− ochrona osobista.
Świadomość znaczenia predyspozycji fizycznych
i psychicznych, w tym co najmniej tematy:
− zasady zdrowego, regularnego odŜywiania,
− wpływ alkoholu, narkotyków lub innych
substancji na zachowanie,
− objawy, przyczyny, skutki zmęczenia i stresu,
42
30/40
15/20
20/27
10/13
5.
6.
7.
8.
− zasadnicza rola podstawowego cyklu
pracy/odpoczynku.
Umiejętność oceny sytuacji awaryjnych, zachowanie
w sytuacjach krytycznych, w tym co najmniej
tematy:
− ocena sytuacji krytycznej,
− unikanie komplikacji w razie wypadku,
− wzywanie pomocy,
− pomoc poszkodowanym i udzielanie pierwszej
pomocy,
− postępowanie w razie poŜaru,
− ewakuacja osób z samochodu
cięŜarowego/pasaŜerów z autobusu,
− zapewnienie bezpieczeństwa wszystkich
pasaŜerów,
− reakcja na akty agresji,
− podstawowe zasady sporządzania informacji
z wypadku.
Umiejętność zachowania się w sposób poprawiający
wizerunek przewoźnika, w tym co najmniej tematy:
− znaczenie poziomu usług świadczonych przez
kierowcę dla przewoźnika,
− rola kierowcy,
− kontakty kierowcy z innymi osobami w czasie
pracy,
− utrzymanie pojazdu,
− organizacja pracy,
− handlowe i finansowe skutki sporów
występujących w pracy kierowcy.
Poznanie uwarunkowań ekonomicznych
dotyczących przewozu drogowego i organizacji
rynku, w tym co najmniej tematy:
− transport drogowy w stosunku do innych
rodzajów transportu (konkurencja, spedycja),
− działalność w zakresie przewozu drogowego
rzeczy (transport zarobkowy i przewozy na
potrzeby własne),
− organizacja i formy prowadzenia działalności
w zakresie przewozu drogowego rzeczy,
− specjalizacje w zakresie transportu
(w szczególności przewóz materiałów
niebezpiecznych, przewóz artykułów szybko
psujących się),
− transport kombinowany.
Poznanie uwarunkowań ekonomicznych
dotyczących pasaŜerskiego przewozu drogowego
i organizacji rynku,
w tym co najmniej tematy:
− przewóz drogowy osób w stosunku do innych
43
20/27
15/20
15/20
10/13
rodzajów transportu osób (kolej, samochód
osobowy),
− działalność w zakresie przewozu drogowego
osób (transport zarobkowy i przewozy na
potrzeby własne),
− przekraczanie granic (transport
międzynarodowy),
− organizacja i formy prowadzenia działalności
w zakresie przewozu drogowego osób.
Razem
135/180
ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się
przez cały czas realizacji programu na podstawie kryteriów
przedstawionych na początku zajęć.
Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu
opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności wynikających ze
szczegółowych celów kształcenia. Na podstawie analizy celów
kształcenia nauczyciel powinien opracować wymagania edukacyjne na
poszczególne stopnie szkolne.
Podczas realizacji programu proponuje się oceniać osiągnięcia
uczniów na podstawie:
− obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i projektów,
− wykonanych projektów.
Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, naleŜy
zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość
wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych, poprawność
wnioskowania.
Do oceny wykonywanych ćwiczeń i projektów zaleca się opracować
kartę obserwacji, która powinna uwzględniać:
− aktywność ucznia podczas wykonywania ćwiczeń i projektów,
− wykorzystywanie róŜnych źródeł informacji,
− współpracę w zespole,
− poprawność merytoryczną wykonywanych ćwiczeń i projektów.
Podczas oceniania umiejętności udzielania pierwszej pomocy zaleca
się zastosować kryterium prawidłowości postępowania.
W celu przygotowania uczniów do testu kwalifikacyjnego dotyczącego
kwalifikacji wstępnej po zakończeniu realizacji programu naleŜy
przeprowadzić test sprawdzający wiedzę, który powinien obejmować
cały zakres tematyczny przedmiotu.
44
W końcowej ocenie osiągnięć uczniów naleŜy uwzględnić wyniki
wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania
wiadomości i umiejętności.
Literatura
Bańka A.: Psychopatologia Pracy. Wydawnictwo Gemini, Poznań 1996
Bryant R., A., Harley Al., G.: Zespół ostrego stresu. Stres traumatyczny.
Występowanie, następstwa, terapia. Wydawnictwo Akademickie śak,
Warszawa 2002
Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL,
Warszawa 2006
Colquhoun M., C., Handley A., J., Evans T.: ABC resuscytacji.
Wydawnictwo Medyczne Górnicki, 2006
Driscoll P., Skinner D., Earlam R., Jakubaszko J. (red. Wyd. Pol.): ABC
postępowania w urazach. Wydawnictwo Medyczne Górnicki, 2003
Herman J. L.: Przemoc, uraz psychiczny i powrót do równowagi. GWP,
Gdańsk 2002.
Klukowski K., red.: Medycyna wypadków w transporcie. PZWL,
Warszawa 2005
Le Bon G.: Psychologia tłumu. PWN, Warszawa 1994
Naatanen R.: Summala H.: Zachowanie uŜytkowników dróg a wypadki
drogowe. PWN, Warszawa 1985
Pusty T.: Przewóz towarów niebezpiecznych. Poradnik kierowcy, wyd.
18, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności
Sęk. H., Cieślak R., red.: Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. PWN,
Warszawa 2004
SkarŜyńska K.: Spostrzeganie ludzi. PWN, Warszawa 1981
Włodarski Z., Hankała A.: Jestem człowiekiem i Ŝyję wśród ludzi. WSiP,
Warszawa 1991
Zimbardo Ph., G., Ruch F., L.: Psychologia i Ŝycie. PWN, Warszawa 1988
Wydawnictwa motoryzacyjne.
Moto Serwis, Truck Serwis-Technika i Warsztat, Transport - Technika
AUTO EKSPERT.
45
PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO
− zastosować przepisy ruchu drogowego dotyczące transportu
drogowego,
− zastosować przepisy ruchu drogowego dotyczące ograniczeń
i zakazów w ruchu,
− zastosować przepisy ruchu drogowego dotyczące zatrzymywania się
i parkowania,
− zastosować przepisy ruchu drogowego dotyczące jazdy w kolumnie,
− zastosować zasady zachowania bezpiecznej odległości między
pojazdami,
− wyjaśnić zasady zatrzymywania się i postoju pojazdów na róŜnych
drogach z powodu uszkodzenia pojazdu lub wypadku,
− określić dopuszczalne prędkości dla róŜnych pojazdów na terenie
zabudowanym, poza nim i w strefie zamieszkania,
− określić środki ostroŜności podejmowane w przypadku awarii pojazdu;
− wyjaśnić zasady wykorzystywania specjalnej infrastruktury dla
− określić zasady postępowania uczestnika ruchu drogowego w sytuacji
zaistnienia wypadku,
Materiał nauczania
1. Wprowadzenie
Przepisy ruchu drogowego, zadania, zakres stosowania. Statystyki
wypadków drogowych. Główne przyczyny wypadków. Ustawa Prawo
o ruchu drogowym jako podstawowy i nadrzędny dokument regulujący
przepisy ruchu drogowego w Polsce. Obowiązujące przepisy ruchu
drogowego.
2. Przepisy ruchu drogowego dotyczące transportu drogowego
Podstawowe pojęcia dotyczące samochodów cięŜarowych. Kategorie
prawa jazdy oraz uprawnienia. Warunki otrzymania prawa jazdy.
Zatrzymanie, cofanie i przywracanie prawa jazdy. Sprawdzanie stanu
zdrowia i przydatności psychicznej. Warunki wykonywania zawodu - wiek
kierowcy, kursy doszkalające, badania lekarskie i psychologiczne. Czas
pracy kierowców. Wykorzystanie specjalnej infrastruktury dla transportu
drogowego. Kontrola ruchu drogowego. Inspekcja Transportu
46
Drogowego.
Warunki
techniczne
dopuszczenia
samochodów
cięŜarowych do ruchu - wyposaŜenie, światła, hamulce, dodatkowe
oznakowanie pojazdów długich, cięŜkich, powolnych, przewoŜących
materiały niebezpieczne. Badania techniczne. Dopuszczenie pojazdu do
ruchu. Zatrzymanie i zwracanie dowodów rejestracyjnych. Ewidencja
osób naruszających przepisy ruchu drogowego. Planowanie tras
przejazdów, czytanie map drogowych.
Ćwiczenia:
• Dobieranie kategorii uprawnień do kierowania określonym pojazdem.
• Ocenianie sprawności technicznej pojazdu.
• Przeprowadzanie kontroli pojazdów i uprawnień kierowcy - symulacja.
• Analizowanie przypadków wykroczeń drogowych i określanie
konsekwencji prawnych dla kierowcy.
• Zaplanowanie trasy przejazdu.
3. Przepisy ruchu drogowego dotyczące zatrzymania się, postoju,
ograniczeń i zakazów ruchu pojazdów cięŜarowych
Zasady ruchu drogowego dotyczące pojazdów cięŜarowych:
ograniczenia prędkości, holowanie, hamowanie, wyprzedzanie,
zatrzymanie, postój, znaki i sygnały drogowe dotyczące samochodów
cięŜarowych.
Ćwiczenia:
• Wskazywanie przypadków ograniczenia prędkości samochodów
cięŜarowych.
• Oznakowywanie holowanych samochodów cięŜarowych.
• Określanie drogi hamowania w zaleŜności od warunków
atmosferycznych, drogowych.
• Wskazywanie miejsc umieszczania znaków i sygnałów drogowych
dotyczących wyprzedzania, zatrzymania, postoju samochodów
cięŜarowych.
4. Przepisy ruchu drogowego dotyczące jazdy w kolumnie
Definicja „kolumny pojazdów”. Liczba pojazdów w kolumnie. Odległości
miedzy pojazdami i kolumnami. Bezpieczna odległość między pojazdami
i kolumnami w zaleŜności od warunków atmosferycznych, rodzaju
nawierzchni, natęŜenia ruchu drogowego.
Ćwiczenia:
• Rysowanie schematów jazdy pojazdów w kolumnie.
47
5. Zasady zatrzymywania i postoju w przypadku uszkodzenia
pojazdu lub wypadku
Zasady sygnalizowania obecności pojazdu uszkodzonego na
autostradzie, na drogach twardych, na terenie zabudowanym i poza
obszarem zabudowanym.
Ćwiczenia:
• Oznakowywanie uszkodzonego pojazdu w zaleŜności od miejsca
wystąpienia awarii.
6. Zasady postępowania uczestnika ruchu drogowego w sytuacji
zaistnienia wypadku drogowego
Zasady postępowania w razie wypadku bez ofiar w ludziach. Zasady
postępowania, gdy są ranni lub zabici. Przepisy bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska.
Ćwiczenia:
• Analizowanie
postępowania
uczestnika
w zaleŜności od rodzaju wypadku - symulacja.
ruchu
drogowego
Środki dydaktyczne
Plansze, foliogramy przedstawiające oznaczenia pojazdów: długich,
cięŜkich, powolnych, do przewozu materiałów niebezpiecznych.
Zestaw
tablic,
przezroczy,
plansz,
foliogramów,
prezentacji
multimedialnych przedstawiających znaki i sygnały drogowe.
Tablice
poglądowe,
prezentacje
multimedialne
dotyczące:
pierwszeństwa przejazdu, ograniczeń w zatrzymaniu i postoju,
postępowania w przypadku uszkodzenia pojazdu i wypadku na drodze.
Filmy instruktaŜowe ilustrujące wykonywanie podstawowych manewrów.
Multimedialne materiały z zakresu przepisów ruchu drogowego.
Przykłady testów egzaminacyjnych na prawo jazdy kategorii C i C + E.
Ustawa Prawo o ruchu drogowym.
Uwagi o realizacji
Celem realizacji programu przedmiotu jest teoretyczne przygotowanie
uczniów do bezpiecznego, zgodnego z przepisami prowadzenia pojazdu
samochodowego, uzyskania prawa jazdy kategorii C i C + E. Treści
programowe przedmiotu wynikają z ustawy Prawo o ruchu drogowym
i Programu Szkolenia Kandydatów na Kierowców lub Motorniczych
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury dnia 27 października 2005r.
w sprawie szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez
kierujących pojazdami, instruktorów i egzaminatorów (Dz. U. Nr 217
poz.1834 z póź. zm.).
48
Zgodnie
z
obowiązującymi
przepisami
prawa,
występuje
hierarchiczność uzyskiwania praw jazdy dla poszczególnych kategorii.
Uczeń, rozpoczynając naukę, powinien posiadać prawo jazdy kategorii
B, a w procesie kształcenia uzyskuje prawo jazdy kategorii C i C+E.
Program przedmiotu Przepisy ruchu drogowego zawiera treści
kształcenia pozwalające na jednoczesną realizację zajęć teoretycznych
dla kategorii C i C+E, co jest zgodne z obowiązującymi przepisami. W
związku z tym w programie przedmiotu uwzględniono tylko treści
dotyczące pojazdów cięŜarowych, natomiast zagadnienia zrealizowane
w ramach kursu prawa jazdy kategorii B zostały w nim pominięte.
W programie pominięto równieŜ zagadnienia związane z budową,
działaniem mechanizmów i zespołów pojazdu samochodowego oraz
zagadnienia dotyczące eksploatacji pojazdów. Tematyka ta jest
zamieszczona w programie przedmiotu Środki transportu drogowego.
W procesie nauczania-uczenia się szczególną uwagę naleŜy zwracać
na zagadnienia bezpośrednio związane z bezpieczeństwem ruchu
drogowego oraz podkreślać znaczenie pracy kierowcy w transporcie
drogowym. Od jakości jego pracy i kultury jazdy zaleŜy w duŜej mierze
bezpieczeństwo na drogach publicznych.
Program nauczania proponuje się realizować metodą pogadanki
dydaktycznej, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objaśnieniem oraz
ćwiczeń praktycznych. W procesie kształcenia mogą wystąpić trudności
wynikające między innymi ze znacznej ilości mało czytelnych dla
uczniów przepisów prawa. Dlatego teŜ na bieŜąco naleŜy sprawdzać,
czy realizowana tematyka została zrozumiana przez uczniów.
NaleŜy zwracać uwagę na częste zmiany w uregulowaniach prawnych
przepisów ruchu drogowego. Uczniowie o tych zmianach powinni być na
bieŜąco
informowani.
Strony
internetowe
stanowią
pomoc
w wyszukiwaniu aktualnych zmian w kodeksie drogowym i ustawach
o transporcie drogowym. Na stronach internetowych moŜna równieŜ
znaleźć tekst Ustawy o ruchu drogowym.
Ćwiczenia zawarte w programie stanowią propozycję do
wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń moŜe być
zmodyfikowany i rozszerzony z uwzględnieniem moŜliwości szkoły oraz
potrzeb i aspiracji edukacyjnych uczniów.
ZróŜnicowana tematyka programowa wpływa na aktywizację pracy
uczniów oraz mobilizuje ich do korzystania z róŜnych źródeł informacji:
materiałów tekstowych, prasy, telewizji, Internetu.
Podczas prowadzenia zajęć naleŜy korzystać z multimedialnych
materiałów dydaktycznych. Programy komputerowe zawierają komplet
testów, które mogą być wykorzystywane podczas wykonywania ćwiczeń.
Zajęcia edukacyjne powinny odbywać się w pracowni ruchu
drogowego. Zaproponowane w programie ćwiczenia naleŜy
49
przeprowadzić indywidualnie lub w 2-3 osobowych grupach.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów
tematycznych:
Lp.
Działy tematyczne
1.
2.
Wprowadzenie
Przepisy ruchu drogowego dotyczące transportu drogowego
Przepisy ruchu drogowego dotyczące zatrzymania się, postoju,
ograniczeń i zakazów ruchu pojazdów cięŜarowych
Przepisy ruchu drogowego dotyczące jazdy w kolumnie
Zasady zatrzymywania i postoju w przypadku uszkodzenia
pojazdu lub wypadku
Zasady postępowania uczestnika ruchu drogowego w sytuacji
zaistnienia wypadku drogowego
Razem
3.
4.
5.
6.
Orientacyjna
liczba godzin
14
22
17
5
7
7
72
młodzieŜy.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzić zmiany
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Osiągnięcia uczniów powinny być sprawdzane i oceniane w trakcie
i na zakończenie procesu realizacji programu przedmiotu. Na pierwszych
zajęciach naleŜy zapoznać uczniów z kryteriami oceny osiągnięć
edukacyjnych.
Kontrola i ocena osiągnięć uczniów moŜe być dokonywana za
pomocą:
− obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.
Wiedzę teoretyczną niezbędną do wykonywania ćwiczeń moŜna
sprawdzić poprzez dyskusję lub pogadankę dydaktyczną. Dokonując
kontroli
w formie ustnej naleŜy zwrócić uwagę na umiejętność operowania
zdobytą wiedzą i jakość wypowiedzi.
Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzić na podstawie
obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas
obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na:
− poprawność merytoryczną wykonywanych ćwiczeń,
− korzystanie z przepisów,
50
− pracę w grupie,
− samodzielność,
− prezentowanie pracy własnej lub zespołu.
Istnienie duŜej ilości testów z Przepisów ruchu drogowego umoŜliwia
ich dobór do poszczególnych działów tematycznych programu. Podczas
rozwiązywania testów naleŜy wspólnie z uczniami analizować sposób
dochodzenia do właściwej odpowiedzi, wynikającej z przepisów ruchu
drogowego. Obserwacja pracy uczniów podczas takich ćwiczeń pozwala
na ocenę ich wiadomości i umiejętności.
Na zakończenie realizacji programu wskazane jest przeprowadzenie
sprawdzianu
podsumowującego
z
wykorzystaniem
testów
egzaminacyjnych na prawo jazdy kategorii C i C + E. Warunki
przeprowadzenia testu oraz kryteria oceny jego wykonania powinny być
zbliŜone do obowiązujących na egzaminie.
W końcowej ocenie, osiągnięć ucznia naleŜy uwzględnić wyniki
wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.
Literatura
Drexler Z.: Mały kodeks drogowy z objaśnieniami. WKŁ, Warszawa 2003
Drexler Z.: Wszystko o znakach drogowych i sygnałach drogowych.
IMANE, Warszawa 2004
Drexler Z.: Przepisy ruchu drogowego z objaśnieniami. WKŁ, Warszawa
2001
Kurczyński A.: Kodeks drogowy. Kram, Warszawa 2004
Ośko M., Próchniewicz H.: Podręcznik kierowcy C i D. Wydawca: Grupa
IMAGE sp.z o.o., Warszawa 2007
Pusty T.: Przewóz towarów niebezpiecznych. Poradnik kierowcy. WKŁ,
Warszaw 2007
Teksty ustaw: Prawo o Ruchu Drogowym, Programu Szkolenia
Kandydatów na Kierowców lub Motorniczych – Dziennik Ustaw nr 217
poz.1843.
pozycji wydawniczych przedstawiających aktualny stan prawny
przepisów ruchu drogowego i przepisów określających zasady
wykonywania transportu drogowego.
51
PRZEPISY W TRANSPORCIE DROGOWYM
− scharakteryzować przepisy dotyczące czasu pracy kierowców,
− opisać urządzenia rejestrujące czas pracy kierowców,
− zastosować przepisy krajowe i międzynarodowe dotyczące transportu
drogowego oraz zasad przewoŜenia ładunków,
− scharakteryzować organy i instytucje właściwe dla transportu
drogowego,
− rozróŜnić krajowe i międzynarodowe organizacje transportowe oraz
scharakteryzować ich zadania,
− określić kary za nieuŜywanie, nieprawidłowe uŜywanie i ingerencję
w urządzenia rejestrujące czas pracy kierowcy,
− zarchiwizować dokumenty rejestrujące czas pracy kierowcy,
− określić prawa i obowiązki kierowców w zakresie kwalifikacji wstępnej
szkolenia okresowego,
− określić warunki uzyskiwania licencji przez wykonującego transport
drogowy oraz dostępu do rynku przewozów drogowych,
− opisać umowy i konwencje wielostronne zawarte przez Polskę
w zakresie transportu drogowego,
− opisać dwustronne umowy międzynarodowe zawarte przez Polskę
w zakresie transportu drogowego,
− dokonać analizy rozporządzenia dotyczącego przeprowadzania
badań technicznych pojazdów,
− określić odpowiedzialność wykonującego przewóz drogowy za
dostawy oraz przypadki zwolnienia z tej odpowiedzialności,
− wypełnić dokumenty wysyłkowe,
− opisać dokumentację specjalną dołączoną do towaru,
− zastosować przepisy regulujące przewóz pasaŜerów,
− scharakteryzować przewóz szczególnych grup osób,
− scharakteryzować
urządzenia
bezpieczeństwa
stosowane
w autobusach,
− zastosować przepisy dotyczące obciąŜenia autobusu,
52
Materiał nauczania
1. Środowisko społeczne transportu drogowego
Urządzenia rejestrujące czas pracy kierowców. Dokumentacja
rejestrująca czas pracy i jej przechowywanie.
Maksymalny czas pracy kierowcy w transporcie drogowym. Stosowanie
rozporządzeń Rady (EWG) nr 3820/85 i 3821/85 oraz Parlamentu
Europejskiego oraz Rady (WE) nr 561/2006. Umowa AETR. Kary za
nieuŜywanie, nieprawidłowe uŜywanie i ingerencję w urządzenia
rejestrujące. Prawa i obowiązki kierowców w zakresie kwalifikacji
wstępnej i szkolenia okresowego.
Ćwiczenia:
• Sporządzenie wykazu organów i instytucji właściwych dla transportu
drogowego w Polsce i Europie.
• Sporządzenie wykazu organizacji międzynarodowych i krajowych
zrzeszających przewoźników oraz zadań przez nich realizowanych.
• Opracowanie dwutygodniowego harmonogramu pracy kierowcy.
• Odczytywanie zapisów urządzeń rejestrujących czas pracy
kierowców.
2. Przepisy regulujące przewóz towarów
Przepisy regulujące przewóz drogowy rzeczy. Zasady i warunki
wykonywania przewozu drogowego zgodnie z obowiązującymi
przepisami. System licencjonowania i zezwoleń, licencje na przewóz
rzeczy i ich rodzaje, wypisy z licencji na przewóz rzeczy. Warunki
uzyskania licencji przez wykonującego przewóz drogowy i dostępu do
rynku przewozów drogowych.
Podstawowe przepisy w zakresie przewozów specjalnych, w tym
przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, przewozu szybko
psujących się artykułów Ŝywnościowych, przewozu zwierząt, przewozu
odpadów.
Umowy i konwencje wielostronne – HACCP ATP CEMT, Konwencja
Wiedeńska z 1968r. ADR. Dwustronne umowy międzynarodowe.
Rozporządzenia techniczne. Stosunki umowne w transporcie drogowym,
przepisy międzynarodowe i krajowe. Odpowiedzialność wykonującego
przewóz drogowy za dostawy oraz zwolnienia z odpowiedzialności.
Dokumenty wysyłkowe, prawidłowe wykorzystywanie i wypełnianie
dokumentów. Dokumentacja specjalna dołączana do towarów. Organy
i jednostki właściwe w pobieraniu opłat stosowanych w przewozie
drogowym.
53
Ćwiczenia:
• Wypełnianie dokumentów wysyłkowych.
• Analizowanie dokumentacji specjalnej dołączanej do towarów.
• Analizowanie przepisów dotyczących przewozu drogowego towarów
niebezpiecznych.
• Analizowanie przepisów dotyczących przewozu drogowego szybko
psujących się artykułów Ŝywnościowych.
• Analizowanie przepisów dotyczących przewozu drogowego zwierząt.
• Analizowanie przepisów dotyczących przewozu drogowego odpadów.
3. Przepisy regulujące przewóz pasaŜerów
Warunki uzyskania licencji operatora przewozowego. Obowiązki
operatora świadczącego regularne usługi przewozu osób. Prawa
i obowiązki wobec pasaŜerów. Wymagania w międzynarodowych
i krajowych przewozach autobusowych. Warunki uŜytkowania autobusu.
Dokumenty związane z międzynarodowym przewozem pasaŜerów w
obrębie UE. Przewóz szczególnych grup osób. Urządzenia
bezpieczeństwa w autobusach. Pasy bezpieczeństwa. ObciąŜenie
pojazdu.
Ćwiczenia:
• Identyfikowanie
urządzeń
bezpieczeństwa
stosowanych
w autobusach.
• Analizowanie dokumentów związanych z międzynarodowym
przewozem pasaŜerów w obrębie Unii Europejskiej.
• Analizowanie przepisów dotyczących obciąŜenia autobusu.
Środki dydaktyczne
Plansze prezentujące organy właściwe dla transportu drogowego i ich
zadania.
Plansze prezentujące organizacje zrzeszające przewoźników i ich
zadania.
Plansze prezentujące harmonogram pracy kierowcy.
Wzory licencji i zezwoleń na wykonywanie transportu drogowego
- krajowe i międzynarodowe.
Wzory dokumentów i formularzy stosowanych w przewozie drogowym.
Konwencje, rozporządzenia, umowy międzynarodowe.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu „Przepisy w transporcie drogowym” obejmuje
treści z zakresu uwarunkowań społecznych dotyczących transportu
drogowego oraz przepisów regulujących przewóz towarów i pasaŜerów
54
zawarte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 lipca 2008 r.
w sprawie szkolenia kierowców wykonujących przewóz drogowy (Dz. U.
Nr 124 poz. 805).
Podczas jego realizacji szczególną uwagę naleŜy zwrócić na
kształtowanie umiejętności przestrzegania przepisów w zakresie czasu
pracy kierowców, stosowania odpowiedniego czasu wypoczynku oraz
rozliczania czasu pracy w cyklu tygodniowym i dwutygodniowym.
Nabywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności wynikających ze
szczegółowych celów kształcenia wymaga stosowania zróŜnicowanych
metod i technik nauczania. Wskazane jest stosowanie metody
przypadków, pogadanki dydaktycznej, dyskusji dydaktycznej oraz
ćwiczeń. W procesie nauczania-uczenia się naleŜy przeprowadzić duŜą
ilość ćwiczeń praktycznych z wykorzystaniem materiałów źródłowych.
UmoŜliwi to kształtowanie umiejętności sprawnego posługiwania się
przepisami – wyszukiwania informacji, czytania ze zrozumieniem
i stosowania w określonych sytuacjach.
Ćwiczenia stanowią propozycję, która moŜe być wykorzystana
w czasie zajęć. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotował inne
ćwiczenia, które moŜe zrealizować w warunkach swojej szkoły.
drogowego wyposaŜonej w techniczne środki kształcenia. Zaleca się,
aby ćwiczenia były wykonywane indywidualnie lub w zespołach 2-3
osobowych. Praca w grupie pozwoli na kształtowanie tak waŜnych
umiejętności ponadzawodowych, jak: komunikowanie się, zespołowe
podejmowanie decyzji, prezentowanie wykonanych prac.
Lp.
1.
2.
3.
Działy tematyczne
Środowisko społeczne transportu drogowego
Przepisy regulujące przewóz towarów
Przepisy regulujące przewóz pasaŜerów
Razem
Orientacyjna
liczba godzin
68
50
50
168
młodzieŜy.
55
Lp.
1.
2.
3.
Liczba godzin
(zegarowe/
dydaktyczne)
Tematy
Poznanie uwarunkowań społecznych dotyczących transportu
drogowego i rządzących nim zasad, w tym co najmniej
tematy:
− maksymalny czas pracy kierowcy w transporcie
drogowym,
− stosowanie rozporządzeń: Rady (EWG) nr 3821/85
i Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 561/2006;
kary za nie uŜywanie, nieprawidłowe uŜywanie
i ingerencję w urządzenie rejestrujące,
− prawa i obowiązki kierowców w zakresie kwalifikacji
wstępnej i szkolenia okresowego.
Poznanie przepisów regulujących przewóz towarów, w tym
co najmniej tematy:
− warunki uzyskania licencji przez wykonującego przewóz
drogowy i dostępu do rynku przewozów drogowych,
− umowy i konwencje wielostronne,
− dwustronne umowy międzynarodowe,
− rozporządzenia techniczne,
− stosunki umowne w transporcie drogowym; przepisy
międzynarodowe i krajowe,
− odpowiedzialność wykonującego przewóz drogowy za
dostawy oraz zwolnienia z tej odpowiedzialności,
− dokumenty wysyłkowe; prawidłowe wykorzystywanie i
wypełnianie dokumentów,
− dokumentacja specjalna dołączana do towarów.
Poznanie przepisów regulujących przewóz pasaŜerów, w tym
co najmniej tematy:
− przewóz szczególnych grup osób,
− urządzenia bezpieczeństwa
w autobusach,
− pasy bezpieczeństwa,
− obciąŜenie pojazdu.
Razem
edukacyjnych ucznia
i
oceny
30/40
20/27
20/27
70/94
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów naleŜy przeprowadzać
systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania
przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.
Kryteria oceniania powinny uwzględniać poziom wiadomości oraz zakres
opanowania
przez
uczniów
umiejętności
przewidzianych
w szczegółowych celach kształcenia.
56
Osiągnięcia uczniów moŜna oceniać na podstawie:
− ustnych sprawdzianów,
− pisemnych sprawdzianów,
− obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.
Do oceny wykonywanych ćwiczeń zaleca się opracować kartę
obserwacji, która powinna uwzględniać:
− aktywność ucznia podczas wykonywania ćwiczenia,
− korzystanie z materiałów źródłowych,
− pracę w zespole,
− poprawność merytoryczną wykonywanego ćwiczenia.
Podczas sprawdzania osiągnięć edukacyjnych naleŜy umoŜliwić
uczniom korzystanie z materiałów źródłowych.
kwalifikacji wstępnej po zakończeniu realizacji programu naleŜy
przeprowadzić sprawdzian, który powinien obejmować cały zakres
tematyczny przedmiotu.
wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania
wiadomości i umiejętności.
Literatura
Czapiewski A.: Czas pracy kierowcy i tachografy. Akademia Transportu,
Warszawa 2008, wyd.I
Górski W., Wesołowski K.: Komentarz do przepisów o umowie przewozu
i spedycji. Kodeks cywilny - Prawo przewozowe – CMR. Ośrodek
Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2006
Walczak R.: Międzynarodowy przewóz drogowy towarów. wyd.
I C.H.Beck
Warszawa 2006,
Górski W., Mendyk E.: Prawo transportu lądowego. wyd. I WKŁ,
Warszawa 2005
57
PROWADZENIE POJAZDÓW
W wyniku kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:
− scharakteryzować układ przeniesienia napędu,
− określić charakterystykę momentu obrotowego,
− scharakteryzować krzywe pracy silnika,
− wyznaczyć charakterystykę jednostkowego zuŜycia paliwa przez
silnik,
− określić obszar optymalnej pracy silnika przy wykorzystaniu
obrotomierza,
− określić zakres optymalnych prędkości silnika przy zmianie biegów dla
róŜnych marek pojazdów,
− scharakteryzować urządzenia słuŜące bezpieczeństwu w środkach
− wyjaśnić zasadę działania dwuobwodowego układu hamulcowego ze
wspomaganiem podciśnieniowym,
− określić ograniczenia w stosowaniu hamulców i zwalniacza,
− wyjaśnić celowość połączonego stosowania hamulców i zwalniacza,
− określić zaleŜności pomiędzy prędkością a przełoŜeniem skrzyni
biegów,
− wyjaśnić moŜliwość wykorzystania bezwładności pojazdu w czasie
jazdy,
− określić zastosowanie układów hamulcowych na pochyłościach,
− wyjaśnić postępowanie w przypadku awarii urządzeń słuŜących
bezpieczeństwu,
− scharakteryzować ogumienie oraz jego usterki,
− określić siły działające na pojazd podczas jazdy,
− dobrać przełoŜenie skrzyni biegów do obciąŜenia pojazdu i profilu
drogi,
− obliczyć ładowność pojazdu lub zestawu pojazdów,
− obliczyć objętość uŜytkową pojazdu,
− określić połoŜenie środka cięŜkości pojazdów,
− wskazać zaleŜności między ładownością a środkiem cięŜkości,
− sporządzić plan załadunku i jego rozmieszczenia,
− określić masę ładunku i obciąŜenie osi,
− rozpoznać przeciąŜenie pojazdu,
− określić wpływ przeciąŜenia osi na stabilność pojazdu i środek
cięŜkości,
− rozróŜnić rodzaje opakowań,
− zastosować zasady postępowania z opakowaniami i paletami,
58
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
dobrać optymalne opakowanie towarów,
odczytać etykiety opakowań,
odczytać oznakowanie pojazdów z ładunkami specjalnymi,
określić strefy bezpieczeństwa wokół pojazdu podczas jazdy,
załadunku i rozładunku,
dobrać techniki mocowania i zabezpieczania ładunku,
dobrać wymienne pomoce załadunkowe,
dobrać ilość taśm mocujących do rzeczywistej masy i objętości
ładunku,
określić optymalne zamocowanie ładunku,
opisać punkty mocowania na pojeździe oraz ich wytrzymałość,
skorzystać z normy dotyczącej taśm, łańcuchów i drutów uŜywanych
do mocowania ładunku,
zainstalować dodatkowe urządzenia mocujące na pojeździe,
ocenić stopień zuŜycia urządzeń mocujących,
scharakteryzować urządzenia przeładunkowe,
dobrać urządzenia przeładunkowe do załadunku i rozładunku,
obsłuŜyć wózek widłowy i urządzenie DS,
scharakteryzować typy plandek i sieci linowych do ładunku,
dobrać, załoŜyć i zdjąć plandekę i sieć linową,
ocenić wzdłuŜne i poprzeczne ruchy pojazdu w aspekcie zapewnienia
stabilności pojazdu i komfortu jazdy,
określić wpływ rozmieszczenia ładunku na połoŜenie środka cięŜkości
pojazdu,
określić zachowanie się zwisów pojazdów w czasie ruchu i manewru,
opisać manewr łagodnego hamowania,
określić zasady korzystania z drogowej infrastruktury specjalnej,
wskazać priorytety wynikające z bezpiecznego kierowania pojazdem
oraz spełniania innych zadań nałoŜonych na kierującego,
określić obowiązki kierowcy wobec pasaŜerów,
opisać specjalne potrzeby dzieci i osób niepełnosprawnych w czasie
podróŜy,
opisać metody postępowania kierowcy z pasaŜerami,
określić sprzeczności pomiędzy bezpiecznym prowadzeniem pojazdu
a innymi zadaniami kierowcy,
zastosować przepisy bhp, ochrony ppoŜ. i ochrony środowiska,
skorzystać z dokumentacji konstrukcyjnej i eksploatacyjnej, norm,
poradników.
59
Materiał nauczania
1. Podstawy teorii ruchu samochodu
Siły działające na samochód, obciąŜenia statyczne. Opory ruchu
samochodu. Bilans sił działających na samochód w ruchu. Bilans mocy
na kołach napędowych samochodu. Charakterystyka trakcyjna
i dynamiczna samochodu. Zasady doboru silnika w zaleŜności od
przeznaczenia pojazdu samochodowego. Siły działające na samochód
podczas hamowania. ZaleŜności kinematyczne w ruchu krzywoliniowym.
Siły działające na samochód w ruchu po łuku. Kryteria bezpiecznej
prędkości na łuku drogi. Stateczność ruchu samochodu. ObciąŜenie
uŜytkowe pojazdu lub zestawu pojazdów. Wpływ rozłoŜenie obciąŜenia
pojazdu na poszczególne osie i na stabilność pojazdu. Środek cięŜkości
pojazdu.
Ćwiczenia:
• Analizowanie działania oporów ruchu podczas jazdy i manewrów
samochodu.
2. Układ przeniesienia napędu
Charakterystyka układu przeniesienia napędu. Moment obrotowy.
Charakterystyki momentu obrotowego. Moc silnika. Charakterystyki
mocy - obciąŜeniowe i spoczynkowe. Jednostkowe zuŜycie paliwa przez
silnik. Charakterystyki jednostkowego zuŜycia paliwa przez silnik.
Obrotościomierze. Wykorzystanie obrotościomierzy podczas jazdy.
ZaleŜności między prędkością obrotową a momentem obrotowym.
Wykorzystanie obrotomierza do racjonalnej jazdy.
Ćwiczenia:
• Sporządzanie charakterystyki momentu obrotowego silników róŜnych
marek pojazdów.
• Wskazywanie zaleŜności pomiędzy zwiększaniem mocy silnika
a zwiększaniem jego prędkości obrotowej.
3. Optymalizacja zuŜycia paliwa
Optymalizacja zuŜycia paliwa i minimalizacja emisji spalin. Zasady jazdy
ekonomicznej. Wpływ techniki jazdy i umiejętności kierowcy na zuŜycie
paliwa. Wpływ optymalnego wykorzystania silnika i układu przeniesienia
napędu na optymalizację zuŜycia paliwa. Zasady eksploatacji środków
transportu drogowego z uwzględnieniem przepisów dotyczących ochrony
środowiska.
60
Ćwiczenia:
• Szacowanie jednostkowego zuŜycia paliwa na podstawie wykresów
pełnej mocy silnika.
• Określanie zaleŜności pomiędzy prędkością obrotową, momentem
obrotowym, mocą oraz jednostkowym zuŜyciem paliwa.
• Określanie rzeczywistego zuŜycia paliwa przez środki transportu
i planowanie opłacalnego uzupełnienia paliwa.
• Analizowanie wpływu techniki jazdy i umiejętności kierowcy na
zuŜycie paliwa.
4. Urządzenia słuŜące bezpieczeństwu jazdy
Charakterystyka urządzeń słuŜących bezpieczeństwu. Hydrauliczny
układ hamulcowy ze wspomaganiem podciśnieniowym. Pneumatyczny
układ hamulcowy. Konfiguracje układów hamulcowych. ZaleŜności
pomiędzy układem hamulcowym a bezpieczeństwem jazdy.
Nieprawidłowości i awarie układów hamulcowych; postępowanie w razie
awarii. Normy UE w zakresie nominalnej wartości opóźnienia przy
hamowaniu. Ograniczenia w stosowaniu hamulców i zwalniacza.
Dodatkowe układy zwiększające bezpieczeństwo, współpracujące
z hamulcami, np. ABS, ESP. Połączone stosowanie hamulców
i zwalniacza w celu zapewnienia bezpieczeństwa i oszczędności
w eksploatacji pojazdu. Wykorzystanie prędkości w zaleŜności od typu
skrzyni biegów i obciąŜenia pojazdu. Wykorzystanie bezwładności
pojazdu. Dynamika jazdy. Opory podczas jazdy. Wykorzystanie
hamulców i zwalniacza podczas jazdy na pochyłościach. Zapobieganie
zbędnemu zuŜyciu hamulca głównego i zwalniacza. Postępowanie
w razie awarii. Rozpoznawanie usterek urządzeń bezpieczeństwa.
Kontrola urządzeń bezpieczeństwa. Ogumienie, symbole na oponach,
zuŜycie i uszkodzenia opon.
Ćwiczenia:
• Symulowanie awarii hamulca hydraulicznego i pneumatycznego
z wykorzystaniem modelu.
• Kontrolowanie poprawności działania układów hamulcowych.
• Ocenianie stanu technicznego opon i ich przydatności do dalszej
jazdy.
5. Załadunek pojazdu
Siły działające na pojazd podczas jazdy. Opory ruchu w czasie jazdy.
Rodzaje dróg. Profile jezdni. Ładowność i objętość pojazdu. Wpływ
obciąŜenia na zachowanie i bezpieczeństwo pojazdu. Rozmieszczenie
ładunku. PołoŜenie środka cięŜkości. Plan załadunku i rozmieszczenia
ładunku. Rzeczywista masa ładunku. ObciąŜenie osi. ZaleŜności
61
pomiędzy ładownością a środkiem cięŜkości. Skutki złego
rozmieszczenia ładunku. Stabilność pojazdu. PrzeciąŜenie pojazdu.
PrzeciąŜenie osi. Wpływ przeciąŜenia na stabilność pojazdu.
Dobór przełoŜeń skrzyni biegów do obciąŜenia pojazdu i charakterystyki
drogi. Dostosowanie techniki jazdy do rzeczywistego połoŜenia środka
cięŜkości. ZagroŜenia wynikające z przeciąŜenia pojazdu dla
uŜytkowników dróg. Typy palet, opakowań i klatek. Zasady
postępowania z opakowaniami i paletami. Zwrot opakowań. Dobór
opakowań towarów. Oznakowanie opakowań i ich znaczenie.
Oznakowanie towaru. Oznakowanie pojazdu z ładunkami specjalnymi.
Strefy bezpieczeństwa wokół pojazdu podczas jazdy, załadunku
i rozładunku. Techniki mocowania i zabezpieczania ładunków.
Wymienne pomoce załadunkowe. Narzędzia pomocnicze słuŜące do
mocowania. Siła napręŜająca mocowany ładunek. Taśmy, łańcuchy
i druty mocujące. Dobór wymiennych pomocy załadunkowych do rodzaju
objętości i masy ładunku. Oznaczenia na taśmach mocujących. Punkty
mocowania na pojeździe oraz ich wytrzymałość. Dodatkowe urządzenia
mocujące na pojeździe. Wytyczne UE dotyczące postępowania przy
mocowaniu towarów. Normy UE. Kontrola urządzeń mocujących.
Urządzenia przeładunkowe. Wózki widłowe. Urządzenia DS. Obsługa
urządzeń przeładunkowych. Plandeki i sieci linowe - dobór, zakładanie,
zdejmowanie.
Ćwiczenia:
• Określanie ładowności pojazdu na podstawie dokumentów.
• Obliczanie cięŜaru i objętości ładunku umieszczonego na pojeździe.
• Określanie połoŜenia środka cięŜkości pojazdu.
• Sporządzanie planu rozmieszczenia towarów.
• Obliczanie obciąŜenia osi pojazdu.
• Sporządzanie planu załadunku.
• Dobieranie oznakowań pojazdów do ładunków specjalnych.
• Dobieranie optymalnych opakowań towarów i ich oznakowań.
• Dobieranie techniki mocowania w zaleŜności od przewoŜonego
ładunku i typu pojazdu.
• Rozpoznawanie oznakowań taśm mocujących.
• Ocenianie stanu zuŜycia urządzeń mocujących.
• Opracowywanie planu instalacji dodatkowych urządzeń mocujących.
• Obsługiwanie wózka widłowego.
• Obsługiwanie urządzenia DS.
• Zakładanie i zdejmowanie plandek.
• Wyznaczanie stref bezpieczeństwa dla pojazdu z określonym
ładunkiem.
62
6. Bezpieczeństwo i komfort pasaŜerów
Korekta ruchów wzdłuŜnych i poprzecznych. Ruch zwisów pojazdu
podczas zakręcania i manewrów. Panowanie nad pojazdem o róŜnej
długości. Specjalna infrastruktura drogowa - zasady korzystania.
Przewidujące kierowanie pojazdem i płynne hamowanie. Zachowanie się
na drodze. WspółuŜytkowanie drogi. Pozycja pojazdu na drodze. Ocena
priorytetów pod względem bezpieczeństwa kierowania pojazdem oraz
spełniania innych zadań nałoŜonych na kierującego. Postępowanie
z pasaŜerami, zapewnienie komfortu pasaŜerom. Specjalne potrzeby
dzieci i osób niepełnosprawnych. Postępowanie interwencyjne
w sytuacjach kryzysowych. Udzielanie informacji podróŜnym.
Ćwiczenia:
• Analizowanie zasad postępowania z pasaŜerami w sytuacjach
normalnych i kryzysowych.
• Obsługiwanie sprzętu pomocniczego dla niepełnosprawnych.
• Analizowanie ruchów wzdłuŜnych i bocznych autobusu.
• Określanie zakresu zwisu pojazdu w czasie manewru.
Środki dydaktyczne
Tablice poglądowe, foliogramy z charakterystykami zewnętrznymi
silników.
Symulator zawierający zestawy wskaźników umieszczanych w kabinie
kierowcy: szybkościomierz, obrotomierz, tachograf.
Tablice poglądowe, filmy dydaktyczne, prezentacje multimedialne
dotyczące:
− zasady korzystania z obrotomierza,
− dobierania przełoŜeń w układzie napędowym w zaleŜności od
prędkości jazdy,
− budowy, działania i wykorzystania układu hamulcowego i zwalniaczy,
− zasad postępowania w przypadku awarii układów wpływających na
bezpieczeństwo jazdy,
− zasad jazdy ekonomicznej,
− wpływu rozmieszczenia ładunku w pojeździe na stabilność ruchu
pojazdu,
− animacje komputerowe prezentujące bezwładność pojazdu i opory
ruchu,
− program komputerowy do opracowywania planu rozmieszczenia
ładunku,
− model cięŜarówki do symulowania załadunku i rozłoŜenia ładunku,
− modele opakowań jednorazowych i wielokrotnego uŜytku,
− wzory oznakowań pojazdów z ładunkami specjalnymi,
63
− urządzenia mocujące (taśmy, kliny, łańcuchy, sieci, plandeki) nowe
i wyeksploatowane,
− urządzenia przeładunkowe, wózki widłowe, urządzenia DS,
− urządzenia pomocnicze dla niepełnosprawnych.
Dokumentacja konstrukcyjna i eksploatacyjna silników i układów
konstrukcyjnych pojazdów.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Prowadzenie pojazdu obejmuje treści
z zakresu teorii ruchu samochodu, układu przeniesienia napędu,
urządzeń słuŜących bezpieczeństwu jazdy, załadunku pojazdu oraz
bezpieczeństwa
i
komfortu
pasaŜerów,
które
zawarte
są
szkolenia kierowców wykonujących przewóz drogowy.
Nabywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności wynikających ze
szczegółowych celów kształcenia wymaga stosowania zróŜnicowanych
metod i technik nauczania. Wskazane jest stosowanie zarówno metod
podających: opis, objaśnienie, wykład, jak równieŜ metod praktycznych:
pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia, metoda przewodniego tekstu. Ponadto
zaleca się wykorzystywać filmy dydaktyczne oraz prezentacje
multimedialne.
W trakcie wyjaśniania zagadnień dotyczących przekazywania napędu
wskazana jest prezentacja działania obrotomierza w warunkach
rzeczywistych. Podczas realizacji treści dotyczących urządzeń słuŜących
bezpieczeństwu jazdy naleŜy zwrócić uwagę na prawidłowe działanie
urządzeń oraz ich rolę w czasie jazdy. Uczniowie powinni poznać objawy
najczęściej występujących usterek i awarii urządzeń bezpieczeństwa,
metody zapobiegania oraz tryb postępowania w przypadku ich
wystąpienia. Podczas realizacji programu nauczania naleŜy zwrócić
uwagę na zasady prawidłowej eksploatacji opon i ich stan techniczny
uniemoŜliwiający dalszą eksploatację. Istotne są równieŜ treści
dotyczące załadunku pojazdu, Szczególnie naleŜy podkreślić znaczenie
równomiernego rozłoŜenia ładunku, nie przeciąŜania osi, a takŜe
zabezpieczenie ładunku przed przemieszczaniem w czasie jazdy.
Podczas zajęć naleŜy przeprowadzić duŜą ilość pokazów oraz
ćwiczeń praktycznych. Program przedmiotu zawiera róŜnorodne
ćwiczenia, które poza ilustracją omawianych zagadnień, umoŜliwiają
kształtowanie umiejętności ponadzawodowych, jak: łączenie ze sobą
róŜnych elementów wiedzy oraz dostrzeganie zaleŜności między nimi,
rozwiązywanie problemów, wnioskowanie, uzasadnianie przyjętych
rozwiązań oraz doskonalenie umiejętności samokształcenia. Ćwiczenia
stanowią propozycję, która moŜe być wykorzystana w czasie zajęć.
64
Wskazane jest, aby nauczyciel przygotował inne ćwiczenia, które
moŜe zrealizować w warunkach swojej szkoły.
drogowego wyposaŜonej w środki dydaktyczne określone w programie
nauczania. Zaleca się, aby ćwiczenia były wykonywane indywidualnie
lub w zespołach 2-3 osobowych. Treści dotyczące mocy silnika powinny
być realizowane na hamowni silnikowej.
Dla potrzeb własnych i uczniów nauczyciel powinien dysponować
podręczną
biblioteką
zaopatrzoną
w
literaturę
naukową
i popularnonaukową, PN, dokumentację techniczną, katalogi
i czasopisma techniczne.
Na realizację poszczególnych działów tematycznych proponuje się
następujący podział godzin:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Działy tematyczne
Podstawy teorii ruchu samochodu
Układ przeniesienia napędu
Optymalizacja zuŜycia paliwa
Urządzenia słuŜące bezpieczeństwu jazdy
Załadunek pojazdu
Bezpieczeństwo i komfort pasaŜerów
Orientacyjna
liczba godzin
27
35
15
40
80
35
Razem
232
młodzieŜy.
Lp.
Tematy
Liczba godzin
zajęć
(zegarowe/dyd
aktyczne)
1.
Poznanie charakterystyk układu przeniesienia napędu w celu
jego optymalnego wykorzystania, w tym co najmniej tematy:
− charakterystyka momentu obrotowego,
− charakterystyka mocy,
− charakterystyka jednostkowego zuŜycia paliwa przez
silnik,
− optymalny zakres uŜytkowy obrotomierza,
− optymalny zakres prędkości obrotowej dla zmiany
biegów.
30/40
65
2.
3.
4.
Poznanie charakterystyki technicznej i sposobu działania
urządzeń słuŜących bezpieczeństwu, w celu zapewnienia
panowania nad pojazdem, zminimalizowania jego zuŜycia
i zapobiegania awariom, w tym co najmniej tematy:
− szczególne cechy dwuobwodowego układu hamulcowego
wyposaŜonego w pneumatyczne urządzenie
przenoszące,
− granice zastosowania układów hamulcowych
i zwalniaczy,
− mieszane stosowanie układu hamulcowego i zwalniacza,
− najlepsza relacja między prędkością a przełoŜeniem
skrzyni biegów,
− wykorzystanie nośności pojazdu,
− zastosowanie układów hamulcowych na pochyłościach,
− postępowanie w przypadku awarii urządzeń słuŜących
bezpieczeństwu.
Umiejętność załadowania pojazdu zgodnie z wymaganiami
przepisów bhp i zasadami prawidłowego uŜytkowania
pojazdu, w tym co najmniej tematy:
− siły działające na pojazd podczas jazdy,
− zastosowanie przełoŜenia skrzyni biegów
odpowiadającego obciąŜeniu pojazdu oraz profilowi
jezdni,
− obliczenie obciąŜenia uŜytkowego pojazdu lub zespołu
pojazdów,
− obliczenie objętości uŜytkowej,
− rozłoŜenie ładunku,
− skutki oddziałujące przy przekroczeniu nacisku ładunku
na oś,
− stabilność pojazdu i środek cięŜkości,
− rodzaje opakowań i palet,
− podstawowe kategorie towarów, które wymagają
zabezpieczenia ładunku,
− techniki mocowania, równieŜ za pomocą linii łańcuchów,
− zastosowanie taśm mocujących,
− sprawdzenie urządzeń mocujących,
− zastosowanie urządzeń transportu wewnętrznego
(w szczególności wózki widłowe),
− zakładanie plandeki i jej zdejmowanie.
Umiejętność zapewnienia pasaŜerom komfortu
i bezpieczeństwa, w tym co najmniej tematy:
− prawidłowa ocena wzdłuŜnych i poprzecznych ruchów
pojazdu na drodze,
− zachowania w ruchu drogowym,
− łagodne zakończenie hamowania,
− uwzględnianie zwisów pojazdu,
− wykorzystanie właściwej infrastruktury (ogólnodostępne
obszary, drogi komunikacyjne zastrzeŜone dla
konkretnych uczestników ruchu),
66
25/33
30/40
20/27
5.
− właściwa ocena priorytetów pod względem bezpiecznego
kierowania pojazdem oraz spełnienia innych zadań
nałoŜonych na kierującego,
− zachowanie wobec pasaŜerów,
− szczególne okoliczności związane z przewozem pewnych
grup pasaŜerów (inwalidzi, dzieci).
Umiejętność równomiernego obciąŜenia pojazdu zgodnie
z wymaganiami przepisów bhp i zasadami prawidłowego
uŜytkowania pojazdu, w tym co najmniej tematy:
− siły działające na pojazd podczas jazdy,
− zastosowanie przełoŜenia skrzyni biegów
odpowiadającego obciąŜeniu pojazdu i profilowi jezdni,
− obliczenie obciąŜenia uŜytkowego pojazdu,
− rozmieszczenie pasaŜerów w autobusie,
− skutki oddziałujące przy przekroczeniu nacisku ładunku
na oś,
− stabilność pojazdu i środek cięŜkości.
Razem
edukacyjnych ucznia
i
oceny
15/20
120/160
osiągnięć
Podstawą sprawdzania i oceniania postępów uczniów powinny być
kryteria podane przez nauczyciela na początku zajęć. W kryteriach
oceniania naleŜy uwzględnić poziom oraz zakres opanowania przez
uczniów umiejętności i wiadomości wynikających ze szczegółowych
celów kształcenia. Nauczyciel powinien opracować wymagania
edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne.
Osiągnięcia uczniów naleŜy oceniać systematycznie w trakcie
realizacji programu przedmiotu stosując:
− ustne sprawdziany,
− pisemne sprawdziany,
− testy osiągnięć szkolnych,
− obserwację pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.
Podczas kontroli i oceny przeprowadzanej w formie ustnej naleŜy
zwracać uwagę na umiejętność operowania zdobytą wiedzą,
merytoryczną jakość wypowiedzi i poprawne stosowanie pojęć
technicznych.
Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać przez obserwację
czynności ucznia wykonywanych podczas realizacji ćwiczeń. Podczas
obserwacji szczególną uwagę naleŜy zwrócić na:
− przeprowadzanie
kontroli
poprawności
działania
układów
hamulcowych,
− ocenianie stanu technicznego opon i ich przydatności do dalszej
jazdy,
67
−
−
−
−
sporządzanie planu rozmieszczenia towaru,
wykonywanie pracy z zachowaniem przepisów bhp,
jakość wykonywanych prac,
korzystanie z dokumentacji technicznej, norm, czasopism
specjalistycznych i Internetu.
Po zakończeniu realizacji poszczególnych działów tematycznych
proponuje się zastosowanie testu pisemnego z zadaniami zamkniętymi
wielokrotnego wyboru.
W końcowej ocenie osiągnięć uczniów naleŜy uwzględniać wyniki
testów i sprawdzianów oraz poziom wykonania ćwiczeń.
kwalifikacji wstępnej, po zakończeniu realizacji programu naleŜy
przeprowadzić sprawdzian, który powinien obejmować cały zakres
tematyczny przedmiotu.
Literatura:
Chłopek Z.: Pojazdy samochodowe. Ochrona środowiska naturalnego.
WKŁ, Warszawa 2002
IMAGE sp. z o.o. Warszawa 2007
Warszawa 2005
Pusty T.: Przewóz towarów niebezpiecznych. Poradnik kierowcy. WKŁ,
Warszawa 2007
Wicher J.: Bezpieczeństwo samochodów i ruchu drogowego. Pojazdy
samochodowe. WKŁ, Warszawa 2004
Moto Serwis, Truck Serwis-Technika i Warsztat, Transport-Technika
AUTO EKSPERT.
Informator techniczny BOSCH. WKŁ, Warszawa 2000:
− Konwencjonalne układy hamulcowe.
− Układy bezpieczeństwa i komfortu jazdy.
− Układ stabilizacji toru jazdy ESP.
68
JĘZYK OBCY ZAWODOWY
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
− posłuŜyć się językiem obcym w zakresie wykonywanych zadań,
− porozumieć się z uczestnikami procesu pracy wykorzystując
słownictwo ogólnotechniczne,
− scharakteryzować pojazdy samochodowe i ich wyposaŜenie,
− przeczytać dokumentację techniczną i eksploatacyjną pojazdów
samochodowych,
− skorzystać z aktów prawnych dotyczących zasad ruchu drogowego
obowiązujących w krajach Unii Europejskiej,
− skorzystać z aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska oraz
bezpieczeństwa pracy w transporcie drogowym,
− scharakteryzować transport drogowy osób i rzeczy oraz organizację
rynku przewozów,
− sporządzić dokumentację pracy kierowców,
− udzielić informacji o działalności firmy transportowej,
− scharakteryzować właściwości materiałów i ładunków,
− przeprowadzić rozmowę z klientem w zakresie wykonania przewozu,
− przygotować pisemną ofertę dla klienta,
− przyjąć i załatwić reklamację,
− przeczytać dokumenty spedycyjne i celne,
− przeczytać teksty z zakresu problematyki transportu samochodowego,
− zapoznać się z treścią umów o ubezpieczeniu i przewozie ładunków,
− wystawić fakturę,
− odczytać
oznakowanie
ładunków
niebezpiecznych
wraz
z ostrzeŜeniami,
− dokonać zamówienia paliw, smarów i płynów eksploatacyjnych,
− uzgodnić zakres przeglądu i napraw oraz termin ich wykonania,
− dokonać odbioru samochodu ze stacji obsługi,
− przetłumaczyć instrukcję obsługi pojazdu samochodowego,
− dokonać zakupu artykułów niezbędnych w podróŜy,
− przeprowadzić rozmowy dotyczące spraw zawodowych i sytuacji
z Ŝycia codziennego,
− napisać list motywacyjny, Ŝyciorys, podanie o pracę oraz udzielić
informacji o sobie,
− skorzystać z katalogów, ofert, specjalistycznej literatury technicznej
oraz z informacji zamieszczonych w Internecie.
69
Materiał nauczania
1. Terminologia zawodowa
Środki transportu, charakterystyka i dane techniczne pojazdu
samochodowego. Budowa pojazdu samochodowego. Materiały
eksploatacyjne. Czynności związane z obsługą i eksploatacją pojazdu,
opisywanie usterek i uszkodzeń pojazdu. Instrukcje obsługi i eksploatacji
pojazdów samochodowych. Informacje na tablicach drogowych.
Postępowanie w razie wypadku lub poŜaru, wzywanie pomocy. Ładunki
niebezpieczne i odpady. Znakowanie pojazdu.
2. Organizacja rynku transportowego w Polsce i Europie
Dyrektywy i przepisy UE dotyczące rynku usług transportowych. Prawo
przewozowe w państwach UE i świata. Podmioty działające na rynku
przewozów. Organy i instytucje właściwe w sprawach przewozu
drogowego - cele i formy działalności. Dokumenty uprawniające do
wykonania przewozu.
3. Przedsiębiorstwo usług transportowych
Organizacja
przedsiębiorstwa
transportowego.
Wymagania
kwalifikacyjne dla przewoźników. Przepisy regulujące przewóz drogowy
rzeczy i osób. Organy kontrolujące przewoźników drogowych. Opis
miejsca pracy i czynności zawodowych. Określanie kosztów i środków
płatniczych. Dokumentowanie czasu pracy kierowcy.
4. Obsługa klienta
Udzielanie informacji o zakresie usług i warunkach ich realizacji oraz
o cenniku usług. Przyjmowanie zleceń na usługi transportowe.
Zawieranie umów na wykonanie przewozu. Zawieranie umów
ubezpieczeniowych. Przyjmowanie i wydawanie towaru. Obsługa
pasaŜerów. Załatwianie skarg i reklamacji. Prowadzenie promocji
i aktywnej sprzedaŜy usług.
5. Pracownik w transporcie drogowym
Formułowanie Ŝyciorysu, listu motywacyjnego, podania o pracę.
Porozumiewanie się w sytuacjach Ŝycia codziennego, zamawianie
miejsca noclegowego, posiłku. Korzystanie z pomocy słuŜb publicznych,
wzywanie pomocy drogowej. Obcojęzyczne źródła informacji zawodowej.
Ćwiczenia:
• Tłumaczenie krótkich tekstów z zakresu transportu drogowego
i obsługi pojazdów samochodowych.
70
• Wypełnianie typowych formularzy związanych z działalnością
zawodową.
• Korzystanie ze źródeł informacji prawnej.
• Wyszukiwanie i pozyskiwanie informacji dotyczących transportu
drogowego w Polsce i w Europie.
• Sporządzanie dokumentów związanych z realizacją zadań
zawodowych.
• Sporządzanie streszczeń tekstów prawnych i regulaminów.
• Prowadzenie rozmów w róŜnych sytuacjach zawodowych - symulacja.
• Nawiązywanie i prowadzenie rozmowy z klientem.
Środki dydaktyczne
Mapa Europy w języku obcym.
Plansze prezentujące środki transportu drogowego.
Plansza struktury organizacji organów administracji drogowej w Polsce
i w Europie.
Wzory dokumentacji przewozowej.
Czasopisma specjalistyczne.
Foldery, broszury, prospekty.
Podręczniki zawodowe.
Fragmenty filmów fabularnych w wersji obcojęzycznej.
Oferty pracy z gazet obcojęzycznych.
Broszury dotyczące transportu w Unii Europejskiej.
Uwagi o realizacji
NajwaŜniejszym celem przedmiotu „Język obcy zawodowy” jest
przede wszystkim przygotowanie ucznia do wykonywania zadań
przewozowych poza terenem Polski. Dobór języka obcego powinien
uwzględniać potrzeby absolwenta na rynku pracy. Przewidziane w nim
zajęcia bazują na umiejętnościach językowych w zakresie ogólnym oraz
na wiadomościach i umiejętnościach z zakresu transportu drogowego.
Wskazane jest, by były one prowadzone w porozumieniu
z nauczycielami innych przedmiotów zawodowych, w celu skorelowania
materiału nauczania i tematyki ćwiczeń. Uczniowie powinni otrzymywać
do opracowania lub przetłumaczenia materiały wykorzystywane na
zajęciach z przedmiotów zawodowych.
Zajęcia powinny odbywać się w laboratorium językowym ze
stanowiskami dydaktycznymi wyposaŜonymi w sprzęt audiowizualny.
Część zajęć naleŜy prowadzić w pracowni komputerowej z dostępem
do Internetu i poczty elektronicznej.
Program nauczania języka zawodowego stanowi kontynuację języka
obcego nauczanego jako przedmiot ogólny, toteŜ warunkiem
71
przystąpienia do nauki przedmiotu jest znajomość danego języka
przynajmniej na poziomie podstawowym. W związku z powyŜszym,
realizację programu naleŜy rozpocząć od zdiagnozowania umiejętności
językowych ucznia i zaplanowania na tej podstawie metod nauczania
oraz organizacji zajęć tak, by w jak najwyŜszym stopniu osiągnąć
najwaŜniejszy cel przedmiotu, jakim jest swobodne posługiwanie się
językiem obcym w praktyce zawodowej. W tym celu wskazane jest
przeprowadzenie testu kompetencji językowych. Proponuje się
zastosować jeden z wielu testów dostępnych w Internecie lub inne testy
sprawdzające poziom umiejętności wejściowych. NaleŜy równieŜ
przeprowadzić diagnozę umiejętności uczniów w zakresie wypowiedzi
ustnej na wybrany temat.
Od pierwszych zajęć naleŜy kształtować umiejętność posługiwania się
współczesnymi źródłami informacji, słownikami, prasą obcojęzyczną,
a w tym umiejętność czytania ze zrozumieniem, streszczania,
sporządzania notatek. Szczególny nacisk naleŜy połoŜyć na
kształtowanie umiejętności sprawnej komunikacji.
Osiągnięcie przez uczniów załoŜonych w programie szczegółowych
celów kształcenia wymaga stosowania róŜnorodnych metod nauczania:
podających oraz poszukujących, opartych na działaniu i aktywności
uczniów podczas poznawania nowej wiedzy.
Zajęcia grupowe (w zespołach 4 - 6 osobowych) powinny być
prowadzone metodami aktywizującymi, ze szczególnym wykorzystaniem
technik „burzy mózgów”, metaplanu, symulacji i inscenizacji. Ponadto
proponuje się prowadzenie ćwiczeń indywidualnych związanych głównie
z tłumaczeniami i korzystaniem z Internetu. Wskazane są równieŜ
metody eksponujące, szczególnie prezentacja krótkich filmów
o tematyce zawodowej.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Działy tematyczne
Terminologia zawodowa
Organizacja rynku transportowego w Polsce i Europie
Przedsiębiorstwo usług transportowych
Obsługa klienta
Pracownik w transporcie drogowym
edukacyjnych ucznia
i
Orientacyjna
liczba godzin
26
28
26
28
20
Razem
128
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów naleŜy prowadzić
systematycznie podczas realizacji programu nauczania przedmiotu, na
podstawie określonych kryteriów.
Sprawdzanie wiadomości naleŜy przeprowadzać przy pomocy testów
72
gramatycznych i leksykalnych (z luką, wielokrotnego wyboru), natomiast
umiejętności naleŜy sprawdzać przy pomocy testów praktycznych.
Umiejętność komunikowania się moŜna weryfikować w czasie dialogu
ucznia z innymi uczniami lub z nauczycielem. W wypowiedziach ustnych
naleŜy oceniać poprawność leksykalną i gramatyczną, poprawność
i płynność wymowy, zgodność wypowiedzi z tematem. W celu uniknięcia
zakłócenia toku wypowiedzi, nie jest wskazane poprawianie drobnych
błędów i usterek językowych. W wypowiedziach pisemnych oceniać
naleŜy poprawność leksykalną i gramatyczną, styl, zgodność wypowiedzi
z tematem oraz ortografię.
wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.
Literatura
Doboru literatury dokonuje nauczyciel w zaleŜności od poziomu
umiejętności uczniów w zakresie wybranego do nauczania języka
obcego.
73
ZAJĘCIA PRAKTYCZNE
− określić strukturę przedsiębiorstwa transportowego,
− opisać zadania zawodowe realizowane przez pracowników,
− zastosować zasady jazdy ekonomicznej,
− zastosować technikę jazdy ograniczającą zuŜycie paliwa,
− określić zasady korzystania z układu hamulcowego i zwalniaczy na
pochyłościach drogi,
− zorganizować stanowisko pracy kierowcy zgodnie z wymaganiami
ergonomii,
− posłuŜyć się mapami tradycyjnymi i elektronicznymi,
− wykonać czynności związane ze sprzęganiem i rozprzęganiem
pojazdów z przyczepami lub naczepami,
− rozpoznać usterki i uszkodzenia środków transportu drogowego,
− dokonać obsługi codziennej środków transportu drogowego,
− dobrać techniki bezpiecznego załadunku i wyładunku,
− wykonać zgodnie z zasadami załadunek i wyładunek pojazdu,
− ułoŜyć i zamocować ładunek w środkach transportu drogowego,
− sporządzić dokumenty transportowe,
− określić zasady postępowania w razie wypadku lub poŜaru.
− zastosować przepisy bhp, ochrony ppoŜ. i ochrony środowiska
podczas wykonywania pracy.
Materiał nauczania
1. Przedsiębiorstwo transportowe
Struktura przedsiębiorstwa transportowego. Wydziały, komórki i
stanowiska. Podział zadań zawodowych pomiędzy pracowników. Dobór
środków transportu do zadań.
2. Technika jazdy ekonomicznej
Wykorzystanie obrotomierza do zmiany biegów. Zasady jazdy
ekonomicznej. Racjonalne kierowanie samochodem. Technika jazdy
w przypadku awarii układów bezpieczeństwa jazdy.
3. Korzystanie z układu hamulcowego i zwalniaczy na
pochyłościach drogi
Wykorzystanie układu hamulcowego pojazdu. Hamowanie awaryjne.
Wykorzystanie zwalniaczy.
74
4. Rozpoznawanie usterek środków transportu drogowego.
Obsługa codzienna
Rozpoznawanie usterek układów konstrukcyjnych pojazdu: silnika,
układu napędowego, układu hamulcowego i kierowniczego na podstawie
objawów podczas eksploatacji środków transportu drogowego.
Wykonanie obsługi codziennej środków transportu drogowego.
Przygotowanie pojazdu do drogi. Konserwacja pojazdów. Stosowanie
instrukcji eksploatacji środków transportu drogowego.
5. Sprzęganie i rozprzęganie pojazdu z przyczepą, naczepą
Wykonanie sprzęgania i rozprzęgania pojazdu samochodowego
z przyczepą, naczepą. Czynności kontrolne po sprzęgnięciu pojazdów.
6. Załadunek i rozładunek pojazdów
Wykonanie załadunku i rozładunku towarów z wykorzystaniem róŜnych
technik. Układanie i mocowanie ładunku w środkach transportu
drogowego. Techniki mocowania ładunków za pomocą lin, łańcuchów
i taśm mocujących. Sprawdzanie urządzeń mocujących. Zakładanie
i zdejmowanie plandeki. Wykorzystanie środków transportu bliskiego.
7. Obsługa i konserwacja urządzeń pomocniczych
Wykonywanie kontroli i konserwacji urządzeń pomocniczych: agregatów
chłodniczych, osprzętu sterowanego hydraulicznie i pneumatycznie.
8. Posługiwanie się mapami drogowymi
Czytanie map tradycyjnych. Posługiwanie się mapami elektronicznymi.
Wyznaczanie trasy przejazdów, miejsc odpoczynku. Wyznaczanie miejsc
tankowania paliwa. Posługiwanie się nawigacją satelitarną, GPS. Zasady
uŜywania radia CB.
9. Planowanie zadań transportowych
Opracowywanie
harmonogramu
czynności
i
planu
zadania
transportowego - elementy planu i kolejność postępowania przy jego
ustalaniu. Przebieg procesu transportowego, obowiązki kierowcy. Usługi
transportowe dotyczące importu i eksportu towarów. Przygotowanie
umowy o wykonanie transportu, dokumentów transportowych
i spedycyjnych - zasady opracowywania dokumentów transportowych.
Sporządzanie dokumentów transportowych.
Środki dydaktyczne
Środki transportu drogowego do nauki jazdy zgodnie z wymaganiami na
prawo jazdy kategorii C+ E.
Środki transportu bliskiego.
75
Ładunki o róŜnym cięŜarze i gabarytach.
Osprzęt pojazdów samochodowych, przyczep i naczep.
Mapy tradycyjne i elektroniczne.
Zestawy nawigacji satelitarnej GPS.
RóŜne modele radia CB.
Uwagi o realizacji
Zajęcia praktyczne pełnią podstawową rolę w procesie kształcenia
w zawodzie, poniewaŜ łączą teorię z praktyką, ułatwiają zrozumienie
zagadnień teoretycznych oraz utrwalają wiadomości i umiejętności
zdobyte na innych zajęciach.
Ze względu na specyfikę zawodu i bardzo duŜe nakłady na środki
dydaktyczne, niezbędne do prawidłowej nauki zawodu, zajęcia
praktyczne powinny odbywać się w firmach transportowych,
spedycyjnych posiadających własne zaplecze techniczne, place
manewrowe lub własne ośrodki szkoleniowe. Zajęcia praktyczne
powinny być realizowane pod nadzorem instruktora zawodu w grupach
liczących 4 do 6 uczniów.
Podczas realizacji programu naleŜy tak dobierać zadania do
wykonania przez uczniów, aby umoŜliwiały one realizację załoŜonych
celów kształcenia. W trakcie zajęć praktycznych uczniowie powinni
wykonywać
zadania
praktyczne
wynikające
ze
specyfiki
przedsiębiorstwa świadczącego usługi transportowe. Motywuje to
młodzieŜ do poprawnego i dokładnego wykonania zadań. Istotne
znaczenie w procesie kształcenia praktycznego ma szkolenie w zakresie
bhp, ochrony ppoŜ. i ochrony środowiska.
Pierwsze zajęcia powinny być przeznaczone na omówienie
organizacji zajęć, regulaminu przedsiębiorstwa transportowego oraz
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej.
NaleŜy równieŜ określić zasady zachowania się w przypadku zaistnienia
poŜaru i poraŜenia prądem elektrycznym. Przed przystąpieniem do
realizacji kaŜdego tematu, niezaleŜnie od wstępnego przeszkolenia
dotyczącego bhp, naleŜy szczegółowo zapoznać uczniów z zasadami
bezpieczeństwa na stanowisku pracy oraz z instrukcją przeciwpoŜarową.
W strukturze zajęć praktycznych naleŜy uwzględnić instruktaŜ
wstępny, instruktaŜ bieŜący oraz instruktaŜ końcowy. Celem instruktaŜu
wstępnego jest przygotowanie uczniów do wykonania zadania oraz
planowanie kolejności czynności podczas wykonywania określonych
prac, np. załadunku, zdjęcia plandeki. W trakcie instruktaŜu bieŜącego
naleŜy obserwować pracę ucznia, korygować popełniane błędy oraz
naprowadzać na właściwy tok pracy. Nauczyciel powinien sprawdzić, czy
wykonywane czynności są zgodne z instruktaŜem oraz zwrócić uwagę
na staranność wykonania zadania oraz jakość pracy. Po wykonaniu
76
zadania uczeń dokonuje prezentacji i oceny wykonanej pracy oraz
przedstawia zaistniałe trudności w czasie jego realizacji. Po zakończeniu
pracy naleŜy przeprowadzić instruktaŜ końcowy w celu analizy i oceny
wykonanej pracy. Stanowiska do ćwiczeń naleŜy wyposaŜyć w sprzęt,
narzędzia, materiały i pomoce dydaktyczne. Uczniowie powinni mieć
moŜliwość korzystania z róŜnych źródeł informacji, takich jak: normy,
instrukcje,
poradniki,
dokumentacja
techniczna. W
procesie
dydaktycznym zaleca się stosowanie filmów dydaktycznych, które mogą
spełniać rolę instruktaŜu wstępnego.
Uzyskanie przez uczniów odpowiedniego poziomu kompetencji
zawodowych wymaga kształtowania właściwych postaw Zawodowych,
umiejętności pracy w zespole, korzystania z róŜnych źródeł informacji,
doskonalenia umiejętności zawodowych. NaleŜy kształtować takie cechy
osobowości, jak: systematyczność, odpowiedzialność, sumienność,
przestrzeganie dyscypliny i porządku w miejscu pracy.
Lp.
Działy tematyczne
1.
2.
Przedsiębiorstwo transportowe
Technika jazdy ekonomicznej
Korzystanie z układu hamulcowego i zwalniaczy na
pochyłościach drogi
Rozpoznawanie usterek środków transportu drogowego.
Obsługa codzienna
Sprzęganie i rozprzęganie pojazdu z przyczepą, naczepą
Załadunek i rozładunek pojazdów
Obsługa i konserwacja urządzeń pomocniczych
Posługiwanie się mapami drogowymi
Planowanie zadań transportowych
Razem
3.
4.
5.
6.
7.
8
9.
Orientacyjna
liczba godzin
42
16
13
95
30
74
40
50
180
540
młodzieŜy.
ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe dokonywać zmian
ucznia
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno
odbywać się na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć
praktycznych. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz
zakresu opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności
77
wynikających ze szczegółowych celów kształcenia.
Podczas realizacji programu proponuje się sprawdzać osiągnięcia
ucznia na podstawie sprawdzianów ustnych i praktycznych, obserwacji
pracy podczas wykonywania ćwiczeń oraz testów osiągnięć szkolnych.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń naleŜy sprawdzić, czy
uczeń posiada wiedzę niezbędną do ich wykonania.
Podstawowe kryteria słuŜące do oceny poziomu opanowania
umiejętności praktycznych powinny obejmować:
− dobór środków ochrony indywidualnej,
− przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska,
− posługiwanie się dokumentacją techniczną,
− posługiwanie się instrukcjami obsługi urządzeń,
− wykonywanie konserwacji oraz zabezpieczanie maszyn i sprzętu po
zakończonej pracy,
− sprawdzanie stanu technicznego maszyn przed rozpoczęciem pracy,
− zachowanie kolejności wykonywania czynności według zaleceń
producenta lub obowiązującej technologii,
− zachowanie porządku na stanowisku pracy,
− jakość wykonanej pracy,
− prezentację wykonanej pracy.
Podczas prezentacji wykonanej pracy naleŜy zwrócić uwagę na
umiejętności operowania zdobytą wiedzą, jakość wypowiedzi,
posługiwanie się terminologią techniczną.
Po zakończeniu realizacji kaŜdego działu tematycznego proponuje się
zastosowanie testu lub sprawdzianu praktycznego z zadaniami typu
próba pracy. Zadania powinny być zaopatrzone w kryteria oceny
i schemat punktowania.
W ocenie końcowej naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich
zastosowanych metod sprawdzania.
Literatura
IMAGE sp.z o.o. Warszawa 2007
Orzełowski S.: Naprawa i obsługa pojazdów samochodowych. WSiP,
Warszawa 2006
Praca zbiorowa: Budowa pojazdów samochodowych Cz.I i Cz II.
Wydawnictwo REA s.j., Warszawa 2003
i eksploatacja pojazdów część I. Konstrukcje zespołów i podzespołów.
78
i eksploatacja pojazdów część II. Działanie zespołów i podzespołów.
i eksploatacja pojazdów, część III. Obsługa, diagnostyka, naprawa
zespołów i podzespołów. Vogel, Wrocław 2001
Warszawa 2005
Trzeciak K.: Diagnostyka samochodów osobowych. WKŁ, Warszawa
2005
Wiśniewski K.: Samochody osobowe-opisy techniczne. WKŁ, Warszawa
2004
Zogbaum E A.: Poradnik mechanika samochodowego. WKŁ, Warszawa
2000
Moto Serwis, Truck Serwis-Technika i Warsztat, Transport- Technika
AUTO EKSPERT.
Program Szkolenia Kandydatów na Kierowców lub Motorniczych
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia27 października 2005r.
w sprawie szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez
kierujących pojazdami, instruktorów i egzaminatorów (Dz. U. Nr 217
poz.1834 z póź. zm.)
79
PRAKTYKA ZAWODOWA
− zastosować się do wymagań określonych w regulaminie
przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjnego,
− opisać organizację i działalność przedsiębiorstwa transportowospedycyjnego,
− określić
zadania
transportowo-spedycyjne
realizowane
w przedsiębiorstwie,
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− zastosować zasady pracy i współpracy z zespołem,
− zorganizować spedycję ładunków wraz z czynnościami dodatkowymi,
− sporządzić i sprawdzić dokumenty przewozu towaru,
− dokonać odbioru ilościowego towaru,
− wyznaczyć trasę przebiegu ładunku,
− dokonać załadunku towaru w pojeździe samochodowym zgodnie
z zasadami bezpieczeństwa podczas jazdy,
− oznakować pojazd do przewozu ładunków niebezpiecznych,
− skontrolować przebieg transportu ładunku,
− dokonać rozładunku towarów i umieścić je w magazynie,
− określić dokumenty związane z ubezpieczeniem krajowym
i zagranicznym,
− obliczyć naleŜność za usługę transportową i spedycyjną,
− przyjąć naleŜność w gotówce, czekiem lub kartą płatniczą,
− obliczyć wielkość obrotu i wyniku finansowego realizowanej usługi,
− zaewidencjonować faktury za przewóz ładunków,
− przyjąć zgłoszenie reklamacyjne,
− wykonać czynności związane z codzienną obsługą pojazdów
samochodowych,
− przygotować pojazd samochodowy do wykonania zadania
transportowego,
− ocenić poprawność działania pojazdu samochodowego,
− ocenić jakość wykonania naprawy pojazdu,
− posłuŜyć się urządzeniami biurowymi i sprzętem komputerowym,
− posłuŜyć się dokumentacją techniczną, przepisami i normami,
Materiał nauczania
Omówienie programu praktyki. Zapoznanie uczniów ze strukturą
80
organizacyjną
przedsiębiorstwa
transportowo-spedycyjnego
regulaminem wewnętrznym, z przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska,
obowiązującymi w przedsiębiorstwie.
Zapoznanie z przedmiotem działania przedsiębiorstwa i jego majątkiem
oraz z podmiotami współpracującymi z przedsiębiorstwem.
Prowadzenie działalności spedycyjnej - przyjmowanie zleceń, dobór
środków transportu, zawieranie umów o przewóz, ubezpieczenie
przesyłki, sporządzanie dokumentacji transportowej, odbiór przesyłki od
nadawcy, przygotowanie przesyłki do przewozu, nadanie przesyłki do
przewozu wraz z dokumentacją transportową, odprawa celna,
przekazanie przesyłki odbiorcy, przemieszczanie przesyłek.
Zapoznanie z organizacją czynności dodatkowych, tzw. spedycja
mieszana, czynności przemieszczania, czynności dodatkowe.
Zapoznanie z kompleksową usługą transportową - organizacją
przewozów samochodowych, wykonywaniem czynności załadunkowych
i rozładunkowych, organizacją przewozów przesyłek drobnych w trybie
zwykłym i ekspresowym, organizacją wykonawstwa usług ładunkowych
i składowania, obsługą przewozów kontenerowych, obsługą i organizacją
przewozów scentralizowanych, organizacją przewozów ładunków
niebezpiecznych,
organizacją
powrotnych
przebiegów
taboru
samochodowego, organizacją i prowadzeniem regularnej samochodowej
komunikacji towarowej, dokumentacją czasu pracy kierowcy.
Zapoznanie z zasadami kształtowania cen za usługi transportowe
- opłaty transportowe, stawki czynnościowe, prowizja spedytorska,
przepisy regulujące opłaty za przejazdy, określanie taryf i cenników oraz
zasad zmian stawek w przewozach regularnych w krajowym
i międzynarodowym transporcie drogowym osób i rzeczy.
Zapoznanie
z
systemem
rozliczeń
obieg
dokumentów
w przedsiębiorstwie, dowody własne i obce. Kontrola i sporządzanie
dokumentów, formy i metody ewidencji księgowej, rozliczenia
z kontrahentami i pracownikami, ustalanie wyniku finansowego zadania
transportowego oraz sporządzanie związanej z tym dokumentacji.
Korzystanie z technologii informatycznej.
Zapoznanie z efektami funkcjonowania przedsiębiorstwa transportowego
- koszty i ceny w transporcie i spedycji, koszty księgowe a koszty
alternatywne, koszty własne przewoźnika. Umowy ajencyjne
z przewoźnikami indywidualnymi.
Zapoznanie z ofertą usług - podaŜ i popyt, przegląd działalności firmy
transportowej i spedycyjnej, przygotowanie oferty usługi transportowej.
Przygotowanie procesu transportowego - opracowanie harmonogramu
czynności i planu zadania transportowego, charakterystyka elementów
planu i kolejność postępowania przy jego ustalaniu. Przebieg procesu
81
transportowego, obowiązki kierowcy, Usługi transportowe w imporcie
i eksporcie towarów, umowa o wykonanie transportu, dokumenty
transportowe i spedycyjne, zasady opracowywania i praktyczne
sporządzanie dokumentów transportowych.
Wykonywanie obsługi pojazdów samochodowych - przygotowanie
pojazdu samochodowego do wykonania zadania transportowego,
obsługa codzienna, kontrola stanu technicznego pojazdu zgodnie
z instrukcją obsługi, lokalizowanie uszkodzeń na podstawie oględzin,
ocenianie jakości wykonanej pracy.
Wykonywanie obsługi urządzeń stanowiących podstawowe wyposaŜenie
zakładu.
Uwagi o realizacji
Celem realizacji programu praktyki zawodowej jest zastosowanie
i pogłębianie wiedzy i umiejętności opanowanych przez uczniów
w szkole, w rzeczywistych warunkach pracy. W okresie praktyki uczeń
podlega obowiązkom wynikającym z regulaminu szkoły, a ponadto ma
obowiązek
dostosować
się
do
zasad
obowiązujących
w
przedsiębiorstwie, w którym odbywa praktykę. Przed rozpoczęciem
praktyki powinien zapoznać się z systemem organizacji pracy, a w jej
trakcie takŜe z:
− regulaminem pracy,
− strukturą organizacyjną i regulaminem organizacyjnym,
− zadaniami strategicznymi firmy,
− obiegiem dokumentów,
− zadaniami pracownika - zakresem czynności i odpowiedzialnością
słuŜbową,
− przepisami dotyczącymi dyscypliny pracy i bhp,
− zasadami współpracy ze środowiskiem lokalnym,
− stanowiskiem pracy.
Szkoła powinna pośredniczyć w pozyskiwaniu miejsc praktyki dla
uczniów oraz ustalać szczegółowy program praktyki i harmonogram
zajęć. Wskazane jest dostosowywanie sposobu realizacji programu
praktyki zawodowej do specyfiki przedsiębiorstwa transportowospedycyjnego.
W trakcie realizacji programu naleŜy zwracać uwagę na procedury
i zasady pracy obowiązujące w przedsiębiorstwie, a przede wszystkim
na tematykę programową dotyczącą planowania i organizacji
pracy oraz sposobu wykonania zadań. Oprócz obserwacji procesu pracy
uczeń powinien wykonywać prace samodzielnie - zadania te powinny
być nadzorowane i sprawdzane przez kompetentnego pracownika.
82
Praktyka zawodowa powinna odbywać się w dni robocze, poza porą
nocną. Przedsiębiorstwom, w których odbywa się praktyka, naleŜy
w odpowiednim czasie dostarczyć program praktyki, aby mogły
przygotować stanowiska dla uczniów.
Wskazane jest, aby podczas praktyki uczniowie poznali pracę
wszystkich działów przedsiębiorstwa, wykonywali zadania na róŜnych
stanowiskach
pracy
oraz
poznali
zasady
funkcjonowania
przedsiębiorstwa.
Uczniowie powinni dokumentować przebieg praktyki zawodowej
w dzienniczku praktyki.
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się na
podstawie kryteriów ustalonych na początku praktyki zawodowej. Oceny
osiągnięć edukacyjnych dokonuje opiekun praktyki zawodowej na
podstawie obserwacji pracy uczniów podczas realizacji powierzonych im
zadań oraz na podstawie analizy zapisów w dzienniczku praktyki.
W procesie kontroli i oceny przebiegu praktyki naleŜy zwracać uwagę
na:
− samodzielność wykonania pracy,
− zdyscyplinowanie i punktualność,
− organizację oraz sposób wykonania pracy,
− zaangaŜowanie w realizację zadań,
− jakość i sprawność wykonania pracy,
− przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
Oceny umiejętności opanowanych podczas praktyki zawodowej
dokonuje opiekun praktyki w przedsiębiorstwie i nauczyciel nadzorujący
praktykę z ramienia szkoły na podstawie:
− obserwacji wykonywanych przez ucznia zadań,
− sposobu prowadzenia dzienniczka praktyk,
− rozmowy z uczniem na temat zadań, które zrealizował w czasie
praktyki.
Na zakończenie realizacji programu opiekun praktyki zawodowej
powinien wpisać w dzienniczku praktyki ocenę końcową oraz opinię
o pracy i postępach ucznia.
83
TECHNIKA JAZDY
− wykonać jazdę w pełnym zakresie momentu obrotowego,
− wykonać jazdę w najniŜszym i najwyŜszym zakresie mocy silnika,
− wykonać jazdę przy najniŜszym jednostkowym zuŜyciu paliwa,
− wykonać jazdę w optymalnym przedziale prędkości silnika,
− wykonać jazdę w optymalnym zakresie prędkości silnika poprzez
zmianę biegów w odpowiednim momencie,
− skontrolować części w dwuobwodowym przedziale hamulcowym,
− wykonać ostroŜne próby hamowania w specjalnym terenie,
− wykonać jazdę na wzniesieniach z uŜyciem obu układów
hamulcowych,
− wykonać jazdę z kontrolą wskazań prędkościomierza i obrotomierza
na róŜnych biegach,
− wykonać jazdę cięŜarówką z ładunkiem w róŜnych warunkach,
− wykonać próby układów hamulcowych cięŜarówki podczas jazdy,
− wykryć symulowaną awarię w pojeździe i zastosować odpowiednią
procedurę postępowania,
− wykonać optymalną jazdę cięŜarówką z ładunkiem,
Materiał nauczania
Prowadzenie jazdy w szerokim zakresie momentu obrotowego
w najniŜszym i najwyŜszym zakresie mocy ze śledzeniem wskaźnika
zuŜycia paliwa.
Prowadzenie jazdy przy najniŜszym jednostkowym zuŜyciu paliwa.
Prowadzenie jazdy w optymalnym przedziale prędkości silnika, poprzez
odpowiednią zmianę biegów, zgodnie z zaleceniami producenta.
Kontrola dwuobwodowego układu hamulcowego. Regulacja siły
hamowania. Postępowanie w przypadku wykrycia symulowanych awarii.
Jazda na wzniesieniach z kontrolą wskazań obrotomierza
i prędkościomierza, na róŜnych biegach, z uŜyciem obu układów
hamulcowych.
Jazda cięŜarówką z ładunkiem, ruszanie pod górę, próby hamulców
podczas jazdy na wzniesieniach.
Jazda cięŜarówki z ładunkiem w warunkach specjalnych,
z wykonywaniem manewru hamowania.
Jazda w warunkach ruchu drogowego z uwzględnieniem oszczędnego
stylu jazdy.
84
Środki dydaktyczne
Pojazd spełniający wymogi stawiane pojazdom egzaminacyjnym,
określonym w dyrektywie 91/439/EEC.
Miejsce przeznaczone do jazdy w warunkach specjalnych, składające się
z następujących elementów infrastruktury: jednej płyty poślizgowej
prostokątnej, płyty poślizgowej stanowiącej co najmniej wycinek
pierścienia o kącie rozwarcia nie mniejszym niŜ 120 stopni, toru
szkoleniowego.
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu „Technika jazdy” obejmuje treści zawarte
szkolenia kierowców wykonujących przewóz drogowy. (Dz. U. Nr 124
poz. 805). Wymagania dotyczące ośrodka szkoleniowego, pojazdu
szkoleniowego, prowadzenia szkoleń oraz warunki przeprowadzania
ćwiczeń określone są w rozporządzeniu.
Lp.
1.
Liczba godzin
zajęć
(zegarowe/dyd
aktyczne)
Tematy
Umiejętność optymalizacji zuŜycia paliwa oraz jazda
w warunkach specjalnych, w tym co najmniej tematy:
− jazda w szerokim zakresie momentu obrotowego
i śledzenie wskaźnika zuŜycia paliwa,
− jazda w najniŜszym i najwyŜszym zakresie mocy, ze
śledzeniem wskaźnika zuŜycia paliwa,
− jazda przy najniŜszym jednostkowym zuŜyciu paliwa,
− jazda w optymalnym przedziale prędkości silnika
i utrzymywanie się w sektorze elastycznej prędkości
optymalnej, z zachowaniem zaleceń producenta silnika
pojazdu,
− jazda w optymalnym zakresie prędkości silnika poprzez
zmianę biegów w odpowiednim momencie, kontrola
części w dwuobwodowym układzie hamulcowym
(w szczególności wyjęcie cylindra membranowego,
regulacja hamulców, kontrola złączek pneumatycznych,
kontrola przewodów pneumatycznych, kontrola nastaw
regulatora siły hamowania (ręcznego i automatycznego),
− nauka przez ostroŜne próby hamowania w specjalnym
terenie, pokazująca działanie hamulców, ze zwróceniem
uwagi na wpływ hamowania na prowadzenie pojazdu,
− nauka jazdy ze wzniesienia z uŜyciem obu układów
hamulcowych jednocześnie lub osobno,
85
20/27
− nauka jazdy z kontrolą wskazań prędkościomierza
i obrotomierza na róŜnych biegach,
− nauka jazdy autobusem obciąŜonym: ruszanie pod górę,
rozpędzanie się do 50 km/h i mierzenie czasu
w przypadku autobusu obciąŜonego i nieobciąŜonego,
− ostroŜne próby układów hamulcowych autobusu podczas
jazdy ze wzniesienia; poznanie zjawiska spadku siły
hamowania i sposobu reagowania na nie,
− próba znalezienia symulowanych awarii w pojeździe,
opisanie wykrytej sytuacji, próba znalezienia przyczyny,
naprawa awarii, o ile jest moŜliwa, i decyzja
o rozpoczęciu jazdy albo pozostaniu na parkingu,
− prezentacja oszczędnego stylu jazdy, uzyskanego przez
poprawę kryteriów optymalizacji zuŜycia paliwa podczas
jazdy.
Razem
Ćwiczenia
kształcenia.
powinny
odbywać
się
w
końcowej
20/27
fazie
procesu
ucznia
Sprawdzenie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się
systematycznie przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na
podstawie kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć.
Kontrola i ocena powinna dotyczyć przede wszystkim poziomu oraz
zakresu opanowania przez uczniów umiejętności określonych
w szczegółowych celach kształcenia.
Wiedzę teoretyczną niezbędną do wykonywania ćwiczeń moŜna
sprawdzić poprzez dyskusję lub pogadankę. Dokonując kontroli
w formie ustnej naleŜy zwrócić uwagę na umiejętność operowania
zdobytą wiedzą i jakość wypowiedzi.
Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie
obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń. Podczas
obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na:
− przygotowanie pojazdu cięŜarowego do ćwiczeń,
− ustawienie fotela kierowcy,
− sprawdzanie stanu technicznego pojazdu przed rozpoczęciem pracy.
Ze względu na realizację kwalifikacji wstępnej, podstawą do
zaliczenia przedmiotu jest obecność na wszystkich ćwiczeniach oraz
uzyskanie pozytywnych ocen cząstkowych.
86

technik transportu drogowego 342 [05]

Transkrypt

Podobne dokumenty

Dzienny arkusz czasu pracy kierowcy załącznik do §1 ust. 6

pobierz - Sindbad

Ewidencja przebiegu pojazdu używanego do celów służbowych za

GOTHAER - Wniosek o ubezpieczenie OC do

„Nowe kwalifikacje szansą na nową pracę” Program szkolenia

Punkty karne _druk

Komenda Miejska Policji w Mysłowicach Europejski Dzień