Biuletyn - 1(20)

www.mistia.org.pl
Nr 1(20)/2009
Styczeñ 2009
ISSN 1731-5204
na Szlak u
Słowo od Wydawcy
Szanowni Państwo,
Za nami ostry finisz
2008 roku. Tradycji stało się zadość… Znowu
przeżyliśmy grudniowe
s z a l e ń s t w o ro z l i c z e ń ,
podsumowań, sprawozdań, przemieszane z klimatem Świąt i noworocznej zabawy. A teraz, wyposażeni w nowe
kalendarze staramy się wrócić do normalności. Z lekkim niepokojem patrzymy
w przyszłość – co przyniesie? czym zaskoczy? Bo przyzwyczailiśmy się już, że „stabilizacja”, to relikt minionych czasów
a obecne nie szczędzą nam zmian, wyzwań i nowych doświadczeń.
Noworoczny numer naszego kwartalnika poświęcamy w dużej części sprawom
ochrony środowiska i dyskusji wokół nowej ustawy „o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie…”. Od dłuższego czasu jest to temat wywołujący
emocje, jednak dopiero teraz, gdy będziemy zobowiązani wdrażać i stosować
unijne dyrektywy, sprawa staje się przedmiotem gorących dyskusji. Wielu traktuje
to wyłącznie jako nowy, biurokratyczny
obowiązek, gorset hamujący lokalny rozwój gospodarczy. Ale rzecz w tym, żeby
wyważyć racje, żeby zapisy ustawy nie
były tylko sztywnym nakazem, ale by sprawy ochrony środowiska stanowiły ważne
i realne zadanie samorządów. A równocześnie, żeby nie popadać w skrajny radykalizm, gdy ochrona środowiska staje
się celem samym w sobie i stanowi zarzewie konfliktów społecznych.
Kilka tygodni temu składaliśmy sobie
życzenia. Teraz twórzmy warunki, żeby
się zrealizowały. Liczę na to, że w naszej
Małopolskiej Ojczyźnie, potrafimy uniknąć konfliktów i jeszcze efektywniej będziemy współpracować. A nasz Instytut
będzie ważnym podmiotem tej współpracy…
Krzysztof Lipski
Dyrektor MISTiA
W numerze
Konkursy MISTiA w 2009 r.
→ str. 2
Wschodnioeuropejskie
projekty MISTiA
→ str. 6
Jubileusze forów
→ str. 7
Nowoczesne metody
zarządzania w administracji
→ str. 8
Okiem eksperta
→ str. 12
W Nowym Roku, prywatnych i zawodowych
satysfakcji, wielu sukcesów, realizacji najbardziej
karkołomnych planów a także zwykłej, ludzkiej życzliwości…
życzy
Zespół FRDL MISTiA
Ochrona środowiska w samorządach
Natura 2000 – przekleñstwo czy b³ogos³awieñstwo?
Problematyka ochrony środowiska, ze
szczególnym uwzględnieniem sieci Natura 2000 oraz nowej Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko była tematem konferencji zorganizowanej przez Forum
Wójtów, Burmistrzów i prezydentów
Małopolski (FWBiPM), 24 listopada 2008
r. w Krakowie.
Problematykę sieci „Natura 2000” omówił przedstawiciel Ministerstwa Środowiska,
pan Jakub Milczarek. W swoim wystąpieniu
wskazał on na główne narzędzia programu
Natura 2000 – to jest wyznaczające i określające obszary szczególnie chronione – Dyrektywy: „ptasią” o ochronie dziko żyjących ptaków (79/409/EWG) oraz „siedliskową”
w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych
oraz dzikiej fauny i flory – (92/43/EWG), sposób określania kwalifikowania tych obszarów
(kryteria) oraz stanowiska Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w tym zakresie. Następnie omówił sposób projektowania obszarów Natura 2000 w Polsce (łącznie ponad 18%
terytorium). Wskazał też na główne zasady
funkcjonowania tych obszarów, podkreślając,
że są to obszary ochrony, a nie obszary chronione, że celem jest właściwy stan ochrony,
i że jest to ochrona „celowościowa” a nie system zakazów, wreszcie, iż formy i sposoby
ochrony nie są z góry dane, ale elastycznie
dostosowane do celu. Kraje członkowskie zobowiązane są do ochrony wskazanych obszarów, analizowania planów, przedsięwzięć
i działań, pod kątem wpływu na obszar, z punktu widzenia celów jego ochrony, zakazu szkodzenia (plany, przedsięwzięcia ani działania,
które wpływałyby znacząco negatywnie na
obszar, w zasadzie nie mogą być wdrożone),
zakazu zakazywania (w żaden sposób nie są
ograniczane plany, przedsięwzięcia ani działania, które nie wpływają negatywnie na obszar
z punktu widzenia celów jego ochrony), wreszcie przezorności (wątpliwości muszą być interpretowane na korzyść środowiska, a nie na
korzyść projektu).
Prelegent wskazał korzyści i kłopoty wynikające z wprowadzenia programu Natura
2000. Wśród korzyści wymienił zagwarantowanie zrównoważenia rozwoju lokalnego,
Natura 2000 chroni bowiem przyrodę – bazę
dla turystyki i rolnictwa wysokiej jakości
i może być „ekologiczną etykietą” służącą promocji miejsca, wspiera „proprzyrodnicze rolnictwo” oraz daje preferencje w dostępie do
niektórych funduszy. Wśród aspektów negatywnych podkreślił utrudnianie inwestycji,
wyeliminowanie inwestorów ze szkodliwych
dla środowiska branż, spowolnienie rozwoju
lokalnego oraz stworzenie dodatkowych uwarunkowań w zakresie zagospodarowania
przestrzennego.
Wskazując na fundusze dostępne dla władz
i inwestorów obszarów Natura 2000 wymienił między innymi wyłączny dostęp do instrumentu LIFE+Nature, preferencje w dostępie
do środków Priorytetu V PO „Infrastruktura
i Środowisko” na ochronę przyrody, dodatkową punktację w kwalifikacji wniosków do
PO „IiŚ” na monitoring środowiska, racjonalizację gospodarki odpadami i ochronę powietrza w przedsiębiorstwach, możliwość uzyskania dotacji na sieć kanalizacyjną, nawet gdy
wskaźnik koncentracji jest niższy niż 120
osób/km sieci, podwyższone o 5-15% płatności rolnośrodowiskowe za pakiety ochrony cennych siedlisk przyrodniczych.
Z punktu widzenia gmin nowe uregulowania prawne stawiają przed samorządem wymagania związane między innymi ze studium uwarunkowań i kierunków planowania przestrzennego oraz planem zagospodarowania przestrzennego, które wymagają prognozy oddziaływania na środowisko, z uwzględnieniem Natury 2000 oraz uzgodnienia z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska. Ujęte w istniejących studiach i planach inwestycje podlegają na
zasadach ogólnych indywidualnej ocenie, która może weryfikować ich dopuszczalność. Ujęcie w planie nie skutkuje wyłączeniem zakazu
działań mogących znacząco negatywnie oddziaływać na obszar, ani nie jest dowodem braku
rozwiązań alternatywnych.
→ str. 10
2
Nr 1(20)2009
na Szlaku
Nowy projekt MISTiA w ramach EFS
Regionalny Oœrodek Europejskiego Funduszu Spo³ecznego w Krakowie
Z satysfakcją informujemy, że w grudniu ubiegłego roku oferta FRDL MISTiA uzyskała pozytywną
ocenę Komisji Oceny Ofert Urzędu Marszałkowskiego (uzyskując 93 punkty na 100 możliwych) i
Instytut rozpoczął świadczenie usług w ramach Regionalnego Ośrodka Europejskiego Funduszu Społecznego. Ośrodek, ulokowany w siedzibie FRDL
MISTiA przy ul. Szlak 73a w Krakowie obejmuje
zasięgiem Kraków oraz powiaty: nowotarski, wielicki, proszowicki, myślenicki, miechowski, tatrzański i krakowski (obszar nr 18).
Celem projektu jest promocja Europejskiego Funduszu Społecznego na tym terenie oraz stworzenie
trwałego i kompleksowego systemu wsparcia na rzecz
rozwoju kompetencji potencjalnych projektodawców,
związanych z wykorzystaniem możliwości, jakie oferuje Europejski Fundusz Społeczny.
Regionalny Ośrodek EFS będzie realizował
kompleksowe usługi doradcze, szkoleniowe, animacyjne i informacyjno-promocyjne w zakresie
przygotowywania wysokiej jakości projektów,
odpowiadających na potrzeby społeczne.
Konkursy MISTiA – edycja 2009
Władze samorządowe podejmują różnorodne działania, aby
usprawnić, ułatwić i unowocześnić zarządzanie na poziomie lokalnym. Chcemy, aby ten zbiorowy wysiłek był doceniany także
poza granicami obszaru, którego bezpośrednio dotyczy, aby
można było zaprezentować sąsiednim gminom to, co służy lokalnej społeczności. Naszym zamierzeniem jest także inspirowanie, rozpowszechnianie dobrych praktyk, podpowiadanie innym, jakie działania można podejmować.
Dla realizacji powyższych celów FRDL MISTiA oraz Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego organizują od 2005 r. Konkurs
Wzorcowy Urząd w Małopolsce, służący promowaniu najlepszych rozwiązań zarządczych w jednostkach samorządu terytorialnego. Ocenie
konkursowej poddane są działania ukierunkowane na:
• nowoczesne zarządzanie sprawami publicznymi w Małopolsce,
• doskonalenie wewnętrznych systemów organizacji i funkcjonowania
urzędu oddziaływujących na rozwój danej jednostki samorządu terytorialnego,
• doskonalenie metod zarządzania projektami w jst,
• budowę i rozwój społeczeństwa informacyjnego,
• promocję wizerunku administracji publicznej,
• innowacyjne formy współpracy z otoczeniem,
• doskonalenie wewnętrznych procedur zapewniających przejrzystość
działania i doskonalszą obsługę obywateli.
Konkurs na trwałe już wpisał się w kalendarz wydarzeń w naszym regionie. Po raz piąty zapraszamy do udziału w nim wszystkie jst z Małopolski.
Aplikacje prosimy przesłać do 16 marca 2009 r. na adres: FRDL
MISTiA, ul. Szlak 73a, 31-153 Kraków.
Regulamin Konkursu oraz ankieta aplikacyjna dostępne są na: www.mistia.org.pl/wum
Inf.wł.
W dobie rozwijającej się demokracji lokalnych i prywatyzacji
zadań publicznych bardzo ważne jest wyróżnienie tych jednostek, które najlepiej realizują ideę współpracy z trzecim sektorem.
Rusza II edycja konkursu Małopolskie Wektory Współpracy, którego
ideą jest wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, poprzez
doskonalenie zasad i form współpracy pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a organizacjami pozarządowymi w Województwie
Małopolskim.
W pierwszej edycji, w 2007 r., do konkursu przystąpiły dwadzieścia
cztery samorządy z Małopolski. Największe uznanie Kapituły konkursu
uzyskał samorząd Gminy Klucze.
Konkurs, jak w poprzednim roku, będzie przebiegał w dwóch etapach. W pierwszym etapie Kapituła, której przewodniczy zastępca dyrektora ds. merytorycznych FRDL MISTiA Anatol Władyka, dokona
oceny merytorycznej, zaakceptowanych wcześniej pod względem formalnym, nadesłanych aplikacji. Główne kryteria to: zasady i sposób opracowania Programu, jego zawartość oraz stopień realizacji, a także innowacyjność i efektywność. W drugim etapie zostaną przeprowadzone
badania wśród organizacji pozarządowych współpracujących z jednostkami biorącymi udział w konkursie.
W Kapitule zasiądą przedstawiciele świata mediów, organizacji pozarządowych, Województwa Małopolskiego oraz organizatora Konkursu.
Gorąco zapraszamy do udziału wszystkie Samorządy gminne i powiatowe, które posiadają uchwalone Programy współpracy z organizacjami pozarządowymi, realizowane w 2008 roku.
Aplikacje można nadsyłać do 16 marca 2009 r.
Dokumentacja konkursu dostępna jest na stronie www.mistia.org.pl/
wektory.
Inf. wł.
Wspó³organizator:
Patronat honorowy:
Patronat medialny:
Patronat medialny:
Nr 1(20)2009
na Szlaku
3
Wspólne sprawy Małopolski
Kadencja bogata w fundusze
Od 1 maja 2004 roku Polska jest członkiem Unii Europejskiej. Wykorzystanie
pieniędzy z funduszy unijnych w maksymalnie proinwestycyjny sposób to droga
do sukcesu dla naszego kraju i naszych
regionów. Już dzisiaj region małopolski ze
swą stolicą Krakowem wyróżnia się na
mapie aktywności inwestycyjnej kraju.
Trwająca obecnie trzecia kadencja samorządu regionalnego, której półmetek przekroczyliśmy niedawno, to czas koncentrowania się na
maksymalnym wykorzystaniu funduszy europejskich. Zmiany jakościowe zauważalne są już
dzisiaj w wielu dziedzinach. Dzięki dostępnym w latach 2004-2006 funduszom Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego znacząco zmienił się obraz Małopolski – wybudowano i zmodernizowano łącznie 288 km dróg, powstało 11 oczyszczalni ścieków, inwestorzy uzyskali ponad 5 tys. ha terenów stref ekonomicznych. Z nowej infrastruktury kulturalnej i turystycznej skorzystało ponad 240 tys.
osób; aż 36 tys. uczniów i studentów otrzymało stypendia, a 25 tys.
osób mogło podnieść swoje kwalifikacje zawodowe. ZPORR to również 68 nowo powstałych obiektów dydaktycznych i sportowych o
łącznej powierzchni 25 377 m2. To wszystko za 185 mln euro. Jako jedno z dwóch województw w Polsce, Małopolska zgłosiła możliwość nadkontraktacji środków ZPORR. Do końca bieżącego roku wydamy jeszcze dodatkowo 52 miliony złotych.
Głównym motorem rozwoju Małopolski w latach 2007-2013 jest
Małopolski Regionalny Program Operacyjny. Pomimo, iż przedział czasowy kontraktacji projektów MRPO to kilka lat, już dzisiaj w ramach
Programu ogłosiliśmy 15 naborów na ponad 850 mln zł i zawarliśmy 9
umów. Fundusze europejskie dla Małopolski to pieniądze wydane na
edukację i informatyzację, to zwiększenie poziomu wykształcenia mieszkańców, podniesienie ich kwalifikacji zawodowych, powszechny i szybki dostęp do Internetu poprzez sieci szerokopasmowe, to regionalne
Centrum Informatyki, nowe obiekty szkół wyższych, wzbogacona baza
dydaktyczna, informatyczne centra edukacyjne.
Małopolska to także innowacyjna, a przez to konkurencyjna, gospodarka i nauka. Plany w tej dziedzinie zakładają rozwój Krakowskiego
Parku Technologicznego, budowę Centrum Promieniowania Elektromagnetycznego, powstanie Małopolskiego Centrum Biotechnologii
w Krakowie i miasteczka multimedialnego w Nowym Sączu.
Ważna jest także infrastruktura komunikacyjna, a więc lotnisko,
nowe ciągi drogowe i obiekty mostowe, drogi dojazdowe o szczególnym znaczeniu dla rozwoju stref aktywności, poprawa układów komunikacyjnych miast, integracja różnych środków transportu. Chcemy, aby za 7 lat Kraków miał dogodne połączenia autostradowe i kolejowe zarówno z zachodem, jak i z Ukrainą a regionalny port lotniczy
Kraków–Balice docelowo odprawiał 9 mln pasażerów.
Dzięki pomocy wspólnotowej w ciągu ostatnich lat zmieniło się oblicze małopolskiej wsi. Ze środków ZPORR 2004-2006 zrealizowano
na terenach wiejskich 130 inwestycji za ponad 500 mln złotych. Zmodernizowano 130 km dróg lokalnych, zbudowano 250 km wodociągów, powstały nowe ujęcia wody pitnej, rozbudowano wiejskie szkoły,
zbudowano sale gimnastyczne i hale sportowe. W ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora
Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich” (SPO-ROL) dokonano scalenia gruntów, co kosztowało łącznie niemal 4 mln zł. Dzięki
staraniom Samorządu Małopolski pozyskano dodatkowo 1 mln zł ze
środków niewykorzystanych przez pozostałe województwa. Zrealizowano 137 projektów związanych z odnową wsi oraz zachowaniem
i ochroną dziedzictwa kulturowego na łączną kwotę dofinansowania 35,5
mln zł oraz 13 projektów dotyczących gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi wartości 34,3 mln zł. Wymiernie poprawił się stopień zabezpieczenia przeciwpowodziowego. Największą inwestycją zrealizowaną przez Województwo Małopolskie w ramach środków SPOROL była modernizacja trzech przepompowni melioracyjnych w Igołomi–Wawrzeńczycach.
Od początku III kadencji planując wydatki budżetowe, staramy się jak
najwięcej pieniędzy kierować na inwestycje. W roku 2008 było ich 50%.
Budżet na 2009 r. zakłada wzrost wydatków na inwestycje o 10%.
W grudniu 2008 r. uroczyście otworzyliśmy nowy budynek Opery
Krakowskiej. To jedno z największych już zakończonych przedsięwzięć
inwestycyjnych I, II i III kadencji Samorządu Województwa. Pieniądze
przeznaczane na kulturę w Małopolsce stanowią szóstą część wydatków budżetowych. W roku 2008 było to 16,4%, co w liczbach bezwzględnych daje sumę ponad 207 mln zł. To prawie tyle, ile wydajemy
na drogi!
Finansowanie rozkłada się na kilka obszarów kultury. Pieniądze przeznaczane są na ochronę zabytków (w 2007 r. dotacje objęły 101 zadań
na kwotę prawie 5 mln zł, a w I edycji w 2008 r. – 134 projekty na
kwotę 6 mln zł), projekty kulturalne (np. zorganizowane już po raz dziesiąty Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego), Mecenat Małopolski
(finansowe wsparcie zadań o charakterze przedsięwzięć kulturalnych
i artystycznych, co pozwala na wzbogacenie oferty kulturalnej w regionie), nagrody w dziedzinie kultury (Nagroda Województwa Małopolskiego im. Stanisława Witkiewicza za najlepsze, współczesne realizacje
architektoniczne, Nagroda Województwa Małopolskiego im. Mariana
Korneckiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony zabytków architektury drewnianej Małopolski oraz ich promocji, Nagroda im. Kazimierza Wyki w dziedzinie krytyki literackiej, eseistyki, historii literatury, Nagroda Ars Quaerendi przyznawana za wybitne działania na rzecz
rozwoju i promocji kultury w dziedzinie muzyki, filmu, fotografii, sztuk
plastycznych i użytkowych, tańca, teatru, rzemiosła artystycznego oraz
upowszechniania kultury oraz ustanowiona niedawno Małopolska Nagroda Filmowa – „Trzy Korony”).
Ponad 32% dotacji bieżącej z budżetu Województwa na kulturę stanowią pieniądze przeznaczane na funkcjonowanie małopolskich instytucji kultury. Jest ich 20 z wieloma filiami. Kwota dotacji to ponad 66
mln zł. Teatry i instytucje muzyczne kosztują budżet województwa 33
mln zł, co stanowi niemal 50% wydatków na instytucje kultury ogółem.
Reszta to muzea, ośrodki kultury, biblioteka i galeria. Małopolska otrzymała od Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego najwyższą
w skali kraju kwotę dotacji w ramach zadań objętych Mecenatem Państwa. Powiększono liczbę zbiorów muzealnych dokonując zakupów
kolekcji dzieł sztuki. Podniesiono atrakcyjność skansenów małopolskich
poprzez znaczące zadania inwestycyjne (Nowy Sącz, Orawa, Wygiełzów). Zaprojektowano nowe zadania inwestycyjne.
W latach 2006-2008 na inwestycje w ochronie zdrowia Województwo Małopolskie przeznaczyło ponad 131 mln zł. Realizacja najważniejszych inwestycji związana była z poprawą dostępności i podwyższenia standardu usług medycznych świadczonych przez wojewódzkie
SP ZOZ-y w połączeniu z uruchomieniem deficytowych w regionie
rodzajów świadczeń. Do najważniejszych z nich należą m.in.: budowa
Zakładu Radioterapii przy Szpitalu Wojewódzkim im. Św. Łukasza
w Tarnowie, modernizacja i wyposażenie OIOM Szpitala Specjalistycznego im. J. Śniadeckiego w Nowym Sączu, modernizacja i rozbudowa
Oddziału Chirurgii Klatki Piersiowej w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Pawła II, modernizacja infrastruktury Szpitala Specjalistycznego im. dr J. Babińskiego, modernizacja i rozbudowa Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego im. Św. Ludwika.
W latach 2007-2013 przed Województwem Małopolskim otwierają się możliwości finansowania nowych przedsięwzięć na niespotykaną dotychczas skalę. Z budżetu Unii Europejskiej do władz regionalnych Małopolski zaczyna spływać 1,78 miliardów euro. Dodatkowo,
w ramach programów sektorowych w regionie zostanie zainwestowanych ok. 3,5 mld euro. To ogromne wyzwanie, by wszystkie polityki
umiejętnie skoordynować, by działania były komplementarne. Strategia
rozwoju regionalnego szczególny nacisk kładzie na przedsięwzięcia, służące podniesieniu konkurencyjności regionu, nie tylko na arenie krajowej, ale również międzynarodowej. Małopolska staje się powoli Europejskim Regionem Wiedzy z innowacyjną i konkurencyjną gospodarką,
zmodernizowanymi drogami, szerokopasmowym Internetem i dobrze
wykształconymi mieszkańcami.
Marek Nawara
Marszałek Województwa Małopolskiego
4
Nr 1(20)2009
na Szlaku
Ochrona środowiska okiem samorządowca
Ekologiczne wyzwania małopolskich samorządów
Małopolska jest regionem wyjątkowym, ponieważ ma szczególnie
bogate zasoby przyrodnicze. Tu znajdują się Tatry, Pieniny, Babia Góra,
znaczna część Beskidów,
źródła wód mineralnych,
parki narodowe, piękne
górskie potoki, lasy górskie i uroczyska.
Jednocześnie mieszka tu ponad 3 mln
mieszkańców, a wskaźnik gęstości zaludnienia oraz wskaźnik aktywności gospodarczej mieszkańców jest wysoki.
Pogodzenie racji ochrony zasobów przyrodniczych i racji rozwoju gospodarczego jest
podstawowym zadaniem administracji lokalnej. Ponad 50% obszarów województwa jest
już objęte różnymi formami ochrony. Nie ulega wątpliwości, że istniejące zasoby przyrodnicze trzeba chronić, jednak samorządy są
odpowiedzialne również za rozwój gospodarczy, zapewnienie mieszkańcom pracy, rozwój
infrastruktury komunikacyjnej, edukacyjnej,
ochrony środowiska, itp. Aby realizować oba
te zadania niezbędna jest współpraca pomiędzy Ministerstwem Ochrony Środowiska, służbami ochrony przyrody, samorządami, organizacjami ekologicznymi, organizacjami społecznymi i pozarządowymi. Trzeba sobie zdawać
sprawę, że powinniśmy grać w jednej drużynie. Niestety, dotychczas nie zawsze tak to
wyglądało. Przykładem jest zupełny falstart w
wyznaczaniu obszarów sieci Natura 2000, co
zrobiono bez żadnych konsultacji z samorządami a objęto nimi często całe zurbanizowane
części miast i gmin, ciągi drogowe, strefy przemysłowe czy centra miejscowości. Dopiero po
wyznaczeniu tych terenów Ministerstwo Środowiska zwróciło się do samorządów o opinię w tej sprawie, co spowodowało, że prawie
wszystkie opinie rad gmin były negatywne. Na
wniosek samorządów Wojewoda Małopolski,
Pan Jerzy Miller uruchomił mechanizm polegający na zorganizowaniu w każdym obszarze
spotkań informacyjno-konsultacyjnych. Spotkania te pozwoliły na przedstawienie informacji, wymianę poglądów, szeroką dyskusję,
w której efekcie ograniczono do niezbędnego
minimum obszary objęte siecią Natura 2000,
wynikające ze specyfiki danego obszaru i chronionego gatunku. Samorządy nie były tutaj
przeszkodą a wręcz przeciwnie, podpowiedziały wiele sensownych rozwiązań. Gdyby
proces wyznaczania obszarów Natura 2000
zaczął się od takich spotkań uniknięto by straty czasu, nerwów, protestów i wielu problemów, ponieważ samorządy chroniły, chronią
i nadal chcą chronić i zachować najcenniejsze
zasoby środowiska przyrodniczego, nie tylko
w sposób akcyjny i doraźny, ale stały i ciągły.
Wynikające z ustawy konsultacje na etapie
ustalenia planu zadań ochrony i planu ochrony
są zdecydowanie spóźnione i nie pozwalają na
optymalne wyznaczanie terenów Natura
2000.
Ważnym zagadnieniem jest nadanie zadaniom z zakresu ochrony przyrody odpowiedniej rangi. Ostatnio wprowadzone zmiany
w Ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko idą w tym kierunku. Dostosowują one nasze prawo do prawa Unii, co
jest niezmiernie ważne, ale wprowadzają również inne istotne zmiany.
Powołana jest Generalna Dyrekcja Ochrony
Środowiska podległa bezpośrednio ministrowi i jej regionalne oddziały w każdym województwie, które będą się zajmować kompleksowo zagadnieniami ochrony środowiska na
obszarze województwa. Mam nadzieję, że jest
to dobra droga do ujednolicenia i profesjonalizacji służb ochrony środowiska. Aby jednak tak się stało, służby te muszą być odpowiednio dofinansowane oraz wyposażone
w sprzęt i kadrę.
Ustawą tą wprowadzono również zmiany dotyczące ocen oddziaływania na środowisko
i odpowiedniego zgodnego z dyrektywą 337/
85 przygotowania inwestycji. Niezbędne jest
przygotowanie i rozpatrzenie wielu wariantów
przedsięwzięć (leżących na obszarze Natura
2000) oraz konsultacje społeczne z mieszkańcami i organizacjami ekologicznymi.
Moim zdaniem w nowym porządku prawnym
zbyt duże upoważnienia w stosunku do samorządów przekazano organizacjom ekologicznym, które zyskały prawo do bycia stroną postępowania niezależnie od terenu, na którym
działają i na każdym etapie postępowania. Służy im również skarga do NSA nawet wtedy,
gdy organizacja ta nie brała udziału w postępowaniu. Obserwując obecną rzeczywistość
obawiamy się, że zbyt częste korzystanie z tych
uprawnień opóźni lub zablokuje wiele postępowań inwestycyjnych.
Również tylko w Polsce dano organizacjom
ekologicznym prawo do zgłaszania bezpośrednio do Brukseli terenów do objęcia obszarem
Natura 2000 w sposób zupełnie dowolny pod
względem czasu, ilości obszarów i ich powierzchni, co spowodowało wielkie zamieszanie i bałagan kompetencyjny.
Już obecnie do Komisji Europejskiej od organizacji ekologicznych z Polski wpływa więcej
skarg i wniosków niż ze wszystkich krajów Unii
razem wziętych.
Zwracam uwagę, że samorządy działają na zasadach mandatu społecznego i reprezentują
wszystkich mieszkańców danego terenu, natomiast organizację pozarządową może założyć piętnaście osób. Należy bezwzględnie zapewnić udział społeczeństwa w postępowaniu,
ale należy zachować właściwy tryb i rozsądek.
Kolejnym problemem jest dostosowanie
dokumentów planistycznych (studia uwarunkowań, plany zagospodarowania przestrzennego) do nowej rzeczywistości i wprowadzenie
wyznaczonych obszarów Natura 2000 do
obowiązujących planów. Jest to problem nie
tylko organizacyjny, ale również finansowy,
ponieważ zmiany planów zagospodarowania
przestrzennego są czasochłonne i bardzo kosztowne.
Mam jednak nadzieję, że wprowadzone
zmiany przyczynią się z jednej strony do lepszej troski o obszary szczególnie cenne przyrodniczo, a z drugiej pozwolą na zrównoważony rozwój gospodarczy.
Adam Sołtys
Wójt Gminy Słopnice
Wiceprezes Forum Wójtów,
Burmistrzów i Prezydentów Małopolski
Opinie członków Forum Ekologicznego
Nowa ustawa w ocenie praktyków
Jak Państwo oceniają zmiany wprowadzone ustawą o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko?
i Czy nowa ustawa wpłynie korzystnie na
procesy inwestycyjne? – to dwa pytania,
które zadaliśmy w ankiecie skierowanej
do członków Forum Ekologicznego Samorządu Terytorialnego przy FRDL MISTiA.
Wśród osób, które ankietę wypełniły większość odpowiedziała, że zdecydowanie negatywnie ocenia nową ustawę i uważa, że będzie
miała ona niekorzystny wpływ na procesy inwestycyjne. Kilka osób nie miało zdania, jedna
oceniła ustawę pozytywnie.
Poprosiliśmy również o wskazanie plusów
i minusów tej ustawy.
Wśród wymienionych w ankiecie minusów
nowej ustawy znalazły się: sprzeczność z innymi ustawami w pewnych miejscach, prowadzenie oceny oddziaływania na środowisko
przed wydaniem decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, zwiększenie
liczby pracowników w związku z powołaniem
nowego organu (RDOŚ), wydłużenie czasu
postępowania, zbyt duża ingerencja społeczeństwa, bez wskazania drogi postępowania dla
organizacji społecznych, zbyt duże uprawnienia organizacji ekologicznych (groźba wymuszania), większy stopień skomplikowania prowadzonych spraw. Stwierdzono też, że
„w nowej ustawie RZGW jest II organem i jednocześnie wielokrotnie stroną postępowania
w postępowaniach wodnoprawnych, a to
oznacza, że jest sędzią we własnej sprawie”.
Wśród plusów wskazano m.in. fakt, że ustawa „zadowala organy Unii Europejskiej” oraz
to, że zostanie powołana Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska, bo „to ona będzie opiniować i uzgadniać wszelkie raporty”. Ktoś
napisał, że ustawa skróci czas postępowania,
a ktoś inny, że „postępowanie wojewody sprowadzone będzie do określenia zgodności
z prawem, bez interwencji w zakres oceny
w Gminie”.
Agnieszka Majewska-Siwek,
Koordynator Forum Ekologicznego
Samorządu Terytorialnego
Nr 1(20)2009
5
na Szlaku
Konferencja w MISTiA
Ewaluacja w samorządzie lokalnym
O tym, czy ewaluacja jest potrzebna w jst,
w jakich obszarach i jakimi metodami należy ją przeprowadzać i w końcu czy ewaluacja się opłaca – dyskutowano 27 października 2008 r. w FRDL MISTiA w Krakowie podczas konferencji „Ewaluacja
w samorządzie lokalnym – utopia, rzeczywistość czy początek drogi?”. Spotkanie
stanowiło podsumowanie projektu „ABC
ewaluacji – profesjonalizacja małopolskich jednostek samorządu terytorialnego”, współfinansowanego ze środków
Unii Europejskiej w ramach Programu
Środki Przejściowe PL2005/017 –
488.01.02.06.
Ewaluacja nie budzi u urzędników pozytywnych skojarzeń: jest czasochłonna, brakuje
kompetentnych osób do jej realizacji, nie wiadomo, za pomocą jakich metod ją realizować,
brakuje świadomości na temat korzyści z nią
związanych. Do tych argumentów dochodzi
lęk przed negatywną oceną wyników pracy.
Jednak, chcąc działać perspektywicznie, koniecznie należy w nią inwestować. Jest ona niezbędnym warunkiem profesjonalnego rozwoju i zarządzania. Spotkanie miało być próbą
znalezienia odpowiedzi na kilka pytań: czy
ewaluacja jest potrzebna? W jakich obszarach
powinna być stosowana, za pomocą jakich narzędzi i technik? Czy jest opłacalna?
Interesującym przykładem ewaluacji w sektorze publicznym jest prowadzony w Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim pomiar skuteczności, jakości i wydajności zasobów ludzkich,
realizowany poprzez ocenę okresową pracy
urzędnika i ocenę jakości szkoleń w administracji. O zaletach ewaluacji w kontekście podnoszenia jakości zarządzania w sektorze publicznym mówiła Małgorzata Bywanis-Jodlińska, Dyrektor Generalny Urzędu, podkreślając, że przyczynia się ona do redukcji niepewności i ryzyka danego projektu, zwiększa jego
efektywność i umożliwia podejmowanie optymalnych decyzji. Stanowi system wczesnego
ostrzegania. Niestety, aby była skuteczna
i przynosiła korzyści dla organizacji, musi wiązać się z nakładami finansowymi.
O projekcie skoncentrowania rozproszonych danych pozyskanych dzięki ewaluacji,
w kontekście polityki regionalnej, mówił Jacek
Woźniak, Dyrektor Departamentu Polityki
Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego. Zaprezentował Małopolskie Obserwatoria Rozwoju Regionalnego, mające wspomagać procesy
decyzyjne poprzez monitorowanie, analizowanie i prognozowanie zmian społeczno-gospodarczych, analizowanie zgodności trendów
rozwojowych z założeniami polityki regionalnej, przygotowywanie opracowań, które staną
się przesłankami do ewaluacji polityki rozwoju oraz wypracują metody zbierania i upowszechniania informacji o rozwoju województwa.
Budowanie i rozpowszechnianie kultury
ewaluacyjnej, integracja środowiska ewaluatorów i pogłębianie wiedzy na temat ewaluacji
w celu podnoszenia jakości badań to cel licznych działań, podejmowanych przez Polskie
Towarzystwo Ewaluacyjne. Do rekomendowanych przez PTE podstawowych wartości
w procesie ewaluacji należą: niezależność, rzetelność, uczciwość, obiektywizm a także jej
demokratyczny i etyczny charakter. Ewaluacja
nie powinna być traktowana jak kontrola, ale
możliwość poszerzenia wiedzy na temat udoskonalenia działań. Z tego względu warto ją
zlecać, jeżeli jej wyniki będą mogły przyczynić
się do zarządzania danym przedsięwzięciem –
mówił dr Krzysztof Piróg z PTE. Aby przyniosła zamierzone efekty, konieczna jest wnikliwa
analiza jeszcze na poziomie planowania a także ścisła współpraca pomiędzy zleceniodawcą
a wykonawcą ewaluacji.
Istnieje szereg obszarów, w których samorząd lokalny może z powodzeniem stosować
ewaluację: realizacje lokalnych strategii rozwoju, działania z zakresu pomocy społecznej, produktywność systemu oświaty, realizacje inwestycji infrastrukturalnych, programy z zakresu
zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego, działania w zakresie ekologii i ochrony środowiska. Przedstawiająca je dr Jolanta
Perek-Białas z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego wskazała równie długą listę ograniczeń w stosowaniu ewaluacji: od niskiego poziomu przekonania decydentów
o użyteczności jej wyników, poprzez brak odpowiedniej infrastruktury, brak wsparcia doradczego, aż na krótkotrwałej (kadencyjna)
perspektywie działań kończąc.
Podczas konferencji po raz pierwszy przedstawiono wyniki badań, jakie przeprowadzono
wśród urzędów małopolskich w trakcie realizacji projektu „ABC ewaluacji…”. Ich celem
było rozpoznanie stanu wiedzy i kompetencji
w zakresie ewaluacji interwencji publicznych.
Prowadząca badania i prezentująca ich wyniki
Monika Grzywa z FRDL MISTiA na wstępie
zaznaczyła, że wiedza w jednostkach samorządu lokalnego na temat ewaluacji jest niepełna
i wymaga stałego poszerzania, wyraźnie brakuje tego, co nazywamy „kulturą ewaluacyjną”.
Spośród najczęściej podawanych przeszkód
we wdrażaniu procedur ewaluacyjnych wymieniano: braki merytoryczne, brak kadr, koszty,
brak doświadczenia, brak finansów na zlecenia zewnętrzne, brak czasu, brak procedur.
Dobrym przykładem zastosowania ewaluacji
w urzędzie, wybiegającym poza wytyczne projektów unijnych, jest działalność Komisji ds.
monitorowania projektów inwestycyjnych
w Urzędzie Miejskim w Gorlicach. Także
wprowadzony w Urzędzie Miasta w Tarnowie
nowoczesny system zarządzania Zrównoważona karta wyników (Balanced Scorecard), jest
przykładem wyboru rozwiązań zarządczych,
w których ewaluacja jest standardem.
O praktycznych zaletach i trudnościach
związanych z przeprowadzeniem ewaluacji
mówiła Małgorzata Góralik, Sekretarz Dobczyc, prezentując je na przykładzie realizacji
projektu przebudowy drogi.
Odpowiadając na pytanie zawarte w tytule
konferencji, uczestnicy uznali, że samorządy
znajdują się dopiero na początku drogi, jeżeli
chodzi o kulturę ewaluacji i świadomość korzyści, jakie niesie jej stosowanie. Ewaluacja
jest działaniem realizowanym z oporami. Nie
tylko nie przynosi zysków, ale jeszcze je generuje. Jednak jest ona niezbędnym warunkiem
profesjonalnego rozwoju i zarządzania i dlatego należy w nią inwestować. Podsumowując
spotkanie, prowadzący konferencję Anatol
Władyka z FRDL MISTiA podkreślił, że samorządy same muszą podjąć decyzję, w jakich
obszarach powinny wspomagać swoje działania ewaluacją, pamiętając, że aby była skuteczna i przynosiła korzyści dla organizacji, musi
wiązać się z nakładami finansowymi.
Agnieszka Dąbek-Malczyk
FRDL MISTiA
6
na Szlaku
Nr 1(20)2009
Wschodnioeuropejskie projekty MISTiA
Młodzieżowi Ambasadorzy Europy – Mołdowa
W dniach 24-25 listopada 2008 r. w Komracie (stolica Okręgu Autonomicznego
Gaugazji) odbywały się szkolenia w ramach projektu Młodzieżowi Ambasadorzy
Europy – Mołdowa. Projekt, finansowany
przez Ambasadę Brytyjską w Polsce, realizowany jest przez FRDL MISTiA oraz
mołdowską organizację pozarządową Interaction z Naddniestrza.
W szkoleniach wzięło udział dwunastu mołdowskich przedstawicieli organizacji młodzieżowych zainteresowanych przygotowywaniem
projektów współpracy europejskiej. Założeniem projektu była współpraca organizacji
z terytorium Mołdowy, Gaugazji oraz Naddniestrza przy tworzeniu wspólnej aplikacji w ramach jednego z europejskich naborów przeznaczonych dla mołdowskich organizacji pozarządowych.
Pierwszym etapem szkoleń było zaznajomienie uczestników z działalnością Unii Europej-
skiej, szczególny nacisk położono na zagadnienie Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, obejmującej swym zasięgiem także Mołdowę. Młodzi
ludzie dowiedzieli się, na jakich zasadach opiera
się współpraca miedzy Unią a ich krajem i czym
jest przygotowany dla Mołdowy National Indicative Programme 2007-2010. Konsultanci
FRDL MISTiA zebrali także najaktualniejsze
dane o trwających naborach, do których mogą
aplikować mołdowskie podmioty, a także zaprezentowali najważniejsze projekty zrealizowane przez krajowe organizacje pozarządowe oraz mieszkańców we współpracy z instytucjami z Europy, Azji oraz Stanów Zjednoczonych.
Kolejnym etapem szkoleń była nauka pisania wniosków aplikacyjnych. Konsultanci FRDL
MISTiA przygotowali specjalny formularz aplikacyjny, zawierający najważniejsze elementy
wniosku projektowego, korzystając z dostępnych formularzy programów europejskich.
Podczas szkolenia uczestnicy przygotowali
wspólnie aplikację, dotyczącą utworzenia centrów integracji i informacji europejskiej na
obszarach wiejskich Mołdowy. Ośrodki te miałyby ściśle współpracować ze specjalistami
z krajów Unii Europejskiej w zakresie dostępnych programów unijnych, wymiany młodzieży, współpracy szkół, nauki języków obcych,
zasad aplikowania, itp.
Równie ważnym rezultatem projektu było
nawiązanie kontaktów przez konsultantów
FRDL MISTiA z mołdowskimi organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami lokalnymi. W ten sposób stworzone zostały konkretne możliwości przyszłej współpracy na
rzecz rozwoju Mołdowy, mającej rozwiązywać specyficzne problemy tamtejszego społeczeństwa.
Wojciech Odzimek
Przemysław Zieliński
Wydział Programów i Projektów
Szkoła przyciągania inwestycji...
Wizyta studyjna przedstawicieli ukraińskiej administracji odpowiedzialnych za
prowadzenie polityki inwestycyjnej była
przedostatnim etapem w realizacji Szkoły przyciągania inwestycji dla wschodnioukraińskich jednostek administracji publicznej.
Program wizyty był praktycznym dopełnieniem treści przekazywanych uczestnikom projektu podczas warsztatów, kiedy zapoznawali
się z teoretycznymi aspektami prowadzenia
polityki inwestycyjnej, jej znaczeniem dla rozwoju jednostki osadniczej, najważniejszymi
dostępnymi instrumentami oraz ich rezultatami. Poznanie metod przyciągania nowych inwestorów, dywersyfikacji gospodarki, tworzenia miejsc pracy przyczyniających się do rozwoju społeczno-gospodarczego, może okazać
się bardzo istotne, szczególnie w okresie obecnego kryzysu ekonomicznego.
Wizyta studyjna gości z Ukrainy Wschodniej (woj. ługańskie) miała na celu prezentację
narzędzi i instrumentów przyciągania inwestycji, jakie stosują polskie jednostki samorządowe. Urzędnicy, spotykając się z burmistrzami
Niepołomic i Myślenic oraz przedstawicielami Krakowskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, dowiedzieli się, w jaki sposób funkcjonują
strefy aktywności gospodarczej. Dzięki uprzejmości burmistrza Niepołomic, pana Stanisława Kracika, możliwa była wizyta w fabryce
MAN oraz Silgan White Cap. O polityce inwestycyjnej, prowadzonej na poziomie powiatu, potencjale gospodarczym i kompetencjach
powiatu przedstawiciele ukraińskiej kadry kierowniczej usłyszeli od starosty suskiego, pana
Andrzeja Pająka. W powiecie suskim goście
mieli możliwość zapoznania się ze sztandarowymi inwestycjami społecznymi a także działaniem Samorządowego Centrum Przedsiębiorczości i Rozwoju z Suchej Beskidzkiej.
Program wizyty kompleksowo objął polski
system polityki inwestycyjnej: od działalności
organizacji pozarządowych poprzez instytucje
pośredniczące w kontaktach między jednostką
terytorialną a inwestorem, na samych gminach
i powiatach kończąc. Tym samym, udało się
spełnić założenie, aby przekonać uczestników
wizyty, że skuteczną politykę inwestycyjną
można prowadzić w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, jak i międzynarodowych
koncernów, że może ona koncentrować się na
rozwoju infrastruktury społecznej, jak i branży high-tech.
7 grudnia 2008 r. w Ługańsku konferencja podsumowująca zakończyła projekt, współfinansowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych
w ramach programu Polska Pomoc 2008 r.
Wojciech Odzimek,
Przemysław Zieliński
Wydział Programów i Projektów
Przejrzysta Ukraina
FRDL MISTiA w ramach projektu „Przejrzysta Ukraina. Budowanie efektywnej
i etycznej samorządności na Ukrainie”,
współfinansowanego w ramach programu
polskiej pomocy zagranicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2008 r.,
w dniach 2-7 listopada 2008 gościł 20
ukraińskich ekspertów z centralnej Ukrainy.
Uczestnicy projektu przyjechali do Krakowa na pięciodniowe warsztaty połączone
z wizytą studyjną w małopolskich jst, stanowiące kontynuację trzydniowego szkolenia,
które odbyło się w Czerkasach (Ukraina)
i mające na celu: zapoznanie ukraińskich ekspertów ze strukturą i funkcjonowaniem samorządu terytorialnego w Polsce jako przestrzeni, w której realizowany jest Program „Przejrzysta Polska” oraz przebiegiem i rezultatami
tej akcji w polskich samorządach a także wdrożenie ukraińskich uczestników do roli ekspertów regionalnych w planowanej pilotażowej
Akcji „Przejrzysta Ukraina”.
Część warsztatowa zawierała elementy wykładu połączonego z moderowaną dyskusją
o funkcjonowaniu, strukturze i zadaniach administracji samorządowej w Polsce, polskich
drogach do niepodległości i samorządności
oraz wspomaganiu jednostek samorządu te-
rytorialnego przez organizacje pozarządowe.
Jednym z najbardziej poruszających akcentów warsztatów była debata oksfordzka z tezą
„Ta strona uważa, że społeczeństwo ukraińskie
nie jest przygotowane na realną samorządność
i przejrzystość w administracji”, z udziałem kilkunastu Gruzinek, które przebywały w Polsce
w ramach projektu „Akademia Samorządowa
Kobiet”.
Ukraińcy odbyli także wizyty studyjne, zorganizowane w Urzędzie Miasta Nowy Sącz
oraz Centrum Administracyjnym Urzędu
Miasta Krakowa. W Nowym Sączu zapoznano uczestników z doświadczeniami uczestnictwa w realizacji założeń „Przejrzystej Polski”
oraz funkcjonowaniem systemu zarządzania
jakością ISO w samorządzie. W Centrum Administracyjnym UMK ukraińscy eksperci mieli
unikalną możliwość wczucia się w obywatela
chcącego załatwić w urzędzie swoją sprawę,
jak i rozmowy z urzędnikami. W obu przypadkach ukraińscy eksperci wyrażali się
z uznaniem zarówno o przyjaznych i profesjonalnych przedstawicielach jst, z jakimi mieli
okazję się spotkać, jak i o dobrej organizacji
i ambitnych celach stawianych sobie przez małopolskie urzędy.
Agnieszka Brożkowska
Wydział Programów i Projektów
Nr 1(20)2009
7
na Szlaku
Jubileusze Forów
15 lat Forum Oświaty Samorządowej
Konferencja „Oświata samorządowa – doświadczenia
i refleksje”, która odbyła się
17 listopada 2008 r. w Muzeum Historycznym Miasta
Krakowa, była głównym
punktem obchodów jubileuszu 15-lecia działalności Forum Oświaty
Samorządowej.
Otwarcia konferencji dokonał Pan Krzysztof Lipski – Dyrektor FRDL MISTiA, który
podziękował za dotychczasową działalność
Forum i życzył Zarządowi i członkom Forum
dalszych sukcesów. Z grona osób uczestniczących w konferencji wyróżnił cztery osoby, którym wręczył dyplomy za członkostwo i zaangażowanie w prace Forum od 1993 roku.
Wyróżnione zostały: Pani Barbara Rokowska
– Dyrektor Szkół i Przedszkoli Miejskich
w Oświęcimiu, Pani Lucyna Zaczyńska – Kierownik Gminnego Zespołu Obsługi Szkół
i Przedszkoli w Babicach, Barbara Kępa-Włodarska – b. Kierownik Wydziału Edukacji,
Zdrowia i Kultury w Skawinie oraz Pani Krystyna Trzepałkowska – b. Kierownik Gminnego Zespołu Ekonomiczno Administracyjnego
Szkół w Wielkiej Wsi.
Pani Ewa Konieczna – Przewodnicząca Zarządu Forum dokonała podsumowania 15-let-
niej działalności Forum i przypomniała ważniejsze wydarzenia z jego życia.
W czasie konferencji zaproszeni przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej
zaprezentowali swoje osobiste refleksje i doświadczenia. Głos zabrali: dr Jan Olbrycht –
Poseł do Parlamentu Europejskiego, Urszula
Augustyn – Wiceprzewodnicząca Sejmowej
Komisji Edukacji Narodowej, Krystyna Szumilas – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej, Teresa Starmach – Przewodnicząca Komisji Edukacji, Kultury Fizycznej, Spor-
tu i Turystyki Sejmiku Województwa Małopolskiego, Agata Szuta – Małopolski Wicekurator
Oświaty, dr Jerzy Lackowski – Dyrektor Studium Pedagogicznego UJ, w latach 1990-2002
Małopolski Kurator Oświaty.
W wystąpieniach znakomitych gości nie zabrakło wspomnień ze wspólnych spotkań
z członkami Forum. Często podkreślano trudności, na jakie napotykano przy wdrażaniu reformy systemu oświaty w latach dziewięćdziesiątych. Tuż obok problemów pojawiały się
sukcesy, które przysłaniały to, co niedoskonałe i to one dodawały motywacji do dalszych
działań.
Pani Minister Krystyna Szumilas, oprócz
osobistych refleksji płynących z wieloletnich
doświadczeń oświatowych, zaprezentowała
zebranym wybrane elementy projektu zmian
do ustawy o systemie oświaty. Przedstawiciele samorządów, korzystając ze spotkania
z Panią Minister, zadawali pytania w związku
z planowanymi zmianami. Ten dialog uznano
za bardzo konstruktywny dla obu stron.
Podsumowania konferencji dokonała Pani
Bożena Sobocińska – Wiceprzewodnicząca
Zarządu Forum, która podziękowała gościom
za podzielenie się doświadczeniami w dziedzinie oświaty, przedstawicielom MISTiA za profesjonalizm i życzliwość a uczestnikom Forum
za wspólne dyskusje i współpracę.
Jolanta Przejczowska
Koordynator Forum
Oświaty Samorządowej
10 lat Małopolskiego Forum Pomocy Społecznej
21 listopada 2008 r. w siedzibie MISTiA w Krakowie odbyła się konferencja „Jak
ograniczać zjawisko marginalizacji i wykluczenia społecznego? – dobre praktyki,
sprawdzone rozwiązania”.
Jej uczestnikami byli członkowie świętującego 10-lecie swej działalności Małopolskiego Forum Pomocy Społecznej, przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie i organizacji pozarządowych, a prelegentami osoby reprezentujące: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, przedstawiciele gmin oraz organizacji pozarządowych i instytucji pomocy społecznej, których działania w walce
z marginalizacją i wykluczeniem społecznym można uznać za dobre, godne upowszechnienia praktyki.
Konferencja służyła zarówno zdobyciu wiedzy z zakresu przeciwdziałania marginalizacji
i wykluczeniu społecznemu, jak i wymianie doświadczeń pomiędzy jej uczestnikami. Podczas
konferencji przedstawiono konkretne, sprawdzone rozwiązania (dobre praktyki), które
mogą być wskazówką, inspiracją dla innych instytucji (OPS, PCPR) i organizacji pozarządowych.
Wprowadzeniem do konferencji było wystąpienie Andrzeja Trzecieckiego z Departamentu Pomocy i Integracji w Ministerstwie
Pracy i Polityki Społecznej, który mówił o efektywności stosowanych aktywnych form pomocy i perspektywach ich rozwoju. Z ogromnym
zainteresowaniem przyjęto wystąpienie Mariu-
sza Andrukiewicza z bardzo prężnie działającego cieszyńskiego Stowarzyszenia Pomocy
Wzajemnej „Być razem”, który podzielił się
doświadczeniami z pracy z osobami wykluczonymi m.in. bezdomnymi, bezrobotnymi, samotnymi matkami.
Dobrymi praktykami podzielili się też ze słuchaczami – Stanisław Banaś z Fundacji Teatru
Ludowego oraz Kazimierz Kuc z krakowskiego Klubu Integracji Społecznej MOPS.
Pytanie – czy ekonomia społeczna to moda
czy remedium? – zadał słuchaczom Jacek
Kwiatkowski, dyrektor Wydziału Programów
i Projektów MISTiA, którego wystąpienie było
refleksją nad stanem obecnym i perspektywami gospodarki społecznej w Polsce.
W trakcie konferencji dyrektor MISTiA,
Krzysztof Lipski wykorzystując fakt, że w tym
roku przypada 10-lecie istnienia Małopolskiego Forum Pomocy Społecznej, w szczególny
sposób podziękował członkom tego Forum za
ich pracę i zaangażowanie, a tym osobom, które są członkami Forum od samego początku
wręczył pamiątkowe dyplomy. Z okazji Dnia
Pracownika Socjalnego złożył wszystkim pracownikom OPS najserdeczniejsze życzenia
sukcesów zawodowych i osobistych.
W konferencji uczestniczyło ponad 70 osób.
Odbyła się ona w ramach realizowanego od
września br. projektu „Jak ograniczać zjawisko
marginalizacji i wykluczenia społecznego? –
dobre praktyki, sprawdzone rozwiązania”, którego celem było podniesienie kwalifikacji i skuteczności działań osób pracujących w organizacjach pozarządowych oraz instytucjach pomocy społecznej pomagających osobom wykluczonym oraz narażonym na wykluczenie
społeczne – poprzez dostarczenie im aktualnych informacji oraz poszerzenie wiedzy na
temat różnych aspektów problemu marginalizacji i wykluczenia społecznego i sposobów
przeciwdziałania temu zjawisku.
W ramach tego projektu 14 października
2008 r. odbył się panel dyskusyjny z udziałem
organizacji pozarządowych z terenu Małopolski zajmujących się problemami marginalizacji
i wykluczenia społecznego oraz pomocą osobom wykluczonym, podczas którego przedstawiciele tych organizacji przedstawili swoje
doświadczenia i pomysły – co trzeba zrobić lub
zmienić, aby skuteczniej pomagać tym osobom. Opracowane w formie pisemnej sprawozdanie z tego spotkania, przekazane zostało uczestnikom konferencji.
Ponadto celami pośrednimi projektu były:
integracja małopolskich OPS, PCPR i ngo, których przedstawiciele uczestniczyli w spotkaniu panelowym i konferencji; podejmowanie
przez te organizacje i instytucje współpracy
przy realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu,
usprawnienie już istniejącej współpracy; lepszy przepływ informacji pomiędzy tymi organizacjami i instytucjami, co wpłynie korzystnie
na skuteczność ich działań; zwiększenie motywacji NGO i instytucji pomocy społecznej
do podejmowania działań na rzecz wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Projekt współfinansowany jest ze środków
Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego
w Krakowie.
Agnieszka Majewska-Siwek
Koordynator Małopolskiego Forum
Pomocy Społecznej
8
Nr 1(20)2009
na Szlaku
Nowoczesne metody zarządzania w administracji
Powszechny model oceny (CAF)
Urzędy, które przywiązują duże znaczenie do
rzeczywistej poprawy jakości funkcjonowania,
a nie tylko uzyskania certyfikatu jakości, wprowadzają model CAF. Jego
wdrożenie nie skutkuje
uzyskaniem żadnego
certyfikatu. O tym, czy
model jest rzeczywiście przydatny i w jakim zakresie ma być stosowany, decydują
sami urzędnicy na podstawie analizy wewnętrznej i potrzeb mieszkańców.
stosowny certyfikat i związany z tym aspekt
promocyjny. W przypadku CAF nikt nie certyfikuje poprawności wdrożenia modelu. To
osoby uczestniczące w jego wdrażaniu biorą
na siebie odpowiedzialność za rzetelność przeprowadzonych ocen i analiz. Istnieje wprawdzie niebezpieczeństwo zbyt dowolnego i nazbyt optymistycznego podejścia do przeprowadzanej samooceny, jednak jest to działanie
krótkowzroczne. Mieszkańców jest bardzo
trudno oszukać, a to właśnie oni są końcowymi beneficjentami oceniającymi czy dany urząd
funkcjonuje sprawnie czy też nie, a ich ocen
nie zmienią żadne certyfikaty.
Geneza i stosowanie
Cechy charakterystyczne CAF
Model Common Assessment Framework
(Powszechny model oceny) powstał w oparciu o opracowany wcześniej model doskonałości Europejskiej Fundacji Zarządzania Jakością (EFQM). Specyfika CAF polega na tym, że
jest on ściśle dostosowany do realiów funkcjonowania administracji publicznej. Jest to
narzędzie stosunkowo nowe. Jego wersja pilotażowa przedstawiona została w maju 2000
roku. Wersja w obecnym kształcie (CAF
2006) powstała jako wynik porozumienia pomiędzy ministrami odpowiedzialnymi za administrację w krajach UE. Nową wersję w większym stopniu zintegrowano z Agendą Lizbońską, zwiększając nacisk na sprawy modernizacji i innowacji.
Model CAF stosowany jest w większości krajów europejskich a także m.in. w Chinach, Brazylii, na Bliskim Wschodzie. CAF jest metodą
uniwersalną i jednocześnie elastyczną, umożliwiającą dostosowanie do konkretnych uwarunkowań i oczekiwań – pod warunkiem zachowania 9 kryteriów podstawowych, 28 kryteriów szczegółowych i systemu oceny punktowej. CAF można stosować w instytucjach
administracji publicznej – na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Zalecane jest
także jego wdrażanie na poziomie wybranych
działów i departamentów oraz w przypadku
usprawniania działań konkretnych podmiotów
świadczących usługi publiczne. Nie ma obowiązku obejmowania metodą CAF całej organizacji. Jest on przydatny również w ocenie
dużych przedsięwzięć, np. reform systemowych.
Jednostką wspomagającą wdrażanie CAF na
poziomie europejskim jest Centrum Zasobów
CAF w ramach Europejskiego Instytutu Administracji Publicznej (www.eipa.eu). Centrum to
udostępnia m.in. aplikację komputerową
(w języku polskim) wspomagającą proces samooceny w urzędzie. Co istotne, model CAF
stanowi własność publiczną i udostępniany jest
wszystkim zainteresowanym bezpłatnie. Pewnego rodzaju ułomnością CAF jest fakt, że po
skutecznym wdrożeniu tej metody, urząd nie
uzyskuje żadnego certyfikatu. W przypadku
innych systemów zarządzania jakością, urzędy
nabywają prawo posługiwania się określonymi certyfikatami. Często mówi się wręcz o tzw.
„papierowych tygrysach”, czyli organizacjach,
które wdrożyły dany system tylko z uwagi na
CAF jest modelem samooceny, co oznacza,
że jest on wdrażany przez samych zainteresowanych, czyli pracowników urzędu. Aby dobrze przeprowadzić samoocenę, najwyższe
kierownictwo powinno wyznaczyć osobę odpowiedzialną za ten proces (CAF Leader) oraz
zespół oceniający (assessment team). Istota
samooceny polega na tym, że każdy pracownik indywidualnie ocenia organizację biorąc
pod uwagę kryteria modelu CAF oraz elementy składowe – szczegółowe wytyczne dotyczące działania w poszczególnych obszarach. Następnie dochodzi się do consensusu. Zespół
oceniający dokonuje przeglądu ocen indywidualnych, identyfikuje występujące różnice.
Celem samooceny jest nie tylko identyfikacja
tzw. słabych punktów i, w oparciu o nią, sporządzenie planu naprawczego. Samoocena ma
jeszcze jeden ważny, a często lekceważony cel
– identyfikację silnych stron. Pozwala ona na
podtrzymanie motywacji. Poprzez odkrywanie silnych stron informujemy pracowników
o tym, co udało się osiągnąć.
Wdrożenie CAF w urzędzie powoduje wprowadzenie i utrwalenie zasad kompleksowego
zarządzania jakością w administracji publicznej,
poprzez objaśnienie i stosowanie metody samooceny według cyklu „planuj-wykonajsprawdź-popraw” (plan-do-check-act PDCA).
Co bardzo istotne, CAF nie wyklucza stosowania innych systemów zarządzania jakością.
Pełni on rolę swoistego pomostu łączącego
różne modele stosowane w zarządzaniu jakością. Stosowanie CAF ukierunkowuje ewen-
tualne inne modele ściśle na potrzeby i zadania specyficzne dla administracji publicznej.
Kryteria CAF
Model składa się 9 kryteriów podstawowych
charakteryzujących potencjał (kryteria 1-5)
i wyniki działalności (kryteria 6-9). Kryteria
podstawowe dzielą się na 28 kryteriów szczegółowych. Kryteria podstawowe opisują główne elementy składające się na sprawnie funkcjonującą organizację.
Na wstępie uwaga zostaje skupiona na przywództwie. Przywódcy w sektorze publicznym
stanowią główny łącznik pomiędzy organizacją
a światem polityki. Wytyczają kierunki działania organizacji, motywują i wspierają pracowników. Występuje jednocześnie konieczność
rozróżnienia między przywództwem politycznym a kierownictwem organizacji. W kryterium 2 ocenie poddawane są elementy składające się na strategię i planowanie. Staramy
się określić sposób, w jaki organizacja skutecznie wiąże w jedną całość różne nurty swojej
działalności, określa jej ogólną sprawność.
Strategię przekłada się na konkretne plany, cele
ogólne i mierzalne cele szczegółowe.
Ostateczny sukces zaplanowanych działań
w dużym stopniu uzależniony jest od zaangażowania pracowników. W kolejnym kryterium
uwaga skupiona zostaje na sposobie, w jakim
pracownicy wzajemnie oddziałują na siebie
i zarządzają dostępnymi zasobami. Po dokonaniu ocen zasobów ludzkich, zgodnie z metodologią CAF, należy przejść do inwentaryzacji i ewaluacji relacji partnerskich oraz zasobów (finanse, technologia, budynki i urządzenia). Właściwy rozwój i wykorzystanie tych
zasobów wspiera realizację strategii i najważniejszych procesów organizacji. Metodologia
CAF wskazuje na procesy jako ważny element
potencjału. Rozumiane są one jako sposób,
w jaki organizacja – z myślą o wsparciu strategii i planów – określa, zarządza, ulepsza i rozwija swoje kluczowe funkcje. Ocenie poddawane zostają jedynie procesy kluczowe m.in.:
świadczenie usług podstawowych, obsługa
klienta, tworzenie budżetu. Jako element doskonalący procesy wskazuje się często system
zarządzania jakością w oparciu o normę ISO
9001:2001.
Nr 1(20)2009
Kryteria od 6 do 9 dotyczą wyników prowadzonej działalności. Ocenie podlegają wyniki, jakie organizacja osiąga w zakresie zadowolenia jej klientów w stosunku do działalności organizacji oraz dostarczanych przez nią
produktów i usług. Pod uwagę brane są również rezultaty w zakresie ogólnego wizerunku
organizacji, zbliżenia do obywateli oraz produktów i usług. Odrębny blok dotyczy wyników osiąganych przez organizację w zakresie
kompetencji, motywacji, zadowolenia i skuteczności działania jej pracowników. Ocenie
podlegają rezultaty dotyczące ogólnego zadowolenia (wizerunek organizacji, poziom zaangażowania pracowników), zadowolenia z kierownictwa i systemów zarządzania, a także
dotyczące zadowolenia z warunków pracy,
motywacji i z rozwoju kariery zawodowej.
Bardzo istotne jest kryterium odnoszące się
do społecznych wyników działalności. Model
CAF przywiązuje duże znaczenie do wyników
osiąganych przez organizację w zakresie zaspokajania potrzeb i oczekiwań społeczności lokalnej. Zastosowane miary mają zarówno charakter ilościowy, jak i jakościowy. Mogą odnosić się m.in. do: wpływu o charakterze ekonomicznym, wymiaru społecznego, jakości życia,
wpływu na środowisko naturalne, jakości demokracji.
Swego rodzaju syntezą jest kryterium 9,
odnoszące się do kluczowych wyników działalności. Ocenie poddawane są wyniki osiągnięte przez organizację (w obszarze strategii
i planowania) w odniesieniu do zaspokajania
potrzeb różnych zainteresowanych stron (wyniki zewnętrzne) oraz wyniki w odniesieniu do
sposobu zarządzania i usprawniania organizacji (wyniki wewnętrzne).
Kryteria podstawowe
Kryteria szczegó³owe
1. Przywództwo
• Wytyczanie kierunków działania organizacji poprzez
sformułowanie misji, wizji i wartości
• Rozwijanie i wdrażanie systemu zarządzania organizacją
• Motywowanie i wspieranie ludzi w organizacji oraz
inspirowanie ich własnym przykładem
• Zarządzanie relacjami z politykami i innymi
zainteresowanymi stronami w celu rozbudzenia
wspólnego poczucia odpowiedzialności
2. Strategia i planowanie
• Uzyskiwanie informacji o obecnych i przyszłych
potrzebach zainteresowanych stron
• Opracowywanie strategii i planów oraz dokonywanie ich
przeglądu i aktualizacji, z uwzględnieniem potrzeb
zainteresowanych stron i dostępnych zasobów
• Realizacja strategii i planów w całej organizacji
• Planowanie, realizacja i analiza działań modernizacyjnych
i innowacyjnych
3. Pracownicy
• Przejrzyste planowanie, zarządzanie i doskonalenie
zasobów ludzkich w zakresie strategii i planowania
• Określanie, rozwijanie i wykorzystywanie kompetencji
pracowników przez dopasowanie celów indywidualnych
i organizacyjnych
• Angażowanie pracowników przez rozwój dialogu
i upodmiotowienia
4. Partnerstwo i zasoby
• Rozwijanie i realizacja stosunków z kluczowymi
partnerami
• Rozwijanie relacji i współpraca z obywatelami/klientami
• Zarządzanie finansami
• Zarządzanie wiedzą
• Zarządzanie technologią
• Zarządzanie budynkami i majątkiem
5. Procesy
• Definiowanie, kształtowanie, zarządzanie i bieżące
usprawnianie procesów
• Opracowywanie i dostarczanie produktów i usług
nakierunkowanych na klientów/obywateli
• Wprowadzanie z udziałem obywateli innowacji do
procesów
6. Wyniki działalności
w relacjach z obywatelami
/klientami
• Wyniki pomiarów satysfakcji obywateli/klientów
• Wyniki innych pomiarów relacji z obywatelami/klientami
7. Wyniki działalności
w relacjach z pracownikami
• Wyniki pomiarów satysfakcji i motywacji pracowników
• Wyniki innych pomiarów relacji z pracownikami
Korzyœci ze stosowania CAF
Najbardziej istotną zaletą modelu CAF jest
stworzenie systematycznego i precyzyjnego
scenariusza doskonalenia jakości realizowanych zadań. Wśród wielu czynników mających
wpływ na niezawodność i pewność CAF najważniejszymi są:
• Wykorzystanie praktycznych doświadczeń
różnych państw
• Akcentowanie znaczenia przywództwa
i strategii w doskonaleniu całej organizacji
• Zaangażowanie wszystkich pracowników
• Akcentowanie istotności relacji z otoczeniem
• Wykorzystanie koncepcji zarządzania
wiedzą
• Wykorzystanie wiedzy, jaką posiadają
zewnętrzni partnerzy w procesie doskonalenia jakości usług
• Uwzględnienie powiązań między potencjałem organizacji a uzyskiwanymi rezultatami.
Ważną przewagą CAF nad innymi systemami
zarządzania jest elastyczność modelu. Urzędy
decydujące się na wdrożenie tego modelu
podejmują decyzje, które elementy są dla nich
szczególnie istotne i na nich skupiają największą uwagę. Samodzielne stosowanie CAF
ma również walor edukacyjny. Zaangażowani
pracownicy wdrażając, jednocześnie uczą się
podejścia CAF i dostosowują je do swoich
potrzeb. Jest to znacząco ułatwione, gdyż opracowane już zostały w języku polskim poradniki oraz narzędzia informatyczne wspomagające proces wdrażania modelu.
Zaletą CAF jest również silna orientacja na
wyniki oraz zaspokajanie rzeczywistych po-
9
na Szlaku
8. Społeczne wyniki działalności • Wyniki pomiarów postrzegania przez zainteresowane
strony rezultatów organizacji w zakresie wpływu
na społeczeństwo
• Ustanowione przez organizację wskaźniki oddziaływania
na społeczeństwo
9. Kluczowe wyniki działalności • Wyniki zewnętrzne: porównanie osiągniętych rezultatów
i efektów do zakładanych celów
• Wyniki wewnętrzne (wyniki w zakresie zarządzania
i innowacyjności, wyniki finansowe)
trzeb mieszkańców. Jest to bardzo istotne,
gdyż współczesna administracja (szczególnie
w zbiurokratyzowanych instytucjach europejskich) większy nacisk kładzie na przestrzeganie wewnętrznych procedur niż osiąganie dobrych wyników w relacjach z otoczeniem. Bardzo widoczne jest to w dużych urzędach, które coraz bardziej zaczynają funkcjonować
w celu zaspokajania własnych potrzeb. Realizują one mnóstwo kosztownych i czasochłonnych zadań o charakterze wewnętrznym, które nie mają żadnego związku z tym, co najważniejsze, czyli sprawną obsługą mieszkańców.
Zastosowanie CAF może stać się istotnym
krokiem na drodze do zerwania z tego typu
praktykami i rozpoczęcia procesów racjonali-
zatorskich w urzędach.
W Polsce CAF jest coraz bardziej popularny, jego wdrażanie jest zalecane i wspierane
m.in. przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów
(www.dsc.kprm.gov.pl). Wsparcie na wdrażanie CAF w samorządach lokalnych udzielane
będzie w ramach środków z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Działanie 5.2
Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej). Miejmy nadzieję, że wszystkie te
działania przyczynią się do upowszechnienie
tego prostego a przy tym bardzo skutecznego
narzędzia zarządzania.
Anatol Władyka
Zastępca Dyrektora ds. Merytorycznych
FRDL MISTiA
10
str. 1 →
Natura 2000 – przekleñstwo czy...
W zakresie wydawania decyzji, organ właściwy jeszcze przed jej wydaniem i przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia, które nie
jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony,
jest obowiązany do rozważenia, czy przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. Dotyczy to decyzji lokalizacyjnych, pozwoleń na budowę,
pozwoleń wodnoprawnych i decyzji zezwalających na usunięcie drzew lub krzewów.
W przypadku ryzyka oddziaływania, konieczne jest uzgodnienie RDOŚ w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000. RDOŚ może
nałożyć wówczas nałożyć na organ wymóg
przeprowadzenia oceny oddziaływania.
Istnieją wytyczne Ministerstwa Rozwoju Regionalnego dla projektów finansowanych z Programów Operacyjnych (dostępne na stronie
http://www.mrr.gov.pl/), które zostały opracowane przy współpracy z Ministerstwem Środowiska, uzgodnione z Komisją Europejską
i zatwierdzone w czerwcu 2008. Mogą być one
przydatne także dla wszelkich innych projektów. Na zakończenie wystąpienia pan Jakub
Milczarek przedstawił dobre przykłady rozwiązań i projektów realizowanych w Polsce oraz
scharakteryzował bliżej możliwości korzystania z dostępnych funduszy.
Kolejnym prelegentem był pan dr Janusz
Mikuła, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie
Rozwoju Regionalnego. W swoim wystąpieniu Ochrona środowiska w procesie inwestycyjnym zwrócił uwagę na restrykcyjność
polityki UE w zakresie ochrony środowiska,
w tym między innymi konieczności przestrzegania uregulowań wspólnotowych, nawet
wówczas, gdy prawo krajowe nie nakładało
takich wymagań. Na początku 2008 r. Komisja zagroziła nawet wstrzymaniem finansowania w ramach funduszy strukturalnych dla Polski w przypadku nie respektowania obowiązujących w UE uregulowań i procedur. Odnoszą się one do działania wszystkich organów
administracji, w tym również sądów. Zwrócił
uwagę, że procedura oceny oddziaływania na
środowisko przeprowadzona niezgodnie z prawem oznacza niekwalifkowalność w całości lub
w części wydatków na daną inwestycję.
W związku z dofinansowaniem przedsięwzięć
ze środków Unii Europejskiej, właściwe instytucje krajowe muszą zapewnić, że są one realizowane zgodnie z prawem wspólnotowym,
w tym z Dyrektywą nr 85/337/EWG z dnia
27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków
wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia
publiczne i prywatne na środowisko naturalne
oraz szczególnie ze wspomnianymi powyżej
dyrektywami ptasią i siedliskową.
W odniesieniu do procesu inwestycyjnego
kluczowe elementy procedury Oceny Oddziaływania na Środowisko to: dostarczenie odpowiednich informacji organowi administracji,
który ma wydać rozstrzygnięcie w sprawie (raport), analiza wariantów, konsultacje społeczne (w tym z udziałem organizacji ekologicznych), konsultacje z właściwymi merytorycznie organami, publiczne informowanie o przebiegu postępowania i jego elementach, wreszcie informowanie o wydanym rozstrzygnięciu
na Szlaku
wraz z wyczerpującym uzasadnieniem podjętej decyzji (jakie warunki środowiskowe musi
spełnić inwestor).
Niezwykle cenne było wskazanie na najczęściej pojawiające się błędy beneficjentów.
W odniesieniu do raportów o oddziaływaniu
na środowisko są to: niespójna logicznie dokumentacja, nieuwzględnienie łącznego oddziaływania przedsięwzięć, brak oceny oddziaływania na obszary Natura 2000, brak analizy
wariantów bądź pominięcie niektórych dostępnych wariantów, brak propozycji odpowiednich działań kompensujących lub minimalizujących. W zakresie konsultacji społecznych
– brak jawności informacji o planowanym
przedsięwzięciu, brak współpracy z organizacjami ekologicznymi i społecznością lokalną,
zbyt późno rozpoczynane konsultacje. Wyraźnie zaznaczono, że nie ma przeszkód prawnych
dla realizacji przedsięwzięć, które nie będą negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000
– należy badać wpływ, a nie tylko umiejscowienie w granicach obszaru. Natomiast, jeżeli
przedsięwzięcie może negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, to zgoda na jego
realizację jest możliwa jedynie, gdy spełniono
łącznie następujące warunki: nie ma rozwiązania alternatywnego, za jego realizacją przemawiają konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, zapewniono odpowiednie
działania kompensacyjne. Przy czym weryfikacja istnienia przesłanek powinna mieć miejsce
w zaprezentowanej kolejności.
Przestrzeganie wymogów wspólnotowych
jest wspólnym interesem – inwestorów, mieszkańców i administracji. W tym kontekście znaczące braki kadrowe w administracji będą rozwiązane, po wyrażeniu przez Komisję zgody
na przeznaczenie na wynagrodzenia części
środków z Programu Operacyjnego Pomoc
Techniczna. Problemy mogą powodować także częste zmiany w obowiązującym prawie
i słaba znajomość przepisów wśród urzędników i inwestorów oraz konieczność aktualizacji pod kątem wymogów ochrony środowiska „starych” decyzji administracyjnych, podjętych już po akcesji Polski do Wspólnoty.
Trzecia część spotkania poświęcona była
omówieniu zmian procedur postępowania
w zakresie ocen oddziaływania na środowisko. Przedstawił je Dyrektor Jerzy Wertz
z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.
Zmiany te wprowadzone zostały na mocy
wspomnianej już Ustawy z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, (Dz.U. z 7 listopada 2008 roku, Nr 199, poz. 1227). Dyrektor
Wertz omówił wymaganą zawartość „Karty
informacyjnej przedsięwzięcia” – dokumentu
zawierającego podstawowe informacje o planowanym przedsięwzięciu oraz „Raportu
o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko”. Następnie wskazał na kompetencje i zadania poszczególnych organów właściwych do
wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach – Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Starosty, Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych oraz wójta,
burmistrza lub prezydenta miasta.
Jerzy Wertz omówił problem konsultacji
społecznych, w tym udziału w postępowaniu
organizacji ekologicznych. I tak, organizacje
Nr 1(20)2009
ekologiczne, które powołując się na swoje cele
statutowe, zgłoszą chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu wymagającym udziału
społeczeństwa, uczestniczą w nim na prawach
strony. Co więcej, organizacji ekologicznej służy prawo wniesienia odwołania od decyzji
wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione
celami statutowymi tej organizacji, także
w przypadku, gdy nie brała ona udziału w postępowaniu. W postępowaniu odwoławczym
organizacja uczestniczy na prawach strony. Organizacji ekologicznej służy też skarga do sądu
administracyjnego od decyzji, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji,
także w przypadku, gdy nie brała ona udziału
w określonym postępowaniu wymagającym
udziału społeczeństwa. Na postanowienie
o odmowie dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji ekologicznej służy zażalenie.
Kolejną omówioną procedurą było przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko, której wymagają projekty koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju,
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego, polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu,
energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki
i wykorzystywania terenu. Postępowanie takie obejmuje w szczególności uzgodnienie
stopnia szczegółowości informacji zawartych
w prognozie oddziaływania na środowisko,
sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko, uzyskanie wymaganych ustawą opinii oraz zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.
Omówiona została procedura ponownego
przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. W odniesieniu do
przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, z wyłączeniem
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, starostowie wykonują zadania regionalnych dyrektorów
ochrony środowiska. Wszystkie procedury
postępowania związane z przeprowadzaniem
oceny oddziaływania na środowisko udostępnione są w Biuletynie Informacji Publicznej
Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego.
Podczas spotkania głos zabrała pani dr Bożena Kotońska pełniąca funkcję Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie. Przedstawiła ona kompetencje i zadania
kierowanej przez siebie instytucji oraz informację na temat problematyki ochrony przyrody w województwie małopolskim. Bardziej
szczegółowe informacje na ten temat znajdują
się w osobnym tekście jej autorstwa w rubryce „Okiem eksperta”.
Przedstawiciele Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa na zakończenie spotkania przedstawili Program Rolnośrodowiskowy w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 oraz Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój
sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”.
Maciej Bóbr
Dyrektor Wydziału Kształcenia
Nr 1(20)2009
11
na Szlaku
Projekt: Nie bójmy się federalizacji
Raport o III sektorze
Centrum Analiz Strategicznych MISTiA we wrześniu i październiku 2008 zrealizowało badania mające na celu identyfikację
szans i barier w procesie federalizacji trzeciego sektora w Małopolsce.
Integracja trzeciego sektora w Polsce oraz procesy federalizacji nie
są powszechne. Wręcz przeciwnie, 66% organizacji pozarządowych nie
należy do jakichkolwiek branżowych, regionalnych lub ogólnokrajowych
federacji, porozumień i związków. Nastawienie do procesów federalizacyjnych jest zdecydowanie negatywne – tylko 16% organizacji chciałoby do takich struktur należeć, zaś 34% wprost stwierdza, że nie chce
do nich wstąpić, a 15% nie ma na ten temat zdania.
Niechęć organizacji III sektora do procesów integracyjnych wymaga głębszej refleksji o jej powodach. Dlatego jednym z etapów projektu Nie bójmy się federalizacji było przeprowadzanie badań jakościowych na temat szans i barier w procesie federalizacji III sektora w Małopolsce. W tym celu zastosowano jakościowe metody badań społecznych tj. zogniskowane wywiady grupowe obejmujące przedstawicieli
małopolskich organizacji pozarządowych niedziałających w porozumieniach i federacjach oraz przedstawicieli federacji organizacji III sektora. Celem takiego doboru osób do grup była konfrontacja
opinii i poglądów potencjalnych zwolenników i przeciwników procesu federalizacji III
sektora.
Wyniki badań zostały zaprezentowane w raporcie Szanse i bariery federalizacji trzeciego sektora w Małopolsce – raport z badań.
Raport jest dostępny na stronach internetowych FRDL MISTiA www.mistia.org.pl
Monika Grzywa
Centrum Analiz Strategicznych
Oferta szkoleń MISTiA: styczeń 2009
5I
8I
12 I
—
—
—
13 I
—
14 I
14 I
15 I
—
—
—
15 I
—
16 I
—
16 I
20 I
21 I
—
—
—
21 I
—
22 I
22 I
22 I
26 I
—
—
—
—
26 I
27 I
—
—
28 I
28 I
29 I
—
—
—
30 I
—
Fundusz alimentacyjny
Zimowe utrzymanie dróg publicznych, ulic i placów
Gospodarka finansowa w placówkach oœwiatowych – aspekty prawne
i ksiêgowe
Budowa infrastruktury technicznej na cudzej nieruchomoœci –
s³u¿ebnoœæ przesy³u
Ewidencja dzia³alnoœci gospodarczej
Instrukcja kancelaryjna i przygotowanie dokumentów do archiwizacji
Prawo spadkowe w samorz¹dzie terytorialnym – zagadnienia
praktyczne
Czas pracy i wynagrodzenia w nowej ustawie o pracownikach
samorz¹dowych
Sprawozdawczoœæ bud¿etowa samorz¹dowych jednostek bud¿etowych
za rok 2008
Jak stworzyæ i zrealizowaæ dobry projekt?
Zarz¹dzanie dokumentacj¹ w szko³ach i placówkach oœwiatowych
Dostêp do informacji, udzia³ spo³eczeñstwa, ocena oddzia³ywania
na œrodowisko
Postêpowanie egzekucyjne w œwiadczeniach rodzinnych i pomocy
spo³ecznej
Gmina w postêpowaniu przed Wojewódzkim S¹dem Administracyjnym
Ewidencja ludnoœci
Funkcjonowanie instytucji kultury – nowe uregulowania prawne
Obligacje komunalne Ÿród³em finansowania zadañ inwestycyjnych
gminy
Warsztaty legislacyjne
Dofinansowanie projektów placówek oœwiatowych (9.1.1, 9.1.2)
w ramach EFS 2007-2013
Zarz¹dzanie cyklem projektu – metodologia opracowania projektów
Nowelizacja Karty Nauczyciela
EFS 2007-2013 – dofinansowanie programów rozwojowych szkó³
i placówek prowadz¹cych kszta³cenie zawodowe (9.2 PO KL)
Kary za usuwanie bez zezwolenia lub zniszczenie drzew albo krzewów
12
Nr 1(20)2009
na Szlaku
Okiem eksperta
Zadania i kompetencje Regionalnej
Dyrekcji Ochrony Środowiska
Podstawą prawną działania Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska jest ustawa z dnia
3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr
199, poz.1227) oraz rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 10.11.2008 r. w sprawie
nadania statutu Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie (Dz.U. Nr 202,
poz.1257). Zgodnie z tymi uregulowaniami
Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie jest organem niezespolonej administracji rządowej, zaś Regionalna
Dyrekcja Ochrony Środowiska jest urzędem
administracji rządowej obsługującym Regionalnego Dyrektora, który powoływany jest
przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska otrzymała następującą strukturę organizacyjną – 5 wydziałów, na których czele
stoją Naczelnicy, a mianowicie: Wydział
ocen oddziaływania na środowisko, Wydział
ochrony przyrody i Obszarów Natura
2000, Wydział zapobiegania i naprawy
szkód w środowisku oraz informacji o środowisku i zarządzania środowiskiem,
wreszcie Wydział spraw terenowych oraz
Wydział organizacyjno–finansowy.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska
wykonuje swoje zadania w zakresie ochrony
przyrody przy pomocy Regionalnego Konserwatora Przyrody, będącego pierwszym zastępcą regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
Przy Regionalnym Dyrektorze Ochrony Środowiska działają: Regionalna Rada Ochrony
Przyrody – realizując zadania określone w ustawie z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody
oraz Regionalna Komisja do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko – realizując zadania określone w ustawie z dnia 3.10.2008 r.
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska
uczestniczy, jako organ administracji rządowej,
w procedurach związanych ze strategicznymi
ocenami oddziaływania na środowisko oraz
przeprowadzaniu ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko lub bierze udział
w tych ocenach. Tworzy i likwiduje formy
ochrony przyrody, takie jak rezerwaty przyrody (na podstawie ustawy z dnia
16.04.2004 r. o ochronie przyrody), zajmuje
się ochroną i zarządzaniem obszarami Natura
2000 i innymi formami ochrony przyrody
(m.in. prowadzi rejestry rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo krajobrazowych), wydaje decyzje dotyczące odstępstw
od zakazów w stosunku do gatunków objętych ochroną gatunkową, prac prowadzonych
w rezerwatach przyrody, warunków prowadzenia robót (na podstawie ustawy z dnia
16.04.2004 r. o ochronie przyrody). Do Dyrektora należy również przeprowadzanie postępowań i wykonywanie innych zadań, z zakresu zapobieganiu szkodom w środowisku
i ich naprawie, o których mowa w ustawie
z dnia 13.04.2007 r. o zapobieganiu szkodom
w środowisku i ich naprawie (Dz.U. z 2007 r.,
Nr 75, poz. 493). Przekazuje również do bazy
danych prowadzonej przez GDOŚ informacje
o ocenach oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko oraz strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko.
Ponadto wykonuje zadania związane z udziałem organizacji w systemie ekozarządzania
i audytu (EMAS) (na zasadach i w zakresie określonych w ustawie z dnia 12.03.2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu
(EMAS)). Wreszcie, współpracuje z organami
jednostek samorządu terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko
i ochrony przyrody oraz organizacjami ekologicznymi.
Nie muszę dodawać, że wszystkie te nałożone przez Ustawę zadania i kompetencje to
ogrom pracy, zwłaszcza jeżeli weźmie się pod
uwagę złożoność procedur i terminy nałożone przez ustawodawcę, a nade wszystko skalę
problemów związanych z ochroną środowiska
w naszym regionie. Już dzisiaj opóźnienia związane przede wszystkim z uzgadnianiem i opiniowaniem inwestycji, zwłaszcza w stosunku
do obszarów Natura 2000, są ogromne. Mają
na to wpływ przede wszystkim niedostatki
kadrowe. Nowa administracja liczy w naszym
województwie tylko 30 osób i jeżeli liczba pracowników nie wzrośnie w najbliższym czasie
znacząco, trudno wyobrazić sobie sprawne
funkcjonowanie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, zwłaszcza w tak oczekiwanym
WYDAWCA: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
– Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji
„MISTiA na Szlaku”
REDAKTOR NACZELNY: Anatol Władyka
REDAKTOR PROWADZĄCY: Joanna Śmigielska
SKŁAD: Marcin Migdał
ADRES REDAKCJI: 31-153 Kraków, ul. Szlak 73a
tel./fax (12) 633 51 54
e-mail: [email protected]
SEKRETARIAT (12) 633 51 54, (12) 633 98 00
WYDZIAŁ KSZTAŁCENIA (12) 623 72 44
WYDZIAŁ PROGRAMÓW i PROJEKTÓW (12) 633 82 85
WYDZIAŁ ORGANIZACYJNY (12) 634 16 70
Ośrodek MISTiA w Tarnowie (14) 621 22 16
e-mail: [email protected]; www.mistia.org.pl
zakresie jak skrócenie czasu załatwiania wniosków. Nie można także zapominać o podziale
kompetencji w obszarze ochrony środowiska
pomiędzy różnymi organami administracji rządowej i samorządowej, co w niektórych przypadkach może znacząco wydłużać procedury.
W zakresie dotychczasowego systemu
ochrony przyrody nastąpiły pewne przesunięcia kompetencji. Największe zmiany dotyczą
parków krajobrazowych, z których merytoryczni pracownicy z dniem 1 stycznia 2009
roku staną się pracownikami Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Zatem trudno
sobie wyobrazić dalsze funkcjonowanie parków krajobrazowych jako jednostki u wojewody, bądź u marszałka w tak okrojonym składzie kadrowym.
Parki narodowe pozostały w kompetencji
Ministra Środowiska. W zakresie obszarów
Natura 2000 Generalny Dyrektor Ochrony
Środowiska – nadzoruje i wyznacza obszary,
natomiast regionalny dyrektor koordynuje ich
funkcjonowanie. W przypadku parków krajobrazowych, pomników przyrody, obszarów
chronionego krajobrazu, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo – krajobrazowych organami są Wojewoda, w przyszłości być może
wyłącznie samorząd gminny i w zakresie prowadzenia rejestru, Regionalny Dyrektor
Ochrony Środowiska. Jedynie rezerwaty przyrody i ochrona gatunkowa roślin, zwierząt
i grzybów są w wyłącznej kompetencji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Przed nami trudny czas zmian organizacyjnych i prawnych. Wierzę jednak, że nasza
współpraca w szczególności z samorządami,
tak jak dotąd, będzie układać się znakomicie.
Dzięki niej mieliśmy możliwość, jako jedyni
w Polsce, prowadzenia pilotażowego programu stałych spotkań informacyjno-konsultacyjnych w zakresie funkcjonowania obszarów
Natura 2000.
dr Bożena Kotońska
Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony
Środowiska w Krakowie
Regionalny Konserwator Przyrody
Hotel
usytuowanie w obrębie centrum Krakowa
46 miejsc w pokojach 1-, 2- i 3-osobowych
parking hotelowy
dostęp do poczty elektronicznej
możliwość korzystania z ksero i riso
Rabaty: uczestnicy szkoleń – 20%,
grupy powyżej 10 osób – 10%
Rezerwacja miejsc całodobowo:
tel./fax (12) 633 29 26
e-mail: [email protected]
31-153 Kraków, ul. Szlak 73a
Oferujemy organizację i obsługę
konferencji, seminariów oraz szkoleń.
Hotel MISTiA posiada certyfikat
Krakowskiej Izby Turystyki oraz
certyfikat ISO 9001:2001.