Próby ujednolicenia munduru powstańczego z 1863 roku

Próby ujednolicenia munduru powstańczego z 1863 roku
Pomimo ogromnej różnorodności umundurowania wojsk powstańczych w 1863 roku,
występowały próby ujednolicenia mundurów. Mało powszechnie znaną próbą była w tym względzie
instrukcja „Umundurowania wojska „ z 1863 r. i wykonane do niej projekty przez Juliusza Kossaka.
Udane próby wprowadzenia jednolitego umundurowania dotyczą np. oddziału „żuawów śmierci czy
ułanów z brygady generała Taczanowskiego. Umundurowanie „żuawów śmierci” jest na ogół dość
dobrze znane dzięki licznym zdjęciom i reprodukcjom. Natomiast ułanów Taczanowskiego już nie.
Ułani z brygady gen. Taczanowskiego
Umundurowanie.
Ułan brygady Taczanowskiego
na podstawie S.Pajączkowski-Jazda Polska KAW W-wa 1980r.
Kawaleria z racji swojego składu społecznego była stosunkowo dobrze umundurowana.
Przepis biorczy jazdy określano w ogólnym regulaminie kawalerii. Mundur ułana składał się:
z rogatywki z silnym przewężeniem w połowie; z granatowej dwurzędowej kurtki ponad kolana;
długich, granatowych spodni z podwójnymi, amarantowymi lampasami i wypustką w tym samym
kolorze; pasa głównego z czarnej skóry zapinanego na żelazną klamrę koloru białego; ładownicy
z twardej skóry z orłem bez pola; futerału do rewolweru z miękkiej skóry, przesuwanego na pasie
głównym; do tego płaszcz oraz czaprak granatowy. Oficerowie wyróżniali się tylko posrebrzanym
okuciem daszka i takimi guzikami oraz lakierowanym pasem głównym. Ten ogólny przepis rzadko
wprowadzano w życie, gdyż w realiach bojowych decydowały zarządzenia dowódców oddziałów. Stąd
też w kawalerii panowała ogromna różnorodność w umundurowaniu. I tak np. W brygadzie
Taczanowskiego podczas pierwszej wyprawy kawalerzyści występowali w mundurach ułańskich lub
w czamarach. W trakcie drugiej wyprawy, w dwupułkowej brygadzie jazdy mundur został
ujednolicony .
Mundur 1 pułku ułanów u oficerów składał się z kurtki granatowej z czerwonymi (amarantowymi)
wyłogami, kołnierzem i mankietami. Guziki i oznaki stopnia były srebrne. Spodnie granatowe
z pojedynczym, czerwonym (amarantowym) lampasem. Czapka ułańska czerwona (amarantowa)
z czarnym otokiem i z białą kitką na lewej przedniej kwaterze. Daszek czarny, lakierowany okuty. Nad
otokiem na styku kwater niewielki orzeł, trzewiki czarne. Pas do ładownicy czarny ze srebrnymi
osadami przytyczek. Zdarzały się czapki z białymi kordonami i mankiety dwojakiego rodzaju: proste
lub typu polskiego. Uzbrojenie to szabla kawaleryjska i para pistoletów. Szeregowcy i podoficerowie:
mundur jak u oficerów, lecz z czerwonymi (amarantowymi) naramiennikami zapiętymi na srebrny
guzik. Na lewej przedniej kwaterze zamiast kitki białoczerwona kokarda z orłem (w takim przypadku
orła z przodu czapki nie noszono). Lance z amarantowo – białym proporczykiem. Mankiety kurtki
zawsze kroju polskiego. Czaprak czarny z amarantowym pasem – u oficerów; szeregowi
i
podoficerowie
czapraków
nie
używali.
Wszyscy
posiadali
mantelzaki.
Mundur 2 pułku ułanów był nieco inny. Kurtki i spodnie były granatowe, ale szczegóły już inne.
Ozdoby czerwone lub amarantowe tu były białe. Kurtka (typowa ułanka) miała z przodu po bokach
dwie skośnie cięte wpuszczane kieszenie (bez klap) i była przepasana czarnym, skórzanym pasem
z biało- metalową klamrą. Uzbrojenie i proporczyk lancy jak w pułku pierwszym. Czapka w/g. wzoru
pruskiego, z dodaniem niskiego otoku, kitki (zamiast kokardy) na lewej przedniej kwaterze i polskiego
orła. Szczegóły: kwatery białe, otok i dzwon oraz podpinka i daszek (okuty) czarne. Kitka biała
osadzona na białoczerwonej kokardzie. Orzeł o wąskiej tarczy amazonek i szerokich skrzydłach.
Czapka była bardzo podobna do noszonej w 1 i 2 pułku ułanów pruskich w latach 1843 – 1862.
Łukasz Łaganowski