opis roślin-krzewy i kwiaty WDR 20 05 2016 _2_

opis roślin-krzewy i kwiaty WDR 20 05 2016 _2_

Tawlina jarzębolistna ‘Sem’
/Sorbaria sorbifolia 'Sem'
Tawlina jarzębolistna jest gatunkiem azjatyckim,
rosnącym na terenach od Uralu po Kamczatkę
i Japonię. W stanie naturalnym tworzy szerokie krzewy
rozrastające się za pomocą podziemnych rozłogów.
W przeciwieństwie do czystego gatunku, który nie
odznacza się wyjątkową wartością dekoracyjną,
odmiana ‘Sem’ uznawana jest za jedną z najbardziej atrakcyjnych roślin ogrodowych,
o czym świadczą przyznane w kraju i zagranicą wyróżnienia: brązowy medal na
warszawskiej wystawie ‘Zieleń to Życie’ oraz srebrny medal holenderskich targów
Plantarium.
Tawlina jarzębolistna ‘Sem’ to półkulisty, kompaktowy krzew o barwnym ulistnieniu
osiągający 1 m wysokości. Pierzaste liście składają się z kilkunastu do kilkudziesięciu
lancetowatych, brzegiem piłkowanych listków, rozwijają się bardzo wczesną wiosną.
Młode listki są różowo-pomarańczowe, starsze żółte, a położone wewnątrz krzewu
jasnozielone. Tawlina ma grube pędy z pomarańczowym rdzeniem w środku.
Wierzchołkowe, najmłodsze części pędów są czerwone, podobnie jak ogonki
rozwijających się liści. W trakcie wegetacji pędy są ukryte w gąszczu liści. W czerwcu
i lipcu na wierzchołkach pędów ukazują się drobne, białe kwiaty zebrane w gęste
kwiatostany typu wiechy, chętnie oblatywane przez pszczoły i motyle. Po przekwitnięciu
na krzewach zawiązują się małe owoce w postaci suchych mieszków.
Tawlina jarzębolistna ‘Sem’ tworzy liczne rozłogi podziemne, za pomocą których szybko
opanowuje otaczający ją teren, dlatego stanowi cenny gatunek glebochronny. Z tego
względu doskonale nadaje się do sadzenia w miejscach, gdzie gleba narażona jest na
działanie procesów erozji – na skarpach, nasypach, zboczach, czy pagórkach. Odmiana
‘Sem’ jest uważana za jedną z najefektywniej pochłaniających niebezpieczne dla zdrowia
człowieka zanieczyszczenia powietrza w miastach. Świetnie radzi sobie w trudnych
warunkach przydrożnych i przemysłowych, zachowując jednocześnie bogate walory
dekoracyjne. Doskonale nadaje się do sadzenia w wąskich pasach zieleni przyulicznej,
osiedlowej i parkowej oraz w pojemnikach. Uprawa roślin w donicach skutecznie
zapobiega rozrastaniu się krzewu w ogrodzie. Ten sposób uprawy jest polecany
zwłaszcza dla właścicieli niewielkich ogrodów przydomowych oraz miłośników zieleni na
tarasach i balkonach. Krzewy rosnące w okrągłych lub kwadratowych pojemnikach
szybko tworzą piękne, efektowne półkule.
Tawlina to gatunek wyjątkowo tolerancyjny na trudne warunki uprawy, znoszący suszę
oraz bardzo niskie temperatury w okresie zimy (do -40 st. C), jak i wysokie latem. Krzewy
dobrze rosną na przeciętnych glebach ogrodowych, na stanowiskach słonecznych lub
w lekkim półcieniu. W gorszych warunkach świetlnych (w cieniu) liście słabiej się
wybarwiają. Krzewy rosną zdrowo, nie są atakowane przez szkodniki, ani porażane
przez choroby. Właściwie przez cały sezon nie wymagają żadnych zabiegów
pielęgnacyjnych.
Perukowiec podolski
/Cotinus coggygria
Perukowiec podolski (Cotinus coggygria)
Krzew zrzucający liście na zimę,
mrozoodporny o rozłożystym i kulistym
pokroju. Liście żywo zielone, jajowate,
jesienią stają się czerwone i żółte. U wielu
odmian uprawnych liście mają kolor
purpurowy. Kwiaty początkowo żółtobrązowe, później zielonkawe lub
czerwonawe, zebrane są w
dwudziestocentymetrowe wiechy na
szczycie pędów. Owoce - suche pestkowce na długich szypułkach powstałych z
wydłużenia gęsto owłosionych szypułek kwiatów płonych, tworzą efektowne, puszyste
owocostany tzw. peruki.
Rozmiary Wysokość po 5 latach jest równa szerokości i wynosi 1,2 m. Maksymalna
wysokość 5 m.
Gatunki i odmiany 'Royal Purple' - krzew o purpurowych liściach, które przebarwiają się
jesienią na jaskrawo-czerwono, kwiaty purpurowe, odmiana nieco niższa od rośliny
gatunkowej. 'Rubrifolius' - liście purpurowo-czerwone, kwiaty żółtawe, wysokość 3 m.
Kwitnienie V-VII
Wymagania Gleba dowolna, przepuszczalna. Perukowiec dobrze rośnie na glebach
zasobnych w wapń. Stanowisko najlepiej słoneczne. Roślina tolerująca lekkie zasolenie.
Uprawa i pielęgnacja Roślina łatwa w uprawie, o małych wymaganiach, kserofityczna
(sucholubna).
Rozmnażanie Sadzonki półzdrewniałe pobierane w I połowie lata, odkłady w I połowie
jesieni, nasiona w przypadku roślin gatunkowych.
Cięcie Niekonieczne. Można wykonać wiosną cięcie ograniczające wzrost roślin oraz
pozbyć się starych pędów.
Podlewanie i nawożenie Perukowiec jest kserofitem - dobrze rośnie w suchych
miejscach. W okresach upalnych i zaraz po posadzeniu dobrze jest go obficie podlewać
(lepiej rzadziej a obficie). Podłoże zasobne, nawożone obornikiem niekorzystnie wpływa
na wybarwienie liści.
Choroby i szkodniki Na ogół brak.
Zastosowanie Roślina ozdobna o efektownych puszystych owocostanach i purpurowych
liściach doskonale prezentuje się na tle zielonych roślin lub jako soliter. Sadzona w
ogrodach i parkach.
2
pęcherznica kalinolistna i odm. Physocarpus opulifolius 'Red Baron'
Wśród wielu ogrodowych krzewów
ozdobnych, na szczególną uwagę
zasługuje pęcherznica kalinolistna
(Physocarpus opulifolius). Jest ona
jedynym uprawianym u nas gatunkiem
pęcherznicy, ale ze względu na swoją
dużą uniwersalność, wysokie walory
ozdobne oraz małe wymagania
uprawowe, w krótkim czasie znacznie
zyskała na popularności.
Charakterystyka ogólna
Typową formę pęcherznicy kalinolistnej
spotyka się obecnie dość rzadko, gdyż
wyparły ją bardziej atrakcyjne odmiany barwne. Krzew rośnie zwykle dość szybko,
tworząc sztywne, wzniesione pędy, dorastające do wysokości ok. 2-3 m.(odmiany niskie
do ok. 1 m. wys.). W młodym wieku pędy są zielone lub czerwone, z czasem jednak
pokrywa je jasno-brązowa, łuszczącą się kora. Głównym walorem dekoracyjnym
pęcherznicy są jej sezonowe, kolorowe, ząbkowane, trójklapowe liście, które w
zależności od odmiany mogą być zielone, żółte lub czerwone. Mniej dekoracyjne są
natomiast małe, miododajne, jasnoróżowe lub białe kwiaty, zebrane w niewielkie, okrągłe
baldachogrona. Na roślinie pojawiają się późną wiosną V-VII, po czym przekształcają się
w pękate, pęcherzykowate (stąd nazwa), czerwonawe owocostany. Po dojrzeniu (X)
mieszki owocostanów przybierają barwę brązową, po czym pękają, uwalniając zamknięte
wewnątrz nasiona.
„Red Baron”, „Andre” i „Mindia” (których czerwone liście w młodym wieku mają
pomarańczowo-miedziane zabarwienie, krzewy dorastają do 2-2,5 m. wys.), „
3
Rokitnik zwyczajny /Hippophaë
rhamnoides
Rokitnik zwyczajny, rokitnik pospolity
(Hippophaë rhamnoides)
Rokitnik zwyczajny, oblepicha,
rozmarynowiec, ananas syberyjski
(Hippophaë rhamnoides). Krzew
zrzucający liście na zimę, odporny na
mróz, szybko się rozrastający. Pędy
splątane i cierniste, liście wąskie i
lancetowate, sztywne, szarozielone, a od
spodu srebrzyście omszone. Rokitnik jest
rośliną dwupienną - kwiaty męskie są
żółto-zielone, zebrane po 2-5w pęczkach, kwiaty żeńskie występują pojedynczo. Owoce
pomarańczowe zebrane w gęste grona. Rozmiary Wysokość 1,8 m po 5 latach maksymalnie 10 m.
Kwitnienie IV
Wymagania Gleba lekka, wapienna, przepuszczalna. Stanowisko w pełni
nasłonecznione.
Uprawa i pielęgnacja Męskie okazy uprawiamy w grupie żeńskich, aby wiatr zapylił
kwiaty. Rozmnażanie Wysiew nasion wczesną jesienią. Z odrostów korzeniowych
rozmnażamy późną jesienią i wczesną wiosną. Cięcie Krzew źle znoszący silne cięcie.
Nie należy ciąć grubszych pędów, gdyż może to spowodować obumarcie krzewu.
Podlewanie i nawożenie Podlewanie w małych ilościach. Rokitnik jest rośliną odporną
na suszę. Wymaga dodatkowego podlewania w okresie suchym i w trakcie wzrostu
pędów i owoców. Zasilanie obornikiem co trzy lata i nawozami mineralnymi, bez
azotowymi co roku (rokitnik jest rośliną wiążącą azot).
Choroby i szkodniki Na ogół brak.
Zastosowanie Rokitnik jest rośliną mało wymagającą o ozdobnych owocach i
srebrzystych liściach. Wykorzystywany jest do zakładania żywopłotów i parawanów,
chroniących przed wiatrem w ogrodach nadmorskich, oraz do umacniania skarp. Jest
rośliną leczniczą o działaniu wzmacniającym układ immunologiczny, przeciwbólowym,
stosowaną w przeziębieniach, dolegliwościach żołądka, reumatyzmie, chorobach skóry.
Rokitnik wykorzystywany jest również w kosmetyce - poprawia wygląd skóry i opóźnia jej
starzenie się, a także w celach spożywczych- produkuje się z niego nalewki, dżemy,
kompoty, soki i cenny olej z nasion.
4
Pięciornik krzewiasty /Potentilla
fruticosa
Pięciornik krzewiasty (Potentilla
fruticosa) to krzew z rodziny
różowatych, znany i uprawiany od
bardzo dawna. Może urosnąć od 1 do
1,5 metra. Kwitnie nieprzerwanie
przez pół roku - od maja do
października, choć najobficiej w
czerwcu i lipcu. Drobne kwiaty (o
średnicy ok. 3 cm) wyrastają
pojedynczo lub po kilka na końcach
pędów. Znanych jest ponad 30
odmian pięciornika krzewiastego.
Kwitną przeważnie w różnych odcieniach żółci, ale również na biało, różowo i
pomarańczowo.
Uprawa pięciornika krzewiastego
Pięciornik krzewiasty jest łatwy w uprawie. Rośnie szybko - nawet do 30 cm rocznie.
Jest bardzo odporny na mrozy, upały, susze i zanieczyszczenia powietrza. Rzadko
atakują go szkodniki. Może rosnąć na glebach piaszczystych oraz gliniastopiaszczystych, przepuszczalnych. Na wilgotniejszym podłożu kwitnie długo i obficie. Nie
toleruje dużej ilości wapnia w glebie - wtedy liście żółkną a krzew choruje.
Wymaga stanowiska słonecznego lub lekko ocienionego. Pięciorniki różowe i czerwone
mogą rosnąć w półcieniu - kwiaty nie spłowieją od słońca.
Posadzony w rozstawie 80x80 cm, zaczyna zakrywać glebę już w drugim roku po
posadzeniu, dzięki czemu utrudnia wyrastanie chwastom. Młoda roślina zakwita szybko,
już w tym samym roku. Pięciornik krzewiasty można co roku nisko przycinać - krzew
jest wtedy mniejszy, bardziej zwarty, później zaczyna kwitnąć, kwitnie mniej obficie lecz
dłużej. Coroczne przycinanie korzystnie wpływa na zdrowotność. Ważne jest również
usuwanie przekwitłych kwiatów.
Zastosowanie pięciornika krzewiastego
Pięciornik krzewiasty nadaje się na kwitnące obrzeża rabat, skalniaki, żywopłoty i
szpalery. Jest też dobrą rośliną okrywową. Można go sadzić pod wyższymi krzewami i
bylinami. Dobrze wygląda z roślinami o fioletowych i niebieskich kwiatach (lawenda,
ostróżka, budleja). Tworzy ładne kompozycje z tawułami, berberysami i roślinami
iglastymi. Można także hodować go w większym pojemniku na balkonie.
5
Tawuła Brzozolistna (Spiraea Betulifolia) 'Tor Gold'
Tawuła brzostolistna jest niskim,
gęstym krzewem i drobnych, białych
kwiatach. Świetnie nadaje się do
sadzenia w ogrodach, osiedlach,
parkach, nadaje się także na
żywopłoty
Tawuła brzozolistna to niski, gęsty i
zwarty krzew o płaskokulistym,
nieco poduchowatym pokroju,
osiągający 60-80 cm wysokości i ok.
1 m średnicy. Odrosty korzeniowe
sprawiają, że starsze krzewy są
zwykle szersze niż wyższe. Nagie
wzniesione gałęzie silnie się
rozkładają.
Młode pędy mają atrakcyjną, czerwoną barwę skórki, wyraźnie kontrastującą na tle
złocistych liści. Liście są trochę podobne jak u brzozy, o długości 2-4 cm, wiosną
intensywnie żółte, najmłodsze o delikatnym, różowawym odcieniu. Blaszki liściowe są
gładkie, z delikatnie karbowanym brzegiem. Wraz z nastaniem lata stają się żółtozielone,
a na przełomie sierpnia i wrześnią zielone. Jesienią, przed opadnięciem, ponownie
przebarwiają się na żółto.
Drobne białe kwiaty mają średnicę zaledwie 4-8 mm, lecz są zebrane w atrakcyjne,
płaskie kwiatostany. Pojawiają się w czerwcu, a kwitnienie jest bardzo obfite.
Odmiana 'Tor Gold' jest łatwa w uprawie i wyjątkowo tolerancyjna w stosunku do podłoża
i stanowiska. Doskonale rośnie na większości umiarkowanie wilgotnych gleb
ogrodowych. Na stanowisku słonecznym barwa młodych pędów i liści jest bardziej
intensywna, a kwitnienie obfitsze niż w miejscu półcienistym. Krzewy są odporne na
mróz. Ze względu na zwarty, niski pokrój cięcie nie jest konieczne, ale delikatne
skrócenie pędów wczesną wiosną, przed rozwojem liści, nie zaszkodzi. Po kilku latach
warto natomiast przeprowadzić cięcie odmładzające, zwłaszcza gdy starsze pędy
zaczynają się ogałacać od dołu.
Odmiana polecana do sadzenia w ogrodach, na osiedlach i parkach. Świetnie sprawdza
się w roli rośliny okrywowej. Dobrze rośnie w pojemnikach. Nadaje się na niskie
żywopłoty, zarówno formowane, jak i rosnące swobodnie.
6
Thuja occidentalis 'Smaragd'
/żywotnik zachodni 'Smaragd'
Jedna z najlepszych stożkowych odmian
żywotnika, o średnio silnym wzroście,
osiągająca w wieku 10 lat ok. 2,5 m wys.
Gałązki delikatne, ciemnozielone, nie
brązowieją w okresie zimy. Wymaga
dosyć żyznych i raczej wilgotnych gleb.
Polecana na żywopłoty nie formowane,
na cmentarze i do pojemników. Gęstość
sadzenia w rzędzie: co 0,5-0,6 m.
grupa roślin
iglaste
pokrój
stożkowy
docelowa wysokośćod 2 m do 3 m
stanowisko półcieniste
nasłonecznienie
stanowisko słoneczne
ph podłoża
odczyn kwaśny
ciekawy pokrój
walory
ozdobne z liści/igieł
roślina zimozielona
ogrody przydomowe
szpaler
zastosowanie
pojemniki
w grupach
soliter (pojedynczo)
strefa
5a
7
Thuja occidentalis 'Mirjam' PBR/ żywotnik zachodni 'Mirjam'
Nowa, karłowa odmiana o kulistym pokroju i
bardzo wolnym tempie wzrostu, osiągająca po
10 latach uprawy 0,3- 0,4 m średnicy. Sport
odmiany 'Danica'. Pędy krótkie, niewidoczne,
ukryte pod zwartą masą złocistych gałązek.
Gałązki wachlarzykowate, szerokie, ściśle
ułożone obok siebie, wewnątrz krzewów
zielonkawe. Liście w postaci łusek. Jesienią i
zimą gałązki zielonopomarańczowe, z
brązowym odcieniem. Krzew odporny na mróz.
Wymaga gleb żyznych, umiarkowanie
wilgotnych, przepuszczalnych oraz stanowisk
słonecznych. Odmiana polecana do tworzenia
obwódek i bardzo niskich żywopłotów oraz do uprawy w małych ogrodach
przydomowych, na cmentarzach, skalniakach, wrzosowiskach, w pojemnikach.
iglaste
grupa roślin
grupa użytkowa
iglaste
forma
krzew
siła wzrostu
roślina wolnorosnąca (karłowa)
pokrój
kulisty
docelowa wysokość od 0,2 m do 0,5 m
barwa liści (igieł)
żółte, złociste
zimozieloność liści (igieł)igły zimozielone
nasłonecznienie
stanowisko słoneczne
wilgotność
podłoże umiarkowanie wilgotne
ph podłoża
odczyn lekko kwaśny
próchniczna
rodzaj gleby
gliniasta
ciekawy pokrój
walory
ozdobne z liści/igieł
roślina zimozielona
ogrody przydomowe
ogrody skalne
zastosowanie
ogrody wrzosowiskowe
pojemniki
w grupach
strefa
5
8
Thuja occidentalis ‘Golden Globe’
Wolno rosnąca odmiana żywotnika zachodniego ‘Golden Globe’
należy do grupy krzewów iglastych o pokroju kulistym. Swoją
formę roślina zawdzięcza temu, że nie tworzy przewodnika,
a wszystkie jej pędy rosną równorzędnie i w podobnym tempie.
‘Golden Globe’ pochodzi od znanej, amerykańskiej odmiany
‘Woodwardii’, po której odziedziczyła wertykalne i dosyć zwarte
ułożenie pędów, ale w odróżnieniu od formy rodzicielskiej
charakteryzuje się wolniejszym tempem wzrostu i atrakcyjnym kolorem gałązek. Po 10
latach uprawy dorasta do 0,8 metra średnicy. Wprowadzona do handlu w połowie lat 60tych zeszłego wieku ‘Golden Globe’ nadal cieszy się dużym zainteresowaniem, przede
wszystkim ze względu na całoroczne, złocistożółte wybarwienie łusek. Rolę liści u
żywotników pełnią krótkie, łuskowate i tempo zakończone igły przylegające do silnie
spłaszczonych gałązek. Igły na młodych przyrostach są jasno żółte, później złociste a w
okresie zimowym tylko lekko miedziane. Na krótkich rozgałęzieniach bocznych pędów u
starszych okazów mogą pojawiać się małe szyszeczki, zbudowane z 4-5 par żółtawych
łusek. W miarę dojrzewania szyszki brązowieją i powoli wysychają. Gdy już całkiem
dojrzeją, łuski się rozchylają i uwalniają drobne nasiona – zimowy przysmak małych
ptaków.
Żywotnik zachodni ‘Golden Globe’ najlepiej rośnie na glebach żyznych i zasobnych
w wodę, preferuje klimat chłodny i wilgotny. Krzewy żywotników tworzą dosyć słaby
i płytki system korzeniowy. Dlatego uprawiana w na glebach lekkich oraz w miejscach
narażonych na okresowy brak wody reagują ograniczeniem wzrostu i szybkim
wchodzeniem w okres generatywny. Odmiana ‘Golden Globe’ powinna być sadzona na
stanowisku słonecznych, ewentualnie może rosnąć tylko w lekkim ocienieniu, bowiem na
brak słońca reaguje utratą intensywnej, złocistej barwy łusek. Rośliny zwykle rosną
zdrowo i prawie nigdy nie są atakowane przez szkodniki, bardzo rzadko ulegają
porażeniu przez choroby grzybowe. Krzewy doskonale znoszą niskie temperatury
występujące zimą w naszym klimacie, natomiast niejednokrotnie cierpią z powodu suszy.
Pomimo, że żywotniki są tolerancyjne na zanieczyszczenie powietrza, lepiej nie sadzić
ich w bezpośrednim sąsiedztwie ruchliwych ulic. Główną barierą wzrostu roślin
w terenach zurbanizowanych, oprócz niedostatku wilgoci, jest oczywiście wysokie
zasolenie podłoża, które szybko przekłada się na osłabienie wzrostu, a nawet może
powodować zasychanie pędów. W przypadku utraty regularnego, kulistego pokroju
zaleca się przeprowadzenie cięcia korekcyjnego. Jak większość żywotników również
i odmiana ‘Golden Globe’ doskonale znosi cięcie, po którym zagęszcza się i staje
bardziej zwarta.
Thuja occidentalis ‘Golden Globe’ nadaje się do sadzenia w ogrodach przydomowych,
wzdłuż szerokich alejek w parkach oraz do tworzenia wszelkich barwnych kompozycji
ogrodowych. Bardzo atrakcyjnie prezentują się starsze okazy w okresie Bożego
Narodzenia, przybrane kolorowymi lampkami lub świątecznymi ozdobami.
9
Poziomka pospolita
Fragaria vesca
Charakterystyka rośliny
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
pokrój: płożący, rozłożysty
wysokość: 5-20cm
dekoracyjność: owoce
kwiaty: pojedyncze
kolor kwiatów: białe, żółte
okres kwitnienia: V, VI
owoce: owoce pozorne
kolor owoców: czerwone
trwałość liści: sezonowe
gleba: lekka, przepuszczalna,
przewiewna
odczyn gleby: kwaśna
wilgotność: gleba umiarkowanie wilgotna
stanowisko: półcień, słońce
zastosowanie: roślina jadalna
Poziomka pospolita (Fragaria vesca) należy do rodziny różowatych (Rosaceae). W
środowisku naturalnym roślina występuje naturalnie w wielu rejonach - w Europie, Azji i
Ameryce Północnej. W wielu krajach (w tym w Polsce) jest również uprawiana.
Poziomka osiąga wysokość do 20 cm, tworzy liczne, cienkie rozłogi i odziomkowe liście.
Drobne, biało-żółte kwiaty pojawiają się w maju i czerwcu. Owocowanie przypada na
początek i połowę lata.
Uprawa poziomki pospolitej
Uprawa poziomki najlepiej udaje się na stanowiskach słonecznych - wtedy owoce mają
słodki smak i są dobrze wybarwione. Poziomka pospolita może rosnąć również w
półcieniu - takie warunki zwykle ma bowiem w środowisku naturalnym. Optymalne są
lekkie, przewiewne gleby o kwaśnym odczynie.
Przed założeniem uprawy glebę warto zasilić kompostem lub przefermentowanym
obornikiem. Po posadzeniu poziomki dobrze reagują na ściółkowanie. W początkowych
latach jednym z ważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych jest odchwaszczenie.
Wartość odżywcza owoców poziomki
Owoce poziomki są spożywane na surowo i służą do produkcji przetworów. Są bogatym
źródłem witamin (C, B1, B2, B6, E, PP, H), soli mineralnych (Ca, P, Fe, Co), kwasów
organicznych i węglowodanów. W medycynie naturalnej wykorzystuje się owoce
poziomki pospolitej rosnącej w warunkach naturalnych - dobrze wpływają na
wzmocnienie organizmu.
10
Pelargonie Pelargoniom zonale, syn
P. hortorum)`
Pelargonie to jedne z
najpopularniejszych roślin
uprawianych na balkonach i
tarasach. Podpowiadamy jak
pielęgnować pelargonie w sezonie,
aby długo cieszyły nas pięknymi
kwiatami.
Wymagania pelargonii
Pelargonie najlepiej rosną na
stanowiskach słonecznych, dlatego są dobrą dekoracją balkonów i tarasów o wystawie
południowej. Niemniej jednak to gatunki tolerancyjne, które poradzą sobie także w
półcieniu (poza odmianami o wielobarwnych liściach). W sezonie należy chronić
pelargonie przed silnymi wiatrami, ponieważ mogą one powodować łamanie pędów.
Optymalnym podłożem dla pelargonii jest ziemia przepuszczalna i próchnicza (może być
to podłoże torfowe). Rośliny potrzebują stosunkowo dużych pojemników (o średnicy 20–
25 cm). Jeśli natomiast uprawia się je w skrzyniach balkonowych, nie należy sadzić ich
zbyt gęsto.
Uprawa pelargonii w pojemnikach
Zakupione (lub wysiane w skrzyniach) sadzonki pelargonii należy przesadzić do
większych pojemników. Warto zadbać o wysypanie na dnie warstwy drenażowej (np. z
keramzytu, potłuczonej cegły, żwiru lub kamieni).Z zabiegów pielęgnacyjnych w sezonie
najważniejsze jest regularne i obfite podlewanie roślin (w ciepłe dni na południowych
wystawach należy robić to codziennie, a nawet dwa razy dziennie). Pelargonie warto
także nawozić, najlepiej raz na 1–2 tygodnie. Odpowiednie będą specjalistyczne nawozy
dla pelargonii lub nawozy dla roślin kwitnących. Usuwanie przekwitłych kwiatostanów
wydłuża termin kwitnienia.
Niektóre gatunki pelargonii (np.: pachnąca) skutecznie odstraszają insekty. Co pewien
czas zaleca się sprawdzić, czy rośliny nie są atakowane przez szkodniki.
Przed nadejściem zimy pojemniki należy przenieść do jasnego, ale chłodnego
pomieszczenia. Podczas przechowywania podlewanie roślin trzeba ograniczyć do
niezbędnego minimum.
11
Begonia Dragon Wing
Odmiana bardzo silnie rosnąca, o
skrzydlato -zwieszających się pędach
Kwitnie bez przerwy aż do mrozów
Bardzo duże, jaskrawe kwiaty
-Nadaje się na miejsca słoneczne i cieniste
Rośliny o dużej sile wzrostu, pokroju
częściowo zwisającym, obficie kwitnące na
czerwono przez cały okres uprawy.
Dorastają do 70 cm wysokości. Odporne
na niekorzystne warunki atmosferyczne;
dobrze znoszą wysokie temperatury.
Wymagają stanowiska pół cienistego.
12
Begonia stale kwitnaca/ Begonia
semperflorens
Charakterystyka rośliny
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
pokrój: wzniesiony
wysokość: 0,2-0,5 m
dekoracyjność: kwiaty, ulistnienie
kolor kwiatów: białe, czerwone,
łososiowe, różowe
okres kwitnienia: IX, V, VI, VII, VIII
gleba: żyzna
odczyn gleby: lekko kwaśna
wilgotność: gleba wilgotna
stanowisko: półcień, słońce
zastosowanie: balkony, pojemniki
Begonia stale kwitnąca (Begonia semperflorens) to popularna, jednoroczna roślina
rabatowa, pochodząca z Brazylii. Ozdobą begonii są zarówno liczne, drobne kwiaty, jak i
błyszczące, zielone, brązowe, a nawet czerwone liście. Zwarty pokrój wynika z łatwego
krzewienia.
Wczesne kwitnienie charakteryzuje odmiany 'Olympia Sprint' i 'Senator', zaś późne
'Super Olympia' i 'Party'. Odmiany późne cechują się silniejszym wzrostem (do 50 cm)
niż wczesne.
Begonia stale kwitnąca rozmnażana jest przez wysiew nasion (uprawa z rozsady w
szklarni) oraz z sadzonek. Jej uprawa nie jest trudna. Roślinę sadzi się do gruntu na
początku czerwca, w rozstawie 15-30 cm.
13
Petunia (Solanaceae)
Wymagania i pielęgnacja petunii
Roślina jest dość łatwa w uprawie,
wykazuje tolerancję względem podłoża i
posiada niezliczone bogactwo odmian popularność petunii nie może zaskakiwać.
Tym bardziej warto poznać sekrety jej
uprawy i udekorować nią własny balkon.
Petunia to roślina jednoroczna, uprawiana
z rozsady. W warunkach amatorskich jej
rozmnażanie może być trudne, dlatego najczęściej kupuje się sadzonki z
wykształcającymi się kwiatami.
Stanowisko
Roślina najobficiej kwitnie (i najszybciej zakwita) na słonecznych stanowiskach. Jest to
jednak gatunek tolerancyjny, który poradzi sobie również w półcieniu. Dodatkowo
stanowisko w miarę możliwości powinno być osłonięte od deszczu, który może niszczyć
kwiaty.
Sadzenie
Na balkonie petunie można ustawiać dopiero po przymrozkach (najlepiej po 15 maja).
Roślina jest bowiem ciepłolubna i ujemne temperatury mogą spowodować jej zamieranie.
Podłoże
Nie ma dużych wymagań glebowych. Wystarczy przeciętne podłoże np. uniwersalne
podłoże do kwiatów balkonowych. W przypadku kupowanej ziemi torfowej – warto
zmieszać ją z dodatkiem piasku. Petunia lubi lekko kwaśny odczyn gleby.
Podlewanie i nawożenie
Mimo że petunia jest dość wytrzymała na suszę, to aby utrzymać jej piękne kwitnienie
podlewanie powinno być systematyczne i obfite (w słoneczne dni nawet codziennie lub
dwukrotnie w ciągu dnia). Petunie zasilamy regularnie, co 2 tygodnie nawozem dla roślin
kwitnących (lub nawozem specjalistycznym do petunii).
Kwitnienie
Petunia kwitnie od maja do pierwszych przymrozków. W czasie wzrostu warto
uszczykiwać pędy, aby roślina lepiej się rozkrzewiła. Z kolei usuwanie przekwitłych
kwiatostanów przedłuży kwitnienie.
Problemy w uprawie petunii
Żółknięcie pędów i wierzchołków może być oznaką niedoboru żelaza – wtedy warto
poszukać nawozu z dużą ilością tego pierwiastka. Roślina może być atakowana przez
mszyce lub choroby grzybowe, szczególnie jeśli jest ustawiona w chłodnym i
zacienionym miejscu.
14
Uczep rózgowaty/ Bidens ferulifolia
Charakterystyka rośliny
•
•
•
•
•
•
•
•
•
pokrój: płożący
dekoracyjność: kwiaty
kolor kwiatów: żółte
okres kwitnienia: IX, V, VI, VII, VIII, X
owoce: niełupka
trwałość liści: sezonowe
wilgotność: gleba umiarkowanie wilgotna
stanowisko: półcień, słońce
zastosowanie: balkony, pojemniki, roślina
dekoracyjna, tarasy
Uczep rózgowaty (bidens, złoty deszcz) (Bidens ferulifolia) to bylina krótkotrwałą
należąca do rodziny astrowatych (Asteraceae). W naszych warunkach jest traktowana
jako roślina jednoroczna. Pochodzi z południa Stanów Zjednoczonych oraz północnego
Meksyku. Jej wiotkie, zwisające pędy dorastają do 70 cm długości, liście są zielone,
drobne i pierzaste.
Uczep rózgowaty ma drobne pojedyncze kwiatki (rzadkością są odmiany o pełnych
kwiatach) w słonecznie żółtym kolorze. Kwiaty pojawiają się na roślinie od maja i
utrzymują się do samych przymrozków.
Uprawa uczepu rózgowatego (bidens)
Bidens najlepiej rośnie w pełnym słońcu. Ale dobrze radzi sobie również w półcieniu.
Wymaga regularnego i obfitego podlewania. Podczas upałów powinna być podlewana
nawet dwa razy dziennie, ponieważ źle znosi suszę.
Zastosowanie uczepu rózgowatego
Uczep rózgowaty nazywany również bidens polecany jest do uprawy w pojemnikach,
skrzynkach i doniczkach wiszących. To doskonała dekoracja balkonów, tarasów,
schodów.
Ważne: bidens rośnie silnie i szybko, dlatego też nie może być sadzony z roślinami o
słabym wzroście. Nasza propozycja, to: bidens + plektrantus (półcień), bidens +
pelargonia (słońce).
15
Niecierpek nowogwinejski/ Impatiens
hawkeri
Charakterystyka rośliny
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
pokrój: wzniesiony
wysokość: 30 cm
kolor kwiatów: białe, czerwone,
pomarańczowe, różowe
kwiatostan: pojedynczy
okres kwitnienia: IX, V, VI, VII, VIII
zapach: kwiaty
trwałość liści: sezonowe
gleba: próchniczna, żyzna
wilgotność: gleba umiarkowanie
wilgotna
stanowisko: półcień
zastosowanie: balkony, pojemniki,
rabaty
Niecierpek nowogwinejski (Impatiens hawkeri) to roślina jednoroczna należąca do
rodziny niecierpkowatych (Balsaminaceae). Roślina pochodzi z Nowej Gwinei i Wysp
Salomona, ale w ogrodach uprawia się botaniczne kultywary.
Niecierpek nowogwinejski ma pokrój wzniesiony, rozgałęziony i dorasta do 30 cm
wysokości. Jego ciemnozielone liście mają wydłużony kształt i są ostro zakończone.
Niecierpek kwitnie obficie przez całe lato i na początku jesieni. Pięciopłatkowe kwiaty w
zależności od odmiany mają barwę białą, różową, czerwoną (można znaleźć również
okazy o mieszanej barwie kwiatów).
Uprawa niecierpka nowogwinejskiego
Niecierpek preferuje stanowiska jasne, ale o rozproszonym świetle. Nie lubi miejsc
całkowicie zacienionych oraz tych narażonych na bezpośrednie działanie promieni
słonecznych.
Optymalne są podłoża żyzne, próchnicze, zasobne w składniki pokarmowe. Nie powinno
się dopuszczać do przesuszenia bryły korzeniowej - gleba powinna być stale
umiarkowanie wilgotna.
Roślinę dodatkowo warto nawozić raz w tygodniu nawozami dla roślin kwitnących.
Gatunek ten jest wrażliwy na niskie temperatury oraz przymrozki.
Zastosowanie niecierpka
Ze względu na długie, obfite kwitnienie niecierpek jest ceniony nie tylko na balkonach i
tarasach, ale również w ogrodach. Z powodzeniem można dekorować nim kwietniki lub
obrzeża chodników i dróg oraz komponować kolorowe rabaty.
16
Lobelia przylądkowa /Lobelia erinus
Charakterystyka rośliny
•
•
•
•
•
•
•
•
•
pokrój: kępy
wysokość: od 15 do 25 cm
kwiaty: drobne
kolor kwiatów: białe, czerwone,
niebieskie, purpurowe, różowe
okres kwitnienia: IX, V, VI, VII, VIII, X
trwałość liści: sezonowe
gleba: piaszczysto-gliniasta,
próchniczna, przepuszczalna
stanowisko: półcień, słońce
zastosowanie: balkony, miejsca
eksponowane, ogrody przydomowe,
pojemniki, rabaty, tarasy, w grupie
Lobelia przylądkowa to niewielka
jednoroczna roślina należąca do rodziny dzwonkowatych (Campanulaceae). Pochodzi
z Afryki Południowej. Tworzy gęste kępy i kobierce składające się w wiotkich łodyg, z
których wyrastają drobne, czasem błyszczące liście i obfite kwiaty o barwie białej,
różowej, czerwonej, purpurowej i niebieskiej. Lobelia kwitnie od wiosny aż do jesieni.
Warunki uprawy lobelii przylądkowej
Roślina dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych, ale znosi również półcień. Najlepiej
ją sadzić w przepuszczalnych, próchniczych lub piaszczysto-gliniastych glebach.
Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jest systematyczne podlewanie lobelii, gdyż
nie znosi zarówno nadmiaru wody jak i suchego podłoża.
Przycinając roślinę po kwitnieniu, pobudza się ją do ponownego wytworzenia kwiatów. W
czasie kwitnienia warto dokarmiać ją płynnymi nawozami wieloskładnikowymi.
Lobelię rozmnaża się przez wysiew nasion w lutym i marcu do inspektu lub w kwietniu i
maju wprost do gruntu.
Czasem jest atakowana przez szkodniki: mszyce i przędziorki.
Zastosowanie lobelii
Lobelia ma zastosowanie w ogrodzie przede wszystkim jako roślina uprawiana w
wiszących pojemnikach dekorujących balkony, tarasy i altany. Z powodzeniem można ją
również sadzić rabatach mieszanych. Jest lubiana przez pszczoły. Dobrze wygląda w
kompozycji z gazaniami i werbenami.
17
Lawenda wąskolistna/Lavandula angustifolia
Lawenda wąskolistna to zimozielona krzewinka
dorastająca do około 50 cm wysokości. Tworzy
zwarte, regularne kępy. Posiada wąskie,
srebrzyste liście i drobne fioletowe kwiaty.
Uprawa lawendy wąskolistnej
Potrzebuje miejsca słonecznego i suchego oraz
dobrze zdrenowanej, przepuszczalnej gleby,
najlepiej z dużą zawartością wapnia. Wiosną
roślinę należy ściąć na 1/3 wysokości. Lawenda
wąskolistna jest wytrzymała na mróz, jednak w
mroźne zimy roślina wymaga okrycia.
Ze względu na piękny zapach lawenda wąskolistna jest idealna do sadzenia w
miejscach, gdzie często przebywają ludzie: rabaty, obwódki, żywopłoty, ogródki skalne,
tarasy i balkony. Posiada właściwości lecznicze. Jest to roślina miododajna.
Podlewanie lawendy
Lawendy charakteryzują się znaczną odpornością na suszę. Źle natomiast znoszą
"zalanie" korzeni, toteż pojemniki do uprawy lawendy na zewnątrz powinny mieć duże
otwory w dnie i dobry drenaż, zapewniający odpływ nadmiaru wody. Na rabatach można
sadzić lawendę w pobliżu nowo wybudowanych obiektów, gdzie gleba jest
zanieczyszczona wapniem, ponieważ roślina ta wymaga odczynu podłoża obojętnego do
lekko alkalicznego (pH 6,0–8,0). Sprzyjają jej gleby piaszczyste, a zwłaszcza
piaszczysto-gliniaste, przepuszczalne, ciepłe. Na glebach ciężkich i wilgotnych żółkną
liście.
Lawenda wąskolistna ma małe wymagania pokarmowe. W doniczkach można
stosować niskie dawki nawozów wolno działających lub nawozy płynne w niewielkim
stężeniu. Rośliny zimujące w gruncie nawozi się jesienią dobrze rozłożonym kompostem.
Lawenda źle toleruje nawożenie świeżym obornikiem i wysokimi dawkami nawozów
mineralnych.
Przycinanie lawendy - kiedy ciąć lawendę?
Trzeba ją corocznie przycinać po kwitnieniu - najlepiej we wrześniu. Rośliny można
przycinać także wczesną wiosną, przed ruszeniem wegetacji. Te nieprzycinane tracą
zwarty pokrój. Poleca się także ściółkowanie gleby jasnym grysem lub drobnymi
kamieniami, które odbijając promienie słoneczne zapobiegają zawilgoceniu liści i
rozwojowi chorób grzybowych.
Lawenda wąskolistna jest bardzo popularna na południu Europy i w krajach
anglosaskich, gdzie wykorzystywana jest nie tylko jako roślina ozdobna. Jej kwiaty i liście
są używane do saszetek zapachowych oraz w kuchni do aromatyzowania potraw.
Kąpiele z dodatkiem olejku lawendowego lub wywaru z liści działają uspokajająco i
nasennie. Warto wiadomości na temat różnych zastosowań lawendy wykorzystywać w
promocji tej rośliny.
18
Hyzop lekarski/ Hyssopus officinalis
Podlewanie: —
Pokrój: wyprostowany
Wysokość: do 30 cm
Barwa liści/igieł: zielona
Zimozielone: Nie
Barwa kwiatów: różowa, niebieska, biała
Termin kwitnienia: VII - VIII
Hyzop lekarski to niewysoki półkrzew,
dorastający do 30 cm wysokości. Roślina
ta znana jest również pod nazwami: izap
lekarski czy józefek. Nazwa hyzop
wywodzi się z arabskiego – azzof lub
hebrajskiego ezob, co oznacza „święte ziele”.
Hyzop lekarski tworzy cienkie, wniesione łodygi, ma drobne, wąskie, lancetowate listki. W
kątach liści na szycie łodygi w lipcu i sierpniu pojawiają się drobne białe, niebieskawe lub
różowawe kwiaty. Ze względu na kwiaty hyzop bywa sadzony w ogrodach lub
doniczkach jako roślina ozdobna i wabiąca pszczoły.
Hyzop lekarski ma cenne właściwości lecznicze i smakowe – jest doskonałą przyprawą
kuchenną do mięs i sosów. Może rosnąć praktycznie na każdej ziemi ogrodowej
(najlepiej o dużej zawartości wapnia), na stanowisku słonecznym.
Surowcem zielarskim jest ziele hyzopu (Herba Hyssopi) – ulistnione łodygi wraz z liśćmi,
które zbiera się kilka razy w roku przy słonecznej pogodzie, a następnie suszy. Z
suszonego ziela hyzopu przyrządza się napar.
Hyzop lekarski zmniejsza wydzielanie potu, działa także wykrztuśnie. Wykorzystywany
jest w chorobach z gorączką i kaszlem. Poprawia również perystaltykę jelit i działa
moczopędnie. Hyzop lekarski zwalnia także napięcie obwodowych naczyń krwionośnych,
działa miejscowo przeciwzapalnie, przeciwwirusowo i rozkurczowo.
19
Rukola = rokietta siewna / Eruca vesicaria
Podlewanie: średnio
Pokrój: rozetowy
Wysokość: 20 cm
Barwa liści/igieł: zielona
Zimozielone: Nie
Barwa kwiatów: kremowa
Rukola (prawidłowa nazwa to rokietta siewna) jest rośliną jednoroczną. Rukola pochodzi
z basenu Morza Śródziemnego oraz terenów wschodniej Azji.
Rukola to warzywo liściaste, tworzące nieduże rozetki wzniesionych ciemnozielonych
liści. Rukola wytwarza pęd kwiatostanowy 50-60 cm wysokości z licznymi kremowymi
kwiatami, podobnymi do kwiatów rzodkiewki.
Jadalne są młode, aromatyczne liście rukoli ocharakterystycznym, lekko piekącym
smaku. Liście zawierają witaminę C, cynk i żelazo i białko roślinne. Liście rukoli dodaje
się do sałatek, kanapek, zapiekanek, past twarogowych, a także jajecznicy. Liście oraz
dojrzałe nasiona dodaje się do aromatyzowania oliwy, a pocięte dodaje do
przygotowania sosu pesto.
Rukolę z powodzeniem można uprawiać w przydomowym warzywniku. Najlepsze
stanowisko do uprawy rukoli to miejsce lekko ocienione, ale ciepłe. Gleba powinna być
żyzna i przepuszczalna. Nie wolno uprawiać rukoli na miejscu, gdzie wczesniej rosły
warzywa kapustne.
Nasiona rukoli wysiewa się bezpośrednio do gruntu od początku maja aż do września, w
odstępach około dwóch tygodni – w ten sposób przez cały sezon będzie można
pozyskiwać młode liście. Po wschodach, gdy rosliny wytworzą 3–4 liście właściwe,
należy przerwać rośliny, zostawiając rośliny co około 5 cm. Liście rukoli do spożycia
należy zbierać przed pojawieniem się pędu kwiatostanowego. Rukolę zbieramy, gdy
rośliny osiągną około 12 cm wysokości. Zbiór wykonuje się jednokrotnie wyrywając całe
rozetki liści albo obrywając zewnętrzne liście co 4–5 dni.
20
Rozmaryn lekarski Rosmarinus officinalis
Kategoria: Zioła
Podlewanie: mało
Pokrój: wzniesiony, kępiasty
Wysokość: 40 cm - 80 cm
Barwa liści/igieł: zielona
Zimozielone: Tak
Barwa kwiatów: różowa, fioletowa,
biała, niebieska
Termin kwitnienia: III - IV
Roślina ozdobna z: liści/igieł, kwiatów
Rozmaryn lekarski (Rosmarinus
officinalis) to półkrzewiasta roślina z
rodziny jasnotowatych (Lamiaceae),
pochodząca z terenów basenu Morza Śródziemnego. W Polsce uprawiana jako roślina
ozdobna oraz zielarska
Rozmaryn lekarski wytwarza sztywne, wzniesione, czterokanciaste na przekroju pędy,
drewniejące w drugim roku. Liście, równowąskolancetowate, skórzaste, o podwiniętych
brzegach, z wierzchu ciemnozielone, na spodniej stronie pokryte srebrzystym kutnerem,
silnie aromatyczne, na pędach ułożone naprzeciwlegle. Kwitnienie w Polskich warunkach
klimatycznych przypada na przedwiośniu, zazwyczaj w okolicach lutego. Owocem jest
rozłupnia.
Surowiec zielarski oraz olejek rozmarynowy zawierają olejki: cyneol, pinen, borneol, o
działaniu pobudzającym, odświeżającym, antyseptycznym, pobudzającym krążenie krwi i
wzmacniającym pamięć. Rozmaryn poprawia również trawienie. Dzięki tym
właściwościom oraz swemu charakterystycznemu aromatowi, zapachowi i smakowi jest
szeroko stosowany w sztuce kulinarnej. Liście oraz młode pędy są doskonałą przyprawą
do dań mięsnych , dań z ziemniaków, kapusty i pomidorów, nadając im niepowtarzalny
zapach i smak. Kwiaty dodawane sa do sałatek, a kandyzowane – służą do ozdabiania
potraw. Sztywne, zdrewniałe łodygi mogą być doskonałą alternatywą dla szpikulców do
szaszłyków, dodatkowo nadając potrawie rozmarynowy aromat. Rozmaryn
wykorzystywany jest również w przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym, gdzie
dodawany jest do toników i perfum.
Rozmaryn najlepiej rośnie na słonecznych, ciepłych stanowiskach, na przepuszczalnych,
łatwo nagrzewających się glebach, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Ze
względu na swą niską odporność na mróz, roślinę należy zimą przetrzymywać w jasnych,
chłodnych pomieszczeniach (najlepiej w temperaturze 2-8ºCelsjusza).
Roślina ta doskonale nadaje się okresowo do ogrodów w stylu śródziemnomorskim i na
słoneczne rabaty ziołowe.
Rozmaryn można rozmnażać z nasion, które wysiewamy w kwietniu do płytkich
pojemników i okrywamy je folią, choć w naszych warunkach klimatycznych może
przysporzyć to nieco kłopotu. Najlepiej rozmnaża się przez kilkucentymetrowe (5-7 cm)
sadzonki zielne, pobierane z wierzchołków młodych pędów lub pędy boczne z tzw.
piętką, oderwane ze starszych pędów (najlepiej tych lekko już zdrewniałych). Sadzonki
można pobierać w zasadzie przez niemal cały okres wegetacyjny (oprócz gorących i
suchych letnich dni). Zastosowanie ukorzeniaczy zwiększa skuteczność ukorzeniania się
sadzonek, ale sadzonki zielne można próbować ukorzeniać w wodzie. Po ukorzenieniu
młode rośliny sadzimy np. w mieszance ziemi ogrodowej i torfu.
21
Cząber Satureja hortensis
Cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.) –
gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych
(Lamiaceae Lindl.) Inna nazwa: satureja[2].
Rośnie dziko w południowo-wschodniej Europie
oraz w Turcji[3]. Jest uprawiany w wielu
rejonach świata.
Jednoroczna roślina o wysokości do 25 cm[4].
Liście
Wąskołopatkowate lub wąsko-lancetowate i całobrzegie[4].
Kwiaty
Liliowe, różowe lub białe, kielich 5-ząbkowy, 1 słupek i 4 pręciki[4].
Owoce
Owocem jest rozpadająca się na 4 rozłupki rozłupnia[4].
Znany i uprawiany już w starożytnym Rzymie. Obecnie uprawiany w wielu krajach
świata.
Roślina lecznicza:
Surowiec: ziele Herba Saturejae. Zawiera 0,8-1,5% olejku lotnego, złożonego z
karwakrolu i cymenu oraz garbniki, żywice i śluzy.
Działanie: Powstrzymuje nadmierną fermentacje i wzdęcia, pobudza trawienie,
działa słabo moczopędnie i przeciwrobaczo.
Zbiór i suszenie: całą część nadziemną, bądź tylko same wierzchołki pędów ścina
się w okresie kwitnienia (od lipca do września). Suszy się je w pęczkach zawieszonych
na sznurze lub rozłożone cienką warstwą na siatkach, w temperaturze otoczenia. Można
również suszyć w suszarni w temperaturze do 40 °C.
Cząber ogrodowy (12 dni)
Sztuka kulinarna: Cząber jest świetną przyprawą do ziemniaków, zup i fasoli. Dzięki
wysokiej zawartości olejków eterycznych polepsza trawienie (ciężkostrawnych potraw).
Roślina produkuje najwięcej olejków eterycznych krótko przed kwitnieniem i w trakcie
kwitnienia. Cząber świetnie nadaje się do suszenia. Wysuszone rośliny najlepiej
przechowywać w szczelnie zamkniętych słoikach. Zaleca się uprawę cząbru w
sąsiedztwie fasoli, gdyż odstrasza od niej mszyce.
Uprawa
Wysiew od maja do gruntu w odstępach 25x25cm. Nasiona należy przykryć tylko cienką
warstwą ziemi, gdyż potrzebują dużej ilości światła do kiełkowania. Należy podlewać
tylko przy bardzo wysokich temperaturach, ponieważ bardzo dobrze znosi susze.
22
Majeranek
W Europie, majeranek był tradycyjnym
symbolem miłości, przez Rzymian używany jako
afrodyzjak. W średniowieczu był noszony na
weselach jako znak szczęścia w postaci wieńca
zwanego "górska radość".
Majeranek jest kuzynem oregano, pochodzący z
regionów Morza Śródziemnego i jest teraz
powszechnie stosowaną przyprawą w wielu
częściach Europy.
Stosowane są świeże liście, całe lub posiekane oraz suszone całe, rozdrobnione lub
zmielone. Topy kwiatowe i nasiona, które nie są tak silne jak liście, są również
wykorzystywane jako środki aromatyzujące. Słodki majeranek jest mały i ma owalny
kształt liści. Jest jasno zielony z szarawym odcieniem. Majeranek ma ziołowy zapach i
delikatny słodki aromat tymianku i bazylii. Majeranek doniczkowy jest gorzki i mniej
słodki.
Majeranek zawiera od 0,3% do 1% olejku eterycznego, głównie monoterpenów. Zawiera
wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód, witaminę A, witaminę C, niacynę.
Zazwyczaj używany jest w kuchni europejskiej i jest dodawany do sosów rybnych, małży,
owoców morza, sosów na bazie masła, sałatek, sosów na bazie pomidorów, octu, sosów
grzybowych i do bakłażana. W Niemczech, majeranek nazywany jest "kiełbasianym
ziołem" i jest używany wraz tymiankiem i innymi przyprawami w różnych rodzajach
kiełbas.
Zazwyczaj dodaje się go na końcu gotowania, aby zachować swój delikatny smak lub
jako dekoracja. Majeranek pasuje do warzyw, między innymi do kapusty, ziemniaków i
fasoli. Nasiona są używane do aromatyzowania słodyczy i produktów mięsnych.
W kuchni Francuskiej stosowany jest miedzy innymi w bukiecie przypraw tzw. " bouquet
garni" i wraz z innymi przyprawami stosuje się do aromatyzowania wieprzowina, ryb i
dań z jagnięciny. W kuchni greckiej, stosuje się do mięs z grilla, jagnięciny oraz
dopełnienie cebuli, czosnku i wina . Włosi używają go w sosach pomidorowych, pizzy,
daniń z ryb i warzyw. W Europie Wschodniej , jest on dodawany do grillowanych mięs i
gulaszy z papryki, chili, orzechów, owoców. W krajach Afryki Północnej i Bliskiego
Wschodu, majeranek dodawany jest do jagnięciny, baraniny, potraw z grilla, do warzyw i
owoców morza.
Stosowany do drobiu, pasztetów, serów, wędlin, zup i dresingów do sałatek .
Stosowany jest w mieszankach przyprawowych takich jak: Bouquet garni , fines herbes,
khmeli suneli, mieszanki ziół do kiełbas i mieszanki przypraw do marynat.
Grecy majeranek szeroko stosowali aby leczyć obrzęk, drgawki, i zatrucia. Tradycyjnie
był używany w herbacie, aby leczyć bóle głowy, katar, oczyścić zatoki oraz działa
uspokajająco. Majeranek jest również używany aby złagodzić bóle brzucha i bóle mięśni
oraz poprawiaj krążenie. Okazuje się, że mają dobre właściwości przeciwutleniające, z
tłuszczami i pomaga zachować kolor karotenoidów.
23
Stewia – naturalny słodzik
Stewia, skupnia (Stevia) – rodzaj z rodziny
astrowatych obejmujący ok. 240 gatunków.
Rośliny te występują w Ameryce Południowej i
Ameryce Środkowej sięgając na północy po
Meksyk i Stany Zjednoczone. Naukowa nazwa
rodzaju upamiętnia Pedro Jaime Esteve
(zwanego Steviusem) – botanika i medyka z
Walencji, zm. 1556[3].
Do rodzaju należą rośliny jednoroczne, byliny,
półkrzewy i krzewy osiągające zwykle ok. 50–120
cm wysokości. Pęd jest wzniesiony i zwykle
rozgałęziony. Liście ułożone w większości
naprzeciwlegle lub skrętolegle, ogonkowe lub
siedzące. Blaszka liściowa 1- lub 3-żyłkowa,
kształtu od równowąskiego, przez lancetowate do
jajowatego i trójkątnego, całobrzega do
piłkowanej, gładka lub naga. Kwiaty skupione w
dyskowate koszyczki luźne do gęstych. Korona
kwiatów purpurowa do różowej, rzadziej biała,
kształtu dzwonkowatego[3].
Stevia rebaudiana jest rozpowszechniona w uprawie i wykorzystywana jako źródło
stewiozydów i do słodzenia potraw i napojów.
24
Kocanka włoska Curry /Helichrysum italicum
Roślina ta jak nazwa łacińska wskazuje, pochodzi z
cieplejszych rejonów Europy, dlatego może
nieprzezimować w naszych ogrodach jeśli temperatury
będą bardzo niskie. Najlepiej nadaje się więc do donic
które bez problemu można wstawić na zimę do
cieplejszych pomieszczeń. Pomieszczenia do zimowania
Kocanki włoskiej nie mogą być pomieszczeniami
ciemnymi takimi jak piwnica. Kocanka włoska powinna
mieć zapewnioną przepuszczalną glebę kompostowa
oraz słoneczne stanowisko. Podlewać należy ją z
umiarem, szczególnie przy niższych temperaturach ze
względu na jej podatność na gnicie.
Ze względu na zapach liści przypominający do złudzenia mieszankę przypraw ,,Curry'',
w krajach anglojęzycznych Kocanka włoska najczęściej nazywana jest potocznie
,,Rośliną Curry'' (Curry Plant). Zapach ten silnie wyczuwalny jest przy zroszeniu liści i jest
on znacznie silniejszy od dosyć delikatnego gorzkawego smaku. Świeże, drobniutko
posiekane liście dodaje się w niewielkich ilościach głównie do sałatek, majonezów i
wytrawnych białych serków. Poleca się ją także do dań rybnych i z kurczaka szczególnie
tych z ryżem, w których stosuje całe małe gałązki usuwając je przed podaniem, tyczy się
to nie tylko pieczeni, gałązki kocanki można wrzucać do wody na krótko przed końcem
gotowania aromatyzując w ten sposób ryż.
Kocanka włoska ma zastosowanie w kosmetyce w postaci roztworów olejku
eterycznego (wysoce cenionego zarówno w przenośni jak i dosłownie) oraz hydrolatu,
maceratu a także naparów.Preparaty te mają właściwości silnie antybakteryjne,
przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe oraz antyoksydacyjne. Preparaty z kocanki są
doskonałym środkiem stosowanym na skórę w celu gojenia ran, zaniku blizn oraz
likwidacji stanów zapalnych i alergicznych skóry. Substancje aktywne rośliny poprzez
działanie obkurczające na naczynka regeneruje skórę przy opuchnięciach, siniakach,
oparzeniach, wybroczynach, przekrwieniach, rozstępach oraz trądziku. Olejek kocanki
jest również składnikiem perfum, mydeł oraz innych kosmetyków.
Pomimo iż miodowo-korzenny aromat ze względu na skojarzenia z potrawami z curry
nie każdemu odpowiada, olejek eteryczny z kocanki włoskiej jest bardzo ceniony w
aromaterapii. Posiada on właściwości relaksacyjne, immuno-stymulacyjne, tonizujące,
łagodzące uczucie bólu, poprawiające samopoczucie, pomagające w walce z
bezsennością jak również ulgę dla układu oddechowego szczególnie przy schorzeniach
o podłożu bakteryjnym oraz astmatycznych. Jako środek regulujący pracę serca
polecany jest przy palpitacji.
Helichrysum italicum posiada dosyć szerokie zastosowanie w medycynie ludowej.
Preparaty z tego zioła stosowane są zewnętrznie na bóle mięśni i stawów min.
reumatyczne, opuchlizny, stłuczenia, krwiaki (substancje rośliny sprawiają że tkanki
reabsorbują krew, znika zaczerwienienie i uczucie bólu wywołane uciskaniem nerwów) a
także w celu zatamowania krwawienia i odkażenia przy drobnych zranieniach i
obtarciach. Picie naparów wspomaga układ odpornościowy i zalecane jest przy
przeziębieniach, gorączce, bólach żołądka, schorzeniach wątroby oraz astmie. Podobnie
inhalacje z naparów są wielce pomocne w stanach zapalnych układu oddechowego i
astmatycznych. Można również używać naparów w celu dezynfekcji jamy ustnej.
25
Estragon Artemisia dracunculus
Estragon jest wieloletnim ziołem, cenionym jako
przyprawa kuchenna. Posiada liczne właściwości
zdrowotne, a dodawany do potraw może zastępować
sól. Z powodzeniem własny estragon możemy uprawiać
na ogrodowej grządce lub choćby w domu w doniczce, a
zbiory są możliwe przez cały sezon. Zobacz jak wygląda
uprawa estragonu oraz jakie jest zastosowanie
estragonu w kuchni i medycynie.
Estragon (Artemisia dracunculus), określany też jako
bylica estragon lub draganek, to wieloletnie zioło, które
do Europy przywędrowało w czasie wojen krzyżowych z
obszarów środkowej Azji. Jest silnie krzewiącą się
byliną, o prostych łodygach, drewniejących u nasady.
Może osiągać do 1,5 m wysokości. Liście są podłużne, lancetowate, barwy zielonej.
Żółtozielone koszyczki kwiatowe, zebrane w wiechowate kwiatostany, możemy
obserwować od połowy lata do jesieni.
Estragon - wymagania, stanowisko uprawy
Uprawa estragonu może być prowadzona na stanowisku słonecznym i osłoniętym od
wiatru. Gleba powinna być żyzna, próchnicza, o pH zbliżonym do obojętnego, dobrze
spulchniona i odchwaszczona. W okresie wzrostu estragon wymaga odchwaszczania i
podlewania.
Estragon - rozmnażanie, wysiew nasion
W uprawie w naszym kraju spotykane są dwie formy estragonu - rosyjska i niemiecka.
Forma niemiecka (zwana też francuską) jest bardziej popularna, jednak w naszym
klimacie rzadko zakwita i wydaje nasiona. Dlatego też ten estragon rozmnaża się wiosną
z rozłogów podziemnych. W tym celu estragon trzeba wykopać i z rośliny matecznej
pobrać fragmenty rozłogów z kilkoma oczkami, a następnie posadzić je bezpośrednio do
gruntu w rozstawie nie mniejszej niż 40x40 cm. Tak przygotowane sadzonki
przykrywamy warstwą gleby grubości około 8 cm. Latem można też pobrać sadzonki
zielne.
Z nasion można zaś rozmnażać formę rosyjską, która jest nieco ostrzejsza w smaku i
bardziej gorzka. Wiosną wysiewa się je do doniczek w domu lub na rozsadniku.
26
Oregano Lebiodka pospolita
Lebiodka pospolita (Origanum vulgare), zwana
popularnie oregano – gatunek rośliny
wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych.
Rośnie w Afryce Północnej, Europie i Azji[2]. W
Polsce występuje na całym terytorium i jest
pospolity. Inna nazwa: dziki majeranek[3].
Łodyga wzniesiona, prosta, sztywna,
czterokanciasta, rozgałęziona, o wysokości do 80 cm. Cała jest owłosiona, czasami
wybarwiona na purpurowo. Cała roślina wytwarza silny, charakterystyczny zapach.
Wszystkie liście ogonkowe, jajowate, tępe, całobrzegie, czasami słabo ząbkowane.
Ulistnienie naprzeciwległe. Na liściach występują drobne, przeświecające punkty. Są to
gruczoły wytwarzające olejki eteryczne.
Kwiaty wyrastają w szczytowych podbaldachach. Są przedprątne, jedno, lub obupłciowe,
zapylane przez błonkówki. Ich kielich ma jajowatotrójkątne, zaostrzone ząbki, korona o
długości 4-6 mm ma różowoliliowy kolor i jest wargowa. 3 klapy dolnej wargi są okrągłe,
warga górna i środkowa klapa dolnej wargi są nieco wycięte. Występują małe
przykwiatki, o szerokości większej niż ich długość.
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Świetliste zarośla, zwłaszcza
nadrzeczne, widne lasy liściaste, suche wzgórza i zbocza. W górach rośnie aż do piętra
kosodrzewiny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl.
Trifolio-Geranietea.
Surowiec zielarski : ziele (Origani Herba). Głównym składnikiem jest olejek eteryczny
zwany olejkiem tymolowym, zawierający tymol, karwakrol i seskwiterpeny. Ponadto jako
składniki czynne występują garbniki, flawonoidy (apigenina, luteolina), kwas kawowy,
kwas ursolowy, kwas rozmarynowy[4] i fitosterole. W owocach obecny śluz (ok. 6%).
Działanie : wykrztuśne, dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, moczopędne,
przeciwskurczowe, wiatropędne, odtruwające. Zewnętrznie olejek tymolowy wykorzystuje
się do płukania gardła, wzmacniających kąpieli oraz przy trudno gojących się ranach
skóry i świądzie. Napar z mieszanki lebiody (zazwyczaj w mieszance z innymi ziołami)
działa wiatropędnie i stosowany jest przy atonii jelit, nadmiernej fermentacji jelit, bębnicy,
chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niedoczynności wątroby.
Zbiór i suszenie : zbiera się ziele w okresie kwitnienia i suszy w przewiewnym miejscu.
Sztuka kulinarna: roślina przyprawowa w kuchni wielu narodów, głównie zachodnich.
Wchodzi m.in. w skład ziół prowansalskich. Lebiodki używa się do sosów, pizzy,
przyprawiania mięsa, sałatek.
Używana jest do przyprawiania niektórych wódek, wina wermut, likierów.
Wchodzi w skład niektórych kosmetyków, jest składnikiem płynów do kąpieli i do płukania
ust.
27
Mięta: zwyczajna, cytrynowa, ananasowa.
Jest niezwykle aromatyczna i orzeźwiająca.
Nieoczywista, a przez to i wielozadaniowa.
Kocha się w słodkościach, dlatego też
bardzo często można ją spotkać w
towarzystwie deserów. Romansuje również
z mięsami, warzywami, owocami oraz
różnego rodzaju napojami. Nie jest jej
groźny nawet chłód, dlatego też wspaniale
odnajduje się w objęciach kostek lodu.
Napar z jej liści i świeżej herbaty pozwoli każdemu rozpoznać smak herbaty po
marokańsku.
Jest nie tylko aromatyczna, ale i ochładzająca, ostra. W smaku świeża mięta przeważnie
jest słodka, ale potrafi również zaskoczyć odrobiną goryczy. Z pozoru wydaje się więc
zwyczajna, przeciętna. Jednak jej bliższe poznanie każdego przekona, że jest to silna i
asertywna kobieta. Świadczą o tym m.in. właściwości lecznicze mięty oraz jej
zastosowanie. Bardzo często uczestniczy w regulacji pracy wątroby, rozluźnieniu
organizmu oraz poprawie nastrój. Zastosowanie mięty jest także skutecznym antidotum
na problemy żołądkowe, drażliwość przewodu pokarmowego, wzdęcia lub poranne
mdłości. Jej orzeźwiające właściwości pomagają również rozproszyć wszelkie
zablokowania – tak na poziomie psychicznym, jak i fizjologicznym (uwalnia głowę,
wspiera gardło, oczyszcza krew i uspokaja żołądek). Korzystnie wpływa też na działanie
dróg oddechowych, rozszerzając je i ułatwiają im funkcjonowanie. Skutecznie eliminuje
też uczucie gorąca skóry, czyli zarówno zaczerwienienia, jak i swędzenie (działa
ujędrniająco, znieczulająco i rozkurczowo). Zawiera olejek eteryczny, w skład którego
wchodzą: flawonoidy, gorycze, karoten, witamina A i C, rutyna, garbniki oraz mentol.
Wspaniale pachnie i pięknie się prezentuje – tak w sałacie z prażonymi orzechami, jak i
w kompozycji ze smażonym jabłkiem. Świeża mięta to również doskonały pomysł na
orzeźwiający i leczniczy napój. Swoje zastosowanie mięta odnajduje także poza kuchnią
– np. w łazience, kiedy towarzyszy nam w kąpieli.
Najbardziej aromatyczna i terapeutyczna jest w postaci świeżych liści. Suszona
sprawdza się w naparach oraz przetworach. Wspaniale komponuje się z takimi
dodatkami jak: imbir, melisa, kora cynamonowa i miód – wówczas jest w stanie
współtworzyć wspaniały napar, skuteczny w walce z przeziębieniami.
Można ją także utrzeć na pastę, dodając szczyptę soli, łyżeczkę soku z cytryny,
sproszkowany kumin oraz nasiona kolendry.
Zastosowanie:
Desery, Sałaty, Ryby, Nabiał, Napoje, Warzywa i Owoce, Jagnięcina, Kuchnia Azjatycka
28
Ziele Azteków
Słodkie azteckie ziele (Lippia dulcis) może być
słodzikiem dla diabetyków i osób dbających o
linię. Liście mają miętowo-cytrusowy zapach i
są bardzo słodkie - stanowią naturalny cukier do
deserów i herbat. Zawiera hernandulynę, dzięki
której jest bardzo słodkie, słodsze nawet od
stewii. Pomaga również na kaszel,
przeziębienie, zapalenie oskrzeli oraz astmę.
Liście służą do słodzenia napojów, jako dodatek
do lodów czy sałatek owocowych.
Roślina rośnie szybko, ładnie wygląda w wiszącym pojemniku lub na rabatach.
Gleba: piaszczysto-gliniasta, przepuszczalna.
Stanowisko: lubi światło, ale nie bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Wymaga
miejsc zacisznych, półcienistych.
Kwitnienie: VII-IX.
W Polsce nadaje się do uprawy wyłącznie w pojemnikach lub w gruncie jako roślina
jednoroczna.
Posadzona do gruntu szybko pokrywa otaczającą przestrzeń.
Wymaga systematycznego, umiarkowanego podlewania. Nie toleruje przesuszenia
podłoża, nie lubi też przelania.
Co kilkanaście dni należy nawozić słodkie azteckie ziele zwykłym azotowym nawozem
do warzyw.
Roślinę w pojemniku możemy przezimować w jasnych pomieszczeniach z temperaturą
10-15°C. Najlepsze do tego celu są chłodne werandy i jasne klatki schodowe. Może być
też parapet okienny, pod którym nie ma kaloryfera.
Może być rozmnażane przez nasiona lub odkłady pędowe. Pędy, które dotykają ziemi
szybko się zakorzeniają.
Roślina nie toleruje temperatury poniżej 8°C.
29
Melisa
Melisa jest ziołem o świeżym cytrusowym
zapachu, bardzo łatwym w uprawie. Melisa z
wyglądu przypomina miętę, jest od niej mniej
inwazyjna i łatwiejsza do opanowania. Jest
wieloletnią rośliną zielną z liśćmi w kształcie
serca, pokrytymi sztywnymi włoskami; rośnie do
1-2 metrów wysokości.
Świeże liście można mrozić lub przechowywać w
plastikowych woreczkach w lodówce przez kilka
dni.
Wysuszone
liście
powinny
być
przechowywane w szczelnym pojemniku. W calu
prawidłowego wysuszenia liści, nie wolno
umieszczać ich w pełnym słońcu ani w cieple,
należy rozłożyć je na gazecie lub powiesić w pęczkach w ciemnym i przewiewnym
miejscu. Podczas suszenia liście tracą część smaku.
Melisa dobrze komponuje się z zielem angielskim, liśćmi laurowymi, miętą, pieprzem,
rozmarynem i tymiankiem. Świeże zioła zawierające olejki eteryczne nie posiadają
intensywnego smaku, dlatego powinno się je dodawać pod koniec gotowania. Melisa jest
znakomitym dodatkiem do sałatek owocowych, sałatek warzywnych, masła ziołowego,
napojów owocowych oraz sorbetów. Melisa jest częstym składnikiem dań z jajek,
kremów, zup i zapiekanek, a także nadziewek do drobiu, baraniny lub wieprzowiny. Jej
subtelny aromat idealnie podkreśla smak sosów i marynat do ryb. Dobrym połączeniem
smakowym jest melisa ze świerząbkiem.
Herbatka z melisy od dawna znana jest jako napój zapewniający długowieczność. Dzisiaj
stosuje się ją do leczenia przeziębienia i grypy, jako zioło obniżające ciśnienie krwi, a
także na bezsenność i niestrawność. Melisa ma działanie wiatropędne, łagodzące
skurcze w przewodzie pokarmowym i pomaga na wzdęcia i niestrawność. Ze względu na
swoje łagodne właściwości antydepresyjne można ją pić w przypadku niestrawności
związanej ze stanami lękowymi lub depresją, a także w celu zredukowania napięcia i
stresu. Melisa może być skutecznie stosowana w przypadku migreny, nerwobóli,
zaburzeń lękowych wywołujących palpitacje, a także na bezsenność. Melisa wzmacnia
serce i układ krążenia, powodując łagodne rozszerzanie się naczyń krwionośnych,
obniżając ciśnienie krwi. Może być stosowana jako łagodny środek przeciwgorączkowy,
łagodzący objawy grypy. Inhalacje z melisy działają przeciwwirusowo, prawdopodobnie
dzięki zawartości kwasu rozmarynowego i innych składników z grupy polifenoli.
Melisa jest bezpieczna dla dzieci i ma bardzo dobry smak. Świeże liście koją ukąszenia
owadów, a maść na bazie melisy pomaga w walce z opryszczką.
Melisa jest rośliną ozdobną, preferującą żyzne wilgotne gleby oraz półcień. Dobrze znosi
bezpośrednie działanie promieni słonecznych, jednak rośliny uprawiane w cieniu wydają
się być większe i bardziej soczyste. Niebiesko-białe lub żółte kwiaty rosną u nasady liści i
kwitną od maja do października. Po zapyleniu pojawiają się długie, owalne brązowe
nasiona. Dla optymalnego smaku i zapachu liście powinny być zebrane przed
kwitnieniem. Późną jesienią roślinę należy przyciąć.
30
Bazylia zielona
Ocimum basilicum
Słowo „bazylia” pochodzi od greckiego słowa
basileus, oznaczającego "króla", znana też jest jako
ziele św. Józefa.
Zioło to pochodzi z Indii, jest często używane w kuchni
włoskiej, odgrywa ważną rolę w kuchni azjatyckiej.
Zależnie od gatunku i odmiany, liście bazylii mogą
mieć smak anyżu oraz silny, ostry, często słodki
zapach.
Istnieje wiele odmian bazylii, ale ta o dużych,
soczystych liściach jest zdecydowanie najbardziej
popularna. Ma orzeźwiający, goździkowy i anyżowy
zapach, dorasta do około 50 cm. Łodygi są ciemnozielone, owalne, liście mają od ok. 30 mm do ok. 100
mm długości. Smak bazylii suszonej jest znacznie mniej ostry niż mocny aromat świeżo
zebranych liści.
Unikaj kupowania świeżej bazylii jeśli jej liście są zwiędłe lub mają czarne ślady. Pęczki
świeżej bazylii mogą być zamrożone i przechowywane z powodzeniem przez kilka
tygodni. Można też umieścić mały pęczek w woreczku wypełnionym powietrzem i
umieścić w zamrażarce- w ten sposób liście nie będą zgniecione. Innym skutecznym
sposobem na zachowanie świeżości bazylii może być umieszczenie liści w słoiku
(posypując każdy solą, następnie napełniając słoik oliwą z oliwek, i zakręcony trzymać w
lodówce).
Bazylia nie lubi być zalewana wodą (lecz należy podlewać ją systematycznie), lubi
światło, ale niezbyt ostre. Bazylie powinno się przesadzić do dobrej ziemi, gdyż w
obecnej ziemi mogą być pasożyty, które sprawiają że bazylia szybko więdnie.
Aromat bazylii sprawia, że jest ona idealnym uzupełnieniem pomidorów (często
określana jest jako "zioło pomidorowe"). Ponadto jest doskonałym dodatkiem do
bakłażana, cukinii i szpinaku. Dodając bazylię w ciągu ostatnich 30 minut gotowania,
poprawiamy smak zup roślin strączkowych (groch, soczewica). Doskonale pasuje też do
drobiu, gulaszów, sosów, pasztetów. (na zdjęciu bazylia suszona - przyprawa kulinarna)
Bazylia to podstawowy składnik pesto, którego pozostałymi składnikami są parmezan,
orzeszki pini, czosnek, sól i olej.
Bazylia wchodzi w skład ziół prowansalskich.
31
Tymianek
Tymianek pospolity, którego inne nazwy to macierzanka
tymianek, czy tymianek właściwy,
Jest ziołem wieloletnim, pochodzącym z obszarów
śródziemnomorskich. W naszym kraju głównym
problemem
w
uprawie
tymianku
jest
niska
mrozoodporność tej rośliny, dlatego często uprawia się ją
jako jednoroczną.
Otrzymane sadzonki tymianku można wysadzić do
gruntu, gdy minie ryzyko przymrozków, czyli w drugiej
połowie maja. Jeżeli nie wysialiśmy nasion, w tym czasie
można też kupić gotową rozsadę. Sadzonki tymianku
powinny mieć wysokość od 6 do 10 cm. Sadzimy je w
rozstawie 30 x 40 cm.
Pod uprawę tymianku w ogrodzie należy przeznaczyć miejsce słoneczne i ciepłe,
osłonięte od wiatrów. Gleba powinna być żyzna ale dość przewiewna, o dużej zawartości
próchnicy, najlepiej wapienna. Podczas wzrostu roślin należy usuwać chwasty z
międzyrzędzi i pamiętać o podlewaniu.
Jeżeli chcemy tymianek przezimować na grządce, na zimę trzeba go okryć liśćmi,
słomą lub stroiszem. Wówczas trzeba też pamiętać aby od sierpnia już nie ścinać pędów
na zbiór ziela, gdyż późno przycięte będą bardziej narażone na przemarzanie.
Tymianek może być też uprawiany cały czas w doniczkach, w których będzie świetnie
rósł na balkonie lub tarasie. Wówczas nasiona tymianku wysiewamy w domu po 3 szt. do
doniczki na przełomie marca i kwietnia, a od końca maja rozsadę wystawiamy na
zewnątrz, pamiętając o uprzednim jej zahartowaniu. Pielęgnujemy podobnie jak w
gruncie, odchwaszczając i regularnie podlewając. Jeżeli tymianek ma rosnąć przez kilka
lat, w listopadzie doniczki należy schować do pomieszczenia zabezpieczonego przed
mrozem. Przez zimę najlepiej przechować rośliny w temp. 10 - 15°C. Na ten czas
ograniczamy podlewanie, gdyż rośliny wejdą w stan spoczynku.
Jako surowiec zielarski zbiera się od czerwca do września zakwitające, szczytowe, nie
zdrewniałe części pędów tymianku, ścinając je około 10 cm nad ziemią. W praktyce
najczęściej przeprowadza się zbiór na początku kwitnienia, w czerwcu, tuż przed pełnią
kwitnienia, następnie w sierpniu.
Tymianek ma działanie bakterio- i grzybobójcze oraz wykrztuśne. Wykorzystywane jest
w leczeniu kaszlu, dolegliwościach gardła, do poprawienia apetytu i trawienia.
Napary z ziela tymianku stosowane są głównie do płukania jamy ustnej i gardła, jako
środki odkażające i przeciwzapalne. Ziele tymianku można również wykorzystać do
kąpieli leczniczych lub okładów przy łojotoku, trądziku, wyprysku. Najczęściej do tych
celów łączy się tymianek z innymi ziołami o działaniu przeciwbakteryjnym i
przeciwzapalnym, np. rumiankiem i szałwią. Z ziela tymianku przygotowuje się również
płukanki do włosów.
W kuchni tymianek ma zastosowanie jako przyprawa do mięs, sosów, sałatek i zup.
32