Przeczytaj fragment

Wprowadzenie
Oddaję w ręce Czytelnika opracowanie zbiorowe pt. Ludzie, władza, narody, religie. Lubelszczyzna, Polska, Europa, na które złożyły się artykuły napisane przez 36
autorów z ośrodków naukowych z Polski, Estonii i Łotwy. Do powstania niniejszej
książki zainspirowały nas działalność i zainteresowania naukowe Profesora Jana
Lewandowskiego, wybitnego historyka dziejów nowożytnych, któremu – z okazji
jego siedemdziesiątych urodzin i czterdziestopięciolecia pracy badawczej i dydaktycznej – pragniemy ją ofiarować.
Jubilat jest człowiekiem nietuzinkowym. To znakomity historyk czasów nowożytnych, posiadający imponujący dorobek pisarski i ugruntowaną pozycję w środowisku uniwersyteckim. Wspaniały nauczyciel akademicki, znany z niezwykle barwnych, nieledwie gawędziarskich wykładów, zadziwiający swą erudycją, inspirujący
studentów pozostających pod jego opieką promotorską. Prywatnie zaś Pan Profesor daje się poznać jako ciekawy rozmówca, chętnie opowiadający o przygodach,
w jakie obfitowało jego życie, a także prawdziwa skarbnica anegdot i dowcipów.
W tomie tym zamieszczone zostały: biogram Jubilata, jego bibliografia naukowa oraz wykaz prac dyplomowych (doktorskich i magisterskich), które zostały napisane pod jego kierunkiem w Zakładzie Historii Nowożytnej, a potem Zakładzie Historii Polski XIX w. Instytutu Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Wszystkie teksty zostały zgrupowane w sześciu częściach tematycznych o następujących tytułach: I. Małe ojczyzny, II. Polacy i ziemie polskie w okresie I wojny
światowej i tuż po niej, III. Polacy a państwa bałtyckie i skandynawskie, IV. Między ideologią, religią a polityką, V. Polska wobec Europy, Europa wobec Polski, VI.
Człowiek wobec wyzwań epoki. Wybór ten odzwierciedla podstawowe obszary zainteresowań badawczych Profesora Jana Lewandowskiego.
W tomie znalazły się artykuły prezentujące bogaty wachlarz tematyczny. Ich
autorzy to zarówno doświadczeni badacze o bogatym dorobku, jak i historycy,
12
Wprowadzenie
którzy dopiero wkraczają na ścieżki naukowe. Niewątpliwą wartością ich tekstów
jest przede wszystkim nowatorstwo, jeśli chodzi o podejmowaną tematykę, a także świeże spojrzenie na zagadnienia już dobrze przebadane, zwłaszcza w wydaniu
historyków z Łotwy, Estonii czy Ukrainy.
W części pierwszej umieszczone zostały teksty traktujące o naszej małej ojczyźnie – Lubelszczyźnie, szczególnie zaś o Krasnymstawie, z którym związana
była młodość Profesora Jana Lewandowskiego. Regionalistom polecam zaś artykuł
poświęcony dobrom Siemień i ich właścicielom w epoce pouwłaszczeniowej oraz
szkice historyczno-literackie traktujące o kulturowo-religijnym pograniczu polsko-ukraińskim (Coś z Leblanca). Część druga opowiada o zagadnieniach dotyczących losów ziem polskich w czasie pierwszej wojny światowej i tuż po niej. Warto
tu przeczytać artykuły młodych historyków ukraińskich poświęcone wojennym
losom profesorów Uniwersytetu Lwowskiego oraz rokowaniom brzeskim, z których wyłonił się kształt państwa ukraińskiego. Oprócz tego zachęcam do lektury
tekstów o deportowaniu kolonistów niemieckich w 1915 roku z niektórych guberni
Królestwa Polskiego; o tym, w jaki sposób na terenie okupacji austro-węgierskiej
działała cenzura; jakie siły polityczne przystąpiły do rywalizacji o władzę w Galicji tuż przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę. Po lekturze części trzeciej
dowiemy się, jak Polacy zapisali się w historii Łotwy; poznamy dzieje członków
rodu Kaplińskich, wyjątkowo zasłużonych dla szerzenia kultury polskiej w Estonii; przekonamy się, jak posłowie polscy w wyższej izbie rosyjskiego parlamentu
bronili autonomii Finlandii; a także przyjrzymy się działalności misyjnej siostry
Urszuli Ledóchowskiej na terenie państw skandynawskich. Mieszanie religii i polityki to sprawa kontrowersyjna. Taką właśnie tematykę podejmują opracowania
poświęcone: ks. Wincentemu Łańcuckiemu, problemowi konwersji wyznaniowej
w Cesarstwie Rosyjskim, kształtowaniu się sieci parafialnej na terenie Zachodniej
Łemkowszczyzny, poglądom Michaiła Rajewskiego na rodzący się nacjonalizm
ukraiński oraz panamerykańskiej polityce USA i reakcji na nią do zakończenia
II wojny światowej (część IV). W części piątej podjęta została kwestia odwiecznego polskiego kompleksu: potrzebie przeglądania się w oczach cudzoziemców. Jak
postrzegano w Wielkiej Brytanii bohatera dwóch narodów, Tadeusza Kościuszkę;
jakich wskazówek dla rozwoju społeczeństwa dopatrywali się polscy dziennikarze podczas paryskich wystaw powszechnych; w jaki sposób starano się zaprezentować odrodzone państwo polskie przedstawicielom prasy brytyjskiej? Niezwykle
ciekawie prezentowali się Polacy w literaturze łacińskiej dojrzałego średniowiecza.
W części szóstej znalazły się artykuły biograficzne. Poznamy losy Bronisława Zaleskiego na zesłaniu w Orenburgu, dzieje przyjaźni Zygmunta Lubicz-Zaleskiego
i Bohdana Winiarskiego w świetle ich korespondencji oraz wspomnień; działalność gospodarczą i społeczną najmniej dotychczas znanego z braci Szeptyckich,
Wprowadzenie
13
Aleksandra; relacje Szwajcara, Franciszka von Erlacha o powstaniu styczniowym
na Lubelszczyźnie; zasługi pochodzącego z Tartu Otto Freymutha dla ocalenia
księgozbioru polskiego w Toruniu w latach II wojny światowej; rolę Konstantego
Rokossowskiego w sowietyzacji Wojska Polskiego; metodologiczne rozważania na
temat wyzwań stojących współcześnie przed historykiem.
Wyrażając wdzięczność wszystkim Autorom za przygotowanie niezwykle ciekawych opracowań, będących pokłosiem często wieloletnich poszukiwań badawczych, a także talentu pisarskiego, życzę Czytelnikowi inspirującej lektury.
Agnieszka Kidzińska-Król