Temat 6 - Postępowanie sądowe.

Temat 6: POSTĘPOWANIE SĄDOWY.
1.
2.
3.
4.
Pojęcie postępowania sądowego.
Rodzaje postępowań sądowych.
Organy procesowe.
Uczestnicy postępowania sądowego.
Pojęcie postępowania sądowego:
postępowanie sądowe (proces sądowy) – zbiorcza nazwa dla postępowań odbywających się przed
niezawisłymi i niezależnymi organami – sądami, mające na celu rozpatrzenie i rozstrzygnięcie
sprawy lub wykrycie przestępstwa i jego sprawcy.
wyróżnić można następujące rodzaje postępowań sądowych:
− postępowanie cywilne
− postępowanie karne
− postępowanie administracyjne
Rodzaje postępowań sądowych (3):
postępowanie cywilne – (proces cywilny) to zespół norm prawnych regulujących sposób
postępowania w sprawach z zakresu prawa cywilnego, czyli między osobami fizycznymi
i prawnymi, dla przykładu: w sprawach odnoszących się do rzeczy, własności, majątku, spadku,
rodzinnych, alimentacyjnych, sprawach z zakresu prawa pracy i zobowiązań. Postępowanie
cywilne prowadzone jest w oparciu o przepisy Kodeksu Postępowania Cywilnego (KPC).
postępowanie karne – (proces karny) to zespół norm regulujących czynności procesowe, których
celem jest ustalenie, czy zaistniał czyn zabroniony (przestępstwo), a następnie wykrycie jego
sprawcy i pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Postępowanie karne prowadzone jest w
oparciu o przepisy Kodeksu Postępowania Karnego (KPK).
postępowanie administracyjne – to postępowanie toczące się przed sądami administracyjnymi w
sprawach z zakresu kontroli administracji publicznej, czyli sądy orzekają w sprawach skarg na:
decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, inne akty lub
czynności z zakresu administracji publicznej, bezczynność organów, akty j.s.t. i inne. Postępowanie
administracyjne prowadzone jest w oparciu o przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego
(KPA).
Organy procesowe:
organ procesowy – to każdy organ państwowy uprawniony do wydawania decyzji w toku procesu
oraz wykonywania czynności procesowych, np. w postępowaniu przygotowawczym (I faza
postępowania): prokuratura, Żandarmeria Wojskowa, Straż Miejska, Policja, ABW, CBŚ,
skład orzekający sądu:
− 1 osobowy, w sprawach karnych,
− 3 sędziów, w sprawach złożonych,
− 1 sędzia + 2 ławników, w sprawach o zbrodnie,
− 2 sędziów + 3 ławników, w sprawach zagrożonych karą dożywotniego więzienia,
wyłączenie sędziego: sędzia może być wyłączony z rozprawy,
niezawisłość sędziowska:
− sposób powołania: powoływani przez Prezydenta RP na wniosek KRS,
− nieusuwalność: sędzia sprawuje swój urząd dożywotnio. Jest przenoszony w stan spoczynku ze
względu na stan zdrowia lub osiągnięcie wieku emerytalnego. Może być usunięty lub
zawieszony tylko na podstawie orzeczenia sądu,
− niedopuszczalność przeniesienia: sędzia może być przeniesiony na inne stanowisko tylko za
jego zgodą. Wyjątek – zmiany organizacyjne sądu lub orzeczenie sądu,
1
− immunitet sędziowski: sędzia nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej lub
pozbawiony wolności bez zgody sądu dyscyplinarnego. Wyjątek: zatrzymany lub aresztowany
na gorącym uczynku,
− status materialny: wynagrodzenie i warunki pracy odpowiadające godności sądu,
− niepołączalność: sędzia nie może łączyć swojej funkcji z innymi funkcjami w życiu publicznym,
− apolityczność: nie mogą należeć do partii politycznych.
ławnicy:
− zasiadają obok sędziego,
− 30 lat, nie więcej niż 65,
− wykształcenie co najmniej średnie,
− nieskazitelna opinia,
− na 4 – letnią kadencję powołują rady gmin.
Uczestnicy postępowania sądowego:
stroną procesową – jest podmiot występujący z żądaniem ukarania lub podmiot, przeciw któremu
takie żądanie jest skierowane. Stronami procesowymi są:
− oskarżyciel: to strona występująca do sądu z żądaniem ukarania oskarżonego,
− oskarżyciel publiczny: to prokuratura, która wnosi akt oskarżenia w sprawach o przestępstwa
z oskarżenia publicznego,
− oskarżyciel posiłkowy: to pokrzywdzeni, którzy mogą działać obok oskarżyciela publicznego
w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego,
− oskarżyciel prywatny: to pokrzywdzeni, którzy wnoszą akt oskarżenia w sprawach
o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.
pokrzywdzony:
− to osoba fizyczna lub osoba prawna, która poniosła szkodę w wyniku przestępstwa,
− ma prawo do pomocy prawnej, materialnej, medycznej, psychologicznej i socjalnej.
oskarżony:
− to osoba przeciw której został wniesiony akt oskarżenia,
− prawa oskarżonego: prawo do obrony, prawo do korzystania z tłumacza, prawo do
porozumiewania się ze swoim obrońcą, brak obowiązku dowodzenia swojej niewinności.
powód: osoba występująca z powództwem w poszukiwaniu ochrony prawnej.
pozwany: strona bierna procesu cywilnego, przeciwko której skierowane zostało powództwo.
Reprezentanci strony procesowej:
to osoby, które działają w imieniu strony na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez stronę,
wskutek zarządzenia sądu, lub na podstawie ustawy. Są nimi:
− adwokat (obrońca): można wybrać obrońcę lub sąd na wniosek oskarżonego wyznacza
obrońcę z urzędu. Przy oskarżonym nieletnim, niewidomym lub niepoczytalnym udział obrońcy
jest konieczny,
− pełnomocnik: działają w interesie mocodawców – tj. pokrzywdzonych, oskarżycieli i powodów
cywilnych. Mogą być nimi adwokaci lub radcy prawni. Strony nie mogą mieć więcej niż 3
pełnomocników.
− przedstawiciel ustawowy: reprezentują w procesie osoby małoletnie lub ubezwłasnowolnione
(najczęściej to rodzice).
Osobowe źródła dowodowe:
osobowym źródłem dowodowym jest osoba wezwana przez organ procesowy w celu dostarczenia
środka dowodowego, np. zeznania, opinii. Są nimi:
− oskarżony: składa wyjaśnienia,
− świadek: składa zeznania,
− biegły sądowy: wyraża opinie specjalistyczne,
2
− kurator sądowy: występuje gdy oskarżonym jest jego podopieczny,
− świadek incognito: w przypadkach zagrożenia bezpieczeństwa świadka, sąd ma prawo utajnić
jego dane osobowe,
− świadek koronny: może nim zostać jedynie podejrzany, którego zeznania mogą przyczynić się
do pomyślnego zamknięcia sprawy. Wtedy świadek nie podlega karze za popełnione
przestępstwo, a postępowanie przeciw niemu zostaje umorzone.
3