Małgorzata Marzec

Małgorzata Marzec
BIOLOGIA MM – II tura fakultetów – zakres wiadomości z klasy II
ZDROWIE I CHOROBA, ANATOMIA I FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
CHOROBY CZŁOWIEKA I CZYNNIKI JE WYWOŁUJĄCE
Grupa chorób
Nazwa choroby
Dodatkowe informacje
- HAV (droga pokarmowa)
- HBV (droga krwi i płciowa)
- HCV (droga krwi i płciowa)
- HPV wirus wywołuje raka szyjki macicy
- wirus opryszczki
- wirus HIV
- po przechorowaniu odporność na całe życie
- szczepienia ochronne
- szczepienia ochronne
- choroba przenoszona przez kleszcze
- szczepienia ochronne
Zakaźne
wywołane przez
wirusy
- WZW A- zapalenie wątroby typu A
- WZW B- zapalenie wątroby typu B
- WZW C- zapalenie wątroby typu C
- rak szyjki macicy
- opryszczka
- AIDS
- ospa
- odra
- świnka
- kleszczowe zapalenie opon mózgowych
- choroba Heinego-Medina
Zakaźne
wywołana przez
bakterie
- kiła
- rzeżączka
- zapalenie płuc
- gruźlica
- borelioza
- tężec
- wrzody żoładka
- krętek blady
- gonokoki (dwoina Neissera)
- dwoinka zapalenia płuc
- prątki Kocha
- krętki przenoszone przez klaszcze (borelia)
- laseczka tężca
- Helicobacter Pyroli
Choroby
wywołane przez
grzyby
- grzybice (drożdzyce)
- grzyby drożdżaki (bezpośredni kontakt)
Choroby
wywołane przez
pierwotniaki
- śpiączka afrykańska
- malaria
- rzęsistkowica
- toksoplamoza (choroba odzwierzęca)
- świdrowiec gambijski (przenosi mucha tse-tse)
- zarodziec malaryczny (przenosi komar widliszek)
- rzęsistek pochwowy
- toksoplazma Gondi
Choroby
wywołane przez
robaki (płazińce i
obleńce
- tasiemczyca
- glistnica
- włośnica
- choroba motyliczna (fascioloza)
- larwy tasiemca w mięsie krowy lub świni
- jaja glisty na brudnych owocach, rękach
- larwy włośnia w mięsie dzikich zwierząt
- jaja motylicy (przywry) na warzywach, owocach
Choroby
wywołane przez
inne zwierzęta
- świerzb (świerzbowiec - pajęczak)
- wszawica
- świerzbowiec (pajęczak), bezpośredni kontakt
- wszy
Choroby
cywilizacyjne i
społeczne
- nowotwory
- alergie
- otyłość
- nadciśnienie tętnicze
- alkoholizm
- uzależnienia
Podaj przykłady badań profilaktycznych, które mogą wykryć chorobę we wczesnej fazie – PRZERYSUJ PONIŻSZE TABELE DO ZESZYTU I UZUPEŁNIJ
Rodzaj badania
Podstawowe badanie krwi (tzw.
morfologia krwi)
Jakie choroby można wykryć we wczesnej fazie dzięki tym badaniom?
Podstawowe badanie moczu
Badanie stomatologiczne
Pomiar ciśnienie krwi i pulsu
Badanie cytologiczne
Rozprzestrzenianie się chorób: uzupełnij tabelę
Drogi przenoszenia
chorób
KROPELKOWA
POKARMOWA
PŁCIOWA
Źródła zakażenia
Sposoby unikania zakażeń PROFILAKTYKA
PRZEZ KREW
PRZEZ
BEZPOŚREDNI
KONTAKT
PRZEDLĄD CHORÓB CYWILIZACYJNYCH
Nazwa
Astma
oskrzelowa
Istota
nagły skurcz oskrzeli,
któremu towarzyszy
obrzęk błony śluzowej
oskrzeli i nadmierne
wytwarzanie śluzu
Objawy
Przyczyny i czynniki ryzyka
- identyfikacja alergenu (w próbie skórnej) i jego
unikanie,
- nagle pojawiająca się duszność (utrudniony
wdech, prawie zatrzymany wydech)
- świszczący oddech, zasinienie twarzy
- kaszel z niewielką ilości szklistej, zbitej
plwociny,
- czynniki alergiczne, np. kurz domowy
(najważniejszym alergenem kurzu są odchody
roztoczy), pierze, sierść zwierząt domowych,
pyłki roślin, pleśnie, pokarmy, leki
- ustępowanie napadu
Rozedma płuc
destrukcja wielu
pęcherzyków płucnych i
powiększenie
pozostałych
- w czasie napadu leki rozkurczowe, hormony
kory nadnercza,
- leczenie odczulające (wstrzykiwanie rosnących
dawek alergenu)
- leczenie klimatyczne (np. wysokogórskie)
- choroba rozwija się powoli,
- duszność, początkowo tylko przy wysiłku,
potem także w spoczynku,
Leczenie i zapobieganie
- przewlekłe nieżyty oskrzeli lub przewlekłe
choroby płuc skutkujące ubytkiem tkanki
sprężystej i utratą jej elastyczności
- przeciążenie układy krążenia
- unikanie przewlekłych schorzeń płuc
- zmian nie da się cofnąć ale można je
zahamować i łagodzić objawy
- sprawne urządzenia odpylające,
Pylice płuc
Nadciśnienie
tętnicze
wdychana substancja
chemiczna zalega w
płucach, wywołując
tam zmiany, np.
zwłóknienia, guzy,
nowotwory
zwiększone ciśnienie
krwi tętniczej
przekraczające 140/90
- duszność wysiłkowa,
- kaszel, plucie krwią,
dolegliwości ze strony układu krążenia
- urlopy profilaktyczne,
- oddychanie powietrzem zawierającym pyły
różnego pochodzenia: krzemionka, węgiel,
talk, azbest, żelazo i in.
- rotacja na stanowisku pracy,
- częste badania kontrolne,
- leczenie wyłącznie objawowe, cofnięcie zmian
nie jest możliwe
- nie leczone może prowadzić do przerostu
lewej komory serca, niewydolności krążenia,
choroby wieńcowej, zawału serca, udaru
- prawdopodobnie zaburzenia mechanizmów
regulujących ciśnienie krwi
- nadciśnieniu sprzyja nadmierne spożycie
- leczenie farmakologiczne
- uregulowany tryb życia i pracy
- eliminowanie napięć i konfliktów
mm Hg
mózgu, niewydolności nerek
soli, alkoholu, nadwaga, niska aktywność
fizyczna, stres
- istotne są czynniki genetyczne
- regularna aktywność fizyczna
- dieta z niską zawartością soli
- niepalenie tytoniu
- pojawiają się dopiero przy znacznym
zwężeniu światła naczynia lub też jego
zamknięciu
Miażdżyca
choroba
zwyrodnieniowa tętnic,
prowadząca do ich
zwężenia lub
zamknięcia przez
odkładające się złogi
cholesterolu i jego
pochodnych
- przy zwężeniu: niedokrwienie narządu, np.
serca, co prowadzi m.in. do niewydolności
krążenia, arytmii
- przy zamknięciu światła:
tętnicy wieńcowej- zawał mózgu,
tętnicy mózgowej- udar mózgu
tętnicy kończyn dolnych- martwica danego
odcinka kończyny
Choroba
wieńcowa
Zawał serca
choroba niedokrwienna
serca, której
przyczynami są zmiany
miażdżycowe w
tętnicach wieńcowych
ostra postać choroby
wieńcowej; martwica
- ból w klatce piersiowej pochodzący spoza
mostka (tzw. zamostkowy)
- dławica wysiłkowa (krótki ból pojawiający
się w czasie wysiłku fizycznego i ustępujący
po przyjęciu leków, np. nitrogliceryny)
- silny ból w klatce piersiowej utrzymujący się
w spoczynku i trwający dłużej niż 20 – 30
- spożywanie nadmiernej ilości tłuszczów
zwierzęcych, produktów bogatych w
cholesterol oraz słodyczy
- mało ruchliwy tryb życia
- palenie papierosów
- nadciśnienie tętnicze
- przyczyna może też być cukrzyca lub
zaburzenia gospodarki lipidowej
uwarunkowane genetycznie
- takie, które sprzyjają rozwijaniu się
miażdżycy, a także nadciśnienia tętniczego
- szczególne znaczenie maja stresy i mało
ruchliwy tryb życia
- jak w chorobie wieńcowej
- odpowiednia dieta, bogata w warzywa,
produkty zbożowe, ciemne pieczywo
- dieta niskokaloryczna u osób otyłych
- ruch i niepalenie tytoniu, ograniczone spożycie
alkoholu
- stosowanie leków normalizujących zaburzoną
gospodarkę tłuszczową
- nie są znane skuteczne sposoby cofnięcia
powstałych zmian
- leczenie farmakologiczne (nitrogliceryna w
czasie napadu, inne leki zapobiegają napadom),
- leczenie operacyjne (plastyka naczyń i
pomostowanie, czyli bypassy)
- zapobieganie – jak w wypadku miażdżycy)
- zapobieganie – jak w miażdżycy
określonego obszaru
mięśnia sercowego
powstająca w wyniku
ustania dopływu krwi
min., nie ustępujący po zażyciu nitrogliceryna
- zaburzenia rytmu serca, niskie ciśnienie
- niepokój, lęk, pocenie się nudności
- przyczyna bezpośrednia – zamknięcie tętnicy
wieńcowej przez blaszkę miażdżycową,
zakrzep, rzadziej stan zapalny
- stosowanie leków ograniczających strefę
miażdżycy (gł. przeciwzakrzepowych) i
przeciwbólowych
- po 2-3 dniach rehabilitacja ruchowa
- leczenie powikłań
PRZEGLĄD CHORÓB SPOŁECZNYCH
Nazwa
Istota
Objawy
Przyczyny i czynniki ryzyka
Leczenie i zapobieganie
- stała bolesność i obrzęk stawów
Reumatoidaln
e zapalenie
stawów
(gościec
przewlekły)
- zmęczenie, gorączka
choroba zapalna
prowadząca do
powstawania trwałych
zmian w stawach
- poranna sztywność mijająca po rozruszaniu
się lub przyjęciu leków
- wyczuwalne guzki w okolicy stawów
- objawy najczęściej dotyczą palców rąk,
nadgarstka, łokci, stóp
Cukrzyca
zespół zaburzeń
przemiany
węglowodanów
wskutek niedoboru
(cukrzyca II typu) lub
braku insuliny (cukrzyca
I typu); powodem jest
niewydolność komórek
- podwyższony poziom cukru we krwi
- c. typu I: przebiega gwałtownie: wzmożone
pragnienie i łaknienie, wielomocz,
chudnięcie, zapach acetonu z ust (kwasica
ketonowa)
- po rozpoczęciu leczenia (wstrzykiwanie
- nieznane
- często (lecz nie zawsze) choroba związana z
nieprawidłowymi reakcjami układu
immunologicznego
- choroba dwukrotnie częściej występuje u
kobiet, zdarza się u dzieci
- nie do końca wyjaśnione, możliwe, że
istnieje podłoże autoimmunologiczne
-istotne są skłonności dziedziczne
- główne czynniki ryzyka – ciąża, otyłość,
zakażenia wirusowe, choroby trzustki, urazy
- leczenie farmakologiczne (środki
przeciwzapalne, niekiedy zastrzyki dostawowe)
- fizykoterapia, masaże, ruch
- w razie konieczności leczenie chirurgicznoortopedyczne (zabiegi operacyjne, protezy
stawów)
- utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy
we krwi przez wstrzykiwanie insuliny (w c.typu
II) na ogół wystarczają leki doustne
- dieta niskotłuszczowa, kontrolowanie spożycia
węglowodanów przyswajalnych szybko (soki,
owoce) i wolno (zboża)
insuliny) ryzyko niedocukrzeń
- c. typu II: łagodny i powolny przebieg,
wczesna diagnoza utrudniona
Langerhansa w trzustce
- powikłania: choroby oczu, nerek, zmiany
neurologiczne, impotencja, podatność na
zakażenia, śpiączka cukrzycowa
- cukrzyca typu I występuje głównie u dzieci i
ludzi młodych
- odpowiednio dobrany wysiłek fizyczny
- cukrzyca typu II występuje głównie u ludzi
otyłych po 40. roku życia
- zapobieganie powikłaniom i ich leczenie
- utrzymywanie właściwej wagi ciała
CHOROBY WENERYCZNE
Nazwa
Rzeżączka
(tryper)
Kiła (syfilis)
Czynnik
zakaźny
Wnikanie do
ustroju
Atakowane narządy,
znaczenie
dwoinki
rzeżączki
(gonokoki)
Neisseria
gonorhoeae
przeważnie
drogą płciową
(3-7 dni
mężczyźni, 7-14
dni kobiety)
atakuje narządy płciowe;
często występująca i
łatwo uleczalna, ale
niekiedy lekceważona
krętek blady
Treponema
pallidum
przeważnie
drogą płciową(24 tyg.)
do czasu pojawienia się
AIDS najgroźniejsza
choroba weneryczna
Objawy
Zapobieganie i leczenie
- pieczenie w cewce moczowej (u mężczyzn niekiedy silne, zwłaszcza przy
oddawaniu moczu)
- ropna wydzielina z cewki moczowej u mężczyzn, u kobiet upławy z dróg
rodnych
- leczenie farmakologiczne
– duże dawki penicyliny
- nie leczona prowadzi do zapalenia narządów płciowych i dość często do
niepłodności
- I okres (2-4 tyg. Od zakażenia): małe, niebolesna owrzodzenia na
narządach płciowych i na ustach, powiększone węzły chłonne w
pachwinach
- II okres (po 10 tyg.) stan podgorączkowy, wysypka, (plamki lub grudki) na
całym ciele, zwykle nie swędząca, znikająca po kilkunastu dniach
- leczenie farmakologiczne
– penicylina
- profilaktyczne badania
krwi np. odczyn
Wassermanna
- do 2 lat długie okresy braku objawów – okres utajony
- III okres (po kilku, kilkunastu latach) uszkodzenie ukł. nerwowego
(porażenia), utrata wzroku, choroby serca i naczyń, guzy w skórze, kościach,
stawach
Rzęsistkowica
rzęsistek
pochwowy
Trichomonas
vaginalis
przeważnie
drogą płciową
rozwija się w drogach
moczowo-płciowych
- obfite szarożółte, wodniste i pieniste upławy
- leczenie farmakologiczne
- świąd i pieczenie, szczególnie dotkliwe przy oddawaniu moczu
- badania kontrolne