Lab-3-Stanowiska komputerowe

60-965 Poznań
ul.Piotrowo 3a
tel. (0-61) 6652688
fax (0-61) 6652389
http://lumen.iee.put.poznan.pl
STUDIA NIESTACJONARNE II STOPNIA
KIERUNEK ELEKTROTECHNIKA
SEM 3.
Laboratorium PODSTAW TECHNIKI ŚWIETLNEJ
TEMAT:
wersja z dnia 3.12.2009
OCENA PRACY WZROKOWEJ NA STANOWISKACH
KOMPUTEROWYCH W RÓśNYCH WARUNKACH
OŚWIETLENIOWYCH
Opracowanie wykonano na podstawie:
1.
I.
PN-EN 12464-1:2004: Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy - Część 1: Miejsca pracy we
wnętrzach
WPROWADZENIE
Podstawowe wymagania dotyczące ilościowych i jakościowych parametrów oświetlenia miejsc
pracy we wnętrzach, w tym stanowisk komputerowych, zawiera norma PN-EN 12464-1. Norma ta
określa wymagania oświetleniowe, które są konieczne dla zapewnienia wydolności i komfortu
widzenia, dzięki zapewnieniu odpowiedniego otoczenia świetlnego.
Otoczenie świetlne
System oświetlenia wnętrza tworzy otoczenie świetlne, którego parametry decydują o
efektywności pracy wzrokowej, samopoczuciu i bezpieczeństwie pracowników.
Opisane w normie kryteria oświetleniowe mają na celu zaspokojenie oczekiwań w zakresie:
- komfortu widzenia, przy którym pracownicy dobrze się czują, co pośrednio wpływa na
wydajność pracy,
- wydolności wzrokowej, w wyniku czego pracownicy są zdolni do wykonywania zadań
wzrokowych, nawet w trudnych warunkach i przez dłuŜsze okresy czasu,
- bezpieczeństwa.
Główne parametry określające otoczenie świetlne to:
- rozkład luminancji,
- natęŜenie oświetlenia,
- olśnienie,
- kierunkowość światła,
- oddawanie barw oraz barwa światła.
Rozkład luminancji
Rozkład luminacji w polu widzenia decyduje o poziomie adaptacji wzroku, co wpływa na widoczność
zadania wzrokowego.
Właściwy rozkład luminancji adaptacji jest konieczny dla zapewnienia:
- ostrości widzenia,
- czułości kontrastowej (rozróŜniania względnie małych róŜnic luminancji)
- efektywności funkcji wzrokowych (tj. akomodacji, konwergencji, reakcji źrenicy, ruchu oczu, itp.).
1
60-965 Poznań
ul.Piotrowo 3a
tel. (0-61) 6652688
fax (0-61) 6652389
http://lumen.iee.put.poznan.pl
Rozkład luminancji w polu widzenia wpływa równieŜ na komfort widzenia. NaleŜy unikać:
- zbyt wysokich luminancji, które mogą powodować olśnienie,
- zbyt duŜych kontrastów luminancji, które powodują zmęczenie związane z ciągłą readaptacją
wzroku,
- zbyt niskich luminancji i zbyt małych kontrastów luminancji związanych z nieciekawym, nie
stymulującym środowiskiem pracy.
NatęŜenie oświetlenia
Poziom i rozkład natęŜenia oświetlenia w polu pracy wzrokowej i w strefie otaczającej ma duŜy
wpływ na szybkość, bezpieczeństwo i wygodę widzenia oraz łatwość wykonania zadania wzrokowego.
Wszystkie wartości natęŜenia oświetlenia wyszczególnione w tej normie są wartościami
eksploatacyjnymi (maintained illuminances) dostosowanymi do wymagań związanych z komfortem
widzenia i wydolnością wzrokową.
Tab.1. Wymagania dla pomieszczeń biurowych
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rodzaj
wnętrza,
zadania lub czynności
Segregowanie,
kopiowanie itp
Pisanie
ręczne,
czytanie, przetwarzanie
danych
Kreślenie techniczne
Stanowiska pracy CAD
Pokoje
spotkań
konferencji
Recepcja
i
Em
lx
300
UGR
Ra
19
80
500
19
80
750
500
500
16
19
19
80
80
80
300
22
80
Uwagi
Praca z DSE
Praca z DSE
Oświetlenie
powinno być
regulowane
Wartości eksploatacyjne natęŜenia oświetlenia zestawione w tabeli 1 dotyczą zadań wzrokowych
wykonywanych na poziomych, pionowych lub ukośnych płaszczyznach roboczych. Średnie wartości
natęŜenia oświetlenia nie powinny być mniejsze od podanych wartości bez względu na wiek i stan
instalacji.
Podane wartości odpowiadają normalnym warunkom widzenia i uwzględniają:
- psychofizjologiczne aspekty takie jak wygoda widzenia i dobre samopoczucie,
- wymagania związane z zadaniem wzrokowym,
- ergonomię widzenia,
- doświadczenia praktyczne,
- bezpieczeństwo,
- ekonomikę.
Wartość natęŜenia oświetlenia moŜna przyjąć, o co najmniej stopień wyŜszą w podanej skali, jeśli
warunki widzenia róŜnią się od przyjętych w normalnych ocenach.
NatęŜenie oświetlenia w bezpośrednim otoczeniu
Poziom natęŜenia oświetlenia w bezpośrednim otoczeniu pola pracy powinien być dostosowany do
natęŜenia oświetlenia pola pracy i powinien zapewnić zrównowaŜony rozkład luminancji w polu
widzenia.
2
60-965 Poznań
ul.Piotrowo 3a
tel. (0-61) 6652688
fax (0-61) 6652389
http://lumen.iee.put.poznan.pl
Znaczne róŜnice w przestrzennym rozkładzie natęŜenia oświetlenia wokół pola pracy mogą
prowadzić do zmęczenia wzroku i odczuwania dyskomfortu.
NatęŜenie oświetlenia w bezpośrednim otoczeniu pola pracy powinno być niŜsze niŜ natęŜenie
oświetlenia pola pracy, ale nie mniejsze od wartości podanych w tabeli 2.
Tab. 2. Równomierności oświetlenia oraz zalecane poziomy natęŜenia oświetlenia
pola otaczającego w zaleŜności od natęŜenia oświetlenia pola pracy
NatęŜenie oświetlenia pola pracy
NatęŜenie oświetlenia otoczenia pola pracy
lx
lx
≥ 750
500
500
300
300
200
≤200
Epola pracy
Równomierność ≥ 0,7
Równomierność ≥ 0,5
Równomierność
Oświetlenie pola pracy powinno być moŜliwie jak najbardziej równomierne. Równomierność
oświetlenia pola pracy i jego otoczenia nie powinna być niŜsza od wartości podanych w tablicy 2
Olśnienie
Jaskrawe źródła światła mogą powodować olśnienie i pogarszać widoczność. NaleŜy tego unikać
np. przez odpowiednie osłanianie lamp lub zasłanianie okien.
Odbicia dekontrastujące (zamgleniowe) i olśnienie odbiciowe
Jaskrawe odbicia w przedmiocie pracy wzrokowej mogą zmienić widoczność zadania wzrokowego,
zwykle je pogarszając. Odbiciom dekontrastującym i olśnieniu odbiciowemu moŜna zapobiegać lub je
redukować przez:
- odpowiednie wzajemne usytuowanie opraw i stanowisk pracy,
- wykończenie powierzchni (powierzchnie matowe),
- ograniczenie luminancji opraw,
- zwiększenie świecącej powierzchni opraw,
- stosowanie jasnego sufitu i jasnych ścian.
3
60-965 Poznań
ul.Piotrowo 3a
tel. (0-61) 6652688
fax (0-61) 6652389
http://lumen.iee.put.poznan.pl
2. OŚWIETLENIE STANOWISK PRACY Z MONITORAMI EKRANOWYMI
Zasady ogólne
Oświetlenie stanowisk z wyświetlaczami ekranowymi (DSE) powinno być właściwe dla wszystkich
czynności wykonywanych na stanowisku, tj. dla czytania z ekranu, czytania drukowanych tekstów,
pisania na papierze, pracy na klawiaturze.
Dla tych obszarów kryteria oświetleniowe i system oświetlenia powinny być dobrane odpowiednio do
pola pracy, rodzaju czynności i rodzaju wnętrza – według wymagań podanych w Tabeli 1.
W pewnych sytuacjach w wyświetlaczach ekranowych oraz na klawiaturze mogą powstać odbicia
światła powodujące olśnienie przeszkadzające oraz olśnienie przykre. Dlatego konieczny jest taki
dobór, lokalizacja i rozmieszczenie opraw, aby uniknąć odbić o wysokiej jaskrawości.
Projektant powinien wybrać sprzęt oświetleniowy oraz podać rozmieszczenie, które nie spowoduje
powstania odbić przeszkadzających.
Ograniczenie luminancji opraw świecących w dolną półprzestrzeń
W tym punkcie podano graniczne wartości luminacji opraw, które mogą się odbić w ekranach przy
normalnych kierunkach obserwacji.
W tabeli 3 podano wartości maksymalne średniej luminacji opraw dla kątów γ = 65° i wi ększych
(licząc od pionu), dookoła opraw. Wartości te odpowiadają stanowiskom, na których wyświetlacze
ekranowe są pionowe lub są odchylone od pionu o kąt do 15°.
Uwaga. Dla pewnych stanowisk o innym pochyleniu ekranu podane wartości maksymalne luminancji
powinny dotyczyć mniejszych kątów, np. γ = 55°.
Tablica 3. Ograniczenie luminancji opraw, które mogą odbić się w ekranie
Klasy ekranów
zgodnie z ISO 9241-7
Jakość ekranu
Średnie
luminancje
opraw
odbijających się w ekranie
I
II
III
dobra
średnia
zła
≤ 1000 cd/m
4
2
≤ 1000 cd/m
2
≤ 200 cd/m
2
60-965 Poznań
ul.Piotrowo 3a
tel. (0-61) 6652688
fax (0-61) 6652389
http://lumen.iee.put.poznan.pl
II. PRZEBIEG ĆWICZENIA
Na stanowisku komputerowym dokonać subiektywnej i obiektywnej oceny warunków widzenia dla
róŜnych sytuacji oświetleniowych, wskazanych przez prowadzącego.
Dla kaŜdego obserwatora wypełnić kartę badań:
Obserwator:
Rodzaj oświetlenia
Oświetlenie
Miejscowe E =
Oświetlenie ogólne
E=200lx
Oświetlenie ogólne
E=500lx
Luminancja tła - okna
Luminancja okna stanowiącego tło dla monitora
niska
średnia
wysoka
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
sub.
obiekt.
sub
obiekt.
sub
obiekt.
L = E/π =
L = E/π =
L = E/π =
Ocenę subiektywną przeprowadzić wg skali:
5 – dobre warunki widzenia,
3- dostateczne warunki widzenia,
1 – złe warunki widzenia.
Ocenę obiektywną przeprowadzić na podstawie efektywności wykonania zadania wzrokowego,
polegającego na identyfikacji i policzeniu znaków – jednakowych pierścieni Landolta, wyświetlonych
na ekranie monitora w postaci tablicy o wymiarach 15 x 15, tj. zawierającej 215 znaków.
Pierścień Landolta.
Wyznaczyć efektywność wykonania zadania wzrokowego z zaleŜności:
W=
N (n − b )
•
[szt / s ]
t
n
gdzie: W – wydajność pracy wzrokowej
N – całkowita ilość znaków w teście ( ilość wiersz x ilość kolumn) = 225
t – czas wykonania zadania,
n – ilość znaków danego rodzaju,
b - ilość błędów.
Luminancję tła, naleŜy wyznaczyć dokonując pomiaru natęŜenia oświetlenia na oknie, znajdującym się
za stanowiskiem komputerowym.
5
60-965 Poznań
ul.Piotrowo 3a
tel. (0-61) 6652688
fax (0-61) 6652389
http://lumen.iee.put.poznan.pl
Obserwator:
Rodzaj oświetlenia
Oświetlenie
Miejscowe E =
Oświetlenie ogólne
E=200lx
Oświetlenie ogólne
E=500lx
Luminancja tła - okna
Luminancja okna stanowiącego tło dla monitora
niska
średnia
wysoka
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
sub.
obiekt.
sub
obiekt.
sub
obiekt.
L = E/π =
L = E/π =
L = E/π =
Obserwator:
Rodzaj oświetlenia
Oświetlenie
Miejscowe E =
Oświetlenie ogólne
E=200lx
Oświetlenie ogólne
E=500lx
Luminancja tła - okna
Luminancja okna stanowiącego tło dla monitora
niska
średnia
wysoka
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
sub.
obiekt.
sub
obiekt.
sub
obiekt.
L = E/π =
L = E/π =
L = E/π =
Obserwator:
Rodzaj oświetlenia
Oświetlenie
Miejscowe E =
Oświetlenie ogólne
E=200lx
Oświetlenie ogólne
E=500lx
Luminancja tła - okna
Luminancja okna stanowiącego tło dla monitora
niska
średnia
wysoka
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
sub.
obiekt.
sub
obiekt.
sub
obiekt.
L = E/π =
L = E/π =
L = E/π =
Obserwator:
Rodzaj oświetlenia
Oświetlenie
Miejscowe E =
Oświetlenie ogólne
E=200lx
Oświetlenie ogólne
E=500lx
Luminancja tła - okna
Luminancja okna stanowiącego tło dla monitora
niska
średnia
wysoka
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
Ocena
sub.
obiekt.
sub
obiekt.
sub
obiekt.
L = E/π =
L = E/π =
6
L = E/π =