Z historii medycynycz. 2

DLA CIEKAWYCH ŚWIATA
W VI w. p.n.e. był już uważany za boga, syna
Ptaha. W czasach hellenistycznych był obok Ptaha najważniejszym z bóstw czczonych w Memfis. Chorzy przybywali do jego sanktuarium,
gdzie przechodzili odpowiednie rytuały. Między
innymi oddawali się snom podczas których miał
ich nawiedzać Imhotep, zalecając odpowiednie
leczenie. Była to tak zwana onejroskopia, spotykana później w kulcie Asklepiosa w Grecji, z
którym zresztą Grecy utożsamiali Imhotepa.
Foto: Galeria
Medycyna egipska
Umiejętności lekarzy egipskich cieszyły się
uznaniem wśród ludów mających kontakt z krajem na Nilem. Podziw dla nich odnajdujemy w
wersach Odysei Homera. Herodot zaś informuje
nas, że królowie Persji, Cyrus II Wielki i Dariusz I
korzystali jedynie z ich usług.
Źródłem wielu informacji na temat sztuki
lekarskiej Egiptu są odkryte w kraju nad Nilem papirusy. Najbardziej znane z nich to papirus Edwina Smitha, papirus Ebersa, papirus z Kahun i papirus Hearsta. Pierwszy z
nich, pochodzący z XVII-XVI w. p.n.e., dotyczy chirurgii. Zawiera opisy złamań, przemieszczeń, ran oraz sposoby ich leczenia.
Jako sposoby leczenia zaleca opatrunki absorbujące, aparaty do unieruchomienia złamanych
miejsc, na rany natomiast tłuszcze, miód, świeże
mięso. Papirus Ebersa, nieco młodszy, jest kom-
Z historii medycyny
Podobnie jak w przypadku sztuki lekarskiej
Międzyrzecza tu również mamy do czynienia
z medycyną o charakterze magiczno-religijnym. Lekarzami są kapłani, a choroby są zsyłane przez bogów takich jak Ra, Ozyrys, Izyda czy Ptah. Bóg Thot, będący patronem nauki zebrał całą dostępną wiedzę w 42 księgach. Sześć ostatnich spośród nich było poświęconych medycynie.
Nie można również nie wspomnieć o jeszcze
jednym ważnym przedstawicielu egipskiego panteonu związanym z medycyną. Imhotep, bo o
nim mowa, jest postacią szczególnie interesującą, gdyż jest dla nas uchwytny historycznie. Żył w
XXVII w. p.n.e. i był urzędnikiem na dworze faraona Dżesera. Kapłan, lekarz, architekt, twórca piramidy schodkowej w Sakkarze wraz z upływem
lat od swojej śmierci ulegał stopniowej deifikacji.
cz. 2
pilacją znacznie starszych źródeł. Oprócz informacji o chorobach wewnętrznych opisuje trzy
sposoby leczenia - medykamenty, operacje i zaklęcia. Wyróżnia również trzy typy lekarzy. Są to
Foto: Galeria
21
DLA CIEKAWYCH ŚWIATA
sinu (lub saunu) - lekarze opierający się na wiedzy empirycznej i księgach, kapłani bogini Sechmet reprezentujący medycynę o charakterze religijnym oraz sau - egzorcyści lub czarownicy. Papirus z Kahun jest poświęcony m. in. ginekologii i podaje opis środka antykoncepcyjnego tworzonego z miodu, łajna krokodyli i węglanu sodu.
Lekarze w Egipcie cieszyli się dużym szacunkiem i uznaniem. W porównaniu z medycyną
Mezopotamii większą wagę przywiązywano do
wiedzy empirycznej, mniej natomiast uwagi poświęcano stronie magicznej. Medyków kształciły szkoły przy świątyniach. Najsłynniejsze z nich
znajdowały się w Heliopolis, Memfis, Tebach czy
Sais, a zatem tam gdzie mieściły się największe
ośrodki religijne. W przeciwieństwie do sytuacji swoich mezopotamskich kolegów, ewentualne błędy w sztuce lekarskiej nie były obarczone tak drakońskimi karami. Lekarz odpowiadał
tylko wówczas, gdy nie zastosował się do zapisów w księgach Thota. Była to sytuacja korzystna
dla lekarzy, jednak do pewnego stopnia hamowała rozwój medycyny. Brak było w Egipcie wyodrębnionej grupy aptekarzy. Każdy lekarz sporządzał sam leki dla swojego pacjenta. Jedynie za
leki zresztą pobierana była opłata. Poza tym lekarze utrzymywali się z pensji państwowej.
Foto: www.ecoeurope.eu
22
Foto: Galeria
Medycyna Indii
Nasze informacje na temat medycyny starożytnych Indii są dość skromne. Najstarsze znane nam imiona lekarzy, takich jak Czaraka, Suśruta czy Vagbhata pochodzą z okresu braminizmu. Zawarta w ich pismach wiedza oparta jest głównie na Ajurwedzie.
Lekarze należeli do kasty braminów. Brak tu podziału na specjalności. Zarówno medycyna wewnętrzna, jak i zabiegowa były traktowane jako
jedność. Swoją edukację kandydaci na lekarzy
zaczynali w młodym wieku. Kształcenie polegało na słuchaniu przekazywanej ustnie wiedzy
oraz na zdobywaniu umiejętności praktycznych u
boku mistrza. Przeprowadzania zabiegów chirurgicznych uczono na owocach, pęcherzach zwierzęcych, tykwach napełnionych wodą, itp. Człowiek kształcący się na lekarza musiał wykazywać się nieskazitelnym charakterem. Honoraria medyków były wysokie, jednocześnie musieli liczyć się z surowymi karami za błędy w sztuce.
Cechą charakterystyczną medycyny Indii
jest stosunkowo niewielka rola bogów, którzy są przede wszystkim źródłem wiedzy. Co
prawda w teorii uznawano nadprzyrodzone pochodzenie chorób i stosowano jako jeden z elementów terapii zaklęcia, modlitwy
czy zabiegi rytualne. Przeważa jednak podejście racjonalne oparte na obserwacji zjawisk przyrody i wiedzy opartej na praktyce.
DLA CIEKAWYCH ŚWIATA
Medycyna chińska
Profesja lekarza była w Chinach wolnym zawodem.
Medycyna zaś nie była powiązana z życiem religijnym i świątyniami. Cała wiedza, w tym i medyczna pochodziła według wierzeń Chińczyków od legendarnych władców z 3 tysiąclecia p.n.e. Pierwsze
historyczne wiadomości pochodzą z czasów dynastii Zhou (1022-256 r. p.n.e.), za której panowania
wprowadzono egzaminy dla lekarzy. Wówczas pojawiają się teorie Yin i Yang oraz pięciu elementów.
Następuje rozwój akupunktury, w której wprowadza się metalowe igły zamiast stosowanych wcześniej kamiennych. Około połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e. żył lekarz o imieniu Bian Que, który jako pierwszy diagnozował choroby w oparciu
o pomiar pulsu. Dwie inne ważne postaci to żyjący w II-III w. n.e., za panowania wschodniej dynastii Han, Hua To oraz Zhang Zhongjing. Pierwszy z
nich był chirurgiem i mistrzem akupunktury. Jako
pierwszy stosował znieczulenie podczas zabiegów.
Zhang Zhongjing, nazywany chińskim Hipokratesem, wsławił się napisaniem dzieła Shang Han
Lun, a wiele z jego porad jest stosowanych do dziś.
Lekarze w Chinach otrzymywali wysokie honoraria, jednocześnie jednak obarczeni byli wielką odpowiedzialnością, mogącą kosztować ich nawet utratę życia. Wyodrębnioną grupę stanowili aptekarze, sporządzający leki na podstawie recept wydawanych przez medyków. Istnieli również lekarze wędrowni, niższej kategorii, a miejscem ich pracy były przeważnie targowiska.
Marcin Szachowicz
Opracowane na podstawie:
De la magia primitiva a la medicina moderna
Ruy Pérez Tamayo.- 1997
Historia medycyny / pod red. Tadeusza Brzezińskiego.- 2000
Foto Indie źródło: www.ecoeurope.eu
Foto: Galeria
23