Wynalazki XIX wieku

H6ny s. 74
7
Wynalazki XIX wieku
Cele lekcji
Wymagania ogólne
I. Chronologia historyczna.
Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej.
II. Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków
analizowanych wydarzeń historycznych.
III. Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić.
V. Współdziałanie w sprawach publicznych.
Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.
Wymagania szczegółowe
Po zakończonych zajęciach uczeń:
• zna daty: 1782, 1825, 1885; postacie: Jamesa Watta, George‘a Stephensona, Karla
Benza, Thomasa Edisona; czas trwania rewolucji przemysłowej; najważniejsze wynalazki
rewolucji przemysłowej i II połowy XIX w.,
• rozumie pojęcia: rewolucja przemysłowa, silnik spalinowy, rafineria; związek przyczynowo-skutkowy między pojawieniem się maszyny parowej a rozwojem przemysłu,
• potrafi: opowiedzieć o rozwoju uprzemysłowienia w XIX w., używając pojęć: maszyna
parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka; opisać wygląd maszyny parowej oraz pierwszych samochodów; podać przykłady zastosowania
maszyny parowej; wyjaśnić, jak doszło do powstania kolei żelaznej; wymienić zalety
i wady zastosowania maszyny parowej jako siły napędowej; przedstawić skutki rewolucji przemysłowej; wyjaśnić, jaki wpływ miały wynalazki XVIII i XIX w. na życie ludzi.
Środki dydaktyczne
• podręcznik (s. 49–56),
• zeszyt ćwiczeń (s. 27–29),
• płyta CD Historia i społeczeństwo 6. Opowiadania z podręcznika,
• karta pracy nr 7,
• materiały do wykonania makiety maszyny parowej (plastikowe butelki, przedziurawione nakrętki do butelek, słomki, tekturowe kółka, tasiemki, blok techniczny),
• oś czasu.
74
H6ny s. 75
Metody i techniki nauczania
opis, metoda problemowa, rozmowa nauczająca, opowiadanie, praca pod kierunkiem, praca z ilustracją.
Formy zajęć
praca zbiorowa, praca w grupach, praca indywidualna.
Czas zajęć
2 godziny lekcyjne.
Część I. Rewolucja przemysłowa
Struktura i opis lekcji
I. Wprowadzenie
Podajemy temat i cele lekcji.
Prosimy uczniów o przypomnienie definicji rewolucji i wydarzenia z historii, które
zostało określone tym mianem. W nawiązaniu do tematu zajęć wyjaśniamy, że rewolucja nie zawsze jest związana z wydarzeniami politycznymi – może też dotyczyć
gospodarki. A rewolucja, o jakiej będzie mowa na dwóch kolejnych lekcjach, to jedno
z nielicznych wydarzeń w dziejach, które w tak dużym stopniu zmieniły nasz świat.
II. Rozwinięcie
Korzystając z fragmentu podrozdziału Rewolucja przemysłowa (podręcznik, s. 52, pierwsze dwa akapity), przedstawiamy uczniom poziom technologiczny świata przed rewolucją. Szczególną uwagę zwracamy na wady źródeł energii, które były wówczas wykorzystywane. Następnie opowiadamy o niezwykłej maszynie wynalezionej pod koniec
XVII wieku, która do pracy wykorzystywała energię pary wodnej. Udoskonalona sto lat
później przez inżyniera i wynalazcę Jamesa Watta maszyna parowa stała się impulsem
do rozwoju wielkiego przemysłu; trwało to od połowy XVIII stulecia do 1870 r.
Informujemy uczniów, że ich zadaniem będzie wcielenie się w rolę wynalazców, którzy
przygotują makietę maszyny parowej i wyjaśnią zasady jej działania (materiał nr 1).
Dzielimy klasę na 4-osobowe grupy, rozdajemy instrukcję (materiał nr 2) i niezbędne
materiały.
Po upływie wyznaczonego czasu poszczególne zespoły przedstawiają swoje projekty
i wyjaśniają zasady ich działania. Porównujemy je z ilustracjami w podręczniku (s. 52)
oraz z fragmentem podrozdziału Rewolucja przemysłowa (podręcznik, s. 52, trzeci akapit). Zwycięzcą ogłaszamy grupę, której projekt i przedstawione zasady działania okazały się najbliższe rzeczywistości.
III. Podsumowanie
Inicjujemy rozmowę nauczającą, w trakcie której zachęcamy uczniów, aby wymienili
plusy i minusy skonstruowania udoskonalonej przez Jamesa Watta maszyny parowej.
75
H6ny s. 76
Część II. Wynalazki XIX wieku
Struktura i opis lekcji
I. Wprowadzenie
Podajemy temat i cele lekcji.
Wyjaśniamy uczniom, że wynalezienie, a później udoskonalenie maszyny parowej pociągnęło za sobą pojawienie się kolejnych wynalazków. Ich zastosowanie zupełnie
zmieniło jakość życia człowieka i otworzyło przed nim wiele nowych możliwości.
II. Rozwinięcie
Wieszamy na tablicy oś czasu, a następnie prosimy poszczególne grupy o przedstawienie najważniejszych wynalazków XIX w. (zob. komentarz do lekcji). Podczas wypowiedzi kolejnych zespołów zaznaczamy na osi czasu daty (bądź okresy) pojawiania się
omawianych wynalazków.
Po zakończeniu prezentacji zachęcamy uczniów, aby zastanowili się, w którym momencie maszyna parowa – siła pociągowa postępu technicznego – została zastąpiona
przez inne rodzaje maszyn (uczniowie powinni zwrócić uwagę na pojawienie się w XIX
w. silników spalinowego i elektrycznego).
Wyjaśniamy, że wraz z nowymi wynalazkami powstały nowe gałęzie przemysłu – naftowy (paliwowy), który zajmował się produkcją paliwa dla samochodów, oraz energetyczny, którego zadaniem było zapewnienie dostaw energii elektrycznej.
Odczytujemy (podręcznik, s. 50–51) lub odtwarzamy z płyty CD opowiadanie Groźba,
a następnie prosimy uczniów o udzielenie odpowiedzi na pytania zamieszczone pod
opowiadaniem.
Tę część lekcji kończymy stwierdzeniem, że pojawienie się maszyny parowej, a z czasem kolejnych wynalazków, doprowadziło do ogromnych zmian w gospodarce. Wraz
z rozwojem przemysłu zaczęły powstawać wielkie fabryki. Pracujące tam maszyny wytwarzały ogromną ilość różnorodnych towarów w krótkim czasie – pod tym względem
żaden człowiek nie mógł się z nimi równać. Zmiany objęły też społeczeństwo. Pojawiły się nowe warstwy społeczne – właściciele fabryk i przemysłowcy oraz liczna grupa
robotników. Ich życie codzienne i wzajemne relacje będą tematem kolejnych zajęć.
III. Podsumowanie
Prosimy uczniów o odpowiedź na pytanie C (podręcznik, s. 56). Następnie wspólnie
z nimi wykonujemy ćwiczenie 4 (zeszyt ćwiczeń, s. 29).
Metody kontroli
Rozdajemy karty pracy i polecamy rozwiązać zamieszczone w nich zadania. Poprawność ich wykonania sprawdzamy, prosząc wybrane osoby o odczytanie odpowiedzi.
Praca domowa
Ćwiczenia 1 i 2 (zeszyt ćwiczeń, s. 27–28).
76
H6ny s. 77
Materiały dla nauczyciela
Materiał nr 1
Przykładowy schemat maszyny parowej.
Materiał nr 2
Instrukcja dla grup.
Jesteście wynalazcami biorącymi udział w konkursie na stworzenie maszyny, która będzie w stanie wyręczyć człowieka w wielu ciężkich pracach. Wykorzystując otrzymane
materiały, stwórzcie makietę wymyślonej przez siebie maszyny oraz schemat wyjaśniający zasadę jej działania.
Tworząc schemat i makietę, pamiętajcie o tym, że praca maszyny będzie się opierać
na energii pary wodnej.
Komentarz do lekcji
Na dwa tygodnie przed planowanymi zajęciami dzielimy klasę na 8 grup i polecamy
wykonać ćwiczenie z podręcznika (s. 56). Każda grupa otrzymuje do opracowania
jeden z tematów – kolej żelazną, statek parowy, samochód, telefon, telegraf, żarówkę,
radio lub pralkę elektryczną.