pismo do IPN - Radio Zielona Góra

Zielona Góra, dnia 4 maja 2016 r.
Grzegorz Maćkowiak
ul. Wandy 17/4
65-095 Zielona Góra
tel. 783 577 222
Piotr Natkański
ul. Złotej Rybki 16
65-012 Zielona Góra
tel. 665 136 101
Pan
dr Łukasz Kamiński
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej –
Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko
Narodowi Polskiemu
ul. Wołoska 7
02-675 Warszawa
WNIOSEK
O ZAJĘCIE STANOWISKA PRZEZ INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ W
SPRAWIE USUNIĘCIA POMNIKA BOHATERÓW II WOJNY ŚWIATOWEJ
W ZIELONEJ GÓRZE (DAWNIEJ BRATERSTWA BRONI) Z
PRZESTRZENI MIASTA
Wdzięczni za niedawną inicjatywę Instytutu Pamięci Narodowej, dotyczącą
usunięcia z przestrzeni publicznej polskich miast sowieckich pomników, a także
mając na względzie wkład Instytutu w zachowaniu pamięci o zmaganiach Polek
i Polaków z nazizmem i komunizmem, zwracamy się z wnioskiem o zajęcie
stanowiska przez IPN w sprawie Pomnika Bohaterów II wojny światowej w Zielonej
Górze, mianowicie czy ww. obiekt powinien zostać usunięty z przestrzeni miasta.
Wiemy, że ewentualna likwidacja pomnika w zgodzie z obowiązującym prawem
należy do kompetencji samorządu terytorialnego, a więc w tym przypadku do władz
Zielonej Góry, chcemy jednak poznać opinię Instytutu w tej sprawie, ponieważ będąc
mieszkańcami Zielonej Góry czujemy się zobowiązani dbać o właściwy kształt
przestrzeni publicznej, szczególnie że w 2014 roku udało się nam doprowadzić do
upamiętnienia w naszym mieście Pułkownika Witolda Pileckiego poprzez nazwanie
ulicy jego imieniem. W ostatnim czasie domagaliśmy się również usunięcia nazw ulic
22 lipca i Armii Ludowej.
Sprawa zielonogórskiego pomnika, oficjalnie przemianowanego na początku
lat 90’ na „Pomnik Bohaterów II wojny światowej” od lat budzi
w naszym mieście wiele kontrowersji i wątpliwości z uwagi na osadzoną
w komunistycznym systemie przeszłość, ponadto jest to największy pomnik
w Zielonej Górze, umiejscowiony w samym centrum miasta, na reprezentacyjnym
placu (Plac Bohaterów), gdzie odbywają się główne uroczystości państwowe.
Pomnik Bohaterów II wojny światowej to bowiem dawny Pomnik Braterstwa
Broni, który został odsłonięty w 21 rocznicę ogłoszenia Manifestu PKWN 22 lipca
1965 roku. Zarówno nazwa, jak i konstrukcja pomnika, upamiętniać miała przede
wszystkim żołnierzy Armii Czerwonej, niosących Polsce „wyzwolenie”. Stąd główną
bryłę pomnika otaczały płaskorzeźby przedstawiające żołnierzy sowieckich
w szynelach i z pepeszami, a także z czerwonymi gwiazdami na hełmach oraz
witające „wyzwolicieli” kobiety i dzieci z kwiatami, a także umieszczono znacznej
wielkości sierp i młot.
Po upadku PRL postanowiono zatrzeć elementy sowieckiej symboliki, w tym
skuto sierp i młot, który zastąpiono orłem w koronie. Zmieniono również nazwę
pomnika na „Pomnik Bohaterów II wojny światowej”. Jednak w opinii wielu,
wprowadzone na początku lat 90’ zmiany są kosmetyczne i pomnik w swej wymowie
w dalszym ciągu upamiętnia komunistyczną przeszłość. Wielokrotnie pojawiały się
głosy daleko idącej modyfikacji (np. umieszczenie na szczycie pomnika odlanego
z brązu orła), czy dodania do płaskorzeźb postaci przedstawiających żołnierzy Armii
Krajowej. Na takie jednak zmiany nie zgodziła się autorka pomnika, która
powoływała się na stan techniczny obiektu. W związku z tym przy okazji
uroczystości państwowych środowiska kombatanckie umieszczały na pomniku
tymczasowe napisy i portrety. Pojawiały się również postulaty przeniesienia lub
zburzenia pomnika. W wyniku tego, w 2012 roku Rada Miasta Zielona Góra podjęła
uchwałę, w efekcie której w górnej części obiektu zawisło godło RP w formie
plastikowej tablicy.
Warto w tym miejscu powrócić do wspomnianego powyżej wątku stanu
technicznego, gdyż jest to osobna kwestia w dyskusji nad przyszłością obiektu.
Pomnik jest wykonany z piaskowca. Mający już ponad pół wieku, jest z roku na rok
w coraz gorszym stanie technicznym i nieuchronność jego degradacji z przyczyn
naturalnych jest oczywista, co dodatkowo stawia pytanie o zasadność dalszego
istnienia.
Reasumując, skomplikowana sytuacja zielonogórskiego pomnika skłoniła nas
do zasięgnięcia opinii Instytutu w tej sprawie. Nie ukrywamy, że dodatkowym
bodźcem w tej sprawie była publiczna deklaracja władz IPN o usunięciu z przestrzeni
polskich miast sowieckich pomników i zapowiedź utworzenia miejsca o charakterze
skansenu, w którym usunięte obiekty byłyby przechowywane. W naszym przekonaniu
pomnik upamiętnia komunistyczną przeszłość i zależność Polski od Związku
Sowieckiego, a jego miejsce jest we wspomnianym wyżej skansenie.
Liczymy na zrozumienie przez Instytut naszego oglądu sprawy, wyrażonego w
niniejszym wniosku. Nie mogliśmy jednak nie zająć się tą kwestią. Od dawna mamy
głębokie poczucie, że jesteśmy to winni szczególnie tym, których z racji wieku jest
każdego roku co raz mniej, a bez których nie moglibyśmy dziś żyć w wolnym
i suwerennym kraju, a więc uczestnikom walk o wolność Polski w latach II wojny
światowej i po jej zakończeniu.
Z poważaniem
Załączniki:
-zdjęcia: nr 1,2,3,4,5.
Do wiadomości:
-Urząd Miasta Zielona Góra,
-Oddział IPN w Szczecinie,
-Delegatura IPN w Gorzowie Wlkp.