pełny tekst

FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS
Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Agric., Aliment., Pisc., Zootech. 259 (4), 121–126
Bożena NOWAKOWICZ-DĘBEK, Olga ONDRAŠOVIČOVÁ1, Leon SABA,
Wioletta WNUK, Krzysztof DZIOCH2
WPŁYW RÓŻNYCH WARUNKÓW UTRZYMANIA
LISÓW NIEBIESKICH NA WYBRANE PARAMETRY HODOWLANE
EFFECT OF DIFFERENT MAINTENANCE CONDITIONS
OF BLUE FOX ON CHOSEN BREEDING PARAMETERS
Katedra Higieny Zwierząt i Środowiska, Akademia Rolnicza
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin, e-mail: [email protected]
1
Uniwersytet Medycyny Weterynaryjnej, ul. Komenského 73
041 81 Koszyce, Republika Słowacji
2
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Jędrzejowie
ul.Głowackiego 13, 28-300 Jędrzejów
Abstract. The investigations performed aimed at determination the effect of different maintenance conditions of blue fox on some breeding parameters. The animals born at the farm conditions constituted the control while the experimental group included the pups born in the enclosed chamber with air flow supplied. Throughout the experimental period, the foxes were
provided with the same dietary units according to the current feeding standards for fur animals
and suitable for the age groups. A change of fox maintenance conditions from the pavilion to
chamber ones induced, beside the positive scores for the animal conformation and body
measurements, a serious decrease of offspring number.
Słowa kluczowe: lisy niebieskie, parametry hodowlane, warunki utrzymania.
Key words: blue fox, breeding parameters, maintenance conditions.
WSTĘP
W każdym organizmie funkcjonuje rozwinięty mechanizm samoregulacji, który w zależności od ilości i jakości dostarczanego – pożywienia, wielu czynników środowiskowych
(w tym mikroklimatycznych) dostosowuje swój organizm do prawidłowego funkcjonowania.
Dlatego tak ważne jest zapewnianie zwierzętom optymalnych warunków chowu czy hodowli. Jest to również podstawowy warunek równowagi w środowisku, w którym żyją zwierzęta,
poziomu ich dobrostanu, gdyż przekłada się to bezpośrednio na stan ich zdrowia i wyniki
hodowlane czy produkcyjne (Socha 1995; Izdebska-Szymona 1999; Nowicki i in. 2001;
Nowakowicz-Dębek i in. 2004, 2005). Stosowanie odmiennego, od tradycyjnego, systemu
utrzymania zwierząt futerkowych zostało wprowadzone w krajach skandynawskich (Korhonen i in. 2004). Badania w tym zakresie są obecnie na etapie wstępnym.
Celem niniejszej pracy było wykazanie wpływu różnych warunków utrzymania na wybrane parametry użytkowe lisów niebieskich.
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono na fermie lisów niebieskich zlokalizowanej w południowej części
kraju. W okresie prowadzenia badań na fermie przebywało 50 samic stada podstawowego,
122
B. Nowakowicz i in.
które utrzymywano w klatkach w systemie pawilonów. Potomstwo tych osobników stanowiło grupę kontrolną. Na potrzeby doświadczenia grupę lisów niebieskich (20 samic) umieszczono w pomieszczeniu zamkniętym (halowym) z zachowanym przepływem powietrza.
Młode pochodzące od tych matek stanowiły grupę doświadczalną.
Wszystkie zwierzęta przez cały czas badań objęte były opieką weterynaryjno-zootechniczną. Lisy otrzymywały jednakowe dawki pokarmowe, na podstawie norm żywienia zwierząt futerkowych, dostosowane do grupy wiekowej (Barabasz i in. 1994).
W obu grupach prowadzono kontrolę warunków utrzymania, co stanowiło element
wcześniejszych badań (Nowakowicz-Dębek i in. 2004). Na podstawie uzyskanych wyników
rozrodu w obu badanych grupach wyliczono średnią liczbę zwierząt odchowanych od samicy, dokonano czterokrotnego pomiaru masy ciała (w wieku około 2,5, 3,5, 4,5 miesiąca
oraz pół roku) oraz przeprowadzono ocenę licencyjną z wykorzystaniem wzorca oceny lisów (Wzorzec lisów polarnych 1999).
W analizie statystycznej zastosowano test podwójnej klasyfikacji krzyżowej. Wszystkie wyniki scharakteryzowano poprzez średnią arytmetyczną ( x ), odchylenie standardowe (SD).
Istotności statystyczne dla poszczególnych parametrów określano przy p ≤ 0,01 oraz p ≤ 0,05.
WYNIKI I DYSKUSJA
Warunki żywienia i utrzymania zwierząt mają istotny wpływ na ich stan zdrowia, produkcyjność i parametry rozrodu. Niewłaściwe warunki utrzymania, wynikające z nieoptymalnych czynników mikroklimatycznych, mogą zakłócać homeostazę organizmu zwierząt. Prowadzić to może do zaburzenia prawidłowych funkcji organizmu, równocześnie obniżając
produkcyjność (Izdebska-Szymona 1999; Szeleszczuk i Niedbała 1999; Przysiecki 2000;
Zoń i in. 2000b; Nowakowicz-Dębek i Łopuszański 2004).
Zestawienie wybranych parametrów produkcyjności lisów polarnych objętych doświadczeniem przedstawiono na rys.1, 2 oraz w tab.1.
Większą liczbę zwierząt odchowanych od samicy uzyskano w grupie kontrolnej – średnio 4 osobniki (4,1 samca, 3,9 samicy) – rys.1. Różnice w odchowie potomstwa pomiędzy
analizowanymi grupami były nieznaczne, a więc nie różniły się istotnie statystycznie.
W ostatnich latach zaobserwowano znaczne problemy w rozrodzie lisów polarnych.
Wskaźnik zwierząt urodzonych oraz odchowanych ulega obniżeniu. Ponieważ układ rozrodczy jest czułym bioindykatorem, niewłaściwe warunki utrzymania oraz żywienia,
a zwłaszcza niski stan sanitarny karmy negatywnie wpływają na jego funkcjonowanie (Szeleszczuk i Niedbała 1999; Nowakowicz-Dębek i in. 2004).
Na rysunku 2 przedstawiono uśrednione wyniki czterokrotnych pomiarów masy ciała
osobników objętych doświadczeniem. Wyniki pierwszego pomiaru (około 2,5 miesiąca życia) wskazywały na lepszy wzrost szczeniąt utrzymywanych w warunkach fermowych. Dane te jednak nie różniły się istotnie statystycznie. W czasie drugiego pomiaru masy ciała
istniejące różnice ulegały zmniejszeniu. W trakcie kolejnych pomiarów odnotowano wyraźny wzrost masy ciała lisów w grupie doświadczalnej, przy czym różnice istotne statystycznie dotyczyły pomiaru w okresie uboju (10,15kg m.c.), przy p≤ 0,05. Wyniki badań własnych potwierdzają rezultaty osiągnięte przez innych autorów (Zoń i in. 2000 a; Nowicki
Wpływ różnych warunków utrzymania lisów...
123
i in. 2001), którzy wskazują na zależność wyników produkcyjnych od czynników środowiskowych i poziomu dobrostanu. Przysiecki (1991) zaś wskazuje na możliwość regulacji
wielkości masy ciała zwierząt poprzez skracanie dnia świetlnego.
5
4,1
Zwierzęta
Animals
4
3,9
3,6
3,5
3
2
1
0
GrupaGupa
kontrolna
Control
kontrolna
groupgroup
Control
samce - male
Grupa doświadczalna
Experimental group
samice - female
Rys.1. Średnia liczba odchowanych szczeniąt
Brak statystycznie istotnych różnic.
Fig.1. Average number of animals reared
Not significant differences.
a
Miesiące
– Months
Miesiące
(XII)
a
X/XI
IX
VIII
0
2
4
6
8
Grupa
doświadczalna– experimental
Experimentalgroup
group
grupa doświadczalna
grupa kontrolna
group
Grupa
kontrolna– control
Control
group
10
12
m.c.
[kg m.c – kgkgb.m.]
kg b.m.
Rys. 2. Zestawienie pomiarów masy ciała lisów
Wartości oznaczone tymi samymi literami a … różnią się istotnie przy p ≤ 0,05.
Fig. 2. Comparison of fox body weight measurements
Values denoted with the same letters a… differ significantly at p≤0.05.
Lepsze wyniki pokroju lisów uzyskano w grupie doświadczalnej. Średnia suma punktów
w tej grupie wynosiła 17,65 (tab.1). W ocenach poszczególnych cech wyższa punktacja
dotyczyła: wielkości, czystości okrywy i jakości okrywy włosowej w grupie doświadczalnej.
B. Nowakowicz i in.
124
Odmienne wyniki odnotowano natomiast podczas oceny typu barwnego. Przysiecki (1991,
2000) podaje, że zmiana warunków utrzymania, zaciemnianie pawilonów może wpłynąć na
pogorszenie oceny licencyjnej, ale przyspiesza wytwarzanie okrywy zimowej i wpływa na
powstawanie skór o wysokich walorach kuśnierskich. Zoń (2000 b) zwraca uwagę na
ogromny wpływ żywienia na jakość okrywy włosowej lisów. W przypadku niewłaściwej
dawki pokarmowej i przy niskim stanie sanitarnym karmy obserwuje się obniżenie parametrów zdrowia i pokroju zwierząt.
Tabela 1. Ocena pokroju lisów niebieskich
Table 1. Grading traits of blue fox
Parametry
Parameter
Ocena – Scores
min – max
[pkt – pcs]
Grupa kontrolna
Control group
Grupa doświadczalna
Experimental group
x ±SD
x ±SD
0–6
4,96±0,61
6,00±0,01
0–3
3,00±0,00
2,84±0,25
0–3
2,00±0,59
2,31±0,43
0–8
5,90±0,87
6,50±0,47
20
15,83±1,37
17,65±1,21
Wielkość zwierzęcia
Animal size
Typ barwny
Coloured type
Czystość okrywy
Hair coat cleanness
Jakość okrywy
Hair coat quality
Suma
Total points
Brak statystycznie istotnych różnic.
Not significant differences.
W przeprowadzonym doświadczeniu wykazano relacje środowisko (ferma)─zwierzę.
Poprzez obniżenie podstawowych parametrów mikroklimatu dążono do wykazania pojawienia się zaburzeń w organizmie zwierząt przekładających się na wyniki niektórych parametrów hodowlanych, istotnych z punktu widzenia ekonomicznego dla hodowców. Dążenie
więc wielu organizacji ekologicznych do hermetyzacji obiektów może istotnie wpłynąć na
pogorszenie wyniku finalnego produkcji.
PODSUMOWANIE
Zmiana warunków utrzymania lisów z pawilonowego na halowy (hermetyzacja obiektów)
wpływa korzystnie na wyniki oceny pokroju i końcową masę ciała lisów polarnych. Obniża
natomiast wyniki rozrodu (tj. odchowu potomstwa).
PIŚMIENNICTWO
Barabasz B., Bielański P., Niedźwiadek S., Sławoń J. 1994. Normy żywienia mięsożernych
i roślinożernych zwierząt futerkowych. IFiŻZ PAN, Jabłonna.
Izdebska-Szymona K. 1999. Skażenia powietrza w aspekcie immunotoksykologii. Wpływ ksenobiotyków na organizm zwierząt i człowieka [w: Biologiczne monitorowanie skażenia środowiska]. Red. A.K. Siwicki. IRS, Olsztyn, 189–198.
Korhonen H.T., Rekilä T., Kivinen T., Jauhiainen L. 2004. Comparison of hall and shed as
housing environments for blue foxes. Scientifur. 28 (3), 7–10.
Wpływ różnych warunków utrzymania lisów...
125
Nowakowicz-Dębek B., Łopuszyński W. 2004. Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zmiany
w organizmie lisów polarnych. Med. Weter. 60 (8), 845–848.
Nowakowicz-Dębek B., Ondrasovic M., Saba L., Krukowski H., Bis-Wencel H., Vargova M.
2005. The effect of volatile air pollutants on immunoglobulin level in polar fox. Folia Vet. 49
(4), 198–201.
Nowakowicz-Dębek B., Saba L., Bis-Wencel H., Wnuk W. 2004. Uwalnianie lotnych substancji gazowych w zależności od warunków utrzymania lisów polarnych (Alopex lagopus). Ann.
UMCS, Sec. EE 22 (47), 351–357.
Nowicki S., Przysiecki P., Cholewa R. 2001. Wpływ niektórych zabiegów zootechnicznych na
użytkowość produkcyjną lisów polarnych. Zesz. Nauk. PTZ 58, 145–155.
Nowkowicz-Dębek B., Zoń A., Saba L., Mazur A. 2004. Wpływ gazowych zanieczyszczeń
powietrza na wybrane wskaźniki rozrodu lisów niebieskich (Alopex lagopus). Zesz. Nauk. AR
Wroc. 505, 202–206.
Przysiecki P. 1991. Wpływ skrócenia dnia świetlnego na przyrost masy ciała, pokrój i jakość
skór lisów polarnych. Zesz. Nauk. AR Wroc. 36, 131–147.
Przysiecki P. 2000. Wpływ fotoperiodyzmu na użytkowość lisa polarnego i pospolitego. Zesz.
Nauk. AR Wroc., Rozpr. 371.
Socha S. 1995. Wyniki pracy hodowlanej nad lisami polarnymi na przykładzie fermy reprodukcyjnej. Zesz. Nauk. PTZ 21, 27–53.
Szeleszczuk O., Niedbała P. 1999. Zaburzenia w płodności i plenności lisów polarnych niebieskich. Zesz. Nauk. PTZ 42, 255–265.
Wzorzec lisów polarnych. 1999. CSHZ, Warszawa.
Zoń A., Bielański P., Sławoń J., Zając J. 2000 a. Charakterystyka wyników produkcyjnych
lisów polarnych niebieskich na tle ich warunków utrzymania i dobrostanu. Zesz. Nauk. PTZ
53, 7–13.
Zoń A., Sławoń J., Bielański P., Zając J., Piórkowska M. 2000 b. Wpływ żywienia na jakość
okrywy włosowej lisów polarnych niebieskich. Rocz. Nauk. Zootech. 6 Supl., 314–317.