KSZTAŕTOWANIE SIĉ PRZEPŕYWÓW W KANALE

Architectura 6 (2) 2007, 3–11
KSZTAàTOWANIE SIĉ PRZEPàYWÓW W KANALE
ODWADNIAJĄCYM W REJONIE STOPNIA WODNEGO
W BRZEGU DOLNYM W LATACH 1971–2004
Beata Olszewska, Leszek Páywaczyk
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocáawiu
Streszczenie. Wybudowanie stopnia wodnego w Brzegu Dolnym w 1958 roku zmieniáo
rolĊ Odry w stosunku do terenów przylegáych. Po spiĊtrzeniu staáa siĊ rzeką infiltrującą
i zasila przylegáą dolinĊ wodami przesiąkowymi. Wykonane urządzenia odwadniające nie
sprawdziáy siĊ i czĊĞü terenu zostaáa podtopiona. W latach 1958–1960 wykonano regulacjĊ
cieku Jeziorka, a w 1967 roku uzupeániono ukáad o gáĊboki kanaá biegnący wzdáuĪ zapory
bocznej zbiornika, w odlegáoĞci od niej okoáo 80 m. W pracy dokonano analizy iloĞci wody
dopáywającej do kanaáu na tle stanów wody w Odrze w przekroju Brzeg Dolny – Waáy
(górna woda na stopniu). PodstawĊ oceny stanowiáy bezpoĞrednie pomiary natĊĪenia przepáywu w kanale w przekroju Warzyna w latach 1971–2004. Analiza tych wyników wykazuje, iĪ z upáywem czasu, przy tej samej rzĊdnej piĊtrzenia na jazie, obserwuje siĊ coraz
mniejsze wartoĞci natĊĪenia przepáywu w kanale odwadniającym. Jest to spowodowane
procesami uszczelniania siĊ koryta Odry i terenów miĊdzywala.
Sáowa kluczowe: dolina Odry, stany wody, kanaá odwadniający, natĊĪenie przepáywu
WSTĉP
Wybudowanie stopnia wodnego w Brzegu Dolnym w 1958 roku zmieniáo rolĊ Odry
w stosunku do terenów przylegáych. Przed spiĊtrzeniem wód w tym rejonie Odra byáa
rzeką drenującą i przyjmowaáa wody gruntowe i powierzchniowe ze zlewni cieku Jeziorka. ĝredni poziom wody w Odrze znajdowaá siĊ okoáo 3–4 m poniĪej terenu i stwarzaá dogodne warunki do grawitacyjnego odpáywu wód powierzchniowych. Zwierciadáo wody
gruntowej ukáadaáo siĊ przeciĊtnie okoáo 2 m od powierzchni terenu. Po spiĊtrzeniu wód
Odra staáa siĊ rzeką infiltrującą i zasila przylegáą dolinĊ wodami przesiąkowymi. W latach
1958–1961 poziomy wód gruntowych nie byáy stabilne i ulegaáy znacznym wahaniom
Adres do korespondencji – Corresponding author: Beata Olszewska, Leszek Páywaczyk,
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocáawiu, Wydziaá InĪynierii Ksztaátowania ĝrodowiska
i Geodezji, Instytut Ksztaátowania i Ochrony ĝrodowiska, pl. Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocáaw,
e-mail: [email protected]
B. Olszewska, L. Páywaczyk
4
w zaleĪnoĞci od stanów wody w Odrze, czasu ich trwania oraz wysokoĞci opadów i parowania. Po kilkuletnich badaniach stwierdzono, Īe zasiĊg wpáywu spiĊtrzenia w dolinie
Odry wynosi okoáo 3 km. Stany wód gruntowych przylegáych obszarów podniosáy siĊ
o blisko 2,5 m na terenach przy obwaáowaniu. Wykonane urządzenia odwadniające (páytkie, przywaáowe rowy opaskowe) nie sprawdziáy siĊ i czĊĞü terenu zostaáa podtopiona
i wyáączona z rolniczego uĪytkowania. W latach 1958–1960 wykonano regulacjĊ Jeziorki, której celem byáo umoĪliwienie przejĊcia wód przesiąkowych i odwodnienie terenów
zagroĪonych podtopieniem. ObniĪono zwierciadáo wody w korycie cieku mniej wiĊcej
o 1 m, lecz zamierzony efekt udaáo siĊ uzyskaü tylko okresowo. W okresie wegetacyjnym
nasilaáo siĊ zjawisko zarastania koryta, co powodowaáo znaczne podwyĪszenie zwierciadáa wody w cieku. Zmniejszyáo to drenujący wpáyw Jeziorki na dolinĊ. Stąd powstaáa
koncepcja uzupeánienia urządzeĔ odwadniających o gáĊboki kanaá, do którego podáączono istniejące rowy (rys. 1). Celem niniejszej pracy jest analiza iloĞci wody dopáywającej
do kanaáu odwadniającego na tle stanów wody w Odrze. Analizie poddano piĊü okresów:
1971–1972 [SzymaĔski i Páywaczyk 1988], 1981–1982 [SzymaĔski i Páywaczyk 1988],
1987–1988 [Hamadi 1989], 1995–1996 [Olszewska 1998] i 2003–2004.
Rys. 1.
Fig. 1.
Lokalizacja obiektu badawczego
Localization of the investigated area
MATERIAà I METODY
PodstawĊ oceny stanowiáy bezpoĞrednie pomiary natĊĪenia przepáywu w kanale
w przekroju Warzyna w okresie 1971–2004 (z przerwą w latach 1990–1995). W pracy
wykorzystano codzienne obserwacje stanów wody w analizowanym przekroju oraz codzienne stany wody na Odrze w przekroju Brzeg Dolny – Waáy (górna woda na stopniu).
Pomiary natĊĪenia przepáywu wykonywano przeciĊtnie dwa razy w miesiącu. Pomiary
oraz obserwacje codziennych stanów wody byáy podstawą opracowywania odpowiednich
krzywych natĊĪenia przepáywu. Wykorzystując sporządzone dla kaĪdego roku krzywe,
Acta Sci. Pol.
Ksztaátowanie siĊ przepáywów w kanale odwadniającym...
5
zaobserwowane stany na wodowskazie oraz sezonowe wspóáczynniki redukcji, z uwagi
na zarastanie koryta kanaáu roĞlinnoĞcią wodną, okreĞlono dobowe, Ğrednie miesiĊczne
i okresowe wartoĞci natĊĪenia przepáywów [Wpáyw... 1971–2004].
WYNIKI BADAē
Kanaá odwadniający oddano do eksploatacji w 1967 roku. Jego dáugoĞü wynosi
5,5 km, Ğrednia szerokoĞü w dnie 0,5–2,5 m, spadek podáuĪny 0,4‰ i Ğrednia gáĊbokoĞü
2,2 m. Oddalony jest on od waáów bocznych mniej wiĊcej o 80 m. Dno kanaáu znajduje
siĊ przewaĪnie w warstwie wodonoĞnej, podczas gdy dna rowów są w warstwie wierzchniej, zwiĊzáej. Kanaá ujmuje wody przesiąkowe z Odry, napáywające na teren zawala.
W początkowym okresie odprowadzaá je wyáącznie do Odry poniĪej stopnia wodnego.
BezwzglĊdna wielkoĞü filtracji do kanaáu jest wiĊksza niĪ do rowów przywaáowych, bowiem, jak wykazaáy badania [Lenczewski 1982], rowy przyjmowaáy zaledwie okoáo 70%
wielkoĞci wód filtracyjnych, a 30% przedostawaáo siĊ przepuszczalnym podáoĪem pod
dnem rowów na przylegáy teren doliny. Kanaá przejąá duĪo wiĊkszą iloĞü wód – okoáo
90%, co znacznie poprawiáo warunki wilgotnoĞciowe w dolinie. Poziom wody gruntowej
obniĪyá siĊ o 10–60 cm, w zaleĪnoĞci od poáoĪenia w stosunku do kanaáu.
Wyniki badaĔ modelowych [Nawalany i Páywaczyk 1988a, b, Páywaczyk i in.1992]
wskazują, Īe dopáyw wody do kanaáu odwadniającego zaleĪy od warunków hydrogeologicznych, wysokoĞci spiĊtrzenia wód w Odrze, parametrów technicznych kanaáu i jego
odlegáoĞci od koryta rzeki. Istotny wpáyw na wielkoĞü dopáywu wody do kanaáu ma jego
gáĊbokoĞü. Gdy dno znajduje siĊ w warstwie trudno przepuszczalnej, dopáyw wody jest
niewielki i zaleĪy gáównie od miąĪszoĞci tej warstwy pod dnem kanaáu. Natomiast gdy
dno poáoĪone jest w warstwie wodonoĞnej, nastĊpuje wyraĨny wzrost dopáywu wody oraz
obniĪenie linii wysokoĞci hydraulicznych w terenie przylegáym. Analiza wyników badaĔ
wykazaáa, iĪ rzĊdne wysokoĞci hydraulicznych są zaleĪne od stanów wody w Odrze oraz
Īe po obu stronach kanaáu są one wyĪsze niĪ rzĊdne zwierciadáa wody w kanale, a to
oznacza, Īe wystĊpuje obustronny dopáyw wody.
Poziom wody w korycie Jeziorki byá zbyt nisko poáoĪony w stosunku do terenu, co
wpáywaáo niekorzystnie na warunki powietrzno-wodne w przylegáych terenach. W wyniku przeprowadzonych badaĔ zaproponowano, aby istniejący w dolinie powyĪej stopnia system odwadniający oraz sieü lokalnych rowów uchodzących do Jeziorki poniĪej
budowli w Brzegu Dolnym poáączyü w jeden system wodno-melioracyjny. System taki
umoĪliwia wykorzystanie nadmiarów wody z czĊĞci doliny powyĪej stopnia do uzupeánienia braków wody w dolinie poniĪej spiĊtrzenia. Na kanale poniĪej wodowskazu
w Warzynie (rys. 1) wykonano budowle sterujące oraz dodatkowy rów umoĪliwiający kierowanie wody z kanaáu do Jeziorki zamiast do Odry na wodĊ dolną [Páywaczyk
1997].
PowyĪej stopnia piĊtrzącego w Brzegu Dolnym powstaá zbiornik wodny, który zajmuje powierzchniĊ okoáo 5 km2, przy szerokoĞci zwierciadáa wody od 400 do 700 m,
na dáugoĞci blisko 8 km. ĝrednie gáĊbokoĞci na zalewie wynoszą od 0,85 do 2,5 m, a w
bezpoĞrednim sąsiedztwie jazu dochodzą do 8 metrów. Po wybudowaniu stopnia zbiornik
miaá pojemnoĞü okoáo 7 mln m3, a obecnie na skutek procesów zamulania jego pojemnoĞü
Architectura 6 (2) 2007
6
B. Olszewska, L. Páywaczyk
zmniejszyáa siĊ do 6 mln m3. Przeprowadzone pomiary w 1989 roku [Mokwa 2002] wykazaáy istnienie na lewej terasie zalewowej „wyspy” osadzanego materiaáu. Stwierdzono,
Īe odkáady materiaáu zaczynają siĊ w odlegáoĞci 10 m od jazu, a ich miąĪszoĞü wynosiáa
0,5–1,5 m. W odlegáoĞci 40 m miąĪszoĞü osadów dochodziáa do 5,0 m. W okresie 1989–
–1993 nastąpiáo istotne zwiĊkszenie zamulenia górnego stanowiska. Przyrost miąĪszoĞci
odáoĪonej warstwy namuáów siĊgaá od okoáo 1 do 3 m. W niektórych rejonach zbiornika
wytworzyáy siĊ wzniesienia siĊgające miejscami do zwierciadáa wody. W wyniku obniĪenia staáego piĊtrzenia wody na górnym stanowisku jazu w Brzegu Dolnym nastąpiáo
odsáoniĊcie wypiĊtrzonych fragmentów dna, na których pojawiáa siĊ roĞlinnoĞü áąkowa.
PowódĨ w lipcu 1997 roku spowodowaáa czĊĞciowe wymycie namuáów z górnego
stanowiska jazu w Brzegu Dolnym i znaczne zmniejszenie wymiarów wyspy. Na skutek
powodzi nastąpiá masowy transport rumowiska. Parametry strumienia osiągnĊáy tak duĪe
wartoĞci, iĪ zostaáy przekroczone naprĊĪenia graniczne i nastąpiáo zerwanie obrukowania.
MiĊdzy Brzegiem Dolnym a Malczycami obserwowano wyraĨne osadzanie siĊ duĪych
iloĞci rumowiska wleczonego, pochodzącego z górnego biegu Odry, a materiaá denny jest
na tym odcinku drobniejszy niĪ w 1996 roku [Mokwa 2002, Olszewska 1998].
W tabeli 1 zestawiono póároczne, roczne oraz Ğrednie miesiĊczne stany wody na
Odrze w przekroju Waáy (górna woda na stopniu) w wyĪej wymienionych analizowanych okresach.
Po wybudowaniu stopnia wodnego w Brzegu Dolnym ustalono rzĊdną piĊtrzenia na
jazie 107,00 m n.p.m. [Wpáyw... 1971–2004]. ĝrednie miesiĊczne stany w latach hydrologicznych 1971–1972 wystĊpowaáy w przedziale 660–693 cm. ĝredni roczny stan wynosiá
679 cm. Od 1980 roku rzĊdna piĊtrzenia na jazie zostaáa podniesiona z 107,00 m n.p.m.
do 108,00 m n.p.m. ĝrednie miesiĊczne stany wody w latach hydrologicznych 1981–1982
ksztaátowaáy siĊ w przedziale 725–786 cm. ĝredni roczny stan wynosiá 763 cm. ĝrednie
miesiĊczne stany w latach 1986–1988 ksztaátowaáy siĊ na poziomie 712–772 cm, a Ğredni
roczny stan wynosiá 752 cm. W latach 1995–1996 Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej ustaliá rzĊdną piĊtrzenia na 107,50 m n.p.m. RzĊdna ta byáa utrzymywana w kolejnych latach. ĝrednie miesiĊczne stany wody w latach 1995–1996 wynosiáy 684–725 cm,
natomiast w latach 2003 i 2004 przyjmowaáy wartoĞci od 696 do 751 cm. ĝredni roczny
stan w latach 1995–1996 wynosiá 724 cm, natomiast w kolejnym analizowanym okresie
– 733 cm.
Tabela 2 przedstawia wartoĞci Ğrednich miesiĊcznych, póárocznych i rocznych natĊĪeĔ
przepáywów w kanale odwadniającym w przekroju w Warzynie. Dopáyw wód przesiąkowych ze zbiornika do kanaáu jest wyrównany i zaleĪy gáównie od stanów wody w Odrze.
W okresie bezpoĞrednio po uruchomieniu kanaáu Ğrednie miesiĊczne wartoĞci natĊĪenia
przepáywu w przekroju w Warzynie przyjmowaáy wielkoĞci od 177 do 205 l·s–1, Ğredni
roczny przepáyw wyniósá 196 l·s–1. W kolejnych latach, do powodzi w lipcu 1997 roku,
obserwowano zmniejszanie siĊ dopáywu wód przesiąkowych do kanaáu. W okresie 1995–
–1997 Ğrednie miesiĊczne natĊĪenia przepáywu wahaáy siĊ od 92 do 182 l·s–1. Po powodzi
w 1997 roku w poszczególnych miesiącach 1998 roku i w okresie od listopada 1998 roku
do kwietnia 1999 roku notowano wiĊksze Ğrednie miesiĊczne wartoĞci natĊĪeĔ przepáywu, odpowiednio 142–231 l·s–1 i 142–276 l·s–1 , a Ğredni roczny przepáyw w 1998 roku
wyniósá 173 l·s–1 [Olszewska 1998, Páywaczyk 1997]. W kolejnych latach nie wykonywano konserwacji kanaáu.
Acta Sci. Pol.
XI
696
765
771
718
733
XII
666
745
772
717
741
I
660
723
732
731
759
II
667
728
734
737
744
III
674
777
734
738
714
Miesiące
Months
IV
V
693
686
787
774
770
756
741
733
730
735
VI
694
773
754
716
723
VII
679
774
754
705
716
VIII
679
770
768
719
735
IX
678
776
771
720
733
X
675
765
760
709
735
Póárocza, rok
Half-years, year
XI–IV
V–X
XI–X
687
682
684
754
772
763
752
761
756
730
717
724
737
730
733
1971–1972
1981–1982
1986–1988
1995–1996
2003–2004
Lata
Years
XI
205
324
208
152
94
XII
184
332
218
123
98
I
177
188
190
95
108
II
183
157
190
92
97
III
191
245
178
127
80
Miesiące
Months
IV
V
210
203
240
248
214
195
171
173
73
61
VI
211
247
227
171
70
VII
195
359
179
120
52
VIII
197
344
188
152
60
IX
193
306
171
166
57
X
201
329
172
182
93
Póárocza, rok
Half-years, year
XI–IV
V–X
XI–X
201
191
196
247
306
277
203
194
199
127
161
144
92
65
79
Tabela 2. ĝrednie miesiĊczne, póároczne i roczne wartoĞci natĊĪenia przepáywu [l·s–1 ] w kanale odwadniającym w przekroju Warzyna
Table 2. Mean month, half-years and year values of the flow rates [l·s–1 ] in the drainage channel in the Warzyna section
1971–1972
1981–1982
1986–1988
1995–1996
2003–2004
Lata
Years
Tabela 1. ĝrednie miesiĊczne, póároczne i roczne stany wody [cm] w Odrze na wodowskazie Brzeg Dolny – Waáy
Table 1. Mean month, half-years and year water levels [cm] in the Odra River on the water-gauge Brzeg Dolny – Waáy
B. Olszewska, L. Páywaczyk
8
W okresie wegetacyjnym kanaá intensywnie zarasta roĞlinnoĞcią hydrofilną, która
podpiĊtrza wodĊ nawet o 0,8–1,0 m. Fakt ten przyczynia siĊ do podnoszenia siĊ zwierciadáa wody gruntowej w terenie przylegáym i utrudnia odpáyw wód.
Od listopada 2003 roku pomiary natĊĪenia przepáywu byáy wykonywane na wĊĨle
(zlokalizowanym okoáo 400 m poniĪej wodowskazu w Warzynie), áączącym kanaá z rowem kierującym wodĊ do Jeziorki. W warunkach wysokich stanów wody w Odrze (przy
zamkniĊtej klapie zwrotnej przepustu waáowego) oraz przy odpowiednim sterowaniu zastawkami na wĊĨle woda z kanaáu odprowadzana jest do Jeziorki. W trakcie prowadzenia
badaĔ w 2004 roku nie obserwowano sytuacji, aby wody z Jeziorki dostawaáy siĊ do kanaáu. ĝrednie miesiĊczne przepáywy w kanale w przekroju Warzyna w latach 2003–2004
wahaáy siĊ od 52 do 108 l·s–1, Ğredni roczny przepáyw wynosiá 79 l·s–1.
Wraz ze wzrostem stanów wód w Odrze zwiĊkszają siĊ wartoĞci przesiąków wody do
kanaáu, natomiast w wyniku procesów uszczelniania siĊ koryta rzeki i terenów miĊdzywala, przy tej samej rzĊdnej piĊtrzenia na jazie, notuje siĊ coraz mniejsze wartoĞci przesiąków. Dla potwierdzenia przyczyn zmniejszania siĊ dopáywu wody do kanaáu w sierpniu
1996 roku, przy niskich stanach wody w Odrze na górnym stanowisku, pobrano próbki
gruntu z miĊdzywala i wykonano analizy skáadu granulometrycznego. Wyniki wskazują,
Īe są to utwory zwiĊzáe – iáy i gliny, które uszczelniáy system filtracji [Olszewska 1998].
W wyniku tego w miarĊ upáywu lat od rozpoczĊcia eksploatacji stopnia wodnego nastĊpowaáo zmniejszanie siĊ iloĞci wody filtrującej na teren przylegáej doliny.
Wykorzystując codzienne wartoĞci natĊĪeĔ przepáywów w kanale w przekroju Warzyna i zanotowane rzĊdne zwierciadeá wód na wodowskazie Waáy (górna woda na stopniu
wodnym), okreĞlono wpáyw stanów wody w Odrze powyĪej stopnia na wielkoĞü natĊĪenia przepáywu w kanale. Otrzymane zaleĪnoĞci dla analizowanych lat zestawiono w tabeli 3. IstotnoĞü korelacji sprawdzono testem t-Studenta. WartoĞü krytyczna wspóáczynnika
korelacji, przy przyjĊtym poziomie istotnoĞci Į = 0,01, wynosiáa 0,56. ZaleĪnoĞü natĊĪenia przepáywu w kanale od stanów wody w Odrze przedstawiono na rysunku 2.
Z powodu intensywnego zarastania kanaáu roĞlinnoĞcią hydrofilną wielkoĞci przesiąków do kanaáu (QK) podano w odniesieniu do róĪnicy miĊdzy rzĊdną wody w kanale
(HK) a rzĊdną zwierciadáa wody spiĊtrzonej w Odrze (HO). NastĊpnie wartoĞci te (QP)
obliczono na 1 m róĪnicy zwierciadáa wody w Odrze i kanale (HO – HK). Wyniki zestawiono w tabeli 4.
Tabela 3. Równania zaleĪnoĞci przepáywu w kanale odwadniającym w przekroju Warzyna od
stanów wody w Odrze w przekroju Waáy
Table 3. Dependence equations between flow intensity in the drainage channel in the Warzyna
section and water levels in the Odra River in the Waáy section
Lata – Years
1971–1972
1981–1982
1987–1988
1995–1996
2003–2004
Równanie – Equation
Q = 92,80 · H – 9716; H (106,10, 108,00)
Q = 94,39 · H – 9948; H (106,18, 108,00)
Q = 94,27 · H – 9944; H (106,45, 108,00)
Q = 98,04 · H – 10 370; H (106,50, 107,50)
Q = 62,11 · H – 6590; H (106,50, 107,50)
r
0,99
0,97
0,89
0,92
0,77
n
4
16
44
23
18
Oznaczenia – Explanations: Q – natĊĪenie przepáywu – flow intensity [l·s–1], H – rzĊdna zwierciadáa wody
[m n.p.m.] – water level [m a.s.l.], r – wspóáczynnik korelacji – correlation coefficient, n – liczebnoĞü próby
– sample dimension.
Acta Sci. Pol.
Ksztaátowanie siĊ przepáywów w kanale odwadniającym...
Rys. 2.
Fig. 2.
9
ZaleĪnoĞci pomiĊdzy natĊĪeniem przepáywu w kanale odwadniającym w przekroju Warzyna (Q) a rzĊdną zwierciadáa wody w Odrze w przekroju Brzeg Dolny – Waáy (H)
w latach 1971–2004
Dependences between flow intensity in the drainage channel in the Warzyna section (Q)
and table of water levels in the Odra in the Brzeg Dolny – Waáy section (H) in 1971–
–2004
Lenczewski [1982] porównywaá wyniki bezpoĞrednich pomiarów terenowych z lat
1958–1961 i 1971–1972 z wartoĞciami obliczonymi wedáug wzorów empirycznych
Darcy’ego, Pawáowskiego, Arawina oraz z wytycznymi projektowania zapór. Dokonane
pomiary wielkoĞci filtracji w naturalnych warunkach terenowych oraz wyniki uzyskane
na podstawie tych wzorów są podobne. Potwierdzeniem tego faktu są równieĪ dane zawarte w tabeli 4. Dla doliny Odry, o podobnych warunkach geologicznych, moĪna przyjmowaü wielkoĞü filtracji rzĊdu 12–25 l·s–1·km–1 na 1 m róĪnicy miĊdzy rzĊdną zwierciadáa wody w Odrze a rzĊdną wody w kanale.
Tabela 4. Przesiąki (QP) wody do kanaáu odwadniającego obliczone na 1 m róĪnicy zwierciadáa
wody w Odrze i kanale w analizowanych okresach
Table 4. Percolation of water (QP) to the drainage channel estimated on 1 m difference of water
level in the Odra River and channel in the analyzed periods
Lata – Years
1971–1972
1981–1982
1987–1988
1995–1996
2003–2004
Architectura 6 (2) 2007
Q
[l·s–1]
196
247
199
142
71
HO – H K
[m]
3,02
3,84
3,75
3,38
3,21
QK
[l·s–1·km–1]
112
141
114
81
40
QP
[l·s–1·km–1]
37
36
30
24
12
B. Olszewska, L. Páywaczyk
10
WNIOSKI
1. IloĞü wody dopáywającej do kanaáu zaleĪy od róĪnicy rzĊdnych zwierciadáa wody
w Odrze spiĊtrzonej i w kanale, jest ona zmienna w czasie. Dynamika zmian dopáywu
wody do kanaáu w przeliczeniu na 1 m róĪnicy zwierciadeá wody w Odrze i kanale przedstawia siĊ nastĊpująco: 37 l·s–1·km–1(lata 1971–1972), 36 l·s–1·km–1 (lata 1981–1982),
30 l·s–1·km–1 (lata 1986–1988), 24 l·s–1·km–1 (lata 1995–1996) i 12 l·s–1·km–1 (lata 2003–
–2004).
2. W latach 1971–2004 Ğrednie roczne natĊĪenie przepáywu w kanale w przekroju
Warzyna zmniejszyáo siĊ ze 196 l·s–1·do 79 l·s–1.
3. Procesy zmniejszającego siĊ dopáywu wód do kanaáu spowodowane są osadzaniem
siĊ namuáów w korycie Odry i w miĊdzywalu, które uszczelniają system filtracji.
PIĝMIENNICTWO
Hamadi M., 1989. Wpáyw spiĊtrzenia Odry w Brzegu Dolnym i wykonanych urządzeĔ odwadniających na stosunki wodno-melioracyjne terenów przylegáych. Maszynopis. Rozprawa
doktorska, Wrocáaw.
Lenczewski W., 1982. Filtracja ze spiĊtrzonych rzek na tereny przylegáe. Wiad. Mel. i àąk. 2,
55–57.
Mokwa M., 2002. Sterowanie procesami fluwialnymi w korytach rzek przeksztaáconych antropogenicznie. ZN AR Wrocáaw 439, Rozprawy CLXXXIX.
Nawalany M., Páywaczyk L., 1988a. Computer aided analysis of a combined drainage system. Part I.
Transient states of the natural system. Archiwum Hydrotechniki XXX, 3–4, 375–391.
Nawalany M., Páywaczyk L., 1988b. Computer aided analysis of a combined drainage system. Part II.
Steady state analysis of the designed system. Archiwum Hydrotechniki XXXV, 3–4,
393–404.
Olszewska B., 1998. Wpáyw budowli piĊtrzącej na warunki wodne oraz wybrane elementy Ğrodowiska przyrodniczego w dolinie na przykáadzie Odry w rejonie Brzegu Dolnego. ZN AR
Wrocaw, InĪ. ĝrod. X, 349, 107–132.
Páywaczyk L., 1997. Oddziaáywanie spiĊtrzenia rzeki na dolinĊ na przykáadzie Brzegu Dolnego.
Wydaw. AR, Wrocáaw.
Páywaczyk L., Nawalany M., Gąsiorek E., 1992. Matematyczne modelowanie zasilania kanaáu odwadniającego w warunkach przepáywu naporowego. ZN AR Wrocáaw 211, 207–225.
SzymaĔski J., Páywaczyk L., 1988. Wpáyw zmian stanów wody w Odrze na stosunki hydrologiczne
zlewni potoku Jeziorka i Nowy Rów, poáoĪonych w dolinie tej rzeki. Rocz. Nauk. Rol.
F, 81, 3, 151–163.
Wpáyw projektowanego spiĊtrzenia Odry stopniem Malczyce na stosunki wodne terenów przylegáych, 1971–2004. Sprawozdania z badaĔ prowadzonych w latach 1971–2004. Maszynopis. IKiOĝ AR Wrocáaw.
FORMING OF FLOW INTENSITY IN THE DRAINAGE CHANNEL IN
THE REGION OF THE BRZEG DOLNY DAM IN 1971–2004
Abstract. Building of the Brzeg Dolny dam in 1958 has changed the influence of the Odra
River on the adjacent areas. After damming up the water the Odra River supplies the valley
of waters filtering from reservoir. Drainage devices did not fulfill its role and some part of
Acta Sci. Pol.
Ksztaátowanie siĊ przepáywów w kanale odwadniającym...
11
terrain was flooded. The regulation of the Jeziorka stream was done and in 1967 the drainage set was completed of deep channel built along the side dam of reservoir and in distance
about 80 m from it. The analysis of flow intensity in the channel on the background of water
levels in the Odra in the Brzeg Dolny – Waáy section (up the dam) is presented in the paper.
The base of investigations were the direct flow intensity measurements in the channel in the
Warzyna section in 1971–2004. The analysis of these results showed that with passing the
time on the same table of damming up the water on weir the more and more smaller values
of flow intensities in the channel are observed. It is caused by clogging processes of the
Odra bed and the terrains within embankments.
Key words: Odra valley, water levels, drainage channel, flow intensity
Zaakceptowano do druku – Accepted for print: 22.02.2007
Architectura 6 (2) 2007