Tezy - Katedra Gospodarki Turystycznej

Dr hab. Marcin Smoleński
Białystok, dn. 2008-03-12
LEŚNE PARKI TEMATYCZNE
Tezy do wystąpienia na seminarium nt. turystyczne udostępnienie obszarów leśnych
Parki tematyczne koncentrują wszystkie funkcje turystyki pod kątem wiodących walorów
turystycznych. Na ich obszarze następuje integracja ruchu turystycznego w oparciu o ścieŜki i
obiekty tematyczne, które uzupełniane są przez infrastrukturę kulturalno-rozrywkową, rekreacyjnosportową i handlowo-usługową.
Zagospodarowanie przestrzeni w formie parków turystycznych jest obecnie wiodącą formułą
w krajach anglosaskich (Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania, Irlandia) i silnie
akcentowane w krajach basenu Morza Północnego.
− Parki tematyczne (theme parks)
− Parki rozrywki (amusement parks):
− Parki wodne (waterparks)
− Parki zoologiczne (Zoos)
Znaczenie parków tematycznych:
1. Dla ochrony dziedzictwa regionu: wzrost świadomości regionalnej (społeczeństwo staje się
orędownikiem ochrony dziedzictwa), forma ochrony dziedzictwa (zanikające składniki
dziedzictwa stają się na powrót uŜyteczne).
W przypadku leśnych parków tematycznych: edukacja przyrodniczo-leśna eksponującą
znaczenie gospodarki leśnej dla zrównowaŜonego rozwoju regionu. Reaktywowanie
zanikającego, ubocznego uŜytkowania lasu (np. zielarstwa ludowego).
2. Dla gospodarki przestrzennej: planowa koncentracja masowego ruchu turystycznego na
obszarach rekreacyjnych, z minimalizowaniem kosztów zewnętrznych dla przyrody
(kontrolowanie progu chłonności turystycznej), społeczeństwa (kontrolowanie progu
pojemności turystycznej) i innych form działalności ekonomicznej (pozostała przestrzeń ma
inne funkcje wiodące).
W przypadku leśnych parków tematycznych: moŜliwość minimalizowania ruchu turystycznego
na obszarach chronionych, wraŜliwych lub przeznaczonych do celów produkcyjnych, przy
jednoczesnym dowiązaniu się do nieleśnych atrakcji turystycznych.
3. Dla lokalnej społeczności: włączenie aktywności społeczeństwa w kształtowanie produktu
turystycznego – wiodącą atrakcją są przejawy działalności społeczeństwa, tym samym ludność
zarabia na turystyce.
W przypadku leśnych parków tematycznych: zaangaŜowanie ludności miejscowej w
udostępnianie obszarów leśnych: budowa i konserwacja obiektów, świadczenie usług
turystycznych (noclegi, wyŜywienie, transport), zaktywizowanie rzemiosła (np. zielarstwo) i
rękodzielnictwa (np. wyroby z drewna)
4. Dla rozwoju ekonomicznego: koncentracja płatnych atrakcji turystycznych zwiększa lokalne
przychody z turystyki (przewaga turystyki pobytowej opartej na aktywnych formach spędzania
czasu).
W przypadku leśnych parków tematycznych: płatna oferta turystyczna dotyczy podmiotów
świadczących usługi turystyczne i paraturystyczne.
5. Dla regionu: park staje się znakiem firmowym, który sprzyja pozytywnemu postrzeganiu
regionu przez odwiedzających.
W przypadku leśnych parków tematycznych: atrakcyjność przestrzeni parku leśnego
utoŜsamiana jest z wartością obszarów leśnych regionu.
6. Dla podmiotów tworzących park tematyczny: park staje się znakiem firmowym, który sprzyja
pozytywnemu postrzeganiu podmiotu przez odwiedzających.
W przypadku leśnych parków tematycznych: atrakcyjność przestrzeni parku utoŜsamiana jest z
działalnością Administracji Lasów Państwowych.
1
Cel podstawowy parków tematycznych:
− wykorzystanie walorów krajoznawczych dla turystyki masowej: zastosowanie wszelkich
dostępnych form interpretacji dla ułatwienia zwiedzającym docenienia atrakcji
krajoznawczych.
W przypadku leśnych parków tematycznych: ułatwienie mieszkańcom miast
zrozumienia unikalności i uŜyteczności ekosystemów leśnych.
Główny odbiorca parków tematycznych
− rodzinne grupy turystów: atrakcje powinny być dostępne dla wszystkich grup
wiekowych (inaczej czas wolny spędza 10-cio latek a inaczej 60-cio latek).
W przypadku leśnych parków tematycznych: udostępnienie walorów leśnych w formie
rekreacji rodzinnej z przystępnym zinterpretowaniem znaczenia ekosystemów leśnych i
współczesnej gospodarki leśnej.
Parki tematyczne słuŜą:
− realizacji oczekiwań krajoznawczych, rekreacyjnych i rozrywkowych.
Motywem wiodącym przyjazdu jest obcowanie z przejawami dziedzictwa regionu,
niemniej obcowanie to opiera się na aktywnych formach spędzania czasu, które
zawierają w sobie elementy rekreacji (regeneracja zdrowia fizycznego) i rozrywki
(regeneracja zdrowia psychicznego).
W przypadku leśnych parków tematycznych eksponowane jest dziedzictwo leśne:
wpływ lasu na rozwój cywilizacyjny, kulturotwórcza rola lasu, znaczenie ochrony
zasobów leśnych, historia uŜytkowania lasów.
Parki tematyczne lokowane są przede wszystkim w sąsiedztwie aglomeracji miejskich – odbiorcą są
grupy rodzinne z duŜych metropolii.
Parki tematyczne regionów metropolitalnych nastawione są przede wszystkim na:
− realizację oczekiwań rekreacyjnych i rozrywkowych z silnym zaakcentowaniem funkcji
krajoznawczych. PrzewaŜą wycieczkowicze i turyści weekendowi, których oczekiwania
dotyczą głównie regeneracji zdrowia po tygodniu intensywnej pracy. Natomiast funkcje
krajoznawcze zazwyczaj sprowadzają się do wizualizacji harmonii krajobrazowej.
Parki tematyczne regionów peryferyjnych nastawione są przede wszystkim na:
− realizację oczekiwań krajoznawczych z silnym zaakcentowaniem funkcji rekreacyjnych
i rozrywkowych. PrzewaŜają turyści z zewnątrz, nastawieni na poznanie odwiedzanego
regionu. Oczekują pozytywnych przeŜyć związanych z obcowaniem z odrębną kulturą i
przyrodą. Oczekują inspiracji. Równie waŜne jest regeneracja zdrowia, czyli moŜliwość
korzystania z obszarów i obiektów rekreacyjno-rozrywkowych.
Priorytetowym celem infrastruktury rekreacyjno-rozrywkowej w parkach tematycznych regionów
peryferyjnych jest przygotowanie turysty do pozytywnego odbioru atrakcji krajoznawczych
(przyrodniczych i kulturowych).
− Formy rekreacji opierają się na walorach krajobrazowych, swoistych dla odwiedzanego
regionu, tym samym turysta jest wstanie docenić znaczenie przyrody dla zdrowia
człowieka (na swoim doświadczeniu buduje osobiste związki człowiek - środowisko).
W przypadku leśnych parków tematycznych infrastruktura rekreacyjna, harmonizująca z
krajobrazem leśnym, umoŜliwia podejmowanie wyzwań o róŜnych stopniach trudności,
odpowiednich dla róŜnych grup wiekowych.
− Formy rozrywki opierają się na elementach kultury lub przyrody, tym samym turysta
jest w stanie identyfikować swoje dobre samopoczucie z dziedzictwem odwiedzanego
regionu (na swoim doświadczeniu buduje osobiste związki człowiek – kultura).
2
W przypadku leśnych parków tematycznych infrastruktura rozrywkowa, harmonizująca
z krajobrazem leśnym, umoŜliwia poznanie tradycji słuŜby leśnej, łowiectwa,
pozyskiwania i wykorzystywania dóbr leśnych.
Udostępnienie walorów krajoznawczych w parkach tematycznych powinno słuŜyć przede
wszystkim aktywnym formom edukacji:
− przyrodniczej i ekologicznej (przyrodnicze parki tematyczne)
− historycznej, etnograficznej i obywatelskiej (kulturowe parki tematyczne)
Aktywne formy edukacji wymagają od turysty osobistego zaangaŜowania się w poszukiwaniu
właściwych rozwiązań. Stawiane przed turystą wyzwania muszą charakteryzować się formą
niezobowiązującej zabawy, na zasadzie sprawdzianu zręcznościowego i / lub umiejętności
kojarzenia faktów.
W przypadku edukacji:
− Przyrodniczej, moŜe być to np. identyfikowanie zwierzęcia z jego środowiskiem.
W przypadku leśnych parków tematycznych istotne jest określenie gatunku kluczowego,
powszechnie akceptowanego, uwiarygodniającego wartość środowiska leśnego.
− Ekologicznej, moŜe być to np. identyfikowanie aktywności turystycznej z oddziaływaniem na
środowisko.
W przypadku leśnych parków tematycznych właściwe jest ograniczanie ruchu turystycznego
(opłaty, zwiedzanie tylko z przewodnikiem, limitowanie częstotliwości wstępu, i inne) na
wybranym obszarze, o szczególnej wraŜliwości przyrodniczej. Obszar ten słuŜy interpretacji
cywilizacyjnego oddziaływania na środowisko leśne.
− Historycznej, moŜe być to np. identyfikowanie skutków wydarzenia historycznego z obrazem
współczesności.
W przypadku leśnych parków tematycznych istotne jest skojarzenie danego obszaru leśnego z
wydarzeniami lub postaciami, odgrywającymi szczególne znaczenie w historii powszechnej
Polski.
− Etnograficznej, moŜe być to np. identyfikowanie skutków odrębności kulturowej na rozwój
cywilizacyjny regionu.
W przypadku leśnych parków tematycznych istotne jest wykreowanie wiodącej imprezy
masowej, nawiązującej do tradycji leśnych lub łowieckich.
− Obywatelskiej, moŜe być to np. identyfikowania toŜsamości z wartościami dziedzictwa.
W przypadku leśnych parków tematycznych istotne jest zaakcentowanie w formie imprez
rocznicowych udziału leśników w historii powszechnej Polski.
Udostępnienie walorów krajoznawczych w parkach tematycznych powinno opierać się na formule
zintegrowanej infrastruktury wystawienniczo-muzealnej i inscenizacyjno-warsztatowej.
Parki tematyczne dysponują centrami interpretującymi walory krajoznawcze. Zakłada się, Ŝe są to
obiekty pierwszego kontaktu. W formie ekspozycji interaktywnej przedstawiają najwaŜniejsze:
− Wartości historii regionu (zazwyczaj ekspozycje stałe).
W przypadku leśnych parków tematycznych ekspozycje stale dotyczą tematycznie
złoŜoności ekosystemów leśnych i historii gospodarki leśnej
− Współczesne wartości regionu (wystawy czasowe)
W przypadku leśnych parków tematycznych wystawy czasowe dotyczą przejawów kultury
współczesnej inspirowanej tematyką leśną (wystawy artystów, prace konkursowe itp.)
Oferują równieŜ interpretację dziedzictwa w formule warsztatowej:
− Zajęcia dla zorganizowanych grup.
W przypadku leśnych parków tematycznych warsztaty mogą dotyczyć rozpoznawania
gatunków leśnych, wartości kulinarnych lub zdrowotnych gatunków leśnych, zasad
gospodarki łowieckiej, rozpoznawania tropów zwierząt itp.
− Indywidualne stanowiska dla pojedynczych turystów.
3
W przypadku leśnych parków tematycznych, w zaleŜności od grupy wiekowej odbiorcy,
mogą być to np. stoliki z układankami i rebusami (dla najmłodszych), grami
komputerowymi (dla młodzieŜy), prezentacjami multimedialnymi (dla starszych).
Ich oferta wzmacniana jest funkcją handlowo-usługową – wzmacnianie ekspozycji wartości
dziedzictwa (sprzedaŜ pamiątek i wydawnictw, kuchnia regionalna, oferta regionalnych biur
podróŜy itp.).
Oferta centrów poszerzana jest o obszary i obiekty:
− kulturalne, z wiodącą funkcją inscenizacyjną (np. obszary festiwalowe z mini amfiteatrami) i
warsztatową (np. pokazowe zagrody wiejskie lub warsztaty rzemieślnicze).
W przypadku leśnych parków tematycznych pokazowe prace leśne.
− rekreacyjne, przeznaczone dla wypoczynku i rekreacyjnego uprawiania sportów.
Uwiarygodnienie cenności walorów kulturowych w parkach tematycznych obszarów peryferyjnych
powinno opierać się na:
− archeologii eksperymentalnej
W przypadku leśnych parków tematycznych, w ramach festynów moŜna np. odtwarzać dawne
metody uzyskiwania węgla drzewnego, smoły lub potaŜu.
− krajobrazach kulturowych, aktywnie kształtowanych przez ekstensywne uŜytkowanie
przestrzeni (rolnictwo i rzemiosło)
W przypadku leśnych parków tematycznych moŜna ukazywać np. półnaturalną hodowlę lasu,
budowle powstałe tradycyjnymi metodami ciesielskimi lub tradycyjne metody zrywki i
składowania drewna.
− aktywności tradycyjnych podmiotów wytwórczych (zagrody wiejskie, wiatraki, młyny kuźnie
itd.)
W przypadku leśnych parków tematycznych moŜna ukazywać np. pracę dawnych bartników,
zielarzy itp.
− imprez folklorystycznych
W przypadku leśnych parków tematycznych propagowanie tradycji i świąt leśników.
Udostępnienie walorów przyrodniczych w parkach tematycznych powinno opierać się o zasadę
izolacji od infrastruktury noclegowej, rekreacyjnej i rozrywkowej – zagwarantowanie
odpowiedniego nastroju do treści przekazu interpretacyjnego.
W przypadku leśnych parków tematycznych udostępnienie w formule parku naturalnego w oparciu
o pawilon i ścieŜki edukacyjne.
Zarządzanie trasami i parkami tematycznymi w formule konsorcjum, w którego w skład wchodzą
właściwe samorządy, podmioty gospodarcze (w tym administracja LP) i organizacje społeczne –
parki tematyczne są inicjatywą lokalną (konsorcjum lokalne), trasy tematyczne są inicjatywą
regionalną (konsorcjum regionalne)
Formułą uwiarygodnienia w obiorze turysty atrakcyjności parku tematycznego jest aktywność
organizacji pozarządowych nastawionych na:
− ochronę dziedzictwa przyrodniczego (przyrodnicze parki tematyczne)
− ochronę dziedzictwa kulturowego (kulturowe parki tematyczne)
4