pobierz artykuł w całości

Stosowanie metod aktywizujących w edukacji plastycznej.
Stosowanie metod aktywizujących w edukacji ekologicznej Z przewidywań ekologów
wynika, że środowisko człowieka na całej Ziemi będzie ulegać degradacji a tym samym stanie się
niekorzystnym środowiskiem dla życia i zdrowia ludzi Dlatego poczynając od dzieci najmłodszych,
należy intelektualnie i emocjonalnie przygotować do ochrony i kształtowania środowiska.
Dzieci poznają przyrodę wszystkimi zmysłami i reagują na nią w sposób bezpośredni,
czynny. Należy do minimum ograniczyć poznawanie za pomocą obrazów i mowy, a maksymalnie
wykorzystać bezpośredni kontakt z obiektami i zjawiskami przyrodniczymi. Metody poszukujące,
aktywne to:
1. Metody praktyczne: laboratoryjne, doświadczalne, ćwiczenia, gry i zabawy dydaktyczne,
zajęcia praktyczne;
2. Metody słowne: rozwiązywanie problemów, rozwiązywanie i układanie zagadek, trening
twórczości.
Najbardziej celową i efektywną metodą są ćwiczenia i doświadczenia. Ćwiczenia dotyczące
rozróżniania, nazywania, klasyfikowania, porównywania, określania znaczenia i funkcji okazów
naturalnych mogą mieć charakter zabawy, gry dydaktycznej, lub konkretnego zadania jak:
porządkowanie, pielęgnowanie, czyszczenie. Szczególnym rodzajem zabaw są zagadki, które dają
dzieciom możliwość odkrywania prawdy o otaczających je przedmiotach i zjawiskach.
Rozwiązując lub układając zagadkę dzieci zdobywają umiejętność trafnego uchwycenia
charakterystycznych
cech
zwierząt,
przedmiotów,
zjawisk
i
wydarzeń.
Z dziećmi w wieku przedszkolnym można zastosować następujące techniki twórczego
myślenia:
 podobieństwa: rozwijają zdolność dostrzegania cech wspólnych;
 archiwum: istota tego ćwiczenia jest szukanie obiektów spełniających kilka kryteriów na raz
np. rzeczy zielone i małe, jadalne, twarde;
 lista atrybutów: wpływa na zdolność abstrahowania, polega na wyróżnianiu wszystkich cech
np. woda jest: ciepła, mokra...;
 analogia personalna: polega na wczuwaniu się w określony problem, identyfikowaniu się z
określonym zjawiskiem: jestem kroplą wody, kwiatkiem w ogrodzie;
 analogia fantastyczna: rozwija metaforyzowanie, twórca identyfikuje się z postacią, np.
jestem lwem, jestem silny.
Wielkie znaczenie dla aktywności dziecka w przedszkolu ma obraz własnego „ja”
wyniesiony z domu. Należy podkreślić, że to, czego dowiaduje się dziecko od bliskich mu osób,
zostaje przez nie bezkrytycznie przyjęte i włączone w obraz własnego „ja”. Twórcze zachowania
dziecka będą zauważone, gdy odczuwać będzie ono atmosferę zapewniającą mu poczucie
bezpieczeństwa, gdy odrzuci się stosowanie środków nacisku. Okazywanie akceptacji zapewnia
dziecku poczucie bezpieczeństwa i wpływa na poczucie własnej wartości. W konsekwencji dziecko
przejawia aktywność poznawczą, wykazuje inicjatywę nie bojąc się , że może nie poradzić sobie w
trudnych sytuacjach. Uznanie dziecka takim, jakim ono jest w rzeczywistości, z jego mocnymi i
słabymi stronami może zapewnić mu powodzenie i prowadzić do ukształtowania się jego twórczej
postawy.
Aby dziecko przejawiało postawę poznawczą, należy stymulować i inspirować jego działania.
Ukierunkowanej stymulacji może służyć tworzenie zespołów. Tworzone grupy mogą mieć charakter
niejednorodny, kiedy ich członkami są dzieci o zróżnicowanym poziomie rozwoju, oraz grupy
jednorodne, gdy dzieci posiadają podobne umiejętności.
Przemyślana stymulacja uwzględnia otwartość sytuacji i otwartość zadania. Z rozwiązaniem
typu- otwartość sytuacji mamy do czynienia np. w momencie tworzenia wspólnie z dziećmi kącika
na określony temat. Kącik powinien być kontynuacją cyklu tematycznego, skłaniać do poszukiwań,
dyskusji, obserwacji i zdobywania w sposób samodzielny wiadomości. Propozycją może być
pomysł tworzenia świata owadów, wówczas dajemy dzieciom okazję do gromadzenia eksponatów,
założenia
okresowej
hodowli,
przynoszenia
książek
popularnonaukowych.
Możliwości wyboru jest wiele.
Otwartość zadania, przewiduje swobodę drogi działania i swobodę w dochodzeniu do
rozwiązania. Zadanie otwarte skłania dzieci do eksperymentowania. Tego rodzaju okazji do
działania podczas pobytu dziecka w przedszkolu jest wiele. Propozycją może być np. sprawdzenie
pojemności naczyń, odkrywanie właściwości magnesu, odkrywanie zależności długości cienia od
położenia słońca. Wszystko to dokonywane jest przez każde dziecko w sposób niepowtarzalny,
właściwy tylko dla niego. Dziecko ucząc się przez samodzielne odkrywanie, czerpie z takich
działań radość. Dziecko odkrywa, że dochodzenie do rozwiązania, a i wreszcie rozwiązanie jest już
nagrodą.
Dziecko poznaje przyrodę tym lepiej, im bardziej interesuje się danym obiektem, zjawiskiem.
Ważne jest, by obiekt, zjawisko wymagało wykonania określonych czynności praktycznych.
Badanie daje dzieciom zadowolenie z odkrycia czegoś, co było nie znane.
Korzystając z bazy pomocy dydaktycznych możemy utworzyć interesujące dla dziecka stanowisko
do działania, dające wielofunkcyjne rozwiązania dziecku i nauczycielowi. Dla dziecka ma to być
kącik pobudzający jego ciekawość, umożliwiający swobodne działania, dla nauczyciela- miejsce
obserwacji dziecka podczas samodzielnych działań. Nauczyciel gromadzi wiedzę o dziecku, by
móc dla niego ustalić odpowiedni program rozwoju. Może przejawiać się w łączeniu treści np. z
zakresu poznawania stosunków jakościowych i ilościowych ze znajomością środowiska.
Nauczyciel zachęca dziecko do podjęcia określonego działania, uwzględniając jego
zainteresowania, potrzeby, uzdolnienia i możliwości. Takie dyskretne kierowanie działalnością
dziecka w określonym kąciku może przynieść dziecku zadowolenie i rozwijać jego aktywność
twórczą.
Do podstawowych kącików należą: matematyczny, plastyczny, pisania i kącik przyrody
obejmujący: mikroskop, lupy, lunety, który stwarza dziecku możliwość manipulowania sprzętem i
uczenia się nim posługiwać. Zgromadzone okazy przyrodnicze nasionka, preparaty skłaniają
dziecko do własnych poszukiwań. Dziecko uświadamia sobie, co, do czego służy, uświadamia sobie
zależność oglądania takiego, a nie innego „preparatu” „okazu”. Dziecko wykazuje postawę
poznawczą- przejawia ciekawość. Uwagę dziecka możemy ukierunkować umieszczając napisy i
pytania, np.:„Co pająk je? Ile ma nóg”. Źródłem poszukiwanej przez dziecko informacji mogą być
dodatkowo książki popularnonaukowe i czasopisma np. Kwak, Zwierzaki, Kubuś Puchatek.
W celu zaspokojenia ciekawości dzieci, budzenia i kształtowania w nich różnorodnych i
pożądanych chęci zdobycia wiedzy tworzy się kąciki upraw roślin czy chów zwierząt. Kącik
przyrody jest także miejscem gromadzenia i eksponowania okazów przyrodniczych,
magazynowania materiałów przyrodniczych: szyszek, owoców, kory, gałęzi, kwiatów.
Nieodłącznym i najważniejszym elementem przybliżania dzieciom środowiska
przyrodniczego jest pobyt na świeżym powietrzu. W zgłębianiu wiedzy pomocne są wycieczki i
spacery organizowane w różnych porach roku. Rozbudzamy w dzieciach emocjonalny stosunek do
przyrody przez ukazywanie znaczenia poznawanych obiektów oraz negatywnych skutków
niewłaściwego obcowania ludzi z przyrodą np. łamanie gałęzi, zaśmiecanie. Bezpośredniej
obserwacji powinny być ekosystemy naturalne i sztuczne, miejsca, obiekty i zjawiska przyrodnicze
np. stare i rzadkie drzewa, głazy, odkrywki geologiczne, tereny zielone: jak zielone place zabaw,
trawniki wypoczynkowe, zieleń i krzewy wokół domów czy przedszkola.
Zapoznając dzieci z życiem i rozwojem roślin, zwierząt danego terenu, pamiętamy, by
spacery i wycieczki sprawiały dzieciom radość i wzbogacały je o nowe doświadczenia, przeżycia i
wrażenia.
Ogród przedszkolny to najbliższe dzieciom środowisko przyrodnicze. Spełnia funkcję rekreacyjną,
estetyczną i poznawczą. To także miejsce pracy dzieci. Praca może dotyczyć: hodowli roślin i prac
porządkowych. Hodując rośliny dzieci zapoznają się z ich rozwojem, budową i sposobem
pielęgnacji. Prace porządkowe obejmują głównie udział dzieci w utrzymaniu ogrodu, narzędzi,
przyrządów, zabezpieczaniu roślin przed mrozem.
Literatura:
E. J. Frątczakowie: Kącik przyrody w wychowaniu przedszkolnym. Warszawa 1991, WSiP.
E. J. Frątczakowie: Ochrona i kształtowanie środowiska w edukacji dzieci przedszkolnych.
Warszawa 1994, LOP.
L. Domka. Dialog z przyrodą w edukacji dla ekorozwoju. Warszawa-Poznań 2001. Wydawnictwo
Naukowe PWN S.A.
Przyroda Polska, Biuletyn nr 11,2002 LOP
A. Hetman. Wycieczka pełna wrażeń w: Wychowanie w przedszkolu, nr 6 2002.
Opracowanie: mgr Barbara Rusak