120 Lukaszewska_Layout 1 - Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja

Transkrypt

120 Lukaszewska:Layout 1 2013-12-23 12:17 Strona 1
O r t o p e d i a Traumatologia Rehabilitacja
© MEDSPORTPRESS, 2013; 5(6); Vol. 15, 479-493
ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
Występowanie bólów kręgosłupa u młodzieży
populacji polskiej w wieku 13-19 lat
Back Pain in Polish Adolescents
Aged 13 to 19 Years
Kornelia Łukaszewska(A,B,C,D,E,F), Jacek Lewandowski(A,B,E,G)
Zakład Rehabilitacji Narządu Ruchu, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań, Polska
Musculoskeletal Rehabilitation Division, University School of Physical Education, Poznań, Poland
STRESZCZENIE
Wstęp. Celem pracy było określenie występowania oraz charakteru dolegliwości kręgosłupa doświadczanych przez młodzież zamieszkałą w Polsce oraz wpływu tych dolegliwości na funkcjonowanie młodzieży w życiu codziennym. Badano także, czy podejmowanie dodatkowej aktywności fizycznej może wpływać na występowanie, częstotliwość i konsekwencje funkcjonalne bólów kręgosłupa u młodzieży
Materiał i metody. W badaniach wzięło udział ogółem 2676 uczniów w wieku 13–19 lat zamieszkałych
w trzech losowo wybranych województwach Polski. Narzędziem badawczym była autorska ankieta wypełniana przez uczniów w czasie zajęć szkolnych.
Wyniki. Sześćdziesiąt pięć procent ogółu badanych przyznało, że doświadczyło bólu kręgosłupa, a 48% zadeklarowało, że były to dolegliwości nawracające. Bóle kręgosłupa dotyczyły najczęściej odcinka lędźwiowo-krzyżowego, a pierwszy epizod pojawiał się najczęściej między 13. a 15. rokiem życia. Czynnościami najbardziej ograniczanymi przez bóle kręgosłupa były aktywność fizyczna, przebywanie w pozycji siedzącej, nauka
i koncentracja oraz podnoszenie przedmiotów.
Wnioski. 1. Występowanie bólów kręgosłupa u młodzieży polskiej jest podobne do rozpowszechnienia tych
dolegliwości zarówno wśród dorosłych, jak i młodzieży populacji krajów Europy Zachodniej. 2. Bóle kręgosłupa w sposób istotny mogą zaburzyć funkcjonowanie młodzieży w życiu codziennym. Strategie radzenia sobie z bólami kręgosłupa u młodzieży powinny być przedmiotem bardziej wnikliwych badań. 3. Częste podejmowanie aktywności fizycznej nie chroni młodzieży przed wystąpieniem bólów kręgosłupa, jednak może redukować ich negatywne konsekwencje funkcjonalne i przyspieszać proces powrotu do pełnej sprawności.
Słowa kluczowe: zespoły bólowe kręgosłupa, młodzież, epidemiologia
SUMMARY
Background. The study aimed to determine the prevalence and patterns of spinal pain (SP) among Polish
adolescents as well as the impact of the pain on their daily life activities. Moreover, it analysed the potential
effect of extracurricular physical activity on back pain prevalence, frequency and consequent functional
limitations among adolescents.
Material and methods. The study involved 2,676 students aged 13 to 19 years enrolled from three randomly selected administrative regions of Poland. The participants completed a survey designed by the authors
during their classes.
Results. Sixty-five per cent of respondents reported having had back pain and 48% described the episodes
as recurring. The pain was most frequently located in the lumbosacral spine and most commonly occurred for
the first time in adolescents between 13 and 15 years of age. The most significant pain-related functional
limitation was noted for physical activity, sitting, learning and concentration and lifting objects.
Conclusions. 1. The prevalence of back pain in Polish adolescents is similar to relevant figures given for
adults and their peers in Western Europe. 2. Spinal pain may significantly affect performance of daily activities
by adolescents. Further studies should investigate strategies of pain management in this age group in more
detail. 3. Regular exercise does not prevent back pain but it may reduce the functional limitations and stimulate
recovery of complete capacity.
Key words: back pain, adolescents, epidemiology
479
Łukaszewska K. i wsp., Bóle kręgosłupa u młodzieży
WSTĘP
BACKGROUND
Bóle mięśniowo-szkieletowe stanowią poważny
problem współczesnych społeczeństw, a częstość ich
występowania i skala negatywnych konsekwencji
mają tendencję rosnącą [1-5]. Przykładem dolegliwości mięśniowo-szkieletowych są bóle kręgosłupa
(ang. Spinal Pain – SP) zlokalizowane w obrębie szyi
(ang. Neck Pain – NP), odcinka piersiowego (ang. Upper Back Pain – UBP) oraz odcinka lędźwiowo-krzyżowego z uwzględnieniem okolicy pośladkowej (ang. Low Back Pain – LBP), przy czym te ostatnie zostały do tej pory najlepiej opisane w literaturze
[1,3,5-8]. Z badań wynika, że niemal każdy człowiek
doświadczy w swoim życiu przynajmniej jednego
ostrego epizodu SP [8-13]. Tymczasem leczenie zaburzeń mięśniowo-szkieletowych (w tym SP) to jedno z pięciu najbardziej kosztownych zadań służby
zdrowia [14]. Analizy wykazały, że SP typu LBP stanowią jedną z podstawowych przyczyn ograniczenia
zdolności do pracy, zwolnień lekarskich, jak również
przedwczesnych rent [15,16].
Wyniki badań ostatniego ćwierćwiecza sugerują,
że SP są poważnym problemem nie tylko w grupie
osób dorosłych, ale również wśród młodzieży, a nawet dzieci [1-5,12,17,18]. W Tabeli 1. zamieszczono
zbiorcze zestawienie danych epidemiologicznych
występowania SP typu LBP, UBP i NP w populacjach osób dorosłych oraz w populacjach dzieci
i młodzieży. Wyszczególniono występowanie SP
w odniesieniu do okresu całego życia, do roku poprzedzającego badanie i do dolegliwości aktualnych
(zazwyczaj 7 dni poprzedzających badanie). W świetle przytoczonych badań rozpowszechnienie SP w grupie młodzieży jest porównywalne z rozpowszechnieniem SP w populacji osób dorosłych w odniesieniu
do SP typu LBP i UBP, jedynie dolegliwości typu NP
zdecydowanie częściej występują u osób dorosłych.
Musculoskeletal pain represents a serious problem
for the modern society, with its prevalence and impact of negative consequences displaying an upward
trend [1-5]. Musculoskeletal pain may present as
spinal pain (SP), neck pain (NP), upper back pain
(UBP, thoracic spine) and low back pain (LBP,
lumbosacral spine with gluteal region), with the last
type having been most thoroughly documented to
date [1,3,5-8]. Studies suggest that almost every person will suffer at least one acute episode of SP [813]. At the same time, treatment of musculoskeletal
conditions (including SP) is one of five most expensive health care tasks [14]. LBP has been shown to be
one of the basic causes of limited capacity for work,
sick leaves and premature disability [15,16].
Studies conducted in the last quarter of a century
point to SP as a serious problem not only among adults
but also adolescents and even children [1-5,12,17,
18]. Table 1 compiles epidemiological data on LBP,
UBP and NP prevalence in the adult population and
among children and adolescents. Prevalence of back
pain is presented for lifetime as well as for one year
preceding the study and the current period (most
frequently 7 days before the survey). According to
the papers quoted above, the prevalence of LBP and
UBP in adolescents is comparable to that in adults
and only NP is considerably more frequent in the
adult population.
Back pain occurring in adolescence affects the
individual’s current and subsequent functional status
and health. Numerous studies indicate that episodes
of SP in adolescence always represent a risk factor
for chronic back pain in the future [8,12,19]. This
correlation is observed for all locations of SP. A further finding is that the strongest functional limitation
in adolescence is noted for sitting during lessons at
Tab. 1. Występowanie SP typu LBP, UBP i NP w populacji dorosłych oraz młodzieży i dzieci [3-13]
Tab. 1.LBP, UBP and NP prevalence in the adult population and in children and adolescents [3-13]
480
Łukaszewska K. et al., Back pain in adolescents
Bóle kręgosłupa pojawiające się w okresie młodzieńczym nie pozostają bez wpływu na aktualny
i późniejszy stan funkcjonalny czy zdrowotny. Liczne badania wskazują na fakt, że SP pojawiające się
w okresie młodzieńczym są zawsze czynnikiem ryzyka pojawienia się SP o charakterze przewlekłym
w przyszłości [8,12,19]. Odnosi się to do wszystkich
lokalizacji SP. Wykazano ponadto, że w wymiarze
aktualnym czynnościami najczęściej ograniczanymi
przez SP u młodzieży jest przebywanie w pozycji
siedzącej w czasie zajęć szkolnych oraz podejmowanie aktywności fizycznej, co w obu przypadkach zaburza możliwość wypełniania codziennych obowiązków szkolnych [6,18,20,21].
Dotychczasowa wiedza na temat występowania
SP u młodzieży opiera się jednak przeważnie o doniesienia zagraniczne. Do tej pory nie przeprowadzono badań wieloośrodkowych na terenie Polski, w których zawarto by informacje o faktycznym występowaniu i charakterystyce SP w grupie młodzieży szkolnej. Nieznany jest także wpływ SP na funkcjonowanie młodzieży w życiu codziennym (przede wszystkim w odniesieniu do warunków szkolnych). Dyskusyjnym nadal pozostaje wpływ podejmowanej poza szkołą aktywności fizycznej (AF) na występowanie i konsekwencje występowania SP u młodzieży.
Cele pracy badawczej można dookreślić za pomocą
postawienia następujących pytań badawczych:
1. Jakie jest występowanie i charakter SP u młodzieży zamieszkałej na terenie Polski?
• Jakie jest występowanie SP w odniesieniu do
całego życia i miesiąca poprzedzającego badanie?
• Jaka jest najczęstsza lokalizacja SP?
• Jaka jest częstotliwość występowania SP?
• Jakie są okoliczności pojawiania się SP?
• W jakim wieku najczęściej pojawiają się pierwsze epizody SP?
2. Czy młodzież doświadczająca SP korzysta z fachowej pomocy medycznej?
3. Jakie są konsekwencje występowania SP typu
NP, UBP i LBP dla funkcjonowania młodzieży
w życiu codziennym? Która z lokalizacji SP ma
największy wpływ na ograniczenie wykonywania
codziennych czynności?
4. Czy dodatkowe podejmowanie AF może wpływać na występowanie i częstotliwość SP u młodzieży? Czy podejmowanie AF przez młodzież
może redukować bądź potęgować negatywne
konsekwencje funkcjonalne wynikające z występowania SP?
school and undertaking physical activity, both of
which impair the ability to fulfil daily school tasks
[6,18,20,21].
However, the current knowledge about prevalence of SP in adolescents has been largely derived
from foreign papers. No multi-centre studies have
been conducted in Poland to date to verify the actual
prevalence and patterns of back pain among students.
Similarly, the impact of SP on daily life activity of
adolescents (especially in the school setting) has not
been investigated. There is still controversy over the
effect of out-of-school physical activity on the prevalence and consequences of SP among adolescents.
The objectives of the present study may be described
by the following questions:
1. What are the prevalence and patterns of SP in
adolescents residing in Poland?
• What is the prevalence of SP in the lifetime
and in the month preceding the study?
• What is the most common location of SP?
• How frequently do SP episodes occur?
• Under what circumstances do SP episodes
occur?
• What is the most common age at first SP
episode?
2. Do adolescents with SP receive professional medical treatment?
3. What are the consequences of NP, UBP and LBP
among adolescents for their daily life activities?
Which location of SP results in the strongest
functional limitation?
4. Does extracurricular physical activity influence
the prevalence and frequency of back pain in
adolescents? Does it reduce or increase the functional limitations associated with SP?
481
MATERIAŁ I METODY
MATERIAL AND METHODS
Grupę badanych wyodrębniono losowaniem wielostopniowym [22]. Pierwszym etapem losowania było wyszczególnienie trzech województw Polski (kujawsko-pomorskie, wielkopolskie i świętokrzyskie),
w obrębie których, w drugim etapie, wylosowano
szkoły techniczne, licealne i gimnazjalne, zakwalifikowane następnie do badań. Władze nie wszystkich
szkół wyraziły zgodę na udział w badaniach. W kolejnym etapie losowo wyznaczono klasy, których
uczniowie bezpośrednio uczestniczyli w badaniach.
Łącznie wzięło w nich udział 3573 uczniów, przy
czym do dalszego etapu badań przeszło 2676 badanych (75%), którzy poprawnie wypełnili ankietę
(w sposób spójny wewnętrznie) oraz zawarli podstawowe informacje w metryczce. Grupę badanych stanowiło ogółem 1447 dziewcząt i 1229 chłopców w wieku 13-19 lat (średnia wieku 16,29±1,54), w tym 502
mieszkańców wsi, 581 mieszkańców małych miast
(do 50 tys. mieszkańców) i 1593 mieszkańców dużych miast (powyżej 50 tys. mieszkańców). Nie wykazano istotnych różnic w strukturze płci i wieku
w zależności od miejsca zamieszkania.
Narzędzie badawcze stanowiła anonimowa ankieta, którą badani wypełniali w czasie zajęć szkolnych pod okiem ankieterów zaopatrzonych w wystandaryzowaną instrukcję przeprowadzania badania.
Wiarygodność procedury badawczej została sprawdzona poprzez dwukrotne przeprowadzenie badania
na grupie 32 uczniów w miesięcznym odstępie czasu.
Nie znaleziono różnic istotnych statystycznie między
wynikami uzyskanymi w dwóch próbach. W dalszym
omówieniu metody badań postanowiono przedstawić
jedynie te części ankiety, które obejmują zmienne
analizowane w niniejszej pracy.
Informacjami podawanymi przez badanych w metryczce były wiek, płeć, miejsce zamieszkania (nazwa
miejscowości) oraz rodzaj szkoły. Każdego badanego
proszono następnie o podanie liczby godzin średnio
przeznaczanych w tygodniu na dodatkową AF (tzn.
bez uwzględniania lekcji WF). Odpowiedzi podzielono na 4 kategorie: brak dodatkowej AF, 1h/tydzień, 2-3h/tydzień, ponad 4h/tydzień.
Wszystkim badanym postawione zostało pytanie
źCzy kiedykolwiek odczułeś ból kręgosłupa?”. Odpowiedzi automatycznie wskazywały na częstotliwość pojawiania się dolegliwości (tak, był to jednorazowy epizod; tak, boli mnie kilka razy w roku; tak,
boli mnie kilka razy w miesiącu; tak, boli mnie kilka
razy w tygodniu; nie, nigdy nie bolał mnie kręgosłup). W przypadku odpowiedzi negatywnej badany
kończył wypełnianie ankiety.
Group was selected using multistage sampling
[22]. The first stage was to select three administrative regions of Poland (kujawsko-pomorskie, wielkopolskie and świętokrzyskie), from which technical
secondary schools, general education secondary
schools and junior secondary schools were subsequently selected at random. The management of
some of the schools did not consent to their students’
participation in the study. A further stage was to
randomly select classes which directly participated
in the study. A total of 3,573 students received questionnaires and 2,676 of them (75%) who correctly
(coherently) completed the survey and provided required demographic data were admitted. The resulting study group consisted of 1,447 girls and 1,229
boys aged 13-19 years (mean age 16.29 ± 1.54),
including 502 residents of villages, 581 inhabitants
of small towns (up to 50,000 residents) and 1,593
persons from larger towns and cities (above 50,000
residents). The gender and age structure did not
significantly differ between the above types of place
of residence.
The study used an anonymous survey which was
completed by participants during lessons under the
supervision of interviewers equipped with standardised instructions for the questionnaire. The reliability of the study method was verified by repeating
the survey in a group of 32 students after a month.
No statistically significant differences were found
between the results obtained in both surveys. Further
discussion of the study method below focuses only
on the sections of the questionnaire containing variables applicable for this paper.
The demographic data provided in the questionnaire included age, gender, place of residence (name
of village/town/city) and type of school. Subsequently, each respondent was to report the average number
of hours spent on out-of-school physical activity in
a week (i.e. excluding Physical Education classes).
The answers were divided into 4 categories: no outof-school physical activity, 1h/week, 2-3h/week and
more than 4h/week.
All participants were asked: “Have you ever experienced back pain?”. The responses automatically
indicated the frequency of SP episodes (Yes, one SP
episode in life; Yes, several episodes of SP a year;
Yes, several episodes of SP a month; Yes, several
episodes of SP a week; No, I have never had SP). If
the answer to this question was negative, the respondent did not continue with the survey.
The participants with back pain specified its location (lower back – LBP, lower back radiating into
482
Badani doświadczający SP wskazywali następnie
ich lokalizację (w dolnej części kręgosłupa – LBP;
w dolnej części kręgosłupa i promieniuje do nóg
– LBP+; między łopatkami – UBP; w szyi – NP; inne)
oraz okoliczności pojawienia się SP (podczas stania;
podczas siedzenia; podczas leżenia; podczas podnoszenia przedmiotu; podczas czynności domowych,
np.: sprzątanie, gotowanie, ubieranie się; podczas intensywnego wysiłku fizycznego; inne). Na te pytania
badani mogli udzielić więcej niż jedną odpowiedź.
Badani również określali ile mieli lat, kiedy pojawił
się u nich pierwszy epizod SP. W dalszej kolejności
odpowiadali twierdząco lub przecząco na pytania:
Czy w minionym miesiącu doświadczyłeś bardzo
uciążliwego bólu kręgosłupa, który uniemożliwił ci
wykonanie twoich codziennych czynności? Czy opuściłeś już jakieś zajęcia szkolne z powodu bólu kręgosłupa? Czy korzystałeś z wizyty u lekarza bądźfizjoterapeuty z powodu bólu kręgosłupa?
Na końcu proszono badanych o ocenę, w jakim
stopniu doświadczany SP wpłynął na wykonywanie
przez nich czynności, takich jak: podnoszenie przedmiotów; stanie; siedzenie; chodzenie; ubieranie butów/ubieranie się; aktywność fizyczna (trening, rekreacja); koncentracja, nauka. Zadaniem badanych
było przyporządkowanie do każdej czynności wartości liczbowej 0, 1 lub 2, gdzie:
• 0 oznacza, że SP w ogóle nie przeszkodził w wykonywaniu danej czynności;
• 1 oznacza, że SP przeszkodził, ale nieznacznie;
• 2 oznacza, że SP bardzo mocno przeszkodził,
a nawet uniemożliwiał wykonanie danej czynności.
W interpretacji danych, ogólny poziom zaburzeń
funkcjonalnych wynikających z SP wyznaczono poprzez sumę wszystkich punktów, które badani nadawali siedmiu analizowanym czynnościom, oceniając
zdolność do wykonywania każdej z nich mimo pojawienia się SP. W ten sposób uzyskano zmienną źsuma zaburzeń funkcjonalnych”, której wartość zawiera się w przedziale 0–14 pkt. Do analizy rozkładu
średnich wartości źsumy zaburzeń funkcjonalnych”
w danych grupach zastosowano test ANOVA, którego wyniki zaprezentowano w tekście. Wyniki te każdorazowo były konfrontowane z wynikami testu
Kruskala-Wallisa – w żadnym przypadku nie znaleziono sprzeczności. W przypadkach, kiedy analiza
wariancji wykazała istotne różnice między porównywanymi grupami, przeprowadzano analizę post hoc
w celu wykazania, które konkretnie pary grup różnią
się między sobą. W analizie post hoc posługiwanono
się testem NIR.
Do obliczeń statystycznych zastosowano program STATISTICA 9.0, w zależności od charakteru
zmiennych do analiz wykorzystano test chi kwadrat
legs – LBP+, between scapulae – UBP, in the neck –
NP; other) and circumstances under which it was felt
(while standing, sitting, lying, lifting objects, during
daily life activities such as cleaning, cooking, dressing, during vigorous exercise, other). The respondents could choose more than one reply to each of
these questions. The participants also reported their
age at the first SP episode. Subsequently, they replied
to the following yes/no questions: Have you experienced very disruptive back pain which prevented
you from normal activity over the last month? Have
you missed classes due to back pain? Have you seen
a physician or a physiotherapist about your back pain?
The questionnaire ended with students’ self-assessment of back pain impact on activities such as
lifting objects, standing, sitting, walking, putting shoes
on/getting dressed, physical activity (organised training, recreation), concentration and learning. The respondents rated each activity on a scale of 0-2, where:
• ‘0’ meant that SP has not affected performance of
the activity;
• ‘1’ referred to a minor functional limitation;
• ‘2’ referred to a major functional limitation or even
complete impossibility of performing the activity.
At the stage of data interpretation, the overall level of SP-related functional limitation was determined by adding all ratings of the seven activities
analysed. The result was the ‘total functional limitation’ variable, with the value ranging from 0 to 14
points. The distribution of means of the ‘total functional limitation’ in the groups was analysed using
the ANOVA test (the results are presented elsewhere
in the text). The results were compared with the
outcomes of the Kruskal-Wallis test each time: no
contradiction was found. Where the analysis of variance showed significant differences between the
groups, a post hoc analysis was performed to establish which specific pairs of groups differed from each
other. The post hoc analysis employed the Least Significant Difference (LSD) test.
The statistical analysis was performed using
STATISTICA 9.0 software. Pearson’s chi-square test,
the Kruskal-Wallis test, ANOVA analysis of variance
or regression analysis was employed depending on
the nature of the variables. The significance threshold was accepted at the level ofp ≤ 0.05.
483
Pearsona, test Kruskala-Wallisa, analizę wariancji
(ANOVA) oraz analizę regresji. Za próg istotności
statystycznej przyjęto wartość p ≤ 0,05.
WYNIKI
RESULTS
1. Występowanie i charakter występowania SP
Z uzyskanych danych wynika, że 65% (n = 1740)
przebadanej młodzieży doświadczyło w swoim życiu
SP, a jedynie 35% (n = 936) nie miało nigdy dolegliwości w tym rejonie (Tab. 2). Siedemnaście procent
ogółu badanych (n = 447) doświadczyło w swoim
życiu tylko jednego epizodu bólowego w obrębie
kręgosłupa, natomiast u 48% (n = 1293) SP jest problemem nawracającym. Uściślając: 28% badanych
doświadcza SP kilkakrotnie w ciągu roku, 14% – kilkakrotnie w ciągu miesiąca, a u 6% badanych SP pojawia się kilkakrotnie w ciągu tygodnia. Natomiast,
co dziesiąty badany zadeklarował, że w miesiącu poprzedzającym badanie doświadczył bardzo uciążliwego SP, co uniemożliwiało wykonywanie codziennych czynności. Znacznie większy odsetek dziewcząt
doświadczył w swoim życiu SP w porównaniu
z chłopcami i dodatkowo dolegliwości dziewcząt miały częściej charakter nawracający i charakteryzowały
się większą częstotliwością. Zaobserwowano również, że istotnie więcej dziewcząt doświadczyło SP
w miesiącu poprzedzającym badanie, co uniemożliwiało wykonywanie codziennych czynności.
W świetle uzyskanych wyników najczęstszą lokalizacją SP spotykanych u młodzieży jest odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa (LBP), w obrębie którego dolegliwości wystąpiły u blisko 42% (n = 1136)
ogółu badanych (Tab. 3). Występowanie LBP nie zależy od płci. Szesnaście procent badanych doświadczyło bólów w odcinku piersiowym kręgosłupa (UBP),
1. Prevalence and patterns of SP
The results show that 65% (n = 1740) of the study
group had experienced at least one episode of back
pain in their lifetime and only 35% (n eventeen per
cent of the respondents (n = 447) had had only one
episode of spinal pain in their lifetime, while 48%
(n = 1293) reported recurring back pain. In more
detail, 28% of participants experienced SP several
times a year, 14% on several occasions a month and
6% had several episodes of SP a week. One in ten
adolescents reported episodes of very disruptive
back pain preventing normal daily activities in the
month preceding the study. The prevalence of spinal
pain was considerably higher among girls than
among boys. Moreover, SP in girls was more commonly recurrent and occurred more frequently. Likewise, girls significantly more commonly reported
episodes of SP preventing them from performing
daily activities in the month preceding the study.
The study also found that the most common
location of SP in adolescents was the lumbosacral
spine (LBP), indicated by almost 42% (n = 1136) of
all respondents (Table 3). The prevalence of LBP did
not seem to depend on the gender. Sixteen per cent of
participants reported upper back pain and 17%
indicated neck pain (both locations were more commonly quoted by girls).
The findings suggest that spinal pain in adolescents was most frequently triggered by vigorous
exercise and sitting position. Girls reported experien-
Tab. 2. Częstotliwość występowania SP – podział ze względu na płeć
Tab. 2. Spinal Pain prevalence and frequency among study participants according to gender
484
Tab. 3. Lokalizacja bólów kręgosłupa u młodzieży – podział ze względu na płeć
Tab. 3. Location of SP in subjects according to gender
a 17% bólów szyi (NP). W obu przypadkach dolegliwości te częściej występowały w grupie dziewcząt.
Wyniki sugerują, że czynnościami w największej
mierze wywołującymi SP u młodych osób są intensywny wysiłek fizyczny oraz pozycja siedząca. Dziewczęta, w odróżnieniu od chłopców, znacznie częściej doświadczały SP podczas czynności statycznych (stanie, siedzenie, leżenie) oraz podczas wykonywania
czynności domowych. U chłopców natomiast SP pojawiał się istotnie częściej podczas wykonywania
czynności dynamicznych, takich jak intensywny wysiłek fizyczny czy podnoszenie przedmiotów (chi
kwadrat Pearsona, każdorazowo p < 0,05).
Strukturę wieku pojawiania się pierwszych epizodów SP przedstawiono na Rycinie 1. Z danych wynika, że dla 50% obserwacji dolegliwości bólowe kręgosłupa wystąpiły po raz pierwszy między 13. a 15.
rokiem życia. Analiza statystyczna wykazała, że czas
pojawienia się SP u młodzieży nie jest uzależniony
od płci (test Kruskala-Wallisa, p = 0,206).
cing back pain considerably more frequently during
static activities (standing, sitting, lying) and housework. In boys, on the other hand, SP was significantly more frequent during dynamic activities such
as vigorous exercise and lifting objects (Pearson’s
chi-square test, p < 0.05 in both cases).
The structure of age at the first SP episode is presented in Figure 1. According to the data, the onset of
back pain was noted between 13 and 15 years of age
in 50% of cases. The statistical analysis demonstrated that the time of the first spinal pain episode in
adolescents was not gender-dependent (the KruskalWallis test, p = 0.206).
2. Korzystanie z fachowej pomocy medycznej
Spośród ogółu badanych 11,5% skorzystało w swoim życiu z wizyty u lekarza lub fizjoterapeuty z powodu doświadczanych dolegliwości w obrębie kręgo-
2. Use of professional medical treatment
In the study group, 11.5% of participants had
consulted a physician or a physiotherapist about their
back pain. Girls would consult specialists (13.6%)
Ryc. 1. Czas pojawienia się pierwszego epizodu SP – ogół badanych (średnia i mediana = 14 lat, SD = 2,26)
Fig. 1. Age at first SP episode – all subjects (average age and median = 14, SD = 2.26)
485
słupa. Z porad specjalistów chętniej korzystają dziewczęta (13,6%) aniżeli chłopcy (9%). Również charakter SP (częstotliwość i lokalizacja) oraz wpływ SP
na funkcjonowanie w życiu codziennym miały wpływ
na decyzję o potrzebie skorzystania z opieki medycznej – im większa inwazyjność SP w codzienne funkcjonowanie (SP o większej częstotliwości, pojawiające się w kilku lokalizacjach równocześnie) tym większa skłonność młodzieży do skorzystania z wizyty
u lekarza lub fizjoterapeuty. Częstsze podejmowanie
dodatkowej AF nie wpływa na skłonność młodzieży
do korzystania z fachowych porad medycznych.
more often than boys (9%). The decision to seek medical advice was also influenced by the pattern of SP
(frequency and location) and back pain-related
functional limitation: greater disruption of daily life
activities (frequent pain or pain occurring in several
locations at the same time) seemed to increase adolescents’ willingness to consult a physician or visit
a physiotherapist. Frequent out-of-school physical
activity did not influence students’ willingness to
seek medical help.
3. Konsekwencje funkcjonalne występowania SP
U 1490 badanych wystąpienie SP wiązało się
z ograniczeniem możliwości wykonania przynajmniej
jednej z czynności dnia codziennego wymienionych
w kwestionariuszu. Stanowiło to 86% badanych z SP
i 56% ogółu badanych. Analiza wpływu SP na wykonywanie poszczególnych czynności życia codziennego została przedstawiona na Rycinie 2. Wynika z niej,
3. Functional consequences of back pain
Spinal pain caused functional limitation with regard to at least one daily life activity listed in the
questionnaire in the case of 1490 respondents. This
number represents 86% of the respondents reporting
spinal pain and 56% of the whole study group.
Figure 2 analyses the impact of SP on specific daily
life activities. It shows that physical activity was
Ryc. 2. Ograniczenie możliwości wykonania poszczególnych czynności życia codziennego spowodowane występowaniem SP.
Dane procentoweodnosząsię do wszystkichbadanych (n = 2676)
Fig. 2.The impact of SP on specific daily life activities. The percentages are given in relation to all subjects (n = 2676)
486
że w związku z występowaniem SP, AF była najbardziej ograniczoną sferą funkcjonowania. W odniesieniu do liczby wszystkich badanych (n = 2676) 8%
młodzieży przyznało, że SP uniemożliwiał jej podejmowanie AF, a dla 26% podjęcie tej czynności było
utrudnione. Kolejną czynnością, którą bardzo utrudniał SP, było podnoszenie przedmiotów. Wyniki ukazują, że dla co 4 młodej osoby czynność ta była problematyczna, a dla co 20 wręcz niemożliwa do wykonania z powodu SP. Bóle kręgosłupa ograniczają również w znacznej mierze czynności związane z utrzymywaniem pozycji statycznych (siedzenie i stanie)
oraz zaburzają koncentrację, co bezpośrednio wpływa na zdolność nauki. Co 20 badana osoba zgłaszała, że nie mogła siedzieć bądź uczyć się z powodu
SP. Bóle kręgosłupa u blisko 5% ogółu badanych były przyczyną nieobecności na zajęciach szkolnych.
Stopień ograniczeń funkcjonalnych wynikających
z SP był wyraźnie wyższy u dziewcząt oraz u osób
mniej aktywnych fizycznie (ANOVA, odpowiednio:
p < 0,001 i p = 0,005). Większe konsekwencje funkcjonalne obserwowano u badanych, u których SP pojawiał
się z większą częstotliwością, u których pojawiał się
w wielu lokalizacjach (ANOVA, w obu przypadkach:
p < 0,001), oraz u badanych, u których pierwszy epizod bólowy pojawił się w młodszym wieku (analiza regresji, p < 0,001). Wiek nie był zmienną determinującą odpowiedzi badanych (ANOVA, p = 0,661).
Z danych wynika, że bóle typu LBP ograniczają
przede wszystkim takie czynności jak: podnoszenie
przedmiotów, podejmowanie AF oraz utrzymywanie
pozycji siedzącej i stojącej, przy czym dwie ostatnie
wyraźnie bardziej u dziewcząt. Bóle dolnego odcinka kręgosłupa w porównaniu z innymi bólami miały
najmniej negatywny wpływ na uczenie się, niezależnie od płci.
Bóle dolnego odcinka kręgosłupa z promieniowaniem do kończyn dolnych, podobnie jak LBP, najbardziej zaburzały podnoszenie przedmiotów, AF i utrzymywanie pozycji stojącej. U znacznie większej liczby
dziewcząt LBP+ powodowały łagodne problemy
z utrzymywaniem pozycji siedzącej, natomiast dla
chłopców z LBP+ siedzenie częściej było całkiem
niemożliwe. Dziewczęta z LBP+ zgłaszały również
lekkie ograniczenie możliwości chodzenia. Ponadto,
LBP+ w odróżnieniu od LBP miało bardziej negatywny wpływ na koncentrację i naukę, przede wszystkim w grupie dziewcząt.
Bóle odcinka piersiowego kręgosłupa to dolegliwości w znacznej mierze ograniczające możliwość
siedzenia i podejmowania AF. Dla chłopców była to
lokalizacja SP w największej mierze ograniczająca
siedzenie, chodzenie i ubieranie się. Bóle odcinka
piersiowego kręgosłupa wraz z NP najmniej spośród
most strongly limited as a result of back pain. Of all
respondents (n = 2676), 8% stated that SP prevented
them from physical activity and 26% reported painrelated limitation in physical activity. Back pain also
affected lifting objects. One in four adolescents
noted problems with this activity and one in twenty
participants could not perform it due to SP. Spinal
pain also caused functional limitation with regard to
the maintenance of static positions (sitting and standing) and disturbed concentration, which directly affected the adolescents’ learning capability. Every
twentieth participant reported they could not sit or
learn due to back pain. Almost 5% of respondents
missed classes as a result of back pain.
The degree of SP-related functional limitation
was considerably higher among girls and students
reporting less extracurricular physical activity
(ANOVA, p < 0.001 and p = 0.005 respectively).
Functional limitation was stronger in participants
experiencing more frequent episodes of SP and those
with back pain in several locations (ANOVA, p <
0.001 in both cases) as well as in respondents who
were younger at their first SP episode (analysis of
regression, p < 0.001). Age did not influence the participants’ responses (ANOVA, p = 0.661).
According to the survey results, lower back pain
caused limitation mainly in lifting objects, physical
activity, sitting and standing, with the two last problems being noted predominantly among girls. Regardless of the gender, LBP exerted the least negative effect on learning than other types of SP.
Lower back pain radiating into the lower extremities, just as LBP, had the strongest impact on lifting
objects, physical activity and standing. LBP+ was
a source of minor functional limitation with regard to
sitting in a considerably larger proportion of girls,
while boys with LBP+ more frequently found sitting
completely impossible. Girls with LBP+ also reported minor functional limitation with respect to their
ability to walk. Moreover, LBP+ showed a more negative impact on concentration and learning than
LBP, a finding noted predominantly among girls.
Pain in the thoracic segment considerably affected sitting and physical activity. In boys, it caused stronger functional limitation with regard to sitting, walking
and getting dressed than SP in other locations. Pain in
the thoracic spine and NP was the least disruptive in
lifting objects than SP in other locations.
Out of all SP locations, pain in the cervical spine
was most destructive to concentration and learning,
which is important in the context of adolescents’
tasks. Forty per cent of respondents with NP reported
pain-related problems with learning and concentration, while one in ten persons with NP found these
487
wszystkich lokalizacji SP ograniczały czynność podnoszenia przedmiotów.
Bóle odcinka szyjnego kręgosłupa, w porównaniu z innymi lokalizacjami SP, najbardziej destrukcyjnie oddziałują na zdolność koncentracji i nauki,
co ma duże znaczenie w odniesieniu do zadań stojących przed młodzieżą. Czterdzieści procent młodzieży z NP miało problemy z nauką i koncentracją ze
względu na ból, natomiast dla co 10 osoby z NP czynności te były niemożliwe do wykonania. Bóle odcinka
szyjnego kręgosłupa wywierały najmniej negatywny
wpływ na podnoszenie przedmiotów, utrzymywanie
pozycji stojącej i chodzenie, co jest szczególnie zauważalne w grupie chłopców. Duże ograniczenia
wywoływały natomiast NP w utrzymywaniu pozycji
siedzącej, zwłaszcza u dziewcząt.
activities impossible. Neck pain had the least impact
on lifting objects, standing and walking, which was
most visible among boys. On the other hand, NP
caused major functional limitation with respect to
sitting, especially among girls.
4. Związek podejmowania AF z występowaniem
bólów kręgosłupa i ich konsekwencjami
funkcjonalnymi
W toku analizy wykazano, że czas przeznaczany
tygodniowo na dodatkową AF nie ma wpływu ani
na zmniejszenie, ani na zwiększenie częstotliwości
SP występujących u młodzieży (chi kwadrat Pearsona,
p = 0,185). Procent badanych, którzy doświadczyli nawracających SP (kilkakrotnie w ciągu roku, miesiąca
lub tygodnia), którzy doświadczyli tylko jednego epizodu SP, oraz tych, którzy nigdy nie mieli problemu
z SP, był bardzo zbliżony we wszystkich podgrupach
wyznaczonych na podstawie czasu przeznaczanego tygodniowo na dodatkową AF. Dotyczy to wszystkich
lokalizacji SP. Nie zaobserwowano zależności istotnych statystycznie między analizowanymi zmiennymi
zarówno w grupie dziewcząt, jak i chłopców.
Doprecyzowanie powyższych informacji stanowi
analiza okoliczności występowania SP w zależności
od częstotliwości podejmowanej dodatkowo AF
(Tab. 4). Wynika z niej, że wraz ze wzrostem czasu
przeznaczanego tygodniowo na AF zwiększa się od-
4. Correlation between physical activity
and back pain prevalence and functional
limitations
The analysis suggests that the time devoted weekly to extracurricular physical activity neither reduced
nor increased the frequency of SP in adolescents
(Pearson’s chi-square test, p = 0.185). The proportions of respondents with recurring back pain (several episodes a year, month or week), those with a history of only one SP episode and those without any
SP problems were very similar across all subgroups
differing in the weekly duration of out-of-school exercise. The observation was true for all SP locations.
Significant correlations between the variables were
found neither among girls nor among boys.
More precise information is provided by an analysis of circumstances under which SP episodes occurred depending on the weekly duration of extracurricular exercise (Table 4). It indicates that an increase
in the duration of exercise was associated with both
an increase in the percentage of respondents reporting pain during physical activity and a decrease in
Tab. 4. Pojawianie się SP w okolicznościach wykonywania wysiłku fizycznego w zależności od częstości podejmowania AF
w tygodniu – ogół badanych
Tab. 4. SP episodes during vigorous exercise according to extracurricular PA in all subjects
488
setek badanych doświadczających SP podczas wysiłku fizycznego, natomiast spada odsetek badanych,
u których SP pojawił się w innych okolicznościach.
W konsekwencji, odsetek badanych bez SP pozostaje stały niezależnie od poziomu aktywności fizycznej
badanych, jednakże w obrębie badanych z SP zmieniają się czynniki wywołujące dolegliwości.
Z badań wynika, że wraz ze zwiększaniem liczby
godzin przeznaczanych tygodniowo na pozaszkolną
AF, maleje poziom zaburzeń funkcjonalnych u młodzieży z SP (ANOVA, p = 0,005). Analiza post hoc
wykazała dodatkowo, że osoby podejmujące dodatkową AF w małym i średnim zakresie (do 3 h w tygodniu) oraz osoby w ogóle nieangażujące się w dodatkową AF nie różniły się między sobą pod kątem
występowania problemów funkcjonalnych związanych z SP w sposób istotny statystycznie. Natomiast
osoby podejmujące AF w dużym zakresie (powyżej 4 h tygodniowo) widocznie deklarowały niższy
poziom zaburzeń funkcjonowania będących pochodną SP od badanych w ogóle nie podejmujących dodatkowej AF oraz od badanych ćwiczących do 1 h
w tygodniu.
Kolejnym krokiem było zawężenie analizy w celu sprawdzenia, czy częste podejmowanie AF modyfikuje negatywny wpływ SP na zdolność podejmowania wysiłku fizycznego. Wykazano, że niezależnie
od czasu przeznaczanego tygodniowo na AF, procent
młodzieży, u której SP uniemożliwiały bądźograniczały zdolność podejmowania wysiłku fizycznego,
był podobny (chi kwadrat Pearsona, p = 0,502). Na
uwagę zasługuje fakt, że wśród młodzieży deklarującej brak jakiejkolwiek dodatkowej AF w ciągu tygodnia było najwięcej osób, którym SP uniemożliwiały
wykonywanie wysiłku fizycznego. Na podstawie niniejszych badań nie jest możliwym sprawdzenie, czy
występujący u badanych SP spowodował brak tygodniowej AF, czy brak dodatkowych ćwiczeń był
czynnikiem wywołującym SP i potęgującym jego negatywne oddziaływanie na sferę fizyczną.
the frequency of SP episodes under other circumstances. As a consequence, the proportion of adolescents
without back pain remained constant regardless of
the respondents’ involvement in physical activity but
factors triggering SP in those with back pain differed.
The results indicate that adolescents with SP engaging in out-of-school exercise for a greater number
of hours weekly showed increasingly less functional
limitation (ANOVA, p = 0.005). A post hoc analysis
additionally revealed that respondents with little and
moderate involvement in physical activity (less than
3 hours a week) and persons not exercising at all out
of school did not significantly differ with regard to
SP-related functional limitations. On the other hand,
adolescents reporting intense exercise (more than 4
hours a week) declared considerably less functional
limitation due to back pain than participants not
engaging in extracurricular physical activity at all or
exercising less than 1 hour a week.
A further step in the processing of results was to
narrow the analysis to verify whether frequent exercising modified the impact of SP on physical activity.
It was demonstrated that the proportion of adolescents whose back pain limited or prevented physical
activity was similar across all subgroups differing in
the amount of time devoted to exercise (Pearson’s
chi-square test, p = 0.502). A noteworthy finding is
that the subgroup not exercising out of school at all
most commonly reported that SP prevented their
physical activity. The information in the questionnaires is insufficient to determine whether the back pain
was the reason for lack of exercise among the students
or whether lack of exercise caused back pain and
increased its negative impact on physical activity.
DYSKUSJA
DISCUSSION
Przeprowadzone badania wykazały, że 65% młodzieży polskiej doświadczyło w swoim życiu SP.
Występowanie LBP, UBP i NP u młodzieży polskiej
wpisuje się w dane epidemiologiczne uzyskane w populacjach młodzieży innych krajów wysoce zindustrializowanych (Tab. 1). Ponadto, występowanie LBP
i UBP u młodzieży polskiej zawiera się w zakresie
spotykanym w populacjach osób dorosłych [8-12].
Problem SP w populacji młodzieży polskiej jest
jednak bardziej powszechny aniżeli sądzono wcześniej na podstawie badań Romickiej i wsp. [17]. W ba-
The study shows that 65% of Polish adolescents
have experienced at least one episode of back pain in
their lifetime. The present data on the prevalence of
LBP, UBP and NP among Polish students are consistent with epidemiologic data of youth populations
from other highly industrialised countries (Table 1).
Moreover, the prevalence of LBP and UBP among
Polish adolescents is within the range found in adult
populations [8-12].
The problem of back pain in Polish adolescents is
more common than had been thought previously
489
daniach tych występowanie tzw. bólów spondylogennych stwierdzono jedynie u 10% badanych, co stanowi wartość znacznie niższą w porównaniu z wynikami aktualnych badań. Może to być efektem różnic
w przedziale wiekowym badanych, który w badaniach Romickiej i wsp. wynosił 6–17 lat. Z drugiej
strony, na wynik mogło wpłynąć zawężenie grupy
badanych jedynie do środowiska miejskiego (Warszawa), chociaż w świetle obecnych i innych badań
czynnik wieku jest z pewnością znacznie bardziej
decydujący [5,8,23].
Około 10% badanej młodzieży w miesiącu poprzedzającym badanie doświadczyło SP, który uniemożliwiał wykonywanie codziennych czynności.
Oznacza to, że aż co 10 uczeń szkoły ponadpodstawowej ma aktualny, poważny problem funkcjonalny
wynikający z SP. Cassidy i wsp., badając osoby dorosłe, stwierdzili, że 10,7% z nich w przeciągu minionych 6 miesięcy doświadczyło SP silnie ograniczającego ich codzienne funkcjonowanie [10]. Jakkolwiek różni się definicja źuciążliwego SP” w aspekcie
czasowym, to można na tej podstawie szacować, że
odsetek młodzieży i dorosłych cierpiących na źaktualne, uciążliwe SP” jest do siebie bardzo zbliżony. Wykazano zatem, że również z perspektywy funkcjonalnej SP bynajmniej nie jest problemem zarezerwowanym dla grupy dorosłych. Zarówno życiowe występowanie SP, jak i występowanie SP ograniczającego
codzienne funkcjonowanie są dla populacji osób dorosłych oraz populacji młodzieży zbliżone, choć
oczywiście w przypadku osób dorosłych ograniczenia funkcjonalne wynikające z SP mają poważniejsze
konsekwencje ekonomiczne [14,15].
W świetle badań własnych 50% badanych doświadczyło pierwszego epizodu SP między 13. a 15. rokiem
życia. Średni wiek pojawienia się pierwszego epizodu
SP dla wszystkich lokalizacji SP wyniósł 14 lat (SD
= 2,26) i nie był uzależniony od płci. Potwierdzone zostały zatem wcześniejsze wyniki badań prowadzonych
na młodzieży polskiej, w których Romicka i wsp.
wykazali, że SP najczęściej pojawiają się między 12.
a 15. rokiem życia [17]. Uzyskane wyniki są również
spójne z badaniami Boćkowskiego i wsp., którzy badając polską młodzież w warunkach klinicznych,
stwierdzili, że średni wiek wystąpienia SP typu LBP
wynosi 14,7 roku, nieco szybciej u dziewcząt [24].
W prezentowanej pracy nie znaleziono żadnych
powiązań między poziomem tygodniowej AF a częstotliwością występowania SP u młodzieży i odnosi
się to do wszystkich lokalizacji SP. W ujęciu ogólnym młodzież doświadczająca SP nie różniła się
pod względem liczby godzin przeznaczanej tygodniowo na AF od młodzieży bez SP, co jest spójne
z niektórymi wcześniejszymi doniesieniami [1,7,25].
490
based on a study by Romicka et al. [17]. Romicka et
al. found spondylogenic back pain only in 10% of
participants, which is a considerably lower proportion than the findings of the present study. The discrepancy may be due to the difference in the age of
study subjects, as Romicka’s participants were 6 to
17 years old. Another possible explanation is that the
results were influenced by limiting the study group
to urban residents (from Warsaw) by Romicka, although the findings of the present and other studies
suggest that the age factor had a much stronger
impact [5,8,23].
Approximately 10% of the adolescents surveyed
had experienced a back pain episode disrupting daily
life activities in the month preceding the study. It
means that one in ten secondary school attendees has
a current and serious functional problem due to SP.
Cassidy et al., who surveyed adults, found that 10.7%
of their respondents had suffered a strongly disruptive SP episode in the six months preceding the
study [10]. Despite the difference in the time frame
accepted for the definition of ‘current and disruptive
SP’, the results allow the conclusion that the estimated proportions of adults and adolescents suffering currently from disruptive SP are very similar.
Accordingly, this study demonstrates that, from the
functional viewpoint, back pain is a problem not
confined to adults. Both the lifetime history of SP
and prevalence of SP-related functional limitations
are similar in the populations of adults and adolescents, although the functional limitations in adults
have more serious economic consequences [14, 15].
The present study revealed that 50% of adolescents experienced their first back pain episode when
they were between 13 and 15 years old. The average
age at first SP episode was 14 years (SD = 2.26) and
it was not gender-dependent. This finding confirms
the results of previous surveys among Polish adolescents, as Romicka et al. showed that SP most frequently started between 12 and 15 years of age [17].
The results are also consistent with data of Boćkowski et al., whose clinical study of Polish adolescents
found that the average age of LBP onset was 14.7
years, being slightly lower in girls [24].
The present study did not find a correlation between the weekly duration of exercise and the frequency of back pain episodes in adolescents. The observation holds for all SP locations. Overall, adolescents
with SP did not differ from their SP-free counterparts
with regard to the number of hours devoted weekly
to physical activity, which is consistent with some
previous studies [1, 7, 25]. This finding may lead to
a conclusion that extracurricular physical activity
may have a minimal impact on the condition of the
Wynik taki nasuwa wniosek, że dodatkowe podejmowanie AF może mieć marginalne znaczenie dla stanu
narządu ruchu w porównaniu z przeobrażeniami cywilizacyjnymi środowiska, w którym funkcjonujemy
(transport kołowy, przemieszczanie się po równych
i twardych nawierzchniach, wykonywanie większości czynności w pozycjach statycznych) [2,5].
Wyniki badań pozwalają przypuszczać, że częste
podejmowanie AF może zwiększać ryzyko wystąpienia SP, ale tylko SP pojawiających się w wyniku intensywnego wysiłku fizycznego. Równocześnie częste podejmowanie AF powinno być traktowane jako
działania prewencyjne wystąpienia SP u młodzieży
ale w okolicznościach innych niż działalność sportowa [26]. Warto przywołać w tym miejscu wcześniejsze wyniki badań, w świetle których wysoki poziom
AF w okresie dziecięcym okazał się czynnikiem
chroniącym przed wystąpieniem SP w okresie adolescencji [27]. Aby jednak podejmowana AF służyła
młodzieży zamiast jej szkodzić, należałoby prowadzić regularne kampanie informacyjne na ten temat.
Ocena stopnia ograniczenia funkcjonalnego niesie za sobą bardzo dużo treści z punktu widzenia klinicznego, wyznaczając kierunek postępowania i będąc równocześnie najlepszym miernikiem efektywności terapii [28]. W pracy wykazano, że ograniczenia
funkcjonalne u młodzieży są tym większe, im bardziej
źpoważne” dolegliwości SP – występujące od dłuższego czasu, z większą częstotliwością i w więcej niż jednej okolicy kręgosłupa. W badaniach własnych świadomie pominięto ocenę intensywności SP za pomocą
VAS, gdyż z uwagi na aspekt czasowy przeprowadzanych badań wyniki nie byłyby wiarygodne [29].
Z literatury wynika jednak, że intensywność bólu
bardzo ściśle koreluje z częstotliwością bólu [30].
W świetle aktualnych badań młodzież doświadczająca SP, która jest bardziej aktywna fizycznie, deklaruje istotnie mniej zaburzeń funkcjonalnych generowanych przez SP. Na uwagę zasługuje również fakt, że
częstotliwość podejmowania AF w tygodniu przez
młodzież z SP nie miała żadnego znaczenia dla ograniczeń funkcjonowania w sferze AF. Może to świadczyć o swego rodzaju źzahartowaniu” osób często
podejmujących AF. Osoby te prawdopodobnie rozwijają u siebie nawyk walki i przyzwyczajają się
do działania mimo trudności i bólu – nie tylko w sferze AF, ale również w innych sferach życia codziennego. Ponadto, częste obcowanie z kulturą fizyczną
może uczyć prozdrowotnych zachowań i dawać podstawy do lepszej znajomości funkcjonowania własnego organizmu, dzięki czemu osoby aktywne fizycznie
mogą stosować lepszą strategię radzenia sobie z SP
opartą na świadomości problemu i braku obaw przed
podejmowaniem działań prowadzących do poprawy.
motor system compared to the civilization-induced
transformations of our environment (road transport,
travelling on even and hard surfaces, performing
most daily activities in static positions) [2, 5].
Study results indicate that frequent physical activity may increase the risk of SP but the finding is
restricted only to back pain caused by vigorous
exercise. At the same time, frequent physical activity
should be viewed as a measure preventing the occurrence of spinal pain under circumstances other
than practice of sport [26]. A finding from a previous
study worth mentioning at this point is that a high
level of physical activity in childhood was shown to
prevent occurrence of spinal pain in adolescence
[27]. However, it seems necessary to conduct regular
awareness-raising campaigns on the subject so that
physical activity among adolescents’ would produce
health benefits instead of harm.
Assessment of the degree of functional limitation
is valuable information which helps select therapy
and is the best measure of its effectiveness [28]. This
paper reveals that functional limitation is stronger in
adolescents with more ‘serious’ back pain (defined as
a longer history of SP, higher frequency of episodes
and in pain affecting several locations). The present
study intentionally excluded SP intensity assessment
using VAS, since its findings would not be reliable
due to the time frame [29]. The literature suggests,
however, that pain intensity is very closely correlated
with the frequency of pain episodes [30]. The present
study indicates that adolescents with SP who are
more active physically report significantly less SPrelated functional limitations. A noteworthy observation is also that the weekly frequency of exercise
undertaken by adolescents with SP did not have any
impact on functional limitation with regard to physical activity. It may suggest a ‘conditioning’ of persons who frequently exercise. They probably develop a habit of fighting and become accustomed to
acting despite hardships and pain, not only in the
context of physical activity but also other domains of
daily activities. Moreover, frequent contacts with physical activity may teach health-promoting behaviours
and provide grounds for a greater awareness of the
functioning of one’s body, which allows the physically active to adopt a superior strategy for dealing
with SP thanks to familiarity with the problem and
lack of fear of taking remedial action. Referring to
the rehabilitation process, Torstensen et al. emphasised that what counts is the very fact that physical
activity is undertaken, while the type of exercise
seems less important [31]. The conclusion from the
above and from the present study is that the importance of SP sufferers engaging in any type of exercise
491
Torstensen i wsp. w swoich badaniach podkreślali, że
nie rodzaj stosowanych ćwiczeń fizycznych jest kluczowy w procesie rehabilitacji osób z SP, ale sam
fakt, że jakakolwiek AF będzie przez nie podejmowana [31]. Na tej podstawie i na podstawie przedstawionych badań trudno przecenić znaczenie podejmowania dowolnej AF przez osoby doświadczające SP
dla procesu powrotu do ich pełnowymiarowego funkcjonowania w życiu codziennym [26,32].
cannot be overestimated as it facilitates recovery of
unrestrained function in everyday life [26, 32].
WNIOSKI
CONCLUSIONS
1. Bóle kręgosłupa stanowią powszechny problem
młodzieży polskiej uczęszczającej do szkół ponadpodstawowych, co jednak nie wyróżnia jej na
tle populacji młodzieży zamieszkałych w krajach
Europy Zachodniej.
2. Występowanie SP wpływa na ograniczenie zdolności młodzieży do podejmowania codziennych
aktywności, w tym aktywności związanych z funkcjonowaniem w warunkach szkolnych. Stopień
tych ograniczeń może być porównywany do tego,
który spotyka się u osób dorosłych, choć w wymiarze teraźniejszym nie ma tak poważnych skutków
ekonomicznych.
3. Regularne podejmowanie AF wprawdzie nie
chroni młodzieży przed wystąpieniem SP, jednak
może odgrywać nieocenioną rolę w wytwarzaniu
strategii radzenia sobie z tymi dolegliwościami.
Powinni mieć tego świadomość zarówno nauczyciele wychowania fizycznego jak również fizjoterapeuci i lekarze.
4. Na podstawie przeprowadzonych badań sugeruje
się modyfikacje programu wychowania fizycznego mające na celu uświadomienie młodzieży ryzyka związanego z uprawianiem sportu czy też
wykonywaniem pracy fizycznej oraz kształtowanie prawidłowych i ergonomicznych nawyków
ruchowych.
1. Polish secondary school attendees commonly suffer from back pain, similar to their peers in Western European countries.
2. Spinal pain causes functional limitation with
regard to daily life activities, including those
associated with school. The degree of limitation
is comparable to that found in adults, although it
does not produce such serious economic consequences for the present.
3. Regular exercise may not protect adolescents
from back pain but it can play an invaluable role
in developing a strategy of dealing with it. This
should be acknowledged by Physical Education
teachers as well as physiotherapists and physicians.
4. Based on the present findings, the authors suggest
a modification of the Physical Education programme aiming to raise adolescents’ awareness
of the risk associated with practising sport or
physical work and develop correct and ergonomic
motor habits.
PIŚMIENNICTWO / REFERENCES
1. Vikat A, Rimpelae M, SalminenJJ, Rimpelae A, Savolainen A, Virtanen SM. Neck or shoulder pain and low back pain in
Finnish adolescents. Scand J of Public Health 2000;28:164-173.
2. Kiwerski J. Problem bólów krzyża u młodzieży. Postępy Rehabilitacji 2001;2:11–15.
3. Harreby M, Nygaard B, Jessen T, Larsen E, Storr-Paulsen A, Lindahl A, et al. Risk factors for low back pain in a cohort of
1389 Danish school children: an epidemiologic study. Eur Spine J1999;8:444-450.
4. McBeth J, Jones K. Epidemiology of chronic musculoskeletal pain. Best Pract Res ClinRheumatol 2007;21(3):403-425.
5. Murphy S, Buckle P, Stubbs D. A cross-sectional study of self-reported back and neck pain among English schoolchildren and
associated physical and psychological risk factors. Applied Ergonomics 2007;38:797–804.
6. Wedderkopp N, Leboeuf-Yde C, Bo Andersen L, Froberg K, Steen Hansen H. Back pain reporting pattern in a Danish
population-based sample of children and adolescents. Spine 2001;26(17):1879-1883.
7. Diepenmaat ACM, van der Wal MF, de Vet HCW, Hirasing RA. Neck/Shoulder, Low Back, and Arm Pain in Relation to
Computer Use, Physical Activity, Stress, and Depression Among Dutch Adolescents. Pediatrics 2006;117:412-416.
8. Jeffries LJ, Milanese SF, Grimmer-Somers KA. Epidemiology of adolescent spinal pain: a systematic overview of the research
literature. Spine 2007;32(23):2630-2637.
9. Linton SJ, Hellsing AL, Hallden K. A population-based study of spinal pain among 35–45-year-old individuals: prevalence,
sick leave, and health care use. Spine 1998;23:1457-1463.
492
10. Cassidy JD, Carroll LJ, Cote P. The Saskatchewan Health and Back Pain Survey: the prevalence of low back pain and related
disability in Saskatchewan adults. Spine 1998;23:1860-1867.
11. Loney PSP, Stratford PW. The prevalence of low back pain in adults: A methodological review of the literature. PhysTher
1999;79:384–396.
12. Briggs AM, Smith AJ, Straker LM, Bragge P. Thoracic spine pain in the general population: Prevalence, incidence and
associated factors in children, adolescents and adults. A systematic review. BMC Musculoskeletal Disorders [periodyk online] 2009;10;77. Dostępny pod adresem: http://www.biomedcentral.com/1471-2474/10/77
13. Waddell G. The epidemiology of back pain. W: Waddell G, ed. The Back Pain Revolution. Edinburgh: Churchill Livingstone;
2004. str. 71-89.
14. Meerding WJ, Bonneux L, Polder JJ, Koopmanschap MA, van der Maas PJ. Demographic and epidemiological determinants
of healthcare costs in Netherlands: cost of illness study. BMJ 1998;317(7151):111–115.
15. Ministry of Health Social Affairs. Public health report. Helsinki, Finland: Ministry of Health and Social Affairs; 1996.
16. Gatchel RJ, Polatin BP, Noe C, Gardea M, Pulliam C, Thompson J. Treatment- and cost-effectiveness of early intervention for
acute low-back pain patients: a one-year prospective study. J OccupRehabil 2003;13:1–9.
17. Romicka AM, Roztropowicz-Denisiewicz K, Moskalewicz B, Wojtyniak B. Bóle spondylogenne u dzieci. Medycyna Wieku
Rozwojowego 2003;7(2):165–172.
18. SalminenJJ, Pentti J, Terho P. Low back pain and disability in 14-year-old schoolchildren. Acta Paediatr 1992;81(12):10351039.
19. Harreby M, Neergaard K, Hesselsoe G, Kjer J. Are radiologic changes in the thoracic and lumbar spine of adolescents risk
factors for low back pain in adults? A 25-year prospective cohort study of 640 school children. Spine 1995;20:2298–2302.
20. Masiero S, Carraro E, Celia A, Sarto D, Ermani M. Prevalence of nonspecific low back pain in schoolchildren aged between
13 and 15 years. Acta Paediatr 2008;97:212–216.
21. Staes F, Stappaerts K, Lesaffre E, Vertommen H. Low back pain in Flemish adolescents and the role of perceived social
support and effect on the perception of back pain. Acta Paediatr 2003;92:444–451.
22. Jędrychowski W. Epidemiologia. Wprowadzenie i metody badań. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 1999. str.
151–161.
23. Kristjansdottir G, Rhee H. Risk factors of back pain frequency in schoolchildren: a search for explanations to a public health
problem. Acta Paediatr 2002;91:849–854.
24. Bockowski L, Sobaniec W, Kulak W, Smigielska-Kuzia J, Sendrowski K, Roszkowska M. Low back pain in school-age
children: risk factors, clinical features and diagnostic management. Adv Med Sci 2007;52:221–223.
25. Wedderkopp N, Leboeuf-Yde C, Bo Andersen L, Froberg K, Steen Hansen H. Back pain in children: no association with
objectively measured level of physical activity. Spine 2003;28(17):2019–2024.
26. Jones MA, Stratton G, Reilly T, Unnithan VB. Recurrent non-specific low-back pain in adolescents: the role of exercise.
Ergonomics 2007;50(10):1680-1688.
27. Wedderkopp N, Kjaer P, Hestbaek L, Korsholm L, Leboeuf-Yde C. High-level physical activity in childhood seems to protect
against low back pain in early adolescence. Spine J 2009;9(2):134–141.
28. Sykes C. Health classifications 1 – an introduction to the ICF. London: WCPTKeynotes; 2006. Dostępny pod adresem http://
www.wcpt.org/node/27527
29. Mannion AF, Balagué F, Pellisé F, Cedraschi C. Pain measurement in patients with low back pain. Nat ClinPract Rheum
2007;3(11):610–618.
30. Chang CH, Cella D, Clarke S, Heinemann AW, Von RoennJH, Harvey R. Should symptoms be scaled for intensity, frequency,
or both? Palliat Support Care 2003;1:51−60.
31. Torstensen TA, Ljunggren AE, Meen HD, Odland E, Mowinckel P, Geijerstam S. Efficiency and costs of medical exercise
therapy, conventional physiotherapy, and self-exercise in patients with chronic low back pain: apragmatic, randomized, singleblinded, controlled trial with 1-year follow-up. Spine 1998;23:2616–2624.
32. Chatzitheodorou D, Kabitsis C, Malliou P, Mougios V. A Pilot Study of the Effects of High-Intensity Aerobic Exercise Versus
Passive Interventions on Pain, Disability, Psychological Strain, and Serum Cortisol Concentrations in People with Chronic
Low Back Pain. Phys Ther 2007;87(3):304–312.
Liczba słów/Word count: 8852
Tabele/Tables: 4
Ryciny/Figures: 2
dr n. kf. Kornelia Łukaszewska
Zakład Rehabilitacji Narządu Ruchu
Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, e-mail: [email protected]
61-871 Poznań, ul. Królowej Jadwigi 27/39, Poland, tel./fax: +48 (61) 835-51-40
Piśmiennictwo/References: 32
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
15.03.2013 r.
30.06.2013 r.
493

120 Lukaszewska_Layout 1 - Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja

Transkrypt

Podobne dokumenty

Porównawcza ocena skuteczności przeciwbólowej prądów

Biopsychospołeczne oparte na dowodach naukowych

nowy model pomiarów uciskowego progu bólu z

Akcja „Zredukuj ból w ciągu minuty” w Centrum Medycznym WUM