mechanizm porodowy - Gabinet ginekologiczny Monika Knapik

MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
MECHANIZM PORODOWY
wykład dla rodziców nie uczestniczących
w zajęciach szkoły rodzenia
czerwiec 2004
Szanowni państwo!
Dzisiejszy tekst przygotowałam specjalnie z myślą o tych spośród Państwa, którzy z rożnych
względów nie mogą uczestniczyć w zającach szkoły rodzenia.
Mechanizm porodowy stanowi, bowiem jeden z tematów omawianych w trakcie tych zajęć i
uważam go za jedno z ważniejszych zagadnień pośród tych, które mogą zainteresować przyszłych,
zwłaszcza niedoświadczonych rodziców.
Mechanizm porodowy-takie sformułowanie sugeruje omawianie konkretnych biologicznych a
raczej biofizycznych mechanizmów, których efektem końcowym jest urodzenie się dziecka.
Chciałabym jednak podejść do tego zagadnienia w sposób mniej naukowy a zdecydowanie bardziej
praktyczny i przedstawić Państwu, co dzieje się z dzieckiem a także z rodzącą kobieta w trakcie
poszczególnych faz porodu. Ponadto pragnę podzielić się z Państwem swoimi refleksjami na temat
PORODU.
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 1 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
Chciałabym w tym miejscu zaznaczyć, że uważam poród jedno z najbardziej wzniosłych
wydarzeń w życiu człowieka. Witanie nowonarodzonego dziecka jest przeżyciem, dla którego nie
umiem znaleźć analogii. To jest dodatkowo wielki debiut „nowonarodzonego”, przy,którym
wszystkie nasze późniejsze „pierwsze razy” bledną zdecydowanie...
Moment przyjścia dziecka na świat poprzedzony jest jednakże ciężką pracą rodzącej a także
c z a s e m koniecznym by mogły zaistnieć wspomniane wcześniej mechanizmy, o których zaraz
Państwu opowiem.
Fizjologicznie sygnałem do uruchomienia mechanizmu porodowego jest osiągnięcie przez
płód biologicznej dojrzałości. Właśnie ten fakt - dojrzałość płodu wyzwala cały szereg przemian
biologicznych, również hormonalnych, które niezbędne są do
zainicjowania akcji skurczowej.
Dokładne ich omówienie podobnie zresztą jak patologiczna inicjacja porodu znacznie wykraczają
poza nasz dzisiejszy temat.
W sensie mechanicznym w porodzie biorą udział:
macica jako generator siły skurczowej działający tłocząco–wypychająco
na przedmiot porodu, którym jest płód
przemieszczający się w kanale rodnym.
Pomiędzy tymi elementami musi zaistnieć bardzo ścisłe współdziałanie, muszą współpracować
według ściśle określonego schematu, aby mógł nastąpić poród fizjologiczny.
Na szczęście dzieje się tak w znakomitej większości przypadków( wg rożnych źródeł ok. 94%).
Poród jest zdarzeniem rozciągniętym w czasie i dlatego dla ułatwienia dzielimy go umownie na 4
okresy.
Początek porodu
Początek porodu może wyglądać różnie. Może być to pojawienie się regularnych skurczów, co 1020 min połączone ze skracaniem się szyjki macicy i rozwieraniem ujścia lub też odejście wód
płodowych bez innych towarzyszących objawów.
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 2 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
Rozpoczęcie się czynności skurczowej jest sygnałem, że należy zgłosić się do szpitala. Lekarz
badając pacjentkę dokonuje właściwie weryfikacji czy skurcze są skurczami I -szego okresu porodu
(a więc czy towarzyszy im skracanie i rozwieranie szyjki) czy też należą do skurczów
przepowiadających, stanowiących jeden z elementów przygotowywania się macicy do właściwej
akcji skurczowej.
Bardzo trudno jest kobiecie samodzielnie zróżnicować skurcze 1- szego okresu porodu od skurczów
przepowiadających. Zgodnie z tym, co napisałam powyżej praktycznie rodząca nie może sama
dokonać weryfikacji w związku z tym w razie wątpliwości należy zgłosić się do szpitala. Odejście
wód płodowych bywa na ogół bardziej jednoznaczne i nie pozostawia wątpliwości, co do
konieczności zgłoszenia się do wybranego oddziału.
I okres porodu.
I-szy okres porodu nazywamy okresem rozwierania, ponieważ w czasie jego trwania (od kilku do
kilkunastu godzin) dochodzi do stopniowego skracania i rozwierania szyjki macicy. Godny
podkreślenia jest fakt,że w tym okresie dochodzi do diametralnej zmiany roli szyjki macicy. Z
elementu zamykającego jamę macicy (przez całą ciążę) staje się ona fragmentem kanału rodnego.
(Osiągnięcie tej przemiany jest właśnie celem skurczów tego okresu).
W czasie trwania pierwszego okresu porodu kobieta odczuwa bóle -skurcze pojawiające się
regularnie z narastająca częstotliwością.
W celu oceny tzw. postępu porodu lekarz i położna przeprowadzają kilkakrotne badanie położnicze.
Ponadto w celu oceny „dobrostanu” dziecka słuchamy tętna płodu oraz wykonujemy zapisy tętna –
KTG.
Zastanówmy się teraz, co w tym czasie dzieje się z dzieckiem-stanowiącym jak już wspomniałam
przedmiot porodu przemieszczający się wzdłuż kanału rodnego pod wpływem akcji skurczowej.
Kanał rodny kobiety w bardzo dużym uproszczeniu ma kształt stożka a może raczej rogu
obfitości. Jest on zdeterminowany przede wszystkim przez kształt miednicy kostnej kobiety.
Wyróżniamy w jego obrębie szereg wymiarów i płaszczyzn(co ułatwia orientacje i określenie
zaawansowania porodu), do których musi „dostosować” się przedmiot porodu, czyli dziecko swoimi
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 3 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
wymiarami.
Wszyscy wiemy, ale najczęściej się nad tym nie zastanawiamy, że wymiar przednio tylny głowy jest
dłuższy od wymiaru poprzecznego a z kolei szerokość barków dokładnie odwrotnie jest większa od
wymiaru przednio tylnego klatki piersiowej.
Podobnie miednica kobiety w górnej części, czyli we wchodzie ma większy wymiar poprzeczny niż
przednio tylny, natomiast w dolnej części kanału rodnego-na wychodzie sytuacja jest odwrotna.
W momencie, kiedy rozpoczyna się poród (mówimy ciągle o fizjologii) dziecko znajduje się głową w
dół (położenie podłużne główkowe).Wymiarem przednio-tylnym swojej główki wpasowuje się w
wymiar poprzeczny miednicy – a wiec większym wymiarem główki w większy wymiar miednicy.
Plecy dziecka są, więc zwrócone w kierunku jednego z boków matki a twarzyczka w stronę
drugiego.
Skurcze macicy popychają dziecko w dół i wymuszają tzw. zstępowanie główki wraz z jej
przygięciem. Mówimy, ze główka dziecka dokonuje zwrotów. Jest tak rzeczywiście. Przesuwając się
w kanale rodnym niżej płód obraca się spiralnie tak, aby na wychodzie wymiar przednio tylny główki
znalazł się w wymiarze przednio-tylnym miednicy. To umożliwia wejście barków do szerszego
wymiaru miednicy. Pod wpływem dalszego ucisku wywieranego przez mięsień macicy na pupę
dziecka,główka obniża się i potylica dziecka osiąga wewnętrzną stronę spojenia łonowego matki.
Jest to bardzo istotny moment w całym mechanizmie porodu –dziecko opiera się potylica o spojenie
łonowe matki a twarzyczka znajduje się w tzw. zagłębieniu kości krzyżowej. Dalszy nacisk
spowodowany skurczami macicy powoduje tzw. odgięcie główki z dalszym jej równoczesnym
obniżeniem.
Troszeczkę wyprzedziliśmy. Oczywiście gdzieś w międzyczasie, gdy dziecko pokonywało ta
jedną z najtrudniejszych swoich życiowych dróg zakończył się I-szy okres porodu, czyli ujście
rozwarło się całkowicie –tj. do ok.10 cm i rozpoczął się
II okres porodu.
Zmienił się charakter bólów, pojawiły się tzw. bóle parte (parcie związane jest z uciskiem główki
płodu na końcowy odcinek odbytnicy).Rodząca wspomaga teraz siłę skurczów macicy p a r c i e m a
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 4 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
więc siłą skurczu mięśni zależnych od woli.
W tym okresie wszystko dzieje się szybko.
Zazwyczaj trwa on 10, 20 minut (nie dłużej niż 2 godziny).Występują skurcze macicy
co ok.2
minuty. W szparze sromowej zaczyna być widoczna główka dziecka. Następnie „wytacza” się po
kroczu twarzyczka.(Cały czas potylica wspiera się na spojeniu łonowym! czyli jest jak gdyby
„unieruchomiona” a twarzyczka przesuwa się szybciej po tylnej ścianie miednicy, czyli jak mówimy
wytacza się).
Gdy urodzi się główka kolej na barki. Aby mogły się urodzić musza z kolei one, swoim dłuższym
wymiarem znaleźć się w wymiarze przednio tylnym wchodu miednicy. Jest to zwrot barków
związany ze zwrotem główki. Dlatego dziecko odwraca się twarzyczka w stronę jednego z ud matki.
W tym czasie jeden bark opiera się na spojeniu łonowym tworząc jakby dźwignię dla drugiego, który
zsuwa się po kości krzyżowej i kroczu (analogicznie do mechanizmu rodzenia się główki).
Rodzi się pierwszy bark a następnie ten spod spojenia łonowego. Ciałko dziecka dokonuje kolejnego
zwrotu i jest wytaczane na brzuch matki. Ponieważ główka dziecka ma obwód większy od obwodu
brzuszka urodzenie tułowia i nóżek nie stanowi już problemu.
W chwili urodzenia się dziecka kończy się II okres porodu. Dziecko znajduje się na brzuchu matki ,w
jej rękach. Wydaje ono tzw. pierwszy krzyk będący jednocześnie pierwszym oddechem i bardzo
ważnym momentem również dla układu krążenia.
Tak wiec pierwszy krzyk to nie tylko wyraz protestu dziecka przeciw diametralnej zmianie
warunków zewnętrznych (dotychczas to ciało matki było środowiskiem zewnętrznym dla dziecka),
ale również pierwszy oddech i moment uruchomienia krążenia w naczyniach płuc, w których
rozpoczyna się właśnie wymiana gazowa. Od tego momentu rozpoczyna się samodzielna egzystencja
dziecka i pępowina wraz z łożyskiem przestaje być potrzebna. Odcinamy, więc pępowinę
zabezpieczając ja odpowiednim zaciskiem- klemem.
Dziecko ”przejęte „ zostaje na chwilę przez pediatrę w celu wstępnej oceny lekarskiej a
także pierwszej toalety a matka przez cały ten czas pozostaje w III okresie porodu.
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 5 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
III okres porodu.
Jest to okres przeznaczony na odklejenie i urodzenie łożyska. Trwa on zwykle ok.5-10 min. (nie
dłużej niż 1 godzinę).W okresie tym występują nadal skurcze macicy mające na celu odklejenie a
następnie wydalenie łożyska wraz z błonami płodowymi i zaciśnięcie w obrębie macicy naczyń
krwionośnych, które doprowadzały krew do „miejsca łożyskowego”. W okresie tym występuje
krwawienie z dróg rodnych o różnym nasileniu. W celu zmniejszenia krwawienia w III okresie porodu
często podaje się profilaktycznie leki obkurczające macicę (zastrzyk domięśniowy).
Po urodzeniu się łożyska położna wraz z lekarzem przeprowadzają makroskopowa ocenę
całości łożyska i błon płodowych.
VI okres porodu.
Rodząca a właściwie już położnica znajduje się w IV okresie porodu, trwającym 2 godziny,
nazywanym okresem wczesnego połogu.
Z biologicznego punktu widzenia jest to okres dalszych intensywnych skurczów macicy (już
praktycznie niebolesnych) w celu zaciśnięcia naczyń i zahamowania krwawienia.
W tym czasie personel przeprowadza tzw. kontrolę dróg rodnych w celu ustalenia obecności
bądź braku obrażeń i ich chirurgicznego zaopatrzenia. Mówiąc o obrażeniach mam na myśli
występowanie otarć nabłonka dróg rodnych a także pęknięć np. pęknięć krocza czy wreszcie szyjki
macicy. Ważnym elementem kontroli dróg rodnych po porodzie jest kontrola szyjki macicy.
Ponieważ: może dojść do krwawienia z pęknięcia szyjki a także, ponieważ nie zeszyte pęknięcie
szyjki macicy może upośledzać jej funkcję w kolejnych ciążach.
Oczywiście szycie uszkodzeń w tym również bocznego nacięcia krocza( wykonuje się je w II-gim
okresie porodu w celu uniknięcia rozległych uszkodzeń krocza podczas wyżynania się główki)
przeprowadzamy w znieczuleniu miejscowym. W przypadku pań rodzących w znieczuleniu zewnątrz
oponowym nie stosujemy dodatkowego znieczulenia, ponieważ nie jest ono potrzebne.
Szanowni Państwo. Doskonale zdajecie sobie sprawę, że im bardziej skomplikowany jest mechanizm
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 6 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
tym większa szansa, że cos się zepsuje, zawiedzie. Do tej pory omawialiśmy poród przebiegający
absolutnie zgodnie ze schematem -poród fizjologiczny i to tylko czysto mechaniczne aspekty jego
przebiegu.
Nie zamierzam nikogo straszyć, ale musicie Państwo wiedzieć o tym, że poród podobnie jak i ciąża
są stanami fizjologicznymi, które w każdym momencie swojego trwania mogą przejść w patologię.
W sposób nagły, nieprzewidywalny i bez wcześniejszego ostrzeżenia.
Innymi słowy tak jak w powieści lub filmie fizjologie od patologii dzieli tylko „cienka czerwona
linia”.
Postęp porodu może zostać zaburzony w każdym okresie jego trwania. Mogą zawieść bądź to
mechanizmy biochemiczne, co może spowodować np. brak akcji skurczowej lub jej osłabienie. Może
nie rozwierać się szyjka macicy pomimo trwania intensywnej czynności skurczowej.
Dziecko może ustawić się w kanale rodnym nieprawidłowo lub na którymś „piętrze” nie dokonać
zwrotu, co przedłuży lub uniemożliwi poród drogami natury. Na przykład sytuacja, gdy dziecko
ustawi się w płaszczyźnie wchodu swoim wymiarem przednio-tylnym(dłuższym) w wymiarze
przednio-tylnym (krótszym) miednicy poród nie może postępować).
Wreszcie nawet bez uchwytnej przyczyny mogą wystąpić zaburzenia tętna dziecka.
Zadaniem personelu jest wyłapanie patologii i zastosowanie odpowiednich środków zaradczych.
Dążymy oczywiście do umożliwienia urodzenia się dziecka siłami i drogami natury. Staramy się
zachować cierpliwość położniczą. W niektórych sytuacjach możemy wspomagać organizm rodzącej
np. podając kroplówkę naskurczową w celu nasilenia częstości i siły skurczów macicy. W innych
zmuszeni jesteśmy podjąć decyzje o ukończeniu porodu przez cięcie cesarskie (np. w przypadku
braku postępu porodu lub zaburzeń tętna dziecka).
W chwili obecnej cięcie cesarskie wydaje się być zabiegiem bezpieczniejszym i dla matki i
dla dziecka od innych zabiegów położniczych. Dawniej o wiele częściej niż dzisiaj stosowano takie
zabiegi jak poród kleszczowy czy za pomocą vaccum(wyciągacza próżniowego).
Dzisiaj są one zarezerwowane dla sytuacji, gdy zaburzenie występuje w końcowym okresie porodu i
nie jest możliwe (ze względów technicznych) wykonanie cięcia cesarskiego.
Dodatkowo istotny wydaje się być fakt, że cięcie cesarskie wykonuje się dziś najczęściej w
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 7 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
znieczuleniu zewnątrz oponowym, przy zachowaniu pełnej świadomości rodzącej a więc jakiejś
formy dalszego jej współuczestnictwa w porodzie.
Nie radzę jednakże zapominać,że ciecie cesarskie jest zabiegiem operacyjnym i jak każdy
zabieg obarczone jest możliwością wystąpienia powikłań. Dlatego unikamy wykonywania cięcia „ na
życzenie”. Do każdego cięcia cesarskiego jako do operacji muszą zaistnieć wskazania medyczne
(położnicze albo wynikające z opinii innych specjalistów na temat stanu zdrowia ciężarnej).
Zagadnienia mechanizmu porodowego zostały z konieczności przedstawione przeze mnie w
telegraficznym skrócie.
Celem wszystkich wykładowców szkoły rodzenia jest przekazanie Państwu pewnego kwantu
wiedzy niezbędnego do świadomego uczestnictwa w porodzie.
Wiedza powoduje, że Państwo nie tylko teoretycznie, (ponieważ tak jest ładnie i modnie), ale
również praktycznie stajecie się partnerami w całej akcji związanej z rodzeniem się waszego
dziecka a o to przecież chodzi.
Wiedza daje wam możliwość zadawania konkretnych i rozsądnych pytań, na które otrzymacie
zrozumiałą dla was odpowiedź.
Wiedza w końcu daje poczucie spokoju i zrozumienia-czynności personelu nie są dla Państwa
niezrozumiałą i uciążliwą krzątaniną. Badający lekarz czy położna nie jest intruzem sprawiającym
bezsensowny ból.
I jeszcze jedna uwaga wynikająca z moich osobistych obserwacji. Kiedy rozpocznie się akcja
skurczowa i znajdziecie się Państwo na sali porodowej starajcie się proszę nie zapominać o tym, że
personel szpitala ma do Was pozytywne nastawienie i wspólny w zasadzie cel – sukces położniczy
polegający na urodzeniu zdrowego dziecka w dobrym stanie przy równocześnie dobrym stanie
psychofizycznym matki.
Każdy z nas jest tylko człowiekiem, ma lepsze lub gorsze dni i chwile, bywa zmęczony i
zniecierpliwiony. Potrafi lepiej lub gorzej nawiązać kontakt z drugim człowiekiem, mniej lub
bardziej obrazowo tłumaczyć. Niemniej jednak nie można zapominać o starej zasadzie akcji i
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 8 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
reakcji.
Niemal odruchowo każdy człowiek reaguje uśmiechem na uśmiech, grzecznością na uprzejmość.
Cierpienie budzi współczucie i chęć niesienia pomocy.
Oczywiście
bywa
też
dokładnie
odwrotnie-niegrzeczny
niesympatyczny
pacjent
zostaje
potraktowany oczywiście grzecznie i fachowo( ponieważ nie może być inaczej), ale trudno jest
wtedy o uśmiech i szczerą serdeczność.
Dlatego atmosfera na sali porodowej, atmosfera, w jakiej przyjdzie na świat Państwa dziecko
będzie w dużej mierze zależała od waszego nastawienia do ludzi, których spotkacie i z którymi
przyjdzie wam współpracować.
Nasunęła mi się jeszcze jedna myśl. Otóż znakomita większość spośród czytających ten tekst
narodziła się drogami natury. Nie pamiętamy niestety tych wydarzeń ani swoich odczuć związanych
z przychodzeniem na świat, ale od czegóż wyobraźnia.
Jak już w wspomniałam na początku poród jest dla kobiety ciężką pracą, wymaga wiele wysiłku. Nie
jest to jednakże dobry moment do roztkliwiania się nad sobą i zrezygnowanego: ”ja nie umiem, nie
mogę, nie potrafię”. A właśnie, że umiesz ,możesz, potrafisz a przede wszystkim chcesz!
Trzeba wtedy pomyśleć o swoim dziecku, jak ono się czuje uciśnięte ze wszystkich stron przez
tkanki kanału rodnego. Często przyciśnięta pępowina nie dostarcza już odpowiedniej ilości tlenu i
narasta potrzeba nabrania pierwszego oddechu...
A mama... właśnie traci wiarę we własne siły.
Dla swojego dziecka trzeba podjąć jeszcze jeden wysiłek, i jeszcze jeden,i jeszcze...i tak przez
wiele następnych chwil, dni i lat.
Poród nie jest tez dobrym momentem dla okazywania mężowi, jaka jest się słabą kobietą i na jakie
cierpienie naraził swoja ukochana małżonkę. Weźcie to Panie proszę pod uwagę.
Wybaczcie mi Państwo te bardzo osobiste uwagi. Wynikły one z obserwacji rozmaitych zachowań w
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 9 / 10
MECHANIZM PORODOWY
Monika Knapik-Rybka
ciągu wielu lat pracy. Bynajmniej nie posądzam nikogo o złą wolę, ale sądzę, że czasami robimy cos
nie tak, bo nie wpadliśmy na to, że to jest „nie tak”, że można lepiej, szybciej radośniej.
Na
zakończenie
pozwolę
sobie
jeszcze
złożyć
wszystkim
Państwu
serdeczne
życzenie
fizjologicznych, rodzinnych porodów, które pozostawią w waszych sercach niezatarte wrażenia no i
oczywiście urodzenia zdrowych dzieci.
Materiał został umieszczony na internetowej stronie
http://www.katalog.krakow.pl/mrybka/
Wszelkie Prawa Zastrzeżone (c) 2004
Monika Knapik-Rybka
MECHANIZM PORODOWY - Monika Knapik-Rybka
str. 10 / 10