doczarządzanie wyposażenie technika
download 
Reklamacja Transkrypt
zarządzanie wyposażenie technika
zarządzanie wyposażenie ISSN 1895-9253 GRUDZIEŃ technika Nr 12/2014 (101) Cena 15 PLN (+8% VAT) - O czystości w serwisie - Urządzenie fiskalne dla warsztatu - ABC zakupu opon zimowych zarządzanie wyposażenie technika w Twoim telefonie, tablecie i komputerze ISSN ISSN 1895-9253 1895 -925 3 nie technika wyposażezar ządzanie wy posaże nie technika zarz GRUD ądza ZIEŃ nie wyp osa zarządzanie ISSN 1895-9253 LUTY-MARZEC KWIECIEŃ Nr 04/2014 (93) VAT) Cena 15 PLN (+8% Nr 02-03/2014 (91-9 Cena 15 PLN (+8% 2) VAT) Cena żenie Nr 12 15 PL /2013 (8 N (+ 8% VA 9) T) tech nika •Nie i wykorzystać dst amrz y ec :WDo toin sobie AuKl izya. − AC− ik ta LP G: odek w ciąam Ren Upci Z tan ć ky masówki! estsę ą••sz rzyod sw−ojFr erem o TruckklLimsat deac ł! ji Lan acho yz ojacz ze yz ud a sł n w ob ln a m w wza o o to u ka ski& ść - k sterk ry cj − Te−chDni Ł 14 lue c o wwioesni a 20 uiczak odatek ej : Ol :O lezje słow − Raport ASM o wm otor yzac ji Zapraszamy do wirtualnej odsłony naszego magazynu: www.autoservicemanager.pl oraz na nasz funpage na Facebooku: www.facebook.com/autoservicemanager W NUMERZE PANORAMA 4 IX Konferencja Niezależnego Rynku Motoryzacyjnego 5 Top 10 krajowego Aftermarketu 6 Najważniejsza jest jakość 7 Niemądry Polak po szkodzie, czyli skutki braku OC 8 Rosnąca popularność e-rekrutacji 9 Strach przed LPG 10 Akcja „Ciśnienie pod kontrolą” 12 Naj … 2015 wg TUV ZARZĄDZANIE 16 Jak zaoszczędzić na kupnie energii elektrycznej? 18 Urządzenie fiskalne dla warsztatu 22 O czystości w serwisie TECHNIKA 24 Wybór urządzeń warsztatowych 27 Kolory 2014 roku 28 Światowa mapa napędów 29 Zimowa profilaktyka elektrycznego silnika 30 Ochrona akumulatora 31 Prostownik dla warsztatu 32 Innowacyjne przekładnie 33 Nie ryzykuj z niehomologowanymi filtrami DPF 34 ABC zakupu opon zimowych 36 Polak, a opony zimowe NOWOŚCI 37 Przegląd nowości REKLAMA Alicja Malinowska tel. 22 241 87 00 w.102 [email protected] Wydawca MB Media s. j. ul. Akademicka 3/73 02-038 Warszawa tel. 22 241 87 00 [email protected] http://www.autoservicemanager.pl/ PRENUMERATA tel. 22 241 87 00 [email protected] Zdjęcie na okładce: MEWA Textil-Management Przygotowanie: Sławomir Pasznik REDAKCJA Jakub Radecki tel. 22 241 87 00 [email protected] zarządzanie wyposażenie ISSN 1895-9253 GRUDZIEŃ technika Nr 12/2014 (101) Cena 15 PLN (+8% VAT) Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść materiałów reklamowych Wydawca zastrzega sobie prawo do skrótów nadesłanych materiałów Wszystkie prawa zastrzeżone Przedruk w całości i części wyłącznie za zgodą Wydawcy - O czystości w serwisie - Urządzenie fiskalne dla warsztatu - ABC zakupu opon zimowych PANORAMA IX KONFERENCJA NIEZALEŻNEGO RYNKU MOTORYZACYJNEGO Blisko 350 przedstawicieli niezależnego rynku motoryzacyjnego spotkało się 27 listopada w Ministerstwie Gospodarki na konferencji Stowarzyszenia Dystrybutorów i Producentów Części Motoryzacyjnych, by podsumować kolejny rok w branży oraz podjąć dyskusję na temat perspektyw rozwoju rynku motoryzacyjnego. - Polska jest znaczącym producentem samochodów osobowych, ciężarowych, autobusów oraz europejskim zagłębiem komponentów motoryzacyjnych i części zamiennych dla wielu światowych marek. Mam nadzieję, że wydarzenia takie jak Konferencja Niezależnego Rynku Motoryzacyjnego, będą promować polską myśli techniczną i wpływać na dobry wizerunek sektora w kraju i poza jego granicami – powiedział Wicepremier, Minister Gospodarki, Janusz Piechociński. Podczas konferencji przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące motoryzacji w Polsce i Europie oraz prawne uwarunkowania jej rozwoju. Prezes SDCM Alfred Franke wskazał na istotę ciągłej aktualizacji wiedzy o branży, która przekłada się na skuteczność i bezpieczeństwo dynamicznie rozwijającego się rynku motoryzacyjnego. Minister Gospodarki podczas swojego wystąpienia podkreślił znaczenie nieza- 4 leżnego rynku dla rozwoju naszego kraju. Zachęcał także do przedstawienia opinii wypracowanej przez jak najszerszą reprezentację środowiska niezależnego rynku motoryzacyjnego, która będzie miała wpływ na rozwiązania legislacyjne bezpieczne dla konsumentów. Wiele uwagi poświęcono zagadnieniom m.in. konkurencji na rynku części zamiennych, telematyce (zdalnej komunikacji z pojazdem), Klauzuli Napraw gwarantującej równowagę rynkową oraz rozporządzeniom mającym wpływ na Niezależny Rynek Motoryzacyjny. - Cieszę się, że udało się zgromadzić tak wiele osób ze środowiska niezależnego rynku motoryzacyjnego w Polsce. Naszym założeniem jest wspólne wypracowanie sprawiedliwych zasad wolnej konkurencji oraz gwarantowanie konsumentom wolności wyboru na rynku motoryzacyjnym. Zapewne producenci samochodów wyma- gają wsparcia, ale z całą pewnością nie kosztem niezależnego rynku motoryzacyjnego, a w efekcie kierowców – podkreślił Alfred Franke, Prezes SDCM. Podczas konferencji wskazano na największe zagrożenia dla niezależnego rynku; ograniczony dostęp do telematyki, nieprzestrzeganie prawa do swobody wyboru miejsca serwisowania samochodu w okresie gwarancji, ograniczony dostęp do informacji technicznej, utrudnioną identyfikację części oraz brak dostępu do części zmonopolizowanych przez producentów samochodów. Niezwykle istotne jest podjęcie działań mających na celu zwiększenie skuteczności egzekwowania prawa, by małe i średnie przedsiębiorstwa oraz konsumenci mogli liczyć na wsparcie w dochodzeniu swoich praw, a dzięki temu niezależne warsztaty mogły oferować swoje usługi zgodnie z zasadami wolnej i sprawiedliwej konkurencji. Inicjatywa utworzenia ogólnoeuropejskiego systemu powiadamiania ratunkowego eCall jest bardzo słuszna, jednak obecne systemy telematyczne oferowane w pojazdach mają charakter zamknięty, a dostęp do informacji ma wyłącznie producent danego samochodu. Niezbędne jest zatem wprowadzenie takich rozwiązań legislacyjnych, które pozwolą na otwartość systemów operacyjnych samochodów, do których równy dostęp będą mieli wszyscy uczestnicy rynku motoryzacyjnego. W ten sposób będzie możliwa gwarancja wolnej i uczciwej konkurencji. – Pojazd musi być zaopatrzony w interoperacyjną, ustandaryzowaną, bezpieczną i ogólnodostępną platformę pokładową – podkreślił Henry Wasung z FIGIEFA. Podczas konferencji odbyła się debata pomiędzy producentami i dystrybutorami. Dotyczyła ona m.in. aspektów z zakresu zagrożeń dla niezależnego rynku motoryzacyjnego w kontekście wcześniej poruszanych zagadnień. Najwięcej uwagi skupiono na kwestii handlu w Internecie. Podkreślano, iż stanowi on dużą szansę dla rozwoju wolnego rynku. Jednak w obecnym kształcie, gdzie serwisy aukcyjne zalane są ofertami części używanych i to tych, które należą do części mających wpływ na bezpieczeństwo nie jest to najlepszym kierunkiem rozwoju. Źródło: SDCM AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 PANORAMA TOP 10 KRAJOWEGO AFTERMARKETU Eksperci Wolk Aftersales Experts, którzy analizują stan i możliwości polskiego Aftermarketu opublikowali zestawienie czołowej dziesiątki dystrybutorów części na krajowym rynku. Jak wskazują eksperci, dominacja jednego lidera rozdającego karty a rynku na tle aftermarketu w innych krajach europejskich jest cechą wyróżniającą nasz kraj. Oczywiście mowa tutaj o silnym wpływie Inter Cars, którego roczny przychód kilkukrotnie przewyższa przychody jego konkurentów. W 2014 roku powinien on sięgnąć 950 mln euro, co jest konsekwencją wzrostu opartego na coraz lepszej wewnętrznej logistyce dystrybutora. Zgodnie z polityką zarządu, celem firmy jest szybkie przekroczenie bariery rocznego przychodu na poziomie 1 mld euro i osiągnięcie 1,4 mld euro w 2020 roku. Pozostali najwięksi polscy dystrybutorzy reprezentują zbliżony do siebie po- ziom przychodów i każdy z nich ma ambicję jego zwiększenia. Na przykład, GroupAuto Polska spodziewa się osiągnięcia 280 mln euro przychodu na koniec 2014 roku, a ostatnio ogłosili rozpoczęcie współpracy z firmą Gordon. Warto zwrócić uwagę na upadłość układową Fota SA. To wydarzenie spowodowało nie tylko przetasowanie kolejności dystrybutorów, ale także miało bezpośredni wpływ na wysokość marży, a zwłaszcza udzielanych klientom rabatów. Dodatkowo w ostatnich kilkunastu miesiącach dotychczasowi klienci Foty szukali nowych źródeł towaru na zaspokojenie swoich potrzeb. Wygląda jednak, że zamieszanie już się wyjaśniło i teraz nastąpi faza odbicia, która - dla każdego dystrybutora - jest szansą na zwiększenie swoich przychodów. Także dla Foty, która wkrótce może znaleźć się w nowych rękach. Łączny wzrost polskiego rynku dystrybucji części do pojazdów osobowych i dostawczych wynosił średnio nieco mniej niż 5 proc. rocznie w ostatnich latach. W bliskiej perspektywie można spodziewać się lekkiego zmniejszenia tego tempa wzrostu, ale nie będzie to żadne dramatyczne wydarzenie. „Rozwój polskiego rynku jest konsekwencją zwiększającego się parku samochodowego, co potwierdza wzrost liczby pierwszych rejestracji w 2013 roku i 2014 roku. Nie można jednak zapominać o zewnętrznych czynnikach hamujących ten rozwój, takich jak chociażby konflikt na Ukrainie” - podsumowują Zoran Nikolic i Liubov Tienar, specjaliści firmy Wolk Aftersales Experts, którzy monitorują polski aftermarket. Źródło: Wolk Aftersales Experts GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 5 PANORAMA CZAS PODSUMOWAŃ Raport „Warsztaty w Polsce w 2014 roku” przygotowany przez MotoFocus wskazuje, iż w opinii reprezentantów warsztatów, miniony rok w ostatecznym rozrachunku pod wieloma względami będzie lepszy od lat poprzednich. Większość warsztatów odnotowuje wzrost przychodów, znacznie skraca się także czas wykonywania naprawy. Z badań ankietowych przeprowadzonych we wrześniu b.r. przez Dział Badań MotoFocus.pl na próbie 2 567 respondentów wynika, że większość właścicieli i pracowników warsztatów ocenia rok 2014 pozytywnie. Ponad 60% ankietowanych wskazuje, że przychody warsztatu w okresie od stycznia do września tego roku, w porównaniu do roku ubiegłego wzrosły lub pozostały na tym samym poziomie. Wzrasta także zatrudnienie tylko 8,6% respondentów wskazuje, iż zatrudnienie w ich warsztacie zmalało w porównaniu do roku 2013. Blisko jedna trzecia badanych deklaruje wzrost poziomu zatrudnienia. Wzrost przychodów i zatrudnienia deklarują przede wszystkim duże warsztaty. Wszelkie rynkowe symptomy wskazują, że to właśnie takim zakładom najłatwiej jest reagować na rosnące wymagania klientów. Czas to pieniądz Wśród wspomnianych wymagań, największym wyzwaniem wydaje się czas naprawy. Większość klientów oczekuje ekspresowej usługi. Odsetek napraw wykonywanych w ciągu jednego dnia wzrósł z 25,6% w roku 2012 do 36,8% w roku 2014. Oznacza to, że obecnie ponad 1/3 napraw to usługi wykonywane tego samego dnia. Wart odnotowania jest fakt, że według badań, czas oczekiwania na naprawę nie ma związku z wielkością miejscowości. Warsztaty bez względu na lokalizację muszą szybko obsługiwać klientów, co nie byłoby możliwe bez skutecznych dostaw części. Bez wątpienia dostawa części w dniu zamówienia w wielu przypadkach umożliwia sprawne wykonanie naprawy pojazdu i zwolnienie stanowiska pracy dla kolejnego auta. Przyszłość to e- warsztat Internetowa komunikacja z klientami w warsztatach jest coraz częstszym zjawiskiem. Z przeprowadzonego badania wynika, iż e-maile z pytaniami o naprawy lub części otrzymuje blisko 55% ankietowanych. Co istotne, elektroniczna forma kontaktu z klientem jest domeną warsztatów z większych miast. Może mieć to związek z faktem, że w dużych miejscowościach wygodniejszym rozwiązaniem jest wysłanie e-maila do kilku warsztatów, aby szybko móc porównać cenę oferowanych usług, a także czas naprawy. W mniejszych miejscowościach, klienci mogą kierować się bezpośrednio do znanego warsztatu, bez porównywania jego oferty z innymi. W ocenie blisko 90% badanych, w najbliższej przyszłości liczba warsztatów wzrośnie lub pozostanie bez zmian. Jedynie 12,3% obawia się spadku liczby warsztatów. W roku 2012 takie obawy żywiło ponad 20% badanych. W dobie silnej konkurencji najlepiej radzić będą sobie duże warsztaty, zdolne do obsłużenia klienta w bardzo krótkim czasie i w dogodnym dla niego terminie. W kwestii jakości obsługi klienta, coraz większą rolę odgrywa skuteczna komunikacja online. Źródło: Motofocus NAJWAŻNIEJSZA JEST JAKOŚĆ Arval Service Lease Polska Sp. z o.o., jeden z liderów rynku wynajmu długoterminowego i zarządzania flotami samochodów służbowych podpisał w październiku 2014 roku umowę współpracy z Akzo Nobel Car Refinishes Polska Sp. z o.o., firmą należącą do globalnego koncernu AkzoNobel, producenta lakierów do napraw samochodowych Sikkens oraz Lesonal. „Posiadając w Polsce flotę ponad 16 tysięcy samochodów i plany dalszego wzrostu, musimy przede wszystkim skupić się na zadowoleniu naszych klientów oraz na podnoszeniu świadomości odpowiedzialności ekologicznej zgodnie z propagowaną przez 6 AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 Arval polityką CSR, społecznej odpowiedzialności biznesu.” - powiedział Marcin Kowal, Procurement Manager. „Ambicją Arval jest być firmą wyznaczającą standardy usług. Wierzymy, że współpraca z AkzoNobel doprowadzi do dalszego wzrostu poziomu usług oferowanych przez warsztaty należące do sieci naprawczej Arval” – powiedział Przemysław Gazda, Lider Działu Likwidacji Szkód. „Rozpoczęcie współpracy z Arval wpisuje się doskonale w naszą strategię pracy z warsztatami w Polsce, gdzie oprócz dostarczania klientom nowoczesnych technologii napraw lakierniczych, bardzo duży nacisk kładziemy również na rozwiązania pozwalające warsztatom zwiększyć jakość oferowanych przez nie usług, poprawiać ich zyskowność co sprawia, że są bardziej konkurencyjnymi na rynku” – wyjaśnia Dyrektor Sprzedaży VR Premium na rynku Europy Centralnej i Rosji Tomasz Loose. W ramach współpracy, Arval oraz AkzoNobel pracować będą wspólnie nad opracowywaniem standardów, zapewniających jak najwyższą jakość napraw blacharsko-lakierniczych. Pracownicy Arval oraz AkzoNobel przeprowadzać będą regularne audyty serwisów partnerskich i opracowywać dla nich plany modernizacji i rozwoju. AkzoNobel prowadzić będzie również szkolenia dla kadry zarządczej serwisów z zakresu metod zarządzania i optymalizacji ich wydajności. Źródło: AkzoNobel PANORAMA NIEMĄDRY POLAK PO SZKODZIE, CZYLI SKUTKI BRAKU OC W 2015 roku za jazdę bez ubezpieczenia OC przez okres dłuższy niż 14 dni właściciel samochodu osobowego zapłaci 3,5 tysiąca złotych, co stanowi dwukrotność minimalnego wynagrodzenia. Natomiast w przypadku samochodów ciężarowych oraz autobusów kara będzie wynosić 5350 złotych! Jednak konsekwencje pozornej oszczędności bądź zwykłego niedbalstwa, wynikającego z braku OC mogą być bardziej dotkliwe i odczuwalne latami. W przypadku drobnej stłuczki sprawca nieposiadający ubezpieczenia OC musi liczyć się jedynie z pokryciem kosztów naprawy uszkodzonego auta. Sprawcę poważniejszego wypadku czekają bardziej dotkliwe konsekwencję. W takim przypadku, oprócz odszkodowania za naprawę samochodu, sprawca musi zapłacić także za leczenie poszkodowanych, pokryć koszty ewentualnego zadośćuczynienia za kalectwo lub śmierć albo wypłacać dożywotnią rentę. Poszkodowany przez nieubezpieczonego sprawcę nigdy nie zostanie bez pomocy. Odszkodowania za wypadki wypłaca Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Następnie o zwrot tego odszkodowania UFG występuję zarówno do sprawcy – mówi Adrian Kościuk, doradca w CUK Ubezpieczenia. Jeżeli w danym momencie sprawca nie dysponuje odpowiednimi środkami to sprawa kierowana jest do sądu na drodze postępowania cywilnego. Finansowa odpowiedzialność nieubezpieczonego sprawcy jest nieunikniona. Niechlubny rekordzista musiał w 2013 roku oddać prawie 1,5 mln złotych. Wypadek miał miejsce we mgle na autostradzie A1, kiedy to nieubezpieczony kierowca TIR-a postanowił zawrócić w niedozwolonym miejscu. Doszło do fatalnego w skutkach karambolu, w którym zginęło kilka osób. Brak OC może zostać nie tylko wykryty w trakcie policyjnej kontroli drogowej. System informatyczny prowadzony przez UFG prócz braku posiadania ubezpieczenia wykrywa także przerwy w ciągłości trwania polisy. Brak opłacenia składki za polisę OC nie powoduje utraty ochrony ubezpieczeniowej, może natomiast skutkować naliczeniem przez to- warzystwo kary oraz windykacją zaległości. Wielu kierowców traktuje OC jako dodatkowy podatek albo kolejną uciążliwą dla portfela opłatę związaną z użytkowaniem samochodu, nie zdając sobie sprawy z konsekwencji braku polisy – dodaje Kościuk. Pomimo, że warunki obowiązkowego ubezpieczenia u poszczególnych ubezpieczycieli są takie same, ceny polis OC mogą różnić się nawet o kilkaset złotych. Dlatego aby nie przepłacać, tak ważne jest porównanie wszystkich możliwości ochrony samochodu. Źródło: Vision Group GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 7 PANORAMA ROSNĄCA POPULARNOŚĆ E-REKRUTACJI Każdego dnia branża motoryzacyjna rekrutuje kolejnych kandydatów. Proces rekrutacji coraz częściej jest wspierany przez zaawansowane narzędzia do kompleksowego prowadzenia procesów rekrutacyjnych, m.in. takich jak eRecruiter. Analiza wyników drugiej edycji „Badania opinii i nastrojów przedstawicieli Automotive” przeprowadzonego w czerwcu przez firmę Exact Systems wskazuje, iż ponad 1/3 zapytanych przedstawicieli sektora Automotive planuje w drugiej części roku zwiększenie liczby etatów w swoich zakładach. Zdaniem Marcina Sieńczyka, eksperta eRecruitment Solutions „To oznacza, że poziom rekrutacji prowadzonych przez motofirmy w ostatnich miesiącach tego toku albo będzie utrzymywał się na dotychczasowym wysokim poziomie, albo będzie jeszcze rósł. W związku z tym także zapotrzebowanie na systemy, które dają możliwość zarządzania dużą liczbą aplikacji, znacząco przyspieszają pracę i umożliwiają realizację dużej liczby projektów rekrutacyjnych jednocześnie, będzie coraz większe”. Scania, Volkswagen Group Polska, Exact Systems to wybrane firmy, które zdecydowały się na optymalizację swoich procesów rekrutacyjnych poprzez ATS (Applicant Tracking System). Jest to platforma internetowa do zarządzania rekrutacjami, która umożliwia prowadzenie bazy kandydatów, sortowanie aplikacji pod kątem różnych wymagań, publikowanie ogłoszeń rekrutacyjnych oraz komunikację z kandydatami. Zdaniem Beaty Orczyk, specjalisty ds. zarządzania zasobami ludzkimi w Scania Polska, efektywna rekrutacja w Automotive to proces dopasowany do danego stanowiska, dobrze zaplanowany w czasie oraz wykorzystują- cy odpowiednie narzędzia diagnostyczne. „Niezbędnym elementem w każdym procesie rekrutacji w Automotive jest narzędzie eRecruiter, które pozwala sprawnie zarządzać aplikacjami oraz kontaktować się z kandydatami o każdej porze i z każdego miejsca na świecie - mówi przedstawicielka Scanii. „Spotykamy się z coraz większym zainteresowaniem naszą aplikacją ze strony firm działających na rynku motoryzacyjnym. Współpracę z nami kontynuują także Bawaria Motors/PGA Polska, Faurecia czy Delphi Poland. Dla nich jest to ciekawa alternatywa dla tradycyjnego sposobu rekrutacji prowadzonego ze skrzynek e-mail, a dodatkową zaletę stanowi fakt, że system jest zintegrowany z różnymi serwisami z ogłoszeniami o pracę - dodaje Sieńczyk. Alians nowych technologii, HR i Automotive – dlaczego? Pracodawcy sektora Automotive szukają nowych rąk do pracy praktycznie codziennie. Jeśli firma prowadzi jednocześnie kilkanaście czy nawet kilkadziesiąt procesów rekrutacyjnych, tradycyjne narzędzia takie jak ogłoszenia w gazetach i na portalach, rekrutacje wewnętrzne, rekomendacje nie są wystarczające. Specjaliści ds. HR wspólnie z zarządzającymi firmami coraz częściej wybierają elektroniczne wsparcie dla procesów rekrutacji. Lista korzyści, jakie przynosi, jest długa, a najważniejsze z nich dla przedsta- wicieli Automotive to: skrócenie czasu poszukiwania kandydata, odciążenie skrzynek e-mail (wdrożenie systemu eRecruiter pozwala na zgromadzenie wszystkich aplikacji w jednej bazie), wyłowienie najciekawszych aplikacji i znalezienie pracownika, który spełnia wymagania oraz idealnie pasuje do DNA firmy, oraz bieżący kontakt z kandydatem. Zalety eRecruitera docenia Dariusz Dengusiak, dyrektor operacyjny w Exact Systems (firma kontrolująca jakość części samochodowych). „Usługowa działalność naszej firmy opiera się na rozproszonej po całym kraju strukturze oddziałów, a każdy z naszych klientów ma indywidualne wymagania dotyczące kontrolerów jakości dedykowanych do realizacji projektów. Dzięki architekturze systemu eRecruiter poszczególne projekty rekrutacyjne w łatwy sposób dostosowujemy do specyfiki klientów, następnie zebrane aplikacje w prosty sposób filtrujemy i wybieramy te najlepiej spełniające określone kryteria mówi Dengusiak. „Warto także podkreślić, że na skuteczność procesu rekrutacji w Automotive ma istotny wpływ konsekwentnie realizowany proces budowy organizacji przyjaznej indywidualnemu rozwojowi pracownika wspierany odpowiednimi procedurami i narzędziami, właśnie takimi jak eRecruiter”. Źródło: Instytut Badań Rynku Motoryzacyjnego SAMAR. NIE ZAPOMNIJ O KARCIE RATOWNICZEJ 8 „Autem do pracy. Nie zapomnij o karcie ratowniczej” to kolejny etap akcji organizowanej przez Związek Dealerów Samochodów, która ma na celu promowanie kart ratowniczych. ZDS zwrócił się z apelem do największych pracodawców w Polsce o zwiększenie bezpieczeństwa swoich pracowników w drodze do pracy poprzez wyposażenie ich aut w karty ratownicze i nalepki informacyjne. Taką akcję rozpoczęła już m.in. firma Jeronimo Martins – jeden z największych pracodawców w kraju, właściciel sieci sklepów Biedronka. Firma wyposażyła w karty ratownicze całą swoją flotę aut, a także sukcesywnie dystrybuuje karty i nalepki wśród swoich pracowników i ich rodzin. ZDS chciałby, aby tą samą drogą poszli kolejni polscy pracodawcy. Karta ratownicza w pojeździe pozwala skrócić czas akcji ratowniczej nawet o 6 do nawet 9 minut. Jest to zestandaryzowana informacja, która na kartce w formacie A4 przedstawia scheAUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 mat pojazdu z zaznaczonymi najważniejszymi dla służb ratowniczych elementami umiejscowienia wzmocnień karoserii, rozmieszczenia poduszek bezpieczeństwa, czy też gazowych napinaczy pasów. Wydrukowaną kartę umieszcza się za osłoną przeciwsłoneczną kierowcy. Aby służby ratownicze wiedziały, że taka karta znajduje się w samochodzie, w lewym dolnym rogu przedniej szyby (od strony kierowcy) należy przykleić specjalną nalepkę. Oficjalny start akcji „Karta ratownicza w pojeździe” w Polsce nastąpił 8 stycznia 2014 r. Jej organizatorami są Związek Dealerów Samochodów, Polski Związek Przemysłu Motoryzacyjnego i Państwowa Straż Pożarna. W ciągu 8 miesięcy do akcji dołączyło ponad 500 firm związanych z szeroko rozumianą branżą motoryzacyjną. Dotychczas rozdystrybuowano ponad 400 tys. kart. Źródło: www.kartyratownicze.pl PANORAMA STRACH PRZED LPG W ostatnich latach różnica między ceną autogazu, a benzyny „95” nadal wypada na korzyść gazu. Co jednak powstrzymuje zmotoryzowanych przed zamontowaniem w ich aucie instalacji na LPG? Choć autogaz nie ma na razie konkurentów pod względem ceny za litr, nadal udział samochodów z instalacjami LPG na polskim rynku motoryzacyjnym nie stanowi pokaźnej części. Okazuje się, że takie przeszkody jak np. brak dynamicznie rozwijającej się infrastruktury tankującej czy obawa przed wzrostem akcyzy nie są wcale kluczowe podczas podejmowania decyzji o instalacji autogazu. Dużo większe znaczenie mają dla zmotoryzowanych inne powody. Jak wynika z opracowania Mands Badania Rynku i Opinii na zlecenie firmy doradczo-analitycznej Information Market SA, najwięcej sceptyków wśród ankietowanych (12,4%), których odstrasza instalacja LPG, obawia się o bezpieczeństwo samochodów na autogaz. W tej grupie obawy rozkładają się prawie po równo na płeć męską i żeńską. Biorąc pod uwagę lata respondentów okazuje się, że najmniej oporu przed autogazem w samochodzie mają młodzi ludzie (pomiędzy 18, a 29 rokiem życia). Najbardziej ostrożną grupę stanowią natomiast osoby w przedziale wiekowym 40-49 lat. W dalszej kolejności wymienianych powodów przeciwko LPG znalazły się kolejno aspekty ekonomiczne (9,8%), niedogodności wynikające z zamontowania instalacji (6,8%) oraz posiadanie silnika typu diesel (6,1%). „Kierowcy w Polsce mają często nieuzasadnione obawy o korzystanie z autogazu, tymczasem paliwo to nie stanowi zagroże- nia bezpieczeństwa w warunkach poprawnej eksploatacji. Jakość gazu płynnego na polskich stacjach także nie odbiega od standardów pozostałych paliw - komentuje Jakub Bogucki, analityk rynku paliw z portalu e-petrol.pl. „Widać więc, że wiele obaw ma podłoże nie do końca racjonalne (często opierane na przykład na sugestiach, że „skoro tańsze, to może i gorsze od benzyny”). Tymczasem dla eksploatacji samochodów problemu tego rodzaju nie widać. Instalacje spełniające kryteria bezpieczeństwa stanowią bowiem dobrą konkurencję dla aut zasilanych tradycyjnie”. 30-latkowie dbają o finanse Badanie pokazało również, że osoby do 39 roku życia w większym stopniu niż pozostałe grupy wiekowe zwracają uwagę na finansowe bariery związane z kosztami instalacji tego typu rozwiązań. To jednak nie powinno specjalnie dziwić z uwagi na zobowiązania materialne osób w tej kategorii wiekowej. Ankietowani, którzy obawiają się o koszty instalacji i zwrot inwestycji, stanowią 9,8% wszystkich zapytanych osób. Z cytowanego badania wynika również, że kobiety częściej niż mężczyźni zwracały uwagę na koszty – aspekty ekonomiczne samochodów na LPG jako problem wskazywało 10,2% przedstawicielek płci pięknej. Zaniepokojonych ewentualnymi kosztami mężczyzn było około 8,9%. Mniejszy bagażnik to problem Na niedogodności związane z instalacją LPG największą uwagę w porównaniu z pozostałymi grupami zwrócili starsi respondenci w wieku od 40 do 49 lat. Jako problem wskazywali utratę mocy czy zmniejszenie przestrzeni bagażnika. Ponadto dużo częściej mężczyźni niż kobiety uznali ten powód za przeszkodę w zamontowaniu instalacji LPG (10,3 % vs. 4,8 %). Także badani mężczyźni z powodu posiadania silnika Diesla dużo częściej wzbraniali się przed autogazem (13,1% vs. 2,2%). W najstarszej badanej grupie wiekowej (5059 lat) jako główną obawę odpowiadający wskazywali problem bezpieczeństwa. Jednocześnie najstarsi uczestnicy badania deklarowali, że nie prowadzą lub nie posiadają samochodu lub też nie mają okazji do podjęcia decyzji o instalacji LPG. Wśród dalszych przeszkód w opinii badanych znalazły się niedogodności, które wynikają z zamontowania instalacji, posiadany już silnik typu diesel oraz brak potrzeby zmiany paliwa. Okazało się również, że kierowcy nie są przesadnie czuli na punkcie prestiżu, jeśli chodzi o kwestie wyboru paliwa, o czym często mówi się w kontekście braku popularności LPG. Co ciekawe, jedynie 1,5% badanych wskazało ten powód jako przeszkodę w instalacji autogazu. Źródło: e- petrol GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 9 PANORAMA AKCJA „CIŚNIENIE POD KONTROLĄ” kładamy opony zimowe przed nadejściem zimy, a znaczne obniżenie temperatury powietrza ma wpływ na obniżenie ciśnienia w oponach dlatego tak ważne jest skontrolowanie opon przed nadejściem zimy mówi Tomasz Młodawski z Michelin Polska. Podsumowanie akacji 20 tysięcy samochodów zostało przebadanych podczas 10. edycji ogólnopolskiej akcji Michelin „Ciśnienie pod kontrolą” zorganizowanej w dniach 27 - 31 października 2014 r. na 50 wybranych stacja Statoil na terenie całego kraju. Jak wynika z badań, aż 61 % sprawdzonych we wszystkich województwach pojazdów miało nieprawidłowe ciśnienie w oponach. Organizowana po raz dziesiąty kampania ma budować wśród kierowców świadomość, że źle napompowane opony zwiększają ryzyko spowodowania wypadku, ponieważ ze względu na mniejszą przyczepność wydłużają drogę hamowania. Akcja ma także uświadamiać kierowcom, że samochody na oponach z nieprawidłowym ciśnieniem zużywają więcej paliwa. Testy dowodzą, że jadąc na oponach o zbyt niskim ciśnieniu jest to średnio o 0,3 litra benzyny więcej na każde 100 kilometrów. Rosnąca świadomość kierowców 10 Akcję poprzedził specjalny sondaż przeprowadzony przez pracownię badań TNS Polska zlecenie Michelin, z którego wynika, iż 88 % polskich kierowców zmieni w tym roku opony letnie na zimowe. Coraz mniej kierowców uważa, że zmiana opon jest ściśle związana ze zmianą pory roku i opadami śniegu, a także że należy jej dokonać w określonych miesiącach, bez względu na panujące warunki atmosferyczne. Wzrasta natomiast świadomość, że termin jest powiązany z temperaturą powietrza - jednak częściej z ogólnym ochłodzeniem, niż z konkretną wartością temperatury, przy której powinno się zmiany dokonać. Jeżeli stosujemy ten sam rozmiar opon ziAUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 mowych, co letnich, to ciśnienie eksploatacyjne powinno być takie samo, jak zaleca producent samochodu. Należy jednak pamiętać o skorygowaniu ciśnienia, gdy temperatura znacznie spadnie. Najczęściej zaWYNIKI BADANIA TNS POLSKA: 1. Dlaczego polscy kierowcy zmieniają opony letnie na zimowe? - 78 % ze względu na bezpieczeństwo - 48 % ze względu lepszą przyczepność - 24 % żeby poprawić komfort jazdy zimą - 27 % jest przekonanych, że bieżnik opon zimowych jest przystosowany do nawierzchni - 8 % ze względu na to, że zimowe opony są wykonane z miękkiej gumy - 7 % ze względu na dostosowanie specjalnej mieszanki składników opony do nawierzchni - 7 % żeby oszczędzić letnie opony - 4 % ze względu na dbałość o samochód 2. Kiedy Polacy zamierzają zmienić opony letnie na zimowe? - 23 % w październiku - 24 % w listopadzie - 1 % w grudniu - 15 % kiedy temperatura będzie niższa niż 7 st. Celsjusza - 5 % kiedy spadnie śnieg - 28 % kiedy pojawią się pierwsze prognozy mówiące, że zbliża się ochłodzenie Tegoroczna edycja, przeprowadzona we współpracy ze Statoil Fuel & Retail Polska, odbyła się w dniach 27-31 października br. Wszyscy uczestnicy akcji otrzymali informacje na temat wpływu prawidłowego ciśnienia w oponach aut na bezpieczeństwo oraz ekonomię i ekologię jazdy, a także mogli bezpłatnie sprawdzić zarówno poziom ciśnienia, jak i głębokość bieżnika. Zebrane w ten sposób pomiary posłużyły do opracowania mapy poziomu ciśnienia w oponach polskich samochodów. Najlepszy rezultat bezpłatnych pomiarów ciśnienia w oponach oraz kontroli stanu bieżnika został odnotowany w województwie opolskim – 54 % przebadanych aut miało prawidłowe ciśnienie w oponach. Kolejne miejsca zajęły województwa: pomorskie (46 %), zachodniopomorskie (45 %), łódzkie (42 %), dolnośląskie, lubelskie i świętokrzyskie (po 41 %), kujawsko-pomorskie i lubuskie (po 39 %), małopolskie (38 %), mazowieckie i podkarpackie (po 37 %). Najgorzej wypadły natomiast województwa: podlaskie i warmińsko-mazurskie (po 36 %), śląskie (34 %) oraz wielkopolskie (32 %). Pomiary wykazały, że o prawidłowe napompowanie opon swoich aut dba 39% kierowców. Eksperci Michelin podkreślają, że ciśnienie w oponach należy sprawdzać regularnie raz w miesiącu oraz przed każdą dalszą podróżą. Obniżenie temperatury powietrza ma wpływ na obniżenie ciśnienia w oponach nawet o 0,3 - 0,4 bara, ostrzegają eksperci Michelin. Kontrola ciśnienia powinna odbywać się „na zimno”, najwcześniej godzinę po zatrzymaniu samochodu lub po przeje- Pamiętaj! Utrzymywanie właściwego ciśnienia wpływa na: - bezpieczeństwo jazdy, zapewniając większą przyczepność i krótszą drogę hamowania, - trwałość opony poprzez wydłużenie czasu jej użytkowania o jeden sezon, - ekonomię i ekologię jazdy – prawidłowo napompowana opona zmniejsza zużycie paliwa o ok. 0,3 l na 100 km. PANORAMA chaniu do 3 kilometrów przy niewielkiej szybkości. Stopień napompowania opon powinien być zgodny zarówno z zaleceniami producenta samochodu, jak i przystosowany do aktualnego obciążenia pojazdu. Wartość ciśnienia należy sprawdzać co najmniej raz na dwa tygodnie. Najrzadziej raz w miesiącu. Tak częste kontrole umożliwią nam szybkie wykrycie ewentualnych usterek, które pozostawione samym sobie mogą z czasem doszczętnie zniszczyć oponę - zapewnia Filip Fischer z Oponeo.pl. Podczas 10 lat akcji Michelin przebadał na stacjach około 150 tys. samochodów. W tym czasie liczba kierowców dbających o prawidłowe ciśnienie w oponach wzrosła z 13 do 39 %. Źródło: Michelin Polska ŁAŃCUCHY NIE NA KAŻDĄ ŚLISKĄ NAWIERZCHNIĘ Należy pamiętać, że łańcuchy śniegowe, możemy używać tylko na drogach pokrytych śniegiem. Założenie ich może być konieczne, na niektórych drogach krajowych w rejonach podgórskich i górskich, szczególnie tam gdzie umieszczony został znak A-32 dotyczący oszronienia jezdni. W rejonie takim dopuszczalne jest poruszanie się na kolach uzbrojonych w łańcuchy, gdy droga pokryta jest śniegiem. Bezwzględny nakaz jazdy z łańcuchami, występuje w miejscach oznaczonych znakiem C-18, pod którym często znajduje się oznaczenie, jakiego rodzaju samochodów znak ten dotyczy. Niedostosowanie się do tego polecenia, grozić może podniesieniem kosztów podróży o 200 zł. Tyle bowiem wynosi mandat, za tego rodzaju wykroczenie. Zakładając łańcuchy należy pamiętać, że mocujemy je na koła z osią napędową, przy czym w wypadku samochodów z napędem na tylną oś, można w celu zwiększenia przyczepności, założyć łańcuch również na przednią. W Samochodach z napędem na 4x4 zawsze powinniśmy zakładać łańcuchy na wszystkie koła. Zakładanie należy przeprowadzić dokładnie tak jak napisano w instrukcji obsługi i mocno je dociągnąć, by były dobrze napięte. W przeciwnym razie, może dojść do ich zerwania i zniszczenia, a także do poważnego uszkodzenie samochodu, co może doprowadzić do wypadku. Jazda z łańcuchami, wymaga od kierowcy ostrożności i rozsądku. Musimy pamiętać, że samochodem takim nie możemy jeździć szybciej niż 50 km/h. Najbezpieczniejsza jest jazda płynna, bez nadmiernego przyspieszania i hamowania. Kierowca musi unikać fragmentów drogi, na których nie ma już śniegu. Jeśli taki odcinek jest dłuższy, należy łańcuchy zdjąć. Jazda po niezaśnieżonej jezdni może spowodować przetarcie i zerwanie łańcuchów. Powoduje także uszkodzenie opony, kiedy ostre krawędzie oczek będą mocniej naciskać na bieżnik. Jak wybierać W ostatnich latach przemysł związany z produkcją łańcuchów znacznie się rozwinął. Jeszcze kilka lat temu ich zakładanie było żmudne i długotrwałe. Teraz zajmuje tylko chwilę, wystarczy tylko spiąć je na kole lub najechać. Aby jazda z łańcuchami była wygodna i bezpieczna, musimy wiedzieć, że te o dużych oczkach nie nadają się do samochodów nisko zawieszonych. Pamiętać należy również, że nie do każdego samochodu możemy dopasować łańcuchy. Największe trudności, dotyczą kół o niestandardowych rozmiarach, czy kształtach. Kłopoty mogą pojawić się tez, w przypadku aut bardzo nisko zawieszonych. Zdarzają się również przypadki kiedy producenci samochodów zakazują montowania łańcuchów na oponach. Za granicą Coraz częściej na narty jeździmy za granice, dlatego ważne jest, aby poznać również przepisy dotyczące używania łańcuchów w innych krajach. W Austrii w ekstremalnych warunkach wprowadzany jest obowiązek jazdy na łańcuchach przynajmniej na kołach napędowych, samochód może się poruszać wtedy z prędkością nie przekraczającą 40 km/h. Z kolei we Włoszech umieszczane są znaki nakazujące jazdę z łańcuchami, a podobnie jest we Francji. Wyjeżdżając do tych krajów warto mieć łańcuch w bagażników. Unikniemy wtedy niemiłych niespodzianek. A wyprawa na narty będzie dla nas wyłącznie miłym przeżyciem. Źródło: Bridgestone GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 11 PANORAMA NAJ … 2015 WG TÜV Niemiecki odpowiednik Urzędu Dozoru Technicznego – Instytut TÜV, opublikował ranking używanych samochodów na 2015 rok. Najnowsza edycja cenionego w świecie motoryzacji opracowania powstała po inspekcjach ponad 8,5 mln samochodów użytkowanych przez mieszkańców naszego zachodniego sąsiada w okresie pomiędzy lipcem 2013 roku, a czerwcem 2014 roku. Raport TÜV 2015 o charakterze jakościowo-eksploatacyjnym uwzględnia modele samochodów, które zostały pogrupowane w pięciu kategoriach wiekowych na pod- stawie ilości wykrytych podczas przeglądów usterek stanowiących poważne zagrożenie dla kierowcy i innych użytkowników ruchu drogowego. W trakcie kontroli inspektorzy TÜV wychwytują wszystkie problemy, które pośrednio lub bezpośrednio zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego. Kontroli podlega stan techniczny m.in.: zawieszenia, silnika, układu kierownicy, przeniesienia napędu, oświetlenia oraz zabezpieczenia przed korozją elementów nośnych podwozia, karoserii i przewodów hamulcowych. Jak wskazują autorzy opracowania, ogólny odsetek pojazdów, które z powodu poważnych usterek nie zaliczyły za pierwszym razem przeglądu w placówkach TÜV, wynosi według najnowszych danych około 23,5%. To mniej niż średnia z poprzedniego raportu o 1,4%. Najlepszy wynik i Złotą Plakietkę TÜV otrzymał wytwarzany model sportowy Mercedes SLK, który uzyskał najlepszy w dotychczasowej historii raportu awaryjności wynik zaledwie 2,4%. Model Mercedesa zajął tym samym miejsce triumfatora z roku poprzedniego, Opla Merivę, który spadł na 17-stą pozycję. Oto lista „zwycięzców” - modeli najbardziej i najmocniej awaryjnych w każdej z pięciu kategorii wiekowych 1. Kategoria: Samochody 2-3 letnie. Średni poziom awaryjności: 8,4% 1. 2. 3. 4. 5. Najmniej awaryjne: Mercedes SLK (2,4%); średni przebieg to 26 000 km Audi A6 (2,9%); średni przebieg to 62 000 km Mercedes GLK (3,6%); średni przebieg to 55 000 km Porsche 911 (3,9%); średni przebieg to 31 000 km BMW Z4 (4%); średni przebieg to 36 000 km 1. 2. 3. 4. 5. 12 AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 Najbardziej awaryjne: Dacia Logan - 15,7% średni przebieg to 50 000 km Alfa Romeo MiTo - 15,6% Fiat Panda - 14,8% Citroen Berlingo - 14,3% Ford KA - 14,1% PANORAMA 2. Kategoria: Samochody 4-5 letnie. Średni poziom awaryjności: 13,9% Najmniej awaryjne: 1.Mazda3 (5,4%); średni przebieg to 56 000 km 2. Porsche 911 (6,4%); średni przebieg to 46 000 km 3. Toyota iQ (6,5%); średni przebieg to 48 000 km 3. Toyota Avensis (6,5%); średni przebieg to 72 000 km 3. Volkswagen Polo (6,5%); średni przebieg to 53 000 km Najbardziej awaryjne: 1.Fiat Doblo - 25,8% - średni przebieg to 82 000 km 2. Dacia Logan - 25,5% 3. Renault Kangoo - 25,4% 4. Chevrolet Spark - 25,1% 5. Hyundai Tucson - 22,3% 3. Kategoria: Samochody 6-7 letnie. Średni poziom awaryjności: 20,1% Najmniej awaryjne: 1.Porsche 911 (10,5%); średni przebieg to 58 000 km 2. Mazda2 (11,2%); średni przebieg to 68 000 km 3. Volkswagen Golf Plus (11,5%); średni przebieg to 85 000 km 4. Toyota Auris (11,8%); średni przebieg to 79 000 km 5. Mercedes Klasy C (13,1%); średni przebieg to 95 000 km 5. Toyota Corolla Verso (13,1%); średni przebieg to 101 000 km 1. 2. 3. 4. 5. Najbardziej awaryjne: Renault Laguna (33%); średni przebieg to 125 000 km Dacia Logan - 32,8% Renault Kangoo - 31,9% Fiat Doblo - 30,8% Citroen C4 - 30,0% GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 13 PANORAMA 4. Kategoria: Samochody 8-9 letnie. Średni poziom awaryjności: 26,8% Najmniej awaryjne: 1.Porsche 911 (11,5%); średni przebieg to 72 000 km 2. Toyota Corolla Verso (15,6%); średni przebieg to 120 000 km 3. Toyota RAV4 (16,6%); średni przebieg to 104 000 km 4. Mazda2 (17,3%); średni przebieg to 87 000 km 5. Ford Fusion (17,7%); średni przebieg to 92 000 km Najbardziej awaryjne: 1.Mercedes Klasy M (43,2%); średni przebieg to 152 000 km 2. Fiat Stilo - 41,1% 3. Fiat Doblo - 37,9% 4. Kia Sorento - 37,2% 5. Renault Kangoo - 37,1% 5. Kategoria: Samochody 10- 11 letnie. Średni poziom awaryjności: 32,1% Najmniej awaryjne: 1.Porsche 911 (14,6%); średni przebieg to 94 000 km 2. Subaru Forester (19,3%); średni przebieg to 138 000 km 3. Toyota RAV4 (20,2%); średni przebieg to 120 000 km 4. Toyota Avensis (21,1%); średni przebieg to 133 000 km 5. Honda Jazz (21,2%); średni przebieg to 109 000 km 1. 2. 3. 4. 5. Najbardziej awaryjne: Mercedes Klasy M (44,8%); średni przebieg to 170 000 km Fiat Stilo - 44,3% Volkswagen Sharan - 43,6% Ford Galaxy - 42,5% Ford KA - 42,4% W tegorocznej edycji raportu przygotowano także specjalnie zestawienie najmniej usterkowych samochodów w podziale na segmenty rynkowe: KLASA ŚREDNIA: Mercedes Klasy C AUTA MAŁE: Mazda2 KOMPAKTY: Audi A3 VAN: Opel Meriva 14 AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 SUV: Mercedes-Benz GLK ZARZĄDZANIE GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 15 ZARZĄDZANIE Jak zaoszczędzić na kupnie energii elektrycznej? W obecnej sytuacji rynkowej każde przedsiębiorstwo szuka oszczędności tak, aby zapewnić sobie płynność finansową. Taki stan rzeczy nie musi się jednak odbywać kosztem pracowników firmy, warunków pracy i solidności wykonywanych usług. Rynek energii elektrycznej daje obecnie firmom możliwość wyboru sprzedawcy, który zaoferuje najlepszą cenę – ale czy to wystarczy, aby ograniczyć koszty związane z jej zużyciem? Jednym z kilku sposobów na znalezienie oszczędności w firmie jest poddanie kontroli struktury zużycia energii. Weryfikację kosztów zużycia energii firma może dokonać samodzielnie, ale może się pokusić o wykonanie audytu efektywności energetycznej - usługę taką oferuje swoim Klientom PGE. Podczas takiego audytu dokonuje się szczegółowego przeglądu zużycia energii elektrycznej, jak i pozostałych mediów w danej firmie. Usługa taka pozwala na dobór odpowiedniej grupy taryfy, ale także na wprowadzenie modyfikacji do systemu co powoduje wzrost efektywności energetycznej firmy. Z usługi skorzystać mogą przedsiębiorstwa funkcjonujące już na rynku. O takim rozwiązaniu warto pomyśleć w szczególności teraz, na początku sezonu zimowego, kiedy zużycie energii może wzrosnąć, co będzie miało bezpośrednie przełożenie na wysokość faktur jakie otrzymamy. Co wybrać ? 16 Jednym z takich wyborów, przed którym często stoją właściciele firm, jest wybór sprzedawcy energii elektrycznej oraz grupy taryfowej odpowiedniej dla ich profilu działalności i obecnego lub przyszłego zużycia (jeśli dopiero zakładają swoją działalność). Taka sytuacja powoduje, że jednym z dobrych sposobów na obniżenie naszych faktur za energię elektryczną - oprócz samej zmiany sprzedawcy - jest prawidłowy AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 dobór grupy taryfowej oraz mocy umownej. Grupy taryfowe oznaczone są symbolem składającym się z liter i cyfr - taki sposób określania grup został przyjęty przez Urząd Regulacji Energetyki. Literą A oznaczone są taryfy z przeznaczeniem dla bardzo dużych odbiorców np. odlewnie stali, kopalnie i rozbudowane zakłady produkcyjne – tacy odbiorcy zasilani są z sieci wysokiego napięcia. Taryfa B wybierana jest głównie przez podmioty, które są właścicielami układów pomiarowo-rozliczeniowych np. centra handlowe, obiekty sportowe, fabryki. Grupa taryfowa C przypisana jest do średnich i małych przedsiębiorstw, które są przyłączone do sieci niskiego napięcia (np. serwisy samochodowe). Cena energii dla konkretnej grupy taryfo- Nieprzyjemna barwa światła - co z nią zrobić? Producenci oświetlania dają nam, użytkownikom, wybór, jaki rodzaj światła chcemy mieć w swoim domu, mieszkaniu lub firmie. Dzięki temu możemy wybrać pomiędzy różnymi barwami światła określonymi w stopniach Kelwina. Najbardziej przyjazna i kojarząca się z barwą światła dziennego jest barwa ciepła o temperaturze 3000 Kelwinów i to właśnie takie światło powinniśmy instalować w pomieszczeniach, w których pracujemy. wej powiązana jest ściśle z wartością mocy umownej jaką zamawiamy. Jeśli moc jest mniejsza niż 40 kW, stosowany jest symbol „1”, np. C11, jeśli większa – symbol „2” np. C21. Grupa taryfowa powinna być dobrana do profilu działalności firmy nie tylko przez pryzmat oferowanej ceny energii, ale również pod kątem godzin pracy. Najczęściej wybieraną grupą taryfową jest C11, gdzie stawka za energię elektryczną jest „płaska” podczas całej doby. Jeśli zaś profil naszej działalności jest zmienny w ciągu doby, warto zastanowić się nad zmianą grupy taryfowej na dwustrefową. Takie rozwiązanie dzieli dobę na przedziały godzinowe, ustalone w dokumencie określonym jako IRIESD - Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnych i pokazuje odbiorcy, kiedy ma możliwość korzystania z tańszej energii. Zmiana grupy taryfowej pomiędzy strefami wiąże się z koniecznością wymiany licznika. Usługa taka jest bezpłatna dla wszystkich odbiorców z grup taryfowych „C” raz na 12 miesięcy. Za zainstalowanie licznika odpowiedzialny jest Operator Systemu Dystrybucyjnego, ponieważ to on jest właścicielem układu pomiarowego i odpowiada za dostarczenie sprzedawcy energii elektrycznej odpowiednich danych do rozliczeń. Co możemy zrobić aby płacić jeszcze mniej za energię elektryczną? Jeśli zmieniliśmy już dotychczasowego sprzedawcę energii na nowego i otrzymujemy niższe faktury za energię elektryczną, możemy je jeszcze obniżyć - pytanie jak? Serwisy samochodowe mają swoje siedziby głównie w halach lub budynkach, do których dostęp światła dziennego jest mocno ograniczony, co wiąże się z koniecznością używania sztucznego oświetlenia praktycznie przez cały czas pracy serwisu/warsztatu. To właśnie oświetlenie oraz narzędzia warsztatowe napędzane energią elektryczną będą stanowiły największy koszt. ZARZĄDZANIE Jeśli używamy w naszym warsztacie świetlówek tradycyjnych (np. modelu G13) warto pomyśleć o zastosowaniu tego samego typu świetlówki, ale w technologii LED, która staje się coraz bardziej dostępna. Pozwala nam to na oszczędność w postaci wydłużonego okresu eksploatacji (żarówki LED świecić mogą nawet kilka lat i nie Symulacja kosztów - realne oszczędności a zużycie energii Tradycyjna świetlówka 120 centymetrowa ma moc 58W, zaś świetlówka LED 18W, przy czym daje światło o ciepłej barwie i mocy pra- L.p. Nazwa urządzenia wie 36W. Koszt zakupu tradycyjnej świetlówki to około 8 zł brutto, cena LED-owej waha się w przedziale 27-50 złotych w zależności Ilość Moc Suma mocy Dzienny urządzeń urządzenia urządzeń czas pracy w domu w watach w Watach w minutach Zużycie energii dzienne w kWh Zużycie miesięczne w kWh potrzebują do działania zapłonników) oraz zmniejszy zużycie energii elektrycznej nawet do 60% w stosunku do tradycyjnej świetlówki. od producenta. Czas pracy tradycyjnej świetlówki to około 10000 godzin, zaś świetlówki LED to pięć razy dłużej, czyli 50000 godzin. Zużycie roczne Dzienny Miesięczny zużycie koszt pracy koszt pracy w kWh Roczny koszt zużycia energii 1 Świetlówka tradycyjna 58W 40 58 2 320 600 23 200 510,40 6 124,80 13,92 zł 306,24 zł 3 674,88 zł 2 Świetlówka LED 18W 40 18 720 600 7 200 158,40 1 900,80 4,32 zł 95,04 zł 1 140,48 zł 2 534,40 zł Założenia symulacji: • dzienny czas pracy: 10 godzin • miesięczny czas pracy serwisu: 22 dni • roczny czas pracy warsztatu: na potrzeby porównania na poziomie 264 dni roboczych • stawka cenowa za sprzedaż oraz dystrybucję energii: 60 groszy brutto za kWh Już w pierwszym roku użytkowania zaosz- czędzimy prawie 2500 złotych! Po odjęciu kosztu zakupu 40 świetlówek w cenie 50 złotych za sztukę (najwyższa opcja cenowa) co da nam łączny koszt 2000 złotych - i tak zaoszczędzimy 500 zł tylko na samym oświetleniu, np. hali serwisowej. W następnych latach będziemy już tylko „zarabiać” na naszej inwestycji. Warto również pomyśleć o podobnej wymianie oświetlenia w pozostałych pomieszczeniach: biurze, zapleczu socjalnym dla pracowników oraz w innych miejscach, stosując żarówki energooszczędne lub żarówki LED. Jeśli nasz warsztat będzie pracował dłużej, to oszczędności wynikające z inwestycji w oświetlenie będą jeszcze wyższe. GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 17 ZARZĄDZANIE Urządzenie fiskalne dla warsztatu Z początkiem marca przyszłego roku standardowe wyobrażenie warsztatu samochodowego uzupełni się o jeden element – urządzenie fiskalne. Obowiązkowy zakup powinien być poprzedzony staranną analizą Twoich oczekiwań. Kasa fiskalna FAREX Perła E i skaner ręczny XL-6200 18 Dotychczas właściciel warsztatu miał obowiązek wstawić kasę fiskalną z chwilą, gdy wartość świadczonych przez jego obiekt usług na rzecz osób fizycznych (tzn. nieprowadzących działalności gospodarczej) oraz rolników ryczałtowych przekroczy kwotę 20 tys. zł. Zwolnienie przysługiwało także wtedy, gdy do wykonywania napraw warsztaty wykorzystywały zakupione przez siebie części samochodowe. W przypadku gdy warsztat poza usługami czysto naprawczymi (także z użyciem własnych części) zajmował się dystrybucją części i akcesoriów to bezwzględnie musiał posiadać kasę fiskalną. Na mocy zmieniających się już z nadejściem Nowego Roku przepisów rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji z zastosowaniem kas fiskalnych, każdy mechanik będzie musiał obowiązkowo wystawiać paragony fiskalne. Zmiany dotyczą zniesienia ulgi nie tylko dla warsztatów samochodowych, ale także serwisów wulkanizacyjnych oraz stacji kontroli pojazdów. Dla warsztatów powstałych po 1 stycznia obowiązek stosowania kas fiskalnych rozpoczyna się od pierwszej sprzedaży na rzecz klienta detalicznego (lub rolnika zryczałtowanego). Kalkulując koszty założenia warsztatu samochodowego należy uwzględnić także koszt zakupu kasy fiskalnej. AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 Mechanicy już od dłuższego czasu byli w zasięgu szczególnego zainteresowania Ministerstwa Finansów. Zdaniem urzędników „szara strefa” tego środowiska branżowego może stanowić nawet 40 % wartości całego rynku usług – wielu warsztatowców celowo zaniża osiągany obrót, aby zachować prawo do zwolnienia podmiotowego. Także organizacje konsumenckie zalecały zmianę przepisów z uwagi na liczne skargi klientów zgłaszających nieprawidłowości w funkcjonowaniu przedsiębiorstw i świadczonych usług, a brak dokumentu poświadczającego sprzedaż usługi – jakim jest paragon, odbierał w świetle prawa możliwość składania reklamacji. Klient nie ma bowiem wówczas żadnych podstaw, by dochodzić swoich praw. korzyść? Urządzenie fiskalne dopasowane do potrzeb konkretnego zakładu wspiera skuteczne zarządzanie sprzedażą i obsługę klienta. Przedsiębiorcy „zaskoczeni” nowymi przepisami, a kierujący się wyłącznie ceną - chcą wydać jak najmniej, byle tylko spełnić wymagania ustawodawcy. To podejście choć zrozumiałe, w dłuższej perspektywie „stałej” obecności takiego urządzenia w miejscu pracy nie rokuje zbyt pomyślnie. Dokonując wyboru urządzenia fiskalnego dla przed przedsiębiorstwa samochodowego przede wszystkim należy wybrać pomiędzy kasą fiskalną, a drukarką fiskalną. Oba urządzenia wyglądają podobnie i służą w jednym celu - ewidencjonowania sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych. Istnieje jednak jest między nimi fundamentalna różnica - kasa fiskalna działa autonomicznie, czyli nie wymaga podłączenia do komputera, natomiast drukarkę fiskalną obsługuje się za pomocą programu zainstalowanego na komputerze. Chcąc wybrać urządzenie odpowiednie dla Twojego warsztatu samochodowego, poznaj cechy zarówno kasy, jak i drukarki fiskalnej, i zastanów się, które z tym urządzeń lepiej sprawdzi się w Twoim serwisie. Kasa fiskalna czy drukarka fiskalna? Jakimi kryteria doboru powinien przyjąć warsztatowiec planujący zakup, aby dokonany wybór przyniósł mu jak największą PAMIĘTAJ! Przedsiębiorstwo wprowadzające pierwszą kasę fiskalną ma prawo do skorzystania z ulgi w wysokości do 700 zł za każde zgłoszone urządzenie. Kasa fiskalna FAREX Perła ZARZĄDZANIE GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 19 ZARZĄDZANIE Fiskalizacja Zakupione urządzenie trzeba jeszcze zarejestrować. Według procedur na początku należy zgłosić planowaną liczbę i miejsce użytkowania urządzeń fiskalnych do naczelnika właściwego terytorialnie Urzędu Skarbowego, następnie dopilnować fiskalizacji urządzenia w obecności uprawnionego serwisanta, a najpóźniej do siódmego dnia od uruchomienia w trybie fiskalnym, do Urzędu Skarbowego. Na koniec otrzymamy numer ewidencyjny, który trzeba nanieść na kasę w widocznym miejscu. Zaleca się nie zwlekać z rejestracją, a całą procedurę rozpocząć z należytym uprzedzeniem przed ostatecznym dniem rozpoczęcia ewidencji. Serwis Współczesne podmioty branży serwisowej posiadają oprogramowanie wspierające zarządzanie warsztatem - przyjęcie zlecenia, druk zamówienia, faktury, gromadzenie danych o klientach czy historii napraw poszczególnych pojazdów, zarządzanie magazynem, itp. Większość programów współpracuje z drukarkami fiskalnymi i właśnie drukarka fiskalna w takim przypadku sprawdzi się najlepiej. Obecnie na rynku fiskalnym mamy do dyspozycji drukarki fiskalne o różnych gabarytach oraz parametrach technicznych - od drukarki wielkości smartfona do stacjonarnych drukarek z wyświetlaczem HD – drukarki fiskalne nie mają wyświetlaczy w rozdzielczości HD – skrót ten odnosi się do określenia „Heavy duty”. Ci managerowie, którzy nie dostosują swojej działalności do nowych przepisów w określonym czasie muszą liczyć z dotkliwymi konsekwencjami. Zgodnie z art. 62 § 1 Kodeksu Karnego Skarbowego: „Kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odma- 20 Kasa fiskalna FAREX Bursztyn AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 W nowym Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zwolnień znalazł się § 4 ust. 1 pkt 2 c-e, czytamy: § 4. 1. Zwolnień z obowiązku ewidencjonowania, o których mowa w § 2 i § 3, nie stosuje się w przypadku: (…) 2) świadczenia usług: (…) c) naprawy pojazdów samochodowych, motocykli, motorowerów (w tym naprawy opon, ich zakładania, bieżnikowania i regenerowania), d) w zakresie wymiany opon lub kół, e) w zakresie badań i przeglądów technicznych pojazdów, wia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych”. Po wtóre, mogą stracić prawo do rekompensaty 90% kwoty wydanej na zakup każdej kasy fiskalnej (tj. do maks. 700 zł). Kasy fiskalne podlegają specyficznym zasadom ściśle określonym przez prawo. Do obowiązków właściciela kasy fiskalnej należą: naniesienie numeru ewidencyjnego kasy fiskalnej na jej obudowę w sposób trwały, przechowywanie książki serwisowej przy kasie fiskalnej, do której będą zapisywane wszelkie interwencje serwisu, rejestrowanie każdej sprzedaży, wydawanie paragonów niezwłocznie po dokonaniu zakupu przez Klienta, generowanie raportów dobowych i miesięcznych, terminowe wykonywanie przeglądów technicznych (przez autoryzowany serwis), odczyt kasy fiskalnej (przy zamknięciu działalności gospodarczej lub przy zapełnieniu pamięci fiskalnej). Obowiązkiem serwisu urządzeń fiskalnych jest także możliwie jak najszybsze usunięcie usterki, jeśli taka wystąpi, poinformowanie o kosztach naprawy oraz o szczegółach zaistniałej awarii. Wybór kasy fiskalnej to także wybór serwisu, który będzie Państwa obsługiwał. Serwis kas fiskalnych odpowiedzialny jest za przygotowanie urządzenia do pracy fiskalnej, jego uruchomienie w trybie fiskalnym, wykonywanie przeglądów technicznych - dbałość o dochowanie terminu przeglądu technicznego jest obowiązkiem właściciela kasy fiskalnej termin obowiązkowego przeglądu raz na 2 lata. ZARZĄDZANIE Przy wyborze urządzenia fiskalnego zwróć uwagę na: • Prostota obsługi - to urządzenie, które będzie nam stale towarzyszyć w pracy, a nie każdy model jest tak samo prosty w użytkowaiu. Urządzenie o intuicyjnym menu obsługuje się sprawnie i bezproblemowo. Przyczynia się to do poprawy jakości obsługi klienta i wzrostu renomy firmy. Warto wybrać urządzenie z intuicyjnym menu, ponieważ taką kasę z łatwością obsłuży zarówno manager warsztatu, sprzedawca, czy pomocnik mechanika. W kasach FAREX istnieje możliwość zaprogramowania 8 klawiszy tzw. szybkiej sprzedaży, dzięki którym paragon można wystawić szybko i bez najmniejszych komplikacji. • Elektroniczny duplikat paragonu - urządzenie wyposażone w taki moduł nie drukuje kopii paragonów na dodatkowej rolce papieru, lecz zapisuje je w formacie cyfrowym na niewielkiej karcie SD/SDHC. Na każdym podatniku - nie tylko mowa o warsztatowcu- jest spoczywa obowiązek przechowywania kopii paragonów fiskalnych przez okres pięciu lat od zakończenia roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku z danej sprzedaży. W przypadku papierowych kopii rodzi to spore problemy organizacyjne - zadrukowane rolki trzeba archiwizować w suchym i ciemnym miejscu, tak aby nie wyblakły i nie uległy uszkodzeniu. Dzięki elektronicznej kopii archiwizowanie paragonów jest banalnie proste, w zasadzie nie wymaga od użytkownika żadnych działań. Zapobiegliwi mogą wykonywać dowolną ilość kopii zapasowych, jeśli obawiają się utracić zapisane dane. Polecane do warsztatów samochodowych modele takich kas to FAREX Perła E oraz FAREX SZAFIR E. • Wytrzymałość obudowy i odporność na czynniki atmosferyczne - niektóre urządzenia fiskalne zostały zaprojektowane właśnie z myślą o punktach usługowych takich jak warsztaty samochodowe, punkty wymiany opon i kół czy stacje diagnostyczne. Dzięki wytrzymałej obudowie nie trzeba na nie szczególnie uważać - mogą leżeć obok narzędzi bez obaw, że się porysują lub uszkodzą. Z kolei odporność na czynniki atmosferyczne to cecha niezwykle przydatna w tych warsztatach, gdzie nieraz niezbędne jest wyniesienie kasy poza budynek w celu wystawienia paragonu dla klienta. Niektóre modele kas fiskalnych mogą pracować nawet w minusowych temperaturach. Kasami dedykowanymi do pracy w wilgotnym i zanieczyszczonym środowisku są modele FAREX PERŁA, FAREX PERŁA E i FAREX BURSZTYN z hermetycznymi klawiaturami użytkownika. • Wytrzymałość akumulatora - wytrzymały akumulator jest niezwykle przydatny wszędzie tam, gdzie dostęp do źródła zasilania jest utrudniony, bądź występują częste przerwy w dostawie energii elektrycznej. Kasa lub drukarka fiskalna mogą pracować nawet osiem godzin bez konieczności podłączania do prądu. Jednym z rekordzistów w kategorii wytrzymałości pracy na zasilaniu akumulatorowym jest model FAREX PERŁA E, który bez zasilania sieciowego jest w stanie wydrukować ponad 900 paragonów sprzedaży. GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 21 ZARZĄDZANIE Jak się dba to się ma… czyli o czystości w serwisie Dbałość o czysty wygląd kadry pracowniczej i urządzeń technicznych to już nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim rachunku ekonomicznego oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Do profesjonalnego czyszczenia maszyn i urządzeń niezbędne jest zatem czyściwo o trwałej jakości oraz odpowiednich właściwościach czyszczących. Czyściwo MEWATEX bardzo szybko wchłania ciecze i to dwa i pół razy tyle, ile samo waży. Jest ono bardzo trwałe, może być zatem stosowane wielokrotnie po każdorazowym wypraniu. Fot. MEWA 22 Stara marketingowa zasada głosi, że klient kupuje „oczami”, a widok zadbanego obiektu warsztatowego i czystego mechanika tylko może utwierdzić go w przekonaniu o słuszności wyboru. Na szczęście w sukurs managerom serwisów samochodowych przychodzą coraz liczniejsze zewnętrzne firmy usługowe, które kompleksowo dbają, aby nasi pracownicy regularnie otrzymywali czyste komplety odzieży roboczej, a stosowane tkaniny do czyszczenia tzw. czyściwa przemysłowe były cyklicznie wymieniane. Podobnie w przypadku dostępu do tekstylnych czyścideł przemysłowych- tylko ich stosowanie zapewni odpowiednią konserwację sprzętu i wyposażenia, a że „jak się dba, to się ma” to nie można mieć najmniejszych wątpliwości co do zasadności zagwarantowania w budżecie miejsca na poniesienie takowych kosztów. Jeden z czołowych dostawców czyścideł firma MEWA oferuje czyściwa przemysłowe wielokrotnego użytku w ramach usługi pełnego serwisu: firma dostarcza pierwszą partię nowych czyściw do klienta, odbiera je w określonym czasie, pierze je w swoich zakładach, po czym ponownie dostarcza jako czyste do klienta. AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 Czyściwa te charakteryzują się także dużą chłonnością. Szybko absorbują ciecze i to w ilości dwuipółkrotnie większej niż same ważą. Prawie się nie rwą i mogą być wykorzystywane wielokrotnie. Czyściwa oferowane są w różnych rodzajach do różnych zastosowań – od nadzwyczaj wytrzymałych o dużej chłonności, służących do usuwania ogólnych zanieczyszczeń, po delikatne, przeznaczone do pielęgnacji wrażliwych powierzchni. Użytkownik ma zatem do wyboru różne rodzaje czyściwa o jakości optymalnie dopasowanej do stosowanych przez niego maszyn lub urządzeń. W odróżnieniu od czyściw papierowych oleje i tłuszcze usuwane są bezpiecznie z czyściw bawełnianych w trakcie procesu prania, a to wszystko dzięki wysoko rozwiniętej technologii nastawionej na ochronę środowiska. Do bezpiecznego przechowywania i transportu zużytych czyściw służą bezpiecznie pojemniki dostarczane przez usługodawców. Goszcząc w warsztatach samochodowych można zauważyć, że standardem staje się firmowa odzież robocza z wyraźnym podkreśleniem nazwy firmy czy logotypu – wszak to doskonała przestrzeń reklamowa przyciągają uwagę obserwatora, a nade wszystko stanowiąca dodatkowy element wiążący pracownika z przedsiębiorstwemsposób identyfikacji, tak popularnie stosowany na Zachodzie. Ważne jest by zatrudniony personel techniczny mógł liczyć na profesjonalną odzież roboczo- ochronną, której regularne pranie (wymianę) musi zapewniać właściciel serwisu. Coraz częściej manager warsztatu kwestie związane z zarządzaniem czystością zleca zewnętrznym podmiotom. Mają one za zadanie dbać o komplety uniformów roboczych, w tym o ich regularne pranie. Warto by konkretny dostawca outsourcingowy mógł zagwarantować w umowie, że jest w stanie w swobodny sposób w zwiększyć ilość wynajmowanych ubrań czy też w swoim zakresie naprawiać ich uszkodzenia. Nie zapominajmy o tym, byśmy mogli umieścić logotypy naszej firmy i ewentualnie podmiotów partnerskich na służbowej odzieży, choćby w formie naszywek. Profesjonalny usługodawca powinien zadbać by dostarczane komplety odzieży roboczej gwarantowały komfort pracy oraz spełniały wszelkie kryteria techniczne, HACCP i pozostałe normy BHP. Na rynku już powszechnie dostępne są ubrania wykonane z wysokiej jakości tkanin, łączących trwałość z właściwościami ochronnymi. Warunkują one brak większych kłopotów przy praniu przemysłowych w wysokich temperaturach i przy innych zabiegach konserwacji. Brudne komplety zabierane prosto z obiektu Klienta pierze się i czyści w automatycznej pralni przemysłowej. Następnie uzupełnia się ukompletowanie o niezbędne naprawy, czy też wymienia się konkretne rozmiary odzieży wedle uznania zleceniodawcy. Oczywiście zarządzanie czystością odzieży warsztatowej to stały proces logistyczny, gdzie nie można zapominać o doko- MEWA oferuje czyściwa przemysłowe wielokrotnego użytku w ramach usługi pełnego serwisu: firma dostarcza pierwszą partię nowych czyściw do klienta, odbiera je w określonym czasie, pierze je w swoich zakładach, po czym ponownie dostarcza jako czyste do klienta. Fot. MEWA ZARZĄDZANIE Do bezpiecznego przechowywania i transportu zużytych czyściw służą bezpiecznie pojemniki dostarczane przez usługodawców. Fot. CWS-boco nywaniu przymiarek do ubrań dla nowych pracowników określonego Klienta, zarządza się terminami wymian, utrzymuje się zapasy odzieży czy też uwzględnia się warunki atmosferyczne przy doborze właściwego sortu. W takim kompleksowym rozwiązaniu każdy komplet sortu oznacza się danymi użytkownika w postaci specjalnego kodu paskowego oraz określonym kodem zakładu zleceniodawcy. Kompleksowe zarządzanie czystością odzieży roboczo- ochronnej w serwisie samochodowym pozwala na utrzymanie branżowych standardów jakości i norm bezpieczeństwa, a także pozwala na optymalizację poziomu zapasów odzieży, także w warunkach sezonowości zatrudnienia. Jest to rozwiązanie bardzo efektywne pod względem ponoszonych kosztów finansowych, gdyż miesięczne opłaty za usługę są stałe i relatywnie niewielkie. Poza tym, działanie takie świadczy zarazem o pełnym profesjonalizmie managera, którego podejście do filozofii zarządzania obiektem jak i kadrą pracowniczą z pewnością będą potrafili docenić także przyszli partnerzy biznesowi, jak i odbiorcy usług. Widok umorusanego smarami i wiecznie niedomytego „fachowca” nie może być wizytówką nowoczesnego serwisu samochodowego. Zależnie od konsystencji i jakości powierzchni przeznaczonych do czyszczenia MEWA oferuje następujące rodzaje czyściwa: MEWATEX® • to wytrzymałe czyściwo do zastosowania wszędzie tam, gdzie trzeba usunąć zanieczyszczenia powstałe na skutek działania olejów, farb, rozpuszczalników lub tłuszczy. Czyściwo to nawet przy ekstremalnym obciążeniu zawsze zachowuje swoje właściwości. MEWATEX PLUS® • jest czyściwem przeznaczonym do usuwania zanieczyszczeń z powierzchni wrażliwych na uszkodzenia, jak np. karoserie samochodowe lub wewnętrzne powierzchnie wysokiej jakości turbin czy wałów napędowych. MEWATEX ULTRA® • do czyszczenia i polerowania szczególnie delikatnych i wrażliwych powierzchni najlepiej nadaje się czyściwo. MEWA PROTEX® • do czyszczenia delikatnych elementów. GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 23 TECHNIKA Autor: mgr Andrzej Kowalewski Wybór urządzeń warsztatowych - przegląd najważniejszych urządzeń Funkcjonowanie współczesnych warsztatów i serwisów samochodowych teoretycznie niczym nie różni się od tych sprzed 20-30 lat. Sprowadza się, jak wcześniej, do diagnozowania, serwisowania i napraw pojazdów samochodowych. Praktycznie jednak, działające dzisiaj placówki usługowe tego typu są zupełnie inaczej zorganizowane i wyposażone niż te sprzed lat. W przeszłości, ze względu na niższy stopień zaawansowania technologicznego konstrukcji samochodów, do prowadzenia warsztatu wystarczyło posiadanie odpowiedniego zestawu narzędzi mechanicznych i odpowiedniego pomieszczenia garażowego. 24 Obecnie produkowane i eksploatowane pojazdy samochodowe wymagają zupełnie innego podejścia do spraw obsługowych, serwisowych i naprawczych. Wynika to przede wszystkim z faktu wprowadzenia do ich konstrukcji nowych systemów związanych głównie ze sterowaniem elektronicznym. Zastosowanie w pojazdach modułów komfortu oraz systemów bezpieczeństwa czynnego i biernego, AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 elektronicznych systemów sterowania silnikiem, układów klimatyzacji, automatycznych skrzyń biegów wymusiło na warsztatach konieczność posiadania zupełnie nowego wyposażenia warsztatowego. Warsztaty funkcjonujące przed laty w zdecydowanej większości organizowały stanowisko obsługowe z wykorzystaniem kanału przeglądowego. Wszystkie prace obsługowo naprawcze wykonywane były przez pracowników od spodu pojazdu z poziomu kanału. Jeszcze 30 lat wstecz posiadanie podnośnika w warsztacie było luksusem i pozwolić sobie na tego typu stanowisko obsługowe mogły tylko duże, bardzo dobrze prosperujące serwisy samochodowe. Stworzenie stanowiska kanałowego było zdecydowanie tańszym rozwiązaniem niż zakup bardzo drogiego, jak na owe czasy podnośnika. Obecnie, ze względu na znaczne obniżenie cen zakupu podnośnika, stworzenie stanowiska kanałowego jest praktycznie droższym rozwiązaniem, niż nabycie podnośnika najbardziej popularnej konstrukcji, czyli wersji dwukolumnowej. Dla stworzenia odpowiedniego komfortu pracy i sprawności organizacyjnej oraz właściwej efektywności w warsztacie samochodowym, konieczne jest dzisiaj posiadanie dowolnej wersji konstrukcyjnej podnośnika, dostosowanej do zakresu prowadzonych prac, organizacji pracy w warsztacie oraz możliwości finansowych warsztatu. Ze względu na rodzaj wytwarzanej siły unoszącej oraz sposób przeniesienia napędu współczesne konstrukcje podnośników można podzielić na trzy grupy: - elektromechaniczne, - elektrohydrauliczne, - elektropneumatyczne. Biorąc z kolei za kryterium podziału sposób unoszenia pojazdu wszystkie stosowane obecnie konstrukcje podnośników samochodowych można podzielić na: - kolumnowe, - nożycowe, - słupowe. Każde z tych rozwiązań posiada zarówno zalety, jak i wady. W związku z tym wybór konkretnego rozwiązania konstrukcyjnego powinien być uzależniony od wielkości warsztatu i zakresu wykonywanych prac i świadczonych usług. Podnośniki o konstrukcji kolumnowej mają jedną kolumnę lub większą, ale parzystą liczbę kolumn. Wyróżnić więc można w tej grupie podnośniki: - jednokolumnowe, - dwukolumnowe, - czterokolumnowe. Wprowadzenie do konstrukcji pojazdów samochodowych ogromnej liczby elektronicznych systemów sterujących wymusza na współczesnych warsztatach konieczność posiadania przyrządów diagnostycznych, nawiązujących poprzez złącze diagnostyczne komunikację ze sterownikiem pojazdu. Obecnie jest to przyrząd niezbędny przy obsłudze wszystkich samochodów i to zarówno przy zwykłym kasowaniu kodów usterek, TECHNIKA jak również przy bardziej zaawansowanych procedurach diagnostycznych, związanych np. z wymianą i kodowaniem wtryskiwaczy. Nawet tak prozaiczna czynność serwisowa, jak wymiana zaworów do napełniania powietrza w kołach wymaga użycia specjalistycznego urządzenia diagnostycznego. Przyrządy tego typu są dzisiaj więc tak niezbędnym narzędziem, jak zestaw kluczy w warsztacie sprzed 30 lat. Diagnoza pojazdu przy zastosowaniu przyrządu diagnostycznego do obsługi układów elektronicznych, czyli tzw. testera diagnostycznego opiera się na wykorzystaniu odpowiednich procedur diagnostycznych (samodiagnozy) zapisanych w pamięci sterownika pojazdu. Diagnozowanie elektronicznych systemów sterujących polega na odczytaniu przy użyciu testera zapisanych w pamięci sterownika kodów usterek oraz parametrów pracy poszczególnych systemów, które zapisane zostały w chwili pojawienia się usterki, czyli zapisania kodu w pamięci sterownika. Pozostałe funkcje przyrządów tego typu obejmują w zależności od możliwości konkretnego urządzenia również: - odczyt parametrów bieżących, - testy członów wykonawczych, - kasowanie inspekcji serwisowych, - kodowanie, adaptacje i dopisywanie w pamięci sterownika nowych (wymienionych) elementów elektronicznych. W produkowanych i wprowadzanych do eksploatacji pojazdach samochodowych standardem jest już wyposażenie w układ klimatyzacji. W związku z tym każdy funkcjonujący serwis samochodowy powinien być, a w praktyce musi być wyposażony w stację serwisową i odpowiedni osprzęt umożliwiający obsługę systemu klimatyzacji, związaną z okresową wymianą i oczyszczeniem czynnika chłodniczego. Do prowadzenia prac związanych z obsługą układu klimatyzacji konieczne jest posiadanie minimum dwóch urządzeń: detektora wycieków czynnika chłodniczego oraz stacji serwisowej. Detektor wycieków służy do zlokalizowania ewentualnych nieszczelności czynnika chłodniczego z układu i może być wykonany w postaci lampy emitującej promieniowanie ultradźwiękowe, dzięki której widoczne są miejsca wycieku czynnika roboczego wraz z zawartym w nim barwnikiem lub czujnika wykrywającego składniki chemiczne zawarte w czynniku chłodniczym, przy zbliżaniu go do kolejnych elementów i przewodów układu klimatyzacji i sygnalizującego ich ewentualne zlokalizowanie w postaci dźwiękowej i świetlnej. Głównym urządzeniem obsługowym przy serwisie układów klimatyzacji jest stacja serwisowa. Przy braku występowania nieszczelności układu klimatyzacji, obsługa polega na podłączeniu do niego stacji serwisowej i przeprowadzeniu procesu obsługowego czynnika chłodniczego, polegającego na: - kontroli ciśnień czynnika chłodniczego w wysokociśnieniowej i niskociśnieniowej części układu, - odessaniu zużytego czynnika chłodniczego, - automatycznej regeneracji czynnika chłodniczego oraz odseparowaniu zużytego oleju, - osuszaniu układu klimatyzacji poprzez wytwarzanie podciśnienia, - sprawdzeniu szczelności układu, - napełnieniu układu świeżym czynnikiem chłodniczym wraz z odpowiednią ilością oleju sprężarkowego. Oferowane obecnie stacje serwisowe do obsługi układu klimatyzacji pracują w cyklu w pełni automatycznym i posiadają wbudowaną drukarkę, umożliwiającą wydruk raportu z wykonanej obsługi serwisowej. Wszystkie funkcje obsługowe stacji serwisowej sterowane są elektrozaworami uruchamianymi przez mikroprocesor zgodnie z programem wybranym ręcznie z klawiatury panelu sterującego lub przywołanym z systemowej bazy danych pojazdów urządzenia. Wszystkim etapom pracy automatycznej stacji serwisowej towarzyszą odpowiednie komunikaty na wyświetlaczu, opisujące rodzaj aktualnie wykonywanego zabiegu oraz jego parametry (masa czynnika i oleju, wartość ciśnienia, czas napełniania i odsysania, itp.). Kolejną specjalizacją, którą powinien prowadzić współczesny warsztat samochodowy jest serwis ogumienia. Ogromny obecnie popyt na usługi związane z obsługą ogumienia spowodowany jest rozpowszechnieniem opon sezonowych (letnich i zimowych) oraz opon niskoprofilowych do obsługi których konieczne jest posługiwanie się profesjonalnym sprzętem obsługowym. Niezbędne wyposażenie tego typu stanowiska stanowi montażownica, służąca do zdejmowania i zakładania opon na obręczach LAUNCH POLSKA sp. z o. o. Interfejs Golo umożliwia zdalną diagnostykę pojazdów X Tester diagnostyczny Cena 690 zł netto X • • transmisja radiowa • pomiar pojazdów o rozstawie osi 6m • • program specjalny do pojazdów ospojlerowanych Cena 15 900zł netto TLT Podnośnik czterokolumnowy (elektrohydrauliczny) Podnośnik dwukolumnowy elektrohydrauliczny (automatyczny)TLT-235 SBA Cena 6500 zł netto Cena 5500 zł netto Podnośnik dwukolumnowy elektrohydrauliczny (półautomatyczny) TLT-235 SB Cena 21 900 zł netto • X • pomiar wykonywany w trakcie przetoczenia pojazdu • pasywne głowice pomiarowe (ekrany) nie wymagające • kilkuminutowy czas pełnego pomiaru • • dzięki zastosowaniu kamer wysokiej jakości możliwy jest pomiar na różnych wysokościach LAUNCH POLSKA sp. z o. o. www GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 25 TECHNIKA kół oraz wyważarka, której użycie wymagane jest do wyważenia kompletnego koła. Obecnie, ze względu na znaczną różnorodność rozwiązań konstrukcyjnych i dużą ilość dystrybutorów sprzętu tego typu na rynku wyposażenia warsztatowego wybór konkretnych maszyn jest dość trudny. W zależności od ceny i możliwości obsługowych dostępne są na rynku rozwiązania konstrukcyjne tej grupy urządzeń od modeli stosunkowo prostych do maszyn bardzo skomplikowanych w budowie i obsłudze. Wybór maszyn powinien być dostosowany do możliwości warsztatu i prowadzonej organizacji pracy, rodzaju najczęściej obsługiwanych typów kół, ilości stanowisk obsługowych i obsługiwanej ilości klien- 26 AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 tów w tym zakresie oraz możliwości finansowych warsztatu. W przypadku maszyn do demontażu i montażu opon na obręczach kół, czyli tzw. montażownic różnice konstrukcyjne pomiędzy poszczególnymi rodzajami urządzeń wynikają przede wszystkim ze stopnia automatyzacji poszczególnych etapów całego procesu montażu i demontażu opony z obręczy koła. Różnice w budowie tych maszyn przekładają się bezpośrednio na wygodę i komfort pracy oraz czas wykonywania poszczególnych operacji obsługowych. Montażownice bardziej rozbudowane wyposażone są w dodatkowe ramie z siłownikiem pneumatycznym umożliwiają obsługę coraz częściej eksploatowanych w pojazdach opon niskoprofilowych. Przy wyborze montażownic bardziej zautomatyzowanych można niewątpliwie zyskać na czasie wykonywania poszczególnych operacji. Do profesjonalnej obsługi ogumienia współcześnie eksploatowanych pojazdów samochodowych niezbędne jest użycie również drugiego urządzenia, którym jest wyważarka do kół. Umożliwia ona określenie wartości niewyważenia, czyli nierównomiernego rozkładu masy obręczy i opony wokół osi obrotu koła poprzez znalezienie odpowiednich mas korekcyjnych (ciężarków nabijanych lub klejonych na obręczy) i miejsc korekcji (punktów mocowania ciężarków). Stosowane obecnie w serwisach ogumienia wyważarki wykorzystują w trakcie wykonywania pomiaru metodę dynamicznego określania niewyważenia, co umożliwia jednocze- sne określenie zarówno sił promieniowych, jak również i poprzecznych. Wyważarki do kół samochodowych posiadają znaczny stopień procesu pomiarowego. Stosowane w nich układy mikroprocesorowe zapisują w pamięci parametry pomiaru i dzięki zastosowanym odpowiednim algorytmom przeliczeniowym, przedstawiają masy korekcyjne i miejsce niewyważenia na wyświetlaczu lub ekranie monitora. Cały proces pomiaru niewyważenia koła przy użyciu wyważarki trwa zaledwie kilka sekund. W zależności od stopnia zaawansowania wyważarki posiadają różne wersje programów obsługowych. Posiadają zwykle kilka programów zarówno do obsługi obręczy stalowych, jak również i wykonanych ze stopów lekkich. Każdy liczący się na rynku usług motoryzacyjnych warsztat samochodowy powinien być wyposażony również w urządzenie do pomiaru i kontroli geometrii ustawienia kół i osi pojazdu. Warunkiem wykonywania pomiarów w zakresie geometrii jest stworzenie odpowiedniego stanowiska pomiarowego gwarantującego odpowiednią płaskość i wypoziomowanie posadzki, a tym samym punktów podparcia wszystkich kół. Stanowisko tego typu posiadać musi obrotnice pod koła przednie i płyty rozprężne pod koła tylnej osi odpowiednio zagłębione w posadzce lub układane na niej wraz z przygotowanymi najazdami. Najczęściej dzisiaj eksploatowane są dwie grupy konstrukcyjne urządzeń do geometrii. Pierwsza wykorzystuje do pomiaru technologię kamer CCD, a druga pomiar w systemie trójwymiarowego modelowania parametrów podwozia tzw. pomiaru 3D. Każdy warsztat świadczący usługi na wysokim poziomie posiada obecnie urządzenia umożliwiające zapewnienie odpowiedniej jakości wykonywanych prac, poprzez zagwarantowanie należytej czystości demontowanych przy obsłudze i naprawach części i podzespołów, a także nadwozia po zakończeniu usługi. Do mycia mniejszych części i elementów większych podzespołów wykorzystywane są myjki ultradźwiękowe, a do większych podzespołów i nadwozia stosowane są zimno- lub gorąco-wodne myjki wysokociśnieniowe. TECHNIKA Kolory 2014 roku Globalny dostawca lakierów ciekłych i proszkowych Axalta Coating Systems po raz kolejny opublikował Światowy Raport Popularności Kolorów Pojazdów Samochodowych za rok 2014 (Global Automotive 2014 Color Popularity Report ). Wydawany od 1953 roku raport jest najbardziej obszerną analizą regionalnych preferencji kolorystycznych dotyczących samochodów w całej branży motoryzacyjnej. Tegoroczny raport przedstawia Color Matrix - estymację Axalta popularności kolorystycznej samochodów stosowaną w procesie przygotowywania przyszłej produkcji pojazdów. “Nasze dane z Raportu Popularności Kolorów nie tylko pokazują, jakie kolory są preferowane przez konsumentów, ale – co najważniejsze, umożliwiają nam przewidywanie przyszłych trendów w tym zakresie. Co roku projektanci pracujący dla naszych klientów - producentów samochodów czerpią informacje z naszych zaawansowanych prognoz przy podejmowaniu ważnych decyzji związanych z wyborem kolorów do nowych pojazdów w produkcji z wyprzedzeniem dwóch do czterech lat” - mówi David Fischer, Vice Prezydnet Marketingu w zakresie globalnej działalności Axalta związanej w rynkiem OEM. Tegoroczne prognozy, które obejmują perspektywę kilku lat w przód, biorą pod uwagę szereg typów kolorystycznych, które najprawdopodobniej wywierać będą wpływ na globalny rynek motoryzacyjny. Nadchodzące trendy kładą nacisk na cztery grupy kolorów: odcienie pastelowe, kolory ostre, wersje przytłumione, jak również ciemne odcienie. Matryca kolorów obejmuje odcienie metaliczne drobno- lub gruboziarniste, kolory jednorodne, lakiery barwione, lakiery 3-warstowowe oraz odmiany perłowe. Zaawansowane technologie kolorystyczne opracowane przez globalne zespoły badawczo - rozwojowe Axalta dalej poszerzają paletę kombinacji stylów kolorystycznych. “Nasi globalni specjaliści ds. kolorów tworzą receptury kolejnej generacji, aby spełniać wymagania stale zmieniającego się rynku” -mówi Nancy Lockhart, Axalta Color Marketing Manager. “Naszym głównym zamierzeniem jest kontynuowanie współpracy z klientami w celu dostarczania najlepszych lakierów, wiążąc nasze przewidywania dotyczące przyszłych trendów z wiedzą producentów w zakresie ich klientów i rynków. Celem, do którego ciągle dążymy, jest uzyskanie ciągle ewoluującej palety kolorystycznej dla projektantów z rynku motoryzacyjnego.” Światowe dane kolorystyczne wykazu- ją, że już czwarty rok z rzędu przy udziale 29-procentowym biel pozostaje najpopularniejszym odcieniem na pojazdach samochodowych, podczas gdy kolory takie jak czerwień, błękit i żółty zaczynają powoli powracać, odnotowując wzrost o 1 procent. Czerń, z udziałem 19 procent, nadal utrzymuje silną pozycję na rynku, lecz odnotowała spadek o jeden procent w porównaniu do zeszłego roku. Ameryka Północna •Biel zajmuje pierwsze miejsce osiągając 25 procent •Czerwień, bardziej popularna w Ameryce Północnej, niż w innych regionach, osiągnęła 3-procentowy wzrost popularności •Popularność bieli, srebra i czerni spadła o jeden procent w bieżącym roku •Lakiery perłowe są najpopularniejsze w Stanach Zjednoczonych •Jednorodna biel jest preferowana w Meksyku Ameryka Południowa •Silna preferencja dla bieli osiągającej 27 procent wszystkich pojazdów, oraz srebrnego, 25 procent, dowodzi, że jasne kolory nadal pozostają najbardziej popularne •Czerń zajmuje trzecie miejsce w rankingu popularności osiągając 12 procent •W bieżącym roku czerwień odnotowała wzrost o jeden procent osiągając poziom 11 procent, dowodząc wzrostu preferencji dla zdecydowanych kolorów Europa •W Europie odnotowano największą liczbę pojazdów niebieskich na drogach, przy czym największe preferencje są dla odcieni jasnych i średnich •Znaczna zwyżka liczby pojazdów w kolorze niebieskim została odnotowana w kategoriach pojazdów kompaktowych/sportowych oraz w segmencie MPV •Spadła popularność koloru srebrnego •Biel odnotowała spadek o 2 procent •Zieleń nie przyciąga zainteresowania kupujących, a jej popularność jest jedynie jednoprocentowa Azja •Bardzo widoczna jest zdecydowana preferencja dla bieli, która osiąga 30 procent, przy najczęstszym jej stosowaniu w Korei Południowej – 34 procent •Popularność czerni nieco się zmniejszyła, lecz nadal pozostaje na drugim miejscu osiągając 19 procent •Czerń jest najbardziej popularnym kolorem dla pojazdów luksusowych w Chinach, osiągając poziom 24 procent •Niebieski jest bardziej popularny w Japonii, niż w innych krajach w Azji Materiał prasowy Axalta Coating Systems GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 27 TECHNIKA Światowa mapa napędów Światowa mapa napędów: najpopularniejsze silniki w Europie, Ameryce i Azji. Fot. Bosch 28 Silniki benzynowe: Silniki benzynowe wciąż cieszą się największą popularnością na świecie. W Chinach blisko 100% nabywców wybiera przy zakupie nowego samochodu wersję benzynową. W USA i Japonii jest z kolei około 75% zwolenników układów benzynowych. Układ wtrysku pośredniego występuje w dalszym ciągu w więcej niż co drugim nowym samochodzie z silnikiem benzynowym. Z czasem coraz popularniejszy staje się downsizing, a tym samym także efektywne i oszczędne układy bezpośredniego wtrysku benzyny produkcji Bosch. Nowoczesny układ wtryskowy redukuje bowiem zużycie paliwa nawet o 15%. Równocześnie, dzięki turbodoładowaniu silnik osiąga wyższy moment obrotowy, szczególnie przy niższych obrotach, uzyskując tym samym lepsze przyspieszenie i zapewniając przyjemniejszą jazdę. Silniki Diesla: Mniej więcej co drugi nowy samochód kupiony w krajach Unii Europejskiej oraz w Indiach wyposażony jest w jednostkę napędową Diesla. Na pozostałych rynkach silniki wysokoprężne również zyskują na popularności – wzrosty notowane są między innymi w Stanach Zjednoczonych. Bosch AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 przewiduje, że udział samochodów z silnikami Diesla zwiększy się w USA z obecnych 3% do 10% w 2018 roku. Rosnącą popularność Diesela można także zauważyć w Korei Południowej. Zalety silników wysokoprężnych znane są dziś wielu Europejczykom: nowoczesny Diesel zużywa do 25% mniej paliwa niż porównywalny samochód z silnikiem benzynowym i oferuje do 40% wyższy moment obrotowy. Napędy hybrydowe i elektryczne: W Japonii już prawie co piąte nowe auto jest wyposażone w napęd hybrydowy. Dzięki temu kraj ten jest zdecydowanym liderem pod względem elektryfikacji napędów. W ciągu kilku lat napędy hybrydowe powinny zyskać większą popularność także poza Japonią. Bosch prognozuje na rok 2020 światową sprzedaż 6,5 mln układów Strong Hybrid, 3 mln układów Plug-In oraz 2,5 mln samochodów elektrycznych (przy założeniu 113 mln sprzedanych samochodów w 2020 roku). Oferta koncernu obejmuje konwencjonalne układy hybrydowe, układy hybrydowe typu Plug-In z możliwością ładowania akumulatora z gniazdka, a także układy napędowe dla pojazdów elek- trycznych. Oprócz tego Bosch rozwija bazowy układ hybrydowy oparty o układ elektryczny o napięciu 48 V. Flex-Fuel: Napędy zasilane benzyną lub etanolem są najbardziej rozpowszechnione w Brazylii. Drugim co do wielkości rynkiem na którym stosowana jest ta technologia są Stany Zjednoczone. System Boscha zapewnia spalanie zarówno czystego etanolu, jak i mieszanki etanolu i benzyny w dowolnych proporcjach. Dzięki temu kierowcy zyskują niezależność i mogą tankować tańsze paliwo. Gaz ziemny: Ten rodzaj paliwa cieszy się na całym świecie rosnącą popularnością. Od 10 lat światowa sprzedaż układów napędowych CNG rośnie w tempie 25% rocznie. W Korei Południowej samochody z napędem na gaz ziemny mają obecnie 11-procentowy udział w rynku. Bosch oferuje kompletny system, który umożliwia kierowcy korzystanie z tańszego paliwa. Gaz ziemny jest o 50% tańszy od benzyny, a korzystanie z niego umożliwia obniżenie emisji CO2 nawet o 25%. Materiał prasowy Bosch. TECHNIKA Zimowa profilaktyka elektrycznego silnika Mróz, który „lubi” płatać figle kierowcom, sprawnie unieruchamiając samochód może być przyczyną o wiele poważniejszych problemów. W jaki sposób zapobiec awariom układu elektrycznego silnika podczas zimy? Jeżeli dostrzegasz wzmożony pobór prądu spowodowany spadkiem pojemności akumulatora w warunkach zimowych to jest to pierwszy alert by sprawdzić styki. Należy sprawdzić połączenie przewodu z zaciskiem przy włączniku elektromagnetycznym. Ważne jest, aby prąd do rozrusznika mógł trafiać bez przeszkód. Rozrusznik został zaprojektowany jako urządzenie nie przeznaczone do długotrwałej i nieprzerwanej pracy- wszak w sprawnym samochodzie czas potrzebny do odpalenia silnika to kilka sekund. Kiedy temperatura spada poniżej zera niejednokrotnie trzeba pokręcić nim znacznie dłużej - po kilka razy. Warto pamiętać, by po każdorazowej próbie dać odpocząć rozrusznikowi kilkadziesiąt sekund przed ponownym rozruchem. Jeśli nie kręci lub robi to bardzo ospale należy sprawdzić akumulator, wina często leży po jego stronie. Jednym z podejrzanych może być urządzenie, które odpowiada za przekształcenie generowanego prądu zmiennego w prąd stałyalternator. Jednym z najczęstszych objawów niedoładowania akumulatora może być awaria regulatora napięcia lub szczotek. Jest to element, który należy niezwłocznie wyeliminować poprzez natychmiastową wymianę. Istotne również jest wykonanie pomiaru prądu ładowania i zestawienie wyników z normami przeznaczonymi dla danego modelu. Warto spojrzeć jeszcze na stan paska alternatora czy aby nie jest popękany, co oprócz awarii alternatora sprawnie wyłączy nas z ruchu drogowego. Przypominamy- objawem, który może świadczyć o awarii alternatora jest zapalenie się kontrolki ładowania akumulatora podczas jazdy. Artykuł na podstawie materiału prasowego Lauber. Świece zapłonowe dla CNG Restrykcyjne normy emisji spalin wraz z rosnącym lobbingiem na rzecz zrównoważonych źródeł energii powodują zwiększone zainteresowanie takimi pojazdami zasilanymi sprężonym gazem ziemnym (CNG) w transporcie miejskim (autobusy) oraz do przewożenia ładunków na krótkich dystansach (ciężarówki). Pojazdy zasilane CNG bez trudu są w stanie spełnić normę emisji Euro 6 i doskonale odpowiadają potrzebom branży transportowej działającej w aglomeracjach miejskich. Nic zatem dziwnego, że rośnie zainteresowanie samochodami tego typu. Dostrzegając to zjawisko, inżynierowie Federal-Mogul opracowano specjalne świece zapłonowe do pojazdów zasilanych CNG. Było to o tyle łatwiejsze, że producent ma bardzo długie doświadczenie w produkcji świec nie tylko do silników benzynowych, ale także do jednostek stacjonarnych zasilanych gazem ziemnym. Sięgnięto przy tym po nowe materiały, a przede wszystkim uwzględniono specyfikę zasilanych metanem silników stosowanych w samochodach. – Każda aplikacja jest dopasowana do oczekiwań klientów. Oferuje optymalną wydajność, a co za tym idzie większą trwałość, ogranicza zużycie paliwa oraz redukuje emisję – tłumaczy dr Rene Trebbels, inżynier Federal-Mogul specjalizujący się w układach zapłonowych. - Tworzymy róż- ne konfiguracje z irydową elektrodąśrodkową oraz, zależnie od przeznaczenia świecy, platynową lub irydową elektrodą boczną, aby zoptymalizować działanie świecy i jej żywotność. W porównaniu do zasilanych gazem jednostek stacjonarnych, które generalnie pracują w stabilnych warunkach, silniki stosowane w samochodach mają nieporównywalnie bardziej zróżnicowane warunki pracy. Już choćby z tego wynika więc, że narażone są m.in. na dużo większe i częstsze wahania temperatury. Zauważmy także, iż charakterystyczne są dla nich powtarzalne okresy pracy na biegu jałowym, a następnie przy szeroko otwartej przepustnicy. Rene Trebbels wskazuje , iż skutkuje to dodatkowym obciążeniem termicznym świec. – Temperatury elektrod w silnikach pojazdów ciężarowych są wyższe od występujących w aplikacjach stacjonarnych. Energia iskry jest niższa, ale możemy dobrze wykorzystać nasze doświadczenie w zakresie geometrii, materiałów i procesów produkcyjnych, aby zniwelować te utrudnienia . Artykuł na podstawie materiału prasowego Federal-Mogul. GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 29 TECHNIKA Ochrona akumulatora Rozładowany akumulator to jeden ze standardowych zimowych problemów naszych kierowców. Przy siarczystych mrozach w pełni sprawny akumulator, który w temperaturze 25°C ma 100% energii, przy -10°C ma jej już tylko 70%. Akumulator nie rozładuje nam się niespodziewanie, jeśli przede wszystkim będziemy regularnie sprawdzać jego stan (poziom elektrolitu i naładowania). Warto, abyśmy naszemu Klientowi zaproponowali czyszczenie i sprawdzenie zamocowania akumulatora, ponieważ także to ma wpływ na większe zużycie energii. Bieżąco oferowane na rynku akumulatory posiadają dwa, a czasem nawet trzy lata gwarancji. Okres pełnej sprawności na ogół sięga znacznie dłużej, zwykle bez większych problemów do co najmniej 5-6 lat. Po tym czasie mogą się jednak pojawiać pierwsze problemy z ładowaniem, co będzie uciążliwe właśnie zimą. Szczególnie jeśli rzadko dokładnie przyglądamy się temu co mamy pod maską. Wobec zaniechanie właściciela pojazdu, w wyniku procesu utleniania, elektrody i klemy akumulatora ulegają korozji, a do tego się brudzą. Same elektrody i klemy akumulatora to ważny element instalacji elektrycznej pojazdu. Jeśli połączenie z resztą instalacji będzie zabrudzone, może to powodować problemy z rozruchem silnika, a nawet odciąć prąd w samochodzie. Czyszczenie Po pierwsze należy rozłączyć klemy akumulatora i wyjąć go z samochodu. Przed czyszczeniem koniecznie zaleca się założyć odzież ochronną, rękawiczki i okulary, tak aby uniknąć możliwości poparzenia. W sytuacji, gdy akumulator jest alkaliczny, powinniśmy myć go roztworem wody z sokiem z cytryny lub octem winnym. W przypadku gdy bateria jest kwasowa, zaleca się przygotować roztwór sody oczyszczonej z wodą. Przy czyszczeniu klem i elektrod najprościej i najskuteczniej będzie skorzystać pomocy zwykłej szczoteczki do zębów. Gdy zauważymy, iż roztwór czyszczący będzie się pienił, to oznacza, że neutralizuje on kwas i nie musimy się tego obawiać. Zostawmy wszystko na przysłowiowe pięć minut. Po tym czasie trzeba wytrzeć elementy do sucha bardzo dokładnie, uważając jednocześnie, aby szmatka nie pozostawiła włókien na elektrodach i klemach. Na koniec zostaje już tylko prawidłowo podłączyć akumulator. Czyszczenie skorodowanego akumulatora w czterech krokach Odłącz zaciski od akumulatora (w pierwszej kolejności ujemny/ czarny, a następnie dodatni/ czerwony). Ponownie przy- łącz do akumulatora kable z zaciskami (w pierwszej kolejności dodatni/ czerwony, a następnie ujemny/ czarny). Zbyt luź- Fot. DREMEL Fot. DREMEL Krok 1. Wyjmij akumulator z samochodu i oczyść go niewielką ilością octu Fot. DREMEL 30 Krok 2. W celu dokładnego oczyszczenia zacisków w samochodzie użyj narzędzia Dremel 8200 ze szczotką ze stali nierdzewnej 531. Zastosuj maksymalną prędkość 15.000 obr./min Fot. DREMEL Krok 3. Następnie za pomocą narzędzia Dremel 8200 i szczotki ze stali nierdzewnej 531 oczyść złącza akumulatora aby poprawić styk z przewodami AUTO SERVICE MANAGER ne przyłączenie kabli może uniemożliwić uruchomienie samochodu, dlatego należy przymocować je bardzo dokładnie. GRUDZIEŃ 2014 Krok 4. Włóż akumulator do samochodu i podłącz przewody kluczem TECHNIKA Prostownik dla warsztatu Dzisiejsza motoryzacja na elektryce i elektronice stoi. Nie tylko światła czy dmuchawa wentylatora w układzie ogrzewania, a wiele innych urządzeń czy odbiorników o znacznym zapotrzebowaniu na prąd, których łączny pobór może przekraczać granice możliwości alternatora. Obciążenie, szczególnie w połączeniu z niskimi temperaturami jakie występują w okresie jesienno-zimowym w znacznym stopniu zmniejszają pojemność akumulatora i skracają jego żywotność. Współczesne akumulatory nie zawsze są jednak kompatybilne z prostownikami starej daty. Nie zawsze dany prostownik przeznaczony jest uniwersalny do każdego rodzaju baterii, szczególnie gdy jest to urządzenie z niższej półki rynkowej. Nim dokonasz przyłączenia dokładnie upewnij Parametry doboru prostownika Planując zakup prostownika zaleca się zwrócić uwagę na poniższe parametry, tak aby odpowiednio dostosować urządzenie do akumulatora: • prąd ładowania szczytowy • prąd ładowania skuteczny • napięcie wyjściowe • napięcie zasilające • rodzaj akumulatora, jaki może być ładowany • ciężar • wymiary się jaki posiadasz akumulator (kwasowo-ołowiowy lub żelowy) i dobierz do niego odpowiedni prostownik. W przypadku elektroniki samochodowej, skutkiem złego przyłączenia może dojść do uszkodzenia układów w momencie kiedy do auta zostaje podłączona niewłaściwa ładowarka. Sprawność akumulatora ma wpływ na naprawy auta wykonywane w warsztatach. Instrukcje serwisowe pojazdów zawierają wzmiankę o konieczności podłączenia do pojazdu prostownika i zapewnienie stałego napięcia podczas przeprowadzania czynności diagnostycznych, a także w czasie czynności obsługowych takich jak: programowanie sterowników, wymiana klocków hamulcowych w pojazdach z systemem EPB. W przypadku warsztatu czy serwisu samochodowego, gdy mamy do czynienia z najróżniejszymi akumulatorami najzasadniej zaopatrzyć się w prostownik mikroprocesorowy, który może ładować zarówno baterie kwasowo-ołowiowe jak i żelowe. Prostowniki mikroprocesorowe to zaawansowane technicznie urządzenia. Procesem ładowania kieruje mikroprocesor. Koszt profesjonalnego prostownika mikroprocesorowego sięga kilkuset złotych. Istotną kwestią rzutującą na efektywność stosowania prostownika jest jego mobilność. Standardowe prostowniki mają niewielkie rozmiary i ważą maksymalnie dwa kilkogramy. Dobierając prostownik warto zwrócić uwagę na jego zabezpieczenie - najlepszym wyborem jest rozwiązanie elektroniczne z bezpiecznikiem umieszczonym na zewnątrz obudowy. Współczesne prostowniki zwykle posiadają także wskaźnik naładowania baterii. Prostowniki mikroprocesorowe charakteryzują się: • stabilizacją napięcia ładowania akumulatora, • automatycznym zakończeniu procesu ładowania z chwilą pełnego załadowania, • ładowaniem akumulatora bez konieczności odłączania go od instalacji elektrycznej samochodu, • samoregulacją prądu w procesie w zależności od zmierzonego napięcia ładowanego akumulatora, • automatyczna ochrona pracy prostownik przed awariami (tj. zwarcie), • brak konieczności odłączania prostownika od akumulatora bezpośrednio po zakończeniu ładowania • opcja odsiarczania akumulatora, poprzez jednoczesne rozładowywanie akumulatora przy użyciu podłączonego do niego obciążenia (np. przy ładowaniu akumulatora bezpośrednio w aucie, podłączonego do jego instalacji elektrycznej). CTEK Multi XS 25000 HH Innowacyjna ładowarka wysokiej częstotliwości z wielostopniową, w pełni automatyczną charakterystyką ładowania IUoUp bez szczytów napięcia: akumulatory można ładować w stanie podłączonym, bez uszkodzenia elektro- niki pojazdu (sterowania silnikiem). Pulsacyjne ładowanie konserwacyjne utrzymuje akumulatory gotowe do użycia w stanie gotowości do 95 - 100%. Ładowarka może być na stałe podłączona do akumulatora. Voltcraft VCW 1200 Sterowany mikroprocesorowo profesjonalny prostownik do akumulatorów ołowiowo-kwasowych. Regulowany prąd ładowania 12-06-02 A. Odpowiednia dla akumulatorów ładowalnych od 6 do 120 Ah. 6 diod LED i wyświetlacz cyfrowy dostarczają szczegółowych informacji o wszyst- kich czynnościach. Automatycznie przełącza się w tryb ładowania konserwacyjnego w momencie pełnego naładowania akumulatora. Zapewnia to dłuższą żywotność Twojego akumulatora samochodowego podczas przechowywania. TELWIN DOCTOR CHARGE 30/50 6/12/24V Jest wielofunkcyjnym elektronicznym prostownikiem z technologią POWER STREAM do kompleksowej obsługi akumulatorów typu WET mokrych-kwasowych, GEL żelowych, AGM z matą z włókna szklanego (MF bezobsługowych, spiralnych, do systemów Start-Stop) oraz wspomagania działań w serwisach i salonach samochodowych. Waeco MBC-16IU Wyposażony w najnowocześniejszą technologię przełączania mocy, cyfrowy wyświetlacz napięcia, prądu, stanu ładowania, ładuje zgodnie z krzywą charakterystyczną IU. Można ustawić prąd ładowania (2, 4, 8 lub 16 A). Dzięki temu można wygodnie ładować od małych, doładowywanych baterii, po duże, ładowalne akumulatory rozruchowe. Zintegrowana funkcja kontroli akumulatora pozwala na utrzymanie żywotności nawet rzadko używanych akumulatorów dzięki rozładowywaniu i ponownemu ładowaniu oraz wyświetla stan ładowania najwyższej dotychczasowej pojemności. Kompaktowa i lekka obudowa posiada pojemnik na przewody podłączeniowe i ładowania. GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 31 TECHNIKA Innowacyjne przekładnie Nowe, innowacyjne przekładnie opracowywane przez inżynierów Schaeffler powodują, iż powoli klasyczna skrzynia biegów staje się reliktem historii motoryzacji. Kluczowe elementy przekładni skrzyni biegów z zautomatyzowaną zmianą przełożeń (ASG), a także skrzynie z podwójnym sprzęgłem (PSG), a także przekładni jeszcze bardziej zaawansowanych, takich jak ESG, wskazuje, iż zwarte konstrukcyjnie i wytrzymałe moduły będą alternatywą do rozwiązań konwencjonalnych, dostępną dla każdego typu urządzenia produkowanego w niedalekiej przyszłości. ASG W przypadku skrzyni ASG (Automated Shift Gearbox) dotknięcie dźwigni zmiany biegów powoduje, że zaczynają działać silniczki elektryczne, które doprowadzają do odpowiedniej zmiany przełożenia. Realizują one zatem proces, który w konwencjonalnej skrzyni przebiega z udziałem pedału sprzęgła i dźwigni wybieraka biegu. Dodajmy, że może on zachodzić również bez sygnału ze strony kierowcy, a więc w sposób automatyczny, na komendę wydaną przez odpowiedni sterownik na podstawie rozmaitych danych, jakie do niego napływają (parametry pracy silnika, prędkość pojazdu, stopień wciśnięcia pedału gazu itp.). Wnętrze skrzyni ASG w porównaniu ze skrzynią klasyczną pozostaje w zasadzie niezmienione. Nie ma w niej więc konwertera momentu obrotowego, co znacznie zmniejsza masę skrzyni, zwiększa szybkość jej działania i obniża koszty produkcji. Oznacza to, że skrzynie ASG można montować także w mniejszych pojazdach. Skrzynia typu ASG Automated Shift Gearbox PSG 32 PSG (Parallel Shift Gearbox) to przekładnia z podwójnym sprzęgłem, podzielona na dwie części – z biegami parzystymi i nieparzystymi. Podczas zmiany przełożenia moment obrotowy jest przekazywany w sposób ciągły, gdyż w momencie, gdy jedno sprzęAUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 gło się rozłącza, załącza się drugie. W efekcie zmiana biegów przebiega bardzo płynnie, niczym w skrzyniach automatycznych z hydraulicznym konwerterem momentu obrotowego. Jednocześnie skrzynie PSG nie mają wady tych przekładni, jaką jest zwiększone zużycie paliwa. Sprzęgło podwójne składa się z dwóch samodzielnych sprzęgieł ulokowanych na dwóch osobnych, lecz współosiowych wałkach sprzęgłowych – zewnętrznym w postaci wału drążonego oraz znajdującym się jego środku, wewnętrznym wale pełnym. Jak już zostało zasygnalizowane, jedno sprzęgło służy odo obsługi biegów nieparzystych, drugie zaś do parzystych, a także wstecznego. Rozłączanie i załączanie każdego ze sprzęgieł odbywa się poprzez dwa siłowniki związane z odpowiednimi dźwigniami włączającymi. Charakterystycznym dla działania podwójnego sprzęgła jest to, że obydwa sprzęgła pozostają rozłączone, gdy silnik jest wyłączony lub pracuje na biegu jałowym, załączają się zaś dopiero po uruchomieniu zintegrowanego w jedno urządzenie rozrusznika (czy raczej silnika elektrycznego) oraz generatora prądu (alternatora). Ów rozrusznik-generator spełnia kilka funkcji. Podczas normalnej jazdy zasila instalację pojazdu w energię elektryczną. Gdy trzeba uruchomić silnik, czyni to (za pośrednictwem przekładni) szybciej i bardziej komfortowo niż tradycyjny rozrusznik. Sprawia więc, że system stop&go przyczyniający się do oszczędności paliwa (poprzez wyłączanie silnika, gdy auto stoi np. pod czerwonym światłem) działa sprawnie i skutecznie. Oszczędności paliwa służy także i to, że podczas hamowania skrzynia Luk ESG pozwala na zamianę energii kinetycznej pojazdu na energię elektryczną wykorzystywaną do szybkiego ładowania akumulatorów. Energię tę można później wykorzystać, gdy na przykład zechcemy, aby rozrusznik (silnik elektryczny) wspomógł silnik spalinowy w szybkim rozpędzeniu pojazdu. Warto dodać, iż dzięki skrzyni LuK ESG możliwa jest praca klimatyzacji, nawet gdy silnik spalinowy został na pewien czas wyłączony. Sprężarka klimatyzacji jest wówczas napędzana, za pośrednictwem tego samego wałka, przez silnik elektryczny. Przekładnia ESG łączy zalety równoległej skrzyni PSG z funkcjonalnymi elementami hybrydowych układów napędowych. Układ podwójnego sprzęgła pozawala uzyskać maksymalną efektywność i wysoki komfort, Przekładnia typu PSG Parallel Shift Gearbox dźwigni włączającej. Podczas jazdy jedno zawsze pozostaje załączone, tym samym zawsze jedna z przekładni przenosi moment obrotowy. W czasie, gdy sprzęgło drugiej przekładni jest jeszcze rozłączone, dokonywany jest w niej wybór biegu. Gdy następuje zmiana przełożenia, jedno ze sprzęgieł rozłącza się załączając automatycznie drugie i moment obrotowy zaczyna być przenoszony przez wcześniej wybrany bieg. Dzięki temu nie dość że zmiana biegów następuje bez szarpnięć, to napęd na koła jest przekazywany praktycznie bez przerwy. ESG Na bazie skrzyni PSG powstało hybrydowe rozwiązanie mające podnieść efektywność całego układu napędowego, które nazwano LuK ESG (Electric Shift Gearbox). Kluczowym pomysłem jest w nim połączenie z jednym z wejściowych wałków przekładni Hybrydowe rozwiązanie typu LuK Electric Shift Gearbox jednocześnie dzięki połączeniu rozrusznika-generatora z jednym z wałków sprzęgłowych, można ograniczyć liczbę komponentów w układzie zachowując pełną funkcjonalność. Dodatkowo masa całej przekładni z osprzętem to jedynie około 44 kg. Nowe rozwiązanie jest doskonałym przykładem innowacyjnej technologii przyszłości, która w zależności od konstrukcji i modelu pojazdu pozwala ograniczyć zużycie paliwa nawet o 20%. Artykuł na podstawie materiałów prasowych firmy Schaeffler (LuK, INA, FAG) TECHNIKA Nie ryzykuj z niehomologowanymi filtrami DPF Przedstawiciele marki produktów kontroli emisji spalin Tenneco Walker® przypominają pracownikom warsztatów samochodowych, iż korzystanie z niehomologowanych filtrów cząstek stałych (DPF) może stwarzać poważne ryzyko dla ich działalności oraz samych klientów, na mocy Regulaminu 103 Europejskiej Komisji Gospodarczej (ECE). Tenneco, wiodący globalny producent oryginalnego sprzętu oraz zamiennych komponentów do kontroli emisji spalin oferuje pełną gamę homologowanych układów filtrowania cząstek stałych Walker Evolution na potrzeby współczesnych pojazdów. “Homologacja jest wymogiem obowiązującym w całej Europie w odniesieniu do wymiennych katalizatorów, bez względu na filtry DPF oraz komponenty, które w połączeniu z katalizatorem i filtrem DPF tworzą jeden układ,” oświadcza François Vandenbroucke, starszy kierownik ds. produktów kontroli emisji spalin, Tenneco Aftermarket Europe. “To rozporządzenie zabezpiecza zarówno usługodawcę jak i klienta przed potencjalnym uszkodzeniem silnika, ograniczoną efektywnością paliwową oraz innymi problemami wynikającymi z produktów o nieodpowiedniej jakości. “Wybierając godne zaufania marki, jak np. Walker, mogą być Państwo pewni, że nabywają oraz instalują komponenty, które pod każdym względem spełniają wymogi ECE,” dodaje Vandenbroucke. Proces homologacji – wymagany przez wszystkie europejskie kraje – chroni warsztaty i konsumentów sprawiając, że zamienne elementy kontroli emisji spalin odznaczają się tymi samymi właściwościami co oryginalne części. Każda część do kontroli emisji spalin musi być opatrzona kodem identyfikującym kraj za pośrednictwem którego dana część otrzymała homologację, odpowiednią dyrektywą lub wytyczną oraz numerem homologacji. Korzystanie z niehomologowanych części może skutkować poważnymi konsekwencjami. Może to także doprowadzić do znisz- czenia dobrego imienia firmy oraz wywołania poważnych kłopotów związanych z pracą pojazdu. Usuwanie filtrów DPF z pojazdów jest w Europie nielegalne, i może skutkować karą finansową i konfiskatą produktów. Może to także grozić utratą gwarancji producenta oraz ubezpieczenia pojazdów. Gama filtrów DPF Walker Evolution składa się z ekonomicznych układów Walker “EVO C” wyposażonych w zaawansowane technologie kordierytowe, znajdujące zastosowanie w milionach pojazdów, oraz filtry silikonowo- karbidowe Walker “EVO S”, dopasowane do technologii wykorzystywanych przez rozlicznych producentów pojazdów. Artykuł na podstawie materiału prasowego Czujniki parkowania, a skala kolizji Zestaw czujników parkowania w samochodzie nie zapewni nam ochrony w 100%. Może jednak pomóc uniknąć wielu kolizji i szkód powstałych z winy kierującego, które w negatywny sposób wpływają na szkodowość firmowej floty, a co za tym idzie zwiększenie kosztów ubezpieczenia. Kierownik Działu Ubezpieczeń LeasePlan Piotr Skwarka opracował specjalny schemat analityczny wskazujący wpływ czujników parkowania na skalę szkodowości firmowej floty. Założenia przyjęte do analizy: • Badany okres: grudzień 2012 - grudzień 2013 • Badane pojazdy: 14 204 samochody bez czujników i 4 712 z czujnikami • Przedstawiono 3 kategorie szkód, w przypadku których obecność czujników potencjalnie mogłaby mieć jakikolwiek wpływ na uniknięcie zdarzenia (kolizja z pojazdem, z przedmiotem i szkoda parkingowa) • Nie uwzględniono szkód regresowych, tzn. spowodowanych przez osoby trzecie - w takiej sytuacji czujniki raczej nie mają znaczenia • Pominięto wszystkie szkody o wartości powyżej 5 000 zł zakładając, że skoro skutki przekraczają taki próg, to szkoda powstała raczej w okolicznościach, w których czujniki parkowania niewiele by pomogł Źródło: LeasePlan GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 33 TECHNIKA ABC zakupu opon zimowych Warsztaty i serwisy oponiarskie przygotowane są już do obsługi kierowców, którzy jednak coraz częściej sami decydują się na zakup opon na okres zimowy. Rozwój oferty rynkowej wraz ze zdobywającymi coraz większą popularność nowymi kanałami sprzedaży - przede wszystkim Internetu skutkuje mniejszą marżą serwisów. Niemniej profesjonalny zakład posiada podstawową wartość, którą potrafią docenić Klienci – jest to wiedza. Jeżeli nasz Klient chce nabyć nowy komplet opon zimowych, Opony możemy klasyfikować wg rodzaju zadbajmy aby dokonał odpowiedniego wyboru. bieżnika: Misja świadomość Chcąc wprowadzić kierowcę w meandry wiedzy o doborze opon warto wykonać wspólnie podstawowy wywiad techniczny - pozyskać informacje do jakiego rodzaju pojazdu będą one przeznaczone i gdzie pojazd będzie się poruszać. Następnie ważne, aby klient przedstawił swoje możliwości budżetowe i oczekiwania względem zakupu. Warto podkreślić, iż cena zakupu wcale nie musi świadczyć o jakości produktu. Z drugiej strony miejmy świadomość, że bezpieczeństwo, szczególnie w warunkach zimowych wymaga znaczących środków. Atrakcyjna cena opon często nieznajomego pochodzenia jest odbiciem oszczędności stosowanych przez wytwórcę w procesie produkcyjnym. Efektem będzie znacznie krótszy żywot opony. Możemy wyróżnić podstawowe trzy kategorie ogumienia. Klasy te wyodrębnia się na podstawie analiz wykorzystanych w procesie produkcji mieszanek czy wzorów bieżnika. • Opony klasy budżetowej (ekonomicznej) - dla aut pokonujących mniej niż 5 tys. km w sezonie zimowym. Dedykowane pojazdom małolitrażowym przeznaczonym do ruchu miejskiego o spokojnym stylu jazdy. • Opony klasy medium (średniej) - dla aut klasy średniej lub kompaktów o różnym stopniu wykorzystania i umiarkowanym stylu jazdy. 34 AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 • Opony klasy Premium (wysokiej) - dla aut o dużej mocy pokonujących pow. 5 tys. km w sezonie zimowym. Do dynamicznej jazdy w terenie zurbanizowanym i otwartym. Zapewniają komfort jazdy w warunkach odśnieżonej lub nieodśnieżonej jezdni. Klient zorientowany na zakup zwykle po wstępny researchu będzie posiłkować się rozmaitymi mniej lub bardziej „niezależnymi” testami prowadzonymi przez redakcje czasopism i portali motoryzacyjnych. Ostrzegamy jednak przed zbytnią ufnością w przekaz jednego testu - warto porównywać różnego formatu testy i porównania oferty rynkowej. Cieszące się wysokim poważaniem wśród kierowców są testy przeprowadzanie niemiecki automobilklub ADAC. Kierowca musi mieć świadomość, iż dobrany model musi mieć także właściwe parametry. Mimo, że odczyt w zasadzie nie jest specjalnie trudną sztuką, to jednak zwykle bardzo często przydaje się nieoceniona pomoc fachowca - a to kolejny przykład „za” skorzystaniem z naszego doradztwa. Prawdą jest, iż producenci w sposób nie zawsze wyczerpujący prezentują właściwości ogumienia. Kontrola oznaczeń fabrycznych pozwala zapoznać się z budową opony, posiadaniu homologacji, dacie produkcji czy dopuszczalnej prędkości. Pamiętaj, że data produkcji opony pozwala przekonać się, czy nabywany egzemplarz lub komplet nie przeleżał całych lat w kącie magazyny. Z kolei parametr indeksu prędkości powinien być kompatybilny z prędkością maksymalną auta, w którym użytkowane będą dane opony. W chwilą doboru rozmiaru zalecajmy dbałość oto, aby szerokość przekroju, wysokość opony, jak i średnica osadzania były zgodne z wytycznymi producenta auta. Warto dodać, iż wybór właściwego rozmiaru pozwoli uzyskać możliwie najniższy wskaźnik spalania paliwa. Symetryczny - posiada identycznie ułożenie bloków po obu stronach bieżnika. Opony z bieżnikiem symetrycznym można montować w dowolny sposób - nie ma określonych wymagań co do kierunku toczenia. Symetryczny bieżnik jest najtańszy do zaprojektowania i nie wymaga stosowania zaawansowanych technologicznie rozwiązań. Opony symetryczne sprawdzą się w małych i średnich autach osobowych oraz samochodach dostawczych. Asymetryczny - charakteryzuje się różną rzeźbą po lewej i prawej stronie opony. Bieżnik ten ma umieszczoną na boku informację o sposobie montażu. Przykładowe oznaczenie „inside” oznacza, że jest to bok wewnętrzny, który powinien być zamontowany w kierunku „do auta”. Zewnętrzną część opony posiada masywniejsze klocki bieżnika, których zadaniem jest zapewnienie stabilności na zakrętach, zwiększenie tzw. trakcji bocznej oraz zapobieganie przedwczesnemu zużyciu opony. Wewnętrzna strona bieżnika odpowiada za odprowadzanie wody oraz przyczepność podłużną. Specyfika budowy bieżnika asymetrycznego umożliwia dopracowanie parametrów obu połówek bieżnika pod przeznaczenie danej opony. Kierunkowy - jest najczęściej stosowanym typem bieżnika w oponach zimowych. Charakteryzuje się wyznaczoną na boku strzałka, która wskazuje kierunek toczenia. Klocki bieżnika układają się we wzór przypominający literę „V”. Najważniejszą, z punktu widzenia warunków zimowych, zaletą bieżnika kierunkowe jest wysoki współczynnik odprowadzania wody i błota pośniegowego oraz wysokie właściwości trakcyjne. Źródło: Które opony zimowe wybrać OPONEO.PL, Adam Winter TECHNIKA Najlepsze opony zimowe na sezon 2014/2015 według ADAC Powyżej wspomnieliśmy o jednym z najwyżej cenionych niezależnych rankingów organizowanych przez niemiecki ADAC. Nie jest niespodzianą, że testy najlepiej prze- szły opony typu premium. W tegorocznej edycji testom poddano opony zimowe w popularnych na rynku rozmiarach 175/65 R14 oraz 195/65 R15 z in- deksem prędkości T (190 km/h). Łącznie przetestowano dwadzieścia osiem różnych modeli, a ledwie kilka zasłużyło na wyróżnienie ADAC. Najlepsze opony w teście ADAC w rozmiarze 195/65 R15 T Continental ContiWinterContact TS850 Model ContiWinterContact TS850 wypadł szczególnie dobrze, uzyskując najwyższe lokaty, zarówno dla rozmiaru 195/65 R15, jak również dla 175/65 R14. Opona uzyskała ona najwyższe oceny na mokrej nawierzch- ni, śniegu i lodzie. ADAC docenił produkt Continentala również za wysoką efektywność paliwową. Model wypadł jednak przeciętnie w kwestii generowanego hałasu i odporności na zużycie. Bridgestone Blizzak LM001 Model Bridgestone Blizzak LM001 zajął w tegorocznym teście ADAC drugie miejsce. Wysoka pozycja jest efektem doskonałych własności szczególnie na mokrej nawierzchni. Dzięki specjalnej konstrukcji lameli opona koncernu Bridgestone poza Dunlop SP Winter Sport 4D Model Dunlop SP Winter Sport 4D zajęły w teście ADAC trzecie miejsce, dzięki bardzo dobrym własnościom na śniegu. Zaawansowana, kierunkowa rzeźba bieżnika sprawia, że SP Winter Sport 4D zapewnia dobrą kontrolę nad samochodem, nawet na śliskiej nawierzchni. Opona Dunlopa na doskonałą przyczepnością na śliskiej nawierzchni, zapewnia również bardzo dobre parametry prowadzenia i hamowania na śniegu i suchej drodze. Blizzak LM001 stracił jednak nieco punktów w kategorii emisji hałasu. tle najlepszych konkurentów słabo wypadła jedynie pod względem generowanego hałasu. Uzyskała jednak bardzo dobre wyniki w kategorii odporności na zużycie, dzięki czemu w kilkuletnim okresie eksploatacji ma szansę pozostać w lepszej kondycji niż produkty konkurencji. Najlepsze opony w teście ADAC w rozmiarze 195/65 R15 T Continental ContiWinterContact TS850 Podobnie jak w przypadku rozmiaru 195/65 R15 również dla 175/65 R15, model ContiWinterContact TS850 zdobył najwyż- szą pozycję w swojej kategorii uzyskując wysokie oceny niemal w każdym kryterium testu. Dunlop SP Winter Response 2 Opony marki Dunlop w rozmiarze 175/65 R15 zdobyły wysokie noty na suchej i mokrej nawierzchni, śniegu i lodzie oraz dzięki mniejszej szerokości wykazały się cichą pra- Michelin Alpin A4 Opony Michelin Alpin A4 zajęły w teście ADAC trzecie miejsce, dzięki bardzo zrównoważonym parametrom na różnych nawierzchniach. Test wykazał, że model wyróżnia się bardzo wysoką odpornością na zużycie oraz niewielkimi oporami toczenia, co przekłada się na wysoką efektywność paliwową. Mimo to Alpin A4 należy do najgłośniejszych opon pośród czołowych modeli. Firestone Winterhawk 3 Firestone to model klasy średniej, a więc ich czwarta pozycja w rankingu zdominowanym przez opony klasy Premium jest pozytywny zaskoczeniem. Wysokie miejsce udało się Nie ma udanego zakupu opon zimowych bez właściwej znajomości tematu. Pamiętajmy, że same wyniki badań są tylko jednym z czynników, które jakie analizować przy doborze opon. Nie zapomnijmy o sprawdzeniu homologację danego modelu od producen- cą i uplasowały się na drugim miejscu. Wysokie pozycje w obu kategoriach pokazują, że opona zapewni optymalną trakcję niezależnie od rozmiaru na jaki się zdecydujemy. ta auta. Jak wspomnieliśmy równie istotny jest nasz styl jazdy i charakter użytkowania samochodu. To właśnie szansa Twojego zakładu, aby zdobywać i zatrzymywać przy sobie klientów, którzy cenią fachowe doradztwo. To zdobyć dzięki dobrym własnościom na suchym asfalcie i na lodzie. W tych kategoriach Winterhawk 3 dorównał zwycięskiemu Continentalowi. wszystko pozwala mieć pewność, że montaż opon na fabrycznych obręczach skończy się powodzeniem. W artykule wykorzystano materiały prasowe: Bridgestone, Oponeo.pl i Motointegrator. GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 35 TECHNIKA Polak, a opony zimowe Badania Allegro.pl pokazały, że większość Polaków wiedzę na temat popularnych „zimowek” czerpie z publikacji w prasie lub w Internecie. A co z informacjami zawartymi na obowiązkowych etykietach naklejanych przez producentów na nowe opony? 36 Obowiązkowe etykiety zawierające podstawowe informacje o konkretnej oponie zostały wprowadzone przez Unię Europejską 1 listopada 2012 roku. Od tego dnia każdy producent jest zobowiązany, aby na każdej wyprodukowanej przez niego oponie znajdowała się specjalna naklejka, która informuje nabywcę o trzech parametrach: efektywności paliwowej, przyczepności na mokrej nawierzchni oraz o poziomie hałasu generowanego podczas jazdy. „Mija drugi rok od czasu wprowadzenia na terenie Unii Europejskiej obowiązku etykietowania opon przez producentów. Dzięki temu kupujący ma czytelny i natychmiastowy dostęp do podstawowych informacji, które mogą zaważyć na decyzji zakupowej i pomogą w analizie ceny danego modelu ogumienia - wyjaśnia Robert Krotoski, manager kategorii motoryzacja. „Jak pokazały nasze badania, zaledwie 47% Polaków słyszało o etykietach na oponach, a prawie 60% stwierdziło, że nie umie ich odczytywać. Warto dodać, że niecałe 30% konsumentów, którzy wcześniej zadeklarowali, że słyszeli i potrafią korzystać z etykiet, wykorzystuje tę wiedzę podczas zakupów. AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 «Większość zapytanych wiedziała o trzech podstawowych kryteriach uwzględnianych na etykietach, a 80% badanych prawidłowo je określiło. Oprócz tego respondenci błędnie wskazali, że na etykiecie znajduje się rozmiar opony (53%), miejsce produkcji (17%) lub cena (8%) - dodaje Robert Krotoski. «Dodatkowo jedna piąta zapytanych nie wierzy w informacje zawarte przez producentów na etykietach i uznaje je za formę reklamy». Jak odczytywać etykietę i co oznaczają zawarte tam oceny? Zawarta na etykiecie informacja o efektywności paliwowej określona jest na kolorowej skali literami od „A” do „G”; zaznaczona na zielono pozycja „A” oznacza najwyższą klasę oszczędności paliwa, a czerwone „G” - najniższą. „Aby prawidłowo odczytać podany na etykiecie wynik testu efektywności paliwowej, trzeba tylko pamiętać, że różnica w spalaniu pomiędzy skrajnymi klasami jest zauważalna dla naszego portfela. Zakładając średni przebieg na poziomie 15 000 km, rocznie oznacza to w najlepszym przy- padku oszczędność na poziomie około 80 litrów, co daje oszczędności na poziomie około 380 zł - zauważa Robert Krotoski z Allegro.pl. Dodatkowo na spalanie wpływa także ciśnienie w oponach. Niższe o 20% od zalecanego przez producenta samochodu powoduje, że zużycie paliwa wzrasta o około 1,7%. Specjaliści radzą, aby kontrolować ciśnienie w oponach przynajmniej raz w miesiącu. Polacy najczęściej kontrolują ciśnienie właśnie przy okazji wizyty na stacji benzynowej (52%) - wynika z badań przeprowadzonych przez serwis Allegro.pl. Równo 40% dokonuje pomiaru przed dłuższą podróżą, a 11% zleca tę czynność mechanikowi przy okazji wizyty w serwisie. Natomiast umieszczone na etykiecie do opony dane na temat poziomu generowanego przez ogumienie hałasu – wyrażone w decybelach – wydają się nie być istotną informacją dla ankietowanych. Znalazły się bowiem na końcu listy najważniejszych kategorii, według których respondenci wybierają produkt. Ostatnim kryterium określonym przez etykietę jest przyczepność na mokrej nawierzchni. Oznacza to sprawność hamowania danej opony, która oceniona jest w zakresie od „A” do „F” (gdzie klasy „D” i „G” nie obowiązują dla samochodów osobowych). „Przy prędkości wynoszącej 80 km/h droga hamowania samochodu wyposażonego w komplet opon klasy F jest o 18 metrów dłuższa niż samochody wyposażonego w opony klasy A - dodaje Krotoski. „Pamiętajmy jednak, że normy europejskie nakładają na producentów obowiązek informowania o zaledwie kilku ważnych parametrach. Pozostałe informacje takie jak wytrzymałość, odporność na zużycie, przyczepność na suchej nawierzchni czy odporność na aquplaning należy uzupełnić we własnym zakresie na podstawie wyników testów niezależnych organizacji”. Materiał prasowy Allegro.pl NOWOŚCI Analizator diagnostyczny ScopeTester 5 W ofercie DeltaTech Electronics znalazł się nowy analizator diagnostyczny ScopeTester 5. Jest to pięciokanałowy tester oscyloskopowy, współpracujący z komputerami PC. W przeciwieństwie do tradycyjnych oscyloskopów umożliwia ciągły zapis przebiegów (bez czasów martwych) co zwiększa możliwości diagnostyczne. Dostępne zakresy pomiarowe pozwalają mierzyć napięcia obwodów występujących w pojazdach. Mogą być to zarówno czujniki jak i elementy wykonawcze, ale także inne akcesoria jak np. sondy, cęgi prądowe, specjalne czujniki diagnostyczne. Wycieraczki hybrydowe Denso z adaptorem 9x4 Firma Denso rozszerzyła ofertę o wycieraczki hybrydowe z mocowaniem 9x4 i 9x3. Nowy adaptor umożliwia wymianę większości standardowych wycieraczek na wycieraczki hybrydowe. Dotychczasowa oferta wycieraczek hybrydowych Denso (numery katalogowe zaczynające się od liter DU-...) umożliwiała zastosowania tylko w tych modelach samochodów, które posiadały adaptor 9x3. Najnowsze rozszerzenie programu wycieraczek hybrydowych dla rynku wtórnego objęło model wyposażony w dwa adaptory – 9x3 oraz 9x4, dzięki któremu wycieraczki hybrydowe mogą być montowane w jeszcze większej liczbie pojazdów. Wszystkie dotychczasowe numery wycieraczek hybrydowych rozpoczynające się symbolem DU zostaną zastąpione numerami katalogowymi z symbolem DUR. Z uwzględnieniem obu adaptorów: 9x3 i 9x4, program obejmuje obecnie 11 nowych numerów katalogowych dla samochodów z kierownicą po lewej stronie. Zastosowanie nowego mocowania zwiększyło liczbę zastosowań o dodatkowe 10%. Adaptor 9x4 posiada dodatkowy zacisk mocujący, który zapewnia łatwy i pewny montaż na ramieniu wycieraczki o rozmiarze 9x4. Rodzina reflektorów Cibié. W ofercie firmy Valeo powstałą nowa linia dwunastu reflektorów dodatkowych serii Super Oscar LED opracowanych z myślą o pojazdach użytkowych. Oferowane są one pod należącą do Valeo znaną marka Cibié. Nowe lampy Cibié wyróżnia użycie w nich wysokowydajnych diod LED jako źródła światła. Pozwoliło to zmniejszyć wymiary reflektorów i zredukować ich masę nawet o 1 kg. Diody te oddają światło zbliżone barwą do światła dziennego oraz cechują się znacznie mniejszym zużyciem prądu i niezwykle dużą trwałością. Reflektory Cibié Super Oscar LED są dostępne w wersji podstawowej oraz w opcji (dłuższy i szerszy zasięg wiązki światła, zintegrowane światło pozycyjne LED). Niezależnie od charakterystyki technicznej, do wyboru są 4 wersje kololorystyczne obudowy, każda z osłoną z logiem Cibié LED. Lampy te mogą więc być ciekawą propozycją dla tych, którzy cenią sobie styl, indywidualność i możliwość wyróżnienia swojego pojazdu. Wszystkie reflektory są odporne na wibracje, wodę, ekstremalne warunki pogodowe, korozję. By to osiągnąć konstruktorzy nie oszczędzali lamp w trakcie testów poddając je takim próbom, jak zanurzanie w wodzie na głębokość 30 cm na łączny czas 1 godziny, wystawianie na działanie temperatury 50°C na okres 500 godzin, czy wystawianie na okres 400 godzin na działanie mgły solnej w temperaturze 35°C. Czujniki układu sterowania silnika w praktyce warsztatowej Nakładem Wydawnictwa Komunikacji i Łączności ukazała się najnowsza publikacja „Czujniki układu sterowania silnika w praktyce warsztatowej. Budowa, działanie i diagnozowanie za pomocą oscyloskopu” autorstwa Geralda Schneehage. Jest to fachowy poradnik, w którym opisano blisko trzydzieści rodzajów czujników wykorzystywanych we współczesnych elektronicznych układach sterowania silników o zapłonie iskrowym i samoczynnym. Autor opisuje budowę, działanie i diagnozowanie czujników za pomocą oscyloskopu. Cennym materiałem są zwłaszcza ilustracje obrazujące przebiegi sygnałów poszczególnych czujników – zarówno prawidłowe, jak i nieprawidłowe - oraz schematy elektryczne połączeń poszczególnych czujników. GRUDZIEŃ 2014 AUTO SERVICE MANAGER 37 NOWOŚCI Limitowana seria żarówek Osram Dla kierowców, którzy lubią światło o biało-niebieskiej barwie, jak w reflektorach ksenonowych, firma Osram przygotowała nową, limitowaną wersję żarówek Cool Blue Intense. Żarówki Cool Blue Intense Limited Edition charakteryzują się większą ilością wytwarzanego światła (do 30 proc. w porównaniu do żarówek standardowych) o temperaturze barwowej do 4200 K (najwyższa dopuszczalna dla żarówek halogenowych). Do wyboru są dwa typy – H4 i H7. Oba są dostępne w atrakcyjnych, niebieskawych opakowaniach z tworzywa, mieszczących dwie żarówki. Limitowana wersja żarówek Cool Blue, podobnie jak znana już wersja, ma homologacje ECE i DOT, a bańka żarówki ma kobaltową powłokę. Nowością w limitowanej odmianie jest srebrzysta, lustrzana główka żarówki nadająca jej nowoczesny i stylowy wygląd. Nowe wersje urządzeń do kontroli geometrii kół Firma LAUNCH Polska sp. z o.o., wprowadza do oferty nowe, urozmaicone wyposażeniem wersje przyrządów do pomiaru i kontroli parametrów geometrii ustawienia kół i osi pojazdów. Najprostsze wersje urządzeń opartych o kamery CCD dostępne w cenie już od 15 900 zł netto, a urządzenia pracujące w technologii pomiaru 3D już od 21 900 zł netto. Nowe opakowanie dla zestawów mocowań MONROE® MK i ochronych MONROE® PK 38 Tenneco przedstawiło nowe opakowanie dla swoich popularnych zestawów mocowań (MK) i ochronnych (PK) Monroe®, które jest częścią globalnej inicjatywy mającej na celu ujednolicenie opakowań marki Monroe i podkreślenie roli Tenneco, jako wiodącego dostawcy oryginalnych komponentów układu zawieszenia. Zestawy mocowań Monroe MK, w formie pojedynczych opakowań, zawierają części górnego mocowania – w tym mocowania kolumn, łożysk itp. – służące do wymiany kolumn zawieszenia oraz amortyzatorów z siedziskiem sprężyny. Zestaw Ochronny Monroe PK zawiera wytrzymałe osłony, chroniące sworzeń amortyzatora lub kolumny, oraz odboje, które pomagają udoskonalić stabilność jazdy i zapobiegać uszkodzeniom amortyzatorów lub kolumn w przypadku nadmiernego ruchu układu zawieszenia. Te zestawy są dostępne w podwójnych opakowaniach, dzięki czemu można wymienić przednie i tylne komponenty pojazdu. Nowe zestawy ochronne PK oraz mocowań MK Monroe, wprowadzane właśnie do dystrybucji w całej Europe, uzupełniają świeżo przedstawioną, nową szatę graficzną obejmującą swoim zasięgiem wachlarz amortyzatorów Monroe Magnum, Monroe Van-Magnum oraz Monroe Original. Normalne zużycie łożysk zawieszenia oraz pozostałych elementów górnego mocowania może prowadzić do niepożądanych hałasów i drgań oraz do utrudnionego powrotu koła do normalnej pozycji po przebyciu manewru skręcania. Podobnie, bez sprawnie funkcjonującej osłony, tłok amortyzatora lub kolumny zawieszenia może AUTO SERVICE MANAGER GRUDZIEŃ 2014 ulec skorodowaniu, co potencjalnie mogłoby doprowadzić do awarii uszczelki. Zużycie odboju amortyzatora lub kolumny zawieszenia może skutkować rozciąganiem się układu, co w efekcie może doprowadzić do potencjalnie niebezpiecznego ruchu rzeczonego układu. Tenneco zaleca, aby nowe zestawy mocowań MK i ochronne PK Monroe stały się częścią każdorazowej operacji wymiany amortyzatorów i kolumn zawieszenia. Ponadto, zestawy te mogą się przyczynić do wydłużenia okresu użytkowania amortyzatorów.
