Region którego miało nie być. Paradoksy tożsamości województwa

Tomasz Zarycki
Anna Tucholska
europejskim1
Opublikowano w7
8
9 :(
)
"
+
, rencji „Regiony,
regionalizm i Unia Europejska” zorganizowanej przez Wolny Sojusz
./
0
1
2
34567556
Katowicach, Katowice. 2004 s.76-89
cowania jest jednak przede wszystkim wskazanie na
niektóre, charakterystyczne dla wielu innych regionów kraju, cechy polskiego
!
kowania procesu regionalizacji i ewolucji
"
#
na uwaga zostanie zwrócona na
$
%
regionalnych w wielu
"
kowaniami historii
&
'
wyrywkowe i arbitralne.
!
" -
!
%
#
$
#
"
" &
%
&
" &
le w krajobraz polskich regionów, z roku n
!
%
#
"
"
#
&'
(
#
2
!
!
# %
&
nie jest to przypadek uni
) &
"%
!
*
#
#
&
+
%
&
wi"
%
,
,
*!
"
!
&
-./
0
$
#
#
!
"
#
!
nych przez stosunkowo
1
!w projektu badawczego pt. New regional
"1
0
#
identities and strategic essentatism,
2001-2003.
2
!
,#3 $
Kraju: Dwa
#
2
"
'4 4
3
&
2
!*
(
5 5
$
(
)
3 $
'
4
2
*w: Reforma Terytorialnej Organizacji
' 4
66
1
#
!
!
&
$
&
%
& -
4 #
"
;
<
%
"
!
&
i ze
#
#
"
#
"
!
obszary pogranicza, na których dochodzi do najintensywniejszej interakcji z
,
go p
&
# #
!
&
%
" #
"
%
;#
<
0
&
&
%&
"
"
%
% #
3
#
;
"
< "%
$
%
%
&
#
==
#
&
W efekcie tych i innych czynników ten jeden z najstarszych regionów Polski
"
#
"
&
#
rozpoznawal
!
"
!
"
4 #
2!
(
!
!
#
#
2!
3
(
# !
&
#
#
#
#
W trakcie projektowania regionu mówio
"
"
propozycjach nazwy województwa: po pierwsze o zachowaniu dotychczasowej
;
!
<
"
;
wództwie staropolskim",
;
!
"
<
7
„województwo kielecko-radomsko- "
<
& ; jewództwo
kielecko-sandomiersko- "
<
cjach
#
"
#
nego
0 #
&
%
Kielce. Z drugiej jednak strony, relatywna s # %
powodowa
&
&
!
% "
"
>
!
> "
"
Radom !
województwa. Atutami w regio
&
4
%
"
!
#
& 3.
0
#"
%
!
2
%
#
województwa. Roz &
(% &
#
na przyk
2
"
"
'
?
@ "
>
! %
" &
"
%
!
!
"
%
&
#
0
#
% &
!
"
wym. Jak wiadomo, reforma terytorialnej
organizacji kraju z 1998 r. pomimo wcze
j inicjatorów w
"
!
!
!
! #
"
% !
$
"
!
3
*
!
region ziemi sandomierskiej (jako
&
:
%
!
!
3
staropol
A=A
!
? !&
"
!
"
2
"
#
#
# 7
w wieku XVIII #
C
#
?
4
—
!
!
#
"
9
A=A - ,
-B/ :
C
#
#
-Sa
4
AA
"
-B/
AA
2
regionalnych elit polityczno-administracyjnych czy, szerzej, instytucjonalnych, ze
!
"
!nych regionów
!
!
) #
#
"
!
!
C
!
%
"
!
;
!
<
#
Sta
? "
*
*
&
&
%
> "
!
> "
#
"
!
"
" nak inaczej. Jak wska
!#
> "
"
,
#
"
owanie
!
"
! go nie tylko nazwa, ale samo istnienie nie
#
C
&
##
"
> "
+
& "
- o losie „duchowej
stolicy Polski" p
;
<
"
!
*
!
5!
@
> "
!
!
"
% alone, wy
%
#
@
%
%
&%
$
*
7; --D
"
!
podz !
A=A AA
&
%
"
0
"
E
5
-B/ 9
:
"
#
!
"
!
!
$
!
"
(
ymi"4.
=
&
!
!
"
#
"
ko
F 4-G
4H)
$
wiado
!
&
"
#
wstawien
F
C
!
rcie dla
"
%
&
regionu, ale tak&
$
"
%
elementów procesu re
*
& #%
wego5
politycznych w pro
politycznych
@
nad
:
%
!
&
!
"
nie chodzi zwykle o argume
!
administra
#&
lizowanej stolicy regionu.
, #
"
'
maja 2001, red. J. Wijaczek,Kielce 2001
?
!
szerzej w: T. Zarycki, Region
5
! %
argumentami kulturowymi (tj.
9#
!
"
!
!
!
&
frakcjami elit polityczno?#
%
4
&
#
# &
elit
!
m.in. uzasadnieniami
:+
!
!
E
"
"
!
"
turowe czy
(
=
"
%I'
C
J
u z modelu Pierra Bourdieu do analiz regionalnych
! politycznych, Warszawa 2002.
3
2. Spektakularna a
4
spekta
(
#
!
--D
"
%
3
"
' &
&
#
#
! %
"
!
&
&
!
"
!
"
#
charakterystycznym dla polskiego regionalizmu jako takiego.
? !&
#
"
&
nowych województw6
"
#
!
,
"
!
!
#
&
2
%
H
&
C
?#
4
- Komitet
?#
!
C
!(
"
#
! " @ "
?
&
#
"
#
AWS-UW zadek
!
"
4 #
# 2!
!
"
#
'
?
!
!
@ "
skiej. Jego grupa
2
"
#
F 4 G
K
! F 4 !
opo
"
#
!
"
w zgo
!
#
#
66
#
"
!
@ "
;
<,
;#
<
województwa, za zdecydowane p
!
"
" #
F
C
!
&
" ;# 2 <
!
#
"
C
!
wysokie poparcie
#
666
,
"
&
&
#
66
3
&
#
"
' &
"
% &
#
!
!
&
#
2!
4
!
#
# !
wojewódzkiego pod koniec 1998 r. Zgodnie z omawianymi
&
#
#
"
&
!
"
F 4
"
!
&
10 radnych w 45!
G
%
4
!
,
4H)
*
4
9
*4H G Pracy i KPEiR). Najciekawszym
#
#
!
@ "
!
#
& 6L
!
&
"
!
0 &
pod
%
%
!
@ "
"
#
!
(
"
!
$
&
organizacja regionalna nie posiada !
&
wicieli
w Sejmie7
!
nie
6
?
! #
!
#
organizacji kraju pisze obszernie 3 $
Ruchy regionalne czy bunt elit? Obserwacja
*w: Decentralizacja terytorialnej organizacji kraju:
*
*
ustawodawstwo, red. G. Gorzelak, Warszawa 1999.
7
$
&
#
(5% dla partii i 7% dla koalicji), którego przekroczenie dla organizacji regionalnych w skali kraju
4
2
Przy
regional
!
4
!
G
!
#
%
&
%
!
"
!
(
*
!
#%
-BBL
74H) F 4
@ "
"
C
&
specyficznego przypadku, w
kalnym parlamencie nie zasiedli radni z listy
!
"
!&
!#
nymi, ale w swej istocie odbiciami
Sejmu RR + &
#
!
&
"
!
le organizacji
regionalnej, pokazuje kolejny z paradoksów polskiego regionalizmu. Mobilizacja
ruchów politycznych zdefiniowanych region
"
#
szczególnie silna, przynajmniej w czasie reformy regionalnej, wcale nie tam gdzie
&
! %
(
&
0
"
"
gdzie
per
!
#
#
2!
przede wszystkim przez elity polityczno-administracyjne wytworzone przez
#
&
&
?
&
% &
!
!
@ "
"
#
C
(
!
&
#
!
(
nomiczny. Jednak w obu tych wymiarach na
"
2!
"
"
# %)
#
#
"
(
nacechowa
!
!
# %
!
$
#!
#
#%
nie województwa
"
*
&
&
&
"
&
!
*
3
%&
#
#!
#
#
!
#
"
!
$
C
&%
&
%
(
dla dyskursów regionalnych
!
&
ogólnonarodowym. Re
"
"
# % (!
&
2!
$
&
"
;
< *
& #%
#
go z ostatnich wyborów
7 ;C
*
!
! # #%
#
M!& M
nia, a przede
&
wieka z
'
# #
stematyczni
"
!&
!
komunistycz
M
!
M
#
2
2stwa socjalistycznego"8.
' &
#
! %
!
"tokrzy&
"
%
obsza !
*
C
zdefiniowanej jako peryferia przede wszystkim centra Warszawy i Krakowa, które
+
&
jest
--
!
&
*
4
&
"
!
#
8
?
#
# !
Ojczyzna" sygnowane przez Ruch *
,,;C
< C04,,;4
%M
D6< 3
# !
!
& 0 za
?* C*0-OP, KPEiR,
<z dn. 20 VII 2002].
;C
?
*
9
:N;4
H
5
"
giczn
% #
&
;
#
<
#
2
";
#
<
# "
wszystkich regionów kraju, tak rola Krakowa jest bardziej specyficzna, bo
*
-wschodniej.
$
(
!&
"
#
!
&
"
&
#
ekonomiczny i administracyjny aspekt. W odniesieniu do Krakowa pretensje
"
#
#
nej. I tak
&
C
!
#
9 "
kowanie wydatków
# &
:
!
!
C !
"
#
!#
Jednym z
!
"
C
#
"
!
"
!
C
,
#
&%
&
;
!
"
<
;'
<
0
C
7M
F
# I+
C
MBaba Jaga w
"
"
"#
3
!#
"
#
< ?#
;
<
&
„krakowskiego imperializm <
" !
!
C
"
#
#
*
E
&
% &
#
"
&
&
"&
tp.
!
&
"
&
*
"
&
('
?
$
&
;
"
ecyficzny klimat. Nie pasuje on do Mazowsza,
'
% +
0
&
C
? #
&&
C
%&
# dziej otwarci"9.
$
&
%
"
!
&
#
silniejszych „centrów" i strategiami wiktymizacyjnymi,
"
#
!
&
!
&%
&
"
"
"
&
"
Media wojewódzkie z jednej strony prowa
"
2
" #
#
2!
,
&
#
"
#
!
"
ie wyda
"
&
>
2
"
C
(
!
'
%
wy stosunek
„
C
< C
C
!
"
--D
#
!
!
Wspól
@ "
$
"
%
#
4
!
#
#
# '
Olszewskiego, lidera Wspólnoty. W okresie „walki o województwo" nazwisko
tego, wówczas 29-letniego,
4
"
"
#
$
F 4-ZChN
%
le ruchu
+
9
Rozmowa z Mariuszem Olszewskim, 5 lipca 2002 r.
6
"
,
"
!
#
rów &
#
o wo
!
!
"
#
!
?
C
F
'
&
&
(
"
C
!
-prawica. G #
*
!"
"
!
!
*
?
!
"
!
!"
"
&
!
!
E
'
!
C
"
! F
" "
&
'!
woje !
wspo
%
&
ruchów zapo
%O
*
#
#
*
"
&
%
#
)
#
;#
"
&
+
?
*
!
!
&
&
%
ak
"
4
@ "
GE< G
J+
'
,
-media, a
"
G "
#
7
!
"
;0
reformy
"
#
#
#
"
C
&% &
!
"
"
"
<
#
#
"
&
"
%
$
&
&
priorytetowych wy
"
&
!
"7
&
"
"
!
!
"
#!
&
&
*
"
2
kujawsko-
!
2
"
-mazurskie10.
9
:
!
a
% &
&
&
instytucjach: uniwersytecie i lokalnej stacji telewizyjnej. Pierwszy z projektów utworze
G
@ "
" # %
# %
"
%
!
# %
wódzkiego lobby na poziomie centralnym. Tak czy inaczej, Kielce
!
#
Problemy z powstaniem regionalnej stacji telew
!
(!
7+
#
C
#
"
%
&
&
!
"
;
<
!
!
"
" narodowej. Tam, niekiedy, pomimo
2
centralnego wsparcia takich inicjatyw, jak regionalny uni
telewizyjny.
$
2
" "%
"
"
&
!
%
10
Na podstawie analiz zawartych w pracy M. Miazgi, #
"
' !
*Warszawa 2001.
'
7
=
prezydenta
Kielc,
%
&
Wojciecha Lubaw
%#
#
2
"
#
telewizyjnego do czasu uruchomieni
!
2
"
&
%
#
,
!
" 3 #" $ "
zoryk11.
?#
%
!
"
4 # 3 # $
"
#
8 sej Górze "
$
spektakularnych przejawów akcji promocyjnej tego symbolu jest inicjatywa
#
C
3 # $
>
-finansowych
realiz
"
&
, 3 # $
"
tu bowiem do czynienia
%
!
#
3 # $
!
'
#
?
;0
3 # $ < F
F
,
, jako jeden ze znaków mocno kojarzonych z
"
"
"#
europejskiej (przeniesionej z antycznych, grecko-rzymsko-celtyckich oraz
2
2: &
!
nie w Kielcach dla dobra nas wszystkich"12.
$
"
#
!
&
!
!
&
&
!
*
%
!
#
# ru czy wspólnoty
z kul
,
,
"
ków
;
<
!
' &
! %
&
&
!&
poziomach, w tym przypadku w skali kontynentalnej. Polska i jej regiony,
3 # $
2 7;
#
& 3 # $
najbardziej rozwi "
%
&
%
%
&
;
&
;
"
#
"
"
< ;# #
"
ów
%
"
!
2
> "
"
kle symbolem azjatyckiego
ko rozumianym Wschodem
#"
<* !
#!
!
<
"
awiskiem
historii.
? !
3 # $
%
&
alnej
?
# szura reklamowa województwa, pt. Od paleolitu po XX/ wiek: „Jaskinia
neandertalczyków, wioska neolityczna, kopalnia krzemienia z czasów piramid,
&
A=1
!
pierwsza akademia techniczna, 10"
telitarna .6
<H
"
%
!
"
"
11
"
?
#
&
!
"
#
7
#
!
#
"
!
,
#
!& 8
98
5! :
C
h czy pasiaste pola
"
12
F ,
@ "
2
F ,
<
2
66J
C
3 # $
przyleci do Kielc? „Nasza Baba Jaga. Pismo
8
"
z
ju gospodarczego i technologicznego, to
Kolejnym lansowanym obecnie symbolem regionu jest scyzoryk. W tym
przypadku mamy do czynienia z niezwykle ciekawym, zorganizowanym wysi
#
2!
& #
" ' &
%&
!#
"
#
&
?
;
<# #
sposobem nazy
2! C
!
!
2!
5
0
;
<
#
4
2
"
nich elementów pozytywnych "
#
&
&
"
#
2!
C
+
"
"
4
#
"
&
"
%
&
demonstracyjne zamanifestowanie braku kompleksów. Liczne akcje promocyjne
%#
#
!
--D
#
"
&
symbolu scyzoryka. Rzeczywiste scyzoryki z napisem „Jestem scyzorykiem" z
jednej strony i „Wo
!
"
<
!
2
C
%
!
2
#
% &
zycznego w Kielcach pod
;C
! <
& #
%
& ;P
M
C
! M
#
%
M
M
"
%
4
#%
%
" !
!
C
#
'
&%
&
&#
2<13
!
#
#
#
!
&
!
"
%
!
=
'
?
&;
E
# 4
4
!
"
<14.
=
2
#
&
#"
jed
!#
#
zorgani
!
#
K ! ? #
!
&
#
=
*
%
&
&
pew
i re
!
%
pro
&
"
7;@ "
-jakie dobre!",
;'
@ "
< ;$ #
4
< ;>
- swego nie
zna < 4
!
!
#
#
tylko sygnalizujemy zagadnienie.
,
&
%
&
#
&
2!
"
#
!
elkie znaczenie
tak sil
#
2!
# 2
66
&
!
"
3
#
6/6
#
%
"
&
C
!
2
"
#
2
C
*
-L
!
;
<
H
9
"
!
erwszy z kieleckiego
13
'
'
, proboszczem
parafii, gwardianem Zakonu Ojców Kapucynów, 5 lipca 2002 r.
14
Rozmowa z Mariuszem Olszewskim, 5 lipca 2002 r.
jednej z kieleckich
9
!
! 4
C
charakterystycznych
&
!
miejsc
"
!&
.*
#
"
(
#
%
:3
C
!
miasta - ul. Sienkiewicza
;#
<>
; <- #
JL
#
i
JL #
2
Kadzielni. 4%
"
#
&
&
,
"
!
2
&
&
%
"
'
?
@ "tokrzyskie.
Dziedzictwo Kulturowe15 $
5 &
?
& ;
!
#
!
Przeznaczona je
!
!
#"
%
&
cyjnej: edukacja regionalna dziedzictwo kulturowe w regionie, na wszystkich etapach nauczania". Wydanie
"
@ "
G
!
C
+
"
"
re
"
?
&
!
&
#
"
!
"
%
%
%
G "
!
"
&
kich walorach edytorskich. Skala tego paradoksu,
ale i w pewnym sensie jego uwa
porównania sytuacji w wojewódz
"
!
> %
&
#
wo tradycji regionu
!
&
!
&
"
"
&
!
&kowymi
"
2
"
!
" 2
'
4
Rybnika16. Jest on jedynym ich autorem i wydaje je w ramach kierowanego przez
#
;@
F3>< 3
"
kryty
!
F
&
4
&
&
!# #
"
&
"
bie
interpretacji, wyboru tematów, tekstów, ilustracji czy wreszcie wariantu gwary
17
9
&"
:
"
$
& 4
!#
&
!#
#
#
&
"
0
"#
&
#
% 3 %
&
(%
&
"%
!
&"
powszechnie akceptowanego programu edukacji regionalnej i dopasowanego
2
"
!
"
3
&
"
#
paradoksal
"
#
+ &
%
#
&
!
#
!
&
"
15
+
?
@ "
)
16
,#
' 4
Rybnik 1998.
17
'
2
4
5 ?
C
na ziemi (opisanie 8
(
#
J
66
9,
66J
10
0
nej.
&
"
&
B %
&
!
!
&
"
#"
"
"
&
program
edukacji
&
"%
"
!
%
&
!
!
$
%
Ewentualny
#"
"
"
!
#
I )
-
=
!
%
&
"
"
!
#" '
4
!
&
&
historycznymi granica 5!
@
!
administracyjnie zdefiniowanym regionem.
Sytuacja w województwi
"
" "
4 # %
&
"
%
#
&
%
enia w omawianym zakresie. Trudno
%&
@
# !&
&
#
(
!
&
#
#
#
"
&2
*
" "
2
#
mo
&
!
"cznika. I
"
"
?
(
!
"
#
;#
ukowego na sesji naukowej 23 maja 2001 r. 'Region
"
'
%IM
<F
&
& ;
&
twem kulturowym". C 2
7;*
'
E
"
Czytelników =
„euro
<
C
#
&
!
"
G
%&
"
E
$
!
2
@ "
&
%
<
"
na terenie wojewódz
0
zwr! %
&
"
&
#
,
C
4
!
"
'
ehistorycznej nosi
(
C
#
=
!
!
"
&
*
# !
)
&
C
;
<
,
%
&
obecnego prezydenta Kielc, Wojciecha Lubawskiego. W odniesieniu do okresu II
? "#
"
;5
#
<
;H
K !
*
cie", w którym kilku
znanych obywateli regio
%&
#
, ! %
"
"
"
darzenia z
!
G
"
mek
!
?
@ "
& #
!
;4
# "< ,
!
%
&
;#
!
<
--D
=
"
budyn
4
"
"
&
!
!
&
%
11
?
&
"
!
jnych. Za
„po
<
7 ;
"<
;
!
4
<
"
!
terytorialnej „wojewódz
<
*
;
@ "
4 #
%
<
& niem na siebie wszystkich map z
!
"
2
! *
'
"
stawiony „maksymalny
"
< !
& #
% !
&& #
;
C
< C
;
!
"
<
!&
"
wództwa
"
#
!
;#
historycznego". Zamieszczone obok mapy „pytanie kontrolne" dla ucznia brzmi:
;>
&
!
I<
F
%
" "
cji istnienia obiektywnych
historycz
!
na „sztuczne" i „historyczne" granice administracyjne.
C
"
;
wojewódz
"
<)
!
#
!
% &
#
!
"
&
--B
!
#
#
"
# !
!
>
&
jego dwa pola symbolizo
"
"
%
szczególnej symbolicznej roli przypisywanej tradycji sandomierskiej w
województwie. M &
#
! %
#
C
"
"
4
+
!
&
# #%
!#
wykorzystania reprezentowanych przez sandomier
"
#
#!
!
!
%
>
&
:
"
'
;
&
!
!
"
#
&
!
"&
&
& #%
,
<
&
!
!
?
@ "
"
<F
94
decydowanie krytycznie
*
& ;
#
"
"
óry
"
&
"
&
!#
!
"
!&
"
!
"
"
5. Podsumowanie
5!
#
#
!
!
"
$
"
!
"
w wielu wymia
%
"
!
#
"
&
$
!
#
urowym i
ekonomicznym, co kompenso
instytucjonalnego jako cechy konstytutywnej regionu. Z tego samego punktu
&
5!
@
znacznym stopniu odwrotno
!
"
+
bego, bardziej politycznego
9
: &
"
!
*
% )
%
&
"
"%
!
,
,
*!
'
!
0
&
&
niki
polityczno0
5!
@
nowe
!
; #
&
<
!
&
"
12
$
"
#
&
!
$
!
"
!
&
"
&
%
4 # %
&
&
&
!
&
&
2
&
"
%
"
,
; #
!
"
%
!
&
!
&
"
#
!
%
<
przyno %#"
&
%
;
G E
"#
<I ?
%
>
(
"ki
o pytanie
13