Droga do wielkoŹci Polski wed∏ug Juliana Tuwima

A.66
Utwory literackie
Droga do wielkoÊci Polski wed∏ug
Juliana Tuwima
Ma∏gorzata Zych
Pomys∏ na ciekawà lekcj´
Droga do wielkoÊci Polski wed∏ug Juliana Tuwima – na podstawie
fragmentu poematu Kwiaty polskie.
Cel ogólny
Doskonalenie umiej´tnoÊci analizy i interpretacji tekstów kultury.
Wykorzystanie poznanych poj´ç w refleksji o literaturze i wartoÊciach.
Cele szczegó∏owe
Uczeƒ:
✓ opisuje odczucia, jakie budzi w nim utwór Juliana Tuwima;
✓ wskazuje nadawc´ i odbiorc´ w utworze;
✓ okreÊla form´ wypowiedzi i typ liryki;
✓ nazywa Êrodki stylistyczne i omawia ich funkcj´;
✓ redaguje w punktach postulaty dotyczàce przedstawionej
w utworze wizji przysz∏oÊci kraju;
✓ wskazuje warunki niezb´dne do realizacji programu poety;
✓ analizuje problematyk´ utworu i ocenia jej aktualnoÊç;
✓ podaje propozycje rozwiàzania problemów spo∏ecznych
i politycznych kraju.
Kszta∏cone umiej´tnoÊci
✓
U240512
Temat lekcji
✓
Metody, techniki
i formy pracy
✓
✓
✓
✓
Ârodki dydaktyczne
✓
✓
✓
✓
✓
komunikacja na poziomie grupy i klasy
rozumienie, wykorzystywanie i refleksyjne przetwarzanie
czytanych tekstów kultury
klasyczna problemowa (klasyfikacja wed∏ug Szloska)
metaplan
wyk∏ad informacyjny
praca zbiorowa i w grupach
karty pracy dla grup (zadania 1–5)
tekst utworu Kwiaty polskie Juliana Tuwima – fragment
Modlitwa (za∏àcznik 1)
schemat metaplanu na du˝ym arkuszu papieru dla ka˝dej
grupy (za∏àcznik 2)
du˝e arkusze papieru, kolorowe mazaki dla ka˝dej grupy
kartki w trzech ró˝nych kolorach i o ró˝nych kszta∏tach
(owale, ko∏a, prostokàty), klej
Czas trwania zaj´ç
90 minut
Uwagi
Ze wzgl´du na poruszanà problematyk´ lekcja powinna byç
przeprowadzona w klasie III.
J´zyk polski. Skuteczne nauczanie. Udany egzamin
s. 1
A.66
Utwory literackie
Przebieg zaj´ç
Etapy lekcji
Czas
w minutach
CzynnoÊci nauczyciela i uczniów
10
Podajemy temat i cele lekcji, informujemy uczniów o okolicznoÊciach powstania poematu Kwiaty polskie Juliana Tuwima.
Prosimy o przeczytanie fragmentu poematu (za∏àcznik 1).
Nast´pnie pytamy o indywidualne spostrze˝enia, refleksje
i odczucia, jakie wzbudzi∏ utwór Tuwima, oraz dzielimy
uczniów na grupy.
Badanie
i przekszta∏canie
(I)
10
Uczniowie okreÊlajà form´ wypowiedzi oraz nadawc´ i odbiorc´,
pos∏ugujàc si´ odpowiednimi cytatami z tekstu, na tej podstawie nazywajà typ liryki (zadanie 1). Nast´pnie wyszukujà
w tekÊcie Êrodki stylistyczne, omawiajà ich funkcj´ w utworze
(zadanie 2).
Prezentacja (I)
3
Przedstawiciel jednej grupy odczytuje zapisane informacje,
pozosta∏e osoby s∏uchajà i uzupe∏niajà odpowiedzi.
Badanie
i przekszta∏canie
(II)
10
Uczniowie okreÊlajà problematyk´ utworu – wskazujà
w utworze fragmenty dotyczàce rozliczenia z przesz∏oÊcià,
teraêniejszoÊci – czasu, w którym poeta napisa∏ poemat
– oraz przysz∏oÊci kraju (zadanie 3).
Prezentacja (II)
3
Przedstawiciel jednej grupy odczytuje odpowiedê.
Badanie
i przekszta∏canie
(III)
10
Prosimy zespo∏y o przeanalizowanie stworzonej przez Tuwima
wizji przysz∏oÊci kraju i zredagowanie w punktach programu,
który poeta chcia∏ zrealizowaç w wolnej Polsce. Program
zapisujà na du˝ych arkuszach papieru. Nast´pnie udzielajà
odpowiedzi na pytanie, jakie warunki trzeba spe∏niç, aby
zrealizowaç ten program (zadanie 4).
Prezentacja (III)
10
Sprawozdawcy prezentujà wykonane plakaty, omawiajà
warunki konieczne do zrealizowania programu poety.
Badanie
i przekszta∏canie
(IV)
15
Prosimy uczniów, aby przedyskutowali w grupach, czy wizja
wolnej Polski stworzona przez Tuwima zosta∏a zrealizowana
(zadanie 5), a nast´pnie przedstawili swoje spostrze˝enia na
du˝ych arkuszach papieru w formie metaplanu (za∏àcznik 2).
Prezentacja (IV)
10
Sprawozdawcy referujà przebieg pracy swojej grupy, omawiajà spostrze˝enia i wnioski zawarte na plakacie oraz
odpowiadajà na pytania zadawane podczas prezentacji
przez innych uczniów lub nauczyciela.
Podsumowanie
9
Podsumowujemy prac´ grup. Zbieramy wnioski ze wszystkich
plakatów, uczniowie zapisujà je w zeszycie. Zadajemy prac´
domowà.
s. 2
J´zyk polski. Skuteczne nauczanie. Udany egzamin
U240512
Wprowadzenie
A.66
Utwory literackie
Zadania dla ucznia
1. Ustalcie, kto i do kogo zwraca si´ w utworze Juliana Tuwima oraz jakà form´ ma
wypowiedê podmiotu lirycznego. Swoje spostrze˝enia poprzyjcie odpowiednimi
cytatami oraz uzupe∏nijcie poni˝szy schemat i zdanie.
ODBIORCA
U240512
NADAWCA
FORMA MONOLOGU LIRYCZNEGO
Ze wzgl´du na form´ wypowiedzi utwór jest przyk∏adem .............................................,
a ze wzgl´du na adresata ma charakter ............................................. .
J´zyk polski. Skuteczne nauczanie. Udany egzamin
s. 3
A.66
Utwory literackie
2. Wypiszcie z poematu przyk∏ady Êrodków stylistycznych i wyjaÊnijcie ich znaczenie
w utworze.
Nazwa
Cytaty
ObjaÊnienie znaczenia
Epitet
Apostrofa
PrzenoÊnia
Porównanie
Powtórzenie
3. OkreÊlcie problematyk´ utworu. Wska˝cie fragmenty, w których poeta rozlicza si´
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
20-lecie mi´dzywojenne
II wojna
Êwiatowa
okres powojenny
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
s. 4
J´zyk polski. Skuteczne nauczanie. Udany egzamin
U240512
z przesz∏oÊcià, odnosi si´ do czasu napisania poematu i przedstawia wizj´ przysz∏oÊci.
Utwory literackie
A.66
4. Przeanalizujcie program, który Julian Tuwim chcia∏ zrealizowaç w powojennej Polsce.
Zapiszcie w punktach na du˝ym arkuszu papieru jego postulaty. OkreÊlcie warunki,
jakie nale˝y spe∏niç, aby ten program móg∏ byç zrealizowany.
5. Zastanówcie si´, czy wizja wolnej Polski stworzona przez Juliana Tuwima zosta∏a
zrealizowana w czasach wspó∏czesnych. Przedyskutujcie to zagadnienie w grupie
i opracujcie je w formie metaplanu. Swoje spostrze˝enia i wnioski zapiszcie na kolorowych kartkach ró˝nego kszta∏tu i przyklejcie je w odpowiednich miejscach schematu na du˝ym arkuszu.
Praca domowa. Napisz rozprawk´, w której ustosunkujesz si´ do s∏ów Cypriana Kamila
U240512
Norwida: „Ojczyzna to wielki zbiorowy obowiàzek”.
J´zyk polski. Skuteczne nauczanie. Udany egzamin
s. 5
A.66
Utwory literackie
Test sprawdzajàcy
...........................................................
Wersja A
imi´ i nazwisko
Przeczytaj zamieszczony poni˝ej fragment poematu Kwiaty polskie Juliana Tuwima,
a nast´pnie wykonaj zadanie. Na prac´ masz 10 minut.
U240512
Wierszu, rodzona moja mowo,
Polsko, matczyne moje s∏owo,
Matko, dla której ˝adnych nigdy
S∏ów nie zna∏em prócz modlitwy,
Matko, co swemu niemowl´ciu
ÂlicznoÊci wÊpiewywa∏aÊ tkliwe,
Do dziÊ szumiàce w g∏owie siwej,
A ch∏opcu mazurkowe zwrotki,
Gdzie dêwi´k z oddêwi´kiem si´ sprzymierza∏,
Wprawiajàc serce w podziw s∏odki,
I nauczy∏aÊ go pacierza,
A potem „ty jesteÊ jak zdrowie” –
– A wszystko by∏o w jednej mowie,
W tej samej, którà dziÊ, struchla∏y,
Nadziei pe∏en i rozpaczy,
Âpiewam dwus∏owy hymn prostaczy,
Jakby to by∏ poemat ca∏y:
˚e Wis∏a p∏ynie… Wis∏a p∏ynie…
Matko i wierszu, i ojczyzno,
Umi∏owani trój-jedynie!
J. Tuwim, Kwiaty polskie, Warszawa 1977, s. 237.
1. Oceƒ prawdziwoÊç zdaƒ zapisanych poni˝ej. ZakreÊl P, jeÊli zdanie jest prawdziwe,
lub F, jeÊli zdanie jest fa∏szywe.
1. Wiersz rozpoczyna si´ apostrofà, która nadaje wypowiedzi podnios∏y
charakter.
2. Julian Tuwim oddaje w utworze czeÊç i ho∏d mowie ojczystej.
3. Podmiot liryczny wyra˝a t´sknot´ za dzieciƒstwem.
4. Podmiot liryczny schodzi na dalszy plan i nie ujawnia si´ w utworze.
5. W piàtym wersie autor zastosowa∏ przerzutni´.
6. W wierszu wyst´pujà wy∏àcznie rymy parzyste.
7. Monolog liryczny ma charakter bezpoÊredniego, osobistego wyznania.
8. Poeta wyra˝a szacunek i uwielbienie dla j´zyka ojczystego.
9. W utworze odnajdujemy nawiàzanie do fraszki Na zdrowie
Jana Kochanowskiego.
10. W dwóch ostatnich wersach poeta nawiàzuje do podstawowych
wartoÊci religii chrzeÊcijaƒskiej.
s. 6
P
F
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑ ❑
❑ ❑
J´zyk polski. Skuteczne nauczanie. Udany egzamin
A.66
Utwory literackie
Test sprawdzajàcy
...........................................................
Wersja B
imi´ i nazwisko
U240512
Przeczytaj zamieszczony poni˝ej fragment poematu Kwiaty polskie Juliana Tuwima,
a nast´pnie wykonaj zadanie. Na prac´ masz 10 minut.
Wierszu, rodzona moja mowo,
Polsko, matczyne moje s∏owo,
Matko, dla której ˝adnych nigdy
S∏ów nie zna∏em prócz modlitwy,
Matko, co swemu niemowl´ciu
ÂlicznoÊci wÊpiewywa∏aÊ tkliwe,
Do dziÊ szumiàce w g∏owie siwej,
A ch∏opcu mazurkowe zwrotki,
Gdzie dêwi´k z oddêwi´kiem si´ sprzymierza∏,
Wprawiajàc serce w podziw s∏odki,
I nauczy∏aÊ go pacierza,
A potem „ty jesteÊ jak zdrowie” –
– A wszystko by∏o w jednej mowie,
W tej samej, którà dziÊ, struchla∏y,
Nadziei pe∏en i rozpaczy,
Âpiewam dwus∏owy hymn prostaczy,
Jakby to by∏ poemat ca∏y:
˚e Wis∏a p∏ynie… Wis∏a p∏ynie…
Matko i wierszu, i ojczyzno,
Umi∏owani trój-jedynie!
J. Tuwim, Kwiaty polskie, Warszawa 1977, s. 237.
1. Oceƒ prawdziwoÊç zdaƒ zapisanych poni˝ej. ZakreÊl P, jeÊli zdanie jest prawdziwe,
lub F, jeÊli zdanie jest fa∏szywe.
P
1. Wiersz rozpoczyna si´ apostrofà, która nadaje wypowiedzi ˝a∏obny
charakter.
2. W dwóch ostatnich wersach poeta nawiàzuje do podstawowych
wartoÊci religii chrzeÊcijaƒskiej.
3. W utworze odnajdujemy nawiàzanie do fraszki Na zdrowie
Jana Kochanowskiego.
4. Poeta wyra˝a szacunek i uwielbienie dla j´zyka ojczystego.
5. Monolog liryczny ma charakter bezpoÊredniego, osobistego wyznania.
6. W wierszu wyst´pujà wy∏àcznie rymy parzyste.
7. W piàtym wersie autor zastosowa∏ przerzutni´.
8. Podmiot liryczny schodzi na dalszy plan i nie ujawnia si´ w utworze.
9. Podmiot liryczny wyra˝a t´sknot´ za dzieciƒstwem.
10. Poeta oddaje w utworze czeÊç i ho∏d mowie ojczystej.
J´zyk polski. Skuteczne nauczanie. Udany egzamin
F
❑ ❑
❑ ❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
❑
s. 7
A.66
Utwory literackie
Klucz do testu
Wersja A
Zadanie typu prawda/fa∏sz
numer zdania
podstawa programowa
– treÊci nauczania
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
II.2.5 II.3.1 I.1.7 II.2.2 II.2.4 II.2.4 I.1.6 I.1.7 II.3.2 II.4.2
kategoria taksonomiczna
B
D
C
C
B
B
C
D
C
C
poprawna odpowiedê
P
P
F
F
P
F
P
P
F
P
6
7
8
9
10
Za ka˝dà poprawnà odpowiedê – 1 punkt.
U240512
Schemat oceniania (propozycja)
10 pkt – bardzo dobry
8–9 pkt – dobry
6–7 pkt – dostateczny
5 pkt – dopuszczajàcy
0–4 pkt – niedostateczny
Wersja B
Zadanie typu prawda/fa∏sz
numer zdania
podstawa programowa
– treÊci nauczania
1
2
3
4
5
II.2.5 II.4.2 II.3.2 I.1.7 I.1.6 II.2.4 II.2.4 II.2.2 I.1.7 II.3.1
kategoria taksonomiczna
B
C
C
D
C
B
B
C
C
D
poprawna odpowiedê
F
P
F
P
P
F
P
F
F
P
Za ka˝dà poprawnà odpowiedê – 1 punkt.
Schemat oceniania (propozycja)
10 pkt – bardzo dobry
8–9 pkt – dobry
6–7 pkt – dostateczny
5 pkt – dopuszczajàcy
0–4 pkt – niedostateczny
s. 8
J´zyk polski. Skuteczne nauczanie. Udany egzamin
Za∏àcznik 1. Fragment poematu Kwiaty polskie Juliana Tuwima
A.66
Julian Tuwim
Kwiaty polskie
U240512
My, ludzie skromni, ludzie proÊci,
˚adni nadludzie ni olbrzymy,
Boga o innà moc prosimy,
O innà drog´ do wielkoÊci:
Chmury nad nami rozpal w ∏un´,
Uderz nam w serca z∏otym dzwonem,
Otwórz nam Polsk´, jak piorunem
Otwierasz niebo zachmurzone.
Daj nam uprzàtnàç dom ojczysty
Tak z naszych zgliszcz i ruin Êwi´tych
Jak z grzechów naszych, win przekl´tych:
Niech b´dzie biedny, ale czysty
Nasz dom z cmentarza podêwigni´ty.
Ziemi, gdy z martwych si´ obudzi
I brzask wolnoÊci jà oz∏oci,
Daj rzàdy màdrych, dobrych ludzi,
Mocnych w màdroÊci i dobroci.
A kiedy lud na nogi stanie,
Niechaj podniesie pi´Êç ˝ylastà:
Daj pracujàcym we w∏adanie
Plon pracy ich we wsi i miastach,
Bankierstwo rozp´dê – i spraw, Panie,
By pieniàdz w pieniàdz nie porasta∏.
Pysznych pokora niech uzbroi,
Pokornym gniewnej dumy przydaj,
Poucz nas, ˝e pod s∏oƒcem Twoim
„Nie masz Greczyna ani ˚yda”.
Puszàcym si´, nadymajàcym
Stràç z g∏owy ich koron´ g∏upià,
A warczàcemu wielkorzàdcy
Na biurku postaw czaszk´ trupià.
[...]
Piorunem ruƒ, gdy w imi´ s∏awy
Pysza∏ek chwyci broƒ do r´ki,
Nie dopuÊç, ˝eby miecz nieprawy
Mia∏ za r´kojeÊç krzy˝ Twej m´ki.
Niech si´ wype∏ni dobra wola
Szlachetnych serc, co w kl´sce wzros∏y,
Przywróç nam chleb z polskiego pola,
Przywróç nam trumny z polskiej sosny.
Lecz nade wszystko – s∏owom naszym,
Zmienionym chytrze przez kr´taczy,
JedynoÊç przywróç i prawdziwoÊç:
Niech prawo zawsze prawo znaczy,
A sprawiedliwoÊç – sprawiedliwoÊç.
Niech wi´cej Twego brzmi imienia
W uczynkach ludzi ni˝ w ich pieÊni,
G∏upcom odejmij dar marzenia,
A sny szlachetnych ucieleÊnij.
J. Tuwim, Kwiaty polskie, Warszawa 1977, s. 89–91.
s. 9
A.66
Za∏àcznik 2. Schemat metaplanu wed∏ug Franciszka Szloska
Czy wizja wolnej Polski stworzona w poemacie
Kwiaty polskie Juliana Tuwima zosta∏a
zrealizowana w czasach wspó∏czesnych?
Jak jest?
Jak powinno byç?
U240512
Dlaczego nie jest tak, jak byç powinno?
Wnioski
s. 10