To nie ksiądz, który pisał wiersze, ale poeta który został kapłanem.

To nie ksiądz, który pisał wiersze,
ale poeta który został kapłanem.
CEL: Zapoznanie harcerzy z twórczością
Przygotowała pwd. Urszula Cimoch
Temat: Jan Paweł II - poeta i dramatopisarz, który został kapłanem.
Forma/-y: gawęda, dyskusja, recytacja, gra, wywiad, quiz
Miejsce: harcówka
Przeznaczenie: harcerze, 20 osób
Czas trwania: 2 h
Cele:
- zapoznanie harcerzy z twórczością Jana Pawła II
- ukazanie roli teatru w życiu papieża
- zachęcenie do czytania, interpretacji i rozpowszechniania utworów Jana Pawła II
- kształtowanie postawy aktywnej służby Bogu i Ojczyźnie
Zamierzenia:
Po zbiórce harcerze będą:
- znali wybrane utwory napisane przez Jana Pawła II
- wiedzieli jaką rolę odegrał teatr życiu papieża
- chętnie poznawali i rozpowszechniali twórczość Jana Pawła II poprzez czytanie wierszy, poematów, oglądanie
inscenizacji Jego dramatów
- brali aktywny udział w służbie Bogu i Ojczyźnie
Założenia organizacyjne:
Drużynowy/prowadzący zbiórkę powinien zadbać o obecność kilku (2-3) opiekunów pełnoletnich podczas elementu
zbiórki, gdzie harcerze wychodzą z harcówki przeprowadzić wywiad z mieszkańcami miasta; w przypadku, gdy nie ma
takiej możliwości wywiad może być przeprowadzony wśród sąsiadów czy rodziców harcerzy (wówczas mogą być
wcześniej zaproszeni na tę część zbiórki i pozostać na czytanie/recytację utworów). Prowadzący powinien przed
zbiórką zapoznać się z załącznikami i przygotować wszystko wg wskazówek zamieszczonych w przebiegu.
Przebieg:
Lp.
Element zbiórki:
1.
Rozpoczęcie zbiórki.
Wszyscy siadają w kole. Potem prowadzący rozpala 3 świeczki w środku
"słoneczka", ułożonego z kolorowych karteczek.
2.
Zapoznanie z tematem zbiórki. Wprowadzenie.
Prowadzący mówi krótką gawędę wstępną o Janie Pawle II. Tekst może
zostać także przeczytany. (zał. nr 1)
Na koniec gawędy każdy harcerz bierze karteczkę ze "słoneczka". W ten
sposób zostają podzieleni na 5 grup wg koloru, jakiego jest ich karteczka.
Od ołówka szkolnego do pióra papieskiego... czyli życie i twórczość Jana
Pawła II.
Prowadzący wskazuje miejsca w kole, gdzie siadają poszczególne grupy i
wyjaśnia zasady tej części zajęć.
3.
1
Czas
trwania:
5 min
10 min
35 min
Materiały:
- 3 świeczki
- zapałki
- 20 prostokątnych
karteczek w 5 kolorach
(pomarańczowy,
niebieski, fioletowy,
czerwony, zielony)
---
- 15 białych kopert
- klej
- nożyczki
Uczestnicy mają za zadanie uważnie wsłuchać się w życiorys twórczy
Karola Wojtyły, później Jana Pawła II. (zał. nr 2)
Po przeczytaniu fragmentu przez prowadzącego muszą oni uzupełnić luki
w tekście poprzez odnalezienie w pomieszczeniu ciągu dalszego
życiorysu i przeczytanie znalezionych fragmentów. Na każdym
fragmencie jest cyfra oznaczająca kolejność w jakiej należy je przeczytać.
Ponadto fragmenty te są umieszczone wraz z tytułem jakiegoś wiersza
J.P. II w kopertach z symbolem związanym z omawianą treścią (czyli:
poezja, papiestwo, teatr). (zał. nr 3)
1) Poezja
Początek zostaje przeczytany przez prowadzącego, następnie rozdaje on
grupom kartki z symbolem związanym z poezją w kolorze grupy.
Zadaniem uczestników jest odnaleźć w pomieszczeniu właściwą kopertę i
usiąść w kole, po czym każda grupa kolejno odczytuje swoje fragmenty, a
tytuł wiersza z koperty odkłada obok.
2) Papiestwo
Prowadzący czyta kolejny fragment życiorysu. Tym razem po zakończeniu
uczestnicy szukają kopert z symbolem papiestwa i dalej postępują jak w
punkcie 1.
3) Teatr
Prowadzący czyta kolejny fragment życiorysu. Tym razem po zakończeniu
uczestnicy szukają kopert z symbolem teatru i dalej postępują jak
poprzednio.
4.
5.
Na koniec prowadzący czyta ostatni fragment życiorysu i kładzie
wszystkie kartki wokół świeczek
Poezja, której nie można czytać byle jak...
Prowadzący rozdaje grupom po 1 tekście wiersza.
(w zał. nr 3)
Zadaniem harcerzy w grupach jest przeczytanie wiersza i próba
dopasowania do niego tytułu z 3 tytułów, które otrzymywali w kolejnych
kopertach.
Prowadzący sprawdza, ewentualnie podpowiada. Harcerze przyklejają
karteczkę z tytułem do wiersza.
(zał. nr 4)
Na koniec każda grupa wybiera przedstawiciela, który przeczyta na głos
otrzymany wiersz.
Zadaniem prowadzącego jest podsumowanie kilkoma zdaniami, w
oparciu o osobiste odczucia, poezji papieża.
Był sobie pewien pisarz, który został kapłanem... kto to?
Każda grupa harcerzy otrzymuje kopertę z 2 pytaniami i fragmentem
utworu "Tryptyk Rzymski" oraz kartą odpowiedzi. (zał. nr 5)
Ich zadaniem jest wyjście z harcówki i zapytanie kilku pierwszych
napotkanych osób o to, co zawarte jest na ich kartkach. Mają na to 10
min, a wychodzą z opiekunem pełnoletnim, który ma ich w zasięgu
wzroku i określa bezpieczny teren, w którym mogą się poruszać. Ten
wywiad ma na celu sprawdzenie co mieszkańcy miasta/wsi wiedzą o
tajemniczych wierszach i tajemniczym pisarzu - kapłanie, oraz czy
wiedzą, ze chodzi o Naszego papieża- Polaka.
Po dziesięciu minutach wracają do harcówki z odpowiedziami na
kartkach i siadają w grupach dookoła świeczek.
Prowadzący rozpoczyna dyskusję i każda grupa przedstawia, jakie
uzyskała odpowiedzi.
2
25 min
- 3 taśmy klejące
30 min
- 5 białych kopert
- 5 długopisów
6.
7.
Na koniec szybkiego zaprezentowania odpowiedzi prowadzący
podsumowuje zadanie krótko. Zachęca przy tym harcerzy do dalszego
poznawania i dzielenia się swoja wiedzą o papieżu Janie Pawle II nie tylko
jako o Wielkim Polaku, ale również jako o wybitnym poecie,
dramatopisarzu.
Już wiem i na pewno zapamiętam!
Prowadzący przeprowadza krótki quiz o życiorysie twórczym Jana Pawła
II na podsumowanie zbiórki.
(zał. nr 6)
Zasady quizu:
- prowadzący czyta pytanie;
- harcerz, który wie jak odpowiedzieć wstaje i odpowiada,
- jeśli odpowiedź jest prawidłowa, dostaje punkt, siada, i prowadzący
zadaje kolejne pytanie, jeśli nie - inna osoba ma szanse odpowiedzieć
prawidłowo;
- osoba, która uzbiera najwięcej punktów z poprawnych odpowiedzi
otrzyma słodki upominek wraz z życiorysem twórczym papieża
,utworzonym podczas tej zbiórki.
(zał. nr 7)
Zakończenie zbiórki.
Prowadzący podsumowuje zbiórkę, dziękuje za obecność i zachęca do
rozpowszechniania zdobytych podczas zbiórki informacji.
Następuje zawiązanie kręgu i przekazanie iskierki przyjaźni.
10 min
- 1 czekolada
5 min
---
Załączniki:
1) Gawęda wstępna
2) Życiorys twórczy Jana Pawła II - wersja dla prowadzącego
3) Zestawy karteczek do części o życiorysie dla każdej grupy
4) Wiersze i tytuły - wersja dla prowadzącego
5) Karta wywiadu
6) Mini Quiz - pytania i odpowiedzi
7) Życiorys twórczy Jana Pawła II - wersja do nagrody
ZAŁĄCZNIK NR 1
Gawęda wstępna
Jan Paweł II – Karol Wojtyła, to wielki Polak, co do tego stwierdzenia nie ma wątpliwości. Co jednak sprawiło, że
człowiek ten stał się przewodnikiem duchowym tylu ludzi, wzorem i autorytetem, cenionym twórcą? Wszyscy
jesteśmy dumni z tego, że to nasz rodak, przez tyle pięknych, ale i trudnych lat pontyfikatu, zasiadał na Stolicy
Piotrowej. Całym swym życiem, postawą, działaniami, skromnością zjednał sobie szacunek i miłość wszystkich, nie
tylko chrześcijan.
Mówiąc o Ojcu Świętym, można stwierdzić śmiało, że Jego poetyckie (twórcze) spojrzenie na świat jest
fundamentem wszystkiego, co Jan Paweł II wypowiada jako papież. Niewiele osób wie, że jego utwory to nie tylko
jakaś tam pisanina księdza, ale wspaniałe, choć trudne dzieła.
Za chwilę poznamy tego wielkiego człowieka właśnie jako wybitnego poetę, dramaturga, pisarza.
ZAŁĄCZNIK NR 2
Życiorys twórczy Jana Pawła II - wersja dla prowadzącego
(Prowadzący) Karol Wojtyła urodził się 18 maja 1920 roku w Wadowicach w rodzinie wojskowego urzędnika. Gdy
miał 9 lat, stracił matkę. Starszy brat Edmund, który był lekarzem, także zmarł w młodym wieku. Odtąd Karol został
tylko z ojcem, który przejął wszystkie obowiązki wychowania syna. Rodzina Wojtyłów żyła skromnie, pensja ojca
musiała wystarczyć na wszystkie wydatki, ale mimo to dzieciństwo przyszłego papieża było szczęśliwe. W rodzinnych
Wadowicach spędził kilkanaście lat swojego życia, ucząc się w tutejszym gimnazjum, biorąc udział w
przedstawieniach teatralnych, grając w piłkę, jeżdżąc na nartach i odbywając wycieczki krajoznawcze po okolicy
Wadowic.
3
(1) Już wtedy charakteryzował się silną wiarą i religijnością. Jako uczeń piątej klasy gimnazjum wystąpił w tragedii
Sofoklesa „Antygona” w roli Hajmona, a w wieku 16 lat debiutował w amatorskim teatrze w Wadowicach. Wszyscy
myśleli, że Karol Wojtyła zostanie aktorem, gdyż miał nieprzeciętny talent, zaś teatr był jego wielką miłością.
(2) Karol Wojtyła pisywał już wiersze jako licealista wadowickiego gimnazjum, a w 1938r. zdecydował się nawet na
publiczny debiut literacki – wystąpił wówczas z grupą przyjaciół w Sali Błękitnej Domu Katolickiego w Krakowie.
Debiutanckim poematem była "Pieśń o Bogu ukrytym".
(3) Po celującym zdaniu matury, wybrał studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
W tym też czasie wraz z ojcem przeniósł się do Krakowa. Wybuch wojny przerwał jednak jego dobrze zapowiadające
się studia polonistyczne, choć przecież cały czas rozwijał się, zarówno naukowo jak i artystycznie. W tym czasie
został współzałożycielem, reżyserem i jednym z aktorów tajnego Teatru Rapsodycznego. Z tego okresu pochodzą też
pierwsze, młodzieńcze próby literackie – dramatów oraz wydane po latach wiersze.
(4) Wczesna twórczość to młodzieńcze wiersze zebrane w tomiku Renesansowy psałterz (wydane dopiero w latach
90) i dwa mało znane dramaty. Olbrzymią popularność i dobre oceny krytyków, zdobyły dwie kolejne sztuki teatralne
– Brat naszego Boga – o bracie Albercie ( św. Adamie Chmielowskim) oraz Przed sklepem jubilera. Chwalono ich
dojrzałość twórczą i świetny warsztat literacki autora.
(5) Jego utwory wydawane były drukiem od 1950 roku w czasopismach katolickich, gdzie podpisywał się
pseudonimami, np. Andrzej Jawień, Piotr Jasień, Stanisław Gruda.
(Prowadzący) Coraz trudniej jednak było to wszystko pogodzić – do pozostałych obowiązków doszła ciężka praca.
Niezrażony tym jednak, w 1942 roku, podjął studia filozoficzne na tajnym Wydziale Teologicznym UJ, jednocześnie
wstępując do konspiracyjnego seminarium. Studia teologiczne zakończył w 1946 roku, przyjmując święcenia
kapłańskie, wtedy też zaczął pierwsze wyjazdy zagraniczne, miedzy innymi na studia do Rzymu. Kolejne lata życia to
dalsza posługa kapłańska. W październiku 1978 roku nastąpiło coś, co zmieniło oblicze Polski i świata – konklawe
zadecydowało o wyborze nowego papieża. Karol Wojtyła – papież-Polak przybrał imię Jana Pawła II.
(1) Wraz z wyborem na papieża, Karol Wojtyła musiał zrezygnować z wielu zajęć, które absorbowały go, gdy był
jeszcze „zwykłym” księdzem. Dramaturgia i teatr, twórczość poetycka, spływy kajakowe musiały ustąpić miejsca
nowym obowiązkom.
(2) Jako papież prawie zupełnie zrezygnował z poezji i dramatu na rzecz pism filozoficznych, etycznych i religijnych
(rozważania, encykliki czyli najważniejsze i podstawowe papieskie dokumenty). Do swojego pisania wrócił tuż przed
śmiercią, bo jeszcze w 2003r. wydał swój najbardziej znany poemat „Tryptyk Rzymski”
(3) Choć były rzeczy, z których nawet jako papież nie zrezygnował – spotkania z młodzieżą, wielka miłość, jaką
obdarzał młodych ludzi, co zjednało mu tyle serc oraz podróże do najdalszych zakątków świata– nazywany był
przecież papieżem-pielgrzymem – to były charakterystyczne cechy jego pontyfikatu.
(4) Wszyscy chcieli się dowiedzieć nie tylko skąd przychodzi nowy Papież, ale przede wszystkim jaki jest. Jego
działalność filozoficzna nie była zdziwieniem, poruszenie natomiast wywołał fakt, że jeszcze jako kapłan, biskup
aktywnie i najczęściej pod pseudonimem pisał utwory poetyckie, dramaty i inne dzieła.
(5) Ukazana została światu nie poezja okolicznościowa ani wiersze gotowe do wpisywania w pamiętniki, lecz trudne,
prawie filozoficzne utwory, w których znajdują się myśli wielkich filozofów, romantyków oraz głęboka refleksja
religijna.
(Prowadzący) Dlatego nie są to wiersze, które można przeczytać „w wolnej chwili”, ani przy byle okazji – poezja ta
wymaga najwyższego skupienia oraz przygotowania kulturalnego, filozoficznego i religijnego. Generalnie jednak
utwory poetyckie Wojtyły obejmują odwieczne zagadnienia ludzkiej egzystencji i krążą wokół dwóch
fundamentalnych zagadnień, jakimi są cud istnienia Boga i cud stworzenia. Wojtyłowska poezja ujawnia najbardziej
pierwotne otwarcie człowieka na tajemnice, nigdy do końca nie wyjaśnione, ale wywołujące tęsknotę za Bogiem.
Twórczość literacka odegrała bardzo ważną rolę w życiu Karola Wojtyły a później Jana Pawła II. Wiele utworów
poświeconych jest zachwytowi nad pięknem otaczającego świata, gdzie na każdym kroku widać obecność Boga.
(1) Można to odnaleźć np. w pierwszej części Tryptyku rzymskiego, zatytułowanej Strumień. Droga przez las,
szumiący górski strumień, dźwięki przyrody, ale i cisza – w tym wszystkim podmiot liryczny odnajduje Boga, który jest
przecież stwórcą tego wszystkiego. ma jednak świadomość, tego że wszystko przemija – i świat i człowiek.
(2) To przemijanie jednak ma sens – jeśli tylko człowiek zawierzy się Bogu. W wierszu tym piękno przyrody przybiera
kształt uwielbienia przez Poetę jej Stwórcy.
(3) Jednakże Karol Wojtyła to nie tylko twórca utworów poetyckich (m.in. wierszy), ale i dramatów. Jeden z
najbardziej znanych to „Promieniowanie ojcostwa”. Dzieła te są trudne i nie mają nowoczesnej akcji w stylu
amerykańskim – od akcji ważniejsze jest słowo, a od wielkich wydarzeń duchowa przemiana. Cała reszta to tło,
dodatek i ilustracja.
4
(4) Jest tak prawdopodobnie dlatego, że na doświadczenie teatralne Papieża złożyły się dwa ważne przeżycia.
Pierwsze, to znany mu od dziecka dramat misteryjny – już jako mały chłopiec, Karol wraz z ojcem przybywał do
Kalwarii Zebrzydowskiej na obchody Wielkiego Tygodnia. Tutaj uczestniczył w Misterium Męki Pańskiej, odgrywanym
przez aktorów – amatorów.
(5) Drugie, to specyficzne zrozumienie teatru w środowisku Teatru Rapsodycznego Mieczysława Kotlarczyka (byłego
polonisty Karola z wadowickiego gimnazjum). Interpretowano tam dzieła Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza i
Stanisława Wyspiańskiego. I właśnie wokół tych twórców koncentrowały się główne zainteresowania przyszłego
Papieża.
(Prowadzący) Jan Paweł II jest pierwszym w historii Kościoła papieżem, którego dzieła literackie posłużyły filmowcom
za scenariusze. Ekranizacji doczekały się takie dzieła jak „Przed sklepem jubilera” (opowieść o trzech parach, ludziach
kochających się i przeżywających kryzys miłości i utraty, dotkniętych losem, ale zdolnych przezwyciężyć osobiste
tragedie) –- sztuka ta została przetłumaczona na dwadzieścia języków i bez wątpienia należy do najbardziej znanych
utworów Karola Wojtyły - oraz „Brat naszego Boga” (uznawany za najważniejszy utwór literacki Wojtyły), który
opowiada o życiu św. Brata Alberta. Warto dodać, że pracy nad tymi dziełami podjęli się scenografowie, reżyserzy,
operatorzy i producenci uważani za jednych z najwybitniejszych w swojej branży. Również gwiazdorska obsada (z
Burtem Lancasterem, czy Danielem Olbrychskim na czele) uczyniła z wojtyłowskich dramatów prawdziwe dzieła
filmowe.
Podczas spotkania z profesorami krakowskimi na Skałce 8 czerwca 1979r. Papież powiedział: „Świętej pamięci
Mieczysław Kotlarczyk uważał, że moim powołaniem jest żywe słowo i teatr, a pan Jezus uważał, że kapłaństwo i
jakoś pogodziliśmy się co do tego”.
ZAŁĄCZNIK NR 3
Zestawy karteczek do części o życiorysie dla każdej grupy*/**
*do wycięcia i umieszczenia w odpowiednich kopertach
** schemat tabelki:
TYTUŁ 1.
TYTUŁ 2.
FRAGMENT 1.
WIERSZ - TREŚĆ
FRAGMENT 2.
FRAGMENT 3.
TYTUŁ 3.
SYMBOL POEZJI (1)
SYMBOL PAPIESTWA (2)
SYMBOL TEATRU (3)
GRUPA 1
"Po co mi mówisz"
Co mi mówisz górski strumieniu?
W którym miejscu ze mną się
spotkasz?
Ze mną, który także przemijam?...
Zatrzymaj się
- to przemijanie ma sens!
Potok się nie zdumiewa,
lecz zdumiewa się człowiek!
"Magnificat"
"Myśląc ojczyzna"
Już wtedy charakteryzował się silną
wiarą i religijnością. Jako uczeń
piątej klasy gimnazjum wystąpił w
tragedii Sofoklesa „Antygona” w roli
Hajmona, a w wieku 16 lat
debiutował w amatorskim teatrze w
Wadowicach. Wszyscy myśleli, że
Karol Wojtyła zostanie aktorem,
gdyż miał nieprzeciętny talent, zaś
teatr był jego wielką miłością.
Kiedyś temu zdumieniu
5
nadano imię "Adam".
Zatrzymaj się...
...we mnie jest miejsce spotkania
" z Przedwiecznym Słowem"
Jeśli chcesz znaleźć źródło
musisz iść do góry, pod prąd.
Gdzie jesteś źródło?
Cisza.
Dlaczego milczysz?
Jakże starannie ukryłeś
tajemnicę twego początku.
Pozwól mi wargi umoczyć
w źródlanej wodzie,
odczuć świeżość.
Wraz z wyborem na papieża, Karol
Wojtyła musiał zrezygnować z wielu
zajęć, które absorbowały go, gdy był
jeszcze „zwykłym” księdzem.
Dramaturgia i teatr, twórczość
poetycka, spływy kajakowe musiały
ustąpić miejsca nowym
obowiązkom.
Można to odnaleźć np. w pierwszej
części Tryptyku rzymskiego,
zatytułowanej Strumień. Droga
przez las, szumiący górski strumień,
dźwięki przyrody, ale i cisza – w tym
wszystkim podmiot liryczny
odnajduje Boga, który jest przecież
stwórcą tego wszystkiego. ma
jednak świadomość, tego że
wszystko przemija – i świat i
człowiek.
GRUPA 2
"Po co mi mówisz"
Ojczyzna - kiedy myślę - wówczas
wyrażam siebie i zakorzeniam,
Mówi mi o tym serce, jakby ukryta
granica,
Która ze mnie przebiega ku innym,
Aby wszystkich ogarnąć w przeszłość
dawniejszą niż każdy z nas:
Z niej się wyłaniam...
Gdy myślę Ojczyzna By zamknąć ją w sobie jak skarb.
Pytam wciąż, jak go pomnożyć,
Jak poszerzyć tę przestrzeń,
Którą wypełnia.
"Magnificat"
"Myśląc ojczyzna"
Karol Wojtyła pisywał już wiersze
jako
licealista
wadowickiego
gimnazjum, a w 1938r. zdecydował
się nawet na publiczny debiut
literacki – wystąpił wówczas z grupą
przyjaciół w Sali Błękitnej Domu
Katolickiego
w
Krakowie.
Debiutanckim
poematem
była
"Pieśń o Bogu ukrytym".
Jako papież prawie zupełnie
zrezygnował z poezji i dramatu na
rzecz pism filozoficznych, etycznych i
religijnych (rozważania, encykliki
czyli najważniejsze i podstawowe
papieskie dokumenty). Do swojego
pisania wrócił tuż przed śmiercią, bo
jeszcze w 2003r. wydał swój
najbardziej znany poemat „Tryptyk
Rzymski”
6
To przemijanie jednak ma sens –
jeśli tylko człowiek zawierzy się
Bogu. W wierszu tym piękno
przyrody
przybiera
kształt
uwielbienia przez Poetę jej Stwórcy.
GRUPA 3
"Myśląc ojczyzna"
Dorastają znienacka przez miłość, i
potem tak nagle dorośli
Trzymając się za ręce wędrują w
wielkim tłumie (serca schwytane jak ptaki, profile
wzrastają w półmrok).
Wiem, że w ich sercach bije tętno
całej ludzkości.
Trzymając się za ręce usiedli cicho
nad brzegiem.
Pień drzewa i ziemia w księżycu:
niedoszeptany tli trójkąt.
Mgły nie dźwignęły się jeszcze. Serca
dzieci wyrastają nad rzekę.
Czy zawsze tak będzie - pytam - gdy
wstaną stąd i pójdą?
Albo też jeszcze inaczej: kielich
światła nachylony wśród roślin
Odsłania w każdej z nich jakieś
przedtem nie znane dno,
Tego, co w was się zaczęło, czy
potraficie nie popsuć,
Czy będziecie zawsze oddzielać
dobro od zła?
"To Przyjaciel"
Po celującym zdaniu matury, wybrał
studia na wydziale filozoficznym
Uniwersytetu Jagiellońskiego w
Krakowie. W tym też czasie wraz z
ojcem przeniósł się do Krakowa.
Wybuch wojny przerwał jednak jego
dobrze zapowiadające się studia
polonistyczne, choć przecież cały
czas rozwijał się, zarówno naukowo
jak i artystycznie. W tym czasie
został współzałożycielem,
reżyserem i jednym z aktorów
tajnego Teatru Rapsodycznego. Z
tego okresu pochodzą też pierwsze,
młodzieńcze próby literackie –
dramatów oraz wydane po latach
wiersze.
Choć były rzeczy, z których nawet
jako papież nie zrezygnował –
spotkania z młodzieżą, wielka
miłość, jaką obdarzał młodych ludzi,
co zjednało mu tyle serc oraz
podróże do najdalszych zakątków
świata– nazywany był przecież
papieżem-pielgrzymem – to były
charakterystyczne cechy jego
pontyfikatu.
7
"Dzieci"
Jednakże Karol Wojtyła to nie tylko
twórca utworów poetyckich (m.in.
wierszy), ale i dramatów. Jeden z
najbardziej znanych to
„Promieniowanie ojcostwa”. Dzieła
te są trudne i nie mają nowoczesnej
akcji w stylu amerykańskim – od
akcji ważniejsze jest słowo, a od
wielkich wydarzeń duchowa
przemiana. Cała reszta to tło,
dodatek i ilustracja.
GRUPA 4
"Po co mi mówisz"
Ciągle wracasz pamięcią
do tego poranka zimą.
Tyle lat już wierzyłeś,
wiedziałeś na pewno,
a jednak nie możesz wyjść z podziwu.
Pochylony nad lampą,
w snopie światła wysoko związanym,
nie podnosząc swej twarzy, bo po co
- i już nie wiesz, czy tam, tam daleko
widziany,
czy tu w głębi zamkniętych oczu Jest tam. A tutaj nie ma nic prócz
drżenia,
oprócz słów odszukanych z nicości ach, zostaje ci jeszcze cząstka tego
zdziwienia,
które będzie całą treścią wieczności.
"Magnificat"
Wczesna twórczość to młodzieńcze
wiersze zebrane w tomiku
Renesansowy psałterz (wydane
dopiero w latach 90) i dwa mało
znane dramaty. Olbrzymią
popularność i dobre oceny
krytyków, zdobyły dwie kolejne
sztuki teatralne – Brat naszego Boga
– o bracie Albercie ( św. Adamie
Chmielowskim) oraz Przed sklepem
jubilera. Chwalono ich dojrzałość
twórczą i świetny warsztat literacki
autora.
Wszyscy chcieli się dowiedzieć nie
tylko skąd przychodzi nowy Papież,
ale przede wszystkim jaki jest. Jego
działalność filozoficzna nie była
zdziwieniem, poruszenie natomiast
wywołał fakt, że jeszcze jako kapłan,
biskup aktywnie i najczęściej pod
pseudonimem pisał utwory
poetyckie, dramaty i inne dzieła.
8
"To Przyjaciel"
Jest tak prawdopodobnie dlatego,
że na doświadczenie teatralne
Papieża złożyły się dwa ważne
przeżycia. Pierwsze, to znany mu od
dziecka dramat misteryjny – już jako
mały chłopiec, Karol wraz z ojcem
przybywał do Kalwarii
Zebrzydowskiej na obchody
Wielkiego Tygodnia. Tutaj
uczestniczył w Misterium Męki
Pańskiej, odgrywanym przez
aktorów – amatorów.
GRUPA 5
"Dzieci""
Uwielbiaj, duszo moja, chwałę Pana
Twego,
Ojca Wielkiej Poezji - tak bardzo
dobrego.
On młodość moją rytmem cudnym
obwarował,
On pieśń mą na dębowym kowadle
ukował.
Rozebrzmij, duszo moja, chwałę Pana
twego,
Sprawcy Wiedzy anielskiej - Sprawcy
łaskawego.
Oto spełniam po brzegi winogradu
kielich
Przy uczcie Twej niebiańskiej rozmodlony sługa Wdzięcznością, żeś mi młodość
dziwnie rozanielił,
Żeś z lipowego pniaka kształt jędrny
wystrugał.
"Magnificat"
"To Przyjaciel"
Jego utwory wydawane były
drukiem od 1950 roku w
czasopismach katolickich, gdzie
podpisywał się pseudonimami, np.
Andrzej Jawień, Piotr Jasień,
Stanisław Gruda.
Ukazana została światu nie poezja
okolicznościowa ani wiersze gotowe
do wpisywania w pamiętniki, lecz
trudne, prawie filozoficzne utwory,
w których znajdują się myśli
wielkich filozofów, romantyków
oraz głęboka refleksja religijna.
Tyś jest najcudowniejszy,
wszechmogący Świątkarz - pełno jest brzóz na drodze mojej,
9
pełno dębów Otom jest niwa wieśnia,
podsłoneczna grządka,
Otom jest młodociana grań
tatrzańskich zrębów.
Drugie, to specyficzne zrozumienie
teatru w środowisku Teatru
Rapsodycznego Mieczysława
Kotlarczyka (byłego polonisty Karola
z wadowickiego gimnazjum).
Interpretowano tam dzieła Juliusza
Słowackiego, Adama Mickiewicza i
Stanisława Wyspiańskiego. I właśnie
wokół tych twórców koncentrowały
się główne zainteresowania
przyszłego Papieża.
Błogosławię Twój posiew Wschodem
i Zachodem Obsiewaj, Gospodarzu, niwę Twą
sowicie,
Łanem niech będzie żytnim,
smreczynowym grodem
Młodość rozkolebana tęsknotą i
życiem.
ZAŁĄCZNIK NR 4
Wiersze i tytuły - wersja dla prowadzącego
TYTUŁ TREŚĆ
"Po co mi mówisz"
Co mi mówisz górski strumieniu?
W którym miejscu ze mną się spotkasz?
Ze mną, który także przemijam?...
Rozebrzmij, duszo moja, chwałę Pana twego,
Sprawcy Wiedzy anielskiej - Sprawcy łaskawego.
Oto spełniam po brzegi winogradu kielich
Przy uczcie Twej niebiańskiej - rozmodlony sługa Wdzięcznością, żeś mi młodość dziwnie rozanielił,
Żeś z lipowego pniaka kształt jędrny wystrugał.
Zatrzymaj się
- to przemijanie ma sens!
Tyś jest najcudowniejszy, wszechmogący Świątkarz - pełno jest brzóz na drodze mojej, pełno dębów Otom jest niwa wieśnia, podsłoneczna grządka,
Otom jest młodociana grań tatrzańskich zrębów.
Potok się nie zdumiewa,
lecz zdumiewa się człowiek!
Kiedyś temu zdumieniu
nadano imię "Adam".
Zatrzymaj się...
...we mnie jest miejsce spotkania
" z Przedwiecznym Słowem"
Błogosławię Twój posiew Wschodem i Zachodem Obsiewaj, Gospodarzu, niwę Twą sowicie,
Łanem niech będzie żytnim, smreczynowym grodem
Młodość rozkolebana tęsknotą i życiem.
Jeśli chcesz znaleźć źródło
musisz iść do góry, pod prąd.
Gdzie jesteś źródło?
Cisza.
Dlaczego milczysz?
Jakże starannie ukryłeś
tajemnicę twego początku.
"Myśląc ojczyzna"
Ojczyzna - kiedy myślę - wówczas wyrażam siebie i
zakorzeniam,
Mówi mi o tym serce, jakby ukryta granica,
Która ze mnie przebiega ku innym,
Aby wszystkich ogarnąć w przeszłość dawniejszą niż
każdy z nas:
Z niej się wyłaniam...
Gdy myślę Ojczyzna By zamknąć ją w sobie jak skarb.
Pytam wciąż, jak go pomnożyć,
Jak poszerzyć tę przestrzeń,
Którą wypełnia.
Pozwól mi wargi umoczyć
w źródlanej wodzie,
odczuć świeżość.
"Magnificat"
Uwielbiaj, duszo moja, chwałę Pana Twego,
Ojca Wielkiej Poezji - tak bardzo dobrego.
"Dzieci"
Dorastają znienacka przez miłość, i potem tak nagle
dorośli
Trzymając się za ręce wędrują w wielkim tłumie -
On młodość moją rytmem cudnym obwarował,
On pieśń mą na dębowym kowadle ukował.
10
(serca schwytane jak ptaki, profile wzrastają w
półmrok).
Wiem, że w ich sercach bije tętno całej ludzkości.
Trzymając się za ręce usiedli cicho nad brzegiem.
Pień drzewa i ziemia w księżycu: niedoszeptany tli
trójkąt.
Mgły nie dźwignęły się jeszcze. Serca dzieci wyrastają
nad rzekę.
Czy zawsze tak będzie - pytam - gdy wstaną stąd i
pójdą?
Albo też jeszcze inaczej: kielich światła nachylony
wśród roślin
Odsłania w każdej z nich jakieś przedtem nie znane
dno,
Tego, co w was się zaczęło, czy potraficie nie popsuć,
Czy będziecie zawsze oddzielać dobro od zła?
"To Przyjaciel"
Ciągle wracasz pamięcią
do tego poranka zimą.
Tyle lat już wierzyłeś,
wiedziałeś na pewno,
a jednak nie możesz wyjść z podziwu.
Pochylony nad lampą,
w snopie światła wysoko związanym,
nie podnosząc swej twarzy, bo po co - i już nie wiesz, czy tam, tam daleko widziany,
czy tu w głębi zamkniętych oczu Jest tam. A tutaj nie ma nic prócz drżenia,
oprócz słów odszukanych z nicości ach, zostaje ci jeszcze cząstka tego zdziwienia,
które będzie całą treścią wieczności.
11
ZAŁĄCZNIK NR 5
Karta wywiadu
ANKIETA/WYWIAD DOTYCZY WYBITNYCH DZIEŁ ICH POLSKIEGO TWÓRCY
Pytanie do mieszkańca miasta/wsi:
Miejsce na odpowiedzi:
1) Kto jest autorem dramatu "Brat Naszego
Boga", wyreżyserowanego w 1997 roku przez
Krzysztofa Zanussiego?
(Karol Wojtyła- Jan Paweł II)
2) Kto napisał "Tryptyk Rzymski"?
Oto fragment:
(...) Zatoka lasu zstępuje
w rytmie górskich potoków
ten rytm objawia mi Ciebie,
Przedwieczne Słowo.
Jakże przedziwne jest Twoje milczenie
we wszystkim, czym zewsząd przemawia
stworzony świat...
co razem z zatoką lasu
zstępuje w dół każdym zboczem...
to wszystko, co z sobą unosi
srebrzysta kaskada potoku, 89
który spada z góry rytmicznie
niesiony swym własnym prądem...
— niesiony dokąd?
Co mi mówisz górski strumieniu?
w którym miejscu ze mną się spotykasz?
ze mną, który także przemijam —
podobnie jak ty...
Czy podobnie jak ty?
(Pozwól mi się tutaj zatrzymać pozwól mi się zatrzymać na progu,
oto jedno z tych najprostszych zdumień).
Potok się nie zdumiewa, gdy spada w dół
i lasy milcząco zstępują w rytmie potoku
— lecz zdumiewa się człowiek!
Próg, który świat w nim przekracza,
jest progiem zdumienia.
(Kiedyś temu właśnie zdumieniu nadano imię
„Adam”).
Był samotny z tym swoim zdumieniem
pośród istot, które się nie zdumiewały
— wystarczyło im istnieć i przemijać.
Człowiek przemijał wraz z nimi
na fali zdumień. (...)
(Jan Pawł II)
12
3) Jakie były gimnazjalne i licealne
zainteresowania Karola wojtyły?
(teatr, gra w piłkę, piesze wycieczki górskie,
narty)
13
NR 6
Mini Quiz - pytania i odpowiedzi
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Pytanie:
Co było największą pasją Karola Wojtyły w gimnazjum?
Co zaczął studiować na Uniwersytecie Jagiellońskim Karol
po zdanej maturze?
Z jakim teatrem był związany w Krakowie Karol Wojtyła?
Jakiemu Świętemu poświęcił dramat "Brat naszego Boga"?
Podaj przynajmniej jeden pseudonim Karola Wojtyły, pod
którym drukował On swoje wiersze.
Podaj tytuł książki, którą napisał Karol Wojtyła.
Jakim poematem zadebiutował Karol Wojtyła?
Czemu poświęcony jest wiersz pt: "Myśląc Ojczyzna"?
Czemu poświęcona jest książka "Dar i tajemnica"?
Kiedy została napisana książka "Dar i tajemnica prze
papieża?
Odpowiedź:
Teatr
Polonistykę
Rapsodycznym (M. Kotlarczyka)
Św. Bratu Albertowi
Np. Andrzej Jawień
Np. "Dar i tajemnica"
"Pieśń o Bogu ukrytym"
Ojczyźnie
Powołaniu do kapłaństwa
W 50. rocznicę jego pontyfikatu
ZAŁĄCZNIK NR 7
Życiorys twórczy Jana Pawła II - wersja do nagrody
Karol Wojtyła urodził się 18 maja 1920 roku w Wadowicach w rodzinie wojskowego
urzędnika. Gdy miał 9 lat, stracił matkę. Starszy brat Edmund, który był lekarzem, także zmarł w
młodym wieku. Odtąd Karol został tylko z ojcem, który przejął wszystkie obowiązki wychowania syna.
Rodzina Wojtyłów żyła skromnie, pensja ojca musiała wystarczyć na wszystkie wydatki, ale mimo to
dzieciństwo przyszłego papieża było szczęśliwe. W rodzinnych Wadowicach spędził kilkanaście lat
swojego życia, ucząc się w tutejszym gimnazjum, biorąc udział w przedstawieniach teatralnych, grając
w piłkę, jeżdżąc na nartach i odbywając wycieczki krajoznawcze po okolicy Wadowic. Już wtedy
charakteryzował się silną wiarą i religijnością. Jako uczeń piątej klasy gimnazjum wystąpił w tragedii
Sofoklesa „Antygona” w roli Hajmona, a w wieku 16 lat debiutował w amatorskim teatrze w
Wadowicach. Wszyscy myśleli, że Karol Wojtyła zostanie aktorem, gdyż miał nieprzeciętny talent, zaś
teatr był jego wielką miłością. Karol Wojtyła pisywał już wiersze jako licealista wadowickiego
gimnazjum, a w 1938r. zdecydował się nawet na publiczny debiut literacki – wystąpił wówczas z
grupą przyjaciół w Sali Błękitnej Domu Katolickiego w Krakowie. Debiutanckim poematem była "Pieśń
o Bogu ukrytym".
Po celującym zdaniu matury, wybrał studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu
Jagiellońskiego w Krakowie. W tym też czasie wraz z ojcem przeniósł się do Krakowa. Wybuch wojny
przerwał jednak jego dobrze zapowiadające się studia polonistyczne, choć przecież cały czas rozwijał
się, zarówno naukowo jak i artystycznie. W tym czasie został współzałożycielem, reżyserem i jednym
z aktorów tajnego Teatru Rapsodycznego. Z tego okresu pochodzą też pierwsze, młodzieńcze próby
literackie – dramatów oraz wydane po latach wiersze. Wczesna twórczość to młodzieńcze wiersze
zebrane w tomiku Renesansowy psałterz (wydane dopiero w latach 90) i dwa mało znane dramaty.
Olbrzymią popularność i dobre oceny krytyków, zdobyły dwie kolejne sztuki teatralne – Brat naszego
Boga – o bracie Albercie ( św. Adamie Chmielowskim) oraz Przed sklepem jubilera. Chwalono ich
dojrzałość twórczą i świetny warsztat literacki autora. Jego utwory wydawane były drukiem od 1950
roku w czasopismach katolickich, gdzie podpisywał się pseudonimami, np. Andrzej Jawień, Piotr
Jasień, Stanisław Gruda. Coraz trudniej jednak było to wszystko pogodzić – do pozostałych
obowiązków doszła ciężka praca. Niezrażony tym jednak, w 1942 roku, podjął studia filozoficzne na
tajnym Wydziale Teologicznym UJ, jednocześnie wstępując do konspiracyjnego seminarium. Studia
teologiczne zakończył w 1946 roku, przyjmując święcenia kapłańskie, wtedy też zaczął pierwsze
wyjazdy zagraniczne, miedzy innymi na studia do Rzymu. Kolejne lata życia to dalsza posługa
14
kapłańska. W październiku 1978 roku nastąpiło coś, co zmieniło oblicze Polski i świata – konklawe
zadecydowało o wyborze nowego papieża. Karol Wojtyła – papież-Polak przybrał imię Jana Pawła II.
Wraz z wyborem na papieża, Karol Wojtyła musiał zrezygnować z wielu zajęć, które
absorbowały go, gdy był jeszcze „zwykłym” księdzem. Dramaturgia i teatr, twórczość poetycka,
spływy kajakowe musiały ustąpić miejsca nowym obowiązkom. Jako papież prawie zupełnie
zrezygnował z poezji i dramatu na rzecz pism filozoficznych, etycznych i religijnych (rozważania,
encykliki czyli najważniejsze i podstawowe papieskie dokumenty). Do swojego pisania wrócił tuż
przed śmiercią, bo jeszcze w 2003r. wydał swój najbardziej znany poemat „Tryptyk Rzymski”. Choć
były rzeczy, z których nawet jako papież nie zrezygnował – spotkania z młodzieżą, wielka miłość, jaką
obdarzał młodych ludzi, co zjednało mu tyle serc oraz podróże do najdalszych zakątków świata–
nazywany był przecież papieżem-pielgrzymem – to były charakterystyczne cechy jego pontyfikatu.
Wszyscy chcieli się dowiedzieć nie tylko skąd przychodzi nowy Papież, ale przede wszystkim
jaki jest. Jego działalność filozoficzna nie była zdziwieniem, poruszenie natomiast wywołał fakt, że
jeszcze jako kapłan, biskup aktywnie i najczęściej pod pseudonimem pisał utwory poetyckie, dramaty
i inne dzieła. Ukazana została światu nie poezja okolicznościowa ani wiersze gotowe do wpisywania w
pamiętniki, lecz trudne, prawie filozoficzne utwory, w których znajdują się myśli wielkich filozofów,
romantyków oraz głęboka refleksja religijna. Dlatego nie są to wiersze, które można przeczytać „w
wolnej chwili”, ani przy byle okazji – poezja ta wymaga najwyższego skupienia oraz przygotowania
kulturalnego, filozoficznego i religijnego. Generalnie jednak utwory poetyckie Wojtyły obejmują
odwieczne zagadnienia ludzkiej egzystencji i krążą wokół dwóch fundamentalnych zagadnień, jakimi
są cud istnienia Boga i cud stworzenia. Wojtyłowska poezja ujawnia najbardziej pierwotne otwarcie
człowieka na tajemnice, nigdy do końca nie wyjaśnione, ale wywołujące tęsknotę za Bogiem.
Twórczość literacka odegrała bardzo ważną rolę w życiu Karola Wojtyły a później Jana Pawła II. Wiele
utworów poświeconych jest zachwytowi nad pięknem otaczającego świata, gdzie na każdym kroku
widać obecność Boga. Można to odnaleźć np. w pierwszej części Tryptyku rzymskiego, zatytułowanej
Strumień. Droga przez las, szumiący górski strumień, dźwięki przyrody, ale i cisza – w tym wszystkim
podmiot liryczny odnajduje Boga, który jest przecież stwórcą tego wszystkiego. ma jednak
świadomość, tego że wszystko przemija – i świat i człowiek. To przemijanie jednak ma sens – jeśli
tylko człowiek zawierzy się Bogu. W wierszu tym piękno przyrody przybiera kształt uwielbienia przez
Poetę jej Stwórcy.Jednakże Karol Wojtyła to nie tylko twórca utworów poetyckich (m.in. wierszy), ale
i dramatów. Jeden z najbardziej znanych to „Promieniowanie ojcostwa”. Dzieła te są trudne i nie
mają nowoczesnej akcji w stylu amerykańskim – od akcji ważniejsze jest słowo, a od wielkich
wydarzeń duchowa przemiana. Cała reszta to tło, dodatek i ilustracja. Jest tak prawdopodobnie
dlatego, że na doświadczenie teatralne Papieża złożyły się dwa ważne przeżycia. Pierwsze, to znany
mu od dziecka dramat misteryjny – już jako mały chłopiec, Karol wraz z ojcem przybywał do Kalwarii
Zebrzydowskiej na obchody Wielkiego Tygodnia. Tutaj uczestniczył w Misterium Męki Pańskiej,
odgrywanym przez aktorów – amatorów. Drugie, to specyficzne zrozumienie teatru w środowisku
Teatru Rapsodycznego Mieczysława Kotlarczyka (byłego polonisty Karola z wadowickiego
gimnazjum). Interpretowano tam dzieła Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza i Stanisława
Wyspiańskiego. I właśnie wokół tych twórców koncentrowały się główne zainteresowania przyszłego
Papieża. Jan Paweł II jest pierwszym w historii Kościoła papieżem, którego dzieła literackie posłużyły
filmowcom za scenariusze. Ekranizacji doczekały się takie dzieła jak „Przed sklepem jubilera”
(opowieść o trzech parach, ludziach kochających się i przeżywających kryzys miłości i utraty,
dotkniętych losem, ale zdolnych przezwyciężyć osobiste tragedie) –- sztuka ta została przetłumaczona
na dwadzieścia języków i bez wątpienia należy do najbardziej znanych utworów Karola Wojtyły - oraz
„Brat naszego Boga” (uznawany za najważniejszy utwór literacki Wojtyły). Warto dodać, że pracy nad
tymi dziełami podjęli się scenografowie, reżyserzy, operatorzy i producenci uważani za jednych z
najwybitniejszych w swojej branży. Również gwiazdorska obsada (z Burtem Lancasterem, czy
Danielem Olbrychskim na czele) uczyniła z wojtyłowskich dramatów prawdziwe dzieła filmowe.
Podczas spotkania z profesorami krakowskimi na Skałce 8 czerwca 1979r. Papież powiedział: „Świętej
pamięci Mieczysław Kotlarczyk uważał, że moim powołaniem jest żywe słowo i teatr, a pan Jezus
uważał, że kapłaństwo i jakoś pogodziliśmy się co do tego”.
15