Audyt wewnętrzny jako narzędzie wspomagające zarządzanie

Audyt wewnętrzny jako narzędzie wspomagające zarządzanie jednostką
Wpisany przez Rafał Krzemień
Dzięki audytowi wewnętrznemu kierownictwo otrzymuje prawdziwy obraz jednostki wraz z
propozycją działań naprawczych.
W związku z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, w sektorze finansów publicznych
wprowadzono pojęcie audytu wewnętrznego. Jego definicja została określona w art. 48 ustawy
o finansach publicznych, zgodnie z którą audytem tym jest ogół działań obejmujących:
1) niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w tym procedur kontroli
finansowej, o których mowa w art. 47 ust. 3, w wyniku którego kierownik jednostki uzyskuje
obiektywną i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności tych systemów;
2) czynności doradcze, w tym składanie wniosków, mające na celu usprawnienie
funkcjonowania jednostki.
Ocena, o której jest mowa powyżej, dotyczy w szczególności:
1) zgodności prowadzonej działalności z przepisami prawa oraz obowiązującymi w jednostce
procedurami wewnętrznymi;
2) efektywności i gospodarności podejmowanych działań w zakresie systemów zarządzania i
kontroli;
3) wiarygodności sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z wykonania budżetu.
Niezależna ocena jednostki
Główną wartością, jaką uzyskuje kierownik jednostki dzięki wprowadzeniu audytu
wewnętrznego jest niezależna i obiektywna ocena jej funkcjonowania. Ocena ta jest
dokonywana poprzez badanie poszczególnych procesów zachodzących w całej organizacji. Nie
mają na nią wpływu osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych procesów. Dlatego
audyt wewnętrzny powinien podlegać bezpośrednio kierownikowi jednostki, dzięki czemu
ogranicza się możliwość ingerowania w jego ocenę. Niezależność audytu oznacza możliwość
samodzielnego decydowania o przedmiocie i sposobie badań oraz treści formułowanych
wniosków, co w praktyce przekłada się głównie na samodzielność w:
- tworzeniu planu rocznego - audytor opracowuje plan roczny na podstawie analizy ryzyka,
co oznacza, że badaniu w danym roku podlegać będą procesy najbardziej istotne i najbardziej
ryzykowne z punktu widzenia celów jednostki; w ocenie ryzyka audytor bierze pod uwagę
priorytety kierownictwa wyższego szczebla,
- przygotowywaniu programu zadania audytowego - dokumentu, w którym audytor
precyzuje cel i zakres badania, metody i techniki badań audytorskich, liczbę i rodzaj transakcji
podlegających kontroli,
1/4
Audyt wewnętrzny jako narzędzie wspomagające zarządzanie jednostką
Wpisany przez Rafał Krzemień
- przedstawianiu sprawozdania z audytu - dokumentu, w którym zawarta jest ogólna opinia
na temat badanego procesu, stwierdzone w trakcie badań udokumentowane nieprawidłowości,
analiza przyczyn i skutków stwierdzonych nieprawidłowości oraz wskazanie czynności
naprawczych.
Obiektywna opinia
Drugą cechą audytu, obok niezależności, na którą kładzie się szczególny nacisk, jest
obiektywizm. W trakcie formułowania swoich opinii i wniosków, audytor powinien opierać się na
faktach oraz być wolnym od wszelkich uprzedzeń. Fakty muszą być wystarczająco
udokumentowane, czyli poparte wiarygodnymi dowodami, niedopuszczalne jest formułowanie
ocen na podstawie domysłów, przypuszczeń, odczuć itp. Audytorzy wewnętrzni w celu
zachowania swojej bezstronności nie powinni być włączani do działalności operacyjnej, nie
powinni także oceniać działalności, za którą uprzednio byli odpowiedzialni.
Dzięki audytowi wewnętrznemu kierownictwo jednostki otrzymuje wnioski naprawcze
zmierzające do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Dotyczą one głównie systemu
zarządzania i kontroli w danej organizacji. Czynności rekomendowane przez audytorów mają
także usprawnić funkcjonowanie jednostki w przyszłości, tak aby prawdopodobieństwo
powtórzenia się stwierdzonych uchybień ograniczyć do minimum. Kierownictwo podejmuje
decyzję co do realizacji tych wniosków.
Model COSO
Najbardziej znanym modelem opisującym system zarządzania i kontroli jest model COSO.
2/4
Audyt wewnętrzny jako narzędzie wspomagające zarządzanie jednostką
Wpisany przez Rafał Krzemień
Opracowany on został w Stanach Zjednoczonych przez Komitet Sponsorowanych Organizacji (
The Committee of Sponsoring Organizations
- COSO) w 1992 roku jako „Kontrola Wewnętrzna - Zintegrowana struktura".
Raport COSO definiuje system kontroli wewnętrznej jako „proces wykonywany przez zarząd,
kierownictwo, a także inny personel, którego celem jest dostarczenie racjonalnego zapewnienia
dotyczącego osiągania celów w jednej lub więcej kategoriach:
-
Efektywność i skuteczność operacji.
Rzetelność sprawozdań finansowych.
Zgodność działań z odpowiednim prawem i regulacjami.
Głównym celem tworzenia systemu kontroli wewnętrznej w jednostce jest dostarczenie
racjonalnego zapewnienia, że cele organizacji są osiągane. Mówimy tutaj o racjonalnym
poziomie pewności, czyli nigdy 100%, gdyż na prawdopodobieństwo osiągnięcia celów
wpływają ograniczenia dotyczące wszystkich systemów kontroli wewnętrznej:
-
możliwość popełnienia błędu,
celowe ominięcie systemu kontroli przez pojedynczego pracownika lub zmowę kilku osób,
- możliwość obejścia systemu kontroli przez kierownictwo wyższego szczebla,
- potrzeba rozważenia relacji kosztów i korzyści z wdrożenia systemów kontroli
wewnętrznej.
Raport COSO przedstawia system kontroli wewnętrznej, w skład którego wchodzi pięć
elementów:
-
monitoring,
informacje i komunikacja,
działania kontrolne,
szacowanie ryzyka,
środowisko kontrolne.
Audyt wewnętrzny ocenia efektywność, wydajność i skuteczność systemu kontroli wewnętrznej,
ocenia również adekwatność przyjętych mechanizmów kontrolnych. Badanie adekwatności
oznacza sprawdzenie, czy przyjęte mechanizmy kontrolne są zaprojektowane w sposób
zapewniający osiąganie celów organizacji, a koszty wdrożenia tego systemu są uzasadnione z
punktu widzenia potencjalnych korzyści.
3/4
Audyt wewnętrzny jako narzędzie wspomagające zarządzanie jednostką
Wpisany przez Rafał Krzemień
Podsumowując, audyt wewnętrzny w sektorze publicznym został zaprojektowany zgodnie z
najnowszymi standardami światowymi. Ma być działalnością, która wspomaga kierownictwo w
zarządzaniu organizacją poprzez systematyczne i konsekwentne badanie zachodzących w niej
procesów. W wyniku tych badań kierownictwo ma otrzymać prawdziwy obraz jednostki wraz z
propozycją działań naprawczych i podjąć decyzję o wdrożeniu zaleceń audytu bądź podjąć
ryzyko ich niewprowadzania.
4/4