08 Czasy

VIII
CZASY
1. Präsens
Najwa˝niejszym czasem jest Präsens, czyli czas teraêniejszy. Stosujemy go nie tylko do
opisywania wydarzeƒ bie˝àcych, ale tak˝e bardzo cz´sto przysz∏ych, np.: Ich gehe heute ins
Kino. – Id´ dziÊ do kina. lub Pójd´ dziÊ do kina.
2. Perfekt
Perfekt jest czasem przesz∏ym, stosowanym g∏ównie do dialogów; jest czasem z∏o˝onym z
czasownika posi∏kowego haben lub sein (porównaj I.1.2.4.) i formy Partizip II (Partizip
Perfekt) – imies∏owu czasu przesz∏ego na koƒcu zdania.
2.1. Partizip II
2.1.1. Partizip II czasowników s∏abych tworzy si´ dodajàc do rdzenia czasownika przedrostek ge - oraz koƒcówk´ - t lub - et (porównaj I.1.1.1.):
machen
– gemacht
arbeiten
– gearbeitet
Uwaga: czasowniki zakoƒczone na - ieren nie otrzymujà przedrostka ge -:
telefonieren – telefoniert
2.1.2. Partizip II czasowników mocnych tworzy si´ dodajàc do czasownika przedrostek
ge - oraz cz´sto zmieniajàc samog∏osk´ rdzennà:
fahren
– gefahren
helfen
– geholfen
2.1.3. Partizip II czasowników nieregularnych tworzy si´ dodajàc do rdzenia czasownika przedrostek ge -, koƒcówk´ - t oraz zmieniajàc samog∏osk´ rdzennà:
bringen
– gebracht
2.1.4. Partizip II czasowników z∏o˝onych
Czasowniki z∏o˝one nierozdzielnie (porównaj I.2.1.) nie otrzymujà przedrostka ge -, natomiast w Partizip II czasowników z∏o˝onych rozdzielnie (porównaj I.2.2.) - ge - znajduje si´
pomi´dzy przedrostkiem a rdzeniem:
verstehen – verstanden
aufstehen – aufgestanden
2.2. Budowa zdania
W czasie Perfekt w miejsce czasownika zasadniczego wstawiamy czasownik posi∏kowy, natomiast czasownik zasadniczy w formie Partizip II przestawiamy zawsze na koniec zdania:
Ich lese ein Buch. – Czytam ksià˝k´.
08 Czasy 1
21.04.2006, 12:59:38
Ich habe ein Buch gelesen. – Czyta∏em(am) ksià˝k´.
Zastosowanie odpowiedniego czasownika posi∏kowego zale˝y od czasownika zasadniczego.
Wi´kszoÊç czasowników ∏àczy si´ z haben.
Z sein ∏àczà si´ czasowniki ruchu, np.: fahren, fliegen, gehen, kommen, laufen, zmiany stanu, np. aufstehen oraz czasowniki bleiben, sein i werden: Er ist in die Schule gegangen.
3. Imperfekt (Präteritum)
Imperfekt jest czasem przesz∏ym, stosowanym g∏ównie w opowiadaniach, relacjach i opisach; jest czasem prostym. Czasowników haben, sein oraz modalnych powszechnie u˝ywa si´
w Imperfekt tak˝e w dialogach.
3.1. Imperfekt czasowników s∏abych
Imperfekt czasowników s∏abych tworzy si´ odrzucajàc koƒcówk´ - en (- n) dodajàc koƒcówk´
- te lub - ete (porównaj I.1.1.1.):
machen
– machte
arbeiten
– arbeitete
3.2. Imperfekt czasowników mocnych
Imperfekt czasowników mocnych tworzy si´ odrzucajàc koƒcówk´ - en (- n) i zawsze zmieniajàc
samog∏osk´ rdzennà:
fahren
– fuhr
helfen
– half
3.3. Imperfekt czasowników nieregularnych
Imperfekt czasowników nieregularnych tworzy si´ zmieniajàc samog∏osk´ rdzennà, odrzucajàc
koƒcówk´ - en i dodajàc koƒcówk´ - te:
bringen – brachte
3.4. Imperfekt czasowników modalnych
Imperfekt czasowników modalnych tworzy si´ dodajàc koƒcówk´ - te do rdzenia czasownika, przy czym czasowniki z przeg∏osem tracà go:
sollen
– sollte
können
– konnte
Uwaga: mögen – mochte
3.5. Odmiana czasownika w Imperfekt
Wszystkie czasowniki odmieniajà si´ tak samo:
ich
machte
half
wir
machten
halfen
du
machtest
halfst
ihr
machtet
halft
er
machte
half
sie
machten
halfen
3.6. Budowa zdania w czasie Imperfekt
Budowa zdania w czasie Imperfektjest podobna do czasu Präsens:
Er geht ins Kino.
Er ging ins Kino.
Uwaga: wi´kszoÊç czasowników to czasowniki s∏abe.
2
08 Czasy 2
21.04.2006, 12:59:44
4. Plusquamperfekt
Plusquamperfekt jest czasem zaprzesz∏ym. Pod wzgl´dem budowy przypomina Perfekt.
Jedynà ró˝nicà jest zastosowanie czasowników posi∏kowych w ich formach Imperfekt:
Perfekt:
Er hat ein Fahrrad gekauft.
Plusquamperfekt:
Er hatte ein Fahrrad gekauft.
Perfekt:
Plusquamperfekt:
Wir sind um 8 Uhr aufgestanden.
Wir waren um 8 Uhr aufgestanden.
Czas Plusquamperfekt najcz´Êciej stosuje si´ go dla zaznaczenia nierównoczesnoÊci dwóch
wydarzeƒ w czasie przesz∏ym. Wówczas wydarzenie wczeÊniejsze opisuje si´ w Plusquamperfekt, natomiast póêniejsze zawsze w Imperfekt: Zuerst hatte sie zu Mittag gegessen. Erst
dann machte sie ihre Hausaufgaben.
5. Futur I
Futur I jest czasem przysz∏ym, opisujàcym wydarzenia majàce mieç miejsce w przysz∏oÊci
rzeczywiÊcie lub przypuszczalnie. Jest u˝ywany znacznie rzadziej ni˝ czasy przysz∏e w j´zyku
polskim (porównaj 1.). Futur I jest czasem z∏o˝onym z czasownika posi∏kowego werden (porównaj I.1.2.4.) oraz bezokolicznika czasownika zasadniczego na koƒcu zdania.
Ich werde am Samstag am Basketballspiel teilnehmen.
Uwaga: oprócz czasu Futur I istnieje tak˝e rzadko stosowany czas Futur II.
3
08 Czasy 3
21.04.2006, 12:59:44
åwiczenia
1. Uzupe∏nij Partizip II oraz czasownik posi∏kowy czasu Perfekt.
1. Ulrike ……… ihre Zähne wieder nicht ……… . putzen
2. Was ……… du als Geschenk ……… ? bekommen
3. ……… ihr schon die Suppe ………? essen
4. Warum ……… du deine Oma nicht ………? anrufen
5. Die Lehrerin ……… uns eine interessante Geschichte ……… . erzählen
6. ……… schon Uwe ……… oder noch nicht? kommen
7. Dieses Lied ……… ich noch nie ……… . hören
8. Wir ……… nur etwa zwanzig Gäste ……… . einladen
9. Es ……… schrecklich kalt ………, nicht wahr? werden
10. Endlich ……… Sie hier ………, Frau Schmidt! aufräumen
2. Uzupe∏nij formy czasu Imperfekt. W puste miejsca wstaw „ - ”.
1. Die Leute ………. sich an den Tisch. (sich) setzen
2. Der Mann ………. sehr laut und deutlich. sprechen
3. Judith ……… wieder zu spät ……… . aufstehen
4. Wann ……… es ………? anfangen
5. Früher ……… er Briefmarken, heute nicht mehr. sammeln
6. Wo ……… ihr euch in diesem Jahr? (sich) erholen
7. Dieter ……… die Situation ganz genau ……… . beschreiben
8. Wer ……… am Kongress ………? teilnehmen
9. Dieses Auto ……… früher Herrn Müller ………, oder ……… ? gehören
10. Was ……… du mit diesem Buch machen? wollen
3. Uzupe∏nij zdania w czasie Futur I.
1. Heute Abend ……… ich wahrscheinlich ………… . fernsehen
2. Wie lange ……… wir hier bleiben ……… ? müssen
3. ……… du diesen Saft ………? trinken
4. Keine Sorge, ich ……… wirklich gut ……… . aufpassen
5. ……… ihr euch mit diesem Problem ……… ? (sich) beschäftigen
4. Wstaw w∏aÊciwy czasownik posi∏kowy.
1. Zuerst ……… Helmut Einkäufe gemacht, dann ging er nach Hause.
2. Ich ……… oft an dich denken, Liebling!
3. Warum sind Sie so erschöpft? ……… Sie zu Fuß gelaufen, oder was?!
4. ……… Sie schon mal Walzer getanzt, Fräulein?
4
08 Czasy 4
21.04.2006, 12:59:44