Zmiany i uzupełnienia do Formatu MARC 21

Warszawa, 27 listopada 2008
Zmiany i uzupełnienia
do Formatu MARC 21 rekordu bibliograficznego dla starych druków1
(Obowiązują od 1 grudnia 2008 r.)
008/00-06 Kod typu daty publikacji
s – pojedyncza znana data lub data prawdopodobna – pozycje 008/07-10 zawierają tę datę, pozycje
008/11-14 zawierają spacje (@@@@).
008/07-14 Daty publikacji
Przykład na s. 11 (poprawiony):
008/06
008/07-10
008/11-14
260
@@
q
1660
1669
$a [S.l. : $b s.n., $c ca 166-].
026 Fingerprint (P)
Wybór znaków
[…] Znaki przejmuje się w postaci występującej na druku, z wyjątkiem:
-
liter, które oddaje się bez znaków diakrytycznych (dotyczy wszystkich języków, także jęz.
polskiego) oraz bez abrewiatur (np. n, p lub q z kreską nad literą, podkreślone itp. zapisuje się
jak zwykłą literę). Ligatury typograficzne traktuje się jak jeden znak (np. æ, Æ, œ, Œ , itp.).
Dla liter (cyfr) w innym alfabecie niż łaciński stosuje się zasady transliteracji zgodne z Polskimi
Normami,
-
różne abrewiacje słowa et oddaje się za pomocą symbolu &,
-
wszystkie znaki nietypowe, niemożliwe do odtworzenia (np. listki, rączki, itp.) oddaje się za
pomocą gwiazdki *.
1
Zmiany ustalone podczas spotkania bibliotekarzy katalogujących stare druki w katalogu NUKAT, które odbyło się 23-24 czerwca 2008
r. w ZNiO we Wrocławiu. Zmiany zostaną naniesione na dokument Format MARC 21 rekordu bibliograficznego dla starych druków,
dostępny w elektronicznej wersji na stronie NUKAT.
1
Podpola
$a – Pierwsza i druga grupa znaków (NP)
W podpolu $a podaje się znaki grupy I i II.
Grupę I stanowią dwa ostatnie znaki typograficzne (litera, przecinek, średnik, kropka, ale nie kustosz
i sygnatura typograficzna) wybrane z ostatniego oraz dwa znaki z przedostatniego wiersza z recto
pierwszej karty po głównej stronie tytułowej.
[...]
$c – Data (NP)
Uzupełnienie listy kodów określających sposób zapisania daty w katalogowanym druku o następujący
kod:
K – w alfabecie cyrylickim
130 Hasło główne – tytuł ujednolicony (NP)
Tytuły formalne dla katalogów księgarskich, bibliotecznych, targowych umieszcza się w polu 730.
Nie tworzy się tytułów ujednoliconych dla druków urzędowych (konstytucje, taryfy, lauda itp.)2.
245 Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności (NP)
Zasady przejmowania tytułu
Tytuł oraz inne elementy opisu starego druku przejmuje się w formie i ortografii występującej
w opisywanym druku, zachowując duże i małe litery, pisownię liter i cyfr, oddając znaki i nawiasy.
Wyjątkowo nie oddaje się akcentów nad łacińskimi i polskimi literami (á, ä, ŷ, ĩ itp).
W przypadku całych wyrazów wyrażonych majuskułą, dużą literę podaje się tylko na początku wyrazu.
Pozostawia się pierwszą małą literę w nazwach własnych, jeżeli w takiej formie nazwy te występują
w druku.
Wszystkie formy graficzne spójnika et oddaje się za pomocą znaku &.
Podwójne duże lub małe VV zapisuje się jako W, np. Vvolfgangus = Wolfgangus, vv Krakowie
= w Krakowie, ale Matthias Vvesenbecius oraz Matthias Vuesenbecius.
Długie ʃ występujące samodzielnie lub w połączeniu z innymi literami zapisuje się jako s np. ʃt = st.
ʒ występujące samodzielnie lub w połączeniu z innymi literami zapisuje się jako z, np. ʃʒ = sz.
W polach 245, 246, 250, 260 podpola $a, $p, $n zaczynają się od wielkiej litery niezależnie od sposobu
zapisania tych danych na stronie tytułowej.
Znaki interpunkcyjne w tytule stosuje się bez zmian, zgodnie z Formatem MARC 21 rekordu
bibliograficznego dla starych druków.
2
z uwagi na brak opracowanych zasad tworzenia ww. tytułów w katalogu NUKAT
2
Opis jednego tomu druku wielotomowego o tytule wyróżniającym
$n Oznaczenie części (uzupełnienie, format s. 69)
Jeżeli z powodów gramatycznych powiązań wyrazów w tytule lub skomplikowanej (wielostopniowej)
budowy hierarchicznej wydawnictwa wielotomowego, opisanie tomów (części) w podpolu $n jest
utrudnione lub nielogiczne informacyjnie, oznaczenie tomu w polu 245 należy podać bez stosowania
podpola $n. Należy wtedy podać odpowiednie wyjaśnienie w polu 500 i użyć pól 4XX lub 8XX aby
zapewnić prawidłowy dostęp do całości wydawnictwa wielotomowego, np.
245
10
$a R. D. P. Didaci Nisseni Sermones avrei in omnia Euangelia dominicalia,
extra Quadragesimalia totivs anni tomvs secvndus.
500
@@ $a Stanowi t. 2 "Opera Omnia in tres tomos digesta"; informacja o całości
edycji w t. 1.
800
1@
$a Niseno, Diego $d ( -1656). $t Opera omnia $f (1650-1659) $v t. 2
(t.2 Opera omnia”, a nie „Sermones”)
246 Wariant tytułu (P) (uzupełnienie)
Pole 246 wypełnia się, gdy:
– trzy pierwsze słowa tytułu podanego w polu 245 podpolu $a, decydujące o szeregowaniu tytułu
w indeksie wymagają formy służącej do dodatkowego wyszukiwania, np.:
245
10
246
3@
$a Icones & vitae Principvm ac Regvm Poloniae omnium / $c Adornatae atque
Collectae a Salomone Nevgebavero de Cadano.
$a Icones et vitae principum ac regum Poloniae omnium
– tytuły z dodatkowych stron tytułowych (frontispisu, karty tytułowej sztychowanej, przedtytułowej)
różnią się od tytułu występującego w polu 245 w trzech początkowych wyrazach, np.:
245
10
246
3@
246
3@
246
500
3@
@@
$a Thesavri Polonolatinograeci Gregorii Cnapii e Societate Iesv tomvs [...].
$n T. 2, $p Latinopolonicvs, simul idem Index verborum primi tomi, ab auctore
confectus & secundae editioni correctae ac multum auctae, accommodatus [...].
$a Latinopolonicus, simul idem Index verborum primi tomi, ab auctore
confectus & secundae editioni correctae ac multum auctae, accommodatus [...]
$a Thesauri Polonolatinograeci Gregorii Cnapii e Societate Iesu tomus
secundus Latinopolonicus
$a Thesauri Latinopolonici tomus II
$a Na s. przedtyt.: R. P. Gregorij Cnapij Societatis Iesv Thesavri
Latinopolonici Tomvs II.
– tytuł tomu (części, itp.) podawany w polu 245 podpolu $p jest tytułem właściwym danego tomu
(a nie np. opisowym wyszczególnienie zawartości); podając go w polu 246 należy pomijać wyrażenia
wprowadzające (Contines... ; Quae ...), np.:
245
10
246
246
3@
30
$a Qvaresimale del. R.P.D. Diego Nisseno […]. $n P. 1, $p Che contiene le
Prediche per li mercordi, venerdi, e domeniche di Quaresima / $c tradotta da
Pietro Foscarini [...].
$a Quaresimale
$a Prediche per li mercordi, venerdi, e domeniche di Quaresima
3
Tytuł w polu 246 podaje się we współczesnej ortografii.
250 Strefa wydania (NP)
Jeżeli rozróżnienie wariantów i wydań nastąpiło na podstawie literatury, a nie posiadanych
egzemplarzy, to informacje o tym należy podać przy cytowanej literaturze w polu 510, np.:
510
4@
$a Estr. XV-XVIII, $c 23, 410 (opisuje dwa wydania).
Biblioteka posiadająca egzemplarz innego wydania/wariantu niż opisywany w bazie, tworzy nowy
rekord i opisuje cechy wariantowe na podstawie cytowanej literatury.
260 Strefa adresu wydawniczego (NP)
Jeżeli data dzienna (lub inny element opisu) został ustalony na podstawie rękopiśmiennych notatek
z opisywanego egzemplarza, w polu uwag należy obowiązkowo podać sigla biblioteki, która dany
egzemplarz przechowuje, np.:
260
500
@@
@@
$a Cracoviae : $b in Officina Christohori Schedelij […], $c [ante 19 IV] 1640.
$a Data dzienna wg rkps. notatki na s. tyt. egz. BJ: „Apr. 19”.
500 Uwaga ogólna (P)
Datę ze strony tytułowej (ew. kolofonu) wyrażoną w innym alfabecie podaje się w polu uwag w takiej
formie, w jakiej jest zapisana na dokumencie (zachowując odstępy, wielkie i małe litery, kropki itp.).
W polu uwag podaje się informacje o autorach frontispisu, karty tytułowej sztychowanej, winiet
tytułowych i innego materiału ilustracyjnego (np. portretu autora), jeżeli są oni podpisani na rycinie.
Należy cytować całe sformułowania określające rolę danej osoby w powstaniu ryciny oraz datę jej
wykonania. Jeżeli ryciny nie są sygnowane, można dodać w polu 500 nazwiska artystów na podstawie
własnych ustaleń (badań). Dla osób wymienionych w polach 500 tworzy się dla hasła khw
z ujednoliconą formą nazwy i do rekordu bibliograficznego dodaje się pola 7XX.
Dedykacje
Informacje o dedykacjach podaje się w polu 500. Odnotowuje się wszelkie rodzaje listów
dedykacyjnych zamieszczanych w drukach polskich z XVI-XVIII w.
Dla autorów i adresatów dedykacji - Polaków i osób związanych z Polską, tworzy się hasła khw i do
rekordu bibliograficznego dodaje się pola 7XX. W przypadku kiedy adresatów dedykacji jest więcej niż
trzech, nie tworzy się dla pozostałych nazw haseł dodatkowych. Dla adresatów dedykacji - nazw, osób
lub ciał zbiorowych określonych bardzo ogólnie lub które nie posiadają własnej nazwy nie tworzy się
haseł khw.
Jeżeli dedykacja decyduje o zaszeregowaniu druku obcego do literatury polonikowej, należy w polu
500 umieścić uwagę wprowadzającą: Polonicum. Uwagę o dedykacji podaje się na podstawie
skróconego cytatu nagłówka listu dedykacyjnego; należy zachować podstawowe dane informacyjne
dotyczące adresata, można dodać miejsce i datę powstania dedykacji. Autora dedykacji podaje się
tylko wtedy, kiedy jest to osoba inna niż autor katalogowanego dzieła (nazwę poprzedza się kreską
ukośną: /). Przytacza się lokalizację dedykacji w druku, jeżeli znajduje się ona w miejscu nietypowym
(w środku, na końcu tekstu), np.:
500
@@
$a Ded.: Do […] Stanisława Augusta, Krola Polskiego Wielkiego Książecia
Litewskiego [...].
4
500
@@
$a Ded.: [...] Barbarze z Czekarzewic Lvbomierskiey [...] Hrabiney na Wiśniczu
Iarosławiu [...] / Dom Professow Soc. Iesv przy kościele Ss. Panien
y Meczenniczek.
500
@@
$a Ded.: […] Iodoco Decio […] Iodoci Ludovici Decij filiolo / M. Anshelmus
Ephorinus S.D.
500
@@
$a Ded.: 1. […] Achatio Przylecki de Przylek Castellano Oswiecimensi […]
Dantisci [...] 1646 [...] / Georgivs Förstervs; 2. […] Stanislao Minscio Palatino
Lancicien. [...] Varsaviae [...] 1595 [...]; 3. (s.147-150): Principi [...] D. Georgio [...]
Radivilo [...] perpetuo Administratori Episcopatus Cracoviensis […] Cracoviae
1595 [...].
500
@@
$a Ded.:Wszechmocnemv Wiecznemu Bogv […] Y Przenaswietszey Pannie
Mariey [...].
500
@@
$a Ded.: [...] Burmistrzom y Raycom Miasta J.K.M. Thorunia [...] / Jan
Christian Laurer.
504 Uwaga dotycząca bibliografii załącznikowej (P) (opis pola zostanie dodany do formatu)
Wskaźniki – nieużywane
Kody podpól
$a
Uwaga dotycząca bibliografii (NP)
Zawartość pola
Pole zawiera informacje o istnieniu bibliografii załącznikowej i indeksu. W przypadku starych druków
pole 504 wypełnia się, jeżeli opisywany stary druk zawiera indeks. Podaje się sformułowania: Indeks
lub Indeksy, bez określania rodzajów indeksów, ani stron które zajmują. Nie uwzględnia się spisów
treści, list cytowanych autorów, itp. wykazów pomocniczych.
Jeżeli informacja o indeksie podana jest w odpisie tytułu, nie wypełnia się pola 504 (poprzestając na
kodowaniu danych w polu stałej długości). Pole kończy się kropką.
504
@@
$a Indeksy.
505 Uwaga dotycząca zawartości (P)
Rezygnacja z rozszerzonego poziomu oznaczenia zawartości dokumentu. Nie stosuje się wartości „0”
w drugim wskaźniku oraz podpól $g, $t i $r.
Wskaźniki
Pierwszy – wskazanie wyrażenia wprowadzającego uwagę
0
zawartość
2
częściowa zawartość
8
bez wyrażenia wprowadzającego
Drugi – poziom oznaczenia zawartości
@
podstawowy
5
Kody podpól
$a
Uwaga dotycząca zawartości książki (NP)
520 Uwaga wyjaśniająca treść druku (P)
Informacje o zawartości dotyczącej, lub związanej z Polską podaje się w polu 500.
500
@@
$a Polonicum: wzmianki o miastach polskich i litewskich: Krakowie,
Gdańsku (s.106), Poznaniu, Gnieźnie, Nowogrodzie (s.187), oraz o M.
Koperniku i jego teorii (s. 22, 121).
500
@@
$a W spisie uczestników Soboru wymienieni m.in.: Stanisław Hozjusz,
Walenty Herburt, Stanisław Falęcki.
710 Hasło dodatkowe – nazwa ciała zbiorowego (P)
Kody podpól
$e
Określenie rodzaju współpracy (NP) – nieużywane
Ustalenia ogólne
Opis druków zdefektowanych
Dzieł mocno zdefektowanych nie wprowadza się do katalogu NUKAT, wyjątkiem od tej zasady są
unikaty krajowe (światowe), które jako jedyne zachowane egzemplarze (fragmenty, pojedyncze karty
itp.) mogą być wprowadzane do katalogu NUKAT z odpowiednią uwagą w polu 500. Można
wprowadzać opisy druków, które mają ubytek kart środkowych, o ile nie wpływa to na obliczanie
objętości dla całego dzieła. Dopuszcza się także wprowadzanie opisu druku bez zachowanej strony
tytułowej lub końcowej z kolofonem. W takim przypadku obowiązkowo należy podać w polu 500
nazwę źródła, z którego przejęto tytuł do pola 245, np.
500
@@
$a Odpis tyt. wg ICCU.
500
@@
$a Odpis tyt. wg Estr.
lub kolofon do pola 260, jeżeli jest on podstawowym elementem adresu wydawniczego, np.:
260
@@
$a (Impressum Cracouiae : $b per Florianu[m] Vnglerium, $c 1531).
500
@@
$a Adres wydawniczy cyt. wg Estr.
Biblioteka posiadająca egzemplarz kompletny odpowiednio modyfikuje rekord i usuwa pole 500.
Proweniencje
Opis proweniencji, jako indywidualnej cechy danego egzemplarza starego druku nie może być
elementem opisu bibliograficznego w katalogu centralnym. Forma zapisu tego rodzaju informacji
pozostaje do rozwiązania w katalogu lokalnym poszczególnych bibliotek.
UWAGA
Materiały z warsztatów dla katalogujących stare druki, które odbyły się
23-24 czerwca 2008 r. w ZNiO we Wrocławiu, zostaną umieszczone na
stronie www NUKAT (zakładki: szkolenia – materiały szkoleniowe).
6