docWykłady cz. 1 - Psychologia małego dziecka
download 
Reklamacja Transkrypt
Wykłady cz. 1 - Psychologia małego dziecka
Psychologia małego dziecka Eliza Kądziołka-Pudełko PSYCHOLOGIA DZIECKA Psychologia dzieci • Naukowe podejście do badania zachowania i rozwoju dzieci. • Odpowiada na pytania: – Kiedy – w celu ustalenia przedziału wiekowego, w którym większość dzieci powinna ujawnić nowe umiejętności – Jak – w celu określenia sposobu zachowania dziecka – Dlaczego – w celu wyjaśnienia sposobu zachowania dziecka PSYCHOLOGIA KLINICZNA DZIECKA DYSCYPLINA TEORETYCZNA I STOSOWANA Zakres pojęć • Szczególna dyscyplina, która zbiera i integruje wiedzę pochodzącą z różnych źródeł. • Odpowiada na 3 pytania: – Na czym polegają i w czym się przejawiają zaburzenia w rozwoju psychiki dzieci? – Jakie są przyczyny zaburzeń, mechanizmy ich powstawiania i skutki? – Jak można zapobiegać zaburzeniom, usuwać, minimalizować lub jak z nimi żyć? Praktyczne wykorzystanie psychologii klinicznej dziecka • Profilaktyka • Pomoc psychologiczna dzieciom z różnymi odchyleniami w rozwoju • Pomoc w wychowaniu w rodzinie i w instytucjach dzieci z odchyleniami w rozwoju • Tworzenie specjalnych systemów edukacyjnych, rehabilitacyjnych, terapeutycznych • Integracja społeczna. Psychologia kliniczna dziecka • Powstała w odpowiedzi na zapotrzebowanie społeczne, • Badania naukowe poprzedziła praktyka. Historia badań • Od czasów najdawniejszych społeczeństwa rozpoznawały różne postacie anomalii w rozwoju dzieci. • W różnych epokach i krajach inaczej tłumaczono te nieprawidłowości i przyjmowano różne formy postępowania wobec dzieci niepełnosprawnych Starożytność • W Sparcie porzucano niepełnosprawne niemowlęta w okolicach góry Tajget • W Rzymie zrzucano je ze skały Tarpejskiej • W Egipcie otaczano kultem dzieci z padaczką. – Uważano je za dotknięte przez Bogów i obdarzone zdolnościami artystycznymi Góra Tajget na Peloponezie skała Tarpejska Studium przypadku • W celu zrozumienia wyjaśnienia istoty zaburzeń stworzono specyficzną metodę badań – studium przypadku. • Stosował ją Witmar Lightner, który stworzył w 1896 pierwszą klinikę psychologiczną przy Uniwersytecie Pensylwańskim dla dzieci opóźnionych w rozwoju, głuchych, z zaburzeniami mowy. Zygmunt Freud • Studium przypadku wykorzystywał też Zygmunt Freud. • Poza tym ważną metodą wykorzystywaną przez niego była obserwacja zachowania dziecka. Początki w Polsce • Pierwsza placówka w Polsce, którą można identyfikować z zastosowaniem psychologii klinicznej dziecka to Poradnia Pedagogiczna Żydowskiego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, założona w 1923 roku w Warszawie. • Inną wielką siłą na rzecz zdrowia i jakości dzieci był Ruch Higieny Psychicznej zainicjowany przez Kazimierza Dąbrowskiego. Samodzielna dyscyplina • W Polsce wyodrębniono psychologię kliniczną dziecka jako samodzielną dyscyplinę w 1963 roku. • Na Uniwersytecie Warszawskim powstał Zakład Psychologii Kliniczno-WychowawczejDziecka. • Halina Spionek, pierwszy kierownik Zakładu PKWD DZIAŁY PSYCHOLOGII KLINICZNEJ DZIECKA • • • • Psychologia sądowa Psychologia kliniczno – wychowawcza Psychologia defektologiczna Neuropsychologia rozwojowa i psychologia neurologiczna • Psychologia pedopsychiatryczna • Psychologia pediatryczna Psychologia sądowa • Przedmiot badań: – psychologiczno-rozwojowe aspekty przestępczości nieletnich – Patologiczna rodzina – Wychowanie resocjalizacyjne – Psychologiczne skutki dokonywania przestępstw na dzieciach – Psychologia zeznań świadków – Analiza spraw, w których dorosły krzywdzi dziecko lub popełnia czyny lubieżne Psychologia kliniczno – wychowawcza • Przedmiot badań: – Niepowodzenia szkolne – Dysleksja, dysgrafia • na te zjawiska zwróciła uwagę Halina Spionek, opracowano metody reedukacji dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Obecnie nurt badań rozwija Marta Bogdanowicz – Dyskalkulia • Program wyrównywaniu deficytów u dzieci z trudnościami matematycznymi stworzyła Edyta Gruszczyk - Kolczyńska – Relacje uczeń – nauczyciel – Relacje dziecko – grupa – Zaburzenia emocjonalne wpływające na efektywność uczenia się Psychologia defektologiczna • Przedmiot badań: – Zaburzenia funkcji wzroku, słuchu, mowy, inteligencji • Pionierskie zasługi położyła Maria Grzegorzewska i stworzony przez nią Instytut Pedagogiki Specjalnej – Zmiana przedmiotu zainteresowań z koncentracji na defekcie na koncentrację na możliwościach rozwoju – Obalenie mitów takich jak: • nieodłączny związek głuchoty z obniżeniem sprawności intelektualnej, • nieodwracalności upośledzenia umysłowego. – Wprowadzenie psychoterapii do leczenia zaburzeń dzieci z dysfunkcjami Psychologia neurologiczna • Przedmiot badań: – Dzieci z uszkodzeniami układu nerwowego i defektami genetycznymi skutkującymi upośledzeniem rozwoju (dzieci z porażeniem mózgowym, padaczką, wodogłowiem, przepuklinami oponowo-rdzeniowymi, zespołami zaburzeń metabolicznych: fenyloketonuria, mukopolisacharydoza) – Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym – Poszukiwanie technik pomocy psychologicznej i kompensacji psychicznej defektów neurologicznych Fenyloketonuria • • wrodzona, uwarunkowana genetycznie enzymopatia polegająca na gromadzeniu się w organizmie i toksycznym wpływie aminokwasu – fenyloalaniny (hiperfenyloalaninemia, typ I). U podłoża choroby leży mutacja genu odpowiedzialnego za aktywność enzymu hydroksylazy fenyloalaninowej (PAH), który jest niezbędny w metabolizmie fenyloalaniny. • Objawami nieleczonej choroby są pogłębiające się zaburzenia neurologiczne z napadami padaczkowymi, znacznego stopnia upośledzenie rozwoju umysłowego i motorycznego. Poza tym mogą występować, zaburzenia chodu, postawy, hipotonia mięśniowa, ruchy atetotyczne, zesztywnienie stawów. Do obrazu chorobowego dołącza charakterystyczny "mysi" zapach potu oraz częste występowanie wysypek. • Przy wczesnym rozpoznaniu choroby (najlepiej zaraz po urodzeniu) i odpowiednim leczeniu można zapobiec wystąpieniu objawów choroby. Powszechne stosowanie u noworodków w Polsce i wielu innych krajach, w trzecim dniu po urodzeniu prostego screeningowego badania krwi (test przesiewowy) umożliwia wczesne rozpoznanie fenyloketonurii. Screening w kierunku fenyloketonurii był pierwszą, zastosowaną na szeroką skalę próbą przeciwdziałania schorzeniu uwarunkowanemu genetycznie Fenyloketonuria • Do 1998 roku stosowano test Guthriego, teraz jest to badanie kolorymetryczne, umożliwiający bardziej precyzyjne oznaczenie stężenia fenyloalaniny we krwi. Inną metodą stosowaną niekiedy w diagnostyce fenyloketonurii jest badanie metabolitów fenyloalaniny w moczu z zastosowaniem FeCl3. Zwiększone stężenie fenyloalaniny we krwi może nie pojawić się przed 3 dniem życia. Dodatkowo u wcześniaków stwierdza się występowanie wyników fałszywie dodatnich (ze względu na niedojrzałość układów enzymatycznych). • U chorego dziecka najpóźniej w ciągu 2 tygodni od urodzenia należy wprowadzić odpowiednią dietę eliminacyjną niskofenyloalaninową, w której stosuje się specjalne mieszanki zawierające białka o niskiej zawartości tego aminokwasu. Stężenie fenyloalaniny nie może przekraczać 3–7 mg/l. Przykładem preparatu białkowego o niskiej zawartości fenyloalaniny są hydrolizaty kazeiny (w kazeinie niska zawartość fenyloalaniny rekompensowana jest podwyższoną ilością tyrozyny). Niski poziom fenyloalaniny we krwi pozwala na wyeliminowanie jej szkodliwego wpływu na tkankę mózgową. Przy rygorystycznym zachowywaniu diety dziecko będzie rozwijać się prawidłowo, natomiast niewprowadzenie lub zbyt późne wprowadzenie leczenia prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. mukopolisacharydoza • • • Bardzo rzadko występującą chorobą przemiany materii, dziedziczną i bardzo trudną do zdiagnozowania. Występuje raz na 100 tysięcy urodzeń. Jej przyczyną jest wada metabolizmu, polegająca na gromadzeniu się w organizmie mukopolisacharydów, które uszkadzają komórki i narządy ciała. W efekcie prowadzi to do wyniszczenia niemal całego organizmu dziecka. Wczesnym objawem choroby jest przepuklina pępkowa i pachwinowa, polipy błony śluzowej, problemy ze słuchem. W późniejszym życiu problemem jest nadmierna ruchliwość dzieci, usztywnienie stawów, biegunki, zmętnienie rogówki. Występują również przypadki drgawek z odpowiednimi zmianami w wykresie fal mózgowych (EEG). Później występuje twarz groteskowa (maszkarowata). • Najprostszą metodą diagnostyczną jest ilościowe określenie mukopolisacharydów w moczu, które w przypadku mukopolisacharydoz są wydalone w zwiększonych ilościach. Niektóre enzymy dają się zmierzyć również w serum, względnie w preparatach leukocytowych. Zdiagnozowanie choroby możliwe jest już w okresie prenatalnym. • Leczenie dzieci chorych na mukopolisacharydozy polega głównie na łagodzeniu, bądź zapobieganiu towarzyszącym im problemom zdrowotnym, będącym najbardziej widocznymi objawami choroby. Złagodzenie objawów choroby, można ewentualnie osiągnąć poprzez przeszczep szpiku kostnego, który stanowi zabieg bardzo dużego ryzyka. Nie jest możliwe leczenie przyczynowe - nie są obecnie znane metody naprawy uszkodzonego materiału genetycznego. • • Neuropsychologia rozwojowa • Przedmiot badań: – Relacje między budową i funkcjonowaniem mózgu, a funkcjonowaniem psychiki – Hipoteza minimalnego uszkodzenia mózgu, odpowiedzialnego za występowanie niektórych fragmentarycznych opóźnień rozwoju oraz zespołu deficytu uwagi i nadaktywności (ADHD) – wiązane z uszkodzeniami płata czołowego Psychologia pedopsychiatryczna • Psychologia kliniczna dziecka na styku psychiatrii • Przedmiot badań: – Dzieci z zaburzeniami psychicznymi • • • • • Z autyzmem Z osobowością borderline (pogranicze nerwicy i psychozy) Z depresją dziecięcą Z zespołem jadłowstrętu psychicznego Z zaburzeniami tożsamości (głuche i zaburzeniami rozwoju mowy) – Partnerzy współpracy - psychiatrzy • Sukces – odkrycie nawiązywanie kontaktu z dziećmi autystycznymi i psychotycznymi oraz głębiej upośledzonymi umysłowo Psychologia pediatryczna • Przedmiot badań: – Różnicowanie między chorobami czysto somatycznymi a stanami wywołanymi przez bodźce psychiczne (kolki u niemowląt, nerwicowe bóle u dzieci starszych) – Profilaktyka, promowanie działań prozdrowotnych, programy dla dzieci i młodzieży na temat uzależnień, zdrowego stylu życia, – Analiza i próba zmian warunków leczenia szpitalnego, sanatoryjnego, domowego z punkt widzenia potrzeb dzieci i pozbawienia zbędnych elementów traumatycznych. – Rodzina chorego dziecka • Wprowadzenie metod takich jak: – Terapia behawioralna – Biofeedback – Psychoterapia METODY DIAGNOZY W PSYCHOLOGII KLINICZNEJ DZIECKA Metody diagnozy • • • • • Obserwacja Wywiad psychologiczny Eksperyment Kwestionariusze Testy Obserwacja - definicja • Polega na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu zjawisk i zdarzeń. Ponadto obejmuje rejestrowanie zjawisk i czynności psychologicznych. – Może być stosowana jako samodzielna technika lub stanowić uzupełnienie innych metod, bez ich interpretacji np. testu psychologicznego. • Powinna być rejestracją obiektywnych faktów. – Badacz (psycholog) może rejestrować dane zachowania, a wyniki badania może porównywać z innymi badanymi osobami. Obserwacja • Wymaga ogromnej cierpliwości i skrupulatności w obserwacji. • Może mieć charakter uczestniczący i nieuczestniczący • Może przyjmować formę ciągłego obserwowania lub odnosić się do pewnych epizodów • Może dotyczyć próbki czasowej lub doboru jakiegoś wydarzenia • Może skupiać się na całym zbiorze różnych kategorii zachowania lub tylko na jednej z nich • Może odnosić się tylko do jednej osoby albo do wzajemnego oddziaływania kilku osób Wywiad • Istnieją dwa podstawowe sposoby jego przeprowadzania: – Bezpośrednia rozmowa – Wypełnianie kwestionariuszy • Kwestionariusze mogą przyjmować najróżniejsze formy: – usystematyzowane lub nieusystematyzowane – formalne lub nieformalne – Pytania zamknięte lub otwarte Kwestionariusze • Podstawowa metoda poznania osobowości człowieka, wykorzystującą samoopis w postaci odpowiedzi osoby badanej na zbiór standardowych pytań, stwierdzeń lub jednowyrazowych określeń. Eksperyment - definicja • Metoda badania polegająca na wywołaniu badanego zjawiska (np. uczenie się, agresja, emocje) lub tworzeniu i regulowaniu warunków, w których badane zjawisko może wystąpić. • Badanie eksperymentalne pozwala nam obserwować to, co nieobserwowalne. – Przewidywania oparte na proponowanych wyjaśnieniach mogą zostać potwierdzone lub odrzucone przez wyniki eksperymentu. Eksperyment • Trzeba zadbać, by warunki dla wszystkich dzieci biorących udział w eksperymencie były jednakowe • Trzeba celowo zmienić z tych warunków, by zaobserwować zmiany w zachowaniu dzieci • Pozwoli to na zweryfikowanie danej hipotezy i uzyskanie podpowiedzi na postawione pytania • Umożliwia dochodzenie do wniosków przyczynowo - skutkowych Badania przekrojowe • Różne grupy dzieci w różnym wieku są porównywane pod względem określonej cechy w celu określenia jak dana cecha zmienia się w miarę rozwoju. Badania podłużne • Te same grupy dzieci badane są w różnym wieku w celu prześledzenia zmian rozwojowych Testy • Testy inteligencji i zdolności można określić jako wystandaryzowane i znormalizowane narzędzia mierzące sprawność intelektualną na podstawie efektywnego wykonania zadań umysłowych. – Są tradycyjnie stosowanymi narzędziami pomiaru sprawności intelektualnej. • Opierają się na założeniu, że inteligencję i jej rozwój można badać, analizując zróżnicowanie indywidualne poziomu wykonania zadań umysłowych. Test Columbia Test Leitera Test PEP Skala IDS Test Termana Merill Test Brunet - Lezine Test Cattella ROZWÓJ PRENATALNY Rozwój prenatalny • Rozpoczyna się w momencie, gdy plemnik łączy się z komórką jajową i powstaje zygota. Zapłodnienie Komórka jajowa otoczona plemnikami Stopniowe uwalnianie akrosomu Moment zapłodnienia Faza jajowa – okres listków zarodkowych • W chwili zapłodnienia następuje przekazanie 23 chromosomów od matki i 23 chromosomów od ojca. • Wyposażenie genetyczne decyduje o dziedziczeniu pewnych cech rodziców (wzrost, inteligencja) i zaburzeniach rozwoju (zespół Downa, zespół Klinefertera, zespół Turnera, fenyloketonuria, mukowiscydoza, choroba Taya-Sachsa, daltonizm, hemofilia) Okres listków zarodkowych • Rozpoczyna się w momencie inplantacji zapłodnionej komórki jajowej w śluzówce macicy; kończy w momencie powstania trzech listków zarodkowych • Bardzo duża wrażliwość na czynniki szkodliwe – powodują powstanie wielu wad równocześnie co najczęściej jest przyczyną obumarcia płodu; lub - organizm dziecka jest w stanie zastąpić uszkodzone komórki nowymi, w związku z czym dziecko rodzi się całkowicie zdrowe. Trzy listki zarodkowe • Ektoderma – baza dla części które będą miały kontakt ze światem: układ nerwowy, zmysły, skóra, włosy • Entoderma – wewnętrzne organy -gruczoły • Mezoderma – mięśnie, chrząstki, kości, serce, narządy płciowe, niektóre organy. Faza jajowa • Dokonuje się szybki podział komórki jajowej i przekształcenie jej w fazie podziału. • Dzieląca się komórka przemieszcza się przez jajowody i zagnieżdża się w ściance macicy. Okres zarodkowy – stadium embrionalne • Trwa do ósmego tygodnia życia płodowego • W tym czasie tworzą się i zaczynają funkcjonować wszystkie ważniejsze struktury wewnętrzne i zewnętrzne • Poszczególne listki zarodkowe dają podstawę do tworzenia się następujących struktur Okres zarodkowy Tworzy się łożysko; 21 dnia zaczyna bić serce, 25 – bije już rytmicznie; Powstają zawiązki kończyn; wątroby, trzustki, żołądka, nerek, tchawicy i płuc, oczu i uszu. Faza embrionalna • Okres krytyczny rozwoju wielu części i układów organizmu, takich jak: układ nerwowy, serce, ręce, oczy, nogi, zęby, podniebienie, zewnętrzne narządy płciowe. • W tym czasie rozwijające się struktury organizmu mogą zostać uszkodzone pod wpływem różnych czynników zwanych teratogenami takich jak: leki, narkotyki, infekcje (różyczka), używki, palenie papierosów, alkohol, Faza płodowa • Okres od 9 do 38 tygodnia życia • Rozwijają się zewnętrzne i wewnętrzne struktury organizmu • Postępuje rozwój zmysłów i aktywności płodu • Płód podatny na wpływ teratogenów, które mogą prowadzić do defektów fizjologicznych i mniej istotnych anomalii strukturalnych Czynniki zaburzające rozwój prenatalny Szkodliwość danego czynnika dla rozwijającego się organizmu zależy od: 1. Właściwości matki oraz łożyska, 2. Właściwości konstytucyjnych dziecka, które czynią go mniej lub bardziej podatnym na szkodliwe czynniki, 3. Okresu rozwojowego, w którym dany czynnik zadziałał 4. Innych czynników, działających uprzednio lub w tym samym czasie, co zwiększa działanie głównego czynnika negatywnego, 5. Rodzaju, siły i długości czasu działania bodźca uszkadzającego. • Im wcześniejszy etap w rozwoju, tym szybsze tempo wzrostu, intensywne dojrzewanie, słabsza obrona kosmówkowa lub łożyskowa oraz odporność dziecka, stąd bardziej rozległe i poważne efekty patogenne działających czynników, które mogą zaburzyć kształtowanie się tego, co zostało dziedzicznie przekazane (okresy krytyczne) Czynniki zaburzające rozwój prenatalny czynniki genetyczne Przekazywane dziedzicznie lub spowodowane działaniem na komórki rozrodcze: zygotę i embrion szkodliwych czynników powodujących zmiany materiału dziedzicznego przyczyna aberracje chromosomowe strukturalne aberracje chromosomowe liczbowe mutacje monogenowe mutacje poligenowe wirus pasożyt promieniowanie Paragenetyczne i pozagenetyczne Genetyczno-konstytucjonalne właściwości matki stanowiące tzw. regulator matczyny, wpływający na modyfikację predyspozycji genetycznych dziecka toksyny niedotlenienie Stany niedoborowe ilościowe (niedożywienie) i jakościowe (niedobory witamin) Choroby matki Komplikacje ciążowe Stres matki Urazy okołoporodowe Teratogeny – leki terapeutyczne Możliwy skutek Leki Aspiryna w dużych ilościach – poronienie, krwawienie, kłopoty noworodka z oddychaniem Barbituraty kłopoty noworodka z oddychaniem DES (lek zapobiegający poronieniom) anomalie narządów płciowych obu płci, rak pochwy i szyjki macicy u kobiet Izoretyna (wit. A używana przy leczeniu wysypek zniekształcenia głowy i uszu, uszkodzenia serca i centralnego układu nerwowego Fenytoina (lek rozkurczowy) trzykrotny wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia wad serca i zahamowania wzrostu Streptomycyna utrata słuchu Tetracyklina Najczęściej plamy na zębach, może wpływać na rozwój kości Talidomid Deformacje kończyn, deficyty sensoryczne, uszkodzenia narządów wewnętrznych, śmierć Teratogeny – narkotyki Narkotyki Możliwy skutek Kokaina i „crack” zahamowanie wzrostu, przedwczesny poród, drażliwość noworodka, syndrom głodu narkotycznego Heroina i metadon zahamowanie wzrostu, przedwczesny poród, drażliwość noworodka, syndrom głodu narkotycznego, syndrom nagłej śmierci LSD i marihuana Przy znacznych ilościach – prawdopodobny powód przedwczesnych porodów i zahamowań wzrostu, uważane za przyczynę odrywania się kawałków chromosomów, ale efekt ten nie jest pewny Teratogeny – warunki związane z matką Warunki związane z matką Możliwy skutek Wiek nastoletnie matki oraz kobiety powyżej 35 roku życia mają dzieci z niższa wagą urodzeniową niż matki w optymalnym wieku rozrodczym, prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z syndromem Downa rośnie wraz z wiekiem Alkohol uszkodzenia mózgu, serca, zahamowanie wzrostu, opóźnienie umysłowe, płodowy zespół alkoholowy Cukrzyca trzykrotny wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia wszystkich typów wad wrodzonych, nie wyłączając takich jak: bezmózgowie, rozszczepienie kręgosłupa, wady wrodzone serca Niedożywienie wzrost prawdopodobieństwa zahamowania wzrostu, wcześniactwo, kłopoty z koncentracja uwagi, małe zdolności społeczne, szczególnie wtedy gdy matka była niedożywiona w okresie poprzedzającym ciążę Fenyloketonuria opóźnienia rozwojowe mózgu i głowy, opóźnienie umysłowe, wady serca Papierosy zahamowanie wzrostu, wcześniactwo Teratogeny – infekcje Infekcje Możliwy skutek AIDS wrodzone deformacje, dziecko bezbronne wobec infekcji Cytomegalowirus głuchota, ślepota, anomalie rozwoju głowy i mózgu, opóźnienie umysłowe Liszaje opóźnienie umysłowe, uszkodzenie oczu, śmierć Różyczka opóźnienie umysłowe, uszkodzenie oczu, głuchota, wady wrodzone Syfilis opóźnienie umysłowe, poronienie, ślepota, głuchota, śmierć Toksoplazmoza anomalie rozwoju głowy i mózgu, opóźnienie umysłowe Teratogeny – zagrożenia środowiskowe Zagrożenia środowiskowe Możliwy skutek Ołów Poronienie, anemia, opóźnienie umysłowe Rtęć Anomalie rozwoju głowy i mózgu, brak koordynacji motorycznej, opóźnienie umysłowe, PCV Zahamowanie wzrostu Promieniowanie Białaczka, anomalie rozwoju głowy i ciała, rak, zmiany genetyczne, poronienie, urodzenie martwego dziecka Okres zarodkowy Piąty tydzień Zawiązuje się twarz; powstaje barwnik w tęczówce oka i małżowiny uszne; Widać dłonie i stopy, łokcie i przeguby; Powstaje przegroda moczowoodbytowa oraz przepona; Tworzy się tkanka chrzęstna i tkanka mięśniowa; Widoczne zawiązki wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych Okres zarodkowy Szósty tydzień Rozdzielają się palce dłoni i stóp; Wątroba rozpoczyna produkcję krwinek (ciałko żółte zanika) Powstaje przewód nosowo-łzowy oraz zawiązki zębów; jelito ślepe i wyrostek robaczkowy; Rozpoczyna się kostnienie płaskich części czaszki; Pojawia się elektryczna aktywność mózgu; widoczne odruchy nerwowe (współpraca ukł. nerwowego i mięśniowego) Rozpoczyna się feminizacja i maskulinizacja mózgu Okres zarodkowy Siódmy tydzień Pojawiają się rysy twarzy; zaczyna być widoczna szyja. Zarasta podniebienie. Mózg koordynuje pracę niektórych organów; powstają pierwsze synapsy w mózgu; komórki siatkówki oka łączą się z częścią potyliczną mózgu; powstają kanały półkoliste w uchu (narząd równowagi). Wielkość - 2 cm; Waga około 2 gramów. Okres zarodkowy Ósmy tydzień Kształtują się powieki; Silny rozwój gruczołów dokrewnych: grasicy, tarczycy, nadnerczy; U chłopców formuje się moszna, u dziewczynek łechtaczka; Pęka błona odbytowa; W jamie ustnej powstają kubki smakowe; Na dłoniach widoczne linie papilarne. Wielkość – 3 cm, Waga ponad 2 gramy Okres płodowy Dziewiąty tydzień Grubieją mięśnie i skóra; na skórze pojawia się lanugo; na palcach paznokcie. Zamykają się powieki; Kształtują się narządy szkliwotwórcze. U chłopca rozwija się prącie, u dziewczynki macica i pochwa. Głowa nie opada już na brzuszek. Doskonali się zmysł dotyku (pod wpływem dotknięcia zaciskają się powieki, a dłoń zamyka w piąstkę). Okres płodowy Dziesiąty tydzień Zarasta podniebienie; Pęcherzyk żółciowy rozpoczyna produkcję żółci; szpik kostny – krwi. Tworzą się mięśnie umożliwiające pracę jelit. Wrażliwa na dotyk staje się twarz oraz narządy płciowe. Tworzy się trzy razy więcej połączeń nerwowych niż w 9 tygodniu. Dziesiąty tydzień Dziecko przypomina swoim wyglądem miniaturowego człowieka określonej płci. Wszystkie podstawowe narządy wewnętrzna są już ukształtowane i spełniają właściwe sobie funkcje. Wielkość 5,5 cm; waga około 7 gram. Okres płodowy Jedenasty - dwunasty tydzień 11 tydzień – pojawiają się struny głosowe; trzustka wydziela insulinę. 12 tydzień – pojawiają się gruczoły mleczne oraz ślinianki. Dziecko zaczyna połykać wody płodowe i reagować na ich smak; klatka piersiowa wykonuje ruchy oddechowe; pojawia się odruch ssania. Intensywnie rozwija się aktywność ruchowa. Fale mózgowe nabierają indywidualnych cech. Okres płodowy Czwarty miesiąc Wzrasta objętość płynu owodniowego; magazynowana jest brunatna tkanka tłuszczowa. Cała powierzchnia ciała (za wyjątkiem czubka i boków głowy) jest wrażliwa na dotyk. „Kolebanie” jest rejestrowane przez mózg; tworzy się mapa ruchowa i czuciowa ciała; zaczyna się mielinizacja w mózgu, co przyspiesza przebieg impulsów nerwowych; aktywna jest przednia część kory mózgowej (siedlisko uczuć, woli, inteligencji, zdolności i pamięci) Okres płodowy Piąty miesiąc Pojawia się owłosienie, brwi i rzęsy. Następuje wymiana zużytych komórek na nowe (za wyjątkiem komórek układu nerwowego). Aktywność dziecka staje się regularna i cyklicznie się zmienia; sposób poruszania w fazie czuwania nabiera cech temperamentu. Dziecko reaguje na zmiany temperatury, oświetlenia oraz dźwięki. Wielkość 30 cm Waga 50-70 gram Okres płodowy Szósty miesiąc Maź płodowa pokrywa skórę. Intensywnie kostnieje szkielet. Czasami dziecko ssie palec. Otwierają się szpary powiek. Kończy się rozwój komórek i zwojów nerwowych – od tego czasu nie przybywa już nowych komórek, a zniszczone nie zostają odbudowane. Cykle aktywności trwają 45 minut, a dziecko rzadko pozostaje w bezruchu dłużej niż 10 min.. Tworzą się odruchy bezwarunkowe. Podczas snu pojawia się faza REM (czas marzeń sennych, pogrążenia się w uczuciach, wspomnieniach, okres zapamiętywania, porządkowania zasobów pamięciowych i integracji wszystkich informacji jakie dotarły do mózgu). Okres płodowy Siódmy miesiąc Znika lanugo. U chłopców jądra zsuwają się do moszny. Następuje intensywny rozwój tkanki tłuszczowej. Rozwój połączeń nerwowych jest na tyle zaawansowany, że następuje proces dyskryminacji bodźców. Wielkość 38 cm Waga 1,3 kilograma. Okres płodowy Ósmy miesiąc Dziecko najczęściej przybiera pozycję głową w dół. Powstają różnice lateralne (lewa półkula mózgu odpowiada za prawą stronę ciała oraz mowę, prawa za lewą stronę oraz muzykę). Lateralizacja w dużym stopniu zależy od prawidłowego poziomu testosteronu. Pod wpływem czynników genetycznych i hormonów następuje feminizacja i maskulinizacja mózgu oraz predyspozycje do późniejszych zachowań seksualnych i rodzicielskich. Wielkość 46 cm Waga 2 – 2,5 kilograma. Okres płodowy Dziewiąty miesiąc Na 2 tygodnie przed urodzeniem dziecko przestaje rosnąć. Pod wpływem hormonów matki nabrzmiewają piersi. W jelicie grubym gromadzi się smółka. Wielkość 55 cm Waga 3,5 kilograma. ROZWÓJ ZMYSŁÓW ROZWÓJ ZMYSŁÓW • dziecko czuje i reaguje przed urodzeniem. • kolejność rozpoczynania funkcjonowania: – dotyk, równowaga, węch, smak, słuch, wzrok. • jeśli środowisko wewnątrzmaciczne nie stymuluje zakończeń nerwowych to one same wysyłają sygnały, ale pozbawienie bodźców lub zbyt długie emitowanie bodźców o dużej sile w okresie krytycznym może spowodować zahamowanie lub zaburzenie Zmysł dotyku • Od początku czwartego miesiąca życia całe ciało dziecka jest wrażliwe na dotyk muśnięcie lub ucisk wywołują jego reakcję. • Pamięć prenatalnego okresu życia dotyczy m.in. poziomu mięśniowego, czego wyrazem jest przyjmowanie pozycji płodowej zaraz po urodzeniu, a potem w późniejszym życiu ta pozycja (zwinięcia w kłębek) daje rozluźnienie w śnie i w chwilach stresu. Zmysł odczuwania temperatury • Temperatura środowiska śródmacicznego jest względnie stała: o około 0,5-1,5 stopnia wyższa niż ciała matki. Zdolność reakcji na bodźce termiczne jest już wykształcona: dziecko reaguje jak na stres na oziębienie lub ogrzanie miejsca, w którym się znajduje. • Od 5 –tego miesiąca. Zmysł równowagi • Życie w łonie matki jest okresem ustawicznego kołysania dziecka ruchem i oddechem. Człowiek zachowuje pamięć rytmicznego kołysania ciała, stąd atrakcyjność kołyski, huśtawki. • Po urodzeniu dzieci delikatnie kołysane lepiej rozwijają się pod względem fizycznym i psychicznym. • Przez całe życie rytmiczne, kołyszące poruszanie ciałem działa relaksująco, wprowadza uczucie zadowolenia, usypia lub działa jak narkotyk. Zmysł węchu • Komórki nerwowe, które wychwytują substancje chemiczne niosące informacje o zapachach są już od dawna czynne, chociaż dziecko przebywa w środowisku wodnym. • Skład chemiczny płynu owodniowego zależy od odżywiania matki i silne przyprawy nadają mu specyficzny zapach, nieobojętny dla dziecka. • Dziecko rodzi się ono ze zdolnością do odróżniania zapachów przyjemnych i nieprzyjemnych. Zmysł smaku • Od 5 –tego miesiąca aktywne kubki smakowe. • Słodki posmak wód płodowych zachęca dziecko do picia. Zmysł słuchu • Dostarcza on ważnych doświadczeń prenatalnych. Od 4 miesiąca funkcjonuje narząd Cortiego –receptory słuchu. Odnotowano preferencję dzieci do słuchania muzyki spokojnej, o stałym rytmie i tempie podobnym do częstotliwości uderzeń serca człowieka dorosłego w stanie spoczynku. • Pamięć słuchowa Zmysł wzroku • Od 4 go m-ca dziecko wrażliwe na światło. • Przed urodzeniem dziecko rozróżnia jasne i ciemniejsze cienie. • Od dwudziestego szóstego tygodnia życia reaguje wzmożeniem ruchów i zmianą rytmu serca na nagłe oświetlenie brzucha. • Otwiera się szpara powiekowa –6 m-c. Zmysł bólu • Rozwój zmysłu bólu jest mało poznany. • Wiadomo , że neurofizjologiczne podłoże odczuwania bólu oraz neurochemiczne systemy związane z bólem są aktywne w drugiej połowie okresu rozwoju prenatalnego. • Obserwacja zmian w rytmie uderzeń serca oraz zachowania dziecka w czasie badań prenatalnych (np. amniopunkcji) i terapii płodowej (np. wewnątrzmacicznej transfuzji krwi), wskazuje na to, że stara się ono uniknąć dotykania go (np. nakłucia), wykonując ruchy obronne czy przesuwając się w tył. . PSYCHIKA CIĄŻY Psychika ciąży • komunikacja neurohormonalna • komunikacja behawioralna • komunikacja psychiczna Komunikacja neurohormonalna • W sytuacjach, których matka przeżywa stany napięcia, niepokoju, negatywnych uczuć zmienia się praca jej autonomicznego układu i ulega zahamowaniu lub wzmaga się wydzielanie się neuroprzekaźników. • Docierają one do krwioobiegu dziecka i wywołują zmiany u dziecka. • Stres matki nasila skurcze macicy, co pobudza dziecko do zwiększonej ilości ruchów sprzyjając nieprawidłowościom w rozwoju psychoruchowym i przedwczesnym porodem. • Pamięć emocjonalna - różne substancje chemiczne docierają do różnych ośrodków mózgowych dziecka i w nieodpowiedniej ilości i mogą one nabyć predyspozycji do funkcjonowania typowego dla negatywnych stanów Komunikacja behawioralna • Przemoc matki wobec nienarodzonego dziecka (fetal abuse), zaniedbanie, niedożywienie. Komunikacja psychiczna • Trudnowytłumaczalne - sfera myśli i wyobrażeń • Empirycznie udowodnione współwystępowanie niskiej samooceny, poczucia braku kompetencji rodzicielskiej, trudności z akceptacją siebie jako kobiety, silna potrzeba niezależności i autonomii, słabe lub konfliktowe więzi z matką, niepłodność, komplikacje ciążowo-porodowe, urodzenie dziecka z problemami zdrowotnymi lub martwego. • Trudno wytłumaczyć to odwołując się tylko do hormonów. • „Stan klęski ekologicznej w łonie”- negatywne przeżycia matki obecne i przeszłe, niewłaściwa atmosfera emocjonalna wokół poczętego dziecka mogą spowodować stan klęski ekologicznej. Warunki optymalizowania rozwoju dziecka • Troska o zdrowie dziecka i matki • Nastawienie na komunikację z dzieckiem np. myślenie i fantazjowanie na jego temat, śpiewanie, czytanie, twórczość na jego cześć • Zapewnienie matce dobrego samopoczucia – odsuwanie niepokojących myśli, otaczanie ludźmi ciepłymi i optymistycznymi, korzystanie z przysługujących przywilejów • Wzmocnienie więzi małżeńskiej. Dziękuję za uwagę! • Dziękuję za uwagę!
