Nr 2 2007 - Wojsko Polskie

Transkrypt

2
2007
www.wojsko-polskie.pl
Departament Wychowania
i Promocji Obronności
Ministerstwa Obrony Narodowej
Komitet Redakcyjny: Ewa Wieczorek, przewodnicząca (Oddział Komunikacji Społecznej DWiPO
MON), tel. 022 (6) 840−208, e−mail: e.wieczorek@wojsko−polskie.pl; płk dr Mirosław Kaliński,
wiceprzewodniczący (Oddział Edukacji Obywatelskiej i Ceremoniału DWiPO MON), tel. 022 (6) 840 185;
Bożena Tomaszczuk, sekretarz (Dom Żołnierza Polskiego), tel. 022 (6) 824−035; Magdalena Baran−
−Wojtachnio (Wojskowe Biuro Badań Społecznych); Katarzyna Dobosz−Bojanowska (Oddział
Dyscypliny Wojskowej DWiPO MON); Janusz Furtak (Dom Żołnierza Polskiego); kmdr ppor. Marek
Gałęzowski (Marynarka Wojenna RP); dr Zbigniew Grabowski (Wojskowe Biuro Badań Historycz−
nych); Michał Łazowski (Oddział Promocji Obronności DWiPO MON); mjr Mariusz Maciuszek
(Dowództwo Wojsk Lądowych); Anna Piskorz (Dowództwo Sił Powietrznych); Bronisław Rokicki
(Akademia Obrony Narodowej); Hieronim Sieński (Centralna Biblioteka Wojskowa); mjr Paweł Skrzecz−
kowski (Oddział Kultury i Oświaty DWiPO MON); Andrzej Tułowiecki (Muzeum Wojska Polskiego) •
Redakcja i korekta
Bożena Tomaszczuk, Ewa Wieczorek
Redakcja techniczna i skład, opracowanie graficzne
Bożena Tomaszczuk
Projekt okładki
Arkadiusz Blomka
Zdjęcia na okładce
strona 1 – Krzysztof Stefański
strona 3, 4 – Arkadiusz Blomka
ISSN 1896−0936
© Copyright by Departament Wychowania i Promocji Obronności MON
Wydawca
Departament Wychowania i Promocji Obronności MON
00−911 Warszawa, al. Niepodległości 218
www.wojsko−polskie.pl
Druk
Dom Żołnierza Polskiego
02−097 Warszawa, ul. S. Banacha 2
Nakład 3500 egz.
Warszawa 2007
Wydawca nie zwraca niezamówionych materiałów oraz zastrzega sobie prawo skracania
i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów. Wszystkie materiały objęte są prawem autorskim.
Przedruk opublikowanych materiałów w jakiejkolwiek formie bez wcześniejszej zgody wydawcy
jest zabroniony.
Teksty publikowane w dziale „Forum: Opinie. Polemiki” są wyrazem przekonań własnych ich
Autorów.
Spis treści
EDUKACJA. WYCHOWANIE. KULTURA
♦ Ochrona zbiorów Centralnej Biblioteki Wojskowej, Beata Czekaj−Wiśniewska ...... 5
♦ Konteksty zachowań ekstremalnych, por. dr Paweł Wasilewski ............................. 18
♦ Funkcjonowanie korpusu wychowawczego w Marynarce Wojennej RP,
kmdr. por. Jarosław Kroplewski ............................................................................... 22
♦ Wojskowe szkolnictwo muzyczne w Polsce w latach 1929–2007,
ppłk rez. Zbigniew Kuś ............................................................................................. 27
PROMOCJA
♦
♦
♦
♦
♦
Promocja obronności, Michał Łazowski ................................................................. 36
Potęga logo, płk Tomasz Malinowski ...................................................................... 45
Program „Zawsze z biało−czerwoną”, Michał Łazowski ........................................ 49
Szkarłatne berety zawsze z biało−czerwoną, Hanna Nawrot .................................... 51
Z ułańską fantazją, Bogusław Hilla .......................................................................... 55
WYDARZENIA. PRZEDSIĘWZIĘCIA
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Uroczystość wpisu do Księgi Honorowej Ministra Obrony Narodowej ................. 58
Uroczyste nadanie tytułu „Zasłużony Pilot Wojskowy” .......................................... 61
Wyróżnienia dla Kustoszy Tradycji, Chwały i Sławy Oręża Polskiego ................... 64
Porozumienie o współpracy ze Związkiem Harcerstwa Rzeczypospolitej .............. 67
Finał XII edycji Ogólnopolskiego Konkursu Historycznego ................................... 75
Odpowiednie rzeczy dać – słowo, Albert Nowak ..................................................... 81
Oblicza współczesnego patriotyzmu, Lilianna Zawadzka, Janusz Furtak ............... 86
Przegląd Form Teatralnych Wojska Polskiego, Przemyśl 2007, Roman Wyłcan .. 90
XVII Międzynarodowy Festiwal Orkiestr Wojskowych i IV Piknik Militarny
w Krakowie, Jolanta Wojtaś−Zapora ......................................................................... 95
♦ Pod biało−czerwoną banderą, Jolanta Wojtaś−Zapora ............................................. 97
♦ XII Olimpiada Wiedzy Obywatelskiej dla żołnierzy zasadniczej służby
wojskowej, ppłk dr Paweł Żarkowski ..................................................................... 101
♦ Lex et Patria, Marta Radzimska ............................................................................. 105
FORUM: OPINIE. POLEMIKI
♦ Posługa kapelanów w operacjach pokojowych, Grzegorz Ciechanowski ............ 108
♦ Udział krakowskich lotników wojskowych w międzynarodowej
pomocy humanitarnej, Zbigniew Czarnota ............................................................ 113
♦ Organizacje pozarządowe w systemie zarządzania kryzysowego
gmin i powiatów, dr Artur Jagnieża ........................................................................ 122
♦ Hel – nasz samotny półwysep, Władysław Szarski ................................................ 125
♦ Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin w patriotycznym
wychowaniu młodzieży, Władysław Wyruch ......................................................... 131
♦ Lubuskie Muzeum Wojskowe. 30 lat istnienia, Jarosław Sobociński .................... 137
♦ Integracja pokoleń w Muzeum Obrony Przeciwlotniczej, Aleksandra Witek ....... 142
♦ Grupa Rekonstrukcji Historycznej Frontu Wschodniego, Artur „Nietoperz”
Gaca, Bartłomiej Bydoń .......................................................................................... 145
♦ Nowe dowództwo federacji, Grzegorz Traczewski ................................................ 149
♦ Święto 2. Pułku Saperów Kaniowskich, Zbigniew Kiełb ....................................... 154
♦ Jubileusz 15−lecia Fundacji Pomocy Emerytom i Rencistom Wojskowym,
Mieczysław Mikrut ................................................................................................. 161
♦ Współpraca ZOR RP z zagranicznymi związkami kombatantów
i oficerów rezerwy, Józef Ladrowski ...................................................................... 165
♦ Armia jako instytucja totalna, Aneta Baranowska ................................................. 168
♦ Sytuacja zawodowa pracowników wojska w aspekcie systemu motywacji,
Magdalena Baran−Wojtachnio ................................................................................ 177
PRZEPISY
♦ Decyzja Nr 280/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 lipca 2007 r.
w sprawie wprowadzenia regulaminu przyznawania patronatu honorowego
lub uczestnictwa Ministra Obrony Narodowej w komitecie honorowym .............. 183
♦ Wytyczne Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej
z dnia 1 września 2007 r. w sprawie określenia zadań publicznych,
które mogą być zlecane jednostkom niezaliczonym do sektora finansów
publicznych .............................................................................................................. 194
♦ Obowiązek meldunkowy, płk Roman Siciński, ppłk Lech Matyszczyk ................ 195
♦ Nowe przepisy dyscyplinarne .................................................................................. 200
PROCEDURY. KOMUNIKATY
♦ Program grupy tematycznej „Tożsamość służb mundurowych”
na XIII Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny, Magdalena Baran−Wojtachnio ......... 201
♦ Procedura rozpatrywania ofert wykonania zadań publicznych zleconych
przez Ministra Obrony Narodowej ......................................................................... 203
♦ Procedura rozpatrzenia wniosku organizacji pozarządowej o podpisanie
porozumienia o współpracy z Ministrem Obrony Narodowej ............................... 205
♦ Zasady przekazywania mienia ruchomego ............................................................. 208
♦ Zadania DWiPO, CBW, DŻP, MWP, RZA WP, WBBH, WBBS ............................ 211
♦ Kalendarium przedsięwzięć i wydarzeń czerwiec – październik 2007 r. .............. 217
ANKIETA ....................................................................................................... 223
4 | Wojsko w Społeczeństwie | nr 2/2007
EDUKACJA ♦ WYCHOWANIE ♦ KULTURA
Beata Czekaj-Wiśniewska
Centralna Biblioteka Wojskowa
OCHRONA ZBIORÓW
CENTRALNEJ BIBLIOTEKI
WOJSKOWEJ
Czy dobrze dbamy o książki, czasopisma,
zdjęcia, mapy i inne materiały wytworzone
na papierze czy pergaminie? Czy – kiedy są już
nieaktualne, zniszczone, do niczego nam
nieprzydatne, niezbyt często wykorzystywane –
dostatecznie je cenimy?
N
ie mogę odpowiadać za wszyst−
kich, ale myślę, że coraz bar−
dziej rozumiemy potrzebę za−
chowania – w jak najlepszym stanie
i jak najdłużej, utrwalonej na papierze
– historii wielu pokoleń żyjących przed
nami.
Ochrona naszego, wytwarzanego
przez setki lat, dziedzictwa stała się
dzisiaj nie tylko obowiązkiem wyni−
kającym z odpowiednich ustaw, ale
priorytetem. Dla wielu instytucji na−
ukowych przechowujących książki
i inne zbiory, a także dla naukowej
książnicy Wojska Polskiego – Central−
nej Biblioteki Wojskowej (CBW) –
ochrona gromadzonych przez lata za−
sobów jest obecnie jednym z najważ−
niejszych zadań.
Centralna Biblioteka
Wojskowa – historia i dzień
dzisiejszy
Centralna Biblioteka Wojskowa –
wywodząca się od tzw. „bibliotek pod−
ręcznych”, tworzonych w czasie pierw−
szej wojny światowej przy instytucjach
wojskowych i organizacjach paramili−
tarnych – została powołana Rozkazem
Ministra Spraw Wojskowych 13 czerw−
ca 1919 r. Rozkaz ten określał także
główne zadania CBW, takie jak: gro−
madzenie, opracowanie i przechowy−
wanie zbiorów.
Biblioteka powiększała swoje zaso−
by systematycznie, pozyskując do nich
niezwykle cenne Polskie Archiwum
Wojenne z lat 1914–1918 oraz, jako
Edukacja ♦Wychowanie ♦ Kultura
depozyty, zbiory Biblioteki Rappers−
wilskiej, Archiwum Biblioteki Bati−
gnolskiej i Archiwum Powstania Stycz−
niowego.
W 1938 r. zbiory własne Biblioteki
liczyły ok. 150 tys. woluminów1, a ogól−
ny stan zbiorów, łącznie z depozytami
i księgozbiorami podręcznymi instytu−
cji wojskowych garnizonu warszawskie−
go, wynosił: wydawnictw zwartych
i czasopism – 353 940 woluminów, rę−
kopisów – ok. 3104, map – 3280 arku−
szy, 300 atlasów, 11 522 sztychów, 8437
fotografii, 78 925 wycinków prasowych.
CBW objęła nadzór merytoryczny
nad nowo tworzonym systemem biblio−
tekarstwa wojskowego w Polsce, obej−
mującym biblioteki podręczne, okręgo−
we, specjalne i oficerskie w jednostkach
wojskowych.
Do wybuchu II wojny światowej
książnica była jedną z przodujących
placówek bibliotecznych w kraju. Z jej
bogatych zasobów korzystali m.in. gen.
dr Marian Kukiel, płk prof. dr Wacław
Tokarz.
Niestety, straty poniesione w latach
II wojny światowej nie ominęły także
Centralnej Biblioteki Wojskowej. We
wrześniu 1939 r. gmach, w którym się
mieściła, został zburzony, a zbiory nie−
mal całkowicie spłonęły. To, co ocalało
albo nie uległo zagładzie w czasie po−
wstania warszawskiego, okupanci wy−
wieźli m.in. do Heeresarchiv w Oli−
wie2 (filia poczdamskiego Centralnego
Archiwum Wojskowego).
1
60 lat Centralnej Biblioteki Wojskowej 1919–
–1979: Informator, Warszawa 1979, s. 18.
2
Niemcy wywieźli m.in. inwentarze CBW, dru−
ki rapperswilskie i batignolskie.
Centralna Biblioteka Wojskowa
podjęła ponownie swą działalność
13 czerwca 1945 r. Przez długie lata
funkcjonowała w gmachu w alei 1 Ar−
mii WP (dzisiaj al. Szucha), a od 1991 r.
mieści się na ul. Ostrobramskiej 109.
Statut nadany Bibliotece przez Ministra
Obrony Narodowej w 2000 r. prioryte−
towe zadania biblioteki określa następu−
jąco: gromadzenie, opracowanie, prze−
chowywanie i udostępnianie materiałów
bibliotecznych oraz realizacja funkcji:
biblioteczno−informacyjnej, naukowej,
wydawniczej, instrukcyjno−metodycz−
nej, promocyjnej, wystawienniczej; sta−
nowienie warsztatu pracy naukowej dla
żołnierzy zawodowych, pracowników
wojska oraz osób cywilnych.
Zakupiona na aukcji antykwarycznej
grafika przedstawiająca polskiego hajdu−
ka, przełom XVII i XVIII w.
B. Czekaj−Wiśniewska, Ochrona zbiorów Centralnej Biblioteki Wojskowej
Biblioteka jest dzisiaj dużą insty−
tucją naukową specjalizującą się w gro−
madzeniu krajowego i zagranicznego,
współczesnego i retrospektywnego pi−
śmiennictwa z dziedziny wojskowości.
W jej zbiorach znajdują się także dzie−
ła o tematyce historycznej, społecznej,
ekonomicznej i politycznej. Gromadzo−
ne materiały biblioteczne pozyskiwa−
ne są m.in. drogą zakupu w księgar−
niach i hurtowniach, na targach, ale tak−
że od osób prywatnych, antykwariatów
i na aukcjach.
Cennymi, często unikatowymi doku−
mentami i wydawnictwami są dary ofia−
rowane przez osoby prywatne oraz środo−
wiska kombatanckie w kraju i za granicą.
Ważnym źródłem wpływów do książnicy
jest także wymiana krajowa i zagraniczna
oraz egzemplarz obowiązkowy3.
Obecnie księgozbiór Centralnej Bi−
blioteki Wojskowej – jedyny w Polsce
tak zróżnicowany zbiór piśmiennictwa
wojskowego i paramilitarnego – liczy
ok. 600 tys. jednostek bibliotecznych4,
w tym m.in. 290 tys. druków zwartych,
145 tys. czasopism, ponad 160 tys.
zbiorów specjalnych.
Zbiory CBW
Zbiory książnicy wojskowej, które
zajmują obecnie ponad 12 kilometrów
półek, podzielone są na dwie zasadni−
cze części: zbiory główne oraz specjal−
3
Decyzja Ministra Obrony Narodowej z dnia
20.10.2006 r. w sprawie zasad i trybu przekazy−
wania CBW egzemplarzy obowiązkowych po−
szczególnych rodzajów jawnych materiałów bi−
bliotecznych.
4
Stan liczbowy zbiorów CBW na dzień
30.06.2007 r.
ne. Zbiory główne – książki, czasopis−
ma, mikrofilmy – przechowywane są
w 5 magazynach. Dwa z nich wyposa−
żone są w systemy regałów jezdnych,
pozostałe w regały stacjonarne5. Zbiory
specjalne, z których znaczna część sta−
nowi narodowy zasób biblioteczny (nzb),
przechowywane są w odrębnym maga−
zynie, wyposażonym w regały stacjonar−
ne i jezdne oraz szafy z szufladami.
Zgodnie z obowiązującymi przepi−
sami 6 zbiory biblioteczne podlegają
ochronie. Szczególnie mocno podkreślo−
no ten obowiązek w rozporządzeniu Mi−
nistra Kultury w sprawie ustalania wy−
kazu bibliotek, których zbiory tworzą
narodowy zasób biblioteczny, określe−
nia organizacji tego zasobu oraz zasad
i zakresu jego szczególnej ochrony7.
Niestety, w rozporządzeniu, które
na dyrektorów placówek naukowych
nakłada obowiązek ochrony zbiorów
bibliotek mających wyjątkową wartość
i znaczenie dla dziedzictwa narodowe−
go nie zostały określone m.in. kryteria
kwalifikacji zbiorów, które tworzą na−
rodowy zasób biblioteczny, ani źródła
5
W 1999 r. dzięki Fundacji na Rzecz Nauki Pol−
skiej CBW uzyskała grant na zakup m.in. rega−
łów.
6
Art. 6. ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bi−
bliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539); ustawa z dnia
23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece
nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz.1568 oraz
z 2004 r. Nr 96, poz. 959 z późn. zm.); ustawa
z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mie−
nia (Dz.U. Nr 114, poz. 740 z późn. zm.); rozpo−
rządzenie Ministra Kultury z 25 sierpnia 2004 r.
w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabyt−
ków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji
kryzysowych (Dz.U. Nr 212, poz. 2153).
7
Z 24 listopada 1998 roku (Dz.U. Nr 146, poz.
955).
finansowania prac związanych z wyod−
rębnieniem, ochroną, ratowaniem i do−
kumentowaniem nzb8.
Pomimo braku jasnych regulacji
prawnych Centralna Biblioteka Woj−
skowa własnymi siłami i środkami sta−
ra się zabezpieczyć swoje najcenniej−
sze zbiory. Określono narodowy zasób
biblioteczny Biblioteki. Kwalifikacji
dokonali głównie kierownicy Działu
Zbiorów Specjalnych i Dzia−
łu Zbiorów Głównych. Wy−
brano część zbiorów specjal−
nych – najcenniejszych, naj−
ciekawszych i najstarszych
zbiorów Biblioteki oraz nie−
wielką część ze zbiorów głów−
nych9, m.in. niektóre czasopi−
sma wojskowe, takie jak np.
roczniki najważniejszej pol−
skiej gazety wojskowej okre−
su międzywojennego – „Pol−
ski Zbrojnej”.
Ponieważ do zbiorów spe−
cjalnych zalicza się wiele ty−
pów dokumentów (rękopisy,
stare druki, zbiory ikonograficzne, dru−
ki ulotne, wydawnictwa kartograficzne),
z prawie każdego rodzaju zbiorów wy−
brano materiały, z których wiele egzem−
plarzy jest bardzo rzadkimi cymeliami,
niewątpliwie stanowiącymi nasze dzie−
dzictwo narodowe. Część wytypowane−
go zasobu – nawet ta nie najstarsza – jest
ważna dla historii wojskowości, a więc
ściśle związana z profilem Biblioteki.
Oto kilka przykładów z zakwalifi−
kowanych do nzb zbiorów specjalnych:
Wśród starych druków na pewno na
uwagę zasługuje dzieło Hartmanna
Schedla Liber chronicarum... – inku−
nabuł z 1497 r. oraz prawdziwy unikat
wśród poloników – Taktyka Józefa
Inkunabuł z 1497 r.
Łęskiego z 1794 r.10 Także praca Kazi−
mierza Siemienowicza Artis magnae
artilleriae pars prima ma ogromną
wartość, i to na skalę światową11.
Z rękopisów są to dokumenty królew−
skie, np. nadany i podpisany w 1569 r.
10
8
Konieczność jak najszybszego opracowania
tych zagadnień zgłaszali dyrektorzy i pracowni−
cy bibliotek, których zbiory w całości lub w czę−
ści tworzą narodowy zasób biblioteczny, na szko−
leniu organizowanym przez MKiDN i BN (Kra−
ków, 16–17.11. 2006 r.) oraz na konferencji
w Bibliotece Narodowej (Warszawa, 16–17.10.
2006 r.).
9
Planowane jest stopniowe rozszerzanie nzb ze
zbiorów głównych.
Wg. Centralnego Katalogu Starych Druków
Biblioteki Narodowej jedyny egzemplarz tego
dzieła znajduje się w CBW.
11
W zbiorach CBW są także XVII−wieczne tłu−
maczenia tego dzieła na niemiecki i francuski oraz
bardzo rzadkie tłumaczenie na angielski (1729 r.),
którego egz. wg Międzynarodowego Skompu−
teryzowanego Systemu Informacji o Drukach
XVIII−wiecznych (ESTC) w Bibliotece Brytyjskiej
w Londynie jest jedyny na świecie.
Taktyka Józefa Łęskiego z 1794 r.
szy atlas morski z ok. 1603 r. Luca−
sa J. Waghenauera, Spiegel der Ze−
ewart..., który jest jeszcze tylko
w zbiorach francuskiej Biblioteki
Narodowej oraz w British Museum;
7 tomów (z 9) atlasu świata Joana
Blaeu’a, wydanego w latach 1662–
–1664 w 300 egz.; zawierający 53
mapy atlas Abrahama Orteliusa The−
atrum Orbis Terrarum (1570 r.) oraz
ręcznie kolorowany Atlas sive co−
smographicae meditationes... Gerar−
da Mercatora z 1632 r.
Z pośród największej grupy do−
kumentów, jaką stanowią dokumen−
ty życia społecznego, do zasobu włą−
czono 33 druki ulotne z okresu po−
wstania kościuszkowskiego.
Myślę, że przedstawionych po−
wyżej kilkanaście przykładów obiek−
tów zakwalifikowanych przez CBW
do narodowego zasobu biblioteczne−
go w pełni zasługuje na miano zbiorów
mających wyjątkową wartość i znacze−
nie dla dziedzictwa narodowego.
przez króla Zygmunta Augusta przywi−
lej na dostawę owsa dla wojska oraz
dokumenty wojskowe, w tym
patenty oficerskie sygnowane
m.in. przez gen. Tadeusza Ko−
ściuszkę (1794 r.), gen. Toma−
sza Wawrzeckiego (1794 r.),
księcia Józefa Poniatowskiego
(1808 i 1811 r.), Wielkiego
Księcia Konstantego (1823 r.),
Józefa Piłsudskiego (z lat 1931–
–1938) oraz kolekcje general−
skie, np.: Władysława Sikor−
skiego, Juliusza Rómmla, Fran−
ciszka Skibińskiego.
Z bogatych zbiorów karto−
graficznych wytypowano atla− Atlas sive cosmographicae meditationes...
sy starodruczne, m.in.: pierw− Gerarda Mercatora z 1632 r.
Ochrona narodowego zasobu
bibliotecznego CBW
Zagadnienia związane z ochroną
zbiorów bibliotecznych, w tym materia−
łów wchodzących w skład narodowego
zasobu bibliotecznego, są wielowątko−
we i ściśle powiązane z możliwościami
lokalowymi i finansowymi Biblioteki
oraz z odpowiednim przygotowaniem
personelu do jak najlepszej ochrony księ−
gozbioru znajdującego się pod ich
opieką. Szczególnie, że ochrona mate−
riałów bibliotecznych nie jest prosta.
W magazynach przechowywanych jest
wiele różnych rodzajów zbiorów, w róż−
nym wieku i w różnym stanie zachowa−
nia. Ich rozmiary, formy (mały ekslibris,
kartka papieru, arkusz dużego formatu,
blok książki) także nie są jednakowe. Na
półkach i w szafach znajdziemy nie tyl−
ko papier, ale również skórę, pergamin,
metal, tekturę, płótno, drewno.
Taką właśnie różnorodnością cha−
rakteryzuje się także nzb CBW. Sposób
jego przechowywania nie jest jednako−
wy: dokumenty leżą lub stoją na pół−
kach, w szafach, gablotach, szufladach,
są rozwieszone. W związku z powyż−
szym najlepszą i najtańszą metodą ich
ochrony jest stosowanie zasad profilak−
tyki, czyli tzw. konserwacji pasywnej.
Wszystkie nasze magazyny wyposa−
żone są w odpowiednie zabezpieczenia
przed kradzieżami i innymi katastrofa−
mi, m.in. elektroniczny system dostę−
pu12 i całodobowy monitoring. W Biblio−
tece przestrzegane są też ściśle instruk−
12
W tym bezpośrednie połączenie z Państwową
Strażą Pożarną.
cje bhp i ppoż13. Dodatkowym zabez−
pieczeniem najcenniejszych zbiorów
Biblioteki jest skarbiec – sfinansowany
przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej
w ramach programu CERBER – i za−
montowany w 2002 r. w magazynie
zbiorów specjalnych.
W dwóch magazynach są zaciem−
nione okna – zabezpieczone kratami.
Dostęp światła sztucznego także jest
ograniczany do minimum.
W magazynach bibliotecznych zbio−
rów głównych, poza personelem prze−
bywać może – pod nadzorem – tylko
kilku uprawnionych pracowników Bi−
blioteki, a do magazynu zbiorów specjal−
nych dostęp mają wyłącznie pracowni−
cy tego działu14.
Ważnym zabezpieczeniem zasobu,
np. przed kradzieżami, jest prowadze−
nie na bieżąco ewidencji bibliotecznej.
Wszystkie zbiory CBW zarejestrowa−
ne są w księgach inwentarzowych, od−
rębnych dla każdego rodzaju zbiorów.
Prowadzona jest także aktualizacja
kart katalogowych starych druków, ze
szczególnym uwzględnieniem ich opra−
wy i stanu zachowania. Na każdy prze−
chowywany dokument naniesione są
znaki własnościowe Biblioteki. Do zna−
13
Od stycznia 2007 r. realizowana jest w CBW
inwestycja związana z unowocześnieniem sys−
temu ppoż., m.in. zainstalowanie klap przeciw−
pożarowych zintegrowanych z systemem czujek
adresowalnych.
14
Dobry stan zabezpieczeń w CBW potwierdza
raport Najwyższej Izby Kontroli, która w 2000 r.
przeprowadziła kontrolę w kilkudziesięciu nauko−
wych bibliotekach polskich. NIK pozytywnie oce−
nił zabezpieczenia techniczne i ochronę zbiorów
w CBW, ze szczególnym uwzględnieniem naro−
dowego zasobu bibliotecznego.
czenia materiałów szczególnie cennych
używa się specjalnego tuszu do stem−
pli metalowych, który po zaschnięciu
jest odporny na wilgoć.
Bardzo istotnym czynnikiem wpły−
wającym na stan przechowywanego
księgozbioru jest klimat panujący
w magazynach. Pomimo zainstalowa−
nego w 2005 r. systemu klimatyzacji
w Bibliotece codziennie przestrzegane
są i kontrolowane parametry tempera−
tury i wilgotności względnej powie−
trza15. Magazyny wyposażone są w ter−
mohigrometry, z ich wskazań codzien−
nie spisywane są dane. W przypadku
wystąpienia odchyleń od przyjętych
norm (temperatura powietrza 140–170;
wilgotność powietrza 45%–55%16) do
poprawy warunków klimatycznych wy−
korzystuje się klimatyzatory podsufito−
we oraz przenośne nawilżacze lub osu−
szacze.
Kolejnym zagrożeniem dla narodo−
wego zasobu bibliotecznego i pozosta−
łych zbiorów jest nadmierne oświetle−
nie. Szczególnie szkodliwe jest naświe−
tlanie promieniami ultrafioletowymi
(UV) i podczerwonymi (IR). Chociaż
księgozbiór CBW jest przechowywa−
ny w magazynach zaciemnionych, bez
dostępu światła dziennego, to i tak
bywa narażony na nadmierne, niszczą−
ce papier oświetlenie – w trakcie kse−
rowania, skanowania i fotografowania.
15
B. Zyska, Ochrona zbiorów bibliotecznych
przed zniszczeniem, t. 2–3, Działania profilak−
tyczne w bibliotece, Katowice 1993–1994.
16
Wraz ze wzrostem temperatury wilgotność
powietrza powinna maleć i np. przy temperatu−
rze 160 0 wilgotność powinna wynosić 52%,
a przy 1700 odpowiednio 50%.
Podczas kopiowania dokumentów na−
stępuje, co prawda krótkotrwałe, ale
bardzo intensywne napromieniowanie
ich światłem o dużym natężeniu. Obec−
nie regulaminy udostępniania zbiorów
głównych, jak i zbiorów specjalnych są
bardzo restrykcyjne i uniemożliwiają
wykonywanie kserokopii ze zbiorów
XIX−wiecznych i starszych oraz z ma−
teriałów w złym stanie. Jednak bywają
przypadki, które uzasadniają wykona−
nie kopii dokumentu, np. zastąpienie
oryginału kopią na wystawie. Wtedy
Biblioteka wykonuje skany lub fotoko−
pie, które potem mogą być wielokrot−
nie wykorzystywane.
Na razie w magazynach bibliotecz−
nych jest sporo miejsca i zasób nie jest
ustawiany ciasno. W miarę możliwo−
ści księgozbiór o dużym formacie jest
kładziony, a nie stawiany na półkach.
Jest to szczególnie istotne przy egzem−
plarzach o dużej liczbie kart.
Miejsca, w których przechowywany
jest księgozbiór, są utrzymane w nale−
żytej czystości. Zbiory są sukcesywnie
odkurzane, a półki i inne elementy wy−
posażenia myte roztworem aseptiny. We
wszystkich pomieszczeniach magazyno−
wych przeprowadzane są profilaktycz−
nie dezynfekcje zapobiegające plagom
owadów i gryzoni. Taka biologiczna
ochrona zasobu jest w CBW niezwykle
ważna. Staramy się zmniejszyć możli−
wości przenikania do niego zakażeń
z zewnątrz.
Ogromne znaczenie ma ogranicze−
nie liczby osób wchodzących do ma−
gazynów oraz wypożyczeń poza Bi−
bliotekę. Do zbiorów wprowadzane są
tylko dokumenty wcześniej odkażo−
ne 17 w komorze próżniowej. Tylko
„czyste” pod względem mikrobiolo−
gicznym obiekty mogą trafić do maga−
zynów lub innych działów Biblioteki.
W celu sprawdzenia skuteczności ko−
mory okresowo przeprowadzane są ba−
dania mikrobiologiczne w pracowniach
Biblioteki Narodowej.
Materiały do badań wybierane są
przez Pracownię Konserwacji Zbiorów
CBW. Z naszej komory próżniowej ko−
rzystają także dość często inne instytu−
cje, np. Muzeum Wojska Polskiego.
Związane z profilaktyką jest także
systematyczne przeglądanie księgo−
zbioru18, sprawdzanie jego stanu zacho−
wania, szukanie śladów postępującej
destrukcji dokumentów. Przy
tych pracach niezastąpiony
jest pracownik magazynu bi−
bliotecznego, który bardzo
często, w przypadku, gdy do−
kument nie jest wykorzysty−
wany, jest jedyną osobą mo−
gącą zaobserwować zmiany.
W wojskowej książnicy takie
przeglądanie zasobu odbywa
się w sposób ciągły. Komisje
skontrowe, przeprowadzające
inwentaryzację księgozbioru
CBW, mają obowiązek zwra−
17
Największym zagrożeniem są materiały pozy−
skiwane jako dary. Te zbiory często bywały prze−
chowywane na strychach, w wilgotnych piwni−
cach itp. Do dezynfekcji używany jest gaz Rota−
noks.
18
W 1995 r. w CBW powołano komisję, która
dokonała przeglądu zbiorów specjalnych. Komi−
sja przygotowała wykaz ok. 600 pozycji, które
powinny być poddane konserwacji. W 1997 r.
kolejna komisja przejrzała zbiory główne, typu−
jąc wydawnictwa do konserwacji i oprawy.
cania uwagi na stan kontrolowanych
materiałów. Dokumenty, których stan
budzi wątpliwości (np. plamy, ślady
pleśni) są spisywane i przede wszyst−
kim izolowane od pozostałych zbiorów.
O dalszym postępowaniu z tymi mate−
riałami decyduje głownie Pracownia
Konserwacji Zbiorów CBW. Doku−
menty ze zbiorów głównych, w tym
XIX−wieczne, mające drobne uszko−
dzenia są na bieżąco reperowane w Pra−
cowni Introligatorskiej. Zapobiega to
postępowaniu dalszej destrukcji.
Przy ochronie zbiorów bibliotecz−
nych dużą rolę odgrywa tworzenie
kolekcji i podział zasobu na rodzaje.
Łatwiej jest chronić w miarę jednolity
Magazyn wydawnictw XIX−wiecznych
materiał i łatwiejsze jest wówczas za−
planowanie prac, które powinny być
wykonane przy danym zbiorze. W celu
jak najlepszej ochrony wydawnictw
XIX−wiecznych CBW wydzieliła je
z reszty zasobu i umieściła w odrębnym
magazynie. Prace z tym związane trwa−
ły ponad 5 lat i wykonano je wyłącznie
dzięki zaangażowaniu pracowników
Działu Zbiorów Głównych.
Obecnie kolekcja czasopism i ksią−
żek z XIX w. liczy ponad 35 tys. wolu−
minów. Wszystkie są odpowiednio
oznakowane i sprawdzone pod wzglę−
dem stanu zachowania.
W pracach związanych z profilak−
tyką ochrony narodowego zasobu bi−
bliotecznego istotne jest używanie wła−
ściwych materiałów służących do ich
zabezpieczenia i ewentualnej naprawy
czy konserwacji. W CBW korzysta się
z papierów, kartonów i tektur spełnia−
jących wymagania normy ISO 9706.
Do przepakowywania dokumentów
używany jest papier bezkwasowy i pa−
pier z rezerwą alkaliczną oraz baweł−
niana taśma. Z bezkwasowego kartonu
i tektury wykonane są pudła, teczki
i fascykuły chroniące najcenniejsze
obiekty. Fotografie będą miały wymie−
nione opakowania na wykonane z pa−
pieru bawełnianego. Staramy się sukce−
sywnie usuwać z przechowywanych
dokumentów wszystkie metalowe
zszywki i spinacze. Niestety, chociaż
ostatnio udało nam się zakupić duże ilo−
ści ochronnych materiałów służących do
zabezpieczenia nzb, Biblioteka boryka
się z brakiem personelu. Brakuje osób,
które w sposób ciągły mogłyby wyko−
nywać prace porządkowe i zabezpiecza−
jące. Obecnie prace związane z ochroną
zasobu wykonują pracownicy, którzy
równocześnie zajmują się obsługą czy−
telników i bieżącymi pracami.
W pracach rekonstrukcyjnych i kon−
serwatorskich dużym wsparciem dla bi−
bliotekarzy jest funkcjonująca w CBW
od 1991 r. Pracownia Konserwacji Zbio−
rów, w której zgodnie z dawnymi tech−
nologiami, przy użyciu naturalnych i od−
wracalnych materiałów, poddawane są
renowacji najcenniejsze zbiory Biblio−
teki – zabytki. Głównym zleceniodawcą
prac konserwatorskich jest Dział Zbio−
rów Specjalnych. Jednak nasza pracow−
nia, w której zatrudnionych jest dwóch
konserwatorów, nie jest w stanie zaspo−
koić potrzeb związanych z przywróce−
niem pełnej świetności cennym doku−
mentom. Prace restauracyjne są długo−
trwałe, dostosowane indywidualnie do
każdego dokumentu19. Zabiegom tym
towarzyszy zawsze szczegółowa anali−
za konserwowanego zabytku i odpo−
wiednia dokumentacja wykonywanych
prac, także fotograficzna.
W Bibliotece działa także Pracow−
nia Introligatorska. I chociaż jej głów−
nym zadaniem jest oprawa materiałów
pochodzących ze zbiorów głównych,
np. bieżących roczników czasopism,
często wspiera prace związane z ochroną
naszych zasobów: naprawia i dubluje
zniszczone lub uszkodzone współczesne
zbiory kartograficzne, wykonuje pudła,
fascykuły i inne opakowania dodat−
kowe.
Jednym z najpoważniejszych pro−
blemów w naszej Bibliotece, podobnie
jak w innych bibliotekach i archiwach,
jest walka o ratowanie materiałów wy−
tworzonych na tzw. papierze kwa−
śnym 20 – o małej odporności mecha−
nicznej, i na który duży wpływ mają
niesprzyjające warunki atmosferyczne
i światło. Papier ten jest zażółcony
i bardzo kruchy. Niestety, rozwój tech−
19
Przykładowo konserwacja kart i opraw, wyda−
nych w latach 1732–1783, 4 tomów dzieła Leges
Statuta… trwała 2 lata.
20
pH poniżej 6.
niczny i związane z nim zwiększone za−
potrzebowanie na papier spowodowa−
ły, że miliony książek i innych druków,
wydrukowanych głównie w latach
1850–1990 na „kwaśnym” papierze,
ulega szybkiemu niszczeniu i wymaga
szybkiej interwencji. W większości są
to druki ciągłe, ale także zbiory specjal−
ne: prasa konspiracyjna oraz dokumen−
ty życia społecznego, z drukami ulot−
nymi, afiszami i plakatami wydanymi
do końca II wojny światowej.
Chociaż w CBW działają Pracow−
nia Konserwacji Zbiorów i Pracownia
Introligatorska, to nie są one w stanie
rozwiązać problemu o tak dużej skali.
Jedynie w jednostkowych przypadkach
dokonujemy odkwaszania dokumentów
tradycyjną metodą kąpieli. Nie jesteśmy
przygotowani technicznie do uporania
się z tym zagadnieniem, a zakup bardzo
kosztownych maszyn do odkwaszania
przekracza możliwości naszej Bibliote−
ki. Dlatego też liczymy na Ogólnopol−
ski Program Rządowy na lata 2000–
–2008 Kwaśny papier. Ratowanie w ska−
li masowej zagrożonych polskich zaso−
bów bibliotecznych i archiwalnych, któ−
rego celem jest ocena stanu zachowania
zbiorów bibliotecznych i archiwalnych
oraz zdefiniowanie wszystkich zagro−
żeń, a także opracowanie sposobów za−
pobiegania dalszej destrukcji tych zbio−
rów i wypracowanie metod masowego
ich odkwaszenia (ma podnieść pH pa−
pieru do wartości 8–10 oraz pozostawić
rezerwę zasadową). Dzięki programowi
działają już w Polsce21 instalacje do ma−
sowego odkwaszania papieru. Metodą
21
Maszyny są zainstalowane w Bibliotece Naro−
dowej i Bibliotece Jagiellońskiej.
bückeburską – aparat Neschen C900 –
są odkwaszane pojedyncze karty, a dzię−
ki technologii Bookkeeper całe książ−
ki. CBW ma nadzieję na skorzystanie
z tego ogólnopolskiego programu, wy−
maga to jednak porozumienia pomiędzy
resortami: kultury i dziedzictwa narodo−
wego i obrony narodowej.
Zagadnienia związane z ochroną
narodowego zasobu bibliotecznego
powodują również zmiany – na bardziej
restrykcyjne – w regulaminach udostęp−
niania zbiorów. Dotyczy to głównie
zbiorów specjalnych, które są prezento−
wane naszym użytkownikom wyłącznie
na miejscu. Korzystanie z oryginalnych
dokumentów stanowiących nzb CBW
ograniczone jest tylko do celów badaw−
czych i odbywa się po uzyskaniu zgody
od dyrektora naszej instytucji. Studenci
i doktoranci zobowiązani są przedstawić
pisemną rekomendację promotora oraz
ustalić termin korzystania z wybranych
materiałów. Każdorazowo przed i po
udostępnieniu pracownik działu spraw−
dza stan zachowania dokumentu, w celu
stwierdzenia ewentualnych uszkodzeń.
W uzasadnionych przypadkach
zbiory udostępniane są poza CBW,
głównie muzeom, bibliotekom i innym
instytucjom naukowym. Wypożyczenie
takie jest dopuszczalne wyłącznie do
celów wystawienniczych, na krótkie
terminy, i odbywa się na specjalnych
zasadach, po konsultacjach z Pracow−
nią Konserwacji, która sporządza opis
stanu zachowania, i na podstawie pro−
tokołu wypożyczenia.
Dosyć restrykcyjne przepisy udo−
stępniania zbiorów stanowiących naro−
dowy zasób biblioteczny nie zawsze
podobają się naszym użytkowni−
kom. Może to zmienić wytwarza−
nie z oryginałów dokumentów
zastępczych: na mikrofilmach
i w formie cyfrowej. Wytwarza−
nie takich zastępczych dokumen−
tów ma ogromne zalety, pozwala
bowiem nie tylko w pełni chro−
nić oryginał (nie musi on już
opuszczać bezpiecznego magazy−
nu), ale także poszerza dostęp do
powielonego dokumentu. Zapis
cyfrowy pozwala wielokrotnie
kopiować dokument, szybciej
przeszukiwać tekst, powiększać
interesujące fragmenty, a także
udostępniać go szeroko poza bi−
bliotekę, np. on−line. Digitaliza−
cja ma również pewne manka−
menty. Po pierwsze, nie wiado−
Pierwsze numery „Polski Zbrojnej”, 1921 r.
mo, ile czasu przetrwa kopia,
a po drugie, są to duże koszty.
tów. Baza ta nie jest przeznaczona do
Digitalizacja jest przedsięwzięciem wy− udostępniania oraz powielania. Oprócz
magającym specjalistycznego, wyso− tego fotografowane są najciekawsze
kiej jakości sprzętu i oprogramowania. nowe pozycje z darów i zakupów. Sfo−
Z tego powodu digitalizacja zbiorów tografowano lub zeskanowano część
CBW jest jak na razie okazjonalna, po− zbioru jednodniówek, plakatów, pocz−
dejmowana we współpracy z prywat− tówek i grafiki. Każdy, wykonywany
nymi osobami lub instytucjami współ− np. dla potrzeb wystawienniczych, skan
pracującymi z CBW, które dysponują czy fotokopia cyfrowa znajduje się tak−
odpowiednim sprzętem i skanowanie że w bazie dokumentów zastępczych.
wykonują bezpłatnie. Mamy jednak na−
Naszym największym sukcesem
dzieję, dzięki Pracowni Fotograficznej związanym z przeniesieniem zbiorów
CBW, na zwiększenie liczby digita− na nośnik elektroniczny22 jest cyfrowa
lizowanych dokumentów. W 2003 r. wersja „Polski Zbrojnej” z lat 1921–
sfotografowano aparatem cyfrowym –1929. Łącznie udostępniamy naszym
i przeniesiono na nośnik elektroniczny
22
To bardzo duże przedsięwzięcie było możliwe
ponad 500 obiektów przechowywanych
dzięki nawiązaniu współpracy z firmą Mikrofilm−
w skarbcu. Utworzona baza stanowi −Service z Raszyna. W roku 2007 r. planujemy
fotograficzną dokumentację stanu za− wykonać wersję elektroniczną „Polski Zbrojnej”
chowania najcenniejszych dokumen− z lat 1930–1939.
użytkownikom, na odrębnym stanowi
sku komputerowym w czytelni, 22 tys.
stron tej wojskowej gazety. Umożliwia
to naszym czytelnikom szybkie wyszu−
kiwanie potrzebnych informacji, ale
przede wszystkim zapewnia ochronę cen−
nego oryginału, który włączyliśmy do
narodowego zasobu bibliotecznego.
Wykonywanie mikrofilmów, uwa−
żanych za jeden z najbardziej trwałych
nośników, rozpoczęto w CBW kilka−
naście lat temu. Głównie mikrofilmo−
wane są zbiory specjalne wchodzące
w skład narodowego zasobu bibliotecz−
nego: stare druki, rękopisy, fotografie,
dokumenty życia społecznego.
Nasz zasób mikrofilmów, które sta−
nowią osobny rodzaj zbiorów i liczą
dzisiaj ponad 1600 jednostek, jest zgro−
madzony w specjalnych szafach. Prze−
chowywanie mikrofilmów stwarza nam
jednak pewne problemy. Wymagają
one bowiem – podobnie jak fotografie
– specjalnych warunków przechowy−
wania, m.in. temperatury w granicach
70C. Na razie nie mamy finansowych
możliwości, żeby rozwiązać ten pro−
blem.
Podstawowym i bardzo ważnym
warunkiem jak najlepszej ochrony na−
rodowego zasobu bibliotecznego jest
świadomy zagrożeń i dobrze przeszko−
lony personel. W książnicy od 2002 r.
działa Komisja ds. Ochrony i Konser−
wacji Zbiorów CBW, która odpowiada
za optymalną w danych warunkach po−
litykę ochrony i konserwacji zbiorów,
ze szczególnym uwzględnieniem części
księgozbioru tworzącego nzb. Jednym
z jej zadań jest przygotowywanie oraz
przeprowadzanie szkoleń i ćwiczeń
praktycznych23 dla personelu Biblioteki.
Wszyscy pracownicy są uczeni „kultu−
ry postępowania z książką”, nawet tego,
jak prawidłowo wyjmować ją z półki.
Personel, głównie działów usługowych,
jest uczulany na problemy związane
z udostępnianiem księgozbioru czytel−
nikom, którzy niestety przyczyniają się
do niszczenia zbiorów. Biblioteczni
magazynierzy są szkoleni w rozpozna−
waniu różnych objawów degradacji pa−
pieru, właściwego zabezpieczania ma−
teriałów bibliotecznych, właściwego
znakowania, a nawet tego, że po wyj−
ściu z magazynu gasi się w nim świa−
tło. W zakresie ochrony nzb i pozosta−
łych zbiorów kształci się także kadra
kierownicza CBW, biorąc udział w kur−
sach, konferencjach, warsztatach prak−
tycznych a także w spotkaniach Punktu
Kontaktowo−Informacyjnego Błękitnej
Tarczy24, zorganizowanego w Bibliote−
ce Narodowej.
Biblioteka od lat podejmuje działa−
nia zmierzające do zapewnienia zbiorom
jak najlepszych warunków przechowy−
wania oraz ich ochrony na wypadek
szczególnych zagrożeń, do których obok
niebezpieczeństwa wybuchu wojny, na−
leży wiele innych czynników zależnych
bądź niezależnych od człowieka: burze
deszczowe i śnieżne, powodzie, czyn−
niki biologiczne (plagi insektów), poża−
23
We wrześniu 2006 r. przeprowadzono ćwicze−
nia grup wyznaczonych do ratowania zagrożone−
go nzb CBW. Grupy miały za zadanie spisanie,
spakowanie i wywiezienia z magazynu zbiorów
bibliotecznych.
24
Błękitna Tarcza jest symbolem przyjętym przez
Konwencję Haską z 1954 r. i służy do oznacze−
nia dóbr kultury w celu zapewnienia im ochrony
na wypadek konfliktu zbrojnego.
ry, zalania, wybuchy, wycieki chemika−
liów, katastrofy budowlane. Jednym
z takich działań jest opracowanie Planu
ochrony Narodowego Zasobu Biblio−
tecznego Centralnej Biblioteki Wojsko−
wej na wypadek konfliktu zbrojnego i sy−
tuacji kryzysowych25.
Podstawę prawną do opracowania
Planu... są następujące przepisy: § 4 ust. 1
rozporządzenia Ministra Kultury z 25
sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji
i sposobu ochrony zabytków na wypa−
dek konfliktu zbrojnego i sytuacji kry−
zysowych; § 5 rozporządzenia Ministra
Kultury z 24 listopada 1998 r. w spra−
wie ustalania wykazu bibliotek, których
zbiory tworzą narodowy zasób biblio−
teczny, określenia organizacji tego za−
sobu oraz zasad i zakresu jego szcze−
gólnej ochrony oraz pkt 41 załącznika
do rozporządzenia Wykaz bibliotek, któ−
rych zbiory w całości lub części tworzą
narodowy zasób biblioteczny.
W Planie... zawarte są wszystkie
aspekty związane z przechowywaniem
i ochroną najcenniejszych zbiorów. Po−
dobnie jak poprzednie tego typu doku−
menty26 i ten zawiera: charakterystykę
nzb CBW, szczegółowe spisy całego
zasobu z podziałem na kolejność rato−
wania, ocenę zagrożenia zasobu, spo−
soby i poszczególne etapy działania na
wypadek wystąpienia sytuacji kryzyso−
wych, także działań wojennych, w tym
25
Zgodnie z obowiązującymi przepisami Plan
ochrony… został, w maju 2006 r., uzgodniony
z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i za−
twierdzony przez Prezydenta m. st. Warszawy.
Aktualizacji dokonano w marcu 2007 r.
26
Pierwszy Plan ochrony... zbiorów CBW po−
wstał w 2000 r. i był corocznie aktualizowany.
zasady alarmowania i powiadamiania.
W Planie... podane są składy grup ma−
jących za zadanie ratowanie zbiorów
CBW, miejsca ewentualnej ewakuacji,
rozśrodkowania lub przemieszczenia
ratowanych zbiorów oraz wykaz nie−
zbędnego sprzętu. Na wypadek wystą−
pienia zagrożenia dla zbiorów, już
w 2000 r. Biblioteka zakupiła specjal−
ne opakowania. Metalowe, zamykane
skrzynie, w trzech wielkościach, są roz−
stawione w magazynach bibliotecz−
nych. Zgromadzono też inne potrzeb−
ne środki służące do przeprowadzenia
akcji ratowniczej.
W Centralnej Bibliotece Wojsko−
wej – szczególnie w ciągu ostatnich lat
– można zaobserwować wiele pozytyw−
nych zmian w zakresie ochrony nasze−
go narodowego dziedzictwa. Wszyst−
kie zostały wprowadzone przez Biblio−
tekę własnymi siłami i środkami, przy
ogromnym zaangażowaniu pracowni−
ków książnicy. Mamy wiele planów
związanych z dalszą poprawą ochrony
naszego narodowego zasobu bibliotecz−
nego i pełną świadomość, jak ważne,
dla nas i przede wszystkim dla przy−
szłych pokoleń, jest to zadanie.
11 września 2007 r. w gmachu CBW
odbyło się seminarium Narodowy Za−
sób Biblioteczny – potrzeby i możliwo−
ści27. Wzięli w nim udział przedsta−
wiciele wszystkich polskich bibliotek,
których zbiory – w całości lub części –
stanowią nzb. Na seminarium zostały za−
prezentowane najciekawsze i najrzad−
sze zbiory Biblioteki.
27
Więcej o seminarium na stronie internetowej:
www.cbw.pl
por. dr Paweł Wasilewski
1. batalion rozpoznawczy, Siedlce
KONTEKSTY ZACHOWAŃ
EKSTREMALNYCH
Obserwując środowisko społeczne odnosi się
wrażenie, że współcześnie żyjemy w okresie mody
na tzw. zachowania ekstremalne. Zwiększa się
ilość i jakość zachowań agresywnych,
popularyzuje się tzw. sporty ekstremalne, częściej
dochodzi do działań suicydalnych czy też
ekstremistycznych. Natomiast agencje prasowe
prześcigają się w informowaniu o zdarzeniach
traumatycznych, które społeczeństwo w sposób
wybiórczy konsumuje bardzo chętnie. Jak można
tłumaczyć taką tendencję?
G
łównym wyznacznikiem inte−
rakcji człowieka ze środowi−
skiem jest jego zachowanie.
Wiążą się z nim motywy oraz zamia−
ry, ale to właśnie zachowanie stanowi
jedyny dający się zaobserwować czyn−
nik aktywności ludzkiej w środowisku.
Zachowanie najogólniej możemy po−
dzielić na wyuczone i instynktowne. Do
tych drugich należą zachowania apety−
tywne, czyli takie, które cechują się wy−
trwałym dążeniem do osiągnięcia dane−
go celu polegającego na przetrwaniu
każdego osobnika z danego gatunku.
W tym możemy wyróżnić interesujące
nas tutaj zachowania ekstremalne, czyli
takie, kiedy interakcje podmiotu z oto−
czeniem powodują bezpośrednie zagro−
żenie jego zdrowia, życia czy też syste−
mu wartości bez celu nadrzędnego, ja−
kim może być np. ochrona grupy spo−
łecznej. Zachowania te działają jakby
przeciw instynktowi, więc można by je
nazwać antyapetytywnymi. Do tych za−
chowań zaliczyć więc możemy wszel−
kie działania podmiotu, które naruszają
pierwsze i drugie prawo biologiczne,
czyli działają przeciwko przeżyciu i pro−
kreacji. Za Z. Freudem określić je mo−
żemy jako popęd thanatos. Formy takich
działań rozścielają się bardzo szeroko,
począwszy od uczestnictwa w tzw. spor−
tach ekstremalnych, a skończywszy na
zachowaniach suicydalnych.
P. Wasilewski, Konteksty zachowań ekstremalnych
Najczęstszym przejawem zachowań
ekstremalnych są zachowania o pod−
łożu agresywnym. Możemy tutaj za
A. H. Buss i A. Durkee1 wyróżnić:
– negatywizm, rozumiany jako
przeciwstawianie się innym osobom,
głównie autorytetom. Może to być tyl−
ko bierne niedostosowanie się do wy−
magań innych osób, ale może to być
także jawna rebelia przeciw powszech−
nie stosowanym regułom postępowania
i konwenansom. Objawem takich za−
chowań jest niewykonywanie nakazów,
poleceń i próśb, bunt przeciw normom
postępowania, uczulenie na ludzi roz−
kazujących i dyrygujących;
– napastliwość fizyczną, czyli
skłonność do działania fizyczną prze−
mocą przeciwko innym osobom;
– napastliwość słowną rozu−
mianą jako formę zachowania agresyw−
nego polegającego na szkodzeniu in−
nym przez treść wypowiedzi oraz for−
mę i jej sposób. Takim zachowaniem
jest kłótnia, wrzask, przekrzykiwanie
się. Treścią wypowiedzi agresywnej są
groźby, przekleństwa, ostra, zjadliwa
krytyka, a jej objawem jawne niezga−
dzanie się z innymi, niezwracanie uwa−
gi na ich argumenty, używanie ostrych
słów, podnoszenie głosu;
– napastliwość pośrednią – reak−
cje mające na celu szkodzenie innej
osobie drogą okrężną. Przejawiają się
w złośliwych plotkach, niewybrednych
żartach, obmowach, ośmieszaniu, ro−
bieniu dowcipów na temat innych osób.
Zachowania te oczywiście wystę−
pują podczas mieszczących się w nor−
1
A. H. Buss i A. Durkee.
mie interakcji pomiędzy podmiotami,
natomiast przy trybie ekstremalnym
tych zachowań osoby niejako dążą do
nich, szukając sytuacji i pretekstu do
stosowania agresji w jak najczęstszych
sytuacjach życia codziennego. Dobrym
tego przykładem jest tzw. subkultura
żołnierska. W środowisku tym osoby
posiadające agresywny schemat za−
chowań wykorzystują zjawisko fali do
stosowania agresji wobec innych, po−
wodując ich uszczerbek na zdrowiu,
a siebie narażają co najmniej na ubez−
własnowolnienie.
Oczywiście taki schemat działania
nie istnieje tylko w środowisku wojsko−
wym. Jest on stosowany w każdym śro−
dowisku społecznym, a im bardziej
jest ono zhierarchizowane, tym bardziej
się uwydatnia na płaszczyźnie niefor−
malnej. Dla przykładu można tutaj
podać internaty, szkoły, zakłady pracy,
czy też więzienia.
Innym schematem działań ekstremal−
nych jest podejmowanie przez ludzi dzia−
łań zawierających nieuzasadnione ryzy−
ko. Osoby te podejmują taką aktywność,
mimo że mogłyby jej zaniechać bez utra−
ty wartości społecznych i biologicznych.
Jako przykład może posłużyć bungee
jumping czy też parkour. Aktywności te,
polegające w pierwszym przypadku na
skokach z wysokich obiektów urbani−
stycznych na gumowej linie, a w drugim
na pokonaniu przeszkód, najczęściej
urbanistycznych stojących na drodze,
w jak najszybszy, najefektywniejszy spo−
sób, przeskakując je, wspinając się na nie
czy też używając jednej z technik par−
kour. Uprawianie takich dyscyplin nie−
sie ze sobą tak duże prawdopodobieństwo
utraty zdrowia lub życia, że może świad−
czyć co najmniej o zaburzonym instynk−
cie samozachowawczym.
Należy w tym miejscu postawić py−
tanie o motywację jednostek do podej−
mowania takich rodzajów aktywności.
Zachowanie takie można spróbować tłu−
maczyć na kilka sposobów. Jednym
z nich jest posiadanie wysokiego pozio−
mu lęku, który poprzez taką aktywność,
wywołującą jeszcze większy lęk, jed−
nostka stara się zredukować.
Można przypuszczać, że metabo−
lizm informacyjny tych osób jest ukie−
runkowany albo inaczej uwrażliwiony
na możliwość skrzywdzenia ich przez
inne osoby. Postawa taka powoduje
zwiększenie się poziomu lęku. Jeżeli we
wcześniejszych doświadczeniach jed−
nostka wyuczyła się schematów zacho−
wań lękowo−agresywnych, to tym bar−
dziej działać będzie ta oś zachowania.
Utrzymywanie się tendencji do za−
chowań agresywnych połączonych z lę−
kiem może być spowodowane niską sa−
mooceną rozumianą jako zespół osądów
i opinii, które jednostka odnosi do wła−
snej osoby (por. Zaborowski Z., 19652 ;
Skorny Z., 19783 ; Tyszkowa M. 1979a4 ;
Kozielecki J., 19865 ; Kulas H. 19866).
Natomiast za A. Frączkiem można
2
por. Zaborowski Z., Samoocena dziecka, Pro−
blemy Opiekuńczo−Wychowawcze, nr 10/1965.
3
por. Skorny Z., Psychologiczna analiza agre−
sywnego zachowania się, Warszawa 1968.
4
por. Tyszkowa M., Funkcjonowanie dzieci w sy−
tuacjach trudnych [w:] Oświata i Wychowanie,
nr 6/1979.
5
por. Kozielecki J., Koncepcja transgresyjna czło−
wieka: analiza psychologiczna, Warszawa 1987.
6
por. Kulas H., Samoocena młodzieży, Warsza−
wa 1986.
stwierdzić, że ważną rolę w determino−
waniu aktywności ludzkiej odgrywają
schematy percepcyjno−poznawcze. Sta−
nowią one z jednej strony wynik prze−
szłych doświadczeń jednostki w zakre−
sie jej realizacji w kontaktach z innymi
ludźmi, zawierając skumulowane w po−
staci schematów doświadczenia życio−
we jednostki, z drugiej zaś stanowiąc
mapę znaczeń i wartości, determinują
jej funkcjonowanie w otoczeniu7. Niska
samoocena warunkuje negatywną posta−
wę w stosunku do ludzi, a to z kolei rzu−
tuje na zaburzony charakter kontaktów
interpersonalnych, wpływa na nega−
tywną ocenę innych osób i pogarsza sto−
sunki z otoczeniem (por. Zaborowski Z.
19728; Kubacka−Jasiecka D. 1986 9; Ku−
las H. 198610).
Tak też niska samoocena połączona
z niezróżnicowanym pobudzeniem emo−
cjonalnym wywołanym przez bodźce
sytuacyjne zostaje z dużym prawdopo−
dobieństwem zinterpretowana przez jed−
nostkę jako zagrażająca, co wywołuje
poczucie lęku (por. Berkowitz L. 196211;
Newcomb T. 1970 12; Kosewski M.
7
Frączek A., Wychowanie a agresja, [w:] Psy−
chologia Wychowawcza, 2/1970.
8
Zaborowski Z., Stosunki międzyludzkie a wy−
chowanie, Warszawa 1972.
9
Kubacka−Jasiecka D., Adaptacyjno−obronne
mechanizmy i funkcje młodzieżowych zachowań
agresywnych, [w:] Frączek A., Pufał−Struzik I.,
(red.) Agresja wśród dzieci i młodzieży. Perspek−
tywa psychoedukacyjna, Kielce 1996.
10
Kulas H., Samoocena młodzieży, Warszawa 1986.
11
Berkowitz L.,1991, O powstawaniu i regulo−
waniu gniewu i agresji, [w:] Nowiny Psycholo−
giczne nr 1–2.
12
Newcomb Th. M., Turner R. H., Converse Ph.
E., Złożone nakazy ról. [w:] Th. M. Newcomb,
R. H. Turner, Ph. E. Converse, Psychologia spo−
łeczna, Wrocław 1970.
P. Wasilewski, Konteksty zachowań ekstremalnych
197713). To z kolei powoduje dezorga−
nizację zachowania. Jednostka, przeży−
wając silne i negatywne emocje, nie dąży
do rozwiązania czy realizacji celu czyn−
ności, ale do zredukowania przykrego
stanu emocjonalnego przez jego niekon−
trolowaną ekspresję i zachowania obron−
ne (p. Dollard J. 1939).
Innym tłumaczeniem podejmowania
takiego rodzaju aktywności jest tzw. uza−
leżnienie od wysokiego stężenia adrena−
liny w organizmie. Jednostki tego typu
podejmują działania ekstremalne tylko
i wyłącznie dla przeżycia ekscytacji czy
też zagrożenia podnoszącego poziom po−
budzenia i organizacji organizmu.
Taki schemat działania podejmują
najczęściej ludzie, którzy na co dzień
funkcjonują w wysokim natężeniu pobu−
dzenia organizmu, a ich schemat zacho−
wania nakierowany jest, w odróżnieniu
od wyżej omówionego – na działanie.
Osoby te posiadają wysoki próg lęku,
brak zależności lękowo−agresywnej, na−
tomiast dużą potrzebę pobudzenia. Lu−
dzie ci redukują napięcie emocjonalne
poprzez podejmowanie działań wyzwa−
lających wyższy poziom pobudzenia po−
zwalający im na osiągnięcie katharsis.
Kolejną próbą wytłumaczenia wy−
stępowania tego zjawiska jest nacisk
społeczny, wyrażający się poprzez
wpływ grupy na jednostkę. Pojawiają−
ca się wtedy ogromna potrzeba akcep−
tacji jest wprost proporcjonalna do po−
ziomu atrakcyjności grupy wywołują−
cej nacisk. W tym przypadku najsilniej−
szymi mechanizmami pchającymi do
podejmowania aktywności są:
13
Kosewski M., Agresywni przestępcy, Warsza−
wa 1977.
– konformizm, który polega na
zmianie w zachowaniu się jednostki pod
wpływem jakiejś osoby lub grupy spo−
łecznej, w której się znajduje. Występo−
wanie tego zjawiska zależy od: wielko−
ści grupy, w której funkcjonujemy (im
większa grupa tym mniejszy wpływ);
atrakcyjności grupy (im większa tym
większy konformizm); różnorodności
poglądów (jeżeli w grupie znajdzie się
choć jedno podobne do naszego zdanie,
prawdopodobieństwo wystąpienia kon−
formizmu spada); aktywizacji normy
(kiedy grupa zachowuje się w sposób
społecznie pożądany, zachowanie to
może być dodatkowo wzmocnione po−
przez wzbudzenie normy deskryptyw−
nej, czyli zwrócenie uwagi na to, że inni
zachowują się poprawnie); przedmiotu
normy (zjawisko wzrasta, gdy przedmio−
tem jest konstatacja faktów. Wiąże się
to z akceptacją rozmaitości preferencji
społecznych i jej brakiem przy sądach
o rzeczywistości obiektywnej).
– dysonans poznawczy będący
popędem, którego energia pochodzi od
utrzymywania się dwóch lub więcej
niezgodnych ze sobą elementów po−
znawczych.
– mechanizm facylitacji społecznej
polegający na występowaniu specyficz−
nego napięcia wynikającego z obecno−
ści innych ludzi i możliwości oceny na−
szego działania, czego rezultatem jest
lepsze wykonywanie łatwiejszych za−
dań, lecz gorsze zadań trudniejszych.
Artykuł ten oczywiście nie wyczer−
puje tematu. Jest to raczej naświetlenie
problemu i zaproszenie do dyskusji
o poruszonych w tych akapitach zagad−
nieniach.
kmdr por. Jarosław Kroplewski
Marynarka Wojenna
FUNKCJONOWANIE
KORPUSU
WYCHOWAWCZEGO
W MARYNARCE WOJENNEJ RP
W lipcu br. minął rok, od kiedy zgodnie z decyzją
Ministra Obrony Narodowej Nr 285 z dnia 19 lipca
2006 r. podjęto działania organizacyjne mające
na celu wprowadzenie nowej organizacji
działalności wychowawczej i utworzenie struktur
wychowawczych w resorcie obrony narodowej.
N
a mocy powyższej decyzji
utworzono korpus osobowy
wychowawczy, przydzielono
limity stanowisk etatowych, zmieniono
obszary tych stanowisk na stanowiska
szczególne, które wyłączono ze składu
komórek personalno−mobilizacyjnych
i podporządkowano bezpośrednio do−
wódcom kolejnych szczebli dowodze−
nia. Tym samym poparto tezę, że nawet
najbardziej rozwinięta technologicznie
armia nie spełni roli, do jakiej została
powołana, jeżeli pominięta zostanie sfe−
ra wychowawcza. Oficerowie wycho−
wawczy stali się bezpośrednimi po−
mocnikami dowódców, czyli jednym
z ważniejszych ogniw całego systemu
oddziaływań wychowawczych w armii.
Stosownymi decyzjami Szefa SG
WP wymienione zmiany organizacyj−
ne zostały wprowadzone w 34 jednost−
kach brzegowych i pływających Mary−
narki Wojennej, utworzono 17 dodat−
kowych stanowisk wychowawczych,
w tym 15 stanowisk oficerskich i 2 pod−
oficerskie.
Wprowadzenie korpusu wycho−
wawczego nałożyło się na inne zmia−
ny strukturalne w Siłach Zbrojnych,
w tym związane z końcem kadencji
zdecydowanej większości kadry i ko−
niecznością przygotowania i przebiegu
opiniowania okresowego oraz proce−
su wyznaczania żołnierzy zawodo−
wych na stanowiska służbowe. Dla−
tego w czasie przygotowywania tego
materiału proces formowania służby
wychowawczej w Marynarce Wojen−
nej nie został jeszcze całkowicie za−
kończony.
J. Kroplewski, Funkcjonowanie Korpusu Wychowawczego
Tworzenie struktur
wychowawczych MW
– dobór kadr
Trwający już od wielu lat proces
restrukturyzacji Sił Zbrojnych wywarł
istotny wpływ na obniżenie poziomu
działalności wychowawczej w morskim
rodzaju sił zbrojnych we wszystkich jej
obszarach. Zmiany organizacyjne do−
konane z dniem 1 stycznia 2000 r. do−
tyczące reorganizacji dowództw rodza−
jów Sił Zbrojnych spowodowały, że
ogniwa wychowawcze oraz stanowiska
oficerów wychowawczych włączono
w skład komórek podległych szefowi
sztabu jednostki wojskowej. Zmiany te
spowodowały obniżenie rangi działal−
ności wychowawczej, jak również eta−
tów oficerów odpowiedzialnych za tę
sferę działalności służbowej.
Bezpośrednim skutkiem wprowadze−
nia wspomnianych zmian był odpływ
sprawdzonej i doświadczonej kadry wy−
chowawczej do innych służb, albo odej−
ście do „cywila”. Jednocześnie szkoły
oficerskie pozbawiono kierunków huma−
nistycznych, które zapewniałyby przynaj−
mniej minimum wiedzy pedagogicznej,
psychologicznej, socjologicznej, prawnej
czy politologicznej. Co więcej, zgodnie
z obowiązującą pragmatyką kadrową
oficerowie wychowawczy przewidziani
do objęcia stanowisk o stopniu etatowym
majora zobowiązani byli do ukończenia
studiów podyplomowych. Najczęściej
kończyli oni studia mające niewiele
wspólnego z działalnością wycho−
wawczą, bo takie „podyplomówki” nie
były, przynajmniej w Akademii Mary−
narki Wojennej, organizowane.
W konsekwencji, tworząc nowe
struktury wychowawcze w Marynarce
Wojennej, zmuszeni byliśmy oprzeć się
na niewielkiej liczbie oficerów legity−
mujących się wykształceniem humani−
stycznym. Zdajemy sobie sprawę, że
proces tworzenia nowych struktur wy−
chowawczych jest jednym z trudniej−
szych i bardziej złożonych. Minie tro−
chę czasu, zanim stanowiska te zostaną
objęte przez odpowiednio do tego przy−
gotowanych absolwentów kierunków
wychowawczych Akademii Obrony
Narodowej i Wyższej Szkoły Oficer−
skiej we Wrocławiu. Jednocześnie je−
steśmy pełni obaw, czy absolwenci tych
uczelni poradzą sobie w realizacji za−
dań wychowawczych w tak specyficz−
nym rodzaju sił zbrojnych, jakim jest
Marynarka Wojenna.
Pamiętając o tym, że dzisiejsi ofi−
cerowie wychowawczy mają być wzo−
rem dla dowódców i żołnierzy, przy
wyznaczaniu na stanowiska braliśmy
pod uwagę następujące kryteria:
– wiedzę i umiejętności humanistyczne,
– doświadczenie, predyspozycje i kom−
petencje społeczne,
– postawę moralną.
Mając na uwadze potrzebę uzupełnie−
nia wiedzy humanistycznej, szczególnie
tych oficerów, którzy po raz pierwszy
zostali wyznaczeni na stanowiska wycho−
wawcze, oraz zapoznania ich z aktualnie
obowiązującymi w tej działalności akta−
mi prawnymi, planujemy w 2008 r. zor−
ganizować w Klubie MW ,,Riwiera” dwa
krótkoterminowe kursy.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że
kobiety−oficerowie bardzo dobrze
sprawdzają się na stanowiskach ofi−
cerów wychowawczych. To prawda, że
w Marynarce Wojennej, poza psycho−
logami – paniami w mundurach, tylko
dwie kobiety−oficerowie zajmują się
działalnością wychowawczą. Jednak ich
dotychczasowa postawa, kompetencje,
a przede wszystkim zaangażowanie
w pracy pozwalają twierdzić, że w przy−
szłości nie powinno być obaw przy wy−
znaczaniu kobiet na te stanowiska. Po−
nadto uważamy, że w niedługim czasie
to one przede wszystkim będą odpowia−
dały za prawidłowe funkcjonowanie sfe−
ry wychowawczej w naszym rodzaju sił
zbrojnych.
Struktura służby
wychowawczej Marynarki
Wojennej
Aktualnie na poszczególnych szcze−
blach dowodzenia Marynarki Wojennej
funkcjonuje jeden oddział wychowaw−
czy, trzy wydziały wychowawcze, dzie−
więtnaście sekcji wychowawczych, a 19
oficerów zajmuje etaty wychowawcze
w batalionach strukturalnych, samodziel−
nych kompaniach i na okrętach. Ogólnie
72 oficerów wychowawczych jest wspie−
ranych przez 12 psychologów−konsul−
tantów dowódcy ds. psychoprofilaktyki,
26 podoficerów i 95 pracowników woj−
ska, zajmujących etaty w 8 klubach gar−
nizonowych, 14 marynarskich oraz w wy−
działach i sekcjach wychowawczych.
Struktura ta stwarza dobre warunki
do realizacji zadań we wszystkich za−
kresach działalności wychowawczej,
tym bardziej, że pracownicy wojska
posiadają bardzo wysokie kwalifikacje
zawodowe, a ich dotychczasowe osią−
gnięcia, szczególnie w sferze działal−
ności kulturalnej i edukacyjnej, pozwa−
lają na twierdzenie, że poziom tej dzia−
łalności będzie coraz wyższy.
Obszary działań
Głównym i najważniejszym zada−
niem nowego korpusu wychowawcze−
go Marynarki Wojennej jest wychowy−
wanie. Nowa struktura tej służby oraz
jej właściwe podporządkowanie po−
zwoli uniknąć niewłaściwego wykorzy−
stywania ich przez przełożonych.
W morskim rodzaju sił zbrojnych
przygotowano dokładne zakresy zadań
poszczególnych komórek organizacyj−
nych. Przy ich opracowywaniu oparto
się na modelowym zakresie zadań ko−
mórek organizacyjnych służby wycho−
wawczej oraz specyfice poszczegól−
nych jednostek Marynarki Wojennej.
Aktualnie wypracowane i powie−
rzone oficerom wychowawczym obo−
wiązki skupiają się wokół:
♦ kształtowania właściwych stosun−
ków międzyludzkich oraz procesu
adaptacji do służby marynarzy z po−
boru;
♦ pozyskiwania, gromadzenia, anali−
zowania i przygotowywania rapor−
tów o stanie nastrojów, dyscypliny
i morale marynarzy;
♦ bieżącego monitorowania oraz ana−
lizowania zjawisk i zagrożeń wpły−
wających negatywnie na stosunki
społeczne w jednostkach i instytu−
cjach wojskowych Marynarki Wo−
jennej;
♦ prowadzenia profilaktyki związanej
z negatywnymi zjawiskami dyscy−
pliny i patologii społecznych;
J. Kroplewski, Funkcjonowanie Korpusu Wychowawczego
♦
kierowania procesem kształcenia
obywatelskiego i patriotycznego;
♦ właściwej organizacji i funkcjono−
wania w jednostkach wojskowych
sal tradycji;
♦ przygotowania i odpowiedniego
wyposażenia gabinetów metodycz−
nych przeznaczonych do prowadze−
nia działalności wychowawczej;
♦ organizowania i prowadzenia przed−
sięwzięć kulturalno−oświatowych;
♦ prowadzenia współpracy z instytucja−
mi i organizacjami pozarządowymi.
Oficerowie wychowawczy i pra−
cownicy wojska w jednostkach i in−
stytucjach Marynarki Wojennej mają
świadomość zakresu swoich obowiąz−
ków i działań, które powinni podejmo−
wać w celu zapewnienia właściwych od−
działywań wychowawczych i społecz−
nych.
Satysfakcją napawa fakt, że znako−
mita większość dowódców dostrzega
potrzebę tej działalności, a doceniając
wysiłek oficerów wychowawczych,
zdecydowanie wspiera ich działania.
Jesteśmy przekonani, że utworzenie kor−
pusu oficerów wychowawczych pozwoli
z optymizmem patrzeć na przyszłość tej
służby i Marynarki Wojennej.
Święto Wojska Polskiego, 15.08.2007 r. Fot. Arkadiusz Blomka
ppłk rez. Zbigniew Kuś*
WOJSKOWE SZKOLNICTWO
MUZYCZNE w POLSCE
w latach 1929–2007
Po długim, 123-letnim okresie zaborów Polski
przez Rosję, Prusy i Austrię oraz odzyskaniu
Niepodległości w 1918 r., wraz z tworzącą się
Armią Polską powstawały orkiestry.
R
ozkaz Ministerstwa Spraw
Wojskowych nr 26/604 z dnia
27 lipca 1920 r. regulował ich
organizację oraz liczbę w każdym z ro−
dzajów pułków:
♦ w pułkach piechoty i marynarce wo−
jennej orkiestry zawodowe (12 pod−
oficerów zawodowych i 24 mało−
letnich elewów), jedynie orkiestra
36. pułku piechoty Legii Akademic−
kiej jako reprezentacyjna, dyspono−
wała zwiększoną obsadą 48 podofi−
cerów zawodowych i 24 elewów,
♦ w pułkach jazdy i artylerii zespoły
były tworzone z etatowych trębaczy
i nieetatowych muzyków, tzw. plu−
* Autor tekstu jest absolwentem Państwowej Śred−
niej Szkoły Muzycznej w Warszawie w klasie trąb−
ki, Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w kla−
sie dyrygentury orkiestr dętych, Szkoły Głównej
Handlowej (menadżer kultury). Kapelmistrz
orkiestr wojskowych (1979–2002) w Skierniewi−
cach i Warszawie, pracownik DWiPO MON –
starszy specjalista – inspektor orkiestr wojskowych
(2002–2007).
tony trębaczy, (od 8 do 24 muzy−
ków, nie były to orkiestry etatowe),
♦ w szkołach i innych rodzajach broni
utrzymywanie orkiestr było wew−
nętrzną sprawą jednostki – bez eta−
tów; oszczędności ryczałtowe pułku,
dochody orkiestr z koncertów płat−
nych, dary społeczeństwa oraz skład−
ki oficerów i podoficerów były głów−
nym źródłem ich utrzymania.
Wszystkie orkiestry – etatowe i nie−
etatowe – zobowiązane były do ścisłe−
go wykonywania wszystkich zarządzeń
referatu muzycznego, sekcji orkiestr
w Ministerstwie Spraw Wojskowych.
Mimo iż zatwierdzona w 1924 r. szcze−
gółowa „Instrukcja o przeszkoleniu or−
kiestrantów” nakazywała kapelmi−
strzom orkiestr piechoty kształcenie
wszystkich elewów i instruktorów –
podoficerów zawodowych, poziom
muzyków był daleki od oczekiwań.
Dodatkowy problem stwarzał brak ka−
pelmistrzów, a wielu rekrutowało się
z armii zaborczych.
W tej sytuacji rozkazem Ministra
Spraw Wojskowych Marszałka Józefa
Piłsudskiego z dnia 11 marca 1930 r.
powołana została Wojskowa Szkoła
Muzyczna przy Państwowym Konserwa−
torium Muzycznym w Katowicach. Po−
wstanie tej Szkoły było wynikiem dłu−
gich starań wielu ludzi. Należeli do nich
m.in.: wojewoda śląski dr Michał Gra−
żyński, pierwszy dyrektor Konserwato−
rium Witold Friemann, dyrektor i komen−
dant szkoły prof. mjr rez. Faustyn Kul−
czycki. Utworzenie Wojskowej Szkoły
Muzycznej rokowało nadzieję na syste−
matyczne uzupełnianie wakatów odpo−
wiednio wykształconymi muzykami.
Wojskowa Szkoła Muzyczna
przy Państwowym
Konserwatorium Muzycznym
w Katowicach 1929–1939
Warunkiem przyjęcia do szkoły, obok
posiadania obywatelstwa polskiego, było:
♦ dla kursu niższego podoficera za−
wodowego – orkiestranta: posiada−
nie ukończonej Szkoły Podstawo−
wej, wiek 14–17 lat, umiejętność
gry na dwóch instrumentach (dętym
i smyczkowym), zdolność fizycz−
na i psychiczna do służby w orkie−
strze wojskowej;
♦ dla kursu wyższego, kapelmistrzow−
skiego: ukończenie minimum 6 klas
średniej szkoły ogólnokształcącej
lub równorzędnej (od 1938 r. świa−
dectwa dojrzałości), posiadanie nie−
przeciętnych zdolności muzycznych,
umiejętności zaawansowanej gry na
jednym lub kilku instrumentach, stan
zdrowia kat. A.
Od 1937 r. od kandydatów na ka−
pelmistrzów, podczas 3−letniego kształ−
cenia wymagano:
♦ ukończenia 2−letniego liceum mu−
zycznego wraz z uzyskaniem świa−
dectwa dojrzałości,
♦ przejścia przeszkolenia wojskowe−
go przewidzianego dla uczniów or−
kiestr wojskowych,
♦ uzyskania dyplomu Konserwato−
rium Muzycznego,
♦ ukończenia dywizyjnego kursu pod−
chorążych rezerwy (1 rok) i uzyska−
nia tytułu podchorążego rezerwy.
Awans na podporucznika wraz
z przydziałem stanowiska kapelmistrza
mógł mieć miejsce po odbyciu jedno−
rocznej praktyki na stanowisku zastęp−
cy kapelmistrza w pułku piechoty. Czas
trwania studiów można było przedłu−
żyć o rok, a skrócić dla tych, którzy byli
muzycznie przygotowani. Za naukę
oraz pobyt w Szkole koszty ponosił
Departament Piechoty Ministerstwa
Spraw Wojskowych. Kandydaci pono−
sili jedynie koszty egzaminu wstępne−
go. Byli zobowiązani do odsłużenia
w charakterze oficerów−kapelmistrzów
po 3 lata za każdy rok nauki.
Podczas nauki w Wojskowej Szko−
le Muzycznej kandydaci obok gry na
instrumentach dętym, smyczkowym
oraz na fortepianie, poznawali takie
przedmioty, jak: zasady muzyki, kształ−
cenie słuchu, harmonię, kontrapunkt,
historię muzyki, instrumentoznawstwo
z akustyką. Uczestniczyli także w pró−
bach i koncertach orkiestry dętej, ze−
społach kameralnych, a kandydaci na
kapelmistrzów dodatkowo studiowali:
instrumentację na orkiestrę dętą i sym−
Z. Kuś, Wojskowe szkolnictwo muzyczne w Polsce
Zdjęcie wykonane w 1938 r. przed budynkiem Państwowego Konserwatorium Mu−
zycznego w Katowicach. Fot. ze zbiorów autora
foniczną, czytanie partytur, dyrygowa−
nie, śpiew chóralny, rytmikę, pedago−
gikę i historię sztuki. Jeden dzień w ty−
godniu przeznaczony był na szkolenie
wojskowe.
Pierwszy kurs skrócony (1930–
–1932) ukończyło 33 podoficerów i 17
kapelmistrzów. Kurs drugi (1932–1935)
31 podoficerów oraz 8 kapelmistrzów.
Kurs trzeci (1935–1938) 28 podofice−
rów, z których 24 przeniesiono do służ−
by w szeregach Orkiestry Reprezenta−
cyjnej WP przy Batalionie Stołecznym,
a czterech pozostawiono na dalsze stu−
dia w Szkole. Na 3 kursach w latach
1930–1938 szkołę ukończyło 92 podofi−
cerów i 25 kapelmistrzów, w sumie 117
dobrze przygotowanych muzyków woj−
skowych. Rozpoczęty we wrześniu
1939 r. kurs czwarty, rozkazem Mini−
stra Spraw Wojskowych, został prze−
rwany ze względu na wybuch II wojny
światowej.
Zespoły muzyczne istniały także
podczas wojny. Powstawały w obozach
jenieckich, w polskich oddziałach poza
granicami kraju; orkiestra powstała tak−
że podczas Powstania Warszawskiego.
W lipcu 1943 r. w Sielcach nad Oką zor−
ganizowana została i wyruszyła na front
orkiestra 1. Dywizji Piechoty. Podobnie
powstawały zespoły wraz z II Armią
Wojska Polskiego. Aż do końca II Woj−
ny Światowej orkiestry obu armii towa−
rzyszyły swym oddziałom, gdzie oprócz
wykonywania obowiązków artystycz−
nych pomagały w transporcie rannych,
pełniły służbę wartowniczą, często wal−
czyły z bronią w ręku.
Podoficerska Szkoła
Muzyczna im. Rodziny
Nalazków w Elblągu –
Wojskowe Liceum Muzyczne
w Gdańsku
W 1960 r. Ministerstwo Obrony Na−
rodowej powołało Podoficerską Szko−
łę Zawodową w Elblągu, w skład któ−
rej weszła Szkolna Kompania Orkie−
strantów. Szkoła ta utworzona została
na bazie dotychczasowego Wojskowe−
go Ośrodka Szkolenia Ogólnego nr 2
w Elblągu. Przeprowadzono egzaminy
wstępne i w dniu 1 października 1960 r.
uroczyście otwarto Podoficerską Szko−
łę Zawodową. W roku 1962 Minister−
stwo Obrony Narodowej nadało szko−
le imię „Rodziny Nalazków”.
W 1970 r. Podoficerską Szkołę Za−
wodową przemianowano na Ośrodek
Szkolenia Wojsk Lądowych im. Rodzi−
ny Nalazków, w którym nadal prowadzi−
ła swą działalność Szkolna Kompania
Orkiestrantów. Nauka trwała wówczas
3 lata. W latach 1960–1965 większość
uczniów kierowały do szkoły orkiestry
wojskowe, które przygotowywały ich do
egzaminów wstępnych przez okres jed−
nego roku lub dwóch lat. W kolejnych
latach stopniowo zmniejszano liczbę
kandydatów z tego źródła, a brak odpo−
wiedniej reklamy szkoły spowodował
przyjmowanie do kompanii kandydatów,
którzy nie wykazywali odpowiedniego
poziomu umiejętności praktycznych i teo−
retycznych, jak i przygotowania ogólne−
go. Tym należy tłumaczyć fakt, że wielu
uczniów nie ukończyło szkoły i zostało
przeniesionych do innych specjalności
wojskowych.
Sytuacja ta przekreśliła perspekty−
wy rozwojowe kompanii i dlatego po−
stanowiono przeprowadzić reorganiza−
cję szkolnictwa muzycznego w wojsku
i stworzyć szkołę dającą pełne wy−
kształcenie muzyczne na poziomie
średnim. Miało to zapewnić pozyska−
nie muzyków dobrych, zdolnych, któ−
rych poziom wykształcenia muzycz−
nego wpływałby dodatnio na rozwój
muzyki w środowisku wojskowym.
W wyniku porozumienia Minister−
stwa Obrony Narodowej i Ministerstwa
Kultury i Sztuki, 10 sierpnia 1972 r. za−
rządzono utworzenie Wojskowej Szkoły
Muzycznej II stopnia w Elblągu (od
1977 r. z siedzibą w Gdańsku), którą
w 1984 r. zamieniono w Wojskowe Li−
ceum Muzyczne (od 1988 roku im. Ka−
rola Kurpińskiego). Nauka w liceum
trwała 5 lat. Obejmowała zakresy naucza−
nia: szkoły muzycznej II st., liceum ogól−
nokształcącego oraz szkoły chorążych.
Przez 45 lat (1960–2005) działal−
ności mury wojskowej szkoły muzycz−
nej opuściło ponad 1200 absolwentów,
w tym 719 chorążych. Do tej liczby na−
leży dodać uczestników kursów chorą−
żych dla podoficerów−muzyków (około
30–60), w każdym z ostatnich lat dzia−
łalności WLM. W szkole zawsze funk−
cjonowały cztery lub pięć orkiestr, chór,
około dziesięciu zespołów kameralnych
i grup wokalnych. Orkiestry uczestni−
czyły w uświetnianiu wielu uroczysto−
ści wojskowych i cywilnych w kraju
oraz poza jego granicami (koncerty
w Watykanie, udział w Międzynarodo−
wym Festiwalu Orkiestr Wojskowych
w Krakowie, nagrania audycji radio−
wych i telewizyjnych, płyta CD). Naj−
lepsi z kadetów uczestniczyli w konkur−
sach muzycznych: wojskowym – w Świe−
radowie Zdroju, a także w wielu krajo−
wych konkursach dla solistów−instrumen−
talistów i zespołów kameralnych. Pośród
muzyków obecnie grających w orkie−
strach wojskowych około 90% z nich to
absolwenci Wojskowego Liceum Mu−
zycznego.
Niebagatelną rolę w uzyskiwaniu
wysokich wyników kształcenia odgry−
wała kadra pedagogiczna WLM. Jej za−
angażowanie i pełne pasji poświęcenie
owocowało wysokim poziomem gry na
instrumentach oraz właściwym wycho−
waniem kadetów. Nie bez znaczenia
była bliskość Akademii Muzycznej im.
Stanisława Moniuszki. To pedagodzy
tej uczelni oraz innych szkół muzycz−
nych wraz z oficerami−muzykami ode−
grali największą rolę w kształceniu mu−
zycznym kadetów i z tego powodu
Wojskowa Szkoła Muzyczna została
przeniesiona z Elbląga do Gdańska.
Funkcje kapelmistrzów orkiestr peł−
nili oficerowie, absolwenci studiów
wyższych w zakresie dyrygentury or−
kiestr dętych Państwowej Wyższej
Szkoły Muzycznej w Warszawie. Stu−
dia trwały cztery, a następnie 5 lat. Zo−
stały specjalnie zorganizowane na po−
trzeby orkiestr dętych przy dużym wspar−
ciu finansowym MON.
Każdego roku (1968–2000) studia
kończyło 6–8 absolwentów – magistrów
sztuki. Na egzamin końcowy składały
się: praca dyplomowa pisemna z zakre−
su problematyki orkiestr dętych oraz dy−
rygowanie orkiestrą podczas koncertu.
Podobny kierunek studiów dla kan−
dydatów na kapelmistrzów orkiestr woj−
skowych był utworzony w Państwowej
Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocła−
wiu. Studia na sekcji Dyrygentury dla
kapelmistrzów orkiestr wojskowych
trwały 3 lata (bez tytułu magistra), ukoń−
czyło ją 8 absolwentów.
Po zmianach ustrojowych, jakie na−
stąpiły w Polsce po 1989 r., duże zmia−
ny zaszły także w Siłach Zbrojnych.
Polegały na wymianie uzbrojenia, wy−
posażenia, a także na zmniejszeniu
liczebności armii – z liczby około 450
tys. żołnierzy w latach 80. do około 150
tys. w roku 2000. Z ok. 60 orkiestr
pozostało 21, z około 813 muzykami
obecnie. W tej sytuacji utrzymywanie
Wojskowego Liceum Muzycznego oraz
finansowanie studiów kapelmistrzom
nie było konieczne. W miejsce zlikwi−
dowanej w Akademii Muzycznej im.
Fryderyka Chopina w Warszawie dyry−
gentury orkiestr dętych, organizowane
są Podyplomowe Studia Dyrygentury
Orkiestr Dętych.
Pierwsza edycja studiów odbyła się
w roku akademickim 2000/2001 w Aka−
demii Muzycznej im. Stanisława Mo−
niuszki w Gdańsku (8 absolwentów),
druga, dwuletnia (2006–2008) w tej sa−
mej uczelni, trwa obecnie pod kierun−
kiem dyrektora artystycznego Opery
Bałtyckiej prof. Janusza Przybylskiego
(10 słuchaczy). Egzaminy końcowe –
koncerty dyplomowe planowane są na
czerwiec 2008. Wszystkie przedmioty
(kształcenie słuchu, czytanie partytur,
instrumentacja, dyrygowanie) są ściśle
Odprawa kapelmistrzów przed pałacem Lubomirskich za Żelazną Bramą
w Warszawie, 1981 r. Fot. ze zbiorów autora
związane z problematyką orkiestr woj−
skowych.
Wraz z zakończeniem działalności
Wojskowego Liceum Muzycznego
(2005) rozpoczęto przygotowania do
uruchomienia kursowego szkolenia
muzyków dla absolwentów cywilnych
średnich i wyższych szkół muzycznych.
Pomimo pozytywnej decyzji Ministra
ON, wielu narad grupy organizacyjnej,
opracowania programu adaptacji bu−
dynku w Podoficerskiej Szkole Wojsk
Lądowych w Poznaniu, ze względu na
zbyt duże koszty organizacja kursu nie
powiodła się. Ostatecznie, na postawie
decyzji Ministra Obrony Narodowej
nr 7/MON z dnia 13 stycznia 2006 r.,
zorganizowano kurs w Warszawie.
Kursowe szkolenie muzyków
w Podoficerskiej Szkole
Wojsk Lądowych w Zegrzu
Decyzja Ministra w sprawie zmiany
sposobu szkolenia muzyków na potrze−
by orkiestr wojskowych ukazała się
w styczniu 2006 r., a już we wrześniu
miał się odbyć pierwszy kurs muzyków.
Należało szybko przygotować odpo−
wiednie pomieszczenia oraz dostoso−
wać program szkolenia. Procedury do−
tyczące zamówień publicznych na
wykonanie adaptacji pomieszczeń nie
pozwoliły na zakończenie prac przed
rozpoczęciem kursu. Kandydaci odbyli
kurs w tymczasowych pomieszczeniach,
a zajęcia muzyczne odbywały się w świe−
Końcowy egzamin muzyczny w PSWL w Zegrzu w 2006 r. Fot. ze zbiorów autora
tlicy oraz w izbach żołnierskich. Wcze−
śniej przygotowany program szkolenia
na potrzeby Szkoły Muzycznej w Pozna−
niu przez wykładowcę Akademii Mu−
zycznej w Gdańsku Mariana Stefanowi−
cza (szkolenie muzyczne równolegle
z wojskowym przez 6 miesięcy) musiał
ulec zmianie. Szkoła Podoficerska w Ze−
grzu miała możliwość szkolenia jedynie
w zakresie przedmiotów wojskowych.
Z tego powodu nowy program szkole−
nia został tak opracowany, aby elewi
mogli ukończyć program zajęć wojsko−
wych w ciągu 3 miesięcy, a w ciągu na−
stępnych 3 miesięcy odbyć praktyki
w orkiestrach. Wynegocjowano jednak
codzienną grę elewów na instrumentach
oraz przeznaczenie jednego dnia w ty−
godniu na szkolenie muzyczne. Odbyło
się to kosztem rezygnacji z nauki języ−
ka angielskiego.
Egzaminy wstępne miały na celu
sprawdzenie i weryfikację kandydatów
ubiegających się o przyjęcie na kurs mu−
zyków w Szkole Podoficerskiej Wojsk
Lądowych w Zegrzu. Proces egzamina−
cyjny składał się z czterech zasadniczych
elementów:
– egzaminu praktycznego z gry na
instrumencie muzycznym,
– testu z wychowania fizycznego,
– testu z wiedzy ogólnej,
– rozmowy kwalifikacyjnej.
Warunkiem przystąpienia kandyda−
ta do egzaminu było uzyskanie pozy−
tywnej opinii z Wojskowej Komisji
Lekarskiej, uzyskanie od dowódcy –
kapelmistrza jednej z orkiestr wojsko−
wych, zaświadczenia o wolnym stano−
wisku służbowym zaszeregowanym do
stopnia kaprala (mata) oraz złożenie od−
powiednich dokumentów potwierdza−
jących posiadane średnie wykształcenie
ogólnokształcące – matura i średnie
wykształcenie muzyczne – wydział in−
strumentalny.
Szkolenie podstawowe
Głównym celem szkolenia było za−
poznawanie elewów z tajnikami rze−
miosła wojskowego, ale podczas ich
pobytu w Podoficerskiej Szkole Wojsk
Lądowych zostały przeprowadzone za−
jęcia z przedmiotów muzycznych:
– instrument główny – 32 godziny,
– musztra paradna – 20 godzin,
– zespoły kameralne i rozrywkowe –
20 godzin,
– orkiestra – 20 godzin.
Zajęcia prowadzone były przez pe−
dagogów warszawskich
szkół muzycznych oraz
muzyków−instruktorów
Orkiestry Reprezentacyj−
nej Wojska Polskiego. Ze
względu na brak odpo−
wiednich pomieszczeń nie
odbyły się zajęcia z kształ−
cenia słuchu i literatury
specjalistycznej.
Podczas całego 3−mie−
sięcznego okresu na szko−
lenie wojskowe przezna−
czono 381 godzin, a na
szkolenie muzyczne 139 godzin, z cze−
go zrealizowano 111.
Praktyki w orkiestrach
Trzymiesięczne praktyki obejmo−
wały uczestnictwo elewów na wszyst−
kich występach i koncertach orkiestry,
grę w zespole kameralnym lub rozryw−
kowym oraz udział w szkoleniu woj−
skowym. Ponadto kapelmistrz orkiestry
zobowiązany był do przeprowadzenia
zajęć z elewami z kształcenia słuchu,
literatury specjalistycznej oraz metody−
ki prowadzenia chóru.
Informację o naborze kandydatów
do orkiestr rozesłano do wszystkich szkół
muzycznych, ogłoszono w mediach oraz
na stronie internetowej www.wojsko−
polskie.pl. Odpowiadaliśmy także na
liczne telefony osób zainteresowanych.
Do końca maja 2006 r. wpłynęło ponad
50 podań, do egzaminu dopuszczono
ponad 30 osób. Na pierwszy kurs muzy−
ków przyjęto, zgodnie z posiadanym
limitem, 20 kandydatów, wśród nich, po
raz pierwszy w historii orkiestr wojsko−
wych, znalazły się kobiety. Wszyscy kan−
dydaci pomyślnie zaliczyli
wszystkie egzaminy woj−
skowe i muzyczne oraz
przeszli praktyki w orkie−
strach. Najwyższe noty
otrzymał prymus kursu
muzyków w Podoficer−
skiej Szkole Wojsk Lądo−
wych kpr. Konrad Zdunek
– saksofon.
W pracach nad kon−
cepcją utworzenia kursu
dla muzyków uczestni−
czyli kapelmistrzowie or−
kiestr polskich oraz zagranicznych.
O ostatecznej koncepcji szkoły zdecy−
dowały możliwości finansowe i kwate−
runkowe polskiego wojska oraz zmie−
niające się koncepcje dotyczące przy−
szłości polskiej armii. Dlatego w corocz−
nym kursie zaplanowano jedynie 20
miejsc, mimo dużo większych potrzeb
kadrowych. W kursie 2007/2008 uczest−
niczy 13 kandydatów, mimo złożenia
dokumentów przez 31 osób. Niestety,
większość z nich nie została zakwalifi−
kowana ze względu na stan zdrowia lub
słabą kondycję fizyczną.
Innym niepokojącym problemem
jest sytuacja na rynku pracy w nowej,
otwartej na Europę Polsce. Służba w or−
kiestrze wojskowej, wymagająca cał−
kowitej lojalności, bez możliwości rów−
noczesnego zatrudnienia w innej pla−
cówce kulturalnej bądź szkolnej, stawia
młodych ludzi w trudnej sytuacji ma−
terialnej. Nasuwa się zatem pytanie:
dlaczego, pomimo tak szeroko przepro−
wadzonej kampanii reklamowej o pra−
cy w orkiestrach wojskowych, z całego
kraju zgłosiło się jedynie 31 chętnych?
Czy tak zorganizowany kurs będzie wy−
starczający, aby właściwie przygotować
muzyków do czekających ich, wojsko−
wych zadań? Odpowiedź na to pytanie
otrzymamy już niebawem, gdyż orkie−
stry mają coraz więcej pracy, a chętnych
do służby w orkiestrach ubywa.
Pierwsze doświadczenia nowego
systemu wskazują na konieczność po−
prawy systemu rekrutacji oraz rozwa−
żenie możliwości lepszego wynagra−
dzania muzyków. Jeśli nie znajdą się
na ten cel pieniądze, trzeba będzie szu−
kać innych rozwiązań. Na szczęście,
kursowe szkolenie w Podoficerskiej
Szkole Wojsk Lądowych jest tak zor−
ganizowane, że można je dopasowywać
do zmieniających się potrzeb. Warun−
ki w Zegrzu temu sprzyjają, ale trzeba
mieć świadomość, że dłuższe szkole−
nie także zwiększy wydatki.
Bibliografia:
1. Teresiński J., Wojskowa Szkoła Muzyczna przy Państwowym Konserwatorium
w Katowicach 1930–1939, Centralny Ośrodek Metodyczny Domu Wojska Pol−
skiego, Warszawa 1992.
2. 75 lat działalności edukacyjnej Wojskowej Szkoły Muzycznej, Katowice, Elbląg,
Gdańsk, Wojskowe Liceum Muzyczne, Gdańsk 2004.
3. Śledziński S., Orkiestra dęta, PWM, Kraków 1972.
4. Dziennik rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 26 z dnia 27 lipca
1920 r., Centralna Biblioteka Wojskowa, Warszawa.
5. Instrukcja o przeszkoleniu orkiestrantów zawodowych, Ministerstwo Spraw
Wojskowych, Warszawa 1925.
6. Leżeński C., Kukawski L., O kawalerii polskiej XX wieku, Ossolineum, Wro−
cław 1991.
7. Lewandowski P., Kształcenie Muzyka Zawodowego w Wojsku Polskim
w latach 1930–1995. Praca magisterska, Akademia Muzyczna, Gdańsk 1991.
PROMOCJA
Michał Łazowski
PROMOCJA OBRONNOŚCI
Promocja obronności to zespół celowo
zorganizowanych czynności i działań
zapewniających kreowanie pozytywnego wizerunku
Ministerstwa Obrony Narodowej i Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej w kraju i zagranicą.
Wojsko Polskie – zdaniem zdecydowanej większości
społeczeństwa – dobrze spełnia swoją rolę,
a wojskowi są grupą zawodową należącą
do czołówki darzonej największym zaufaniem.
Badania opinii publicznej
Wyraźnie wzrasta w społeczeń−
stwie polskim liczba zwolenników
zmiany modelu armii z dotychczaso−
wego, opartego głównie na powszech−
nym obowiązkowym poborze, na cał−
kowicie zawodową, tworzoną przez
żołnierzy pełniących służbę na pod−
stawie dobrowolnego kontraktu (51%
wg sondażu Centrum Badań Opinii Spo−
łecznej – luty 2007 r.). Ponad dwie trze−
cie badanych (69%) jest zdania, że po−
borowi, którzy ze względu na konty−
nuację nauki nie zostali skierowani do
odbycia służby wojskowej, powinni być
zwolnieni z tego obowiązku. Większość
z nich (38%) proponuje jednak wprowa−
dzenie w zamian za służbę zasadniczą
obowiązku przeszkolenia wojskowego,
któremu osoby uczące się miałyby pod−
legać w trakcie lub po ukończeniu edu−
kacji.
Większość Polaków popiera służbę
wojskową kobiet, szczególnie ochot−
niczą, choć w ostatnich kilku latach
poparcie to nieco zmalało. Kobieta wy−
bierająca karierę zawodowego żołnierza
jest prawie powszechnie akceptowana,
szczególnie jeśli nie wiąże się to z ko−
niecznością bezpośredniego jej uczest−
nictwa w walce. W społeczeństwie prze−
waża opinia o słuszności wprowadzenia
obowiązku wojskowego dla absolwen−
tek szkół medycznych i weterynaryj−
nych, ale to rozwiązanie jest mniej po−
pularne, co wiąże się z malejącym
poparciem dla modelu armii opartej
na powszechnym obowiązkowym
poborze.
Kontrowersje społeczne nadal wy−
wołuje udział polskich żołnierzy w mi−
sjach poza granicami kraju. Wśród Po−
laków jest niewielkie przyzwolenie na
wysyłanie polskich żołnierzy za gra−
nicę w rejony konfliktów. Zaangażo−
M. Łazowski, Promocja obronności
waniu w misjach irackiej i afgańskiej
sprzeciwia się ponad trzy czwarte an−
kietowanych, a jedynie ok. 20% wyra−
ża poparcie. Ciągle dość powszechne,
choć w ciągu ostatnich dwóch lat stop−
niowo malejące jest przekonanie, że
udział polskich żołnierzy w misjach
w rejonach konfliktów poza granicami
kraju stwarza dla Polski zagrożenie ata−
kami terrorystycznymi.
Warto podkreślić i uwzględnić
w działalności promocyjnej fakt,
że krytyczne nastawienie do udzia−
łu polskich żołnierzy w misjach za−
granicznych nie wpływa na opinie
o armii. Przeciwnicy udziału Polski
w operacji NATO w Afganistanie
w zdecydowanej większości wystawiają
wojsku dobre oceny. Przeważa również
wyraźnie opinia, że polscy żołnierze są
odpowiednio przygotowani i wyszkole−
ni, by uczestniczyć w akcjach w rejonach
konfliktów poza granicami kraju. Wy−
rażany jest również, choć przy mniej−
szym poparciu, pogląd, że zarówno stan,
jak i przygotowanie kadry są wystarcza−
jące do uczestnictwa w takich misjach.
Znacznie gorsza jest natomiast opinia
o możliwościach zaopatrzenia armii
w sprzęt i uzbrojenie, a już całkiem źle
– w kontekście uczestnictwa w tego ro−
dzaju akcjach – oceniane są możliwości
finansowe państwa.
Promocja obronności
w resorcie obrony narodowej
Zgodnie z kompetencjami, określo−
nymi w regulaminie organizacyjnym
MON, Departament Wychowania i Pro−
mocji Obronności (DWiPO) prowadzi
i koordynuje działalność promocyjną
resortu obrony narodowej.
Decyzją nr 274/MON Ministra Ob−
rony Narodowej z dnia 6 lipca 2006 r.
została wprowadzona do użytku Strate−
gia informowania i promocji obronno−
ści resortu obrony narodowej, zawiera−
jąca Strategię zarządzania wizerunkiem
Ministerstwa Obrony Narodowej oraz
Sił Zbrojnych RP w latach 2007–2012.
Misją strategii jest stworzenie sys−
temu promocji obronności oddziałują−
cego na zewnątrz i wewnątrz resortu
obrony narodowej i Sił Zbrojnych RP,
w celu kreowania pozytywnego wize−
runku Wojska Polskiego, budowania
wielopłaszczyznowej aprobaty społe−
czeństwa dla zadań resortu ON i SZ RP,
a także kształtowania świadomości oby−
wateli w zakresie bezpieczeństwa i obron−
ności Państwa.
Wizją strategii jest funkcjonowanie
Wojska Polskiego jako instytucji pu−
blicznej cieszącej się największym za−
ufaniem obywateli RP, a także postrze−
ganego na arenie międzynarodowej jako
wiarygodnego i skutecznego uczestnika
procesu utrzymania pokoju na świecie.
Zgodnie ze strategią do obszarów prio−
rytetowych działalności promocyjnej
prowadzonej w Ministerstwie Obrony
Narodowej i Siłach Zbrojnych RP należą:
1. Stworzenie i koordynowanie Sys−
temu Promocji Obronności;
2. Budowanie społecznego zaplecza
Sił Zbrojnych RP;
3. Prezentacja procesu przemian w Si−
łach Zbrojnych RP (modernizacja
techniczna, profesjonalizacja, restruk−
turyzacja) oraz rekrutacja do służby
wojskowej;
Promocja
4. Promocja udziału SZ RP w misjach
zagranicznych w ramach NATO, UE
i ONZ oraz misjach koalicyjnych;
5. Promocja SZ RP za granicą.
narka Wojenna i Dowództwo Operacyj−
ne nie realizowały specjalistycznych
szkoleń z zakresu promocji obronności
i komunikacji.
Departament Wychowania i Pro−
mocji Obronności MON przeprowadził
w roku 2006 cztery edycje warsztatów
szkoleniowych pn. Public Relations jako
element oddziaływania na społeczność
lokalną, przeznaczonych dla ok. 100 ofi−
cerów i pracowników Wojewódzkich
Sztabów Wojskowych (WSzW), Woj−
skowych Komend Uzupełnień (WKU)
oraz Żandarmerii Wojskowej i brygad
rodzajów sił zbrojnych, z zakresu pro−
mowania i kreowania właściwego wize−
runku Sił Zbrojnych RP i obronności
państwa.
W zakresie szkoleń w poszczegól−
nych rodzajach sił zbrojnych sytuacja
w roku 2006 była zróżnicowana. Naj−
lepiej pod względem edukacji w zakre−
sie promocji obronności funkcjonowa−
ły Wojska Lądowe (24 szkolenia dla
351 żołnierzy) oraz Żandarmeria Woj−
skowa (specjalistyczne szkolenie pn.
Formy i metody promocji w strukturach
Żandarmerii Wojskowej dla 13 osób).
Dowództwo Garnizonu Warszawa
przeprowadziło dwa szkolenia związa−
ne z funkcjonowaniem nieetatowej
służby prasowej, współpracy pomiędzy
pionem wychowawczym i prasowym
oraz polityką informacyjną resortu
obrony narodowej. W Siłach Powietrz−
nych szkolenia dotyczące promocji
obronności i komunikacji były organi−
zowane w ramach kształcenia obywa−
telskiego kadry zawodowej i żołnierzy
zasadniczej służby wojskowej. Mary−
Współpraca Wojska
Polskiego ze społeczeństwem
Wojsko Polskie w zakresie promo−
cji obronności współpracuje z organi−
zacjami pozarządowymi, jednostkami
samorządu terytorialnego oraz uczel−
niami na rzecz upowszechniania pro−
gramów przeszkolenia obronnego, bu−
dowania zaufania do Wojska Polskiego
i kultywowania tradycji oręża polskie−
go. Istotnym elementem współpracy
służącej zdobyciu przez Siły Zbrojne
RP poparcia dla inicjatyw obronnych,
jest udział żołnierzy i przedstawicieli
organizacji pozarządowych w uroczy−
stościach i przedsięwzięciach związa−
nych z obchodami świąt państwowych,
wojskowych i religijnych oraz ceremo−
niach rocznicowych.
W ramach systemu rozwijano współ−
pracę jednostek i komórek organizacyj−
nych resortu obrony narodowej ze spo−
łeczeństwem zorganizowanym, w tym
z organizacjami pozarządowymi, na
rzecz obronności i budowy społeczne−
go zaplecza Sił Zbrojnych RP, w szcze−
gólności poprzez efektywne korzystanie
z możliwości, jakie dają porozumienia
o współpracy organizacji pozarządo−
wych z Ministrem Obrony Narodowej,
realizowanie procesu zlecania zadań pu−
blicznych w dziedzinie obronności, ra−
cjonalne gospodarowanie mieniem ru−
chomym uznanym za zbędne dla Sił
Zbrojnych, a przede wszystkim poprzez
inspirowanie organizacji pozarządo−
wych, środowisk społeczno−zawodo−
wych, środowisk akademickich, insty−
tucji państwowych i samorządów
do upowszechniania wiedzy o obywa−
telskich powinnościach obronnych.
Dążąc do najefektywniejszej współ−
pracy resortu ON ze społeczeństwem,
w roku 2006 DWiPO wykonał m.in.
następujące zadania:
a) dwie ogólnopolskie konferencje
nt. Współpraca jednostek organiza−
cyjnych resortu obrony narodowej
z organizacjami pozarządowymi na
rzecz obronności państwa;
b) we współpracy z Ministerstwem
Edukacji Narodowej XI edycję
Ogólnopolskiego Konkursu Histo−
rycznego pt. Losy żołnierza i dzieje
oręża polskiego w latach 1531–
–1683. Od Obertyna do Wiednia;
w konkursie brało udział około
70 000 uczniów z ponad 2500 szkół
podstawowych, gimnazjalnych i po−
nadgimnazjalnych;
c) XII edycję Ogólnopolskich Zawo−
dów Sportowo−Obronnych Stowa−
rzyszeń Młodzieżowych o Nagro−
dę Ministra Obrony Narodowej;
d) warsztaty metodyczne nt. Współ−
praca jednostek organizacyjnych
resortu obrony narodowej z pla−
cówkami muzealnymi, stowarzysze−
niami i fundacjami realizującymi
statutową działalność w dziedzinie
dokumentowania tradycji oręża
polskiego, rozwoju techniki wojsko−
wej oraz promocji obronności;
e) kurs instruktorsko−metodyczny dla
kandydatów na wychowawców i kie−
rowników obozów szkoleniowo−
−wypoczynkowych z elementami
przysposobienia wojskowego;
f) pierwsze ogólnopolskie „Forum
grup rekonstrukcji historycznych”;
g) pierwsze ogólnopolskie „Forum
fundacji, które wskazały Ministra
Obrony Narodowej jako ministra
właściwego”;
h) warsztaty dla przedstawicieli orga−
nizacji pozarządowych w zakresie
realizacji zadań publicznych;
i) dwie publikacje pt. Wojsko w Spo−
łeczeństwie;
j) dokonano realizacji porozumień
o współpracy z Ministrem Obrony
Narodowej oraz uprawnionymi do−
wódcami rodzajów SZ RP;
k) podpisano nowe porozumienia
o współpracy Ministra Obrony Na−
rodowej z: Federacją Rodzin Katyń−
skich, Stowarzyszeniem Klub FORT,
Stowarzyszeniem Lotników Polski
Południowej;
l) przekazano podmiotom mienie ru−
chome Skarbu Państwa uznane za
zbędne dla Sił Zbrojnych RP, o łącz−
nej wartości 29 432 779 zł;
ł) przyznano kwotę 13 872 754 zł na
realizację 510 zadań publicznych.
W roku 2006 na 123 wnioski o ob−
jęcie patronatem przedsięwzięć pro−
obronnych lub udział w składzie komi−
tetu honorowego przyznano 93 patro−
naty. 33 razy patronat honorowy objął
Minister Obrony Narodowej, 11 – Se−
kretarz Stanu w MON, 10 – szefowie
wojewódzkich sztabów wojskowych,
7 – Dowódca Wojsk Lądowych, 4 –
Dowódca Pomorskiego Okręgu Woj−
skowego, 4 – Dowódca Sił Powietrz−
nych, 3 – Dowódca Śląskiego Okręgu
Promocja
Wojskowego, 4 – Dyrektor Departa−
mentu Wychowania i Promocji Obron−
ności MON, 2 – Dyrektor Muzeum
Wojska Polskiego, 2 – Dowódca 2. Kor−
pusu Zmechanizowanego.
Departament Wychowania i Promo−
cji Obronności zorganizował stoiska
promocyjne na ponad 10 dużych przed−
sięwzięciach (m.in. festyn z okazji Świę−
ta Wojska Polskiego oraz Dni Grunwal−
du), które odwiedziło łącznie kilkaset
tysięcy osób.
W dniach od 1 września do 11 lis−
topada 2006 r. została przeprowadzona
po raz pierwszy w historii Wojska Pol−
skiego ogólnopolska kampania promo−
cyjna pod nazwą Tradycja Zobowiązuje.
Program był realizowany w 16 miastach
wojewódzkich na 500 nośnikach wiel−
koformatowych, przy współpracy
z dowództwami rodzajów sił zbrojnych,
dowództwem Garnizonu Warszawa,
Komendą Główną Żandarmerii Wojsko−
wej oraz Biurem Spraw Obronnych Mi−
nisterstwa Edukacji Narodowej.
Za pośrednictwem WSzW (WKU)
do szkół i jednostek wojskowych oraz
urzędów współpracujących z wojskiem
przekazano 30 000 plakatów oraz 15 000
programów−informatorów. Przeprowa−
dzono 5 konkursów, 4 plastyczne oraz
literacki, dla uczniów szkół podstawo−
wych i gimnazjalnych oraz studentów
i absolwentów uczelni wyższych. Celem
akcji było upowszechnianie historii i tra−
dycji oręża polskiego.
Pojawienie się na ulicach polskich
miast, po raz pierwszy w historii Woj−
ska Polskiego, billboardów wywołało
spore zainteresowanie ze strony me−
diów – zarówno co do formy, jak i ce−
lów kampanii. W prasie ogólnopol−
skiej, regionalnej i lokalnej oraz na stro−
nach internetowych pojawiło się ogó−
łem ponad 60 artykułów dotyczących
programu Tradycja Zobowiązuje. Infor−
macje o kampanii dotarły również do
telewizyjnych i radiowych programów
informacyjnych, a billboardy stanowi−
ły „tło” do innych wydarzeń związa−
nych z Wojskiem Polskim (np. wpro−
wadzenie Kodeksu Honorowego).
Przeważały pozytywne i neutralne
opinie. Najbardziej krytycznie do ini−
cjatywy odnosiły się środowiska pacy−
fistyczne i anarchistyczne, utożsamia−
jące działania resortu obrony narodo−
wej z zaangażowaniem w Iraku oraz
z pojawiającymi się informacjami o wy−
słaniu polskich żołnierzy do Afganista−
nu. Kampania była również odczytywa−
na jako akcja rekrutacyjna do armii.
Program Tradycja Zobowiązuje
był pierwszym przedsięwzięciem pro−
mocyjnym w ramach Systemu Pro−
mocji Obronności, realizowanym za
pomocą reklamy zewnętrznej (bill−
boardy). Wcześniejsza współpraca De−
partamentu Wychowania i Promocji
Obronności z Terenowymi Organami
Administracji Wojskowej (WSzW
i WKU) umożliwiła realizację kampa−
nii na poziomie regionalnym i lokalnym.
Rekrutacja do służby
wojskowej
Akcja rekrutacyjna związana z na−
borem do służby wojskowej w Woj−
skach Lądowych była prowadzona
przez wszystkie jednostki i instytucje
WL, w szczególności przez wojewódz−
kie sztaby wojskowe i wojskowe ko−
mendy uzupełnień. Do najpopularniej−
szych form i metod promowania nabo−
ru do wojska należały:
♦ informacje w środkach masowego
przekazu (w tym Internet oraz pra−
sa wojskowa);
♦ współpraca z wojewódzkimi i po−
wiatowymi urzędami pracy,
♦ dystrybucja folderów oraz informa−
torów podczas targów pracy oraz
nadawania pracowniczych przy−
działów mobilizacyjnych w WKU.
Powstały także Punkty Konsulta−
cyjne służące informacją w zakresie
służby zawodowej. Korzystano rów−
nież z plakatów promujących służbę
w korpusie szeregowych zawodowych.
Najpowszechniejszą formą prezentacji
procesu przemian w Siłach Zbrojnych
RP pozostają tzw. Dni otwartych ko−
szar oraz prezentacja sprzętu i uzbro−
jenia wojskowego.
Akcję promocyjną dotyczącą naboru
przeprowadziły także oddziały Żandar−
merii Wojskowej. Zorganizowano wspo−
mniane Dni otwartych koszar, podczas
których udzielono informacji nt. zasad
i sposobu naboru do ŻW. Prowadzono
dodatkowo akcje ulotkowe w szkołach
oraz zamieszczano informacje na stronie
internetowej ŻW, wyjaśniające, w jaki
sposób można rozpocząć służbę w Żan−
darmerii Wojskowej. Jednocześnie dzia−
łał telefon zaufania i skrzynka e−mailo−
wa, umożliwiające udzielanie odpowiedzi
na indywidualne zapytania.
W Siłach Powietrznych, Marynar−
ce Wojennej i Dowództwie Garnizonu
Warszawa nie przeprowadzono akcji
rekrutacyjnej.
Promocja Wojska Polskiego
za granicą
Dowództwo Operacyjne, które ko−
ordynuje zadania w ramach operacji po−
łączonych i kieruje polskimi kontyn−
gentami wojskowymi poza granicami
kraju, informowało w roku 2006 opi−
nię publiczną w kraju i za granicą o ce−
lach i zadaniach poszczególnych PKW.
Odbywała się również dystrybucja
przygotowanych przez Departament
Wychowania i Promocji Obronności
materiałów promocyjnych. Również
poszczególne rodzaje Sił Zbrojnych RP
koncentrowały się na przygotowywa−
niu i dystrybuowaniu materiałów pro−
mocyjnych i informacyjnych dla po−
szczególnych PKW.
W roku 2006 DWiPO wystawił sto−
isko promocyjne podczas Dnia NATO
w Ostrawie, zorganizowanego przez
Stowarzyszenie Współpracy Euro−
−Atlantyckiej „Jagello 2000” oraz Siły
Zbrojne Republiki Czeskiej. Prezento−
wano sprzęt wojskowy oraz pokazy wy−
szkolenia armii Sojuszu Północnoatlan−
tyckiego.
Promocja przez kulturę
Głównym celem promocji w kraju
i za granicą jest nawiązywanie nowych
i kontynuowanie istniejących kontak−
tów zagranicznych poprzez integrowa−
nie środowisk wojskowych zaintereso−
wanych państw, przy wykorzystaniu
środków kultury i tradycji państw part−
nerskich (muzealnictwo, działalność
artystyczna, bibliotekarstwo, informa−
cja naukowa).
Promocja
Nadrzędnymi celami w nawiązywa−
niu i kontynuowaniu kontaktów zagra−
nicznych były:
♦ integracja z euroatlantyckimi struk−
turami bezpieczeństwa,
♦ utrwalenie i rozwój stosunków do−
brosąsiedzkich z państwami ościen−
nymi,
♦ rozwijanie współpracy kulturalnej
z państwami Grupy Wyszehradzkiej.
Zasadnicze efekty promocji środka−
mi kultury to:
♦ tworzenie pozytywnego wizerunku
Sił Zbrojnych RP w wyniku prezen−
tacji dorobku instytucji artystycz−
nych (muzyka polska i wojskowa,
musztra paradna, taniec) za granicą,
♦ prezentacja muzyki wojskowej dla
społeczeństwa polskiego przez za−
graniczne orkiestry,
♦ wzbogacanie repertuaru polskich
orkiestr wojskowych oraz upo−
wszechnianie muzyki wojskowej
poprzez organizowanie kolejnych
edycji Międzynarodowego Festiwa−
lu Muzycznego Orkiestr Wojsko−
wych w Krakowie,
♦ popularyzowanie filmów o tematy−
ce wojskowej oraz ich twórców,
♦ zapoznanie się z warunkami plano−
wania, organizacji i prowadzenia
działalności kulturalno−oświatowej
w ośrodkach kultury i jednostkach
wojskowych, wymiana doświad−
czeń w zakresie funkcjonowania
wojskowych placówek k−o,
♦ prezentowanie polskich ekspozycji
na zagranicznych wystawach foto−
graficznych, takich jak „Udział Woj−
ska Polskiego w Misjach Pokojo−
wych i Stabilizacyjnych”,
♦
♦
♦
♦
♦
popularyzowanie osiągnięć w za−
kresie gromadzenia i upowszech−
niania zbiorów muzealnych, wy−
miana eksponatów muzealnych,
pozyskiwanie poloników w wyni−
ku przeprowadzanych prac kweren−
dalnych,
promocja polskiej muzyki wojsko−
wej na prestiżowych festiwalach
zagranicznych,
wymiana materiałów metodycznych
dotyczących szeroko pojętej sfery
działalności k−o,
prezentowanie wojskowych filmów
informacyjnych i szkoleniowych na
prestiżowych festiwalach zagranicz−
nych (Bracciano – Włochy). Zdoby−
cie liczących się nagród w ostatnich
latach w kategorii filmów informa−
cyjnych w Rzymie oraz nagród w ka−
tegorii filmów szkoleniowych w Bu−
kareszcie.
Materiały promocyjne
W roku 2006 dowódcy jednostek
wojskowych i szefowie instytucji woj−
skowych dużą rolę w działalności pro−
mocyjnej przywiązywali do dystrybu−
cji materiałów promocyjnych, które
w ostatnich latach stały się niezbędnym
elementem kreowania pozytywnego
wizerunku Wojska Polskiego. W po−
szczególnych rodzajach Sił Zbrojnych
oraz podległych im strukturach wyda−
wano i propagowano materiały promo−
cyjne. Wiele jednostek wojskowych ma
własne logo, ryngrafy, znaki i propor−
czyki oraz okolicznościowe medale. Je−
dynie Dowództwo Garnizonu Warsza−
wa oraz Dowództwo Operacyjne nie
wydawały materiałów promocyjnych.
Łączna kwota wydana przez poszczegól−
ne dowództwa oraz Komendę Główną
Żandarmerii Wojskowej w roku 2006
wyniosła 779 076 zł. Jednostki i instytu−
cje otrzymywały również od Departa−
ności gotowe foldery i informatory, ka−
lendarze, logo, znaki, proporczyki i inne
materiały promocyjne. Łącznie w roku
2006 Departament Wychowania i Promo−
cji Obronności przydzielił ok. 700 razy
materiały promocyjne oraz wydawnictwa
420 instytucjom cywilnym i wojskowym.
Promocja w Internecie
Efektywną formą promocji obronno−
ści jest funkcjonowanie stron interneto−
wych promujących Wojsko Polskie,
poszczególne rodzaje Sił Zbrojnych RP
oraz obronność.
Wortal www.wojsko−polskie.pl
w roku 2006 w znaczący sposób zwięk−
szył liczbę użytkowników – z 2703
użytkowników w styczniu 2005 r. do
104 072 w listopadzie roku 2006. Obec−
nie strona DWiPO MON posiada 13 007
zarejestrowanych forumowiczów, któ−
rzy napisali łącznie 45 623 wiadomości.
Ponad 1600 osób zamówiło elektro−
niczną subskrypcję tzw. newsletterów
(powiadomień o informacjach umiesz−
czonych na stronie). W 2006 r. wpłynę−
ło do Departamentu Wychowania i Pro−
mocji Obronności w formie elektronicz−
nej 6854 z zapytaniami w kwestiach do−
tyczących wojska.
W 2006 r. odnotowano 955 953 od−
wiedzin (jednorazowe wejścia) stron in−
ternetowych prowadzonych przez Do−
wództwo Wojsk Lądowych oraz do−
wództwa Śląskiego Okręgu Wojskowe−
go, Pomorskiego Okręgu Wojskowego,
2. Korpusu Zmechanizowanego, 11. Lu−
buskiej Dywizji Kawalerii pancernej oraz
30 jednostek wojskowych, wojewódz−
kich sztabów wojskowych oraz wybra−
nych wojskowych komend uzupełnień.
Strona Marynarki Wojennej zano−
towała 180 tysięcy odwiedzin w skali
roku, a stronę internetową Klubu MW
„Riwiera” odwiedza przeciętnie 100
internautów dziennie. Strona interneto−
wa Żandarmerii Wojskowej odnotowa−
ła łącznie 331 982 wizyty, średnio
27 666 odwiedzin miesięcznie. Stronę
Dowództwa Garnizonu Warszawa od−
wiedziło 26 838 internautów.
Wnioski
1. Wojsko Polskie jest jedną z czo−
łowych instytucji zaufania społeczne−
go. Krytyczne nastawienie do udziału
polskich żołnierzy w misjach zagra−
nicznych nie wpływa na opinię o armii.
Działania prowadzone w ramach Sys−
temu Promocji Obronności powinny
mieć na celu utrzymanie pozytywnego
odbioru i wizerunku Sił Zbrojnych RP
w polskim społeczeństwie.
2. Opracowanie i wdrożenie w roku
2006 Strategii informowania i promocji
obronności resortu obrony narodowej
przyczyniło się do systemowego wska−
zania obszarów priorytetowych działal−
ności promocyjnej na najbliższe pięć lat.
Realizacja Strategii zarządzania wizerun−
kiem Ministerstwa Obrony Narodowej
oraz Sił Zbrojnych w latach 2007–2012
wymaga kontynuacji szkoleń z zakresu
Promocja
promocji obronności i public relations na
wszystkich szczeblach oraz uwzględnie−
nia prowadzenia działań promocyjnych
na szczeblu MON, departamentów i za−
rządów, rodzajów Sił Zbrojnych i jedno−
stek wojskowych oraz terenowych orga−
nów administracji wojskowej.
3. Priorytetowe znaczenie ma dzia−
łalność szkoleniowa prowadzona dla
nowo powstałego korpusu wychowaw−
czego, którego jednym z zadań jest
kształtowanie pozytywnego wizerunku
Wojska Polskiego.
4. Przykład pierwszego przedsię−
wzięcia promocyjnego w ramach Sys−
temu Promocji Obronności – programu
Tradycja Zobowiązuje – wskazuje na
potrzebę szerokiej współpracy Departa−
ności MON w organizacji i przepro−
wadzaniu kampanii promocyjnych
z rodzajami sił zbrojnych oraz terenowy−
mi organami administracji wojskowej.
5. Działalność promocyjna w kon−
tekście rekrutacji do zawodowej służby
wojskowej i procesu pełnej profesjo−
nalizacji Wojska Polskiego wymaga
uwzględnienia w procesie planowania
środków finansowych oraz zaangażowa−
nia Sił Zbrojnych RP w kampanie i ak−
cje z zakresu public relations. Proces pla−
nowania wymaga odpowiednio wcze−
śniejszego ocenienia sytuacji i potrzeb
oraz dostosowania narzędzi i form pro−
mocji do potrzeb i możliwości Wojska
Polskiego.
6. Promocja Wojska Polskiego za
granicą powinna zostać poszerzona.
Poza dotychczasowymi formami (ma−
teriały promocyjne) niezbędne jest
wprowadzenie form oddziaływania na
zagraniczne grupy docelowe poprzez
instytucje centralne MON i SZ RP oraz
ataszaty wojskowe.
Mocne i słabe strony
systemu promocji obronności
Mocne strony:
1. Wojsko Polskie – instytucja zaufa−
nia społecznego (wysokie poparcie
społeczne);
2. Zdefiniowane obszary działalności
promocyjnej (Strategia Zarządza−
nia Wizerunkiem MON i SZ RP na
lata 2007–2012);
3. Wojsko Polskie jako marka;
4. Współpraca z partnerami społeczny−
mi (jednostki samorządu terytorial−
nego, organizacje pozarządowe, pla−
cówki oświatowo−wychowawcze);
5. Organizacja uroczystości patriotycz−
nych, wojskowych i religijnych;
6. Promocja Sił Zbrojnych RP w In−
ternecie;
7. Zasięg terytorialny Systemu Promo−
cji Obronności.
Słabe strony:
1. Ograniczone środki finansowe;
2. Brak wysokonakładowych form pro−
mocji w środkach masowego prze−
kazu;
3. Niezadowalające poparcie ze strony
opinii publicznej dla uczestnictwa
Polski w misjach stabilizacyjnych;
4. Zróżnicowane podejście do promo−
cji w poszczególnych rodzajach SZ;
5. Promocja obronności traktowana
jako element edukacji (kształcenia
obywatelskiego);
6. Ograniczone kontakty z mediami
w zakresie promocji obronności.
płk Tomasz Malinowski
POTĘGA LOGO
Logo jest znakiem graficznym pełniącym funkcję
zarówno marketingową, jak i informacyjną.
To swoisty znak rozpoznawczy przedstawiający
zauważalny i łatwo zapamiętywany symbol firmy,
instytucji, organizacji lub też jakiejś idei,
przedsięwzięcia czy pomysłu.
Logo dobra rzecz
Głównym zadaniem logo jest wstęp−
ne nakierowanie osoby na symbolizowa−
ny podmiot poprzez:
♦ przyciągnięcie jego uwagi,
♦ powiązanie emocjonalne danej oso−
by z symbolizowanym podmiotem
dzięki formie graficznej odpowiada−
jącej charakterowi danego podmiotu.
Logo, nawiązując do przedstawiane−
go tematu, powinno u odbiorcy wywo−
ływać odpowiednie skojarzenia i nastrój
oraz motywować do pożądanej reakcji.
Często konstruowane jest ze stylizowa−
nych i pomysłowo zaaranżowanych
pierwszych liter nazwy symbolizowane−
go podmiotu lub też zawiera charakte−
rystyczne dla danego podmiotu elementy
graficzne. Zawsze jednak powinno pod−
kreślać i w skondensowany sposób pod−
sumowywać wizerunek przedstawiane−
go tematu.
Ze względu na elementy logo moż−
na wyróżnić jego trzy typy:
♦
♦
logotyp (stylizacja literowa),
element graficzny będący symbo−
lem,
♦ połączenie stylizacji literowej i ele−
mentu graficznego będącego sym−
bolem.
Logo ma być przede wszystkim
czytelne i łatwo rozpoznawalne. Win−
no więc posiadać niezbyt skompliko−
wane kształty oraz niewielką liczbę
kolorów.
Atak logo
Z logo spotkamy się w naszej co−
dziennej działalności powszechnie.
Najczęściej atakuje nas wraz z rekla−
mami towarów, usług, imprez – przy
każdej nadarzającej się okazji. Skra−
wek powierzchni ubrania sportowców,
biletów, paragonów kasowych, papie−
ru pakowego czy toreb, które potocz−
nie nazywamy reklamówkami – jest
wykorzystywany do zaprezentowania
logo.
Promocja
Obecnie nawet tragiczne wydarzenia
stają się doskonałym pretekstem do za−
istnienia w świadomości społecznej. Na
szczęście takie sytuacje wykorzystują
tylko te najbardziej aktywne (drapież−
ne) marketingowo firmy. Najważniejsze
bowiem jest, by swoim zasięgiem od−
działywania objąć jak największą pu−
bliczność, gdyż kiedyś takie działanie
może się zwrócić w postaci wpływu na
podjęcie decyzji potencjalnego klienta
przy nabyciu reklamowanego produktu,
wzięcia udziału w imprezie lub oddaniu
głosu w wyborach. Jest to klasyczny
zabieg marketingowy, oparty na naj−
bardziej naturalnym ludzkim odruchu
pozwalającym bardziej zaufać wszyst−
kiemu, co już znamy, niż zawierzyć
zupełnie nowemu. Dlatego akcji promo−
cyjnej zawsze towarzyszy rozpoznawal−
ny łącznik całości – logo podmiotu.
Na miano marki trzeba
zasłużyć
Marzeniem każdego właściciela pro−
duktu jest uzyskanie dla niego miana
„marki”, czyli powszechnie rozpoznawal−
nej, uznanej, sprawdzonej i jednoznacz−
nie utożsamianej rzeczy, usługi, osoby lub
miejsca. Stworzenie marki wymaga jed−
nak wieloletniego wysiłku opartego
przede wszystkim na rzetelnej pracy.
Rycerz Zawisza Czarny przez całe
życie pracował na swoje imię. Uczest−
niczył w wielu wojnach, poselstwach,
był niepokonany na turniejach i zawsze
postępował zgodnie z prawem i hono−
rem. Dzięki swojej postawie dla nas
Polaków stał się symbolem niezawod−
ności, osoby, na której zawsze można
polegać. Jeśli dzisiaj jakaś osoba lub
firma będzie odwoływać się do postaci
Zawiszy, będzie to jednoznaczny sy−
gnał, ze chce nas przekonać o swojej
niezawodności. Nic więc dziwnego, że
wiele drużyn harcerskich opiera ideę
wychowania swoich członków – wła−
śnie na postawie tego rycerza. Szcze−
gólnie jest to widoczne podczas obcho−
dów bitwy pod Grunwaldem, podczas
której tysiące harcerek i harcerzy z dru−
żyn noszących imiona polskich rycerzy
tamtego okresu, aktywnie biorą udział
w upamiętnieniu minionych wydarzeń.
Proces tworzenia marki jest na tyle
skomplikowanym, a zwłaszcza długo−
trwałym procesem, że czasem bardziej
opłaca się podjąć ryzyko przejęcia (wy−
kupienia) istniejącego już na rynku pro−
duktu−marki. Nierzadko powiązane jest
to jednak ze słabą kondycją lub ban−
kructwem przejmowanej firmy. Nikt
nie pozbędzie się przecież produktu
przynoszącego zysk.
Rozsądnie z logo
Jeśli reprezentuje się państwo, urząd
lub instytucję, która funkcjonuje w opar−
ciu o środki publiczne, działania zwią−
zane z logo należy podejmować ze
szczególną rozwagą. Przykładów nie−
właściwego wykorzystania logo jest nie−
stety dużo. Otóż promowaniu naszego
kraju zapewne nie służy stosowanie kil−
ku różnych logo promocyjnych. Resor−
ty lansujące własne projekty promocyj−
ne Rzeczypospolitej Polskiej, opatrzone
własnym logo promocyjnym, wprowa−
dzają zamęt i świadczą o niezrozumie−
niu idei promocji, a tym bardziej budo−
waniu marki! Robiąc zamieszanie we
własnej (krajowej) wizualizacji nie
T. Malinowski, Potęga logo
mamy szans na to, by stać się rozpozna−
walnym wśród innych Państw.
Do dzisiaj istnieją ministerstwa
i urzędy, które nie mają swojego logo
promocyjnego. MON takie logo, nie−
zmienione od wielu lat, ma. Przypusz−
czam, że stało się już ono wizerunkiem
marki. Pracowała na nie rzesza pracow−
ników. Mimo zmian na stanowiskach,
zmian nazw komórek organizacyjnych,
redukcji armii – wieloletnia praca urzęd−
ników i żołnierzy zbudowała markę
urzędu.
Jednak renoma nie jest dana raz na
zawsze. Markę trzeba wspierać (budo−
wać). Nie wyobrażam sobie, by jakie−
kolwiek działy Toyoty, McDonald’s
Coca Coli, w jakimkolwiek kraju nie
stosowały tego samego logo swojej
firmy. Dobry wynik finansowy jest uza−
leżniony od polityki marketingowej,
w tym przypadku dotyczącej m.in.
stosowania logo i wizualizacji ich fir−
my. Na wprowadzenie na rynek nowe−
go produktu (z nowym logo) koniecz−
na jest kosztowna kampania promocyj−
na. Uruchomienie jej musi więc mieć
solidne podstawy, uzasadniające wy−
datkowanie nowych środków finan−
sowych.
Należy brać przykład ze sprawdzo−
nych i najczęściej stosowanych rozwią−
zań w tym zakresie. Komunikacja spo−
łeczna ciągle przyspiesza w procesie
przekazywania informacji, co wymusza
używanie skrótów. To powoduje, że finał
sprawy załatwionej (lub nie) w urzędzie
MON pójdzie na konto MON, a nie np.
Oddziału Edukacji Obywatelskiej i Ce−
remoniału Wojskowego Departamentu
Ministerstwa Obrony Narodowej (przy−
kład wybrano wyłącznie ze względu na
długość nazwy).
Intencją autora nie jest zmiana nazw
komórek – ich nazwy są po prostu dro−
gowskazami ułatwiającymi załatwianie
konkretnej sprawy – lecz zwrócenie
uwagi na wspólne patrzenie w tym sa−
mym kierunku w zakresie kształtowa−
nia pozytywnego obrazu. Dla naszego
resortu wyznacza go Minister Obrony
Narodowej. Wykreowanie odpowied−
niego wizerunku urzędu jest możliwe
przy całkowitym zaangażowaniu
wszystkich „komórek organizmu”. Pra−
ca nad budową marki w marce jest trwo−
nieniem energii, czasu i pieniędzy.
Zwalczać stereotypy
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
powołało Radę Promocji Polski i powoli
zaczyna koordynować wspólną polity−
kę państwa w tym zakresie na arenie
międzynarodowej. Pierwsze decyzje
MSZ świadczą, że sprawy idą we wła−
ściwym kierunku. Niestety zwalczenie
zakorzenionych w społeczności zagra−
nicznej stereotypów o Polsce i Polakach
będzie pracą wieloletnią, wymagającą
ciągłości i konsekwencji działania nie
tylko MSZ, ale każdego z nas.
Trzeba nieustannie budować poczu−
cie wartości i godności środowiska woj−
skowego. Zaowocuje to świadomym
identyfikowaniem się naszego społe−
czeństwa, które chętniej zaangażuje się
w budowanie pozytywnego wizerunku
Wojska Polskiego. Osobowość każdej
firmy tworzą wszyscy jej pracownicy.
Stanowią oni ważny komponent akty−
wów i wizerunku. Dziś nie najlepsze
Promocja
Przykładowe projekty logo Wojska Polskiego
nastroje kadry i pracowników wojska
wymagają intensywnych działań, by ten
stan zmienić.
Pierwsze decyzje i prace zostały już
wykonane: korzystne dla kadry popraw−
ki do ustawy pragmatycznej, noworocz−
na podwyżka uposażenia, wprowadze−
nie korpusu oficerów prasowych oraz
wychowawczych, kodeks honorowy
żołnierza zawodowego. Zostały także
rozpoczęte prace w zakresie opracowy−
wania katalogu identyfikacji wizualnej
resortu obrony narodowej. To dobra in−
formacja, która unormuje zasady korzy−
stania z wojskowych znaków i logo. Przy
tej okazji najprawdopodobniej powstanie
logo promocyjne Wojska Polskiego.
Wprawdzie jest logo MON, Marynarki
Wojennej, Żandarmerii itp., jednak nie
ma logo jednoczącego wszystkich żoł−
nierzy i jednoznacznie odbieranego
przez resztę społeczeństwa, bo przecież
dla niego jesteśmy po prostu wojskiem.
Logo daje wymierne korzyści
Kolejnym etapem, wynikającym
z działania naszego środowiska, które
nosi znamiona korporacji (wspólne
logo będzie tego potwierdzeniem) –
winno być scalenie go w spójną całość
w celu wynegocjowania od firm dzia−
łających na rynku jak najkorzystniej−
szych rabatów (dla wszystkich człon−
ków tej korporacji). Każda większa,
szanująca się firma czyni takie nic nie
kosztujące działania. Jeśli liczyć sza−
cunkowo, że środowisko wojskowe to
ok. 1mln ludzi (kadra, pracownicy woj−
ska, emeryci, renciści i ich rodziny), to
jesteśmy grupą na tyle liczną, że znajdą
się chętni do udzielenia takiej korpora−
cji atrakcyjnych rabatów. Musimy jed−
nak spełnić podstawowy warunek –
udowodnić konkretnej firmie, że jeste−
śmy całością. Skoro innym się udało,
można to zrobić i w naszym środowisku.
Sądzę, że warto podjąć takie dzia−
łania, bo przyniesie to konkretne korzy−
ści dla budżetu rodziny. Finalnie oka−
zać się może, że wojskowa karta raba−
towa stanie się na tyle atrakcyjna, że
będzie jednym z argumentów, które
pomogą nowemu pokoleniu podjąć de−
cyzję, by zostać żołnierzem.
Logo to potężny oręż. Umiejętne
(przede wszystkim konsekwentne) z nim
postępowanie może przynieść ogrom−
ne korzyści. Warto więc poświęcić logo
więcej czasu, bo z nim może być le−
piej.
Michał Łazowski
PROGRAM „ZAWSZE
Z BIAŁO-CZERWONĄ”
Biel i czerwień od wieków są nierozerwalnie
związane z dziejami Ojczyzny. Od najdawniejszych
czasów symbolem polskich władców i oddziałów
wojskowych były chorągwie z białym orłem na
czerwonym tle.
Bardzo ważną datą w historii pol−
skich barw narodowych był dzień 7 lu−
tego 1831 r., kiedy to Sejm uchwalił, że
Kokardę narodową stanowić będą kolo−
ry herbowe Królestwa Polskiego i Wiel−
kiego Księstwa Litewskiego, tj. kolor
biały z czerwonym. W trudnym okresie
niewoli zaborcy traktowali polskie bar−
wy narodowe jako symbol buntu i wal−
ki Polaków o niepodległość. Otoczone
szacunkiem, traktowane jak świętość
żyły w sercach Polaków, wiodąc ich do
boju w czasie zrywów niepodległościo−
wych i do walki o wolną Ojczyznę
w okresie I wojny światowej.
Po 123 latach niewoli, kiedy odra−
dzało się niepodległe państwo polskie,
flagi biało−czerwone stanowiły najpięk−
niejszą oznakę odzyskanej wolności.
Biało−czerwona flaga zespoliła Pola−
ków w walce w obronie granic Rzeczy−
pospolitej i odbudowie kraju.
W latach II wojny światowej i oku−
pacji barwy narodowe były symbolem
polskiego patriotyzmu i znakiem bojo−
wym walczącego narodu. Pod biało−
−czerwonymi sztandarami żołnierze
polscy walczyli na wszystkich frontach,
na lądzie, morzu i w powietrzu. Biało−
−czerwone opaski zdobiły hełmy i mun−
dury żołnierzy Polskiego Państwa Pod−
ziemnego i podziemia niepodległościo−
wego. Po wojnie biel i czerwień towa−
rzyszyły słusznym protestom Polaków
w drodze ku wolności, suwerenności
i demokracji.
Celem programu „Zawsze z Biało−
−Czerwoną”, koordynowanego w resor−
cie obrony narodowej przez Departa−
ment Wychowania i Promocji Obron−
ności MON, jest promocja polskich
symboli narodowych i uczczenie Dnia
Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. W tym
dniu – 2 maja – resort obrony zachęcał
wszystkich do wywieszenia flag na swo−
ich domach. W ramach programu, trwa−
jącego od kwietnia do połowy maja,
Ministerstwo Obrony Narodowej ogło−
siło dla młodzieży trzy konkursy nt.:
„Moja wiedza o polskich barwach i sym−
Promocja
bolach narodowych” (nadesłano 466
prac), „Wiem wszystko o Konstytucji
3 Maja” (nadesłano 599 prac) oraz na
scenariusz komiksu dotyczącego pol−
skiego wojska i naszych symboli naro−
dowych (nadesłano 145 prac).
16 czerwca 2007 r. na Zamku Kró−
lewskim w Warszawie, w Sali Balowej
odbyło się uroczyste wręczenie nagród
laureatom konkursu przez Podsekreta−
rza Stanu w MON Jacka Kotasa.
W konkursie na scenariusz komiksu
w kategorii szkół podstawowych zwy−
ciężyła praca pt. „Historia Oręża Polskie−
go” autorstwa Emilii Andrzejczyk z Je−
lonek. Drugie miejsce zajęła praca „Wy−
cieczka do Muzeum Historii Wojska
Polskiego” Urszuli Jaworek z Goczał−
kowa. Trzecia zwycięska praca zbioro−
wa, wykonana przez Magdalenę Wy−
cisk, Magdalenę Lipińską i Urszulę
Cichoń z Mikołowa dotyczyła „Życia
Wojska Polskiego w Iraku”. Wyróżnie−
nie otrzymała klasa Vc ze Szkoły Pod−
stawowej im. Żeromskiego w Poniato−
wej. W kategorii gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych zwyciężyła Olga
Leśniak z Nowego Sącza, nagrodzona
za pracę pt. „Wojsko Polskie – II Woj−
na Światowa”, a drugie miejsce otrzy−
mały Sylwia Witek i Magdalena Schab
z Tarnowa za komiks „Bitwa pod Koro−
nowem”. Trzecią nagrodę otrzymał
Jerzy Bojko z Gdyni za pracę „Garland
w obronie konwoju PQ 16”. Dodatko−
wo wyróżniono trzy prace: „Bitwa o An−
glię (autorzy Rafał Wieloch i Michał
Bróda z Tarnowa), „Niedoceniony bo−
hater Stanisław Sosabowski (autor Ma−
teusz Borek z Tarnowa) oraz „Ostatnia
przeprawa przez Irak” (autor Mateusz
Kamiński z Bytomia).
W konkursie literackim „Wiem
wszystko o Konstytucji 3 Maja” prze−
znaczonym dla uczniów gimnazjów
nie przyznano pierwszego miejsca,
a drugie uzyskał Tomasz Domański
z Białogardu. Miejsce trzecie zajęła Olga
Góral z Komorowa, a wyróżnienia za
wysoki poziom merytoryczny nadesła−
nych prac otrzymały gimnazja w Gołu−
biu−Dobrzyniu i w Sławęcinie.
W konkursie literackim „Moja wie−
dza o polskich barwach i symbolach na−
rodowych” również kierowanym do
uczniów szkół gimnazjalnych, miejsce
pierwsze zajęła Dorota Janikowska
z Bobolic, drugie miejsce przypadło
Oldze Przybylak z Opalenizny, a miej−
sce trzecie zajęła Luiza Czyrw z Zamo−
ścia. Wyróżnienie otrzymał Marcin
Lubiejewski z Pawłowic.
Ankieta dla Czytelników
na stronie 223
WYPEŁNIJ ANKIETĘ – WYGRAJ NAGRODĘ
Hanna Nawrot
Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej
SZKARŁATNE BERETY
ZAWSZE Z BIAŁO-CZERWONĄ
Żandarmeria Wojskowa przystąpiła do
organizowanego przez Departament Wychowania
i Promocji Obronności MON programu
„Zawsze z Biało-Czerwoną” dobrze przygotowana.
A to dzięki dotychczasowemu doświadczeniu
we współpracy ze społecznościami lokalnymi,
zwłaszcza środowiskiem szkolnym. Dziś pora
podsumować jej udany udział w przedsięwzięciu.
P
rzełom kwietnia i maja to czas
szczególny dla polskiej historii.
W tym bowiem okresie przypa−
da narodowe święto rocznicy uchwa−
lenia Konstytucji 3 Maja, rocznica za−
kończenia II wojny światowej, roczni−
ca zbrodni katyńskiej. Od niedawna
Polacy mają też nowe święto – przypa−
dający 2 maja Dzień Flagi Rzeczypo−
spolitej Polskiej. I właśnie dlatego po
raz pierwszy okres od 16 kwietnia do
15 maja postanowiono wykorzystać do
intensywnego propagowania barw
i symboli narodowych, budowania
świadomości patriotycznej oraz upo−
wszechniania historii i tradycji oręża
polskiego tak w środowisku żołnier−
skim, jak cywilnym.
Jak co roku wszystkie oddziały, wy−
działy, placówki ŻW, jak i przedstawi−
ciele Komendy Głównej brali aktywny
udział w ceremoniach uczczenia pierw−
szej konstytucji w Europie. W wielu
miastach i miasteczkach, gdzie żandar−
mi pełnią służbę, ŻW uczestniczyła
w lokalnych uroczystościach podnie−
sienia flagi państwowej w Dniu Flagi.
Zgodnie z założeniami programu orga−
nizowano też dni otwarte jednostek,
przeprowadzano pogadanki na temat
symboliki narodowej dla kadry, żołnie−
rzy i pracowników ŻW, organizowano
spotkania z żandarmami – uczestnika−
mi misji pokojowych i stabilizacyjnych,
rozpowszechniano przygotowane przez
DWiPO MON materiały promocyjne.
A jak wyglądały szczegóły?
Oddział Żandarmerii Wojskowej
wraz z Centrum Wyszkolenia Wojsk
Lądowych 12 maja zorganizował Żoł−
nierskie Spotkanie Pokoleń z udziałem
żołnierzy, młodzieży szkolnej i kom−
Promocja
W ramach programu „Zawsze z Biało−Czerwoną” we wszystkich oddziałach, wydzia−
łach i placówkach organizowano Dni otwartych koszar. Fot. archiwum KGŻW
batantów. Gościem specjalnym był żan−
darm II RP por. Kazimierz Szczap,
odznaczony w 1939 r. Krzyżem Wa−
lecznych. Uczestnicy spotkania mogli
naocznie przekonać się o wierności
i oddaniu Biało−Czerwonej. Ten sam
Oddział zorganizował też Dzień otwar−
tych koszar, w czasie którego młodzież
z zaprzyjaźnionego Zespołu Szkół Za−
wodowych im. J. Lelewela zwiedziła
Salę Tradycji, uczestniczyła w pokazie
sprzętu specjalistycznego, połączonym
z prezentacją multimedialną na temat
codziennej służby ŻW.
Podobnie było w Lublinie, gdzie
24 kwietnia tamtejszy Oddział zaprosił
w swoje mury 109 uczniów ze Szkoły
Podstawowej im. S. Żeromskiego w Po−
niatowej. Tam spotkali się oni z kawa−
lerami Orderu Virtuti Militari, którzy
m.in. opowiedzieli o swoich walkach
z hitlerowcami podczas wysiedleń na
Zamojszczyźnie.
W Oddziale ŻW w Elblągu realiza−
cję programu „Zawsze z Biało−Czer−
woną” połączono z przedsięwzięciem
„Barwy Narodowe” koordynowanym
przez Ministerstwo Edukacji Narodo−
wej. Na uwagę zasługuje zorganizowa−
nie w koszarach Oddziału spotkania dla
dzieci z rodzin dysfunkcyjnych ze Szko−
ły Podstawowej nr 16 w Elblągu. W pod−
ległych OŻW Lublin placówkach –
11 maja w Przemyślu i 15 maja w Dę−
blinie – uczniom zaprezentowano sprzęt
kryminalistyczny i zapoznano z historią
H. Nawrot, Szkarłatne berety zawsze z biało−czerwoną
regionu oraz miejscami chwały żandar−
merii. Z kolei przedstawiciele Placówki
ŻW w Toruniu wraz uczniami toruń−
skich szkół 2 maja zwiedzili znajdujący
się na terenie Bazy Materiałowo−Tech−
nicznej Fort XIII, który wiąże się z hi−
storią przedwojennej żandarmerii.
Na niecodzienny pomysł wpadli
żołnierze Placówki ŻW wStargardzie
Szczecińskim. W Klubie Żołnierskim
współorganizowali 5 maja festyn rodzin−
ny, gdzie głównym punktem programu
był koncert pieśni i recytacji o tematyce
patriotycznej. Na koniec: Placówka ŻW
w Wędrzynie. W dniu otwartym tej Pla−
cówki połączono pamięć o symbolach
i historii z propagowaniem praworząd−
ności w czasach współczesnych. Wspól−
nie z Komendą Powiatową Policji w Su−
lęcinie wędrzyńscy żandarmi zorganizo−
wali w formie zabawy szkolenie z prze−
pisów ruchu drogowego.
To tylko nieliczne przykłady. Waż−
ne, że program pozwolił nasilić kon−
takty żandarmsko−uczniowskie. ŻW,
która chlubi się swoimi szkołami pa−
tronackimi, mogła dzięki programowi
„Zawsze z Biało−Czerwoną” nawiązać
współpracę z kolejnymi placówkami
oświatowymi.
Propagowano Biało−Czerwoną nie
tylko wśród najmłodszych. Dolnośląscy
żandarmi połączyli realizację programu
ze świętami lokalnych społeczności. Za−
O znaczeniu symboli i barw narodowych najdobitniej mówi historia. W OŻW Lu−
blin uczniów zapoznano z miejscami upamiętniającymi czyn zbrojny polskich żołnie−
rzy. Fot. archiwum KGŻW
Promocja
łożenia programu „Zawsze z Bia−
ło−Czerwoną”doskonale wpisały
się w obchody Dni Brzegu i Dni
Bolesławca. W Szczecinie żan−
darmeria wraz z Klubem Garni−
zonowym i 12. Dywizją Zmecha−
nizowaną zorganizowała 12 maja
dla mieszkańców miasta festyn re−
kreacyjno−edukacyjny. W progra−
mie znalazł się nie tyko konkurs
wiedzy historycznej i patriotycz−
nej, ale i pokaz ratownictwa me−
dycznego.
OŻW Szczecin postawił
w szczególności na edukację –
22 kwietnia przedstawiono stu−
dentom Uniwersytetu Szczeciń−
skiegodziałania i historię ŻW,
połączone z elementami cere−
moniału wojskowego. Podobnie żan−
darmi z Poznania – uczestniczyli oni
w zorganizowanym przez Urząd Wo−
jewódzki seminarium poświęconym ge−
nezie uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Z kolei żołnierze Oddziału Specjal−
nego ŻW 26 kwietnia w Gliwicach brali
aktywny udział w odsłonięciu pomni−
ka upamiętniającego więźniów poli−
tycznych obozu Auschwitz−Birkenau
i podobozów w Gliwicach, pomordo−
wanych przez konwojentów SS w tzw.
Marszu Śmierci w styczniu 1945 r.
Żandarmi podkreślają, że program
„Zawsze z Biało−Czerwoną” spotkał się
dużym zainteresowaniem i przychylno−
ścią odbiorców. To niewątpliwie zasłu−
ga całej ŻW, zwłaszcza tych, którzy
osobiście przygotowywali i przeprowa−
dzali wszystkie przedsięwzięcia. Suk−
ces to tym większy, że zdecydowane
siły formacji z racji wykonywanych
zadań były zaangażowane w zabezpie−
czenia prewencyjne setek uroczystości
organizowanych w tym gorącym, pa−
triotycznym okresie.
www.zw.wp.mil.pl
Bogusław Hilla
Z UŁAŃSKĄ
FANTAZJĄ
Koncerty promenadowe orkiestr Wojska
Polskiego, Policji i Straży Granicznej w Łazienkach
Królewskich mają już kilkuletnią tradycję.
Nawiązują do czasów znacznie wcześniejszych
– dwudziestolecia międzywojennego, kiedy
to w całej Polsce, od wiosny do jesieni, muszle
koncertowe w parkach, na deptakach i skwerach
rozbrzmiewały muzyką orkiestr wojskowych.
O
rkiestry prezentują się we
wszechstronnym repertuarze,
zawierającym transkrypcje mu−
zyki symfonicznej, „przeboje” sal kon−
certowych, utwory marszowe i religijne
oraz liczne opracowania standardów
muzyki rozrywkowej. Występy często
uświetniają znani soliści wokaliści i in−
strumentaliści oraz lu−
biani artyści estrado−
wi. Niektóre orkiestry
demonstrują bardzo
widowiskową musz−
trę paradną.
Transkrypcje mu−
zyki symfonicznej da−
ją orkiestrom możli−
wość prezentacji całej
gamy utworów tzw.
„poważnych”, tj. sym−
fonii, koncertów in−
strumentalnych, arii
operowych, a także
Promocja
lżejszych form, jak mu−
sical, piosenka. Funkcjo−
nuje również bardzo bo−
gaty rynek kompozytor−
ski, tworzący wyłącznie
dla orkiestr dętych.
Bardzo istotnym ele−
mentem koncertów jest
wykonywanie utworów
naszych największych,
narodowych kompozy−
torów – Chopina, Mo−
niuszki, Szymanowskie−
Ennio Morricone czy wresz−
cie grupa nam współcze−
snych, holenderskich kom−
pozytorów: Kees Vlak, Jan
Van der Rost, Jacob de
Haan.
Innym, nie mniej zna−
nym twórcą jest George
Gershwin. Jego fantazja
„Błękitna Rapsodia”, Kon−
cert fortepianowy f−moll,
czy też „Porgy and Bess”
– opera będąca najwybit−
go, Wieniawskiego, Kurpiń−
skiego – którzy stworzyli
dzieła stanowiące nieprzemi−
jającą wartość dla każdego
Polaka.
Wielką popularnością
cieszą się utwory zagranicz−
nych kompozytorów i aran−
żerów, tj.: Duke Ellington
i jego „kultowa” „Caravana”,
Chuck Mangione i „Dzieci
Sancheza”, Quincy Jones,
B. Hilla, Z ułańską fantazją
niejszym dziełem kompozytora, to dzie−
ła znane dziś wszystkim melomanom.
Dla podkreślenia specyfiki danego
regionu i uatrakcyjnienia swego wystę−
pu orkiestry stosują charakterystyczne
elementy ubioru, repertuar oraz trady−
cyjne instrumenty ludowe. Orkiestra Re−
prezentacyjna Straży Granicznej z No−
wego Sącza występuje w pelerynach
i kapeluszach z orlimi piórami, instru−
mentarium wzbogacone jest o trombity
beskidzkie, dudy podhalańskie czy też
dzwonki pasterskie –
„zbyrcoki”, a prowadzo−
na jest przez tamburma−
jora „uzbrojonego” w ciu−
pagę góralską zamiast
buławy. Orkiestra Repre−
zentacyjna Marynarki
Wojennej proponuje
utwór „Hymn do Bałty−
ku” Feliksa Nowowiej−
skiego i piosenkę „Morze
nasze morze”. Orkiestry
Sił Powietrznych wyko−
nują pieśń będącą hym−
nem lotników: „Lotnik,
skrzydlaty władca świata”, kompozycji
Stanisława Latwisa, a orkiestry policyj−
ne wiązankę melodii Manfreda Schnei−
dera zatytułowaną „Hands up”, zawie−
rającą w sobie trzy tytuły – „Y.M.C.A. /
Hands up / Is his the way to Amarillo”
oraz muzykę z serialu „07 zgłoś się”.
Każdy występ artystów w mundu−
rach przyciąga kilkusetosobową pu−
bliczność, żywo reagującą na propozy−
cje programowe i nagradzającą wyko−
nawców gorącymi oklaskami.
Fot: Archiwum DŻP
WYDARZENIA ♦ PRZEDSIĘWZIĘCIA
UROCZYSTOŚĆ WPISU
DO KSIĘGI HONOROWEJ
MINISTRA OBRONY NARODOWEJ
Warszawa, 14 sierpnia 2007 r.
W
Księdze Honorowej Ministra Obrony Narodowej są dokumentowane czyny
zasługujące na najwyższe uznanie, świadczące o szczególnej ofiarności i mę−
stwie oraz najszczytniejszych dokonaniach żołnierzy w umacnianiu obronności
Rzeczypospolitej Polskiej.
Kandydatury do wyróżnienia wpisem do Księgi zgłaszają dowódcy jednostek wojsko−
wych. Wnioski te są wnikliwie analizowane i opiniowane na kolejnych szczeblach dowo−
dzenia, a następnie rozpatrywane przez powołaną przez Ministra Obrony Narodowej Ko−
misję Kwalifikacyjną, pracującą pod przewodnictwem Podsekretarza Stanu w Ministerstwie
Obrony Narodowej. W jej skład wchodzą przedstawiciele komórek jednostek organiza−
cyjnych MON oraz dowództw rodzajów sił zbrojnych. Komisja rekomenduje kandydatu−
ry zasługujących na uhonorowanie żołnierzy Ministrowi Obrony Narodowej, który podej−
muje w tej sprawie ostateczną decyzję.
Wpisanie stopnia wojskowego, imienia, nazwiska oraz zasług do Księgi Honorowej
Ministra Obrony Narodowej jest jedną z najwyższych i najbardziej cenionych form wyra−
żenia uznania. Uroczystość z tym związana odbywa się w przededniu Święta Wojska Pol−
skiego, z udziałem Ministra Obrony Narodowej, kierowniczej kadry resortu i Sił Zbroj−
nych oraz rodzin uhonorowanych żołnierzy.
58 || Wojsko
| nr |2/2007
58
WojskowwSpołeczeństwie
Społeczeństwie
nr 2/2007
Pierwszych wpisów do Księgi dokonano w 2000 r., a do dzisiaj tą formą uznania
uhonorowano 148 żołnierzy. Świadczy to o wyjątkowym i elitarnym charakterze tego wy−
różnienia. W tym roku Księga wzbogaciła się o kolejnych 10 wpisów.
Znajdujące się w Księdze wpisy są odzwierciedleniem najnowszej historii Wojska
Polskiego, ukazują dokonania żołnierzy różnych korpusów osobowych i rodzajów służby.
Pokazują przez to, jak bogata i skomplikowana jest istota współczesnej armii – na kartach
księgi zostały bowiem zapisane zarówno zasługi bojowe, sukcesy w dowodzeniu i szkole−
niu, jak i w pracy sztabowej, organizacyjnej oraz naukowo−badawczej. Niezależnie od
zajmowanego stanowiska oraz posiadanego stopnia wojskowego wspólnym wyróżnikiem
dla uhonorowanych są ich wybitne osiągnięcia i nieprzeciętna osobowość. Żołnierska służba
jest dla nich powołaniem, a często również pasją.
Jednocześnie historia wpisów dowodzi, że każdy żołnierz oddany swej służbie ma
szansę na to, aby jego zasługi zostały docenione oraz uhonorowane w ten zaszczytny spo−
sób. Na kartach Księgi wyjątkowe miejsce zajmują wpisy dokumentujące czyny żołnie−
rzy, którzy oddali życie w służbie Ojczyźnie.
Żołnierzom, którym wyrażono uznanie wpisem do Księgi Honorowej Ministra Obrony
Narodowej wręczane są dyplomy pamiątkowe. Kopię wpisu przekazuje się macierzystej
jednostce wojskowej, w celu wyeksponowania jej w sali tradycji lub innym zaszczytnym
miejscu. Księga Honorowa Ministra Obrony Narodowej przechowywana jest w skarbnicy
tradycji wojskowej – Muzeum Wojska Polskiego.
| Wojsko
w Społeczeństwie||nr
nr2/2007
2/2007
59 |59
Wojsko
w Społeczeństwie
Wydarzenia ♦ Przedsięwzięcia
Decyzją Nr 813 Ministra Obrony Narodowej z dnia 1 sierpnia 2007 r.
w sprawie wyrażenia uznania wpisem do Księgi Honorowej Ministra
Obrony Narodowej zostali wyróżnieni żołnierze:
generał dywizji Włodzimierz POTASIŃSKI
Dowódca 2. Korpusu Zmechanizowanego. Uhonorowany za wybitne zasługi w dowodze−
niu oraz organizacji szkolenia jednostek Wojsk Lądowych.
generał brygady pilot Tadeusz KUZIORA
Dowódca 2. Korpusu Obrony Powietrznej. Uhonorowany za szczególne zasługi w dowo−
dzeniu oraz organizacji procesu szkolenia lotniczego w Siłach Powietrznych.
pułkownik Andrzej SIUDA
Szef Oddziału Operacyjnego Maskowania i Przygotowania Obszaru Kraju w Zarządzie
Planowania Operacyjnego P−3. Uhonorowany za szczególne zasługi w umacnianiu syste−
mu obronnego Rzeczypospolitej Polskiej.
komandor porucznik Sławomir WIŚNIEWSKI
Dowódca Grupy Okrętów Podwodnych – Dowódca Okrętu Podwodnego ORP „Bielik”.
Uhonorowany za zasługi w dowodzeniu oraz wzorowe wykonanie zadań podczas udziału
w operacji antyterrorystycznej pod kryptonimem „Active Endeavour”.
podpułkownik Marek HISZPAŃSKI
Dowódca batalionu pontonowego 2. Inowrocławskiego Pułku Komunikacyjnego. Uhono−
rowany za zasługi w dowodzeniu i szkoleniu pododdziałów oraz wzorową realizację za−
dań inżynieryjnych.
sierżant Arkadiusz MENDEL
Dowódca sekcji w plutonie przewodników psów batalionu wsparcia inżynieryjnego
2. Mazowieckiej Brygady Saperów. Uhonorowany za ofiarność i odwagę podczas służby
w misji stabilizacyjnej Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Republice Iraku.
starszy kapral Mariusz SAWICKI
Dowódca drużyny rozpoznawczej 3. Batalionu Rozpoznawczego 16. Pomorskiej Dywizji
Zmechanizowanej. Uhonorowany za ofiarność i odwagę podczas służby w misji stabiliza−
cyjnej Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Republice Iraku.
starszy sierżant Tomasz MURKOWSKI
Starszy technik stacji radiolokacyjnej baterii dowodzenia 13. Elbląskiego Pułku Przeciwlot−
niczego. Uhonorowany pośmiertnie za odwagę i męstwo okupione ofiarą życia podczas służby
kapral Piotr NITA
Strzelec−sanitariusz 3. szwadronu w 7. batalionie 25. Brygady Kawalerii Powietrznej.
Uhonorowany pośmiertnie za odwagę i męstwo okupione ofiarą życia podczas służby
kapral Tomasz JURA
Celowniczy kmPK 3. szwadronu w 7. batalionie 25. Brygady Kawalerii Powietrznej. Uho−
norowany pośmiertnie za odwagę i męstwo okupione ofiarą życia podczas służby w misji
stabilizacyjnej Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Republice Iraku.
60 || Wojsko
| nr |2/2007
60
Społeczeństwie
nr 2/2007
UROCZYSTE NADANIE TYTUŁU
„ZASŁUŻONY PILOT WOJSKOWY”
W
związku z obchodami Święta Lotnictwa w dniu 28 sierpnia br. w Dowództwie
Sił Powietrznych odbyło się uroczyste nadanie tytułu honorowego „Zasłużony
Pilot Wojskowy” przez Ministra Obrony Narodowej Aleksandra Szczygło.
Tytułem honorowym „Zasłużony Pilot Wojskowy” wyraża się uznanie wybitnie za−
służonym pilotom wojskowym za wzorową służbę w lotnictwie Sił Zbrojnych Rzeczypo−
spolitej Polskiej, w szczególności za duży wkład w jego rozwój, umocnienie gotowości
bojowej i szkolenie kadr lotniczych, jak również za dokonanie bohaterskiego czynu zwią−
zanego z wykonywaniem lotu.
Tytuł ten może być nadany żołnierzowi nie więcej niż trzykrotnie, a kolejne nadanie tytułu
honorowego może nastąpić po upływie co najmniej trzech lat od poprzedniego nadania.
Z wnioskiem o nadanie tytułu honorowego mogą występować, w każdym roku kalen−
darzowym, dowódcy rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Każdy wniosek
jest wnikliwie analizowany i kwalifikowany przez specjalną komisję, a następnie kandy−
datury pilotów zasługujących na uhonorowanie są rekomendowane Ministrowi Obrony
Narodowej. Z okazji Święta Lotnictwa odznakę tytułu „Zasłużony Pilot Wojskowy” oraz
jej legitymację wręcza Minister Obrony Narodowej albo jego przedstawiciel, zgodnie z ce−
remoniałem wojskowym.
Tytuł honorowy „Zasłużony Pilot Wojskowy” jest nadawany od 2000 r. Do tej pory
wyróżnionych nim zostało 121 pilotów wojskowych (w tym 118 po raz pierwszy i 3 po raz
drugi). W tym roku do wyróżnionego grona dołączy kolejnych 13 pilotów, którym Mini−
ster Obrony Narodowej nadał ten zaszczytny tytuł decyzją Nr 814/Pers. z dnia 1 sierpnia
2007 r. w sprawie nadania tytułu honorowego „Zasłużony Pilot Wojskowy”.
| Wojsko
nr2/2007
2/2007
61 |61
Wojsko
w Społeczeństwie
Piloci uhonorowani tytułem
„Zasłużony Pilot Wojskowy”
pułkownik Marek BYLINKA
Zastępca Komendanta WSOSP Dęblin. Uhonorowany za osiągnięcia w szkoleniu perso−
nelu latającego oraz wdrażanie nowych procedur szkolenia według standardów NATO.
pułkownik dyplomowany pilot Władysław LEŚNIKOWSKI
Szef Zespołu Zabezpieczenia Szkolenia Lotniczego Grupy Organizacyjnej Wdrożenia
Samolotu F−16 DSP Warszawa. Uhonorowany za wybitne osiągnięcia w szkoleniu perso−
nelu latającego oraz wdrażanie nowych procedur szkolenia zgodnie z procedurami NATO.
komandor porucznik Roman TAŃSKI
Dowódca 28. eskadry lotniczej. Uhonorowany za zasługi w szkoleniu personelu latające−
go w zakresie wykonywania lotów ratowniczych oraz wielokrotny udział w lotach na rato−
wanie życia ludzkiego nad morzem.
podpułkownik Bogusław SKRABUT
Szef Wydziału Szkolenia Lotniczego WSOSP Dęblin.Uhonorowany za wybitne osiągnię−
cia w szkoleniu personelu latającego oraz wdrażanie nowych procedur szkolenia według
standardów NATO.
62 || Wojsko
| nr |2/2007
62
Społeczeństwie
nr 2/2007
podpułkownik Andrzej SOWA
Szef Szkolenia 2. OSzL Radom. Uhonorowany za wybitne osiągnięcia w praktycznym
szkoleniu lotniczym podchorążych oraz promowaniu polskiego lotnictwa w kraju i za
granicą.
podpułkownik Tomasz KRZYŻAK
Starszy Inspektor Bezpieczeństwa Lotów WSOSP Dęblin. Uhonorowany za osiągnięcia
w szkoleniu personelu latającego oraz wdrażanie nowych procedur szkolenia według stan−
dardów NATO.
podpułkownik pilot Stanisław JAWORSKI
Starszy Specjalista Oddziału Użytkowania i Prób w Locie DSP Warszawa. Uhonorowany
za szczególne zasługi w realizacji szkolenia lotniczego oraz za wprowadzanie nowego
uzbrojenia na potrzeby Sił Zbrojnych RP.
komandor porucznik pilot Jarosław CZERWONKO
Specjalista Oddziału Lotnictwa Dowództwa Marynarki Wojennej. Uhonorowany za zasługi
w szkoleniu personelu latającego w zakresie wykonywania lotów na poszukiwanie, śledze−
nie i niszczenie okrętów podwodnych oraz wielokrotny udział w ćwiczeniach NATO.
major pilot Marek SZYMANIAK
Dowódca 1. eskadry śmigłowców 1. dywizjonu lotniczego 25. Brygady Kawalerii Powietrz−
nej Leżnica Wielka. Uhonorowany za wykonanie licznych lotów bojowych i ratowniczych
na rzecz wojsk koalicyjnych w ramach misji stabilizacyjnej PKW MNDCS w Republice
Iraku.
komandor podporucznik Wiesław ROMAN
Szef Szkolenia 29. Eskadry Lotniczej. Uhonorowany za zasługi w szkoleniu personelu
latającego w zakresie wykonywania lotów ratowniczych, zwalczania okrętów podwod−
nych oraz wielokrotny udział w lotach na ratowanie życia ludzkiego nad morzem.
major Jan MLECZKO
Inspektor Bezpieczeństwa Lotów – Szef Sekcji 3. eltł Wrocław. Uhonorowany za wybitne
zasługi w szkoleniu lotniczym.
major Włodzimierz BERNAT
Specjalista Wydziału Szkolenia Lotniczego WSOSP Dęblin. Uhonorowany za wybitne
osiągnięcia w szkoleniu personelu latającego oraz wdrażaniu procedur szkolenia według
standardów NATO.
młodszy chorąży sztabowy pilot Andrzej OLEWNICZAK
Młodszy pilot 2. klucza 2. eskadry śmigłowców 1. dywizjonu lotniczego – Leżnica Wiel−
ka (25. Brygady Kawalerii Powietrznej). Uhonorowany za wykonywanie lotów bojowych
i ewakuacyjnych w składzie Samodzielnej Grupy Powietrzno−Szturmowej (SGSzP)
MND CS w republice Iraku na rzecz wojsk koalicji.
| Wojsko
nr2/2007
2/2007
63 |63
Wojsko
w Społeczeństwie
WYRÓŻNIENIA DLA KUSTOSZY TRADYCJI,
CHWAŁY I SŁAWY ORĘŻA POLSKIEGO
W
dniu 14 sierpnia 2007 r. w Muzeum Wojska Polskiego odbyła się uroczystość
odznaczenia 5 osób i 1 instytucji wyróżnionych przez Ministra Obrony Naro−
dowej Odznaką Honorową Kustosza Tradycji, Chwały i Sławy Oręża Polskie−
go. Odznaczeniem zostali uhonorowani:
Lech KACZYŃSKI
Prezydent RP. Nominacja za działalność podczas pełnienia obowiązków prezydenta mia−
sta stołecznego Warszawy, za upowszechnianie i upamiętnianie tradycji walki o wolność
Polski. Lech Kaczyński był także inicjatorem utworzenia Muzeum Powstania Warszaw−
skiego.
gen. bryg. Stanisław NAŁĘCZ−KOMORNICKI
Kanclerz Orderu Wojennego Virtuti Militari. Uhonorowany za upowszechnianie w Siłach
Zbrojnych RP tradycji Orderu Wojennego Virtuti Militari.
ojciec gen. bryg. Adam Franciszek STUDZIŃSKI OP
Kapelan 2. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, uczestnik bitwy pod Monte
Cassino, odznaczony Orderem Virtuti Militari, organizator wystaw poświęconych armii
gen. Władysława Andersa, autor szczegółowego opracowania dotyczącego polskich cmen−
tarzy wojennych we Włoszech.
64 || Wojsko
| nr |2/2007
64
Społeczeństwie
nr 2/2007
ojciec dr hab. Eustachy RAKOCZY ZP
Jasnogórski Kapelan Żołnierzy Niepodległości, Rektor Akademii Polonijnej, autor opra−
cowań naukowych poświęconych sztandarom wojskowym.
Mieczysław STACHIEWICZ
Prezes Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie, za kultywowanie i upowszechnianie
tradycji PSZ na Zachodzie.
ORDYNARIAT POLOWY WOJSKA POLSKIEGO
Za historyczną misję przywrócenia w Siłach Zbrojnych RP hasła „Bóg – Honor – Ojczyzna”.
Obrady Komisji Odznaki Honorowej i Medalu Pamiątkowego Kustosza Tradycji,
Chwały i Sławy Oręża Polskiego w dniu 21.06.2007 r.
Odznaka Honorowa i Medal Pamiątkowy Kustosza Tradycji, Chwały
i Sławy Oręża Polskiego zostały wprowadzone Decyzją nr 381/MON
Ministra Obrony Narodowej z dnia 26 września 2006 r.
Celem wprowadzenia Odznaki Honorowej Kustosza Tradycji, Chwały i Sławy Oręża
Polskiego jest uhonorowanie osób fizycznych i prawnych, a także jednostek organizacyj−
nych nie posiadających osobowości prawnej (np. muzea wojskowe) za:
♦ działalność związaną z procesem upowszechniania i kultywowania chlubnych trady−
cji oręża polskiego;
| Wojsko
nr2/2007
2/2007
65 |65
Wojsko
w Społeczeństwie
Komisja Odznaki Honorowej i Medalu Pamiątkowego Kustosza Tradycji, Chwały
i Sławy Oręża Polskiego
♦
popularyzowanie tradycji orężnych Wojska Polskiego, jego funkcji wychowawczych
i patriotycznych;
♦
współpracę z jednostkami organizacyjnymi i instytucjami Sił Zbrojnych RP w dzie−
dzinie upowszechniania historii i tradycji oręża polskiego;
♦
inicjowanie działalności związanej z tradycjami orężnymi Odznaką Honorową Kustosza
Tradycji, Chwały i Sławy Oręża Polskiego w środowiskach cywilnych i wojskowych oraz
środowiskach masowego przekazu, w kraju i za granicą;
♦
organizowanie uroczystości patriotyczno−wojskowych w RP i na świecie;
♦
opracowywanie materiałów związanych z historią Wojska Polskiego;
♦
działalność związaną z ochroną zabytków historycznych, miejsc pamięci, symboli
narodowych i wojskowych, dzieł sztuki plastycznej, filmowej, muzycznej i teatralnej
o tematyce wojskowej;
♦
działalność związaną z gromadzeniem znaków Sił Zbrojnych RP oraz materiałów związa−
nych z historią polskiego oręża w instytucjach wojskowych i cywilnych.
Z wnioskiem w sprawie nadania odznaki mogą występować do Ministra ON szefowie
instytucji cywilnych i wojskowych, poprzez Departament Wychowania i Promocji Obron−
ności MON.
Decyzję o nadaniu Odznaki podejmuje Minister Obrony Narodowej na podstawie
wniosku i opinii Komisji do spraw Odznaki Honorowej Kustosza Tradycji, Chwały i Sła−
wy Oręża Polskiego.
66 || Wojsko
| nr |2/2007
66
Społeczeństwie
nr 2/2007
POROZUMIENIE
O WSPÓŁPRACY ZE ZWIĄZKIEM
HARCERSTWA RZECZYPOSPOLITEJ
Sygnatariusze porozumienia: Podsekretarz Stanu w MON Jacek Kotas, Przewodniczący
ZHR hm. Marcin Jędrzejewski, Wiceprzewodniczący hm. Jarosław Błoniarz. Obok
Przewodniczącego ZHR płk Jarosław Dębski, szef Oddziału Komunikacji Społecznej
DWiPO. Fot. Łukasz Pietrzak
W dniu 18 września 2007 r. Podsekretarz Stanu w MON Jacek Kotas podpisał
z upoważnienia Ministra Obrony Narodowej Aleksandra Szczygło porozumienie
o współpracy ze Związkiem Harcerstwa Rzeczypospolitej.
Porozumienie ze Związkiem Harcerstwa Rzeczypospolitej powinno być po−
rozumieniem żywym, skutkującym wieloma wspólnymi inicjatywami, przede
wszystkim w obszarze patriotycznego wychowania i przygotowania do służby
wojskowej młodzieży – podkreślał Podsekretarz Stanu Jacek Kotas podczas uro−
czystości podpisania porozumienia. – Porozumienie to jest bowiem potwierdze−
niem uznawania tego samego systemu wartości.
ZHR jest wieloletnim partnerem społecznym resortu obrony narodowej w re−
alizacji wielu przedsięwzięć, zarówno o charakterze patriotycznym, jak i szkole−
niowym – na różnych szczeblach organizacyjnych resortu i Związku. Dotychcza−
Podsekretarz Stanu Jacek Kotas i Przewodniczący Marcin Jedrzejewski podkreślili
tradycyjną więź harcerstwa z wojskiem i wyrazili przekonanie o potrzebie rozwoju
współpracy. Fot. Łukasz Pietrzak
sowa współpraca ZHR z jednostkami wojskowymi mogła opierać się na porozu−
mieniu Ministra Obrony Narodowej ze Związkiem Harcerstwa Polskiego z 1993 r.,
które stanowi, że jednostki organizacyjne resortu obrony narodowej mogą udzie−
lać pomocy innym, zarejestrowanym organizacjom harcerskim w kraju na zasa−
dach tegoż porozumienia (par. 9).
Porozumienie ułatwi proces decyzyjny w odniesieniu do inicjatyw lokalnych,
usprawni zorganizowanie i przeprowadzenie przedsięwzięć przez jednostki tere−
nowe ZHR we współpracy z jednostkami wojskowymi. Przyczyni się do kształ−
towania u młodych ludzi, przy wykorzystaniu metodyki harcerskiej, postaw służ−
by wobec państwa i narodu oraz do szerzenia wartości wspólnych wojsku i har−
cerstwu. Spodziewaną korzyścią porozumienia jest również poprawa kondycji
psychofizycznej dzieci i młodzieży oraz upowszechnianie umiejętności niezbęd−
nych do służby wojskowej.
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej powstał w 1989 r. Skupia niemal 15 000
członków. Podzielony jest na 12 oddziałów terenowych, zwanych okręgami. Cztery
z nich mają osobowość prawną. Okręgi dzielą się na chorągwie i obwody. ZHR
jest organizacją ideowo−wychowawczą, skupiającą dzieci, młodzież i dorosłych,
której celem jest wychowanie w myśl Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego.
POROZUMIENIE O WSPÓŁPRACY
między
MINISTREM OBRONY NARODOWEJ
i
ZWIĄZKIEM HARCERSTWA RZECZYPOSPOLITEJ
zawarte w Warszawie
w dniu 18 września 2007 r.
§1
Postanowienia ogólne
1. Porozumienie określa zasady współpracy między komórkami organiza−
cyjnymi Ministerstwa Obrony Narodowej, a także jednostkami organizacyjnymi
podległymi Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanymi, zwa−
nymi dalej „resortem obrony narodowej”, i Związkiem Harcerstwa Rzeczypo−
spolitej,
– organizacją pożytku publicznego,
wpisaną do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000057720,
– reprezentowaną przez:
Przewodniczącego hm. Marcina Jędrzejewskiego
i Wiceprzewodniczącego hm. Jarosława Błoniarza,
w celu popularyzowania wiedzy i umiejętności z zakresu obronności państwa i kształ−
towania postaw obywatelskich, w poszanowaniu dla wartości wspólnych Siłom
Zbrojnym Rzeczypospolitej Polskiej, zwanych dalej „Siłami Zbrojnymi RP”, i har−
cerstwu.
2. Minister Obrony Narodowej oświadcza, że znane są mu podstawowe za−
łożenia systemu wychowawczego wynikającego z metody harcerskiej oraz zasa−
dy organizacji i działalności Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.
3. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej oświadcza, że znane są mu usta−
wowe kompetencje i uprawnienia Ministra Obrony Narodowej.
§2
Współpraca Stron
1. Strony wyrażają wolę współpracy w zakresie:
1) kształtowania w społeczeństwie, szczególnie wśród członków i wycho−
wanków Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, postaw i umiejętności ko−
niecznych lub przydatnych do budowania społeczeństwa obywatelskiego;
2) inicjowania i organizowania przedsięwzięć wychowawczych i edukacyj−
nych dających możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności w sferach zwią−
zanych z obronnością – z wykorzystaniem metodyki harcerskiej;
3) upowszechniania i kultywowania tradycji i historii oręża polskiego oraz
popularyzowania pozytywnego obrazu Sił Zbrojnych RP;
4) popularyzowania postaw służby na rzecz państwa i narodu, poszanowania
prawa, pogłębiania wiedzy historycznej;
5) inspirowania i współorganizowania działań zmierzających do poprawy
kondycji psychofizycznej dzieci i młodzieży.
2. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej i właściwa komórka organizacyjna
Ministerstwa Obrony Narodowej będą uzgadniać, do dnia 30 czerwca każdego
roku, plan przedsięwzięć podejmowanych przez organizacje pozarządowe
we współpracy z jednostkami wojskowymi na rzecz obronności państwa na
następny rok kalendarzowy oraz będą corocznie dokonywać oceny efektów współ−
działania.
3. Strony przewidują możliwość rozszerzenia zakresu współpracy, w szcze−
gólności w razie zmiany przepisów prawa lub zasad funkcjonowania resortu obrony
narodowej lub Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.
§3
Prawa i obowiązki Stron
1. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej zobowiązuje się do:
1) organizowania zajęć, konkursów, ćwiczeń, szkoleń i innych działań w celu
propagowania wiedzy z zakresu obronności, o Siłach Zbrojnych RP, dziejach
państwowości polskiej i bohaterach narodowych, w tym inspirowania działań
w zakresie zdobywania i upowszechniania wiedzy o patronach jednostek
Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej oraz patronach jednostek wojskowych;
Porozumienie o współpracy ze Związkiem Harcerstwa Rzeczypospolitej
2) przeprowadzania praktycznych zajęć w celu kształtowania postaw oby−
watelskich i upowszechniania wiedzy i umiejętności z zakresu obronności
wśród członków i wychowanków Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej;
3) uczestnictwa w działaniach na rzecz budowania pozytywnego wizerunku
Sił Zbrojnych RP, w szczególności poprzez udział jednostek Związku Har−
cerstwa Rzeczypospolitej w obchodach świąt państwowych i wojskowych,
a także, w miarę możliwości, w działaniach edukacyjnych i informacyj−
nych resortu obrony narodowej;
4) organizowania obozów, biwaków, zlotów, wycieczek, szkoleń i innych dzia−
łań statutowych, umożliwiających rozwijanie zainteresowań związanych ze
sferą obronności – takich jak: ratownictwo, terenoznawstwo, topografia,
turystyka, strzelectwo, spadochroniarstwo, sporty wodne, sporty walki – pro−
wadzących do poprawy kondycji psychofizycznej dzieci i młodzieży;
5) współdziałania w zakresie edukacji, propagowania postaw patriotycznych
i obywatelskich, pomocy ofiarom klęsk żywiołowych, służby społecznej
i w innych obszarach związanych z dziedziną obronności – w przypad−
kach, w których cele i metody działania resortu obrony narodowej i Związku
Harcerstwa Rzeczypospolitej będą tożsame;
6) przesyłania do właściwej komórki organizacyjnej Ministerstwa Obrony
Narodowej do dnia 31 marca każdego roku pełnej informacji o realizacji
porozumienia w roku poprzednim.
2. Minister Obrony Narodowej zobowiązuje się do:
1) popularyzowania wśród członków, wychowanków i innych uczestników
zajęć organizowanych przez Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej wie−
dzy z zakresu obronności, funkcjonowania Sił Zbrojnych RP, wychowa−
nia patriotycznego i innych sfer współpracy, o których mowa w § 2 ust. 1
porozumienia;
2) inicjowania obejmowania przez jednostki wojskowe patronatów nad jed−
nostkami organizacyjnymi Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, a także
przekazywania wiedzy i materiałów związanych z patronami tych jedno−
stek;
3) zapewnienia – w miarę możliwości – udziału oficerów, żołnierzy i pracow−
ników cywilnych resortu obrony narodowej w kształceniu instruktorów
Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej oraz w szkoleniach organizowanych
dla członków i wychowanków Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, szcze−
gólnie w specjalnościach wojskowych;
4) zapewnienia – w miarę możliwości – współdziałania jednostek wojsko−
wych w organizacji obozów, biwaków, zlotów, wycieczek, szkoleń i in−
nych działań statutowych Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.
§4
1. Udostępnianie przez resort obrony narodowej nieruchomości, pomiesz−
czeń, sprzętu, środków łączności odbywa się w miarę posiadanych możliwości na
podstawie umów użyczenia, zawartych zgodnie z następującymi zasadami:
1) bezpłatnie udostępnione mienie może być wykorzystane wyłącznie do re−
alizacji celów statutowych Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej oraz
przedsięwzięć określonych w planie, o którym mowa w § 2 ust. 2;
2) Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej ponosi zwykłe koszty utrzymania
rzeczy użyczonej lub refunduje jednostce wojskowej poniesione przez nią
z tego tytułu wydatki;
3) Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej ponosi odpowiedzialność za zawi−
nione szkody.
§5
Strony dołożą należytych starań w celu powiadomienia podległych sobie jed−
nostek organizacyjnych o treści niniejszego porozumienia oraz wynikających z nie−
go uprawnień i obowiązków Stron, a także będą dążyć do tego, aby podległe im
jednostki przestrzegały postanowień porozumienia na szczeblu regionalnym.
§6
Porozumienie nie powoduje dodatkowych wydatków w budżecie resortu obro−
ny narodowej.
§7
W sprawach nie uregulowanych w porozumieniu mają zastosowanie postano−
wienia ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93,
z późn. zm.) oraz decyzji Nr 257/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 wrze−
śnia 2003 r. w sprawie określenia zasad i trybu współpracy resortu obrony narodo−
wej z organizacjami pozarządowymi (Dz. Urz. MON Nr 15, poz. 166).
§8
Strony porozumienia nie ponoszą wobec siebie odpowiedzialności cywilnej
i innej za zdarzenia, które wystąpią podczas lub w związku z realizacją porozu−
mienia, z zastrzeżeniem § 4 ust. 1 pkt 3.
Porozumienie o współpracy ze Związkiem Harcerstwa Rzeczypospolitej
§9
Strony zobowiązują się do wzajemnego informowania się o zdarzeniach i oko−
licznościach istotnych ze względu na przedmiot i zakres porozumienia.
§ 10
Wszelkie spory mogące wyniknąć w związku z wykonywaniem postanowień
porozumienia Strony będą rozstrzygały w drodze negocjacji, dążąc do ich polu−
bownego zakończenia. We wszystkich sprawach, w których polubowne zakończe−
nie sporu nie będzie możliwe do osiągnięcia, strony poddadzą spór rozpatrzeniu
przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia.
§ 11
Porozumienie zostaje zawarte na czas nieokreślony z możliwością jego roz−
wiązania przez każdą ze Stron z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, ze
skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego, lub w trybie natychmiastowym –
w przypadku rażącego naruszenia porozumienia.
§ 12
Wszelkie zmiany i uzupełnienia niniejszego porozumienia wymagają formy
pisemnej pod rygorem nieważności.
§ 13
Porozumienie sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jed−
nym egzemplarzu dla każdej ze Stron.
§ 14
Porozumienie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Przewodniczący
Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej
Z upoważnienia
Ministra Obrony Narodowej
Podsekretarz Stanu
( – ) hm. Marcin Jędrzejewski
( – ) Jacek Kotas
Wiceprzewodniczący
Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej
( – ) hm. Jarosław Błoniarz
Święto Wojska Polskiego, 15.08.2007 r. Fot. Krzysztof Stefański
FINAŁ XII EDYCJI
OGÓLNOPOLSKIEGO
KONKURSU HISTORYCZNEGO
W dniach 14–16 czerwca 2007 r. w Warszawie
rozegrany został finał XII edycji Ogólnopolskiego
Konkursu Historycznego „Losy żołnierza i dzieje
oręża polskiego w latach 1768–1864.
Od Konfederacji Barskiej do Powstania
Styczniowego”, odbywający się pod patronatem
Ministra Obrony Narodowej, Ministra Edukacji
Narodowej oraz Kierownika Urzędu
ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.
czerwca 2007 r. 66 uczestni−
ków finału zmagało się z te−
stami konkursowymi w Mu−
zeum Wojska Polskiego, gdzie rozegra−
no następujące konkurencje:
1. Broń i barwa,
2. Eksponat,
3. Literatura i malarstwo,
4. Kartografia wojskowa.
Następnego dnia odbył się objazd
naukowy, w czasie którego rozegrano
konkurencję pn. Pola bitew, a po po−
wrocie z objazdu naukowego rozegra−
no pozostałe, tj. Film, Warszawa w po−
wstaniach, Pieśń.
Rywalizacja przebiegała w bardzo
życzliwej i koleżeńskiej atmosferze,
a Komisja stwierdziła, że uczestnicy
Konkursu wykazali się wiedzą znacz−
nie przekraczającą zakres programowy
nauczania wszystkich typów szkół, co
należy uznać za ogromne osiągnięcie
zarówno uczniów, jak również ich na−
uczycieli oraz opiekunów.
Uroczystość zakończenia tegorocz−
nej edycji odbyła się w sobotę 16 czerw−
ca 2007 r. w Sali Balowej Zamku Kró−
lewskiego w Warszawie. Wcześniej,
zgodnie z wieloletnią tradycją Konkur−
su, finaliści złożyli kwiaty na Grobie
Nieznanego Żołnierza.
W Zamku Królewskim w Warszawie
dyplomy, nagrody i wyróżnienia wręczył
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie
Obrony Narodowej Jacek Kotas oraz
przedstawiciele Ministra Edukacji Naro−
dowej i Kierownika Urzędu ds. Komba−
tantów i Osób Represjonowanych.
Następna, XIII edycja konkursu,
który będzie rozgrywany w roku szkol−
nym 2007–2008, obejmie okres walk
o niepodległość i granice Rzeczypospo−
litej w latach 1887–1922. Będzie to
wspaniała okazja do sprawdzenia i po−
głębienia wiedzy o losach narodu pol−
skiego, który wytrwał najcięższe lata
pod panowaniem zaborców i czynem
zbrojnym żołnierza polskiego przywró−
cił Polskę na mapę Europy.
W XIII edycji Ogólnopolskiego
Konkursu Historycznego „Losy żołnie−
rza i dzieje oręża polskiego w latach
1887–1922. O niepodległość i granice
Rzeczypospolitej” udział wezmą ucznio−
wie szkół podstawowych, gimnazjów
i zasadniczych szkół zawodowych, na−
tomiast dla uczniów liceów i techników
przygotowywana jest Olimpiada Te−
matyczna „Losy żołnierza i dzieje orę−
ża polskiego...”, zaakceptowana przez
Ministra Edukacji Narodowej i wpisa−
na na listę konkursów i olimpiad.
Od roku szkolnego 2007–2008
Ogólnopolski Konkurs Historyczny
i Olimpiada Tematyczna organizowa−
ne będą równocześnie przez współpra−
cujące ze sobą dwa komitety, które za−
chęcają do udziału zarówno dotychcza−
sowych uczestników, jak również
wszystkich tych, dla których będzie to
nowe wyzwanie.
Należy podkreślić, że zakres uczest−
nictwa młodych ludzi w tym przedsię−
wzięciu znacznie wykracza poza wymiar
nauki historii, a osobisty udział w kon−
kursie i znalezienie się w gronie laure−
atów jest wielkim sukcesem i powodem
do satysfakcji dla jego uczestników.
Wyciąg
z protokołu komisji konkursowej
Ogólnopolskiego Konkursu Historycznego „Losy żołnierza
i dzieje oręża polskiego w latach 1768–1864. Od Konfederacji
Barskiej do Powstania Styczniowego”
W klasyfikacji generalnej szkół średnich
♦
♦
♦
♦
♦
♦
miejsce pierwsze: Jerzy Żochowski, Katolickie LO Przymierza Rodzin w Gar−
wolinie, nauczyciel prowadzący: Robert Kuźbida
miejsce drugie: Jan Sowa, XIII LO Szczecin, nauczyciel prowadzący: An−
drzej Lindner
miejsce trzecie: Jakub Żeromski, LO im. Marszałka Stanisława Małachow−
skiego w Płocku, nauczyciel prowadzący: Beata Pietrzak
miejsce czwarte: Wojciech Patronowicz, III LO Unii Lubelskiej, nauczyciel
prowadzący: Krzysztof Styczyński
miejsce piąte: Piotr Kaliszewski, Zespół Szkół nr 2 w Lubartowie, nauczyciel
prowadzący: Małgorzata Sabat
miejsce szóste: Mateusz Haleczko, II LO im. Marii Skłodowskiej−Curie w Go−
rzowie Wlkp, nauczyciel prowadzący: Jarosław Musiał
Finał XII edycji Ogólnopolskiego Konkursu Historycznego
♦
miejsce siódme: Jacek Galiszewski, I LO w Gorlicach, nauczyciel prowa−
dzący: Ewa Orchel
♦
dwa ósme miejsca ex aequo: Łukasz Bańkowski, Zespół Szkół w Lubartowie,
nauczyciel prowadzący Małgorzata Sabat
Jerzy Kurowicki, I LO im. Adama Mickiewicza w Białymstoku, nauczyciel
prowadzący: Julia Myć
♦
miejsce dziewiąte: Grzegorz Kucharski:, Liceum Jezuitów w Gdyni, nauczyciel
prowadzący: Dominika Karmolińska
♦
miejsce dziesiąte: Wiktor Węglowicz; Zespół Szkół w Opatowie, nauczyciel pro−
wadzący: Agnieszka Stefańska
♦
miejsce jedenaste: Damian Kopera: I LO im. Juliusza Słowackiego w Czę−
stochowie, nauczyciel prowadzący: Agnieszka Wiklińska
♦
miejsce dwunaste: Krzysztof Puzyr, I LO w Giżycku, nauczyciel prowadzący:
Marek Cieślewicz
♦
miejsce trzynaste: Michał Walek, I LO w Bolesławcu, nauczyciel prowadzący:
Jolanta Kawula
♦
miejsce czternaste: Łukasz Baran, II LO w Nowym Sączu, nauczyciel prowa−
dzący: Władysław Kruczek
♦
miejsce piętnaste: Arkadiusz Kawałko, II LO w Słupsku, nauczyciel prowa−
dzący: Stanisław Stefański
♦
miejsce szesnaste: Jarosław Kocot, LO w Bielsku Białej, nauczyciel prowa−
dzący: Piotr Toma
♦
miejsce siedemnaste: Piotr Radziejewski, LO w Goleniowie, nauczyciel prowa−
dzący: Jarosław Popowski
♦
miejsce osiemnaste: Łukasz Chuchrowski, I LO w Miliczu, nauczyciel prowa−
dzący: Konrad Góral
♦
miejsce dziewiętnaste: Łukasz Rosiak, Zespół Szkół nr 1 im. Stanisława
Stasica w Płońsku, nauczyciel prowadzący: Adam Skibiński
♦
miejsce dwudzieste: Michał Słomski, I LO w Łowiczu, nauczyciel prowa−
dzący: Joanna Sałuda
♦
miejsce dwudzieste pierwsze: Katarzyna Marcinkowska, III LO w Białym−
stoku, nauczyciel prowadzący: Marta Zapolnik
♦
miejsce dwudzieste drugie: Mateusz Piątkowski, Katolickie LO w Łodzi,
nauczyciel prowadzący: Maciej Chocholski
♦
miejsce dwudzieste trzecie: Kamil Ścieszko, Technikum Elektroniczne w ZSP
nr 1 w Tomaszowie Mazowieckim, nauczyciel prowadzący: Krystyna Zdybel
♦
miejsce dwudzieste czwarte: Krzysztof Baszko, LO im. Mikołaja Kopernika
w Sokółce, nauczyciel prowadzący: Zofia Moździewska
W klasyfikacji generalnej szkół gimnazjalnych
♦
miejsce pierwsze: Marcin Olechowski, Gimnazjum nr 8 w Płocku, nauczyciel
prowadzący: Ewa Pełczyńska
♦
miejsce drugie: Stanisław Kostyra, Gimnazjum Sióstr Misjonarek św. Rodziny
w Białymstoku, nauczyciel prowadzący: Agnieszka Zawadzka
♦
miejsce trzecie: Wojciech Obiała, Gimnazjum w Ciechocinku, nauczyciel
prowadzący: Aleksandra Gawiniecka
♦
miejsce czwarte: Filip Kaźmierczak, Gimnazjum nr 16 przy XIII LO w Szcze−
cinie, nauczyciel prowadzący: Halina Duraszczyk
♦
miejsce piąte: Tomasz Cebula, Gimnazjum w Jazowsku, nauczyciel prowa−
dzący: Mirosława Łanik
♦
miejsce szóste: Kamil Bańkowski, Gimnazjum w Ostrówku, nauczyciel prowa−
dzący: Marek Kaliszewski
♦
miejsce siódme: Kamil Wróblewski, Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II
w Nurze, nauczyciel prowadzący: Dorota Grabowska
♦
miejsce ósme: Piotr Adamski, Publiczne Gimnazjum w ZSG w Szczawnie
Kościelnym, nauczyciel prowadzący: Krzysztof Wołowski
♦
dwa miejsce dziewiąte ex aequo: Paulina Chruścińska, Gimnazjum w Pierzch−
nicy, nauczyciel prowadzący: Piotr Makuch
Konrad Król, Gimnazjum nr 1 w Lęborku, nauczyciel prowadzący: Anna
Zdończuk−Knura
♦
miejsce dziesiąte: Piotr Kwiatkowski, Gimnazjum nr 1 w Skierniewicach,
nauczyciel prowadzący: Anna Górska
♦
miejsce jedenaste: Marcin Sepełowski, Gimnazjum nr 5 w Bielawie, nauczyciel
prowadzący: Henryka Sepołowska
♦
miejsce dwunaste: Michał Sadłowski, Publiczne Gimnazjum w Krzeszycach,
nauczyciel prowadzący: Jarosław Musiał
♦
miejsce trzynaste: Anna Polańska, Gimnazjum nr 2 w Ratajach Słupskich,
nauczyciel prowadzący: Elżbieta Biskup
♦
miejsce czternaste: Michalina Kołaczek, Gimnazjum nr 3 w Łowiczu,
nauczyciel prowadzący: Magdalena Stefańska
♦
miejsce piętnaste: Kamila Cymbała, Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki
w Lublinie, nauczyciel prowadzący: Beata Sikora
Finał XII edycji Ogólnopolskiego Konkursu Historycznego
♦
miejsce szesnaste: Ewelina Szewczyk, ZSI – Gimnazjum Integracyjne w Lu−
blinie, nauczyciel prowadzący: Maciej Hoffmann
♦
miejsce siedemnaste: Kamil Nowakowski, Gimnazjum w Tykocinie, nauczy−
ciel prowadzący: Ireneusz Przeździecki
♦
miejsce osiemnaste: Jakub Orzechowski, I Społeczne Gimnazjum im. Unii
Europejskiej, nauczyciel prowadzący: Marta Wiśniewska
♦
miejsce dziewiętnaste: Maciej Marculewicz, Gimnazjum w Szudziałowie,
nauczyciel prowadzący: Mariusz Łapiński
♦
miejsce dwudzieste: Marcin Mironowicz, Publiczne Gimnazjum Sportowe
nr 29 w Białymstoku, nauczyciel prowadzący: Mariusz Andrejczuk
W klasyfikacji generalnej szkół podstawowych
♦
miejsce pierwsze: Arkadiusz Piecyk, Szkoła Podstawowa w Drozdowie,
nauczyciel prowadzący: Ireneusz Piecyk
♦
miejsce drugie: Małgorzata Bednarska, Szkoła Podstawowa nr 1 w Toma−
szowie Mazowieckim, nauczyciel prowadzący: Maciej Błaszczyk
♦
miejsce trzecie: Katarzyna Adamska, Szkoła Podstawowa w Naruszewie,
nauczyciel prowadzący: Paweł Ryglewicz
♦
miejsce czwarte: Piotr Wanykewycz, Szkoła Podstawowa nr 4 w Kolobrzegu,
nauczyciel prowadzący: Barbara Hordyjewska
♦
miejsce piąte: Andrzej Demańczuk, Szkoła Podstawowa w Marciszowie,
nauczyciel prowadzący: Maria Demańczuk
♦
miejsce szóste: Przemysław Cyman, Szkoła Podstawowa w Lęborku,
nauczyciel prowadzący: Teresa Babul
♦
miejsce siódme: Jakub Majewski, Szkoła Podstawowa im Kardynała Stefa−
na Wyszyńskiego w Goławinie, nauczyciel prowadzący: Krzysztof Babeszko
♦
miejsce ósme: Tymoteusz Rusiecki, Szkoła Podstawowa w Małogoszczy,
nauczyciel prowadzący: Magdalena Kuzula
♦
miejsce dziewiąte: Piotr Jędraszek, Szkoła Podstawowa nr 3 w Mielcu,
nauczyciel prowadzący: Barbara Czaja
♦
miejsce dziesiąte: Igor Niewidomski, Szkoła Podstawowa nr 4 w Kołobrzegu,
nauczyciel prowadzący: Barbara Hordyjewska
♦
miejsce jedenaste: Krzysztof Kurowicki, Szkoła Podstawowa nr 19 im. Miesz−
ka I w Białymstoku, nauczyciel prowadzący: Julia Myć
♦
miejsce dwunaste: Paweł Skubis, Szkoła Podstawowa w Biłgoraju, nauczyciel
prowadzący: Mariola Ulidowska
♦
miejsce trzynaste: Joanna Gniedziejko, Zespół Szkół w Krasnym Borze,
nauczyciel prowadzący: Małgorzata Dawidowicz
♦
miejsce czternaste: Magdalena Formella, Szkoła Podstawowa nr 3 w Lęborku,
nauczyciel prowadzący: Bożena Loda
♦
miejsce piętnaste: Przemysław Wróblewski, Szkoła Podstawowa w Nurze,
nauczyciel prowadzący: Dorota Sienkiewicz−Grodzka
♦
miejsce szesnaste: Anna Opara, Zespół Szkół nr 14 w Bydgoszczy, nauczyciel
prowadzący: Małgorzata Torzewska
♦
miejsce siedemnaste: Kamil Grzechnik, Szkoła Podstawowa nr 5 w Wodzi−
sławiu Śląskim, nauczyciel prowadzący: Małgorzata Damek
♦
miejsce osiemnaste: Ewa Wachoń; Szkoła Podstawowa nr 12 im. Jana Pawła II
w Tomaszowie Mazowieckim, nauczyciel prowadzący: Jolanta Wawrzeńczyk
♦
miejsce dziewiętnaste: Piotr Gawryluk, Szkoła Podstawowa nr 19 w Białym−
stoku, nauczyciel prowadzący: Julia Myć
♦
miejsce dwudzieste: Arkadiusz German, Szkoła Podstawowa w Lucce,
nauczyciel prowadzący: Anna Jasińska
Komitet organizacyjny
Albert Nowak
ODPOWIEDNIE
RZECZY DAĆ – SŁOWO
Ponad wszystkie wasze uroki,
Ty! Poezjo, i ty, Wymowo,
Jeden – wiecznie będzie wysoki:
*************************
Odpowiednie dać rzeczy – słowo!
(Cyprian Kamil Norwid)
W dniach 26–28 kwietnia br. w Brzegu
odbyły się Spotkania Finałowe XVIII Konkursu
Recytatorskiego WP. Organizatorem Spotkań,
realizowanych na zlecenie Departamentu
Wychowania i Promocji Obronności MON,
był Dom Żołnierza Polskiego, a gospodarzami
1. Brzeska Brygada Saperów i brzeski klub
garnizonowy.
P
o raz piąty i zapewne nie ostat−
ni, bowiem impreza trwale wpi−
sała się w krajobraz kulturalny
Śląska Opolskiego i stanowi ważną
część Dni Kultury Brzegu, artyści ama−
torzy z wojskowych ośrodków kultury
prezentowali swoją twórczość na sce−
nie Brzeskiego Centrum Kultury oraz
w Zamku Piastów Śląskich.
O sprawne przeprowadzenie Spo−
tkań, które zgodnie z konkursową ideą
nie są „walką” o nagrody i miejsca, ale
spotkaniem ludzi zafascynowanych
literaturą, teatrem i muzyką, zadbali
pracownicy Domu Żołnierza Polskie−
go, brzeskiego klubu garnizonowego,
dyrektorzy Muzeum Piastów Śląskich
i Brzeskiego Centrum Kultury.
W konkursowych prezentacjach
wystąpiło:
♦ 4 monodramistów,
♦ 20 wykonawców poezji śpiewanej,
♦ 17 recytatorów,
♦ 7 wykonawców „Wywiedzione ze
słowa”.
Wróćmy na chwilę do atmosfery
tamtych dni. Uroczystego otwarcia Spo−
tkań dokonali wiceburmistrz Brzegu
Stanisław Kowalczyk oraz szef sztabu
1. Brzeskiej Brygady Saperów ppłk
Janusz Bogucki. Rozpoczęły się pre−
zentacje, rozmowy, warsztaty arty−
styczne, imprezy towarzyszące. Tak
minął czwartek i piątek. W sobotę kon−
cert galowy (dedykowany żołnierzom
pełniącym trudną i odpowiedzialną
służbę w misjach pokojowych i stabili−
zacyjnych) oraz odczytanie jednego
z najważniejszych dokumentów prze−
glądu – protokołu Rady Artystycznej.
Zgodnie z nim tytuły laureatów tego−
rocznej edycji Konkursu przyznano:
1. w turnieju Teatrów Jednego Aktora:
♦ Sylwii Krawiec z Klubu Garnizo−
nowego w Kołobrzegu,
♦ Patrycji Chrulskiej z Klubu Gar−
nizonowego w Słupsku Redzikowie;
2. w turnieju recytatorskim:
♦ Kai Sosnowskiej z Klubu Garnizo−
nowego w Kołobrzegu,
♦
Sylwii Różyckiej z Klubu Marynar−
ki Wojennej Riwiera w Gdyni,
♦ Mateuszowi Nowakowi z Klubu
Garnizonowego w Lublinie,
♦ Annie Ćwiklik z Klubu Garnizo−
nowego w Łodzi,
♦ Gabrieli Jaskule z Klubu 2 Korpu−
su Zmechanizowanego w Krakowie;
3. w turnieju „Wywiedzione ze Słowa”:
♦ plut. Piotrowi Posturzyńskiemu
z Klubu Garnizonowego w Stawach;
4. w turnieju Poezji Śpiewanej (katego−
ria wykonawców indywidualnych):
♦ Margericie Majgier z Klubu Gar−
nizonowego w Przemyślu,
♦ Zuzannie Zazulin z Klubu Garni−
zonowego w Brzegu,
♦ st. szer. rez. Marcinowi Wawrzy−
nowiczowi z Jednostki Wojskowej
4408 w Sulechowie,
♦ Sylwii Maciałek z Klubu Garni−
zonowego w Przemyślu;
A. Nowak, Odpowiednie rzeczy dać – słowo
5. w Turnieju Poezji Śpiewanej (kate−
goria zespołowa):
♦ zespołowi INWENCJA z Klubu
Garnizonowego w Brzegu.
Podobnie jak w latach poprzednich,
również publiczność Spotkań Finało−
wych wybierała faworytów, przyznając
im swoje nagrody. W tym roku Nagro−
dy Publiczności Brzeskie Miny 2007
otrzymały:
♦ Marta Sołtys z Klubu Garnizono−
wego w Brzegu – Turniej Recyta−
torski,
♦ Sylwia Krawiec z Klubu Garnizo−
nowego w Kołobrzegu
– Turniej Teatrów Jed−
nego Aktora,
♦ Żaneta Kozoświst
z Klubu Garnizono−
wego w Brzegu – Tur−
niej „Wywiedzione ze
Słowa”,
♦ Zuzanna Zazulin
z Klubu Garnizono−
wego w Brzegu – Tur−
niej Poezji Śpiewanej.
Ofertę kulturalną Spo−
tkań wzbogaciły:
♦ koncert poetycki Ro−
mana Kołakowskiego
pt.: „Nie śpiewać tym
co klaszczą...”,
♦ koncert
Orkiestry
Koncertowej Repre−
zentacyjnego Zespołu
Artystycznego Woj−
ska Polskiego,
♦ warsztaty recytator−
skie prowadzone przez
członków rady arty−
stycznej,
♦
wycieczki historyczne, w czasie któ−
rych uczestnicy poznawali historię
i zabytki Brzegu.
Na tym krótką relację z przebiegu
Spotkań Finałowych XVIII Konkur−
su Recytatorskiego Wojska Polskiego
można byłoby zakończyć, gdyby nie
jeden istotny fakt. Konkursy recyta−
torskie WP są integralną częścią naj−
większej krajowej imprezy adresowa−
nej do twórców i artystów sztuki słowa
– Ogólnopolskiego Konkursu Recyta−
torskiego (OKR). Pozwala to naszym
laureatom kontynuować zmagania o ty−
tuł najlepszych w Polsce recytatorów,
monodramistów i śpiewających poezję.
Stąd też brzeskich zwycięzców czekał
kolejny sprawdzian – występ przed kra−
jową radą artystyczną i publicznością
Centralnych Spotkań Laureatów 52.
OKR.
W napięciu czekaliśmy na werdykt
Krajowego Sądu Konkursowego. Było
to uzasadnione. W finałowych koncer−
tach OKR występuje czołówka polskich
twórców sztuki żywego słowa – recyta−
torów, monodramistów, śpiewających
poezję – z którymi artystyczna rywali−
zacja jest na pewno wielkim zaszczytem,
ale jest także niezwykle trudna.
Otrzymane z Zarządu Głównego
Towarzystwa Kultury Teatralnej pro−
tokoły dały wiele powodów do zado−
wolenia:
♦ na XXXVI Ogólnopolskich Spo−
tkaniach Amatorskich Teatrów
Jednego Aktora w Zgorzelcu, Rada
Artystyczna OSATJA, po obejrze−
niu 18 przedstawień, czwartą nagro−
dę przyznała Sylwii Krawiec z Klu−
bu Garnizonowego w Kołobrzegu za
spektakl pt.: „Pamięć”,
♦ w finale Turnieju „Wywiedzione
ze słowa”, który odbył się w Gdy−
ni, drugą nagrodę zdobył plut. Piotr
Posturzyński z Klubu Garnizono−
wego w Stawach (nagrody pierw−
szej nie przyznano),
♦ w finale Turnieju Poezji Śpiewanej,
we Włocławku, wyróżnienie przy−
znano Margericie Majgier z Klubu
Garnizonowego w Przemyślu.
Dziś XVIII Konkurs Recytatorski
WP i 52. Ogólnopolski Konkurs Recy−
tatorski są już historią. Znane są nazwi−
ska zwycięzców, tytuły prezentowanych
przez nich utworów. Trzeba jednak pa−
miętać, że konkurs to nie tylko artyści
wychodzący na scenę, to także ludzie
zaangażowani w jego przygotowanie
A. Nowak, Odpowiednie rzeczy dać – słowo
i realizację. Ich praca ma decydujący
wpływ na kształt, atmosferę i powodze−
nie imprezy. Osoby te zazwyczaj pozo−
stają w cieniu. Ale to właśnie dzięki nim
– instruktorom, organizatorom i gospo−
darzom – impreza, będąca w swoim za−
łożeniu miejscem artystycznej rywaliza−
cji, stała się wspaniałym spotkaniem ze
sztuką słowa, dającym okazję do dys−
kusji o teatrze i literaturze, wymiany
poglądów, wreszcie nawiązywania no−
wych przyjaźni.
Słowo rzucone ze sceny... Jest tam
dla słuchacza i widza zaspokojenie cie−
kawości, jest ziarno nauki, jest i ma−
gnetyczna igła, która nas żeglarzy ko−
łatanych falami burzy, prowadzi cało
i zdrowo do niedalekiego portu – pisał
w 1873 r. Karol Estreicher, człowiek
wierzący w mądrość i bogactwo słowa,
człowiek, dla którego słowo było
sprawą najważniejszą, świadczącą
o trwaniu i życiu narodu. Uczestnicy Fi−
nału XVIII Konkursu Recytatorskiego
A.D. 2007 godnie dołączyli do grona
swoich zacnych poprzedników, tych
którzy „rzucali” słowo, znając i ceniąc
jego wartość.
Jest wiele powodów dających satys−
fakcję organizatorom imprez kultural−
nych. Zainteresowanie środowiska, licz−
ba wykonawców, wysoki poziom arty−
styczny, dobre recenzje. Tegoroczna
edycja Konkursu Recytatorskiego Woj−
ska Polskiego dostarczyła ich w pełni,
potwierdzając raz jeszcze sens i potrze−
bę działania. Czy w przyszłym 2008 r.
będzie podobnie? Myślę, że tak, że spo−
tkamy się znowu i znowu porozmawia−
my o swoich problemach, o radościach
i smutkach, o tym wszystkim, co Zbi−
gniew Herbert w wierszu „Pan Cogito
opowiada o kuszeniu Spinozy” nazywał
...rzeczami naprawdę wielkimi....
Fot.: Archiwum DŻP
Lilianna Zawadzka, Janusz Furtak
OBLICZA WSPÓŁCZESNEGO
PATRIOTYZMU
W dniach 19–20.03.2007 r. Oddział Edukacji
Patriotycznej i Tradycji Domu Żołnierza Polskiego
zorganizował i przeprowadził konferencję
pt. „Patriotyzm elementem procesu wychowania”
dla oficerów korpusu wychowawczego
i instruktorów wojskowych ośrodków kultury.
Odbywała się ona w Muzeum Wojska Polskiego,
gdzie przechowywane są pamiątki narodowe
i wojskowe świadczące o patriotyzmie żołnierza
polskiego.
O
brady plenarne poprzedziło
w dniu 19 marca spotkanie Dy−
rektora Domu Żołnierza z ofi−
cerami korpusu wychowawczego i in−
struktorami wojskowych ośrodków
kultury. Uczestnicy konferencji wzięli
udział w otwarciu wystawy pt. „Józef
Piłsudski. Nieznane pamiątki ze zbio−
rów rodzinnych oraz ze zbiorów Mu−
zeum Wojska Polskiego”. Tego dnia
odbyła się również lekcja muzealna pt.
„Broń biała w tradycji orężnej Wojska
Polskiego” przeprowadzona przez kura−
tora Romana Matuszewskiego.
Kierownik Oddziału Edukacji Pa−
triotycznej i Tradycji DŻP zapoznał
uczestników z programem konferencji
i przedstawił prezentację multimedialną
pt. „Dom Żołnierza Polskiego”.
Inauguracja konferencji odbyła się
20 marca i uczestniczyli w niej: podse−
kretarz stanu w MON Jacek Kotas, dy−
rektor Departamentu Wychowania i Pro−
mocji Obronności MON Krzysztof
Sikora, główny wizytator Departamen−
tu Młodzieży i Wychowania Minister−
stwa Edukacji Narodowej Ewa Repsch,
doradca Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego płk Krzysztof Sałaciński,
L. Zawadzka, J. Furtak, Oblicza współczesnego patriotyzmu
dyrektor Biura Spraw Obronnych Mi−
nisterstwa Kultury i Dziedzictwa Naro−
dowego Michał Łapiński, prezes Klubu
Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti
Militari kpt. w st. spocz. Zbigniew Fran−
ciszek Piłatowicz, dyrektor Instytutu
Nauk Humanistycznych Akademii
Obrony Narodowej dr hab. Ryszard Stę−
pień, dyrektor Muzeum Wojska Polskie−
go prof. dr hab. Janusz Cisek, dyrektor
Centralnej Biblioteki Wojskowej dr hab.
Aleksandra Skrabacz, dyrektor Repre−
zentacyjnego Zespołu Artystycznego
Wojska Polskiego Adam Martin, przed−
stawiciele środowisk naukowych i orga−
nizacji pozarządowych oraz oficerowie
korpusu wychowawczego Sił Zbrojnych
RP i instruktorzy wojskowych ośrodków
kultury, dla których konferencja stano−
wiła główną formę szkoleniową.
Podczas inauguracji dyrektor Domu
Żołnierza Polskiego płk Henryk Fajdek
otworzył wystawę planszową Studia
Plastycznego DŻP
pt. „Całe życie rotmi−
strza Pileckiego dla
Wolnej i Niepodle−
głej”. Prezentowana
postać rtm. Witolda
Pileckiego jest przy−
kładem bohatera nie−
złomnej walki o wol−
ność i niepodległość
Ojczyzny.
Inaugurację uświetnił występ ze−
społu kameralnego Reprezentacyjnego
Zespołu Artystycznego Wojska Pol−
skiego, który zaprezentował pieśni pa−
triotyczne i wojskowe.
Obrady plenarne rozpoczęły się wy−
stąpieniem podsekretarza stanu w MON
Jacka Kotasa, wskazującym najważniej−
sze przejawy współczesnego patrioty−
zmu: znajomość historii, tradycji i war−
tości narodowych, troskę o współczesny
rozwój Ojczyzny poprzez rozwój jed−
nostki, tj. każdego obywatela, trwałość
rodziny i mądrego wychowywania dzie−
ci przez rodziców, kompetentną aktyw−
ność zawodową i rozważną aktywność
społeczną odnoszącą się do podsta−
wowych wartości etycznych.
„Definicyjne
ujęcie patriotyzmu.
Etyczny wymiar pa−
triotyzmu” to temat
referatu wygłoszo−
nego przez ks. prof.
hab. Henryka Sko−
rowskiego, prorekto−
ra Uniwersytetu Kar−
dynała Stefana Wy−
szyńskiego, który
rozpoczął swoje wystąpienie od przypo−
mnienia i wytłumaczenia sensu słów
Jana Pawła II wygłoszonych w czerwcu
1999 r. w Polsce: Wiele na polskiej zie−
mi zmieniło się i zmienia. Mijają stule−
cia, a Polska rośnie wśród kolei losów,
jak ten wielki dziejowy dąb, ze swoich
korzeni. To jest wielkie dziedzictwo,
z którym idziemy w przyszłość... Pragnę
Was jeszcze zachęcić, abyście nadal
strzegli swojej tożsamości pielęgnując
więzi rodzinne, po−
głębiając znajomość
swojego języka i sta−
rając się przekazy−
wać swą bogatą tra−
dycję młodemu po−
koleniu (Jan Paweł
II, Sopot, 5 czerwca
1999).
Profesor Sko−
rowski przedstawił
następujące zagadnienia: „Zagrożenia
dziedzictwa ojczyzny – współczesny
kontekst negacji patriotyzmu”, „Wokół
współczesnego pojęcia ojczyzny”;
„Ojczyzna jako kategoria aksjologicz−
na”; „Aksjologiczny wymiar wspólno−
ty i aksjologiczny wymiar dziedzictwa
kulturowego ojczyzny”; „Patriotyzm
obowiązkiem wobec ojczyzny”.
Referat na temat społecznych i wy−
chowawczych aspektów pojęcia patrio−
tyzmu wygłosił prof. dr hab. Andrzej
Tyszka. W pierwszej części przedstawił
patriotyzm Polaków w świetle logiki
polskich dziejów i doświadczeń narodo−
wych, zjawisko amnezji historycznej
i sposoby prezentowania historii. W dru−
giej części poruszył sprawę znaczenia
sformułowania – żołnierz, oficer to „pa−
triota w mundurze”. Mówił o przygoto−
waniu obywatelskim i patriotycznym
społeczeństwa, w tym sił zbrojnych,
i obecności Polski w układach ponadna−
rodowych. Profesor odniósł się do pro−
blemu edukacji młodego pokolenia
w duchu patriotyzmu, jak również wza−
jemnych relacji tradycji patriotyzmu
zbrojnego i idei „patriotyzmu jutra”.
Kolejne referaty wygłosili: ppłk dr
Andrzej Pieczywok z Instytutu Nauk
Humanistycznych
Akademii Obrony
Narodowej nt. „Isto−
ta i złożoność wy−
chowania patriotycz−
nego w wojsku”;
Ewa Repsch z Mini−
sterstwa Edukacji
Narodowej nt. „Jak
wychowywać patrio−
tycznie?”; prof. dr
hab. Janusz Cisek dyrektor Muzeum
Wojska Polskiego nt. „Działalność Mu−
zeum Wojska Polskiego w zakresie wy−
chowania patriotycznego” oraz Michał
L. Zawadzka, J. Furtak, Oblicza współczesnego patriotyzmu
Łazowski z Oddziału Promocji Obron−
ności DWiPO MON nt. „Program edu−
kacyjny MON pt. «Tradycja zobowią−
zuje» jako forma wychowania obywa−
telskiego”.
Ewa Repsch przedstawiła ideę do−
kumentu przygotowywanego przez ze−
spół ekspertów Ministerstwa Edukacji
Narodowej, poświęconego zagadnieniu
edukacji patriotycznej oraz formom
wychowania patriotycznego realizowa−
nym w szkole. Dokument ten ma być
inspiracją do nowych działań z dzieć−
mi i młodzieżą, mających na celu roz−
wijanie wrażliwości dla spraw państwa
i narodu, jego historii i tradycji.
O tradycjach państwowych i oręż−
nych Wojska Polskiego mówił zastęp−
ca dyrektora Wojskowego Biura Badań
Historycznych dr Grzegorz Nowik.
Na zakończenie obrad plenarnych
wystąpiła dr hab. Aleksandra Skrabacz,
dyrektor Centralnej Biblioteki Wojsko−
wej. Podkreślając ważność tematu kon−
ferencji przedstawiła najważniejsze
przedsięwzięcia statutowe i podejmo−
wane przez CBW inicjatywy, wiążące
się z wychowaniem patriotycznym
i kształtowaniem odpowiednich postaw
wśród kolejnych pokoleń Polaków.
Podczas konferencji zaprezentowa−
no jeszcze dwie wystawy planszowe
przygotowane przez Studio Plastyczne
DŻP: „Wojsko – Tradycje – Kultura”
oraz „Wojsko oczami dziecka widzia−
ne”. Oprawę scenograficzną konferen−
cji przygotowała Urszula Kubicz−Fik –
plastyk DŻP.
Dom Żołnierza Polskiego przygo−
towuje publikację pokonferencyjną
w formie materiału metodycznego dla
oficerów wychowawczych i instrukto−
rów wojskowych ośrodków kultury i je−
go udostępnienie w formie elektronicz−
nej na stronie internetowej DŻP.
Organizatorzy mają nadzieję, że
tezy zawarte w referatach wygłoszo−
nych przez autorytety naukowe i kie−
rownictwo instytucji, spełniających
szczególne zadania w sferze edukacji
patriotycznej i upowszechniania trady−
cji wojskowej, będą inspiracją do świa−
domego kształtowania postaw patrio−
tycznych i obywatelskich w środowi−
sku wojskowym i cywilnym.
Fot.: Archiwum DŻP
www.dzp.wojsko.pl
Roman Wyłcan
PRZEGLĄD FORM
TEATRALNYCH WOJSKA
POLSKIEGO
PRZEMYŚL 2007
Teatr dobry to teatr pożyteczny,
z widownią swoją związany
i najszlachetniejsze tęsknoty jej odgadujący...
Leon Schiller
W dniach 24–27 maja br. Dom Żołnierza
Polskiego, na zlecenie Departamentu Wychowania
i Promocji Obronności MON, przeprowadził
Przegląd Form Teatralnych Wojska Polskiego.
Gospodarzem Przeglądu, podobnie jak podczas
jedenastu poprzednich edycji, był przemyski klub
garnizonowy.
T
ak duże przedsięwzięcie –
w Przeglądzie wzięło udział
217 wykonawców i instrukto−
rów – nie byłoby możliwe do zreali−
zowania bez pomocy logistycznej i or−
ganizacyjnej 14. Brygady Obrony Te−
rytorialnej Ziemi Przemyskiej oraz
władz samorządowych miasta.
Tradycyjnie miejscem konkurso−
wych prezentacji była scena w Zamku
Kazimierzowskim. W tym roku w pre−
zentacjach konkursowych wystąpiło
14 zespołów reprezentujących wszyst−
kie rodzaje sił zbrojnych, wytypowa−
nych w drodze przeglądów amator−
skiej sceny wojskowej.
Rada Artystyczna po wnikliwej
analizie przedstawionych programów
przyznała:
1. tytuły laureatów:
♦ Teatrowi Tańca „Pasja” z Klubu
Garnizonowego w Bielsku Białej,
♦ Teatrowi „Kurtyna II” z Klubu
Garnizonowego w Toruniu,
R. Wyłcan, Przegląd Form Teatralnych Wojska Polskiego
♦
Teatrowi „Impresja” z Klubu
Centrum Szkolenia Łączności i In−
formatyki w Zegrzu;
2. wyróżnienia:
♦ Teatrowi „Proscenium” z Klubu
Garnizonowego w Kołobrzegu,
♦ Teatrowi Tańca „Rewanż”
z Klubu Garnizonowego w Siedlcach,
♦ Grupie Poszukiwań Twórczych
„Inwencja” z Klubu Garnizonowe−
go w Brzegu,
♦ Teatrowi Tańca Nowoczesnego
„Skorpion” z Klubu Garnizonowe−
go w Opolu,
♦ Teatrowi „Czarny Teatr” z Klubu
Garnizonowego w Czarnem,
♦ Kabaretowi z Klubu 2 Korpusu
Zmechanizowanego w Krakowie.
Integralną częścią Przeglądu były
prowadzone przez jurorów warsztaty
teatralne dla instruktorów i członków
zespołów. W czasie tych spotkań roz−
mawiano nie tylko o tym, co działo się
na zamkowej scenie. Dyskutowano
również o tym, jaki jest dziś wojskowy
teatr nieprofesjonalny, jakie stawia so−
bie cele i zadania, czy jest teatrem żywo
reagującym na zmiany zachodzące
w otaczającej nas rzeczywistości, czy
tylko pożyteczną i miłą, zabawą, czy
scena teatru amatorskiego jest miej−
scem i narzędziem demonstrowania
własnego myślenia, własnych ocen i są−
dów wynikających z obserwacji świa−
ta, jaką obrał formę, jaka jest jego lite−
ratura, co jest przedmiotem fascynacji
a co zostaje odrzucone,
jakie zadania i funkcje
może i powinien speł−
niać dobrze prowadzo−
ny zespół? To niezwy−
kle ważne pytania, na
które warto poszukać
odpowiedzi. I chociaż
nie będą one jedno−
znaczne i wyczerpują−
ce, to jednak mogą stać
się przyczynkiem do
kolejnych twórczych
dyskusji.
Na czym zatem polega fenomen te−
atru? Co powoduje, że każdego roku
wiele setek ludzi podejmuje próby zmie−
rzenia się z niełatwym zadaniem, jakim
jest przygotowanie i wystawienie spek−
taklu? Być może, jak pisał wybitny re−
żyser i dramaturg Peter Brook, spowo−
dowane jest to tym, że teatr ...jest raz
teleskopem, przez który możemy oglą−
dać odległe galaktyki, innym razem zaś
mikroskopem elektronowym, w którym
widać najmniejsze molekuły. Co wię−
cej, w teatrze jest magiczne pokrętło,
którym jednym ruchem ręki można te−
leskop zamienić w mikroskop i na od−
wrót. Dzięki temu teatr jest „krzywym
zwierciadłem” otaczającej nas rze−
czywistości.
W kontekście tej wypowiedzi
można pokusić się o stwierdzenie, że
siła i nieprzemijalność teatru wynika
z faktu, że poprzez teatr ludzie, któ−
rzy go tworzą mogą „podróżować”
w czasie, burzyć zastane schematy
i budować na nowo.
Prawdopodobnie właśnie to po−
woduje, że amatorski ruch teatral−
ny jest w środowisku wojskowym
jedną z najpopularniejszych form
aktywności twórczej. Nie są to sło−
wa puste i bez pokrycia w rzeczywi−
stości. Fakt ten potwierdzają liczne,
działające w klubach i jednostkach
wojskowych zespoły sceniczne, ich
udział w organizowanych przez wojsko
oraz cywilne ośrodki kultury przeglądach,
konkursach i festiwalach. O popularno−
ści teatru amatorskiego w wojsku świad−
czy nie tylko liczba uczestników i widzów
odwiedzających sale teatralne, ale rów−
nież artykuły prasowe i programy tele−
wizyjne, zainteresowanie środowisk
lokalnych wszelkimi formami prezen−
tacji, wreszcie zainteresowanie instruk−
torów różnorodnymi formami podno−
szenia kwalifikacji zawodowych (semi−
naria, warsztaty, Studium Reżyserii
Teatralnej).
Fascynacja młodego pokolenia sztu−
ką teatralną stwarza ogromne możliwo−
ści w zakresie organizowania i prowa−
dzenia pracy wychowawczej. Ponieważ
amatorskie zespoły teatralne są z reguły
grupami nieformalnymi, w których pra−
ca opiera się na zasadach koleżeństwa
i partnerstwa, mogą stać się one dosko−
nałymi środowiskami wychowawczy−
mi, umożliwiającymi propagowanie tre−
ści zgodnych z obowiązującym mode−
lem wychowania. Mogą także, w myśl
R. Wyłcan, Przegląd Form Teatralnych Wojska Polskiego
zasady pożyteczności, realizować i za−
spokajać potrzeby swoich organiza−
torów i mecenasów (uświetnianie im−
prez okolicznościowych, rocznicowych
itd.).
Trzeba zaznaczyć, że teatr amator−
ski powstaje tam, gdzie jest konkretne
środowiskowe zapotrze−
bowanie społeczne. Gru−
pując ludzi z różnych śro−
dowisk, w różnym wieku,
szukających czynnej roz−
rywki, możliwości rozwi−
jania swoich uzdolnień,
umożliwia realizację sze−
roko rozumianego proce−
su wychowawczego.
Aktor i reżyser Ana−
stazy Trapszo w wyda−
nym 1899 r. „Podręczni−
ku sztuki dramatycznej
dla artystów i amatorów” stwierdzał:
Prawdy moralne, społeczne, ekono−
miczne, zasady nauki życia, najłatwiej
trafią do umysłów ludzi wszelkich
warstw, jeżeli ubierzemy je w pewne
formy i uzmysłowimy w żywych posta−
ciach z żywym słowem i jawnym czy−
nem. Tą umiejętnością
jest sztuka dramatycz−
na, która na scenie
przedstawia życie czło−
wieka ze wszystkimi
jego objawami. Od−
twarzać więc z życia
brane typy, przedsta−
wiać je na scenie w ca−
łej prawdzie, aby za−
chęcić do czynów
wzniosłych i szlachet−
nych, a budzić wstręt
i pogardę do wszystkiego, co jest złem
i występkiem, kształcić przy tym język,
serce i ducha, jakiż to piękny cel.
Teatr amatorski jest przede wszyst−
kim instytucją wychowującą. Socjolo−
gowie teatru wymieniają wiele czynni−
ków mających wpływ na kształtowa−
nie osobowości tych, którzy z teatrem
się stykają, bez względu na to czy są
widzami, czy aktorami. Aleksander
Hertz, autor „Socjologii teatru” pisze:
Aktorstwo jest jednym z najbardziej
sugestywnych rodzajów twórczości ar−
tystycznej. W żadnej chyba dziedzinie
sztuki artysta nie styka się tak bezpo−
średnio, tak wszechstronnie i wymow−
nie z odbiorcą, jak w tej dziedzinie.
Kunszt sceniczny dochodzi do widza
bezpośrednio przez najbliższe ob−
cowanie z aktorem, który ma możność
wyjątkowo plastycznego udzielania się
widowni. Ekspresja aktorska jest
wszechstronna i obejmuje zarówno sfe−
rę wrażeń zmysłowych, jak i intelekt
i uczucia. Skala oddziaływania i od−
biorczości jest tu wyjątko−
wo rozległa, ogarnia różne
strony osobowości ludzkiej.
Wreszcie samo oddziaływa−
nie odbywa się w specjal−
nych warunkach teatru, któ−
ry jest instytucją uspołecz−
niającą, stwarzającą liczne
i silne styczności między−
ludzkie.
Wypowiedź uznanego
socjologa nie może być
obojętna dla animatorów
teatru. Aktor amator odgrywa w swo−
im środowisku niesłychanie ważną
rolę. W pewnych okolicznościach on
i jego zespół stają się autorytetem
w dziedzinie świadomości społecznej,
kultury, w dziedzinie mody, zachowa−
nia, obyczaju, kultury języka itp. Na−
turalnie teatr i aktor spełnią te zadania
jedynie pod warunkiem, że będą słu−
żyć ideałom piękna i postępowej my−
śli, że będą wzorami obyczajowości.
Wtedy tylko te dyspozycje mogą być
przejmowane i wcielane w życie po−
przez widzów ulegających sugestii
i urokowi teatru.
Teatr amatorski w wojsku nie jest
zjawiskiem statycznym. Podobnie jak
wszystkie dyscypliny artystyczne, pod−
lega ciągłym zmianom formalnym.
Dominujący na przełomie lat 60. i 70.
teatr poezji dziś ustąpił miejsca teatro−
wi małych form. Ten rodzaj teatru nie
dający zaszufladkować się w ogólnie
znane kategorie artystyczne, łączący
słowo, taniec, muzykę, pantomimę
i wiele innych sztuk w koherentną
całość, pozwala dowolnie mieszać
w „szufladach” z nazwami. Daje twór−
com największe możliwości indywidu−
alnych wypowiedzi. Tu liczy się gra
wyobraźni, polot, fantazja, umiejętność
tworzenia własnej oryginalnej wizji
artystycznej za pomocą najróżniejszych
środków wyrazu.
O tym, w jaki sposób i jakimi środ−
kami twórcy teatralni działający w woj−
skowych ośrodkach kultury podejmą
dialog ze swoją widownią, dowiemy się
już za rok, na kolejnym Przeglądzie
Form Teatralnych WP, który – jestem
o tym przekonany – również dostarczy
wielu powodów do ciekawych rozmów.
Fot.: Archiwum DŻP
Jolanta Wojtaś-Zapora
XVII MIĘDZYNARODOWY
FESTIWAL ORKIESTR
WOJSKOWYCH
I IV PIKNIK MILITARNY
W dniach 20–23 czerwca br. w Krakowie
odbyły się prezentacje amatorskich zespołów
artystycznych z wojskowych ośrodków kultury –
laureatów przeglądów w rodzajach sił zbrojnych.
O
rganizatorami imprezy byli:
Departament Wychowania
i Promocji Obronności Mini−
sterstwa Obrony Narodowej, Dowódz−
two 2. Korpusu Zmechanizowanego
w Krakowie, Dom Żołnierza Polskiego
w Warszawie, Klub 2. Korpusu Zme−
chanizowanego w Krakowie.
W prezentacjach przygotowanych
przez Klub 2. KZ i DŻP wystąpiło 11 ze−
społów: „Quatro” i „Jedna Chwila” z KG
w Rzeszowie, „Akwarium” z KG w Prze−
myślu, „Biedronki” i „Inwencja” z KG
w Brzegu, „Capoeira” z KG w Lidzbarku
Warmińskim, oraz zespoły gospodarzy:
„Czasza”, Maciej Mika i Iwona Nogal−
ska z 6. Brygady Desantowo−Szturmo−
wej, „Clovers”, „Diabełki” i „Revo−
lver” z Klubu 2.KZ w Krakowie.
W dniach 22–23 czerwca 2007 r.
zespoły występowały na Rynku Głów−
nym w Krakowie, 24 czerwca podczas
IV Pikniku Militarnego na Stadionie
WKS „Wawel”. Wykonawcy przedsta−
wili około 20 godzin programu arty−
stycznego o tematyce patriotycznej
i wojskowej, promując pozytywny wi−
zerunek armii jako instytucji wycho−
wawczej, krzewiącej narodowe tradycje
w społeczeństwie. Występy obejrzało
kilkanaście tysięcy krakowian i turystów
z całego świata, nagradzając je gromki−
mi brawami.
Ogromnym zainteresowaniem cie−
szyły się również wystawy przygoto−
wane przez DŻP „Marsz, marsz, Dą−
browski... Opowieść o hymnie narodo−
wym” (opracowanie Jolanty Wojtaś−
Zapory), „Gdy grzmią trąby, milkną
działa” (fotografie Marka Stęborow−
skiego, Zbigniewa Bochenka, Henry−
ka Nagrodzkiego i Mariana Kluczyń−
nikowskiej, Natalii Mizerze, Urszuli
Kuzdak, Emilii Ślusarczyk i Michali−
nie Nęcek.
Prezentacje sceny amatorskiej i eks−
pozycja wystaw weszły już na stałe do
programu Festiwalu i Pikniku, ciesząc
się ogromnym zainteresowaniem i uzna−
skiego – Klub MW „Riwiera” w Gdy−
ni) „Dzieci Iraku” (fotografie kpt. Paw−
ła Dziadkiewicza i mjr. Stanisława
Smoły wykonane podczas misji stabi−
lizacyjnej w Iraku), „Wojsko Polskie
w obiektywie” (laureaci FOTO – 2006)
niem. Organizatorzy dziękują wszystkim
wykonawcom i ich instruktorom, któ−
rzy to wojskowe, artystyczne święto
oraz wystawy laureatów konkursu pla−
stycznego 9. Festiwalu Twórczości Dzie−
cięcej WP: „Bohaterowie i wydarzenia
historyczne w hymnie narodowym” i „Hi−
storia i współczesność Marynarki Wo−
jennej”.
W czasie Pikniku zostały wręczone
nagrody laureatom konkursu plastycz−
nego 9.FTD, reprezentantom Klubu
2.KZ, którzy nie mogli uczestniczyć
w grudziądzkim festiwalu: Justynie Ja−
„piosenki w mundurze” uczynili wyda−
rzeniem artystycznm.
Fot: sierż. Marian Dulewicz, Małgorzata
Boć
Jolanta Wojtaś-Zapora
POD BIAŁO-CZERWONĄ
BANDERĄ
W dniach 7–10 czerwca 2007 r. odbył się
IX Festiwal Twórczości Dziecięcej Wojska Polskiego,
poświęcony obchodom 210. rocznicy powstania
hymnu narodowego oraz tradycjom i zwyczajom
polskiej floty wojennej.
P
o raz kolejny w Grudziądzu spo−
tkały się dzieci i młodzież w wie−
ku od 7 do16 lat, którzy realizują
swoje zainteresowania artystyczne
w wojskowych ośrodkach kultury na te−
renie całego kraju. Festiwal wpisał się
już na stałe w kalendarz imprez kultu−
ralnych województwa kujawsko−po−
morskiego. Honorowy Patronat nad
Festiwalem objął marszałek wojewódz−
twa kujawsko−pomorskiego Piotr Cał−
becki i prezydent Grudziądza Robert
Malinowski. Organizatorami Festiwa−
lu byli: Departament Wychowania
i Promocji Obronności MON, Dom
Żołnierza Polskiego i Klub Garnizono−
wy w Grudziądzu.
Festiwal rozpoczął się 7 czerwca
mszą polową celebrowaną przez księdza
ppłk. Piotra Gibasiewicza, kapelana Gar−
nizonu Grudziądz. Uczestniczyli w niej
mieszkańcy miasta, żołnierze i wyko−
nawcy festiwalu. Artystyczną oprawę
liturgii tej uroczystej mszy przygotował
chór Reprezentacyjnego Ze−
społu Artystycznego Wojska
Polskiego pod batutą Piotra
Racewicza.
Na scenach Centrum
Kultury „Teatr” i Klubu
Garnizonowego w dniach
8 i 9 czerwca wystąpiło 486
młodych wykonawców –
laureatów przeglądów ama−
torskiej twórczości dzieci
i młodzieży organizowa−
nych przez dowództwa ro−
w hymnie polskim”. Patronat nad kon−
kursem objął dyrektor Muzeum Hymnu
Narodowego. W uroczystym otwarciu
wystawy wzięli udział przedstawiciele
władz lokalnych i samorządowych wo−
jewództwa pomorskiego.
dzajów sił zbrojnych i okręgów wojsko−
wych w: Choszcznie, Wędrzynie,
Skwierzynie, Ustce i Warszawie. Dzia−
łania artystyczne i plastyczne, koncerty,
festyny promowały treści patriotyczne,
tematykę wojskową i gościnne dla fe−
stiwalowych spotkań województwo ku−
jawsko−pomorskie. Działania te były
9 czerwca w godzinach popołudnio−
wych ulicami Grudziądza przemaszero−
wał barwny korowód uczestników Fe−
stiwalu, prowadzony przez Orkiestrę
Reprezentacyjną Marynarki Wojennej
w Gdyni i pojazdy wojskowe. Orkiestra
pod dyrekcją kmdr. por. Macieja Budziń−
skiego zaprezentowała się mieszkańcom
miasta w pokazie musztry paradnej na
Placu 23 Stycznia i w koncercie w Cen−
ważnym elementem święta artystyczne−
go młodzieży reprezentującej wojskowe
ośrodki kultury.
W dniu 8 czerwca goście Festiwa−
lu: chór Reprezentacyjnego Zespołu Ar−
tystycznego Wojska Polskiego i zespół
wokalny Klubu Marynarki Wojennej
„Riwiera” w Gdyni uświetnili swoimi
koncertami w Muzeum Hymnu Narodo−
wego w Będominie obchody 210. rocz−
nicy powstania hymnu narodowego.
Tam też odbył się wernisaż prac laure−
atów konkursu plastycznego nt. „Boha−
terowie i wydarzenia historyczne
trum Kultury „Teatr”. Pełnymi dynami−
zmu i kunsztu artystycznego występa−
mi zachwyciła publiczność oraz uczest−
ników imprezy.
J. Wojtaś−Zapora, Pod biało−czerwoną banderą
W Centrum Kultury „Teatr” prezen−
towane były wystawy przygotowane
przez Dom Żołnierza Polskiego: „Marsz,
marsz Dąbrowski... Opowieść o hymnie
narodowym” i „Dzieci Iraku” (fotogra−
fie kpt. Pawła Dziadkiewicza i mjr. Sta−
nisława Smoły wykonane podczas mi−
sji stabilizacyjnej w Iraku), zaś w Klu−
bie Garnizonowym oglądano wystawę
fotografii Mariana Kluczyńskiego, Hen−
ryka Nagrodzkiego, Krzysztofa Bucia
i Jacka Dworakowskiego z Gdyni pt.
„Ludzie, morze, okręty”.
Podczas Festiwalu ogłoszono wyni−
ki konkursu plastycznego nt. „Historia
i współczesność Marynarki Wojennej”.
Wystawa prac prezentowana była w Cen−
trum Kultury „Teatr”. Laureaci konkur−
su wzięli udział w warsztatach plastycz−
nych pod kierunkiem Anny Szymanow−
skiej z Klubu Śląskiego Okręgu Wojsko−
wego we Wrocławiu oraz Jerzego Trym−
bulskiego z Klubu Garnizonowego
w Leźnicy Wielkiej. Efektem warsztatów
był m.in. pokaz strojów pirackich i ma−
kiety okrętu festiwalowego „ORP Gru−
dziądz” na Pikniku Morskim, zorganizo−
wanym przez grudziądzki Klub Garnizo−
nowy i Wojskowe Koło PTTK, w fosie
osiemnastowiecznej Twierdzy Gru−
dziądz. Tam też odbył się chrzest morski
uczestników festiwalu, którego ozdobą
był orszak Neptuna przygotowany przez
Klub Garnizonowy w Świnoujściu. Ze−
spół wokalny Klubu Marynarki Wojen−
nej „Riwiera” śpiewem i tańcem opowia−
dał uczestnikom o morskich legendach
i tradycjach. Swoją sprawność mary−
narską uczestnicy Festiwalu sprawdzali
na torze przeszkód.
dzie Głównej Żandarmerii Wojskowej,
Urzędowi Miasta Grudziądza, Dyrekcji
Muzeum Narodowego w Gdańsku, Dy−
rekcji Muzeum Hymnu Narodowego
w Będominie, Dyrekcji Muzeum Woj−
Koncert galowy, a właściwie rejs fe−
stiwalowym okrętem „ORP Grudziądz”
w dniu 10 czerwca zaszczycili swoją
obecnością m.in.: wiceprzewodnicząca
sejmowej Komisji Obrony Narodowej
poseł Jadwiga Zakrzewska, przedstawi−
ciel marszałka województwa kujawsko−
pomorskiego Ryszard Żuchowski, prezy−
dent Grudziądza Robert Malinowski, wi−
ceprezydent Grudziądza Mariola Soko−
łowska.
Organizatorzy Festiwalu serdecznie
dziękują władzom samorządowym wo−
jewództwa Kujawsko−Pomorskiego,
Dowódcy Marynarki Wojennej, Komen−
ska Polskiego, Dyrekcji Reprezentacyj−
nego Zespołu Artystycznego Wojska
Polskiego, Dyrekcji Muzeum Marynar−
ki Wojennej w Gdyni, Komendzie Wo−
jewódzkiej Policji w Bydgoszczy, Do−
wództwu Garnizonu Grudziądz, Dyrek−
cji Ośrodka Telewizji Polskiej w Byd−
goszczy, redakcjom rozgłośni radio−
wych i dzienników regionalnych, orga−
nizacjom pozarządowym, związkom
kombatanckim – za pomoc w przygoto−
waniu i przeprowadzeniu oraz promocji
IX Festiwalu Twórczości Dziecięcej
Wojska Polskiego Grudziądz 2007.
Fot. Archiwum DŻP
ppłk dr Paweł Żarkowski
XII OLIMPIADA WIEDZY
OBYWATELSKIEJ
DLA ŻOŁNIERZY ZASADNICZEJ
SŁUŻBY WOJSKOWEJ
W dniach 19–22 czerwca 2007 r. odbył się Finał
XII Olimpiady Wiedzy Obywatelskiej dla żołnierzy
zasadniczej służby wojskowej. Tegoroczny finał
miał miejsce w Ośrodku Szkolenia Sił Powietrznych
w Kiekrzu pod Poznaniem. Organizatorem
Olimpiady był Departament Wychowania
i Promocji Obronności MON, przy współudziale
Dowództwa Wojsk Lądowych oraz Centrum
Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu.
Uczestnicy olimpiady podczas testu pisemnego. Fot. Piotr Szafarski
Komisja konkursowa ze zwycięzcami. Fot. Piotr Szafarski
Z
godnie z regulaminem – XII
edycja Olimpiady Wiedzy Oby−
watelskiej, organizowanej dla
żołnierzy zasadniczej służby wojsko−
wej, miała na celu:
♦ kształtowanie w środowisku patrio−
tycznych postaw żołnierza – oby−
watela – obrońcy Ojczyzny;
♦ uświadomienie roli wojska w demo−
kratycznym i solidarnym państwie
prawa;
♦ ukazanie istoty partnerskiego współ−
działania w ramach Sojuszu Północ−
noatlantyckiego i Unii Europejskiej;
♦ kultywowanie chlubnych tradycji
orężnych Wojska Polskiego;
♦ motywowanie żołnierzy do wzbo−
gacania wiedzy w zakresie kształ−
cenia obywatelskiego;
♦
promowanie obronności wśród żoł−
nierzy zasadniczej służby wojsko−
wej;
♦ stwarzanie naturalnych warunków
do wyłaniania liderów w społecz−
ności żołnierskiej.
Tematyka Olimpiady obejmowała
wiedzę dotyczącą zarówno symboliki
narodowej i wojskowej, historii oręża
polskiego, praw i powinności obywa−
telskich żołnierzy, jak również zasad
funkcjonowania Unii Europejskiej oraz
Sojuszu Północnoatlantyckiego.
Eliminacjami do Olimpiady zostali
objęci wszyscy żołnierze zasadniczej
służby wojskowej. W wyniku przepro−
wadzonych eliminacji, odbywających
się w formie testu pisemnego oraz
sprawdzianu ustnego – począwszy od
P. Żarkowski, Finał XII Olimpiady Wiedzy Obywatelskiej
szczebla pododdziału do rodzaju sił
zbrojnych włącznie, do finału centralne−
go zostało zakwalifikowanych 17 naj−
lepszych żołnierzy, reprezentujących
wszystkie rodzaje Sił Zbrojnych RP.
Uczestnikami finału XII Olimpiady
byli: szer. Bartłomiej Kamecki, szer.
Mateusz Błąkała, szer. Michał Koniec−
ki, szer. Paweł Januszek, szer. Michał
Hryniuk, szer. Radosław Szurgut, szer.
Filip Nuckowski, szer. Daniel Dudała,
mar. Jakub Mrzygłocki, mar. Artur Ma−
mysz, mar. Piotr Bidziński, mar. Jaro−
sław Gołkowski, szer. Paweł Zyszczak,
szer. Jarosław Bronka, szer. Bartłomiej
Czerwonka, szer. Grzegorz Górka i szer.
Robert Sadło. W dniu 20 czerwca zo−
stali oni poddani testowi pisemnemu, na
podstawie którego do części ustnej
Olimpiady zostało zakwalifikowanych
trzech finalistów, którzy uzyskali naj−
większą liczbę punktów. Do etapu
ustnego, który odbył się dnia 21
czerwca, przeszli: szer. Radosław
Szurgut, mar. Jakub Mrzygłocki
i szer. Grzegorz Górka.
Po zaciętej rywalizacji w czę−
ści ustnej, w której każdy z finali−
stów wykazał się bardzo wszech−
stronną wiedzą, zwycięzcą XII
Olimpiady Wiedzy Obywatelskiej
został reprezentant 6. Brygady De−
santowo−Szturmowej z Krakowa,
szer. Grzegorz Górka.
Nad poprawnym przebiegiem ca−
łości przedsięwzięcia oraz oceną
wystąpień uczestników czuwała komisja
kwalifikacyjna, składająca się z przedsta−
wicieli Departamentu Wychowania i Pro−
mocji Obronności MON oraz Domu Żoł−
nierza Polskiego.
Wszyscy uczestnicy olimpiady zostali
uhonorowani nagrodami rzeczowymi
ufundowanymi przez Ministra Obrony
Narodowej. Program finału XII Olimpia−
dy Wiedzy obywatelskiej zawierał, obok
części oficjalnej, także bogaty zestaw
przedsięwzięć kulturalno−oświatowych.
Były to m.in. podróże turystyczno−histo−
ryczne po Ziemi Wielkopolskiej. Zwie−
dzano siedziby rodów Raczyńskich
w Rogalinie oraz Działyńskich w Kórni−
ku, zabytki Poznania oraz Muzeum Bro−
ni Pancernej w Centrum Szkolenia Wojsk
Lądowych w Poznaniu. Atrakcją dla żoł−
nierzy był także malowniczy rejs statkiem
wycieczkowym po rzece Warcie.
Finaliści Olimpiady: szer.
Grzegorz Górka, szer. Radosław
Szurgut, mar. Jakub Mrzygłocki.
Fot. Piotr Szafarski
Marta Radzimska
Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej
LEX ET PATRIA
Łapią złodziei, ujawniają korupcję, zwracają cenne
znaleziska – tacy żołnierze w ubiegłym roku
wyznaczali standardy prawne i moralne w naszej
armii. Kto pójdzie w ich ślady teraz? Właśnie rusza
druga edycja konkursu, w którym Siły Zbrojne
nagradzają najbardziej praworządnych żołnierzy.
D
ziałalność Żandarmerii Woj−
skowej polegająca na informo−
waniu o patologicznych zjawi−
skach w Wojsku Polskim jest rzetelnie
realizowana. Jednakże nie dość wystar−
czająco są podkreślane chlubne przykła−
dy praworządnych jednostek. Tymcza−
sem Wojsko Polskie, które od lat cieszy
się jednym z najwyższych wskaźników
zaufania społecznego, zasługuje na to,
aby pamiętano także o tych, którzy przy−
czyniają się do utrzymania tak wysokie−
go kapitału zaufania Polaków do mun−
duru. Formacja zapragnęła zatem nadać
zasłużoną rangę tym jakże mobilizują−
cym wszystkich żołnierzy wzorowym
postawom. Stąd też pomysł, aby wydo−
być na światło dzienne wielu bezimien−
nych bohaterów praworządności. Po
sukcesie ubiegłorocznej edycji – pierw−
szej w historii – nie było wątpliwości,
że przedsięwzięcie „Lex et Patria” bę−
dzie kontynuowane.
Głównym celem „Lex et Patria” jest
promowanie działań zmierzających do
zmniejszenia przestępczości w wojsku.
Temu służyć ma wyłonienie najbardziej
praworządnej jednostki wojskowej Sił
Zbrojnych RP, skutecznie zwalczającej
przestępczość i patologie społeczne,
nagrodzenie dowódców, którzy sku−
tecznymi działaniami przyczynili się do
zmniejszenia przestępczości w podle−
głych jednostkach. I wreszcie: wyróż−
nienie żołnierzy, którzy ze względu na
szczególne działania lub osiągnięcia
przyczynili się do zmniejszenia, ogra−
niczenia, wykrycia zjawisk lub przy−
padków przestępstwa.
Kandydatury jednostek zgłaszają
oddziały terenowe Żandarmerii Woj−
skowej, zgłoszenia do konkursu mogą
także przesyłać samodzielne bataliony,
dywizjony, pułki, brygady, flotylle
z całych Sił Zbrojnych. Spośród zgło−
szeń, Kapituła Konkursu wybiera trzy
jednostki, które w przeliczeniu na 100
żołnierzy osiągnęły w poprzednim roku
najmniejszy wskaźnik w liczbie wsz−
czynanych spraw karnych. Pod uwagę
będzie brany także charakter prowadzo−
nych spraw. Wśród kryteriów znalazły
Gen. bryg. Ireneusz Bartniak, dowódca 25. Brygady Kawalerii Powietrznej z Toma−
szowa Mazowieckiego odebrał nagrodę dla najbardziej praworządnej jednostki Wojsk
Lądowych roku 2005. Fot. Archiwum KGŻW
się dane jednostki o liczbie m.in. spraw−
ców przestępstw i wykroczeń, zatrzy−
manych praw jazdy i dowodów rejestra−
cyjnych, sprawców przestępstw popeł−
nionych pod wpływem alkoholu czy
sprawców przewinień dyscyplinarnych.
Zwycięzcami w I edycji konkursu „Lex
et Patria” w kategorii jednostki wojsko−
we zostali:
♦ Wojska Lądowe – 25. Brygada Ka−
walerii Powietrznej z Tomaszowa
Mazowieckiego,
♦ Siły Powietrzne – 5. Batalion Ra−
diotechniczny w Zgierzu,
♦ Marynarka Wojenna – 11. Pułk
Łączności w Wejherowie,
♦ Dowództwo Garnizonu Warszawa
– 15. Brygada Wsparcia Dowodze−
nia z Sieradza.
O ile o wyróżnieniu jednostek decy−
dują przede wszystkim liczby, o tyle
w przypadku indywidualnych laureatów
regulamin „Lex et Patria” daje Kapitule
możliwość jednostkowej analizy każ−
dego kandydata. Oto przykłady zwyczaj−
nych−niezwyczajnych z ubiegłorocz−
nego, pierwszego w historii finału kon−
kursu.
Płk Piotr Kaszuba – szef Wojewódz−
kiego Sztabu Wojskowego w Gdańsku –
wyróżniony został za wykrycie przyj−
mowania korzyści majątkowych przez
jednego ze starszych oficerów Wojsko−
wej Komendy Uzupełnień w Wejhero−
wie.
Prawdziwym bohaterem okazał się
plut. Krzysztof Biłas z 16. Batalionu Re−
montowego w Elblągu, który poza
M. Radzimska, Lex et Patria
Bohaterzy praworządności: od lewej – szer. ndt. Marcin Gomułka, plut. Krzysztof
Biłas i płk Piotr Kaszuba przyjmują gratulacje od dyrektora Departamentu Wycho−
wania i Promocji Obronności MON Krzysztofa Sikory. Fot. Archiwum KGŻW
służbą zatrzymał, obezwładnił i przeka−
zał policji przyłapanego na gorącym
uczynku w elbląskim supermarkecie
agresywnego złodzieja.
Trzecim wyróżnionym był szer. ndt.
Marcin Gomułka z 10. Pułku Samocho−
dowego w Warszawie, który na terenie
obiektu przy al. Niepodległości 218,
mieszczącego kierownicze instytucje
Ministerstwa Obrony Narodowej, zna−
lazł dużą sumę dewiz. Pieniądze, jak się
okazało, zgubił żołnierz zawodowy
pełniący służbę w misji zagranicznej.
Całą znalezioną kwotę żołnierz przeka−
zał oficerowi dyżurnemu.
Pierwsza w historii gala finałowa
organizowanego przez Komendę
Główną Żandarmerii Wojskowej kon−
kursu „Lex et Patria” w Centralnej Bi−
bliotece Wojskowej to już historia.
Mamy nadzieję, że przykład zwycięz−
ców spowoduje odrodzenie mody na
zapomniane niekiedy cnoty, jak przy−
zwoitość, uczciwość, bezinteresow−
ność, bezkompromisowość, a obojęt−
ność i tolerancja wobec patologii sta−
nie się czymś nieprzyzwoitym. I tak się
powoli dzieje. Pozytywna rywalizacja
w „Lex et Patria” przyczynia się do
wzmocnienia poszanowania prawa
w naszej armii.
Przed nami II edycja. W tym roku
współorganizatorami konkursu obok
Komendy Głównej ŻW są także Depar−
tament Wychowania i Promocji Obron−
ności MON oraz Stowarzyszenie ŻW
„Żandarm”. Rozstrzygnięcie już w paź−
dzierniku.
FORUM: OPINIE ♦ POLEMIKI
ppłk dr Grzegorz Ciechanowski
12. Szczecińska Dywizja Zmechanizowana
POSŁUGA KAPELANÓW
W OPERACJACH
POKOJOWYCH
Powtórne powołanie Ordynariatu Polowego
Wojska Polskiego w styczniu 1991 r. przywróciło,
trwającą przez stulecia, chlubną tradycję posługi
kapelanów w wojsku. Objęci nią zostali również
żołnierze uczestniczący w operacjach pokojowych.
N
ie sposób opisać wszystkich
dotąd zebranych doświadczeń.
Jednak warto przypomnieć
pracę tych, którzy rozpoczynali swoją
działalność w poszczególnych kontyn−
gentach.
W Syrii
Praca duszpasterstwa wojskowego
w misjach pokojowych rozpoczęła się
w Polskim Kontyngencie Wojskowym
UNDOF1 na wzgórzach Golan. W dniu
1 czerwca 1991 r. działalność tę zaini−
cjował ksiądz kpt. Marek Major. Co−
dzienna posługa księdza polegała, jak
on sam twierdził, na nieustannym prze−
bywaniu wśród żołnierzy. Co tydzień
– w soboty i niedziele – odprawiał dwie
msze święte. Przedtem organizował
spowiedź.
1
United Nations Disengagement Observer Force.
Ksiądz kpt. M. Major ukończył stu−
dia w Jerozolimie. Biblista, zafascyno−
wany Bliskim Wschodem, szczególnie
zaś Ziemią Świętą, organizował dla
żołnierzy liczne wycieczki do Damasz−
ku, Jerozolimy i innych miejsc znanych
z historii chrześcijaństwa.
Kapelani wraz z żołnierzami biorą
udział w patrolach prowadzących ścież−
kami wśród gór, często w temperatu−
o
rze 60 C. Takie wspólne działanie to
dobra okazja do wzajemnego poznania
się, zrozumienia warunków, w jakich
żołnierze pełnią służbę i wykonują swo−
je powinności.
Bliskość kapelana z żołnierzami,
często w ekstremalnych warunkach
służby pełnionej na wzgórzach Golan,
w odosobnionych, rozrzuconych w stre−
fie buforowej posterunkach, z jedynie
kilkuosobowymi załogami, owocuje
ożywieniem praktyk religijnych.
G. Ciechanowski, Posługa kapelanów w operacjach pokojowych
W każdy niedzielny wieczór namiot klubu żołnierskiego w Sharanie staje się małą
kaplicą. Fot. Wojciech Majeran
W Libanie
Pierwszym kapelanem polskiego
batalionu logistycznego POLLOG sił
UNIFIL2 w Południowym Libanie został
w kwietniu 1994 r. ks. mjr Krzysztof
Majsterek. Do jego obowiązków nale−
żało m.in. odprawianie mszy niedziel−
nych w szpitalu UNIFIL prowadzonym
przez Polaków od 1992 r. i w Zgrupo−
waniu Wojsk Inżynieryjnych (PO−
LENGCOY). Służąc na Ziemi Świętej
ks. mjr K. Majsterek organizował week−
endowe pielgrzymki żołnierzy do histo−
rycznych miejsc związanych z religią
chrześcijańską. Odwiedzano Galileę,
Górę Tabor, Nazaret, Betlejem, Jerozo−
limę.
Ważnym wydarzeniem było ufun−
dowanie przez żołnierzy i wmurowa−
nie w dniu 18 sierpnia 1997 r. tablicy
pamiątkowej w kościele „Santa” z na−
pisem Duszę dla Boga, Życie dla Oj−
czyzny, Honor dla Siebie wykonanym
w trzech językach: arabskim, angiel−
skim i polskim na pamiątkę wizyty pa−
pieża Jana Pawła II w Libanie. Polscy
żołnierze z sił pokojowych modlili się
2
United Nations Inetrim Force in Lebanon.
razem z Ojcem Świętym Janem Paw−
łem II w Damaszku i w Quneitrze pod−
czas Jego pielgrzymki do Syrii (6 i 7
maja 2001 r.). Ofiarowali tam Ojcu
Świętemu krzyż sporządzony z odłam−
ków pocisków wystrzelonych podczas
wojny izraelsko−arabskiej. Pielgrzymi
w Quneitrze wiedzieli, że nasi żołnie−
rze są rodakami Papieża – pozdrawiali
ich niezwykle serdecznie.
W Kambodży
Kolejny kontyngent logistyczny wy−
słano w maju 1994 r., wraz z obserwa−
torami wojskowymi, z misją UNTAC 3
do Kambodży. Przybyłych ulokowano
w tzw. obozie przejściowym (Transit
Camp). Żołnierze wszystkich stopni spa−
li w budynkach przypominających be−
tonowe stodoły. W każdym pomieszcze−
niu znajdowało się ok. 30 piętrowych,
drewnianych łóżek. Równie prymityw−
ne warunki panowały w pozbawionych
kanalizacji toaletach i umywalniach,
przy wilgotności powietrza sięgającej
ponad 90%.
3
United Nations Transitional Authority in Cam−
bodia.
Forum: Opinie ♦ Polemiki
Żołnierzy w Transit Camp pozosta−
wiono samym sobie. Dodzwonić się do
kraju było bardzo trudno, a poczta
z obozu nie wychodziła. Docierały je−
dynie listy z Polski. Z żołnierzami nie
wysłano psychologów, nie zapewnio−
no żadnej bazy kulturalno−oświatowej.
Byli najgorzej opłacanym kontyngen−
tem w misji UNTAC.
W tak trudnej sytuacji swą du−
chową misję realizował kapelan ks.
kpt. Jerzy Niedbała, który wraz z ostat−
nią grupą przybył do Kambodży.
Uczestniczył w pierwszej mszy świę−
tej, która pięć dni później została od−
prawiona specjalnie dla polskich żoł−
nierzy w kaplicy kontyngentu francu−
skiego przez kapelana tej jednostki,
Polaka z pochodzenia, ks. Ryszarda
Kalkę. W kolejne dni ks. kpt. Jerzy
Niedbała spotykał się z wieloma żoł−
nierzami, szczególnie tymi, którzy szu−
kali wewnętrznego wsparcia. W ko−
lejną niedzielę, ostatnią spędzaną
w Transit Camp przed wyjazdem pod−
oddziałów na placówki, już osobiście
celebrował nabożeństwo. Później jego
praca polegała m.in. na odwiedzaniu
samodzielnych kompanii logistycz−
nych rozrzuconych na terytorium tego
kraju.
W byłej Jugosławii
Od kwietnia 1992 r. do maja 1995 r.
na terenie serbskich enklaw w Repu−
blice Chorwacji pełnił swoją misję
mandatową polski batalion operacyjny
oraz obserwatorzy wojskowi wchodzą−
cy w skład sił UNPROFOR4, a następ−
4
United Nations Protection Force.
nie sił UNCRO5. W latach 1992–1995
pełniło w nim służbę ponad 4500 żoł−
nierzy. Wobec fiaska misji kierowa−
nych tam przez ONZ, do akcji włączy−
ło się NATO. Utworzono Siły Imple−
mentacyjne – IFOR6, w skład których
wszedł 16. Batalion Powietrzno−Desan−
towy (bdsz) 6. Brygady Desantowo−
−Szturmowej. Była to pierwsza etato−
wa jednostka WP użyta w operacji
pokojowej. Do struktury batalionu do−
dano ponadetatowe stanowiska, m.in.
kapelana.
Siły IFOR po roku działań przemia−
nowane zostały na Siły Stabilizujące
(SFOR). Polskę reprezentował m.in.
16. bdsz. Od 2004 r. zredukowany pol−
ski kontyngent wchodzi w skład sił
EUFOR, ponieważ Unia Europejska
przejęła odpowiedzialność za utrzyma−
nie bezpieczeństwa i stabilizacji w tym
rejonie.
Z pierwszymi miesiącami pobytu
żołnierzy w Jugosławii wiąże się histo−
ria krzyża, znalezionego przez polskich
saperów I zmiany UNPROFOR w ru−
inach zniszczonego podczas działań
wojennych kościoła. Ocalał jedynie
przestrzelony kilkakrotnie korpus
Chrystusa. Żołnierze dorobili krzyż,
na którym umieścili postać Chrystusa
i zawiesili w kaplicy w Slunju, gdzie
mieściła się siedziba batalionu. Krzyż
poświęcił kapelan ks. ppłk Krzysztof
5
Na mocy rezolucji nr 982 z 31 marca 1995 r.
Rada Bezpieczeństwa NZ zadecydowała o re−
strukturyzacji UNPROFOR, zastępując tę misję
m.in. misją Operacja Organizacji Narodów Zjed−
noczonych Przywrócenia Zaufania w Chorwacji
(UNCRO).
6
Implementation Force
G. Ciechanowski, Posługa kapelanów w operacjach pokojowych
Karpiński – kapelan I zmiany UNPRO−
FOR. Po zakończeniu misji ks. ppłk
Augustyn Rosły7 przywiózł krzyż do
Katedry Polowej WP.
Od 1992 r. kapelani towarzyszyli
polskim żołnierzom i policjantom w ich
służbie na Bałkanach. Aktywnie poma−
gali w niesieniu pomocy ludności do−
tkniętej dramatem wojny. Caritas Ordy−
nariatu Polowego od 1996 r. przekazy−
wała do Sarajewa żywność, lekarstwa
i odzież. Pomoc zawsze była rozdziela−
na pomiędzy Serbów, Chorwatów i Bo−
śniaków. Trafiała do przedszkoli, szkół,
szpitali, ośrodków zdrowia, organizacji
humanitarnych i bezpośrednio do rodzin.
Również sami żołnierze razem z kape−
lanami prowadzili aktywną działalność
charytatywną, skierowaną do miejsco−
wej ludności muzułmańskich uchodź−
ców z Bośni.
Konflikt chorwacko−serbsko−bo−
śniacki nosił charakter krwawej i bez−
względnej wojny etnicznej. Ginęli głów−
nie cywile. Służba w szeregach sił
pokojowych w takich warunkach wyma−
gała niezwykłej odwagi i odpowiedzial−
ności. Wielkie znaczenie w sytuacjach
ekstremalnych napięć i stresów miała dla
żołnierzy obecność kapelana, który pod−
trzymywał na duchu, dodawał otuchy,
wzmacniał moralnie. Prowadząc „stan−
dardową” pracę duszpasterską, odwie−
dzał również rannych i chorych żołnie−
rzy w szpitalu polowym.
W Kosowie
Kontyngent będący częścią sił
KFOR8 tworzyli żołnierze 18. Batalio−
7
www.katedrapolowa.pl/kalendarium.php?id=241
Kosovo Force.
8
nu Desantowo−Szturmowego (bdsz)
z Bielska−Białej, później żołnierze Pol−
sko−Ukraińskiego Batalionu Sił Poko−
jowych. Obszar Kosowa jest wyjątko−
wo skomplikowany pod względem
historycznym, narodowościowym i wy−
znaniowym. Kapelani utrzymują bliski
kontakt z żołnierzami, razem z nimi
uczestniczą w patrolach czy konwojach.
Wspólnie organizują i niosą pomoc hu−
manitarną dla miejscowej ludności. Sta−
nowią duchowe wsparcie żołnierzy,
którzy postrzegają kapelanów również
jako towarzyszy służby.
Wielki wpływ na ukształtowanie ta−
kiego „aktywnego” typu kapelana dzia−
łającego ramię w ramię z żołnierzami
miał ks. mjr Marek Strzelecki, pierwszy
polski kapelan w Kosowie. Tu, podob−
nie jak w Bośni, żołnierze zajmują się
rozdziałem pomocy humanitarnej do−
starczanej m.in. przez Caritas Ordyna−
riatu Polowego dla ludności dotkniętej
tragedią wojny.
W operacji Enduring
Freedom
W 2002 r. wraz z żołnierzami wyje−
chał do Afganistanu polski kapelan, mjr
Augustyn Rosły. Był on jedynym kato−
lickim duchownym w całym rejonie
ogromnej bazy Bagram, gdzie służbę
pełnili Polacy. Swoją posługą duszpa−
sterską objął żołnierzy innych narodo−
wości, łącznie z personelem i pacjenta−
mi amerykańskiego szpitala polowego.
Do specjalnych zadań kapelana,
charakterystycznych dla afgańskiej
misji, należy sprawowanie opieki du−
chowej nad żołnierzami innych wyznań
oraz codzienne pełnienie posługi dusz−
pasterskiej w kaplicy żołnierzy amery−
kańskich. Wszyscy żołnierze stacjonu−
jący w bazie przez całą dobę mają moż−
liwość bezpośredniego kontaktowania
się z kapelanem.
Od 10 lipca 2002 r. do września
2003 r. w skład Polskiego Kontyngen−
tu Wojskowego Sił Sojuszniczych na
Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim
wchodził polski okręt wojenny „Kontr−
admirał Xawery Czernicki”. Wraz
z członkami etatowej załogi na okręt za−
mustrowano kolejno dwóch kapelanów
Marynarki Wojennej.
W Międzynarodowych Siłach Stabi−
lizacyjnych w Republice Iraku Polscy
żołnierze, w liczbie 2366, stanowili ok.
30% składu Wielonarodowej Dywizji
w I zmianie stacjonującej w środkowo−
południowej strefie stabilizacyjnej Iraku.
Wśród nich posługę duszpasterską peł−
nili m.in.: ks. mjr Wiesław Okoń (Al.
Kut), ks. ppłk Piotr Majka (Al. Hillah
i Babilon) i ks. ppłk Mariusz Stolarczyk
(Karbala). W Camp Babilon polscy księ−
ża wojskowi odziedziczyli po amerykań−
skich kolegach kaplicę. Na Eucharystię
sprawowaną przez polskich kapelanów
przychodzili wówczas nie tylko Polacy,
ale także żołnierze filipińscy, hiszpańscy,
salwadorscy, hondurascy, hinduscy, ukra−
ińscy, litewscy czy słowaccy.
***
Istotę służby kapelana, jak wszę−
dzie, stanowi ewangelizacja i posługa
sakramentalna. Kapelan nie może po−
zostać obojętny na problemy ludzi swo−
jego oddziału oraz miejscowej ludno−
ści, której wraz z żołnierzami zapew−
nia spokojną egzystencję i możliwości
odbudowy życia materialnego i ducho−
wego. Każda misja pokojowa niesie
swoje, również duchowe wyzwania.
Stąd też kapelani służący w poszcze−
gólnych kontyngentach nie posługiwali
się sztywno przyjętym szablonem dzia−
łania. Lokalne warunki wymagały od
nich bowiem elastyczności i umiejęt−
ności dostosowania się do konkretnej
rzeczywistości, umiejętności odpowie−
dzi na czasami niezwykle trudne pyta−
nia. Na co dzień wspomagali ducho−
wo niosących pokój, ci ofiarowali im
w zamian swoje zaufanie. Kto wie, czy
nie najważniejszą żołnierską cnotę.
Bibliografia:
Głódź L. S., Duszpasterstwo…, http://ktk.uwb.edu.pl/wystapienia/14.htm.
Głódź L. S., Modliłem się o pokój na tej ziemi i w sercach żołnierzy, Nasza Służba
2003, nr 16, s. 3–4.
Jaworski Z., Kronika diecezji wojskowej, Bahrajn, Nasza Służba 2003, nr 2,
s. 14.
Kępa Z., Bagram, Nasza Służba, 2003, nr 4, s. 15.
Knasiak G., Pod cedrami Libanu, Wiarus 1997, nr 20, s. 4.
Kuziel D., Dla ludzi jest ustanowiony, Polska Zbrojna 1991, nr 165, s. 4.
Łukaszewski S., Silniejsi duchem, Polska Zbrojna 1994, nr 246, s. 1.
Niedbała J., Parafia jak pół Polski, Nasza Służba 1992, nr 18, s. 6.
ppłk Zbigniew Czarnota
8. Baza Lotnicza, Kraków-Balice
UDZIAŁ KRAKOWSKICH
LOTNIKÓW WOJSKOWYCH
W MIĘDZYNARODOWEJ POMOCY
HUMANITARNEJ
Od szybkości dostarczenia pomocy humanitarnej
często zależy życie i zdrowie tysięcy osób.
Wykorzystuje się do tego lotnictwo, spełniające
kryterium szybkiego i względnie pojemnego
środka transportu. Polskie społeczeństwo od lat
włącza się w podobną pomoc.
P
rawie natychmiastowy przekaz
informacyjny o tragicznych wyda−
rzeniach, klęskach żywiołowych
czy wojennych zniszczeniach możliwy
dzięki szerokiej dostępności mediów,
umożliwia szybką reakcję na podobne
wydarzenia. Ludzi dobrej woli z całego
świata łączy chęć udzielenia pomocy po−
szkodowanym.
Sposoby i zakres udzielania pomo−
cy humanitarnej są zawarte w oficjal−
nych dokumentach rządowych, a także
programach instytucji pozarządowych.
Partycypowanie Polski w udzielaniu
pomocy humanitarnej wypływa także
z ratyfikowanych dokumentów ONZ,
a od niedawna również UE. Ogólne za−
łożenia pomocy określono w przyjętej
na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu
21 października 2003 r. „Strategii Pol−
skiej Współpracy na Rzecz Rozwoju”.
W punkcie 3.2.4 „Strategii…” zapisano:
W imię solidarności międzynarodowej
Polska będzie udzielała pomocy huma−
nitarnej krajom dotkniętym klęskami
żywiołowymi, anomaliami pogodowymi,
konfliktami zbrojnymi oraz migracjami
uchodźców.
Organizowanie międzynarodowej
pomocy humanitarnej ma również
w swoich programach wiele działają−
cych w Polsce pozarządowych organi−
zacji. Do najważniejszych z nich należą:
Polski Czerwony Krzyż, kościoły i związ−
ki wyznaniowe, Caritas Polska, Polska
Akcja Humanitarna, Organizacja „Leka−
rze Bez Granic”, ZHP, ZHR. Wszystkie
te organizacje (w różnym stopniu) korzy−
stały i nadal korzystają z pomocy pań−
stwa w przesyłaniu darów w miejsca,
gdzie są oczekiwane. Rząd Rzeczypo−
spolitej Polskiej wykorzystuje do trans−
portu głównie wojskowe samoloty trans−
portowe z 36. specjalnego pułku lotnic−
twa transportowego i 13. krakowskiej
eskadry lotnictwa transportowego.
Ze względu na to, że będące na wy−
posażeniu 36. splt samoloty są wykorzy−
stywane do zabezpieczenia przewozu
przedstawicieli najwyższych władz pań−
stwowych, główna część zadań w oma−
wianym zakresie spadała na 13. pułk lot−
nictwa transportowego w Krakowie
Balicach, a obecnie na 13. eltr. To na
ich dokonaniach chciałbym się skupić.
Opracowanie niniejsze obejmuje okres
od pierwszych lotów humanitarnych
w 1975 r. aż do końca 2005 r. i nie jest
dokładnym rejestrem wszystkich odby−
tych lotów, a jedynie opisuje ich specy−
fikę i wysiłek ludzki z nimi związany.
13. pułk lotnictwa
transportowego
Pułk powstał w 1963 r. (do 1967 r.
jako 55. pułk lotnictwa transportowe−
go) i stacjonował na lotnisku w pod−
krakowskich Balicach. Od początku
istnienia do jego głównych zadań nale−
żało szkolenie spadochronowe oraz
transport sprzętu wojskowego na po−
trzeby wszystkich rodzajów sił zbroj−
nych. Z czasem zadania te rozszerzono
o wykonywanie zadań fotogrametrycz−
nych, szkoleniowych, aż do lotów na
rzecz gospodarki narodowej.
Pierwszy oficjalny lot z pomocą hu−
manitarną wykonany przez załogę 13.
pltr miał miejsce w 1975 r. W grudniu
tego roku w Indiach doszło do silnych
wstrząsów sejsmicznych, które spowo−
dowały zalanie kopalni węgla. Tragedia
ta zastała wielu pracowników kopalni
pod ziemią. Dwa samoloty An−12 prze−
wiozły wysokowydajne pompy niezbęd−
ne do prowadzenia akcji ratowniczej.
Był to w owym czasie jeden z najdłuż−
szych lotów, wykonywanych przez woj−
skowe załogi. Kolejne wyloty miały
miejsce w 1979 r., kiedy krakowskie
załogi przewiozły ok. 100 ton darów do
Jugosławii, wspierając społeczeństwo
po trzęsieniach ziemi.
Na kolejny lot z misją humanitar−
ną załogi czekały aż do 1984 r. Klęska
suszy na terenach Etiopii i Erytrei, po−
wodująca śmierć tysięcy ludzi spowo−
dowała silną reakcję świata. Załogi puł−
ku dostarczały przez okres prawie 2 lat
(1 lot na miesiąc) do Adis−Abeby głów−
nie ładunki żywności i medykamentów.
Przewoziły także zaopatrzenie dla gru−
py polskich śmigłowców tam stacjonu−
jących.
W grudniu 1988 r. na terenie Arme−
nii miało miejsce silne trzęsienie ziemi,
które prawie doszczętnie zniszczyło mia−
sto Leninakan. Tysiące ludzi zostało po−
zbawionych dachu nad głową, odzieży
i żywności. Załogi samolotów An−26
i An−12 wykonały kilka lotów, przewo−
żąc żywność, leki i odzież. W zbiórkę
darów włączyli się także żołnierze i pra−
cownicy cywilni pułku. Jednym z samo−
lotów przewieziono ekipę strażaków−
−ratowników, którzy mieli pomóc w po−
szukiwaniu ludzi pod ruinami budynków.
Położenie i warunki pogodowe na lotni−
sku w Erewaniu były szczególnie trudne
dla naszych samolotów.
Zmiany polityczne w Polsce w 1989 r.
przyniosły również zmiany w zakresie
wykorzystania samolotów pułku do nie−
sienia pomocy humanitarnej. Jednak nie
Z. Czarnota, Udział krakowskich lotników wojskowych w międzynarodowej
Etiopia 1984 r. Fot. ppłk pil. rez. Stanisław Florek
wszędzie podobne zmiany przebiegały
tak spokojnie jak w Polsce. Terenem
walk między siłami rządowymi i opo−
zycji stała się Rumunia. W trudnych
warunkach i w szczególnym czasie (24–
–30 grudnia 1989 r.) pułk wykonał kil−
kanaście lotów, przewożąc na lotnisko
w Bukareszcie leki, środki opatrunko−
we, osocze, szczepionki przeciwtężco−
we i aparaty do przetaczania krwi.
W dniach 18–20 października 1990 r.
samolot An−12, poprzez Moskwę i Ałma−
−Atę przewiózł dar Międzynarodowe−
go Czerwonego Krzyża dla oddziału
Międzynarodowego Czerwonego Pół−
księżyca w Kabulu w Afganistanie
(koce, lekarstwa, środki opatrunkowe,
żywność).
Po trzęsieniu ziemi w Turcji dwa
samoloty An−26, 19 marca 1993 r. wy−
startowały z ładunkiem leków, koców
i środków opatrunkowych do Ankary.
Z podobnym ładunkiem, zabieranym
z Kopenhagi, do miejscowości Erzinkan
poleciała załoga An−12. Grudzień tego
roku przyniósł także zadanie przetrans−
portowania 36 ton leków i środków opa−
trunkowych, przekazanych przez PCK
dla ludności Albanii.
W 1994 r. rząd polski podjął decy−
zję o przekazaniu kilkunastu ton medy−
kamentów dla ludności Rwandy, gdzie
trwała wojna domowa. Pomoc ta wią−
zała się ze znacznym zagrożeniem dla
życia załóg. Dwa samoloty An−26 dwu−
krotnie wykonały loty z niezbędną po−
mocą (także z przekazanymi przez Ca−
ritas Polska lekarstwami i odżywkami
dla dzieci).
Lata kolejne to jeszcze intensyw−
niejsze wykorzystanie załóg krakow−
skiej jednostki do lotów humanitar−
nych. W drugiej połowie 1996 r. Polski
Czerwony Krzyż zebrał 10 ton żywno−
Sudan 2004 r.
ści, leków i środków higienicznych,
a załogi krakowskie zabrały te dary do
Bułgarii i do Wilna.
Wycofanie z użytkowania samolo−
tu An−12 spowodowało, że w latach na−
stępnych główny wysiłek w lotach hu−
manitarnych spadł na załogi An−26.
W roku 1997 ( 25.05.) dwa samoloty
An−26 przewiozły pomoc dla ludności
Iranu po trzęsieniu ziemi. W listopadzie
1998 r. załoga wykonała kilka lotów do
Lwowa, przewożąc zebrane w Polsce
dary (żywność, odzież, środki opatrun−
kowe, detergenty).
Zwieńczeniem lotów humanitarnych
w 13. plt było dostarczenie pomocy dla
albańskich uchodźców w Macedonii
oraz dla ludności Albanii w kwietniu
1999 r.
Zmiany restrukturyzacyjne przepro−
wadzane w Wojsku Polskim objęły rów−
nież krakowski pułk. Z ostatnim dniem
grudnia 2000 r. został rozformowany,
a w jego miejsce utworzono 8. Bazę Lot−
niczą i 13. eskadrę lotnictwa transporto−
wego, która przejęła tradycje i sztandar
pułku.
13. krakowska eskadra
lotnictwa transportowego
Powstanie 13. eskadry jako samo−
dzielnej jednostki postawiło przed nią
wiele nowych zadań organizacyjnych
i szkoleniowych. Przypadło to także
w okresie zmiany pokoleniowej wśród
personelu latającego. Nowe struktury
jednostki spowodowały konieczność
odejścia dużej części doświadczonego
personelu latającego i części kadry służ−
by inżynieryjno−lotniczej. Konieczność
przygotowania się do przyjęcia i wdro−
żenia do eksploatacji w latach 2003–
–2005 nowych samolotów transporto−
wych CASA−295M wymagało od ka−
dry zwiększonego wysiłku.
Oprócz lotów szkoleniowych i ope−
racyjnych realizowano loty w ramach
akcji „Serce”. O większych możliwo−
ściach transportowych eskadry nie zapo−
mnieli przełożeni, wykorzystując je
w 2003 r. do przewozu pomocy humani−
tarnej i ekip ratowników z Państwowej
Straży Pożarnej, którzy pomagali w po−
szukiwaniu rannych po trzęsieniu ziemi
w Algierii. Korzystając z nowych samo−
lotów CASA, ich załogi w 2004 r. wyle−
ciały z pomocą humanitarną do miejsco−
wości Bam i Kerman w Iranie (po trzę−
sieniu ziemi) i do Sudanu (klęska głodu).
W ramach lotów humanitarnych załogi
spędziły w powietrzu ponad 120 godzin.
W 2005 r. załogi eskadry transpor−
towały ekipy ratownicze PSP oraz
ładunki leków, odzieży, koców, namio−
tów i żywności do Bagram w Afgani−
stanie, Bacau w Rumunii (po klęsce po−
wodzi), Islamabadu w Pakistanie (po
trzęsieniu ziemi). Załoga przywiozła
stamtąd ciężko ranną dziewczynkę, która
została poddana leczeniu specjalistycz−
nemu w polskich szpitalach. W 2005 r.
załogi 13. eltr w ramach 11 zadań lotni−
czych wykonały 63 loty z międzynaro−
dową pomocą humanitarną.
Specyfika wykonywanych
lotów z pomocą humanitarną
Zestawienie suchych faktów zwią−
zanych z wykonywaniem lotów huma−
nitarnych nie pokazuje w pełni pracy
i zaangażowania lotników 13. eltr
(a wcześniej 13. plt) oraz problemów,
z jakimi spotykali się w czasie przygo−
towania i realizacji zadań. Wykonywa−
nie takich lotów nigdy nie było wpisa−
ne do oficjalnych zadań krakowskiej
jednostki lotniczej, dlatego też każdo−
razowe takie przedsięwzięcie reali−
zowane było w odrębny sposób. Spe−
cyfika lotów implikowała problemy
w dwóch zasadniczych fazach: przede
wszystkim w fazie przygotowania i re−
alizacji lotu oraz w fazie pobytu na lot−
niskach docelowych.
Pakistan 2005 r.
Rumunia 2005 r.
Przygotowanie do wykonania
lotu
Wysyłanie samolotów wojskowych
z pomocą humanitarną jest powszechną
praktyką, stosowaną przez większość
państw. Rzadko załogi polskie spoty−
kały się na lotniskach docelowych z cy−
wilnymi samolotami przywożącymi
pomoc. Rezygnacja z usług lotnictwa
cywilnego związana jest z wysokimi
wymogami technicznymi lotnisk oraz
kosztami takich lotów. Samoloty woj−
skowe, w tym nasze An−12, An−26,
CASA−295 mają możliwość lądowań
na polowych lotniskach. Zważywszy,
że loty wykonywane były do ubogich
części świata, załogi musiały być przy−
gotowane na utrudnienia związane ze
stanem technicznym nawierzchni lot−
niskowych.
Na pracę naszych załóg wpływała
także sytuacja polityczna w Polsce i ofi−
cjalne stosunki z różnymi krajami. Za−
łogi wykonujące loty w latach 80. i na
początku 90. (dla bezpieczeństwa) wy−
stępowały w uniformach polskiego lot−
nictwa cywilnego, a część samolotów
(An−12, An−26) była pomalowana
w barwy używane przez lotnictwo cy−
wilne.
Pierwsze problemy rozpoczynały
się w okresie przygotowania pomocy
humanitarnej. Organizujące pomoc sto−
warzyszenia mają niewielkie wyobra−
żenie o możliwościach przewozowych
samolotów, co stwarzało wiele tech−
nicznych problemów. Pułk przez więk−
szość okresu swej działalności nie dys−
ponował wózkami widłowymi, ani pa−
letami do załadunku darów. Problem
załadunku samolotu był szczególnie
widoczny przy transporcie nietypo−
wych ładunków (np. pompy głębinowe
do Indii) czy grup ratowników PSP
z psami i ich wyposażeniem.
Dopiero od 2003 r. rozpoczęto
przygotowanie – w ramach eskadry –
specjalistów odpowiedzialnych za za−
ładunek towarów, zdając sobie spra−
wę, że właściwe załadowanie samolo−
tu wpływa na jego bezpieczeństwo,
sprawny rozładunek i pełne wykorzy−
stanie możliwości samolotu.
Osobnym problemem – choć głów−
nie dla organizatorów pomocy – był
także rodzaj przygotowywanych da−
rów, które nie znajdowały czasami peł−
nej akceptacji u obdarowanych (np.
puszki z wieprzowiną dla krajów mu−
zułmańskich czy też żeliwne piecyki dla
ofiar trzęsienia ziemi w Iranie). W przy−
padkach klęsk żywiołowych przygoto−
wanie załóg musiało następować w bar−
dzo krótkim czasie, często w okresie
świątecznym (np. po trzęsieniach zie−
mi w Armenii, Iranie czy po wydarze−
niach w Biesłanie i Rumunii). Do lo−
tów tych kierowano samoloty, które na
co dzień wykonują w jednostce stan−
dardowe działania, bez dodatkowego
wyposażenia. Właściwie dopiero wy−
korzystanie do lotów nowych samolo−
tów CASA zapewnia pewien komfort
załogom w czasie długotrwałych lotów
dzięki wyposażeniu elektronicznemu,
środkom obrony pasywnej oraz wypo−
sażeniu socjalnemu.
Mimo że specjaliści potwierdzają, że
najbardziej zawodnym ogniwem w lot−
nictwie jest człowiek, to zapewnienie
właściwych warunków służby załogom
nigdy nie było priorytetem. Wykonując
tak poważne zadania w okresie przygo−
towania do nich załogi zdane były prak−
tycznie na siebie.
Choć loty z pomocą humanitarną
prowadzone były częstokroć do kra−
jów egzotycznych, to wiele problemów
pozostawało niedopracowanych, jak
np. brak odpowiedniego wyposażenia
(umundurowania, zestawów żywnościo−
wych, specjalnych zestawów ratow−
niczych), brak szczepień ochronnych
przed chorobami tropikalnymi; kompen−
diów informacyjnych o kulturze, zwy−
czajach i zagrożeniach w kraju docelo−
wym, przeszkoleń załóg w zakresie po−
stępowania w sytuacjach szczególnych
(atakach terrorystycznych, zatrzymań
przez miejscowe władze); wojskowych
dokumentów podróży oraz znaków iden−
tyfikacyjnych.
Przez lata prowadzenia akcji huma−
nitarnych nie rozważano konieczności
przygotowania psychicznego załóg do
sytuacji, jakie mogą napotkać. Dopiero
w latach 2004 i 2005 podjęto pierwsze
próby rozwiązania tego problemu orga−
nizując spotkania informacyjne z psy−
chologiem – terapeutą.
Na lotniskach docelowych
By maksymalnie wykorzystać zale−
ty transportu lotniczego, samoloty z po−
mocą humanitarną lądują na lotniskach
położonych jak najbliżej epicentrum
tragedii. Wiele razy zdarzało się lądo−
wać krakowskim samolotom na ledwie
przygotowanych pasach (np. w Iranie,
Armenii, Algierii), a często możliwe
były tylko lądowania z widocznością
wzrokową (tzw. VFR.), jak np. we Wła−
dykaukazie, Kabulu czy w Sudanie.
W większości przypadków obsłu−
gi lotnisk nie były do końca przygoto−
wane na przyjęcie i rozlokowanie tak
dużej liczby samolotów różnych typów.
Nierzadko załoga otrzymywała infor−
macje o zmianie miejsca lądowania, bę−
dąc już u kresu lotu. Wskazania kierow−
ników lotnisk wielokrotnie dawały
tylko ogólną orientację w terenie, zo−
stawiając załodze decyzję o procedu−
rze lądowania oraz wybór miejsca po−
stoju.
Prowadzone na szeroką skalę akcje
pomocy humanitarnej powodowały na−
pływ dużej ilości sprzętu w krótkim
okresie czasu. Część obsługujących lot−
nisko ekip nie była pod względem
sprzętowym przygotowana do szybkie−
go rozładunku (brak wózków widło−
wych i ciężarówek). Powodowało to
długie okresy postoju samolotu, uciąż−
liwe dla załóg, zmuszonych do przeby−
wania na pokładzie w upale (Iran, Afga−
nistan, Etiopia) lub w przenikliwym
zimnie (Armenia, Albania).
Prowadzenie akcji humanitarnych
w krajach ogarniętych wojną domową
(Rwanda, Rumunia, Jugosławia, Afga−
nistan) stwarzało bezpośrednie zagro−
żenie dla załóg samolotów. Przewożą−
ce pomoc humanitarną samoloty tylko
sporadycznie miały specjalne ozna−
czenia określające ich misję (wymogi
takie stawiał Międzynarodowy Czer−
wony Krzyż). Mogły zatem stać się
łatwym celem dla działań terrorystycz−
nych.
Załogi niejednokrotnie spotykały
się z dodatkowymi obostrzeniami (np.
zakaz wychodzenia całej załogi z sa−
molotu w czasie międzylądowań, zakaz
fotografowania, zmiany tras lotu itp.)
na lotniskach krajów afrykańskich
(np. Uganda, Egipt). Przesyłana np.
przez Caritas Polska pomoc humani−
tarna (z przeznaczeniem dla misji ka−
tolickich), bywała łakomym kąskiem
dla ekip rządzących lub grup przestęp−
czych, usiłujących przejąć przywiezio−
ne towary (Rwanda, Sudan). Na zało−
gach próbowali zarobić też miejscowi
urzędnicy, w dość niewybredny sposób
domagając się prowizji za wydanie
standardowych dokumentów. Pomocą
służyli tu często przedstawiciele PCK,
którzy uczestniczyli w lotach i mieli
duże międzynarodowe doświadczenie.
Podsumowanie
W historii 13. pułku i 13. eskadry
lotnictwa transportowego w Krakowie
Balicach loty z międzynarodową po−
mocą to nie jedyny wkład w humani−
tarną ideę ratowania życia ludzkiego.
Od 1978 r. jednostka uczestniczy w Ak−
cji „Serce”, polegającej na przewozie
organów ludzkich (także pacjentów),
przeznaczonych do transplantacji w kli−
nikach w Krakowie i Zabrzu. Wykonu−
jąc po kilkadziesiąt lotów w ciągu roku
na terenie kraju (w przeszłości także za
granicą) załogi przyczyniły się do ura−
towania wielu istnień ludzkich. Innym
rodzajem działania był udział w 1997 r.
w akcji „Powódź”, czy też w 2003 r.
przewóz rannych polskich turystów
z Egiptu do Polski. Za każdym razem
załogi podchodziły do tych zadań z du−
żym zaangażowaniem.
Międzynarodowe loty z pomocą hu−
manitarną są też ważnym przedsięwzię−
ciem szkoleniowym, wpływającym na
Pakistan 2005 r.
podwyższenie umiejętności zawodo−
wych pilotów. Wbrew obiegowym opi−
niom nie są to lukratywne, dobrze płat−
ne wyprawy. Załogi w ramach wylotów
otrzymują jedynie standardowe diety
i zwrot kosztów zakwaterowania. Nie−
rzadko zdarzało się, że z powodu bra−
ku miejsc w hotelach załogi nocowały
na pokładzie samolotu ( Armenia).
Ostatnie lata wskazują na zintensy−
fikowanie tego rodzaju zadań dla załóg
13. eskadry. Lotnicy traktują je bardzo
poważnie, wskazując jednocześnie na
usterki i niejasności w tym zakresie.
Kilka niskonakładowych przedsięwzięć,
jak np. przeszkolenie przedstawicieli or−
ganizacji charytatywnych w zakresie
przygotowania darów (przyjęcie syste−
mu „europalet”), doposażenie załóg
w sprzęt pomocny w sytuacjach kryzy−
sowych, wpłynęłoby na podwyższenie
poziomu realizacji zadań.
W 2007 r. mijają 32 lata od pierw−
szego lotu z pomocą humanitarną wy−
konanego przez krakowskich lotników.
W tym czasie zrealizowano setki lotów,
przewożąc ludzi i sprzęt niezbędny do ra−
towania życia. Bez ryzyka można stwier−
dzić, że uratowano dzięki temu wiele
istnień ludzkich. Za wysiłek i trud kil−
kudziesięciu pilotów otrzymało indy−
widualne nagrody. Szkoda, że oprócz
przyznanego przez Biskupa Polowego
WP wyróżnienia „Benemerenti” i zło−
tej odznaki PCK, władze państwowe
nie doceniły dotychczas wkładu żołnie−
rzy krakowskiej eskadry lotniczej w re−
alizację międzynarodowej pomocy hu−
manitarnej.
Opisując dokonania 13. eskadry do
końca 2005 r. jestem przekonany, że jej
załogi wykonają wiele podobnych lo−
tów w przyszłości, a lotnicze szczęście
będzie im sprzyjać.
Fot. Archiwum autora
dr Artur Jagnieża*
ORGANIZACJE
POZARZĄDOWE
W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA
KRYZYSOWEGO
GMIN I POWIATÓW
Przyjęcie przez parlament ustawy z dnia
26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym
otwiera przed administracją państwową nowe
możliwości wykorzystania potencjału organizacji
pozarządowych działających w obszarze
bezpieczeństwa i obronności państwa1.
D
otyczy to przede wszystkim
potrzeby ciągłego udoskonala−
nia systemów ochrony zdrowia
oraz ratownictwa wymienionych w art.
3 ust 2 przywołanej ustawy tworzących
infrastrukturę krytyczną zarówno na po−
ziomie krajowym, jak i lokalnym w po−
szczególnych gminach i powiatach.
Zgodnie z artykułami 17 oraz 19 usta−
wy do zadań starostów, wójtów, burmi−
strzów oraz prezydentów miast w spra−
wach zarządzania kryzysowego należy:
*Autor pełni funkcję konsultanta w zakresie orga−
nizacji działania formacji obrony cywilnej w Pol−
komtel S.A. oraz współpracy z instytucjami publicz−
nymi działającymi w obszarze bezpieczeństwa pań−
stwa.
1
Zob. pełny tekst ustawy: Ustawa z dnia 26 kwietnia
2007 r. o zarządzaniu kryzysowym Dz.U. z 2007 r.
nr 89 poz. 590.
♦
♦
♦
♦
♦
♦
kierowanie działaniami związany−
mi z monitorowaniem, planowa−
niem, reagowaniem i usuwaniem
skutków zagrożeń na terenie powia−
tu,
realizacja zadań z zakresu planowa−
nia cywilnego,
zarządzanie, organizowanie i pro−
wadzenie szkoleń, ćwiczeń i trenin−
gów z zakresu reagowania na po−
tencjalne zagrożenia,
wykonywanie przedsięwzięć wyni−
kających z planu operacyjnego funk−
cjonowania powiatów i miast na pra−
wach powiatów,
przeciwdziałanie skutkom zdarzeń
o charakterze terrorystycznym,
realizacja zadań z zakresu ochrony
infrastruktury krytycznej.
A. Jagnieża, Organizacje pozarządowe w systemie zarządzania
Swoje zadania starosta wykonuje
przy pomocy powiatowego zespołu za−
rządzania kryzysowego (art. 17 ust. 4),
natomiast dla wójta, burmistrza lub pre−
zydenta miasta gminny zespół zarzą−
dzania kryzysowego jest organem po−
mocniczym (art. 19 ust. 4). Należy pod−
kreślić, iż ustawodawca przewidział
możliwość wejścia w skład przywoła−
nych zespołów przedstawicieli społecz−
nych organizacji ratowniczych (odpo−
wiednio art. 17 ust. 6 pkt. 2 oraz art. 19
ust. 6 pkt. 3 ustawy). Ponadto, zarów−
no starosta, jak i odpowiednio wójt,
burmistrz i prezydent miasta mają
nieskrępowaną możliwość zaproszenia
do prac w zespole innych osób (art. 17
ust. 7 oraz art. 19 ust. 7).
Ustawa wyróżnia literalnie jedną
z organizacji pozarządowych, nakazując
utworzonemu przy Radzie Ministrów
Rządowemu Zespołowi Reagowania
Kryzysowego (art. 8) organizację współ−
działania ze związkami ochotniczych
straży pożarnych w sytuacjach kryzyso−
wych (art. 9 ust. 9). Zapis ten ma cha−
rakter lobbingowy (poprawka zgłoszo−
na przez posła Polskiego Stronnictwa
Ludowego), niemniej obiektywnie na−
leży zgodzić się z opinią, iż w skali kra−
ju ochotnicze straże pożarne, osadzone
w poszczególnych gminach, pozostają
realnym partnerem dla administracji
państwowej podczas wystąpienia sytu−
acji o charakterze kryzysowym. Fakt ten,
być może, powinien być impulsem do
dalszych prac nad koncepcją budowy
ogniw systemu bezpieczeństwa obywa−
telskiego w kraju (zob. tabela).
Ustawa, dając nowe możliwości,
stawia też nowe wymagania organiza−
cjom pozarządowym. Po pierwsze, po−
Tabela. Przykładowe możliwości współpracy wybranych organizacji poza−
rządowych z administracją samorządową w sytuacji wystąpienia wydarze−
nia o charakterze kryzysowym na terenie powiatu lub gminy.
trzebna jest ich własna inicjatywa, in−
wencja, a przede wszystkim oryginal−
ny niszowy pomysł, w którym zostało−
by określone, w jaki sposób widziały−
by one swoją rolę w lokalnych syste−
mach reagowania kryzysowego na po−
ziomie gmin i powiatów.
Wydaje się, iż zasadne byłoby, aby
jeszcze w tym roku struktury organiza−
cyjne poszczególnych stowarzyszeń
(szczególnie mam na myśli podmioty
posiadające podpisane porozumienie
o współpracy z resortem obrony naro−
dowej), działając w samorządach, na−
wiązałyby kontakty z przedstawiciela−
mi władz powiatów i gmin, a przede
wszystkim z radnymi będącymi człon−
kami komisji bezpieczeństwa i porząd−
ku publicznego. Dotychczasowa prak−
tyka pokazuje, iż bez pozyskania
przychylności lokalnych rajców nawet
najlepsze i najszlachetniejsze pomysły
nie mają szans przebicia się na forum
rad samorządowych.
Z drugiej strony, szczególnie w sy−
tuacji, kiedy parlament przyjął ustawę
o zarządzaniu kryzysowym, trudno
wyobrazić sobie optymalne planowa−
nie cywilne na poziomie samorządów,
bez uwzględnienia możliwości organi−
zacji pozarządowych. Dodatkowo na
korzyść dobrze zorganizowanych sto−
warzyszeń przemawia fakt, iż ich lokal−
ni liderzy, jak całe struktury, stanowią
istotny czynnik opiniotwórczy w spo−
łecznościach lokalnych, których opinii
władze samorządowe nie mogą igno−
rować.
Należy wreszcie podkreślić, iż po−
stępowanie takie nakazuje „logika pla−
nowania budżetowego” w samorządach.
Właściwie już w lipcu rozpoczyna się
wstępne przygotowanie założeń do bu−
dżetu następnego roku, a proces ten
w różnorakiej formie trwa do 15 listo−
pada, kiedy to samorządy mają obowią−
zek złożyć projekty swoich budżetów do
Regionalnych Izb Obrachunkowych.
Okres ten jest więc najwłaściwszym cza−
sem, jeśli mamy ambicje do wprowadza−
nia nowych zadań budżetowych, których
realizacja musi mieć zapewnione środ−
ki finansowe.
Powszechnie wiadomo, iż w trak−
cie realizacji roku budżetowego o wie−
le trudniej jest wprowadzić nowy wy−
datek. W praktyce, jeśli nie mamy do
czynienia z tzw. wolą polityczną, wol−
ne środki do zagospodarowania poja−
wiają się dopiero w czwartym kwarta−
le jako efekt oszczędności budżetowych
lub wolnych pieniędzy z niezrealizowa−
nych zadań, którymi najczęściej są nie−
wykonane pozycje inwestycyjne.
Atut optymalnych możliwości współ−
pracy z samorządami z powodzeniem
wykorzystują ochotnicze straże pożarne.
Wręcz wzorowo praktykuje je np. ursy−
nowska jednostka Związku Strzeleckie−
go „Strzelec” – OSW, aktywna zarów−
no na forum samorządu, jak i w prak−
tycznych sytuacjach kryzysowych, ja−
kie pojawiają się na terenie dzielnicy.
Także obydwie organizacje harcerskie
bardzo sprawnie poruszają się po re−
aliach samorządowych. Dlatego też
wszystkim tym, którzy podobnej współ−
pracy jeszcze nie podjęli, nie pozostaje
nic innego, jak rozpocząć pracę u pod−
staw.
Władysław Szarski
Muzeum Obrony Wybrzeża – Rejonu Umocnionego Hel
HEL – NASZ SAMOTNY
PÓŁWYSEP
Półwysep Hel – „koniec”, lub raczej „początek”
Polski. To właśnie tutaj zaczęła się nasza
nowożytna historia morskiej obrony wybrzeża,
tutaj znani i nieznani bohaterowie spędzali
bezsenne noce pod ostrzałem, otoczeni przez
pierścień wrogów, w tym miejscu jeszcze wiele
lat po ostatniej wojnie widziano jeden
z najważniejszych bastionów obrony.
B
lisko 90 lat temu skończyła się
I wojna światowa. 11 listopada
1918 r. po 123 latach niewoli
i wielu krwawo stłumionych powsta−
niach Polska odzyskała niepodległość,
przyjmując ten dzień jako Święto Nie−
podległości. Fortyfikowanie Helu roz−
poczęto niemal natychmiast po odzyska−
niu niepodległości – wybrzeża półwyspu
helskiego stanowiły niemal 50% przy−
znanego Polsce dostępu do morza.
W helskim lesie ukrywano liczne
bunkry, schrony i magazyny, budowa−
no baterie dział i niekończące się tory
wojskowych kolejek amunicyjnych.
Zbudowano drogę bitą przez cały pół−
wysep, a w 1921 r. dociągnięto szeroko−
torową kolej aż do miejscowości Hel.
W 1931 r. rozpoczęto budowę chronio−
nego helskimi bateriami portu wojenne−
go. Plany fortyfikacyjne polskiego szta−
bu przerastały możliwości finansowe
Polski. Z planowanych baterii najcięż−
szej artylerii zbudowano tylko jedną –
na samym cyplu Helu postawiono
w 1935 r. 4 działa BOFORSA o kali−
brze 152,4 mm i donośności do 20 km.
W 1936 r. dekret Prezydenta RP
Ignacego Mościckiego utworzył „Re−
jon umocniony Hel” obejmujący te−
reny przekazane wojsku – cześć pół−
wyspu od Juraty aż do końca cypla.
1 stycznia 1937 r. dowódca MW kontr−
admirał Jerzy Świrski nadał uroczyście
31. baterii dział na cyplu helskim imię
kmdr. Heliodora Laskowskiego – zmar−
łego przedwcześnie wybitnego oficera
sztabowego i artylerzysty – oficera, któ−
rego zasługą było powstanie tej bate−
rii, a ponadto wdrożenie samej idei
utworzenia na Helu silnej bazy floty
polskiej.
1 września 1939 r. wybuchła II woj−
na światowa – Niemcy bez uprzedze−
nia zaatakowały Polskę, odcinając już
w pierwszych dniach rejon półwyspu
od reszty kraju. Bateria Laskowskiego
dowodzona przez kpt. mar. Zbigniewa
Przybyszewskiego skutecznie unie−
możliwiała desant, odpierając ataki po−
tężnej floty nieprzyjaciela, z dwoma
pancernikami na czele. Batalion KOP
„Hel” bronił półwyspu od strony lądu,
staczając nieustanne boje u jego nasa−
dy. Hel – „samotny półwysep” – bronił
się 32 dni, otoczony i atakowany przez
przeważające siły niemieckie z lądu,
morza i powietrza. Poddał się dopiero
po upadku Warszawy i Modlina, gdy
dalsza walka nie miała już sensu.
Niemcy po zajęciu Helu gorączko−
wo poszukiwali ciężkich dział polskich
– nie wierzyli, że Polacy mają jedynie
jedną, czterodziałową baterię. Okazało
się, że mimo to, iż Hel był przez wiele
lat ożywionym letniskiem, mimo miesz−
kających tam wielu Niemców udało się
do końca zachować tajemnicę woj−
skową.
Polscy obrońcy strącili od 15 do 53
samolotów (różne źródła podają różne
dane), zatopili jeden trałowiec, wielo−
krotnie uzyskali trafienia z dział w okręty
niemieckie. Straty obrońców wyniosły
ok. 100 zabitych i ok. 150 rannych. Do
niewoli dostało się ok. 3000 polskich
żołnierzy i oficerów.
Wojska niemieckie doceniły ogrom−
na rolę strategiczną Helu, budując w tym
miejscu, w ciągu zaledwie 9 miesięcy,
gigantyczna baterię artylerii stałej, skła−
dającą się z trzech dział 406 mm o za−
W. Szarski, Hel – nasz samotny półwysep
sięgu 56 km, nazwaną imieniem nie−
sławnej pamięci pancernika, którego
pociski rozpoczęły wojnę – Schleswig−
−Holstein. Z powodu sytuacji na fron−
tach wojny działa tej baterii wymonto−
wano już w końcu 1941 r. i przeniesio−
no na wybrzeże Francji. W spokojnych
bazach Helu i otaczającej go Zatoki
Gdańskiej szkolono artylerzystów i pod−
wodniaków niemieckich, testowano naj−
nowszą tajną broń, napędy łodzi pod−
wodnych i eksperymentalne radary.
Wojna w tym rejonie zakończyła się
ucieczką tysięcznych rzesz Niemców na
Hel i zamknięciem półwyspu w wielo−
tygodniowym oblężeniu przez wojska
radzieckie. Hel poddał się dopiero po
zakończeniu wojny, 9 maja 1945 r.
W latach powojennych
odcinek półwyspu helskiego
od Juraty aż do końca cypla
był jedną z najbardziej strze−
żonych i ufortyfikowanych
baz wojskowych. Niekoń−
czące się kilometry umoc−
nień polowych wykonanych
z betonowych prefabryka−
tów można do dziś napotkać
w helskim lesie na każdym
kroku. Lata powojenne za−
owocowały tu także budową
wielu nowych baterii artyle−
rii stałej. W 1974 r., w związ−
ku ze zmianami w koncep−
cjach obronnych Układu
Warszawskiego, a także ze
wzrostem znaczenia broni
rakietowej i wzmocnieniem
środków napadu powietrzne−
go, rola artylerii nadbrzeżnej
drastycznie zmalała – z tego
powodu rozformowano w Polsce wszyst−
kie baterie artylerii stałej. Wojsko po−
woli opuszczało helskie umocnienia,
pozostawiając je na pastwę losu i wan−
dali.
Hel stał się w pamięci ludzkiej sym−
bolem nieugiętej obrony przed nie−
miecką agresją. Dzięki swojej historii
jest więc rejonem najbardziej odpo−
wiednim do stworzenia muzeum –
świadka tej historii.
Decyzją i staraniem Stowarzyszenia
„Przyjaciele Helu” – Sekcji Zabytków
Militarnych, 30 kwietnia 2006 r. zosta−
ło otwarte Muzeum Obrony Wybrzeża
w Helu (MOW). Powstało przede
wszystkim dzięki wielkiej życzliwości
władz Helu, a ponadto dzięki dotacji
z Unii Europejskiej i niewyobrażalnie
wielkiej pracy licznych wolontariuszy.
Dotacja Unii Europejskiej pozwoliła na
odrestaurowanie do celów muzealnych
dwu budowli militarnych – stanowiska
artyleryjskiego 406 mm nr 2 i dziewię−
ciokondygnacyjnej wieży kierowania
ogniem. Oba obiekty, od dawna porzu−
cone bez opieki i zdewastowane, zosta−
ły oczyszczone, zaizolowane od wilgo−
ci, odmalowane. Położono w nich insta−
lacje elektryczne, odtworzono pancerne
zamknięcia okien i drzwi, wstawiono
i oszklono otwory okienne. Uporządko−
wano otoczenie obiektów i drogi dojaz−
dowe do obiektów.
Zasadniczym celem MOW jest za−
prezentowanie zwiedzającym historii
militarnej rejonu Zatoki Gdańskiej, ze
szczególnym podkreśleniem obrony
Helu w 1939 r., krzewienie wiedzy
o obronie wybrzeża poprzez organizo−
wanie wystaw oraz stałych ekspozycji
materiałów, pamiątek i eksponatów
z różnych okresów historycznych, a tak−
że odtworzenie pomieszczeń militarnych
wraz z ich wyposażeniem. Pokazujemy
zarówno losy bohaterskich obrońców
wybrzeża, jak i zwyczajne losy zwyczaj−
nych żołnierzy, którzy walczyli na tej
ziemi.
Pierwszą z ekspozycji MOW była
sala poświęcona komandorowi Zbig−
niewowi Przybyszewskiemu – bohater−
skiemu obrońcy Helu, a potem ofierze
wojskowej bezpieki w powojennych
czasach – obecnie patronowi naszego
Muzeum. Największa z ekspozycji to
„32 dni obrony Helu”. Obie wystawy są
stale uzupełniane o nowe eksponaty,
poprawiane i rozwijane.
Zarówno losy obrony Helu, jak
i obiekty samego muzeum są nieroze−
rwalnie związane z artylerią, dlatego
W. Szarski, Hel – nasz samotny półwysep
wiele naszych wystaw poświęconych
jest technice artyleryjskiej – zarówno
historii i działaniu gigantycznych armat
406 mm, jak i największych i najorygi−
nalniejszych dział świata. Muzeum
przedstawia stanowisko artyleryjskie
jednej z armat 406 mm, wyposażone
w cześć koszarową i własne magazyny
amunicyjne oraz wieżę kierowania
ogniem, gdzie oprócz wielu wystaw
tematycznych można podziwiać pięk−
ny widok z jej szczytu na całą okolicę.
Pokazujemy techniki łączności
w wojsku, wojskową służbę zdrowia
i wiele różnorakich eksponatów militar−
nych. Wystawa „Tragedie ewakuacji Za−
toki Gdańskiej w 1945 roku” – przed−
stawia, jak w akcjach organizowanych
przez hitlerowski reżim zginęły dziesiąt−
ki tysięcy ludzi – niemieckich wojsko−
wych, ale także kobiet, dzieci, jeńców
i więźniów hitlerowskich. Taka jest hi−
storyczna prawda i w ten sposób o tym
informujemy.
Wytypowane na sale muzealne
obiekty niemieckiej baterii Schleswig−
−Holstein są największym obiektem for−
tyfikacyjnym tego typu na świecie. Po−
wierzchnia każdego z trzech stanowisk
artyleryjskich wynosi 1400 m2, obszer−
ne pomieszczenia znajdują się także na
9 kondygnacjach wieży kierowania
ogniem.
Obiekty niemieckiej baterii Schle−
swig−Holstein są ponadto zabytkiem ar−
chitektury militarnej na skalę światową
i pomijanie ich w bezstronnej działal−
ności historycznej byłoby postępowa−
niem nieusprawiedliwionym i niezro−
zumiałym dla osób licznie przyjeżdża−
jących do Helu, by zwiedzać zabytki
architektury militarnej.
Osobną ekspozycją jest helska ko−
lejka amunicyjna, kiedyś wszechobec−
na na tym terenie, którą z czasem pla−
nujemy choć w części rekonstruować.
Oprócz turystów indywidualnych
muzeum odwiedzają licznie grupy mło−
dzieży i przedstawiciele Sił Zbrojnych.
Nawiązujemy kontakty z nielicznymi
żyjącymi obrońcami Helu i rodzinami
obrońców, co pozwala na ciągłe uzupeł−
nianie spisu obrońców Helu. Opubliko−
waliśmy już 8 zeszytów tematycznych
o zainstalowanych na Helu bateriach
oraz na temat wydarzeń związanych
z obroną wybrzeża. Nasze muzeum ma
ożywione kontakty z muzeami militar−
nymi w Danii, Norwegii, Szwecji i Ro−
sji. W sezonie letnim pierwszego roku
działalności odnotowaliśmy ponad 40
tys. osób odwiedzających nasze mu−
zeum.
Część wpływów za bilety pozwala
nam obecnie na rozpoczęcie porządko−
wania i adaptacji jednego ze stanowisk
słynnej baterii Laskowskiego na helskim
cyplu, gdzie planujemy stworzyć także
specjalną ekspozycję, do zwiedzenia
której serdecznie zapraszamy.
Fot. ze zbiorów Muzeum Obrony Wybrzeża
www.helmuzeum.pl
Władysław Wyruch
Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin
MUZEUM KAMPANII
WRZEŚNIOWEJ
I TWIERDZY MODLIN
W PATRIOTYCZNYM WYCHOWANIU
MŁODZIEŻY
Dużą sympatią mieszkańców Nowego Dworu
Mazowieckiego cieszył się Garnizon Wojskowy
w Modlinie. Tu właśnie żołnierze polscy
w listopadzie 1918 r. rozbrajali Niemców.
W Modlinie powstawały jednostki i szkoły
wojskowe. Pierwszym komendantem garnizonu
był płk Edward Malewicz.
1
września 1939 r. garnizon mo−
dliński otworzył kolejną księgę
bojowej chwały krwawymi wal−
kami (1–13 września) na umocnionych
pozycjach twierdzy modlińskiej. Wie−
lodniowe walki sprawiły, iż wróg bę−
dący u bram twierdzy nie zrobił ani kro−
ku do przodu. 13 września przybyły do
Modlina mocno osłabione dywizje ar−
mii „Łódź” pod dowództwem gen.
Wiktora Thommée. Do twierdzy mo−
dlińskiej dołączyła też 8. DP pod do−
wództwem płk. Furgalskiego z armii
„Modlin” walczącej pod Mławą.
1 września 1939 r. nad Modlinem
pojawiły się hitlerowskie samoloty.
Widać było czarne krzyże na dwusilni−
kowych Heinklach H−11, lecących
600–800 m nad ziemią. Powietrze każ−
dego dnia rozdzierał przeraźliwy gwizd
spadających bomb i pocisków z kara−
binów maszynowych. Bombardowano
mosty na Narwi i Wiśle. Modlin stał
w ogniu i dymie, bomby wzniecały
pożary. Zestrzelono 24 wrogie samo−
loty; wielu pilotów ratując się na spa−
dochronach, dostało się tu do niewoli.
Niemcy przy każdym szturmie na
Modlin ponosili ciężkie straty, podcią−
gali artylerię, ostrzeliwali forty. Kiedy
przycichła niemiecka artyleria, zaczy−
nała nacierać niemiecka piechota. Po−
Uroczystość otwarcia Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin. Wśród
gości poseł na sejm Jadwiga Zakrzewska oraz obrońcy twierdzy z 1939 r.
lacy na sygnał stawiali zaporę ogniową
z cekaemów, moździerzy, erkaemów,
odpierając kolejne ataki.
Wojska niemieckie nacierały wielo−
krotnie, lecz bez powodzenia. Weszły do
Modlina dopiero po kapitulacji, co na−
stąpiło 29 września 1939 r., z uwagi na
brak amunicji, lekarstw, bandaży, żyw−
ności oraz wody.
Wybór twierdzy w Modlinie na stwo−
rzenie Muzeum Kampanii Wrześniowej
i Twierdzy Modlin jest w pełni uzasad−
niony, ze względu na historię Twierdzy
i pamięć o działaniach bojowych we
wrześniu 1939 r.
Muzeum Kampanii Wrześniowej
i Twierdzy Modlin jako placówka mu−
zealna o charakterze historyczno−woj−
skowym dysponuje określoną bazą oraz
wypracowanymi metodami pracy w za−
kresie wychowania patriotycznego
młodzieży. Działalność tę traktujemy
priorytetowo.
Możliwość skutecznego oddziały−
wania stwarza stale rozbudowywana
i uzupełniana baza materialna muzeum.
Stanowią ją m.in:
– ekspozycja stała przedstawiająca
dzieje Modlina, od jego powstania
po dzień dzisiejszy,
– ekspozycje broni będącej na wypo−
sażeniu żołnierzy w 1939 r.,
– ekspozycja terenowa poświecona
wojnie obronnej we wrześniu 1939 r.
W przygotowaniu jest sala pamię−
ci, bowiem tylko w Modlinie, we wrze−
śniu 1939 r. zginęło około 2 tys. żoł−
nierzy polskich.
W. Wyruch, Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin
Szersze możliwości działania stwa−
rza umowa z dowództwem 2. BSap
w Kazuniu i JW 2229 w Nowym Dwo−
rze Mazowieckim. Stowarzyszenie
Przyjaciół Muzeum Kampanii Wrze−
śniowej i Twierdzy Modlin skierowało
do MON wniosek o podpisanie porozu−
mienia o współpracy. Dużą pomocą słu−
ży nam Muzeum Wojska Polskiego.
W budynku muzeum organizujemy
wystawy okolicznościowe poświęcone
historii Nowego Dworu Mazowieckie−
go i Modlina. W bieżącym roku, z oka−
zji 68. rocznicy napaści Niemiec hitle−
rowskich na Polskę, organizujemy kon−
kurs wiedzy historycznej „Wrzesień
1939 roku”. Tematy prac konkursowych
to np.: „Dlaczego staramy się ocalić od
zapomnienia pamiątki kampanii wrze−
śniowej”; „Jak Muzeum pomaga mi zro−
zumieć sens: wczoraj w walce, dziś
w nauce i w pracy”; „W jaki sposób Mu−
zeum kształtuje moją postawę obywa−
telską”. Najlepsze prace finałowe zosta−
ną zebrane i opublikowane pod wspól−
nym tytułem „Spojrzenie młodzieży na
wrzesień 1939 roku”.
Od dnia otwarcia progi muzeum
przekroczyło około 5 tys. zwiedzających
– byli to m.in. żołnierze armii Stanów
Zjednoczonych, Niemcy, Rosjanie, Li−
twini, Polacy z kraju i z zagranicy. Zwie−
dzający wyrażali uznanie dla twórców
Muzeum …za pomysł powołania do
życia i wspaniałe prelekcje.
Muzeum Kampanii Wrześniowej
organizuje także konferencje, sesje
i sympozja historyczne, odczyty i spo−
Zwiedzający Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin, m.in. Piotr Biłda
i Kazimierz Pietruczuk
tkania autorskie. Niedawno gościliśmy
Z. Malinowskiego, organizatora i zbie−
racza wspomnień i pamiątek po 13. pp
z 8. DP, biorącej udział w obronie Mo−
dlina. Odbyło się też spotkanie autor−
skie po wydaniu książki „Piękno no−
wodworskich rezerwatów i pomników
przyrody”. Wkrótce odbędzie się pre−
zentacja i spotkanie z autorem książki
„Gen. W. Thommée – dowódca obro−
ny Modlina (13–29 IX 1939 r.)”.
Nasze muzeum to nie tylko skarbni−
ca sławy bojowej gromadząca muzealia
z zakresu historii wojskowości z wrze−
śnia 1939 r. Jest to placówka prowadzą−
ca działalność naukowo−kulturową,
kulturalno−oświatową, wychowawczą
i dydaktyczną. Dobrym przykładem ilu−
strującym te działania może być zorga−
nizowanie w muzeum wykładów, w któ−
rych przez cztery dni uczestniczyła mło−
dzież ze szkoły podstawowej im. Stani−
sława Kostki Potockiego z Warszawy.
W swojej działalności stosujemy
zasadę doboru przykładów postaci, idei
i zdarzeń o dużym ładunku wartości wy−
chowawczych, takich jak: gen. bryg.
Wiktor Thommée, symbol męstwa
i umiłowania ojczyzny (jego imię nosi
szkoła w Pomiechówku); ppłk Alojzy
Nowak – dowódca 13. pp, który w 1939 r.
zmarł na rękach swoich podwładnych
pod Łomną w powiecie Nowy Dwór
Mazowiecki, przeszyty serią niemieckie−
go rkm; mjr Chimik – szef łączności,
który w czasie wykonywania zadania
bojowego w twierdzy na placu cytadeli
został trafiony odłamkiem bomby i sko−
Eksponaty wystawiane w muzeum, m.in. godło dowódcy eskadry Luftwaffee,
niemiecki pistolet sygnałowy dwulufowy
W. Wyruch, Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin
Polski ckm typu browning wz. 30 odnaleziony w 2005 r. na przedpolach Modlina
nał składając meldunek dowódcy twier−
dzy: Panie generale, mjr Chimiak od−
meldowuje się na zawsze.
W swojej pracy posługujemy się za−
równo przekazywaniem wiedzy, jak
i różnorakimi sposobami kształtowania
pozytywnych uczuć do bogatych trady−
cji oręża polskiego. Upowszechniając
wśród młodego pokolenia wiedzę o na−
szych tradycjach orężnych, staramy się
wywołać w nich emocjonalną więź z ty−
mi tradycjami. Służy temu bezpośred−
ni kontakt z uczestnikami walk we
wrześniu 1939 r. Organizujemy spotka−
nia, które przybliżają młodzieży ludzi
tamtych czasów, idee, które im przy−
świecały, ich zapał, bezkompromiso−
wość, bohaterstwo w walce w obronie
ojczyzny.
Przedstawione kierunki, formy
i metody wykorzystania historii ludzi
i zdarzeń w pracy wychowawczej nie
wyczerpują bogatego dorobku i do−
świadczeń naszej placówki. Pamięć
o tych, co zginęli, powinna być trwała
i przekazywana następnym pokole−
niom. Trzeba pamiętać o żyjących bo−
jownikach. Należy otaczać ich troską
i serdeczną opieką. Pokolenie, które
walczyło o Polskę, z wolna odchodzi
i nie można pozwolić, by ich przeżycia
i doświadczenia zostały zapomniane.
Ocalić należy również pamiątki po
tych, co walczyli i zginęli.
Hasło „Ocalić od zapomnienia” stało
się impulsem do stworzenia w Modli−
nie Muzeum Kampanii Wrześniowej
i Twierdzy Modlin. Powstało ono z ini−
cjatywy młodzieży – „Stowarzyszenia
Przyjaciół Muzeum Kampanii Wrześnio−
wej i Twierdzy Modlin”, przy poparciu
i znacznej pomocy starosty i burmistrza
Niemiecki karabin maszynowy wz 1934 (Igła) na stanowisku ogniowym,
odnaleziony na terenie Twierdzy Modlin
miasta Nowy Dwór Mazowiecki oraz do−
wództwa 2. BSap w Kazuniu Nowym.
Głównym celem muzeum jest wzbo−
gacenie wiedzy z zakresu historii walk
wrześniowych 1939 r. Zebrane ekspo−
naty z kampanii wrześniowej to pamiąt−
ki, m.in: listy, fotografie, relacje uczest−
ników walk, medale i odznaczenia, mi−
litaria oraz plakaty polskie, niemieckie,
rosyjskie.
Otwarcie muzeum nastąpiło w 67.
rocznicę napaści Niemiec hitlerowskich
na Polskę. W uroczystości otwarcia pla−
cówki wzięli udział m.in. uczestnicy walk
wrześniowych, przedstawiciele MON,
władz powiatu i miasta, poseł na Sejm
RP, żołnierze, harcerze i mieszkańcy.
Udział młodzieży w tworzeniu mu−
zeum, troska o stałe wzbogacanie jej
zbiorów, o estetykę pomieszczeń mu−
zealnych to widoczny znak potrzeby ist−
nienia tego muzeum.
Istota postawy patriotycznej żołnie−
rzy na wojnie, obywateli w czasie oku−
pacji, czy też w czasie pokoju pozosta−
je zawsze ta sama, a jest nią działanie
dla dobra swego narodu i ojczyzny.
Działanie takie wymaga postawy czyn−
nej, poświęcenia, odwagi i gotowości
do czynu.
Tymi cechami winna charakteryzo−
wać się postawa patriotyczna w na−
szych warunkach. Dlatego głównym
zadaniem Muzeum Kampanii Wrze−
śniowej i Twierdzy Modlin jest krze−
wienie patriotyzmu na przykładach sta−
nowiących wzór do naśladowania –
przykładach bohaterów walk na wszyst−
kich frontach lat wojennych i września
1939 r.
Jarosław Sobociński
Lubuskie Muzeum Wojskowe, Drzonów
LUBUSKIE MUZEUM
WOJSKOWE
30 LAT ISTNIENIA
Na terenie polskich poligonów do początku lat 70.
znajdowało się wiele obiektów pamiętających
okres II wojny światowej. Unikalne eksponaty
sprzętu bojowego, niszczejące z roku na rok,
znikały na złomowiskach i w hutach.
O
ficjalnie pielęgnowany szacu−
nek dla historii II wojny świa−
towej i gloryfikacja zwycięstwa
nad hitlerowskim najeźdźcą były jednym
z czynników powstawania w latach 60.
i 70. wielu placówek muzealnych, gro−
madzących wojenne pamiątki regional−
ne, a także – choć w niewielkiej liczbie
– eksponaty ciężkie. W podobny spo−
sób powstało muzeum
drzonowskie, choć wizje
jego pomysłodawcy i za−
łożyciela dr. Włodzimie−
rza Kwaśniewicza, były
bardziej wyraziste i am−
bitne.
Zalążkiem placówki
stał się utworzony w 1978 r.
w Muzeum Ziemi Lubu−
skiej w Zielonej Górze
Dział Braterstwa Broni,
kierowany przez obecne−
go dyrektora LMW. Od
tego czasu zaczęło się budowanie ko−
lekcji militariów. Mając jednak w za−
łożeniu także pozyskiwanie dużych
obiektów, rozpoczęły się poszukiwania
miejsca na utworzenie takiej kolekcji.
Spośród kilku lokalizacji wybrany
został zdewastowany dziewiętnasto−
wieczny pałac w odległej od głównej
drogi miejscowości Drzonów. Atutem
był park wokół budynku, o powierzch−
ni nieco ponad 1 ha. Z czasem okazało
się, że i to miejsce ma ciekawą historię
związaną z wojskowością.
Już w czasie adaptacji budynku do
nowej roli przybyły pierwsze duże eks−
ponaty plenerowe: śmigłowiec SM−2
oraz czołg średni T−34/85.
Zbiór eksponatów w początko−
wym okresie rozrastał się dość
szybko, dzięki życzliwości
i dobrej współpracy z jednost−
kami wojskowymi i lotniska−
mi w Przylepie oraz w Babi−
moście. Dzięki temu w drugim
roku działania (jeszcze nie mu−
zeum, a Ekspozycji Plenero−
wej Działu Braterstwa Broni)
pozyskano wiele egzemplarzy
sprzętu artyleryjskiego oraz sa−
moloty Lim−2, Ił−28 i TS−8BII
„Bies”, zaś w trzecim (1980 r.) Jak−12A,
Jak−18 i MiG−21F13, będący ówcześnie
pierwszym samolotem tego typu w pol−
skich muzeach.
Dzięki energicznym działaniom,
jeszcze przed oficjalnym otwarciem,
eksponowano pokaźny zbiór uzbrojenia.
Oficjalne otwarcie nastąpiło
8 maja 1985 r., kiedy placów−
ce nadano nazwę Lubuskie
Muzeum Wojskowe im. II Ar−
mii Wojska Polskiego, pod−
porządkowując je – jako pla−
cówkę samodzielną – woje−
wodzie zielonogórskiemu.
Muzeum posiada w swo−
ich zbiorach: mundury, me−
dale, modele, odznaczenia,
ikonografię, wyposażenie
i uzbrojenie od czasów śre−
dniowiecznych po dzień dzisiejszy. Ca−
łość zorganizowano w ekspozycje sta−
łe: „Dawna broń”, „Wojsko Polskie
1914–1945”, „Wojsko Polskie po 1945
roku”, oraz cyklicznie udostępniane
zwiedzającym ekspozycje czasowe.
Dużymi atutami LMW są dwa ele−
menty: plener ekspozycyjny (dziś o pow.
ponad 4 ha) oraz pawilon wystawowy
(pow. 600 m2), które mieszczą ponad
150 obiektów broni ciężkiej: czołgów,
transporterów opancerzonych, armat,
wozów inżynieryjnych, wyrzutni rakie−
towych oraz 29 samolotów i śmigłow−
ców. To jeden z największych zasobów
J. Sobociński, Lubuskie Muzeum Wojskowe
plenerowych w kraju oraz liczący się na
świecie.
Dziś ta instytucja kultury powiatu
zielonogórskiego ma w zbiorach ponad
4000 eksponatów. Wśród nich znajdują
się zarówno unikaty, jak i eksponaty za−
chowane w bardzo niewielkiej
liczbie, zaś całość jest wyeks−
ponowana w samym pałacu
oraz na terenie parku krajobra−
zowego z licznymi pomnikami
przyrody. To sprawia, iż obco−
wanie z techniką wojskową ma
lekki wymiar i nie przytłacza
zwiedzającego ilością „żelaza”.
Na fali wzrastającego zain−
teresowania turystyką, specy−
ficzne walory środowiskowe
nabierają większego znaczenia.
Odpowiadając na rodzące się
zapotrzebowanie, od 1999 r. organizo−
wane są festyny z okazji Dnia Dziec−
ka, w czasie których można zwiedzać
wnętrza wybranych samolotów, czoł−
gów czy transporterów opancerzonych,
a także obejrzeć, oczywiście w obecno−
ści muzealników, popularnego kałasz−
nikowa. Oferta zarówno pod względem
eksponatów, jak i otwartych imprez,
jest cały czas rozszerzana.
Od 2003 r. organizowany jest festyn
pod nazwą „Bezpieczne wakacje w Unii
Europejskiej”, będący okazją do zapre−
zentowania swoich możliwości przez
młodzieżowe zespoły artystyczne na
w pełni profesjonalnej scenie, w świe−
tle reflektorów. Festyn to czas wielu
atrakcji rodzinnych – konkursów, za−
baw, prezentacji, stoisk handlowych
i pamiątkarskich oraz tradycyjnej woj−
skowej grochówki i grilla pod dachem
na 100 osób.
Kanonem stało się także za−
praszanie co roku innej firmy
motoryzacyjnej, która ma oka−
zję zaprezentować swoje naj−
nowsze samochody. W związ−
ku z rosnącą popularnością
festynu, chętnych do prezenta−
cji własnej branży jest coraz
więcej.
Wszystko to dzieje się
w otoczeniu atrakcyjnych za−
bytkowych obiektów w posta−
ci samolotów, czołgów, armat
i rakiet. Nie może więc zabraknąć i in−
scenizacji batalistycznej, współorgani−
zowanej z miejscowymi (i nie tylko)
grupami rekonstrukcji historycznej.
Działania muzealne prowadzone
są także w kierunku rekonstrukcji eks−
ponatów do stanu jezdnego. Z racji spe−
cyfiki terenowej muzeum,
eksponaty lotnicze nie są na
razie brane pod uwagę, ale
zrekonstruowano bojowy
transporter rozpoznawczy
BTR−152, który od 2004 r.
uczestniczy w wielu impre−
zach militarnych, o zasięgu
z konieczności regionalnym,
tj.: Zlot Pojazdów Zabytko−
wych w Boryszynie, Lubrzy,
czy w Wolsztynie, w Zielo−
nej Górze z okazji Wino−
brania (wrzesień), a także
w czerwcowej imprezie historycznej
związanej z przekazaniem władzy nad
miastem urzędnikom polskim przez ra−
dzieckich wojennych komisarzy. Prze−
jażdżki transporterem BTR−152 są tak−
że atrakcją wszelkich spotkań i festynów
na terenie muzeum. Czy−
nione są też starania o od−
restaurowanie kolejnych
pojazdów.
Atrakcją ostatnich lat
jest Europejska Noc Muze−
ów, organizowana od dłuż−
szego czasu w zachodniej
części Europy, zaś w Pol−
sce od przystąpienia do UE.
W ostatniej dekadzie ma−
ja jedna z weekendowych
nocy należy do muzeów
w całej Europie.
Muzeum w Drzonowie organizuje
Noc Muzeów od 2005 r. (zaproszone ofi−
cjalnie jako jedyne muzeum lubuskie).
To niepowtarzalna okazja ujrzenia eks−
ponatów z całkiem innej perspektywy,
przy fantazyjnym oświetleniu pleneru
i wielu imprezach towarzyszących: po−
kazach walk rycerskich, inscenizacjach
batalistycznych czy „Teatru ognia”, po−
łączone z otwarciem nowych wystaw cza−
sowych. Kulminacją zaś jest pokaz fajer−
werków, aranżowany tak, aby powo−
dował wrażenie użycia bojowego ekspo−
J. Sobociński, Lubuskie Muzeum Wojskowe
natów – strzelania czołgu
czy karabinów maszyno−
wych, uruchamiania sil−
ników rakiet…
Impreza ta cieszy się
tak wielkim powodze−
niem, iż liczba zwiedza−
jących przekracza możli−
wości placówki. Przed−
sięwzięcia mają na celu
przede wszystkim zmia−
nę wizerunku muzeów
w oczach społeczeństwa,
przez oryginalną i atrak−
cyjną formułę populary−
zacji idei istnienia i działalności muzeów,
które dawniej postrzegane były jako za−
mknięte enklawy, nie zaś jako miejsca
obcowania z kulturą masową.
Wymiernym efektem naszych starań
jest zwiększająca się z roku na rok licz−
ba osób zwiedzających placówkę, poza
czasem masowych imprez. To zaś pro−
wadzi do przekonania, iż osiągnęliśmy
założony cel – zainteresowanie społe−
czeństwa techniką wojskową oraz jej
historią i problemami.
Wielką wagę dla muzeów militar−
nych mają przekazywane przez ofiaro−
dawców – instytucje, jednostki wojsko−
we i osoby prywatne – eksponaty. Jednak
skromne w stosunku do potrzeb możli−
wości finansowe placówek muzealnych
na renowację sprzętu powodują, że duże
znaczenie ma stan techniczny i wyposa−
żenie przekazywanych obiektów.
Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzo−
nowie to miejsce, gdzie dzięki muzeal−
nikom, pasjonatom i oczywiście sponso−
rom, historia wojsko−
wości jest naprawdę
żywa; dla młodego
pokolenia – przyczy−
niając się do wzrostu
zainteresowania hi−
storią, i dla tych, dla
których owe ekspona−
ty i wojenne przeży−
cia były ważnym eta−
pem ich osobistej hi−
storii.
Fot. ze zbiorów LMW
Aleksandra Witek
Muzeum Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie
INTEGRACJA POKOLEŃ
W MUZEUM OBRONY
PRZECIWLOTNICZEJ
W krzewieniu tradycji wojskowych, pielęgnowaniu
i podsycaniu dumy narodowej szczególna rola
przypada placówkom muzealnym. Jedną z nich
jest Muzeum Obrony Przeciwlotniczej, znajdujące
się w Koszalinie na terenie Centrum Szkolenia
Sił Powietrznych.
M
uzeum powstało dzięki wysił−
kowi żołnierzy Wyższej Szko−
ły Oficerskiej Wojsk Obrony
Przeciwlotniczej, a obecnie Centrum
Szkolenia Sił Powietrznych, oraz ludzi
dobrej woli. Muzeum ma to szczęście,
że od ponad trzydziestu lat znajdują się
ludzie, którzy towarzyszą jego funkcjo−
nowaniu, pielęgnują i troszczą się o eks−
ponaty już zgromadzone i dokładają
wszelkich starań zmierzających do cią−
głego pomnażania zasobów muzeal−
nych.
Ci wszyscy ludzie, którym leży na
sercu dobro muzeum, swoim ogromnym
zaangażowaniem wypracowali dla tej
niepowtarzalnej placówki opinię najwła−
ściwszego i godnego miejsca dla prze−
chowywania i prezentowania w jej mu−
rach najcenniejszych pamiątek przeka−
zywanych przez ofiarodawców. Konse−
kwencją tego niezwykłego zjawiska jest
pojawianie się w muzeum eksponatów,
z których każdy ma swoją historię i jest
nasycony ładunkiem emocjonalnym.
Dowodem na społeczne zapotrzebo−
wanie istnienia takiej placówki jak Mu−
zeum OPL, jest aktywność mieszkańców
Koszalina, przejawiająca się w nieustan−
nej ich obecności w życiu muzeum. Samo
miasto Koszalin jest specyficznym miej−
scem, które dla wielu osadników po woj−
nie stało się nową „Małą Ojczyzną”. Być
może duża aktywność byłych osadników
jest spowodowana potrzebą identyfika−
cji z miejscem, w którym znaleźli swój
nowy dom.
Efekty włączenia się Muzeum Obro−
ny Przeciwlotniczej w projekt Noc Mu−
zeów przekroczyły wszelkie oczekiwa−
nia. Do muzeum docierały całe rodziny,
nierzadko wielopokoleniowe. Z zasły−
szanych relacji wynikało, iż zwiedzają−
cy zetknęli się ze śladami własnej obec−
A. Witek, Integracja pokoleń w Muzeum Obrony Przeciwlotniczej
ności w historii muzeum; i tak np. były
żołnierz, czy też były podchorąży z dumą
i brawurą objaśniał młodszemu pokole−
niu zasady strzelania z armaty przeciw−
lotniczej wz. 1940. Zgromadzony na
ekspozycji plenerowej sprzęt po latach
znów ożył – fascynował, rozbudzał wy−
obraźnię, współuczestniczył w spotka−
niu z historią.
Wpisy do księgi pamiątkowej do−
datkowo potwierdzały fakt przeżycia
przez zwiedzających
podczas tej niepowta−
rzalnej nocy – czegoś
niezwykłego, czegoś
magicznego.
Inną formą oddzia−
ływania i prezentowania
naszej placówki wśród
szkolących się w Cen−
trum Szkolenia Sił Po−
wietrznych żołnierzy
oraz odwiedzających
muzeum przedszkola−
ków, uczniów i mło−
dzież akademicką jest
eksponowanie wystaw
tematycznych, przygoto−
wywanych przez Instytut
Pamięci Narodowej, udo−
stępnianych nam przez
delegaturę IPN w Kosza−
linie. Niejednokrotnie
zrodziła się dzięki temu
możliwość konfrontacji
wydarzeń z przeszłości
z narracją w teraźniej−
szości. Nie trzeba nikogo
przekonywać, że magia
żywego słowa i obecność
bohaterów ówczesnych
zdarzeń wytwarzają najlepszą aurę do
najpełniejszego zrozumienia i przeżycia
spotkania. Odnajdywani przez nas świad−
kowie polskiej historii, spotykając się
z młodymi słuchaczami – pomimo otwie−
ranych na nowo ran – odczuwają wielką
odpowiedzialność za przyszłość naszej
ojczyzny, stąd też z ogromnym wzrusze−
niem, ale i z wielką determinacją odtwa−
rzają udział w akcjach, czy w działalno−
ści konspiracyjnej.
Nietypowe położenie muzeum (mie−
ści się w kompleksie koszarowym),
a jednocześnie kameralne i bardzo ma−
lownicze usytuowanie, predystynują
placówkę do organizowania pikników
integracyjnych, imprez znanych jako
Dni Otwartych Koszar, czy też innych,
jak ostatnio z okazji Dnia Dziecka pik−
nik pod hasłem „Oswajanie Dzikich
Bestii”.
O ile w formach festynów czy pikni−
ków jedną z największych atrakcji dla
środowiska cywilnego – obok pokazów
sprzętu, modeli latających i musztry pa−
radnej w wykonaniu orkiestry wojskowej
– stanowi wojskowa grochówka, to
w przypadku „Oswajania Dzikich Bestii”
królował i ofiarą padł sprzęt. „Bestie”,
chcąc zjednać sobie sympatię i przychyl−
ność dzieci, „ubrały się na słodko”. Pra−
wie natychmiast obudził się na to przy−
zwolenie temperament małych pogrom−
ców i niebawem musieli interweniować
zaniepokojeni rodzice. Na skutek pomy−
słów i sposobów ujarzmiania bestii jej
stan techniczny pozostawiałby wiele do
życzenia. Przewidując lawinę energii
organizatorzy przygotowali ciąg dalszy
programu, który pozwolił na stopniową
utratę nadmiaru energii.
Poza przytoczonymi niekonwencjo−
nalnymi formami działalności spoczy−
wa na nas obowiązek patriotycznego
wychowania żołnierzy przybywających
do Centrum Szkolenia Sił Powietrznych
z całego kraju. Naszym zadaniem jest
przypomnienie, przedstawienie i wska−
zanie żołnierzom miejsc pamięci naro−
dowej na Pomorzu Środkowym. Reali−
zujemy te zadania poprzez
czynne uczestnictwo żoł−
nierzy we wszystkich uro−
czystościach wojskowych
i państwowych odbywają−
cych się na terenie regio−
nu koszalińskiego.
Dla wielu żołnierzy
wizyta w Muzeum OPL,
czy też zwiedzanie Mu−
zeum Oręża Polskiego
w Kołobrzegu jest pierw−
szą okazją do zetknięcia
się z uzbrojeniem z okresu
II wojny światowej, przeży−
cia rocznicy zaślubin z Bałtykiem czy
rocznicy wkroczenia wojsk pułkowni−
ka Sułkowskiego do Koszalina.
Żywimy nadzieję, iż zaszczepiony
na naszym gruncie szacunek dla kulty−
wowania tradycji narodowych i oręż−
nych zaowocuje w przyszłości u tych
młodych ludzi patriotycznymi postawa−
mi dumnych i godnych swojej Ojczy−
zny dojrzałych obywateli.
Fot.: Tomasz Zatorski
Artur „Nietoperz” Gaca
Grupa Rekonstrukcji Historycznej Frontu Wschodniego
„Jarzębina Czerwona”
Bartłomiej Bydoń
Wojskowe Biuro Badań Historycznych
GRUPA REKONSTRUKCJI
HISTORYCZNEJ FRONTU
WSCHODNIEGO
II wojna światowa to nie tylko wspaniałe
wyczyny pilotów, czołgistów i marynarzy,
to przede wszystkim hekatomba krwi,
ogrom ludzkich nieszczęść, tragiczne losy
całych narodów spowodowane przez systemy
totalitarne ówczesnego świata. Zwykli żołnierze
nie decydowali o rozgrywkach politycznych,
lecz walczyli z wiarą w zwycięstwo i lepsze jutro.
Wśród nich były rzesze Polaków, któ−
rzy mając do wyboru wyrąb lasów na
dalekiej Syberii lub drogę do wolno−
ści, wstępowali do Wojska Polskiego
formowanego w Związku Sowieckim.
Pomijając wszelkie kwestie propagan−
dy, indoktrynację, jak również zdradę
niektórych polityków i wyższych do−
wódców Wojska Polskiego, zwykli żoł−
nierze walczyli do końca, nie zważając
na trudy wojaczki i przedkładając obo−
wiązek nad swoje prywatne sprawy.
***
GRH „Jarzębina Czerwona” jest
stworzona przez pasjonatów, którzy za
cel postawili sobie pokazanie realiów
pola walki od Stalingradu do Berlina.
Bez pokazania oddziałów Armii Czer−
wonej i Polaków walczących w jej sze−
regach, a następnie wraz z nią przeciw
Niemcom, nie da się odtworzyć realiów
II wojny światowej.
Początki GRH „Jarzębina Czerwona”
sięgają 2003 r., gdy grupa miłośników
historii frontu wschodniego rozpoczęła
swoją działalność. Do dnia dzisiejszego
przez szeregi Grupy Rekonstrukcyjnej
przeszło wielu ludzi, którzy mieli zapał
i pomysły. Dopiero w 2006 r. twórca
i formalny dowódca grupy Artur „Nieto−
perz” Gaca zebrał kilkunastu zapaleńców,
którzy stali się założycielami GRH Frontu
Wschodniego – „Jarzębina Czerwona”.
Najważniejszym założeniem po−
wstałej grupy było poznawanie i poka−
zywanie historii na poziomie bezpo−
średniego uczestnika wydarzeń (oczy−
wiście wszelkie publikacje źródłowe,
popularnonaukowe, wspomnieniowo−
pamiętnikarskie są podstawą rekon−
strukcji), a nie dowódców wielkich jed−
nostek.
Członkowie GRH „Jarzębina Czer−
wona” nie odtwarzają również działań
wojennych z perspektywy polityki
i wielkich map, na których znajdują się
jedynie bezduszne chorągiewki i linie
wyznaczające pozycje. Każdy z rekon−
struktorów w którymś momencie zada−
je sobie pytanie o postać, jaką będzie od−
twarzał. W „Kalinie” przyjęto zasadę, że
grupa ma pokazywać zwykłych żołnie−
rzy wciśniętych w okopy, dla których
codziennością był strach i lęk przed nie−
znanym jutrem.
Członkami Grupy są zarówno ci,
którzy służyli w wojsku zawodowo, jak
i ci z poboru. Są też tacy, którzy z armią
nigdy wcześniej do czynienia nie mieli.
Zgodnie z realiami historycznymi w sze−
regach GRH „Jarzębina Czerwona” są
zarówno kobiety, jak i mężczyźni. W ko−
lumnie marszowej stoją obok siebie stu−
denci, nauczyciele akademiccy, jak rów−
nież ci, którzy pracują fizycznie. Młodzi
i troszkę starsi, bogaci i tacy, co ledwo
wiążą koniec z końcem. Tych wszystkich
ludzi łączy jedna pasja.
GRH „Jarzębina Czerwona”, przyj−
mując nowych członków, kieruje się
rygorystycznymi zasadami rekrutacji,
według zasady, że lepiej działać w ma−
łym, pewnym zespole, niż z dziesiątka−
mi rekonstruktorów−teoretyków. Praca
małej grupy to przede wszystkim do−
kładność, profesjonalizm i odpowie−
dzialność. Do grupy przyjmowane są
A. „Nietoperz” Gaca, Grupa Rekonstrukcji Historycznej Frontu Wschodniego
jedynie osoby pełnoletnie, zainteresowa−
ne historią wojskowości, w szczególno−
ści tematyką Armii Czerwonej i Ludo−
wego Wojska Polskiego oraz dziejami
Rosji Sowieckiej i carskiej.
Grupa „Jarzębina Czerwona” pod−
czas rekonstrukcji kieruje się zasadami
zgodnymi z regulaminami wojskowymi
z epoki. Regulaminy kierują również
podległością służbową i dyscypliną
w Grupie. Każdy z odtwarzających daną
postać jest zobowiązany do przestrzega−
nia norm i zasad panujących w Grupie;
mimo że wszyscy są kolegami, to pod−
czas jakiejkolwiek rekonstrukcji panuje
atmosfera wojska. Wszyscy rekonstruk−
torzy działający w grupie mają świado−
mość, że wcielając się w postaci histo−
ryczne, jedynie je pokazują, nie utożsa−
miając się z nimi.
Ważnym aspektem działań GRH
„Jarzębina Czerwona” jest podkreślanie,
że będąc rekonstruktorem, należy posze−
rzać swoją wiedzę, szczególnie z zakre−
su historii, bronioznawstwa, jak również
ze znajomości taktyki, regulaminów
i musztry. GRH „Jarzębina Czerwona”
jest jedną z niewielu grup rekonstrukcji
historycznej odtwarzającą Armię So−
wiecką, gdzie komunikowanie się mię−
dzy poszczególnymi rekonstruktorami
w trakcie pokazów i inscenizacji odby−
wa się w języku Puszkina. Grupa ma na−
wet „etatowego” konsultanta z zakresu
językoznawstwa i nazewnictwa wojsko−
wego w zakresie języków rosyjskiego,
białoruskiego i ukraińskiego.
Wyposażenie i „uzbrojenie”, podob−
nie jak w przypadku wielu innych grup,
stanowią repliki broni i kopie mundu−
rów. Oryginalne egzemplarze umundu−
rowania i oporządzenia nie są stosowa−
ne podczas pokazów – gdyż Grupa ma
świadomość, że ich miejsce jest w mu−
zealnych gablotach. Każdy członek
Grupy jest zobowiązany do skomple−
towania odpowiedniego umundurowa−
nia, na które składa się wyposażenie
Armii Czerwonej i Wojska Polskiego.
W związku z tym, że Wojsko Polskie
było zaopatrywane przez zakłady ra−
dzieckie, wiele części umundurowania
jest zamiennych i może służyć zarów−
no odtworzeniu postaci tak polskiego,
jak i radzieckiego żołnierza.
Pierwsze oficjalne wystąpienie Gru−
py miało miejsce w styczniu 2006 r.
podczas szkolenia zatytułowanego „Sta−
lingrad”. Od tamtego pokazu wiele się
zmieniło. Z miesiąca na miesiąc Grupa
stawała się bardziej rozpoznawalna i co−
raz bardziej profesjonalna. Od 2006 r.
prowadzone są regularne ćwiczenia ma−
jące na celu nie tylko poprawienie kon−
dycji rekonstruktorów, ale również przy−
gotowanie ich do nowych zadań zwią−
zanych z kolejnymi wystąpieniami przed
publicznością. Szkolenia obejmują za−
równo musztrę stricte garnizonową, jak
i taktykę pola walki, czy też zasady żoł−
nierskiego zachowania.
Nieodzownym elementem są spo−
tkania, na których rekonstruktorzy po−
szerzają swoją wiedzę o wydarzeniach
historycznych i uczą się terminologii
wojskowej. W latach 2006–2007 GRH
„Jarzębina Czerwona” działała nie tyl−
ko na polu rekonstrukcji, ale również
brała udział w zdjęciach do dokumen−
talnego filmu opowiadającego o ru−
chach wolnościowych i antykomuni−
stycznej partyzantce na Białorusi w dru−
giej połowie lat 40. Praca przy produk−
cji filmu była doświadczeniem, które
niewątpliwie zaowocowało podniesie−
niem jakości działań Grupy.
„Jarzębina Czerwona” od 2006 r.
wzięła udział w wielu imprezach ogól−
nopolskich, gdzie spotkała się z wielkim
zainteresowaniem publiczności. Histo−
ria ma przecież wiele aspektów i choć
często boleśnie nas doświadczała, to jed−
nak nie sposób o niej nie mówić – rów−
nież przemawiając obrazem.
Po wielu miesiącach przygotowań
Grupa prezentowała się między innymi
w 2007 r. na III Pikniku Historycznym
w Muzeum Polskiej Techniki Wojsko−
wej w Warszawie, gdzie wystawiła dio−
ramę przedstawiającą stanowisko bojo−
we z kwietnia 1945 r. Na dioramie,
oprócz ziemianki znalazł się w pełni
sprawny czołg T34/85 oraz działko
ppanc. kalibru 45 mm. Poza pokazami
statycznymi Grupa brała udział w wielu
inscenizacjach historycznych w dwoja−
ki sposób: jako rekonstruktorzy i jako
współorganizatorzy.
Należy podkreślić, że bez wielkiego
zaangażowania „Nietoperza”, Andrzeja,
Krzyśka, Studenta, Kaczora i wielu, wie−
lu innych ludzi nigdy nie doszłoby do
powstania GRH „Jarzębina Czerwona”.
Mam nadzieję, że działania Grupy przy−
czynią się do poznania przez szersze krę−
gi społeczeństwa działań oraz prawdzi−
wej historii Wojska Polskiego i Armii
Czerwonej.
Więcej informacji o GRH FW „Jarzębina Czerwona”
można znaleźć na stronie internetowej:
www.kalina.militarni.pl
Grzegorz Traczewski
Federacja Stowarzyszeń Rezerwistów i Weteranów Sił Zbrojnych RP
NOWE DOWÓDZTWO
FEDERACJI
Federacja Stowarzyszeń Rezerwistów
i Weteranów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej ma nowe władze. Na III Kongresie
Federacji omówiono jej osiągnięcia z minionych
czterech lat, wyznaczono zadania na przyszłość
oraz wybrano nowe władze.
maja 2007 r. na terenie
obiektu przy ulicy 11 listo−
pada 17/19 w Warszawie
odbył się III Kongres Federacji Stowa−
rzyszeń Rezerwistów i Weteranów Sił
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
organizacji skupiającej Stowarzyszenia
działające na rzecz obronności kraju, za−
interesowane przeszłością Sił Zbrojnych
RP, a także teraźniejszością i przyszło−
ścią środowiska polskich rezerwistów.
Federacja jest także przedstawicielem
polskich rezerwistów na arenie między−
narodowej, czynnie uczestniczy w pra−
cach CIOR i CIOMR, międzynarodo−
wych organizacji oficerów rezerwy i ofi−
cerów−lekarzy, a także AESOR – euro−
pejskiej organizacji skupiającej podofi−
cerów rezerwy.
Na Kongresie omówiono działal−
ność Federacji w latach 2003–2007.
Ustępująca Rada Główna otrzymała za
swoją działalność absolutorium od de−
legatów na Kongres.
Przyjęto Uchwałę Programową na
dalszą działalność oraz wybrano nowe
władze Federacji.
Prezesem, w głosowaniu tajnym,
został wybrany płk (r) Stanisław Kal−
ski. Wiceprezesami Federacji zostali
wybrani: gen. bryg. (r) Ryszard Żuchow−
ski (ponownie), płk (r) Jan Gazarkie−
wicz, kmdr por. (r) Marek Krotowicz,
st. bosm. pchor. Michał Badasz (po−
nownie). Sekretarzem generalnym
został płk (r) Ryszard Dobrowolski
(ponownie), skarbnikiem – płk (r) Sta−
nisław Gregosiewicz, przewodniczą−
cym Komisji Rewizyjnej – płk Jerzy
Jackiewicz (ponownie).
Nowym władzom Federacji życzy−
my wielu sukcesów w pracy społecz−
nikowskiej, zawodnikom – reprezen−
tantom Federacji na zawodach sporto−
wych tak międzynarodowych, jak i kra−
jowych – samych sukcesów, a polskim
rezerwistom stabilnej sytuacji i uzyska−
nia właściwego dla nich statusu.
Uchwała programowa przyjęta
na III Kongresie FSRiW SZ RP
I. Kongres Federacji obradujący w Warszawie 22 maja 2007 r. zapoznał się ze
sprawozdaniami, wysłuchał referatu programowego ustępującego Prezydium
i Rady Głównej.
Dyskusja wskazała na pozytywy i negatywy w działalności Federacji. W okresie
sprawozdawczym Stowarzyszenia i Fundacje – członkowie Federacji, z pełną
determinacją pokonywali obiektywne i subiektywne trudności oraz bariery
w realizacji zadań statutowo−programowych. Nie przerażały skąpe środki
finansowe, obojętność, a niekiedy apatia członków, niechęć miejscowych dzia−
łaczy; wytrwale, aczkolwiek z różnym skutkiem, promowali swoje organiza−
cje w społeczeństwie i środowisku wojskowym.
Członkowie Federacji, na miarę posiadanych możliwości, sił i środków wspie−
rali Ministerstwo Obrony Narodowej i Radę Główną Federacji w działaniach
zapewniających przygotowanie nowych rozwiązań w sferze bezpieczeństwa
i obronności, a także nowych regulacji prawnych dotyczących obronnych po−
winności obywateli oraz określenia statusu prawnego żołnierzy rezerwy. W tym
obszarze szczególną aktywnością wykazały się Towarzystwa Wiedzy Obron−
nej i ZBŻZiOR.
Chlubę Siłom Zbrojnym, a także Federacji przynosi działalność członków na
forum międzynarodowym, a osiągnięcia Związku Polskich Spadochroniarzy
oraz Fundacji „Grom” przynoszą wielką satysfakcję. Dużą aktywność wyka−
zuje Stowarzyszenie Oficerów Rezerwy 34 PLM w rozwijaniu stosunków
bilateralnych z podobnymi organizacjami Szwecji i Rosji.
Kultywowanie tradycji oręża polskiego oraz promowanie działalności patrio−
tyczno−obronnej wśród młodzieży i społeczeństwa zajmowało bardzo wiele
miejsca w działalności członków Federacji. Tej problematyce szczególnie dużo
uwagi, wręcz serca, poświęcili nasi koledzy ze Związku Żołnierzy Ludowego
Wojska Polskiego. Dla przykładu wymienić należy organizację corocznej uro−
czystości pod Studziankami, gromadzącej kilka tysięcy osób, szczególnie mło−
dzieży.
Takich pozytywnych działań delegaci wymienili w trakcie dyskusji wiele.
II. W ocenie delegatów, w okresie sprawozdawczym nie uniknęliśmy błędów.
Jako niewystarczające oceniono kontakty i stosunki z Ministerstwem Obrony
Narodowej. Szczególnie uwidacznia się ten fakt w sprawie uczestnictwa w im−
prezach rangi państwowej. Mimo propozycji, nasze delegacje nie zawsze były
uwzględniane i traktowane z należytą powagą.
Nie wypracowaliśmy systemu przechodzenia żołnierzy do rezerwy. Mało sku−
tecznie pozyskiwaliśmy absolwentów wyższych uczelni do naszego grona
G. Traczewski, Nowe dowództwo Federacji
Delegaci wskazali na regres w aktywnym udziale w pracach Federacji części
naszych członków. Są organizacje, które zawieszają działalność lub też wy−
kazują małą aktywność. Ten proces nie wynika ze starzenia się niektórych
organizacji, natomiast jest przejawem utraty społecznikowskiej pasji wśród
aktywu.
Niepowodzeniem zakończyły się starania zmierzające do polepszenia warun−
ków socjalno−bytowych emerytów i rencistów wojskowych. Nie znaleziono
w tych działaniach oczekiwanego wsparcia Ministerstwa Obrony Narodowej.
Podczas Kongresu padały oceny o wyczerpaniu się dotychczasowej formuły
działania organizacyjno−programowego Federacji. Delegaci postulowali, aby
nowe władze, w oparciu o Uchwałę oraz Statut, wypracowały nowe założe−
nia, które Rada Główna przedstawi do końca 2007 r.
III. Doświadczenia, które zdobyła Federacja, zapisy statutowe, sytuacja politycz−
no−militarna, w tym uczestnictwo RP i obecność Wojska Polskiego w Iraku
i Afganistanie, a także dyskusja, nie tylko na sali obrad, wskazują na potrzebę
dalszego uczestnictwa członków Federacji w realizacji wszystkich statuto−
wych zadań. W sytuacji ogromnych szans dokonania przez Polskę prawdzi−
wego skoku cywilizacyjnego, budowania silnego i uczciwego państwa prawa,
zapewniającego poczucie bezpieczeństwa swoim obywatelom, mocne jest
nasze przekonanie, że my, rezerwiści i weterani Sił Zbrojnych RP, Federacja
– jesteśmy Polsce potrzebni, wręcz niezbędni. Upoważnia nas do takiej oceny
patriotyzm, wola pracy i wysoki poziom wiedzy wspartej doświadczeniem
życiowym.
IV.Kongres zaleca podmiotom – członkom Federacji, zintensyfikowanie dzia−
łań statutowo−programowych z priorytetową orientacją na poniższą proble−
matykę:
1. Rozpoznać i zapoczątkować prace oraz sformułować propozycje dotyczą−
ce udoskonalenia systemu przechodzenia żołnierzy zawodowych do re−
zerwy.
2. Zdecydowanie nastawić się na pozyskiwanie w szeregi stowarzyszeń ge−
neracji młodych rezerwistów, przynajmniej do 40 roku życia.
3. Zintensyfikować współdziałania z resortem obrony narodowej i Szta−
bem Generalnym Wojska Polskiego w obszarze doskonalenia narodo−
wego systemu sposobienia rezerw, w tym również stworzenia prawnych
oraz organizacyjnych możliwości ich ochotniczej działalności na rzecz
obronności.
4. W drodze współdziałania z jednostkami, uczelniami i centrami szkolenia
Sił Zbrojnych – stosowanie do obecnych uwarunkowań prawnych i orga−
nizacyjnych – inicjować i podejmować w stowarzyszeniach przedsięwzię−
cia umożliwiające żołnierzom rezerwy ochotnicze podnoszenie wiedzy,
umiejętności wojskowych oraz doskonalenie kondycji psychofizycznej.
5. W dziedzinie kultywowania tradycji polskiego oręża oraz etosu żołnier−
skiej służby mocniej eksponować współczesne problemy obronności w kon−
tekście polskiego członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim i płyną−
cych stąd korzyści dla naszego bezpieczeństwa.
6. Bardziej dynamicznie realizować cele statutowo−programowe, głównie
w oparciu o własne siły natury organizacyjnej, merytorycznej i własne do−
świadczenia.
7. Zaszczepiać w swoich stowarzyszeniowych środowiskach idee i potrzebę
społecznego konsolidowania byłych żołnierzy zawodowych i żołnierzy
rezerwy oraz stopniowo tworzyć programowe i organizacyjne warunki do
łączenia się w silniejsze organizacje.
V. Kongres zaleca Radzie Głównej Federacji ukierunkowanie działalności na
następujące problemy:
1. Uczestniczenie w pracach MON nad koncepcją Narodowych Sił Rezer−
wy. Inspirować zwłaszcza przedsięwzięcia wobec stosownych jednostek
organizacyjnych resortu, zmierzające do określenia statusu rezerwisty.
2. Patronowanie i wspieranie stowarzyszeniowych inicjatyw zmierzających
do łączenia się organizacji żołnierskich, w celu skuteczniejszej realizacji
ich oczekiwań i interesów.
3. Inspirowanie członków Federacji do podejmowania działań na rzecz po−
zyskiwania w szeregi stowarzyszeń młodej generacji rezerwistów.
4. Rozwijanie bilateralnych więzi ze strukturami rezerwistów państw NATO
wykorzystując w tym celu już funkcjonujące formy współpracy poszcze−
gólnych stowarzyszeń.
5. Podjęcie działań zmierzających do bardziej skutecznego pozyskania środ−
ków budżetowych na realizację zadań statutowych Federacji, zwłaszcza
w zakresie uczestnictwa w przedsięwzięciach właściwych dla struktur
rezerwistów państw członków NATO.
6. Dalsze doskonalenie i wypracowanie właściwych form stałej współpracy
z instytucjami MON i Sztabu Generalnego WP, zajmującymi się Narodo−
wymi Siłami Rezerwowymi.
7. Stwarzanie członkom Federacji warunków do integrowania środowiska
rezerwistów i byłych żołnierzy zawodowych na rzecz podnoszenia kwali−
fikacji obronnych w ramach ochotniczej działalności żołnierzy rezerwy.
G. Traczewski, Nowe dowództwo Federacji
8. Wypracowanie form uczestnictwa w prowadzonej przez MON działalno−
ści rekonwersyjnej w stosunku do żołnierzy zwalnianych z zawodowej
służby wojskowej.
9. Inicjowanie oraz współdziałanie z resortem ON i Sztabu Generalnego WP
w zakresie opracowywania niezbędnych podstaw prawnych i organizacyj−
nych umożliwiających zrealizowanie proponowanych w niniejszej uchwale
zasadniczych zadań statutowo−programowych Federacji.
10. Delegaci zalecają Radzie Głównej powołanie organu prasowego Fede−
racji.
VI. Uchwała Programowa podjęta na III Kongresie FSRiW SZ RP stanowi pod−
stawę do opracowania Rocznych Planów Zamierzeń.
VII. Na podstawie dokumentów i głosów w dyskusji „Uchwałę Programową”
opracował zespół w składzie:
1. gen. bryg. Zenon POZNAŃSKI – przewodniczący
2. płk Mieczysław MIKRUT – członek
3. płk Stanisław M. Gregosiewicz – członek
.
Zbigniew Kiełb
ŚWIĘTO 2. PUŁKU
SAPERÓW KANIOWSKICH
13 maja 2007 r. minęło 85 lat od czasu, kiedy
po raz pierwszy w naszym mieście, 11 V 1922 r.
obchodzono święto 2. Pułku Saperów
Kaniowskich, który stacjonował tu w latach
1921–1939. Z tej okazji Związek Strzelecki Oddział
Puławy im. 15. pp ,,Wilków” nie tylko przywrócił,
ale również wpisał na stałe obchody tego
patriotycznego święta do kalendarza puławskich
wydarzeń kulturalnych.
ocznicowe uroczystości rozpo−
częła msza święta w kościele
pw. Matki Bożej Różańcowej.
Po mszy, w asyście kompanii reprezen−
tacyjnej 5. Batalionu Ratownictwa In−
żynieryjnego z Dęblina1, pocztów sztan−
darowych i Grupy Rekonstrukcji Histo−
rycznej 22. Pułku Ułanów Podkarpac−
kich udano się pod budynek dawnych
koszar przy ul. Lubelskiej2, na którym
znajduje się pamiątkowa tablica, ufun−
dowana przez posła Włodzimierza Kar−
R
pińskiego. Po jej poświęceniu przez
ks. dziekana Józefa Brodaczewskiego,
por. Bolesław Samiec, przedwojenny
strzelec Związku Strzeleckiego, pluto−
nowy 2. Pułku Saperów Kaniowskich
i żołnierz AK dokonał uroczystego od−
słonięcia tablicy. W jej pobliżu otwarto
też szlak dydaktyczny poświęcony miej−
scom naszego miasta, związanym z tą
formacją wojskową. Należą do nich:
Krzyż Kaniowski na Osiedlu Kaniow−
czyków, kościół pw. Matki Bożej Ró−
1
skich przyczyniły się wydarzenia historyczne,
jakie miały miejsce w Puławach w okresie dwu−
dziestolecia międzywojennego. Zanim w naszym
mieście umiejscowiono wojska saperskie, doszło
do sformowania pierwszego szwadronu 22. Puł−
ku Ułanów Podkarpackich, wywodzącego się
z 19. Pułku Ułanów Wołyńskich i 212. Pułku Uła−
nów Lubelskich, przeznaczonego do walki z na−
wałą bolszewicką w 1920 r.
W tym miejscu organizatorzy chcą podziękować
za pomoc w organizacji uroczystości: dowódcy
Wojsk Lądowych gen. broni Waldemarowi
Skrzypczakowi, dowódcy Śląskiego Okręgu Woj−
skowego gen. dyw. Fryderykowi Czekajowi, do−
wódcy 5. Batalionu Ratownictwa Inżynieryjnego
z Dęblina ppłk. Januszowi Sawickiemu.
2
Do przybycia 22. Pułku Ułanów Podkarpackich
na uroczystości święta 2. Pułku Saperów Kaniow−
Z. Kiełb, Święto 2. Pułku Saperów Kaniowskich
Uroczysty przemarsz wojsk pod budynek dawnych koszar na ul. Lubelskiej podczas
obchodów święta 2. Pułku Saperów Kaniowskich 13 V 2007 r.
Fot. ze zbiorów Z. Kiełba
żańcowej, budynek byłych koszar, daw−
ny szpital św. Karola Boromeusza
i cmentarz parafialny przy ul. Piaskowej.
Po uroczystościach goście i miesz−
kańcy Puław, wraz z ułanami udali się
do Muzeum Regionalnego PTTK,
gdzie została otwarta wystawa poświę−
cona żołnierzom 2. Pułku Saperów Ka−
niowskich. Powstała ona z pamiątek
udostępnionych przez rodziny byłych
Kaniowczyków, starszego sierżanta
Jana Krzywca i Tadeusza Balcera.
Zarys historyczny
Polskie formacje inżynieryjne zaczę−
ły powstawać pod koniec 1917 r., kiedy
rysował się już wyraźnie niepomyślny
dla Niemiec i Austro−Węgier przebieg
wojny, a w Rosji upadł carat. Wówczas
Polacy rozpoczęli formowanie kompanii
saperskich na froncie rumuńskim, które
rozkazem dowódcy II Korpusu Wschod−
niego z 2 lutego 1918 r. połączono i utwo−
rzono 2. Pułk Inżynieryjny.
Obawiając się wzrostu siły polskich
oddziałów, w nocy z 10 na 11 maja
1918 r. wojska niemieckie zagrodziły
drogę przemarszu II Korpusowi Wschod−
niemu w pobliżu Kaniowa. Dzięki szyb−
kiej interwencji 2. Pułku Inżynieryjnego
na krótko opanowano sytuację. Jednak
trudne położenie II KW spowodowało,
że 12 maja 1918 r. podjęta została decy−
zja o kapitulacji. Dowódca 2. Pułku
Inżynieryjnego kpt. Artur Górski, po
pogrzebaniu swoich 33 żołnierzy, zebrał
wszystkich podwładnych na placu pod
wsią Jemczycha, gdzie po odegraniu
hymnu narodowego i oddaniu honorów
wojskowych sztandarowi pułku, spalono
jego drzewce i Orła oraz podzielono
płachtę na 960 części, które oddano na
przechowanie oficerom i szeregowym
pułku. Natomiast pozostały sprzęt woj−
skowy zniszczono, a prowiant rozdano
żołnierzom. Wziętych do niewoli żołnie−
rzy osadzono w Brześciu nad Bugiem
(oficerowie) i Meklemburgii.
4 czerwca 1917 r. rząd francuski wy−
raził zgodę na utworzenie armii polskiej.
Jednym z polskich oddziałów był 1. ba−
talion saperów, który wsławił się pod−
czas walk w Szampanii i Wogezach
(1918). Po przybyciu do odrodzonej
ojczyzny, 15 września 1919 r. został
przemianowany na 13. batalion, two−
rząc z pozostałymi formacjami tego
typu podwaliny polskich wojsk inży−
nieryjnych.
Po odzyskaniu niepodległości roz−
poczęto organizowanie regularnego
Wojska Polskiego. Powstał wówczas
1. Pułk Inżynieryjny składający się
z dwóch batalionów. W 2. batalionie
znajdowali się niemal wszyscy ofice−
rowie, wielu podoficerów i szerego−
wych z 2. Pułku Inżynieryjnego II Kor−
pusu Wschodniego, którego dowódcą
został kapitan Artur Górski. Wywodzą−
ce się z tego pułku wojska saperskie
brały udział w wojnie polsko−bolsze−
Kompania honorowa 5. Batalionu Ratownictwa Inżynieryjnego z Dęblina podczas
odsłonięcia pamiątkowej tablicy. Fot. ze zbiorów Z. Kiełba
Z. Kiełb, Święto 2. Pułku Saperów Kaniowskich
Odsłonięcie pamiątkowej tablicy przez porucznika Bolesława Samca na budynku daw−
nych koszar. Fot. ze zbiorów H. Czecha
wickiej, odznaczając się walecznością
w walkach o Lwów, Wilno, Dźwińsk,
Kijów i Warszawę.
Po zaprzestaniu działań wojennych
major Artur Górski, jako szef inżynie−
rów i saperów, przybył ze swoim szta−
bem w maju 1921 r. do Dęblina i z jego
składu oraz batalionu zapasowego nr 2
wydzielił dowództwo 2. Pułku Sape−
rów. We wrześniu 1921 r. pułk ten
w składzie 3, 13, 27 oraz zapasowego
batalionu, przemianowanego później na
kwatermistrzostwo pułku, przeszedł na
stałe do Puław. 3. batalion pułku pozo−
stawał na Kresach do sierpnia 1922 r.,
kiedy powrócił do macierzystej jednost−
ki. Natomiast 13. batalion po pobycie
na Wołyniu przybył ostatecznie do puł−
ku 19 maja 1924 r. Zorganizowany
w 1921 r. 27. batalion saperów w stycz−
niu 1925 r. został rozformowany, a jego
kompanie dołączono do pozostałych
batalionów. Tak więc od 1921 r. 2. Pułk
Saperów składał się z dowództwa, kwa−
termistrzostwa, trzech, a następnie
dwóch batalionów, plutonu łączności
i przejściowej szkoły podoficerskiej.
8 listopada 1921 r. w osobistej ka−
plicy Naczelnik Państwa Józef Piłsud−
ski wręczył pułkowi nowy sztandar.
W uznaniu zasług, dekretem Naczelni−
ka Państwa, otrzymał on również za−
szczytną nazwę 2. Pułku Saperów
Kaniowskich. Od 1922 r. obchodził
swoje święto w dniu 11 maja, w rocz−
nicę bitwy kaniowskiej.
2. Pułk Saperów Kaniowskich od
początku pobytu w Puławach nie tylko
organizował się wewnętrznie, ale też
doskonalił pod względem wojskowo−
−technicznym. Saperzy brali udział w co−
rocznych manewrach i ćwiczeniach po−
szczególnych dywizji oraz w odbudowie
kraju z powojennych zniszczeń, stawia−
jąc mosty m.in. w Inowłodziu (1926) czy
Skierniewicach (1927). Po zajęciu daw−
nych koszar rosyjskich zniszczonych
podczas wojny oraz zdewastowanych
przez bolszewickich jeńców, żołnierze
saperzy odtwarzali tę zabudowę woj−
skową, przystosowując ją do nowych
potrzeb. Obok koszar znajdowała się
dawna cerkiew, która od 25 październi−
ka 1921 r. była kościołem garnizono−
wym pod wezwaniem Zmartwychwsta−
nia Pańskiego, przeznaczonym dla żoł−
nierzy 2. Pułku Saperów Kaniowskich.
Kapelanem był początkowo ks. Stani−
sław Szepietowski, a następnie ks. Zyg−
munt Adamczewski.
Dobra atmosfera była widoczna
w kontaktach żołnierzy z władzami,
szkołami i mieszkańcami miasta, któ−
rym udostępniano np. kino garnizono−
we. Współpracowano też podczas po−
żarów, zatorów rzecznych i powodzi
oraz przy organizacji świąt patriotycz−
nych i uroczystych akademii.
Innego rodzaju działalnością spo−
łeczno−kulturalną było prowadzenie
przez wojsko teatru, spółdzielni pułko−
wej, klubu sportowego z sekcją wio−
ślarską i tenisową oraz koła myśliwskie−
go. Współpraca żołnierzy i lokalnej
społeczności była również widoczna
w pracach na rzecz Powiatowego Komi−
tetu Wychowania Fizycznego i Przyspo−
sobienia Wojskowego, Ligi Obrony
Powietrznej Państwa, Ligi Morskiej
i Rzecznej, Czerwonego Krzyża, Pol−
skiej Macierzy Szkolnej oraz Towarzy−
stwa Przyjaciół Harcerzy.
18 lutego 1929 r., na podstawie
wytycznych szefa Sztabu Generalnego
gen. Tadeusza Piskora o organizacji
formacji saperskich w czasie pokoju,
puławski pułk został przeformowany
na 2. Batalion Saperów Kaniowskich.
Defilada żołnierzy 2. Batalionu Saperów Kaniowskich w Puławach na ul. Marszałka
Józefa Piłsudskiego (obecnie ul. Lubelska) 3 maja 1932 r. Fot. ze zbiorów T. Balcera
Zbliżający się wybuch II wojny
światowej ponownie wpłynął na zmia−
nę struktury organizacyjnej tej forma−
cji. Na podstawie rozkazu ministra
spraw wojskowych została ona po−
nownie przeorganizowana na pułk
z dniem 20 sierpnia 1939 r. W jego
skład miały wchodzić: dowództwo
pułku, kompania gospodarcza, park
saperski oraz trzy bataliony, na które
składały się kompanie: piesza, specjal−
na, zmotoryzowane, pododdziały ogól−
ne oraz szkolne.
Pododdziały 2. Pułku Saperów Ka−
niowskich zostały włączone do więk−
szych jednostek organizacyjnych. Tak
więc zmotoryzowany batalion saperów
został przydzielony do Warszawskiej
Brygady Pancerno−Motorowej pułkow−
nika Stefana Roweckiego. 81. Zmo−
toryzowaną Kompanię Saperów włą−
czono do 3. Dywizji Piechoty Armii
„Prusy”. Natomiast powstała z nadwy−
żek rezerwistów kompania saperów
pieszych, połączona z innymi podod−
działami saperskimi, również zasiliła
szeregi Warszawskiej Brygady Pancer−
no−Motorowej. Oddziały formowane na
terenie Puław weszły w skład tzw. gru−
py mostowej, której część żołnierzy
brała udział w działaniach wojennych
zarówno w Puławach, jak i w okolicy.
Od 3 września 1939 r. pododdziały
2. Pułku Saperów Kaniowskich, przy−
dzielone do poszczególnych jednostek
wojskowych, opuszczały puławskie
koszary. Ofensywa wojsk niemieckich
spowodowała, że Warszawska Bryga−
da Pancerno−Motorowa broniąca prze−
prawy mostowej, 10 września 1939 r.
opuściła zajmowane pozycje, a jej miej−
sce zajęła 39. Dywizja Piechoty Rezer−
wy dowodzona przez generała bryga−
dy Bruno Olbrachta.
Żołnierze 2. Pułku Saperów Ka−
niowskich, przydzieleni do różnych for−
macji wojskowych, we wrześniu 1939 r.
brali udział w potyczkach i bitwach,
walcząc m.in. pod: Iłżą, Kockiem, Bił−
gorajem, Zwierzyńcem, Sochaczewem,
Sarnami, Opocznem, Ryczywołem, Na−
rolem, Jędrzejowem, Kowlem, Tyszow−
cami oraz Tomaszowem Lubelskim.
Podczas tych walk wielu żołnierzy po−
legło, wielu dostało się do niewoli nie−
mieckiej oraz sowieckiej. Natomiast
ostatni dowódca puławskich saperów
podpułkownik Ludwik Turulski z czę−
ścią żołnierzy przekroczył granicę Wę−
gier, skąd niektórzy z nich przedostali
się do Francji i Anglii, by móc dalej
walczyć z niemieckim agresorem.
na stronie 223
Mieczysław Mikrut
Fundacja Pomocy Emerytom i Rencistom Wojskowym
JUBILEUSZ 15-LECIA
FUNDACJI POMOCY
EMERYTOM I RENCISTOM
WOJSKOWYM
Fundacja Pomocy Emerytom i Rencistom
Wojskowym liczy 15 lat. Były w tym piętnastoleciu
okresy żmudnej i prozaicznej pracy garstki
entuzjastów działalności organizatorskiej ze
Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych,
zwłaszcza w początkowym okresie, był czas
dużego wysiłku powołanego Zarządu Fundacji
i prawnego usankcjonowania jej istnienia,
był czas popularyzowania w środowisku żołnierzy
i emerytów idei niesienia pomocy słabszym,
były także lata, które śmiało nazwać można
milowymi na drodze do tego Jubileuszu.
Fundacja rozpoczynała swoją działal−
ność w 1992 r. bardzo skromnie – z łącz−
nym przychodem 48 767,06 zł (z daro−
wizn, dotacji MON i oprocentowania
lokaty bankowej). Pięć lat później jej
przychody wyniosły 77 994,17 zł, dzie−
sięć lat później – 177 330,56 zł. Prelimi−
narz finansowy na rok 2007 przewiduje
wpływy rzędu 315 000 zł. Znaczący
wzrost przychodów Fundacji rozpoczął
się w 2005 r., od kiedy (na podstawie
ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działal−
ności pożytku publicznego i o wolonta−
riacie) podatnicy mogą odpisywać 1%
od podatku na rzecz fundacji lub stowa−
rzyszeń.
Dysponując konkretnymi zasobami
finansowymi, zarząd Fundacji mógł za−
początkować i rozwinąć – stosownie do
celu określonego w statucie – działal−
ność świadczącą pomoc dla emerytów
i rencistów wojskowych oraz członków
ich rodzin, których dotknęły poważne,
często nieuleczalne choroby, dotkliwe
zdarzenia losowe, a z upływem czasu
materialne zubożenie (zwłaszcza podofi−
cerów, chorążych, oficerów niższych
stopni wojskowych bądź członków ich
rodzin).
Pierwszej pomocy materialnej Fun−
dacja udzieliła w 1993 r. 28 osobom na
kwotę 11 600 zł. Realizuje ją corocz−
nie już piętnasty rok. Dla przykładu,
w 1997 r. udzielono wsparcia 51 oso−
bom na kwotę 36 980 zł, w 2002 r.
62 osobom na kwotę 45 687 zł, w 2006 r.
już 186 osobom na kwotę 135 500 zł,
a w okresie 7 miesięcy 2007 r. – 141
osobom na kwotę 89 000 zł.
Jubileusz 15−lecia Fundacja obcho−
dziła z poważnym dorobkiem. Na uro−
czystość, która odbyła się 23 maja br.,
zaproszono gości zasłużonych dla Fun−
dacji, to jest tych, którzy tworzyli jej
zręby organizacyjne, gości honoro−
wych, którym Fundacja składa corocz−
ne sprawozdania i z którymi współpra−
cuje na co dzień, a przede wszystkim
zaproszono Pełnomocników Fundacji
i jej Wolontariuszy, których codzienna
praca składa się na dzisiejszy jej wize−
runek i kilkunastoletni dorobek.
Jubileuszowe spotkanie pn. „Forum
Pełnomocników i Wolontariuszy”, ma−
jące charakter uroczystości, ale także
szkoleniowy, było bardzo udane. Wy−
głoszono dwa referaty tematyczne, od−
była się dyskusja, a na szczególną uwa−
gę zasługują życzenia i gratulacje zło−
żone władzom Fundacji przez ks. bpa
gen bryg. Ryszarda Borskiego, ewan−
gelickiego biskupa wojskowego oraz
pochlebna ocena działalności Fundacji
wyrażona przez płk. w st. spocz. Jana
Gazarkiewicza, wiceprezesa Zarządu
Głównego ZBŻZ i OR WP, wypowia−
dającego się w imieniu prezesa Związ−
ku gen dyw. (r) Adama Rębacza.
Dyrektor Departamentu Pożytku
Publicznego w Ministerstwie Pracy
i Polityki Społecznej Krzysztof Więc−
kiewicz pogratulował władzom Funda−
cji niezwykle pożytecznej działalności
o charakterze nie tylko pomocowym,
lecz i solidarnościowym wobec tych,
którzy znaleźli się w sytuacji osamot−
nienia, a często izolacji z przyczyn cho−
robowych i losowych.
Istotną częścią referatów było pod−
sumowywanie minionego 15−lecia.
W jego początkach Fundacja Pomocy
Emerytom i Rencistom Wojskowym
udzielała pomocy dziesiątkom osób po−
trzebujących. Od 1999 r. liczba emery−
tów i rencistów wojskowych wspiera−
nych przez Fundację wzrosła do ponad
stu rocznie, by w ostatnim okresie osią−
gnąć liczbę około 250. Są to głównie byli
żołnierze zawodowi niższych rang,
tj. podoficerowie i chorążowie, chociaż
nie tylko; w większości mieszkańcy ma−
łych garnizonów, w których trudno o do−
datkowe płatne zajęcie, a także osoby
niepełnosprawne ze względu na wiek
oraz o niskich i bardzo niskich docho−
dach wynoszących 0,5–5,00$ USA
dziennie na jednego członka rodziny.
Rozpoznawanie potrzeb pomoco−
wych osób schorowanych, psychofi−
zycznie niesprawnych, samotnych, do−
tkniętych wypadkami losowymi czy
drastycznie materialnie ubożejących
odbywało się i odbywa przez Pełno−
mocników Fundacji oraz członków
komisji socjalno−zdrowotnych działa−
jących w strukturach ogniw wojewódz−
M. Mikrut, Jubileusz 15−lecia Fundacji Pomocy Emerytom i Rencistom
kich i rejonowych Związku Byłych
Żołnierzy Zawodowych i Oficerów
Rezerwy Wojska Polskiego. Apele
i przekazy pocztowo−bankowe trafiały
do całego środowiska emerytów i ren−
cistów wojskowych za pośrednictwem
wojskowych biur emerytalnych, dzię−
ki życzliwemu wspieraniu pomocowej
działalności Fundacji przez Departa−
ment Spraw Socjalnych MON.
Niemal rokrocznie o działalności
Fundacji informowany był Minister
Obrony Narodowej lub Podsekretarz
Stanu do Spraw Społecznych, szef Szta−
bu Generalnego WP, dowódcy rodzajów
Sił Zbrojnych, okręgów wojskowych,
najczęściej Dyrektor Departamentu
MON.
Materiały o działalności Fundacji
były udostępniane redakcjom prasy woj−
skowej. W każdym roku zabiegano
o udział przedstawicieli Zarządu Funda−
cji w audycjach radiowych Redakcji
Wojskowej Polskiego Radia. Podczas
spotkań z przedstawicielami Minister−
stwa Obrony Narodowej, oprócz infor−
macji o działalności Fundacji podnoszo−
no kwestię zachęcania kadry zawodowej
WP do dobroczynnego wspierania jej
pomocowej działalności. Trudno jest
ustalić skalę tego wsparcia, gdyż na pod−
stawie dokumentacji bankowej czy
pocztowej nie da się tego ustalić. Wej−
ście w życie ustawy z 24 kwietnia
2003 r. o działalności pożytku publicz−
nego i o wolontariacie stworzyło nową
sytuację. Zarząd Fundacji uznał, że za−
istniała możliwość bardziej bezpośred−
niego odwoływania się do kadrowych
żołnierzy służby czynnej w tej sprawie.
9 czerwca 2005 r. podpisano z redak−
cjami czasopism wojskowych „Porozu−
mienie o współpracy w zakresie pro−
pagowania w prasie wojskowej celów
i zadań Fundacji Pomocy Emerytom
i Rencistom Wojskowym”. „Polska
Zbrojna”, „Bandera”, „Wiraże”, a szcze−
gólnie „Wojska Lądowe” dobrze przy−
służyły się w minionych dwóch latach
działalności Fundacji.
Kolejnym ważnym krokiem w od−
woływaniu się do kadry zawodowej WP
o dobroczynne wspieranie Fundacji
było, po wcześniejszym zacieśnieniu
współpracy, podpisanie 23 maja 2006 r.
„Porozumienia o współpracy pomię−
dzy Zarządem Fundacji a Konwen−
tem Dziekanów Korpusu Oficerów
WP”. Już dwukrotnie przez strony tego
„Porozumienia…” kierowane były ape−
le do środowiska wojskowego o wspie−
ranie Fundacji.
Oddzielnie, przez komendantów
akademii wojskowych, wyższych szkół
oficerskich i centrów szkolenia, zarząd
występował z listem otwartym „Do
Podchorążych i słuchaczy”. W maju
2006 r. zwracał się do tego grona z in−
formacją o celach działalności Funda−
cji oraz z apelem o wspieranie jej dzia−
łalności.
Na przełomie 2005 i 2006 r. został
wydany folder traktujący o statutowym
celu Fundacji, formach jej działalności,
zawierający apel o finansowe wspiera−
nie. Trafił on do kadry Sił Zbrojnych
i do ogniw związku Byłych Żołnierzy
Zawodowych i Oficerów Rezerwy WP.
W końcu 2006 r. zaprojektowano logo
Fundacji i wykorzystano ten znak na
medalu i znaczku Fundacji. Został wy−
dany również kalendarz ścienny i kie−
szonkowy. Sądzimy, że te dokonania
dobrze służą promocji Fundacji nie tyl−
ko w środowisku emerytów i rencistów
wojskowych, lecz również wśród ka−
dry zawodowej Wojska Polskiego.
Niech mi będzie wolno w imieniu władz Fundacji Pomocy Emerytom i Ren−
cistom Wojskowym wyrazić nadzieję na coraz powszechniejsze zrozumienie przez
żołnierzy służby czynnej idei dobroczynnej i humanitarnej działalności Fundacji
oraz gotowość udzielenia jej wsparcia.
Nasze konto bankowe: 13 1060 0076 0000 4010 5000 3254
Józef Ladrowski
Związek Oficerów Rezerwy RP
WSPÓŁPRACA ZOR RP
Z ZAGRANICZNYMI ZWIĄZKAMI
KOMBATANTÓW I OFICERÓW
REZERWY
Już na początku reaktywowania Związku Oficerów
Rezerwy RP im. Marszałka Józefa Piłsudskiego,
co miało miejsce w 1999 r., Zarząd Główny
w Poznaniu przyjął – jako jeden ze swych
głównych celów – postanowienie o nawiązaniu
współpracy z zagranicznymi związkami
kombatantów wojskowych i oficerów rezerwy.
W
tym trudnym okresie mię−
dzynarodowych „zawiro−
wań” i wzajemnych uprze−
dzeń lat 70. XX w. pierwsze kontakty
nawiązali nasi członkowie: płk rez.
Józef Krzywania – przedwojenny ofi−
cer WP, uczestnik walk konspiracyj−
nych AK oraz w II Armii WP w latach
1944–1946, płk rez. Karol Zielony –
uczestnik walk w II Armii pod Budzi−
szynem i Dreznem oraz por. rez. dr Jó−
zef Ladrowski – uczestnik walk kon−
spiracyjnych w Armii Krajowej w la−
tach 1942–1944 oraz walk o Berlin. Oni
to, doświadczywszy okrucieństw i za−
głady najtragiczniejszej w dziejach
ludzkości II wojny światowej, postano−
wili w Związku Oficerów Rezerwy pro−
pagować ideę współpracy między na−
rodami i utrzymania pokoju jako naj−
wyższego i bezcennego dobra.
W porozumieniu z kompetentnymi
władzami ambasad RP i attaché woj−
skowymi nawiązano, skromne począt−
kowo kontakty z podobnymi organiza−
cjami działającymi w Danii, Holandii
i Anglii. Po kilku latach nawiązano
znacznie szerszą współpracę w ramach
CIOR i NATO z organizacjami ze
Szwecji, Niemiec i Francji. W później−
szym czasie do pionierów współpracy
z zagranicą dołączyli dwaj członkowie
ZOR: ppłk rez. Stanisław Tomaszkie−
wicz (obecny prezes ZG ZOR) oraz por.
rez. Benon Henicz.
Główne, choć nie jedyne działania
to wspólne konferencje i sympozja. Ta
owocna, ponaddwudziestoletnia współ−
stowo i Junikowo oraz
zabytkowy grobowiec
gen. Oswalda Franka –
dowódcy OK Poznań,
przedwojennego człon−
ka ZOR i inicjatora bu−
dowy Domu Żołnierza
im. Marszałka J. Piłsud−
skiego w Poznaniu. Dom
ten oddano społeczeń−
stwu do użytku 19 mar−
ca 1939 r.
Z miejscami walk
Prezes ZOR ppłk Stanisław Tomaszkiewicz wręcza medal
85−lecia ZOR ambasadorowi dr. Markowi Prawdzie przy i męczeństwa narodu
pomniku „Żołnierza Polskiego II wojny światowej”
polskiego i nekropolia−
w Berlinie. Fot. Archiwum ZOR
mi wojennymi zapozna−
praca między bratnimi związkami rezer− wali się także uczestnicy kolonii i obo−
wistów państw europejskich, a także zów letnich z różnych stron kraju i za−
USA i naszymi organizacjami polo− granicy. Wszystkie zagraniczne delega−
nijnymi, miała miejsce m.in. w: De− cje kombatantów oprowadzane są przez
gensdorfie w 1985 r., w Straussbergu naszych członków – tłumaczy języków
w 1993 r., w Kutnie w 1998 r., w Berli− obcych, którzy wykonują te obowiązki
nie w 2000 r. oraz dwukrotnie w Pozna− społecznie. Dzięki temu ZOR oszczę−
niu – w 2001 i 2004 r.
dza środki finansowe, zwłaszcza że
Poznańskie sympozjum w dniu utrzymuje się tylko ze składek człon−
9 sierpnia 2001 r. zorganizowano samo− kowskich oraz drobnych wpłat doko−
dzielnie i bez rządowych dotacji w go− nywanych przez sponsorów. Warto
ścinnych salach hotelu Ikar z okazji podkreślić, że wszystkie koszty naszych
80−lecia powstania i 10−lecia reaktywo− delegacji i utrzymania za granicą po−
wania Związku Oficerów Rezerwy RP noszą zapraszające nas imiennie związ−
im. Marszałka J. Piłsudskiego. Z licz− ki oficerów rezerwy i organizacje kom−
nych zagranicznych uczestników wy− batanckie. Częściowo pokrywają rów−
mienić można delegacje z: CIOR, nież koszty zakupu wieńców i wiąza−
NATO i związków rezerwistów i kom− nek kwiatów.
batantów z Holandii, USA, Danii, Bel−
Nasza działalność zagraniczna to 15
gii i Niemiec. Uczestnicy zwiedzili wspólnie zorganizowanych spotkań,
miejsca pamięci i męczeństwa narodu w tym 7 sympozjów popularnonauko−
polskiego – Fort VII, Obóz Karny wych nt. pokoju, współpracy i spraw
w Żabikowie, Dom Żołnierza (katow− socjalnych kombatantów wojskowych.
nia Gestapo w latach okupacji), woj− Główny temat to utrzymanie pokoju
skowe nekropolie na cmentarzu Miło− w Europie i na całym świecie.
J. Ladrowski, Współpraca ZOR RP z zagranicznymi związkami kombatantów
Obok sympozjów organizowane są
ZOR RP reprezentowała delegacja
rocznicowe wyjazdy historyczne szla− wraz ze sztandarem w następującym
kiem walk, męczeństwa i chwały oręża składzie osobowym: prezes ZG ZOR –
polskiego. Przykładem jest podróż ppłk Stanisław Tomaszkiewicz, wice−
Szlakiem bojowej chwały 17. pułku prezes ZG – por. dr Józef Ladrowski,
piechoty – kierunek natarcia: Budzi− sekretarz ZG – kpt. Marian Osada, prze−
szyn. Organizatorem wyjazdu szlakiem wodniczący Komisji Historycznej – mjr
bojowym Operacji praskiej był prezes dr Antoni Wójcicki, przewodniczący
Koła nr 1 ZOR w Poznaniu ppłk Mie− Komisji Odznaczeń – płk pilot Henryk
czysław Chęciński.
Zwiedzono m.in.
cmentarz poległych
żołnierzy II Armii
WP w Zgorzelcu
oraz wioskę Plate−
rówkę, gdzie za−
mieszkali osadnicy
wojskowi ze słyn−
nego Batalionu im.
Emilii Plater. Po−
dobne rajdy wojsko−
wo−cywilne histo−
rycznymi szlakami
Zarząd Główny ZOR w dniu 9.05.2007 r. przy pomniku
bojowymi organizo− Żołnierza Polskiego II wojny światowej w Berlinie. Ambasa−
dor RP dr Marek Prawda – piąty z prawej, drugi z lewej –
wali w latach 1960–
attaché wojskowy płk Andrzej Sobociński.
–1980 były prezes
Fot. Archiwum ZOR
płk Karol Zielony
oraz wieloletni skarbnik – Bogdan Sta− Kaczmarek, bosman pchor. Aleksander
chowiak.
Piasny, płk Zygmunt Stypiński, ppłk
Głównym zwieńczeniem wielolet− Norbert Idziak.
niej, bardzo udanej współpracy zagra−
Dalsza międzynarodowa współpra−
nicznej były ogólnoświatowe obchody ca pozostaje ważnym celem ZOR. To
zakończenia II wojny światowej w miej− zagadnienie ma szczególne znaczenie
scu pokonania faszyzmu – w Berlinie. dla Polski jako kraju należącego do Unii
Z okazji tak doniosłej dla świata i Pol− Europejskiej, w której problem należy−
ski rocznicy pokonania III Rzeszy Nie− tej dbałości o sprawy socjalne komba−
mieckiej, ZOR RP w Poznaniu otrzymał tantów i rezerwistów – szczególnie star−
zaproszenie na tę historyczną uroczy− szych – ma odpowiednią rangę. Standar−
stość. Zaproszenie to skierował do nas dy unijne zapewniają bowiem godne
bezpośrednio ambasador RP w Berlinie ekwiwalenty emerytalno−rentowe tym
i attaché wojskowy.
grupom.
Aneta Baranowska
UMK Toruń
ARMIA JAKO INSTYTUCJA
TOTALNA
Armia jest jedną z wielu instytucji występujących
w życiu społecznym. To, co ją wyróżnia,
to szczególne połączenie i nasilenie cech,
które spotykamy również w innych instytucjach,
lecz nie w tak dużym natężeniu. Armia jest
organizacją o przewadze więzi formalnych
nad osobowymi; instytucją biurokratyczną
o strukturze hierarchicznej; środowiskiem
społecznym z własnym systemem uwarstwienia;
zespołem norm i tradycji; grupą celowego
działania zorganizowaną do konkretnych
potrzeb1.
Z
racji pełnionych zadań pojmo−
wana jest ona jako instytucja to−
talna, wnikająca swym działa−
niem we wszystkie sfery życia żołnie−
rza, tworzy określone zespoły, wzory
zachowań (sytuacyjne, instytucjonalne,
integracyjne), które można wyodrębnić
ze względu na rolę, jaką pełnią w ogól−
nej organizacji życia wojskowego oraz
stratyfikują pozycję żołnierza w środo−
wisku wojskowym umożliwiając mu
społeczne działanie2.
1
Leksykon wiedzy wojskowej, Ministerstwo
Obrony Narodowej (dalej: MON), Warszawa
1979, s. 20.
2
J. Zalewski, Wokół tożsamości Wojska Polskie−
go przełomu XX/XXI wieku, Elipsa, Warszawa
2004, s. 29.
Pojęcie „instytucja totalna” do socjo−
logii jako pierwszy wprowadził Erving
Goffman. W swej pracy „Asylums” 3 za−
węził on termin instytucji społecznej do
takich form organizacji społecznej, któ−
re charakteryzują się oryginalnym i spe−
cyficznym porządkiem, a zwłaszcza
mają za zadanie podporządkowanie za−
chowania ludzi szczególnym rygorom.
Krzysztof Olechnicki i Paweł Załęcki,
używając kryteriów goffmanowskich,
w sposób następujący definiują instytu−
cję totalną: to miejsce pobytu (…) osób
odizolowanych na dłuższy okres od resz−
3
E. Goffman, Asylums, [w:] Modern Sociology:
Introductory Readings, P. Worsley (red.), Lon−
dyn 1961.
A. Baranowska, Armia jako instytucja totalna
ty społeczeństwa, pozostających w po−
dobnym położeniu, których zachowanie
jest pod prawie całkowitą kontrolą per−
sonelu danej instytucji...4.
W podobny sposób do Goffmana
definiuje instytucje społeczne Foucault,
który traktuje je jako instrument wywie−
rania przymusu przez społeczeństwo na
indywidualne sposoby ujmowania
świata społecznego. W ten sposób ana−
lizuje on nie tylko funkcjonowanie za−
kładów psychiatrycznych, więzień,
szkół, armii czy systemu wymierzania
kar, ale także inne instytucje i systemy,
np. sposoby budownictwa. Celem tych
instytucji społecznych jest dyscyplino−
wanie członków społeczeństwa, ich
normalizacja przez narzucenie im wzo−
rów typologizowania (typizacji) oraz
podejmowania działań traktowanych
przez społeczeństwo jako normalne, nie
burzące istniejącego i akceptowanego
porządku. Dyscyplinowanie dokonuje
się przez kształtowanie odpowiednich
praktyk oraz stałą wzajemną obserwa−
cję i nadzór 5.
Najlepiej istotę armii oddaje jed−
nak ujęcie goffmanowskie. Armia za−
liczana jest do czwartego wyróżnione−
go przez Goffmana typu instytucji to−
talnej, czyli instytucji celowo powoła−
nej do osiągania możliwie najlepszych
efektów pracy, które uzasadniają
4
K. Olechnicki, K. i P. Załęcki (red.), Słownik
socjologiczny, Graffiti BC, Toruń 1997, s. 85.
5
M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny
więzienia, tłum. T. Komendant, wyd. Aletheia,
Warszawa 1998; G. Skąpska i M. Żółkowski,
Instytucja społeczna, [w:] Encyklopedia Socjo−
logiczna, tom 1: A−J, Oficyna Naukowa, War−
szawa 1998, s. 318.
w sposób instrumentalny potrzebę ich
istnienia 6.
E. Goffman w swych rozważaniach
wychodzi z założenia, że każda insty−
tucja społeczna charakteryzuje się ten−
dencją do zawładnięcia w jakimś stop−
niu czasem i zainteresowaniami swych
członków. Usiłuje też wywierać okre−
ślony wpływ na ich postawy i zacho−
wania. Należy pamiętać, że w społe−
czeństwie funkcjonują rozliczne insty−
tucje o bardzo zróżnicowanym stopniu
absorbowania swych członków i pod−
porządkowania ich swoim podsta−
wowym celom. Są wśród nich takie,
które zmierzają do wytworzenia silnych
i z trudem przekraczalnych barier w sfe−
rze stosunków społecznych między
członkami danej instytucji a światem
zewnętrznym, na który składa się glo−
balny system instytucji. Symbolem tych
barier są najczęściej takie elementy
fizyczne, jak: zamknięta brama, wyso−
ki mur, drut kolczasty, ściana skalna,
woda, lasy bądź trzęsawiska. Instytu−
cje te E. Goffman nazywa instytucja−
mi totalnymi. Każda z nich, jak stwier−
dza, stanowi hybrydę społeczną, jest
częścią społeczności rezydencjalnej
i częścią organizacji formalnej. Z tej
właśnie przyczyny stanowią one przed−
miot specjalnego zainteresowania so−
cjologicznego.
W społeczeństwie obecne są insty−
tucje przymusowe powołane do odmie−
niania ludzi. Każda z nich stanowi eks−
6
E. Hoffman, Charakterystyka instytucji totalnych,
[w:] Elementy teorii socjologicznych, W. Derczyń−
ski, A. Jasińska−Kania, J. Szacki (red.), Państwo−
we Wydawnictwo Naukowe (dalej: PWN), War−
szawa 1975, s. 151.
peryment świadczący o tym, co można
uczynić z człowiekiem7.
Jednocześnie autor wskazuje kilka
istotnych cech (atrybutów) najbardziej
charakterystycznych dla tego rodzaju
instytucji:
1. Wszystkie aspekty życia przebie−
gają w tym samym miejscu i podle−
gają tej samej jednolitej władzy
zwierzchniej.
2. Każda faza codziennej działalności
członków jest realizowana w bez−
pośrednim towarzystwie „paczki”
innych członków, którzy traktowa−
ni są podobnie i od których wyma−
ga się wspólnego wykonywania
tych samych czynności.
3. Wszystkie fazy codziennej działal−
ności są ściśle zaplanowane, tak aby
poprzedzająca je w czasie działal−
ność łączyła się z następną. Wszyst−
kie sekwencje tej działalności są
przy tym narzucone z góry przez
system kategorycznych decyzji for−
malnych i ciało kierownicze.
4. Różne narzucone kierunki działal−
ności są ujęte w jednolity i racjo−
nalny plan świadomie skonstruowa−
ny dla realizacji oficjalnych celów
instytucji.
5. Między nadzorcami i członkami
występuje ostry podział, z wysoce
ograniczoną ruchliwością społeczną
między tymi dwiema grupami.
6. Informacje dotyczące losów człon−
ków są często nieudostępnione.
7. Struktura pracy w ramach instytu−
cji zamkniętej jest wprzęgnięta
w 24−godzinny układ pracy, wyma−
ga odmiennych motywów do pracy
7
Tamże, 150–151.
aniżeli te, które występują w społe−
czeństwie globalnym.
8. Pojawiają się zazwyczaj rzeczywi−
ste lub symboliczne bariery wska−
zujące na oddzielenie się od społe−
czeństwa „na zewnątrz” 8.
Przyjmując powyższe kryteria, moż−
na dokonać charakterystyki współcze−
snego ustroju armii jako instytucji to−
talnej, metodą pokazania najbardziej
charakterystycznych dla niej cech.
Współczesny ustrój organizacyjny
sił zbrojnych wyróżnia się zinstytucjo−
nalizowanym charakterem i hierar−
chiczną strukturą, posiadającą własny,
dostosowany do zadań bojowych, sys−
tem podporządkowania.
Armia jest instytucją o przewadze
więzi formalnej nad personalną. Więź
formalna polega na uczestnictwie w pew−
nej strukturze zorganizowanej, z kolei
personalna – na osobistym kontakcie i so−
lidarności. Socjologowie, biorąc pod
uwagę rodzaj więzi konstytuującej gru−
pę społeczną, rozróżniają zazwyczaj gru−
py formalne i nieformalne (często nazy−
wane też pierwotnymi)9.
Użyteczne rozróżnienie do niniej−
szych rozważań wprowadza Zygmunt
Bauman, mówi on o grupach i organi−
zacjach społecznych z przewagą więzi
formalnej lub z przewagą więzi niefor−
malnej. Według niego elementy obu ty−
pów więzi występują niemal we wszyst−
kich organizacjach i grupach społecz−
nych, tyle że w różnej proporcji10.
8
Tamże, s. 151–152.
J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjolo−
gii, PWN, Warszawa 1996, s. 161.
10
Z. Bauman, Zarys socjologii. Zagadnienia i po−
jęcia, PWN, Warszawa 1962, s. 35–50.
9
Przewaga więzi formalnej w wojsku
wynika z faktu, iż całokształt norm po−
stępowania we wzajemnych kontaktach
żołnierzy określony jest ściśle różnego
rodzaju regulaminami wojskowymi.
W ten sposób oficjalny, formalny aspekt
więzi społecznej wybija się w armii
na plan pierwszy. Nie oznacza to jed−
nak, że w wojsku występuje tylko więź
formalna. Więź bezpośrednia, personal−
na wytwarza się w bardzo wysokim stop−
niu na bazie wspólnych doświadczeń
służby wojskowej lub wspólnej walki.
Zawsze jest ona jednak wtórna, pochod−
na do więzi formalnej. Tym, co decy−
dująco określa wzajemne stosunki w ar−
mii, nie są powiązania osobiste, lecz
regulaminowo ustalone zależności służ−
bowe 11.
Niesie to za sobą istotne konsekwen−
cje metodologiczne. Armia jest wpraw−
dzie mozaiką wielu grup, w których
występują więzi personalne, powstają−
ce chociażby w drużynie, plutonie czy
kompanii; ale jest nade wszystko zło−
żoną strukturą formalną. Badanie stosun−
ków międzyludzkich w wojsku musi
więc brać za punkt wyjścia oficjalną, for−
malną, instytucjonalną strukturę armii.
Kontekst instytucjonalny jest tym, co
pozwala zrozumieć proces nieformalne−
go oddziaływania osobistego w grupach
nieformalnych, a nie vice versa 12.
Armia jest ponadto instytucją biu−
rokratyczną. Ta cecha doskonale okre−
śla typ wewnętrznych zależności, jakie
istnieją w wojsku. Termin „instytucja
biurokratyczna” używany jest tu w zna−
11
J. J. Wiatr, Socjologia wojska, MON, Warsza−
wa 1964, s. 24–25.
12
Tamże, s. 25.
czeniu przyjętym w socjologii (wywo−
dzącym się od Maxa Webera13), zakła−
dającym istnienie: a) podporządkowa−
nia wyłącznie pionowego z dołu do
góry; b) hierarchii stanowisk i stopni
z prawem awansowania wyłącznie
z góry w dół (czyli z nominacji władz
zwierzchnich)14. Cecha ta również prze−
mawia za jej studiowaniem w kontek−
ście instytucjonalnym.
Według E. Goffmana główną cechą
instytucji totalnych jest zaspakajanie
wielu różnych potrzeb poprzez biuro−
kratyczną organizację zespołów ludzi,
bez względu na to, czy jest to w danych
okolicznościach konieczny lub skutecz−
ny sposób organizacji15.
Goffman podkreśla, że instytucje
totalne wymagają od swych podwład−
nych nadzoru i pewnego niezbędnego
dostosowania się...16. Poprzez biurokra−
tyczną organizację armia ma możliwość
takiego ukierunkowania całych zespo−
łów ludzi, by wykonywały swe zada−
nia ...przy użyciu względnie małej ilo−
ści personelu nadzorczego, który ogra−
nicza się do pilnowania, aby każdy wy−
konał to, czego się od niego wymaga
i co mu jasno wytłumaczono17.
13
Koncepcja biurokracji M. Webera stanowi
przykład podejścia łączącego pojęcie instytucji
zarówno z porządkiem społecznym, jak i ze spe−
cyficznym typem organizacji społecznej. Insty−
tucje biurokratyczne charakteryzują się efek−
tywną organizacją i skutecznością działania, co
wynika z ich podporządkowania szczególnemu
typowi racjonalnych i formalnych norm. Więcej
na ten temat: R. Benedix, Max Weber. Portret
uczonego, PWN, Warszawa 1975, s. 377–379.
14
J. J. Wiatr, Socjologia..., 1964, s. 26.
15
E. Goffman, Charakterystyka..., 1975, s. 152.
16
Tamże, s. 154.
17
Tamże, s. 152–153.
Armia powszechnie postrzegana jest
jako środowisko społeczne o własnym
systemie uwarstwienia. Ta cecha armii
jest istotna zarówno wtedy, gdy widzi
się w wojsku głównie konglomerat grup
pierwotnych, jak i wtedy, gdy rozpatru−
je się je jako instytucję biurokratyczną.
Hierarchia stanowisk w wojsku róż−
ni się od innych hierarchii biurokratycz−
nych tym, że jest wyraźnie rozbita na
warstwy społeczne. Dystans pozycji
społecznych między oficerami z jednej
strony, a podoficerami i szeregowymi
z drugiej strony, a także (choć w mniej−
szym stopniu) dystans pomiędzy pod−
oficerami a szeregowymi, to zjawiska
często odnotowane w literaturze18 i do−
brze znane praktykom. Socjologowie
wojska zgodnie podkreślają, że dystans
społeczny między oficerami a podofi−
cerami i szeregowymi ujemnie wpły−
wa na morale żołnierzy19.
E. Gofmann pisze o istnieniu obok
siebie dwóch różnych światów społecz−
nych i kulturowych – przełożonych
i podwładnych. Mają one wprawdzie
określone punkty kontaktu, wynikają−
ce z pełnionych funkcji i zadań, ale poza
tym są dla siebie nawzajem mało prze−
nikalne. Pomiędzy nimi występuje wy−
raźny dystans społeczny, który jest for−
malnie określony. Świadczy o tym
w sposób jaskrawy m.in. fakt, że roz−
mowy pomiędzy przedstawicielami obu
światów prowadzone są w specjalnym
tonie. Zwracając się do podwładnych
(młodszych), przełożony (starszy) czy−
ni to stanowczo, lecz taktownie, zacho−
wując w każdej sytuacji spokój i opa−
nowanie. Ponadto nie wypowiada kry−
tycznych uwag (opinii) w obecności niż−
szych od nich stanowiskiem (stopniem)
oraz osób postronnych20. Poza tym są
one ograniczone do koniecznych infor−
macji, przebiegają określonym kanałem
i dotyczą na ogół planów formułowa−
nych przez kierownictwo dla swych
podwładnych. Proces komunikacji
przyjmuje tutaj ściśle określone formy
i przepisy – obowiązuje tzw. droga służ−
bowa. W dół hierarchii spływają roz−
kazy i polecenia służbowe, w górę
płyną raporty i meldunki o ich wyko−
naniu. Charakterystyczne jest również
to, że podwładni pozbawieni są wiedzy
na temat decyzji dotyczących ich losu,
co zapewnia kierownictwu wyraźne
zdystansowanie się od podwładnych
i wyraźną nad nimi kontrolę.
Zdaniem Goffmana wszystkie te
ograniczenia kontaktu przyczyniają się
do powstania wrogich stereotypów. Te
dwa odrębne społecznie i kulturowo
światy ulegają przekształceniu. Stano−
wią one nierówność, a stykając się ofi−
cjalnie, w małym tylko stopniu przeni−
kają wzajemnie 21.
Struktura hierarchiczna w armii
umożliwia podejmowanie decyzji, ste−
rowanie ludzkimi i materialnymi zaso−
bami, procesami i informacjami, czyli
umożliwia sprawowanie władzy. Wła−
dza wojskowa to prawomocna możli−
wość i obowiązek wpływania przez
18
20
Regulamin Ogólny Sił Zbrojnych Rzeczypospo−
litej Polskiej, wyd. MON, Sztab Generalny Woj−
ska Polskiego, Warszawa 2004, s. 16, p. 11.
21
E. Goffman, Charakterystyka..., 1975, s. 153.
O znaczeniu tego zagadnienia świadczyć może
choćby zamówienie przez amerykańskie władze
wojskowe wielu opracowań.
19
J. J. Wiatr, Socjologia..., 1964, s. 27.
przełożonego (dowódcę) na zachowa− łeczności są zdolne do kreowania wła−
nie podwładnych, oddziaływania, któ− dzy nieformalnej, będącej przejawem
re zmierza do osiągnięcia ważnych ce− ich własnej woli, a przyjmującej postać
lów służbowych.
struktury spontanicznej, nie zbiurokra−
Mówiąc o władzy dowódcy należy tyzowanej. Tego typu procesy kreacyj−
rozumieć, że jest to możność dowodze− ne zachodzą także w środowisku woj−
nia, podejmowania decyzji i ich wciela− skowym. Dowódca może nie tylko do−
nia w życie, niezależnie od woli podwład− wodzić, ale i przewodzić. Dowodzenie
nych, których one dotyczą. Jest to rów− to zinstytucjonalizowane wpływanie na
nież względnie trwała możliwość wywo− podwładnych, przewodzenie natomiast
ływania określonych zachowań i działań to wpływanie niewymuszone, wyni−
żołnierzy, wynikających z celów i funk− kające z wartości osobistych, pozaformal−
cji społecznych ar−
nych i pozaurzędo−
mii, bądź powodo−
wych. Autorytet do−
Armia to instytucja
wania zaniechania
wódcy jest czynni−
totalna, celowo
tychże zachowań
kiem istotnym i wpły−
powołana do osiągania
czy działań.
wa na postawę pod−
możliwie najlepszych
Stosunek wła−
władnych. W armii
efektów pracy, które
dzy należy do sto−
można dostrzec rów−
sunków społecz−
nież szereg innych
uzasadniają w sposób
nych jednostron−
cech charakterystycz−
instrumentalny
nych, asymetrycz−
nych dla instytucji
potrzebę ich istnienia.
nych, pionowych22.
totalnych.
Asymetria władzy
Działalność
wynika z określonego porządku we− członków struktury skoncentrowana jest
wnątrz systemu społecznego wojska na ograniczonej przestrzeni i podlega
i znajduje odzwierciedlenie w określo− tylko władzy wojskowej. W przeszłości
nym ładzie normatywnym (regulaminy, rozciągała się na obszarze: obozu, wa−
prawo wojskowe). W określonym stop− rowni, zamku, twierdzy; a współcześnie:
niu jest stosunkiem spetryfikowanym, koszar (powstały dopiero w XVII w.),
utrwalonym (podporządkowanie jed− bazy, ośrodka szkolenia poligonowego
nych osób drugim obejmuje względnie i rejonu ćwiczeń, instytucji wojskowej 23.
Każda faza całodziennej działalno−
stałe zależności społeczno−organizacyj−
ne, nie zaś doraźne wpływanie na czy− ści żołnierzy jest realizowana wraz z in−
nymi żołnierzami, którzy są traktowani
jeś zachowanie).
Władza jest podstawą dowodzenia, podobnie i od których wymaga się
zwłaszcza gdy uwzględniamy władzę wspólnego wykonywania tych samych
formalną (służbową). Jednakże spo− czynności.
22
P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeń−
stwa, Znak, Kraków 2002, s. 369–371.
23
J. Zalewski, Wokół tożsamości..., 2004, s. 28.
Tok życia codziennego charaktery−
zuje zasada jednolitości wykonywa−
nych czynności. Regulowane są one
poprzez różnego rodzaju przepisy: roz−
porządzenia, zarządzenia, decyzje, roz−
kazy, wytyczne, regulaminy, instrukcje
oraz przez specyficzny system nadzo−
ru na poszczególnych szczeblach dowo−
dzenia i kierowania.
Codzienne zajęcia w jednostce woj−
skowej mają swój ścisły rozkład, według
którego bezpośrednio po jednym typie
zajęć następuje drugi, wszystko w okre−
ślonym wcześniej czasie i narzucone
przez dowódcę. Wszelkie kierunki dzia−
łalności są ujęte w jednolity i racjonal−
ny plan, świadomie skonstruowany do
realizacji oficjalnych celów instytucji.
Instytucje totalne wywołują szczegól−
ne zainteresowanie socjologów; są one
bowiem hybrydami społecznymi, łączą−
cymi elementy społeczności mieszkań−
ców z elementami organizacji formalnej.
Oprócz tego istnieją inne powody, aby się
nimi interesować. Są one bowiem zakła−
dami przymusowego przekształcania
osobowości. Każda z nich swoiście eks−
perymentuje na naturze ludzkiej, aby wy−
kazać, co można uczynić z ludzkim „Ja” 24.
Powyżej zarysowane zostały tylko
niektóre podstawowe cechy instytucji
totalnych. Zachodzi tutaj szereg waż−
nych procesów i zjawisk społecznych,
o których choćby krótko, ale należy
wspomnieć: proces degradacji osobowo−
ści i powiązane z nim procesy deperso−
nalizacji i standaryzacji, ponadto funk−
cjonuje tu system przywilejów, system
wtórnego przystosowania oraz techniki
24
E. Hoffman, Charakterystyka..., 1975, s. 154.
adaptacji. Proces degradacji i system
przywilejów są przykładem warunków,
do których podwładny musi się w pe−
wien sposób przystosować. Są one
uciążliwe, ale istnieją sposoby stawia−
nia im czoła. Podwładny w toku we−
wnętrznych przemian stosuje różne spo−
soby adaptacji, rożną taktykę w rożnych
momentach, a niekiedy oscyluje między
różnymi taktykami równocześnie.
Goffman wyróżnił następujące typo−
we taktyki przystosowania, jakie może
przyjąć podwładny w instytucji totalnej:
Taktyka wycofania z sytuacji. Pod−
władny przestaje interesować się czym−
kolwiek poza tym, co go bezpośrednio
otacza, i nie zwraca uwagi na obecność
innych.
Taktyka buntu. Podwładni świa−
domie prowokują władze instytucji
i odmawiają wszelkiej współpracy
z personelem. Przyjmują postawę zde−
cydowaną i bezkompromisową, a nie−
kiedy wykazują też wysokie buntow−
nicze morale.
Zadomowienie. Wycinek świata
zewnętrznego, jaki stwarza instytucja,
zostaje utożsamiony przez podwładnych
z całością. Starają się oni zbudować so−
bie, w ramach możliwości stworzonych
przez instytucję, stabilną, dającą względ−
ne zadowolenie egzystencję. Doświad−
czenia świata zewnętrznego przekonują,
że warto żyć nawet wewnątrz instytu−
cji, dzięki czemu znika napięcie między
tymi dwoma światami.
Konwersja. Podwładny konwerty−
sta wydaje się przyjmować wszelkie
poglądy kierownictwa lub personelu in−
stytucji i stara się grać rolę podwładnego
doskonałego. W odróżnieniu od zadomo−
wionych, którzy przy użyciu dostępnych
im ograniczonych środków starają się
uzyskać dla siebie maksimum możliwej
swobody, konwertysta przyjmuje posta−
wę bardziej zdyscyplinowaną, morali−
styczną. Stara się zyskać opinię człowie−
ka, którego regulaminowy entuzjazm jest
zawsze do dyspozycji personelu (żołnie−
rze, którzy starają się podlizywać i nie−
ustannie „zarabiają na awans”)25.
Badając występujące w wojsku pro−
blemy społeczne można szukać ich wy−
jaśnienia w armii jako instytucji. W ni−
25
Tamże, s. 162–164.
niejszym artykule armia została przed−
stawiona jako szczególna instytucja,
charakteryzująca się spotęgowaniem
i szczególnym połączeniem specyficz−
nych dla niej cech, takich jak: przewa−
ga więzi formalnej nad personalną, sil−
na hierarchizacja stanowisk czy biuro−
kratyczna struktura. Teoria instytucji
totalnej E. Goffmana może zostać wy−
korzystana jako szablon do opisu za−
chodzących w wojsku zjawisk i proce−
sów społecznych, szczególnie z uwagi
na fakt, iż podstawowe cechy armii
przemawiają za jej instytucjonalnym
studiowaniem.
Bibliografia:
1. Bauman Z., Zarys socjologii. Zagadnienia i pojęcia, Państwowe Wydaw−
nictwo Naukowe (dalej: PWN), Warszawa 1962, .
2. Benedix R., Max Weber. Portret uczonego, PWN, Warszawa 1975.
3. Foucault M., Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komen−
dant, Aletheia, Warszawa 1998.
4. Goffman E., Asylums [w:] Modern Sociology: Introductory Readings,
P. Worsley (red.), Londyn 1961.
5. Goffman E., Charakterystyka instytucji totalnych, [w:] Elementy teorii
socjologicznych, W. Derczyński, A. Jasińska−Kania, J. Szacki (red.), PWN,
Warszawa 1975.
6. Leksykon wiedzy wojskowej, Ministerstwo Obrony Narodowej (dalej: MON),
Warszawa 1979.
7. Olechnicki K. i P. Załęcki (red.), Słownik socjologiczny, Graffiti BC, Toruń
1997.
8. Regulamin Ogólny Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, MON, Sztab
Generalny Wojska Polskiego, Warszawa 2004.
9. Skąpska G. i Żółkowski M., „Instytucja społeczna”, [w:] Encyklopedia
Socjologiczna, tom 1: A−J, Oficyna Naukowa, Warszawa 1998.
10. Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, PWN , Warszawa 1996.
11. Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków 2002.
12. Wiatr J. J., Socjologia wojska, MON, Warszawa 1964.
13. Zalewski J., Wokół tożsamości Wojska Polskiego przełomu XX/XXI wieku,
Elipsa, Warszawa 2004.
Magdalena Baran-Wojtachnio
Wojskowe Biuro Badań Społecznych
SYTUACJA ZAWODOWA
PRACOWNIKÓW WOJSKA
W ASPEKCIE SYSTEMU MOTYWACJI
Obserwacja rzeczywistości społecznej, której
odzwierciedleniem są również wyniki badań
empirycznych Wojskowego Biura Badań
Społecznych, skłania do wnikliwej analizy sytuacji
społecznej i zawodowej pracowników wojska.
Konieczność ta jawi się w szczególności teraz, gdy
poziom niezadowolenia i negatywnych nastrojów
w tej grupie zawodowej jest coraz wyższy.
P
racownicy wojska, podobnie
jak żołnierze zawodowi, mają
dość ograniczone w stosunku do
innych grup pracowników możliwości
upominania się o swoje prawa, co wy−
nika z braku prawa do strajku, przy
zachowaniu tylko prawa do manife−
stacji.
Ważną funkcję w procesie przepły−
wu informacji między pracownikami
a ich przełożonymi mogą spełniać orga−
ny przedstawicielskie pracowników
wojska, którymi z całą pewnością są
związki zawodowe. Aktualny sondaż1
1
M. Baran−Wojtachnio, Sytuacja społeczno−
−zawodowa pracowników wojska, raport z badań
WBBS, czerwiec 2007 r. Badania zrealizowano na
przełomie kwietnia i maja 2007 r. na liczącej 641
osób reprezentatywnej próbie pracowników wojska.
pokazuje jednak, że wiara pracowników
wojska w możliwości wpływu związ−
ków zawodowych na rozwiązywanie ich
problemów jest stosunkowo mała. Jesz−
cze innym kanałem przepływu informa−
cji, wyrażania opinii i ocen dla każdej
z grup społecznych tworzących środo−
wisko wojska i jego najbliższe otocze−
nie są – oprócz informacji o nastrojach
– badania empiryczne realizowane
w Wojskowym Biurze Badań Społecz−
nych. Jest to o tyle istotna możliwość,
że raporty z badań WBBS docierają do
szerokiego grona wojskowych decyden−
tów (chociaż nie zawsze mają oni wy−
mierne możliwości reagowania na po−
jawiające się postulaty). Od pewnego
czasu znakomitą możliwość informowa−
nia środowiska o aktualnych wydarze−
niach stwarza również wydawnictwo
DWiPO „Wojsko w społeczeństwie”.
Z pewnością wydarzenia ostatnich
miesięcy (manifestacje pracowników
wojska), działania związków zawodo−
wych, miesięczne informacje o nastrojach
w Siłach Zbrojnych (w których porusza−
ne są problemy pracowników wojska)
oraz aktualny sondaż zrealizowany w tej
grupie pracowników skutecznie zwrócą
uwagę na ich problemy i potrzeby za−
wodowe, które – jak się okazuje – w kil−
ku wymiarach są niezaspokojone.
Analiza sytuacji zawodowej pracow−
ników wojska znakomicie wpisuje się
w przywołaną w tytule teorię potrzeb
Maslowa2, która stanowi próbę wyja−
śnienia motywacji pracownika jako
funkcji płacy, czasu pracy i warunków
pracy. Według niej (...) ludzie dążą do
zaspokojenia pięciu poziomów potrzeb.
(...) U samego dołu hierarchii są „po−
trzeby fizjologiczne”, (...) które muszą
zostać zaspokojone, zanim w ogóle we−
źmie się pod uwagę inne potrzeby. W or−
ganizacjach potrzeby fizjologiczne są na
ogół zaspokajane przez odpowiednie
płace. Następne w kolejności są potrze−
by stabilnego środowiska psychicznego
i emocjonalnego – „potrzeby bezpie−
czeństwa”. Jako przykład można wymie−
nić (...) potrzebę życia wolnego od trosk
materialnych i potrzebę pracy na zabez−
pieczonym przed zwolnieniem stanowi−
sku. Potrzeby te mogą być w miejscu pra−
cy zaspokojone przez ciągłość zatrudnie−
nia (bez zwolnień), system rozpatrywa−
nia i załatwiania skarg i odpowiedni pro−
gram świadczeń ubezpieczeniowych
i emerytalnych. Kolejne w hierarchii są
„potrzeby przynależności”, które od−
noszą się do procesów społecznych (np.:
poczucia przynależności do zespołu,
akceptacji) oraz „potrzeby szacunku
i uznania” ze strony innych, jak i sza−
cunku dla samego siebie. Na szczycie
hierarchii znajdują się „potrzeby samo−
realizacji”, które w organizacji dotyczą
możliwości ciągłego wzrostu i indywi−
dualnego rozwoju pracownika. Maslow
sugerował, że jednostka motywowana
jest przede wszystkim do zaspokojenia
potrzeb fizjologicznych i dopóki one nie
zostaną zaspokojone, są główną troską
jednostki 3. Który zatem z wymienionych
poziomów piramidy potrzeb Maslowa
jest w grupie pracowników wojska za−
spokojony, a który nie?
W przytoczonych badaniach WBBS
głównym wskaźnikiem pozwalającym
to zdiagnozować było ogólne pytanie
o zadowolenie z wybranych aspektów
sytuacji zawodowej, określających po−
szczególne poziomy piramidy potrzeb,
ocenianych w skali od –2 do +2, gdzie
„–2” oznaczało „bardzo niezadowolo−
ny (a)”, a „+2” oznaczało „bardzo za−
dowolony (a)”. Analiza opinii pracow−
ników wojska uprawnia do wnioskowa−
nia o zachwianiu podstaw i szczytu tej
piramidy, czego prezentacja jest celem
tego artykułu.
2
3
R. W. Griffin, Podstawy zarządzania organiza−
cjami, PWN, Warszawa 1996 r., str. 461, 462.
A. H. Maslow, A Theory of Human Motivation,
Psychological Review, 1943.
Potrzeby fizjogiczne
Na dole piramidy potrzeb znajdują
się potrzeby fizjologiczne, które w in−
stytucji przejawiają się w wynagrodze−
niu za wykonywaną pracę. Z deklaracji
M. Baran−Wojtachnio, Sytuacja zawodowa pracowników wojska
pracowników wojska wynika, że potrze−
ba odpowiedniego wynagrodzenia nie
jest w ich przypadku zaspokojona. Śred−
nia ocena zadowolenia z jego wysoko−
ści kształtuje się bowiem na poziomie –
1,42. Warto przy tym podkreślić, że
w każdej grupie pracowników wyodręb−
nionych ze względu na miejsce zamiesz−
kania, staż pracy w wojsku, strukturę
organizacyjną oraz stanowisko służbo−
we, poziom niezadowolenia sytuuje się
na zbliżonym poziomie.
Być może bardziej zrozumiały wyda
się wysoki poziom niezadowolenia
w tym obszarze, jeżeli za deklaracjami
badanych poda się średnią wysokość ich
dochodów netto za miesiąc poprzedza−
jący badania, tj. sumę 1120 zł, która
wyraźnie sytuuje się poniżej średniej
krajowej za pierwszy kwartał tego roku.
Brak satysfakcji z zaspokojenia potrzeb
fizjologicznych w miejscu pracy wydaje
się jeszcze bardziej klarowny w świetle
porównawczych wyników WBBS.
Z analizy tej wynika bowiem, że mimo
waloryzowanych w efekcie inflacji płac
pracowników „budżetówki” (w tym pra−
cowników wojska) przez okres czterech
lat (od wiosennego badania’03 4) nie do−
szło do znacznych zmian na „plus”
w wysokości deklarowanych kwot do−
chodu, a aktualny sondaż zrealizowa−
no jeszcze przed stuzłotową podwyżką
w tej grupie pracowników.
Można zatem sądzić, że motywacja
pracowników wojska będąca funkcją
płacy, wysokości wynagrodzenia, jest
4
W. Nowosielski, Sytuacja społeczna i warunki
materialne rodzin wojskowych i pracowników woj−
ska, raport z badań WBBS, Warszawa, paździer−
nik 2003 r.
mocno zachwiana. Maslow wyjaśniał
jednak, że pracownik motywowany
jest nie tylko płacą, ale również wa−
runkami pracy i jej organizacją, które
tworzą następne szczeble hierarchii
potrzeb.
Potrzeby bezpieczeństwa
Kolejny poziom piramidy stanowią
potrzeby bezpieczeństwa, definiowane
przez stabilne środowisko psychiczne
i emocjonalne, które mogą być w in−
stytucji zaspokojone poprzez właściwą
organizację pracy (średnia 0,24), zabez−
pieczenie wykonywanych na zajmowa−
nym stanowisku pracy zadań służbo−
wych (0,16), a w szczególności poczucie
bezpieczeństwa zawodowego, pew−
ność zachowania pracy (0,14). Każdy
z tych aspektów otrzymał w przyjętej
skali stosunkowo niskie, choć na „plus”
noty.
Aspekt organizacji pracy definiują
również inne szczegółowe wskaźniki,
z których każdy został zdecydowanie
pozytywnie oceniony. Wyniki wska−
zują bowiem, że pracownicy wojska
mają jasność co do zakresu obowiąz−
ków, które wykonują na zajmowanych
stanowiskach służbowych; przestrze−
gane są wobec nich zasady bhp; zabez−
pieczone mają materiałowo i sprzęto−
wo wykonywanie stawianych im za−
dań, a kanały przepływu informacji
służbowych w miejscach ich pracy są
drożne.
Potrzeby bezpieczeństwa w teorii
Maslowa określone są również poprzez
poczucie bezpieczeństwa pracy, pewność
jej zachowania. Przeprowadzony sondaż
wskazuje jednak, że mimo niewielkiej
poprawy (w perspektywie trzech lat5) pra−
cownicy wojska nadal nie mają tej pew−
ności i w znacznej większości liczą się
z możliwością utraty obecnej pracy (np.
w wyniku zwolnienia, likwidacji jednost−
ki wojskowej). Jest to o tyle ważne, że
w odniesieniu do badań CBOS6 poziom
pesymizmu pracowników wojska
(61%) na tle ogółu społeczeństwa
(29%) jest dwa razy wyższy.
Straszenie bądź szantażowanie zwol−
nieniem z pracy nie sprzyja kształtowa−
niu poczucia bezpieczeństwa pracy pra−
cownika, a z deklaracji części badanych
(22,4%) wynika, że stosowano wobec
nich tego rodzaju groźby. Czym były po−
dyktowane? W kwestionariuszach poja−
wiało się uzasadnienie: na Twoje miej−
sce jest wielu chętnych. Pracownicy
wojska odbierają groźby tego rodzaju,
jako „bat” na ich pracę, na ich asertyw−
ność (nie jest dobrze widziany własny
punkt widzenia, własne zdanie). Między
innymi ten problem poruszyła w wywia−
dzie udzielonym Polsce Zbrojnej Edyta
Klek, przewodnicząca Organizacji Za−
kładowej NSZZ Pracowników Wojska
przy Dowództwie 2. Korpusu Zmecha−
nizowanego7.
5
M. Wachowicz, M.Baran−Wojtachnio, na pod−
stawie koncepcji, narzędzia i wstępnego raportu
A. Jezierskiego, Sytuacja społeczna i zawodowa
pracowników wojska, raport z badań WBBS,
Warszawa, kwiecień 2005 r.
6
B. Wciórka, Opinie o rynku pracy i zagrożeniu
bezrobociem w latach 2001–2007, raport z ba−
dań: Aktualne problemy i wydarzenia, badania
zrealizowano w dniach 2–5 marca 2007 r. na li−
czącej 931 osób reprezentatywnej próbie doro−
słych Polaków, BS/48/2007.
7
Polska Zbrojna, Pani Jolu to rozkaz, 29 kwie−
cień 2007 r.
Potrzeby przynależności
Można sądzić, że potrzeby przynależ−
ności odnoszące się do atmosfery pracy,
a w szczególności relacji międzyludzkich
są w przypadku pracowników wojska
zaspokojone. Świadczą o tym stosunko−
wo wysokie oceny zadowolenia z relacji
ze współpracownikami (średnia 1,28),
żołnierzami zawodowymi (0,97) oraz
bezpośrednim przełożonym pracowni−
ków (0,81), i nieco niższa ocena zadowo−
lenia z atmosfery pracy (0,6). Nie jest
więc tak, jak pisze U. Pawlak8, że wła−
ściwe relacje interpersonalne nie są, nie−
stety, domeną jednostek wojskowych, po−
nieważ większość pracowników to krew−
ni żołnierzy zawodowych, głównie ich
żony lub dzieci. Na zawodowe relacje na−
kładają się więc sympatie i antypatie
z prywatnego życia. Jeśli wśród pracow−
ników wojska znaczną część stanowią
członkowie rodzin żołnierzy zawodo−
wych9, to wydaje się, że te relacje winny
być częściej pozytywne niż negatywne,
a takie wady jak: „kłótliwość, zawiść,
plotkarstwo, brak życzliwości, a zdarza
się że i brak kultury osobistej”10 funkcjo−
nują nie tylko w środowisku wojskowym.
Argumentem na rzecz tej polemiki są
opinie pracowników wojska, z których
wynika, że potrzeby przynależności, które
definiowane są między innymi poprzez
relacje interpersonalne, zostały najwyżej
ocenione (wykres).
8
U. Pawlak, Motywowanie pracowników wojska,
Przegląd Sił Powietrznych, lipiec 2007, nr 1.
9
Według deklaracji 61% ogółu badanych pra−
cowników wojska, w ich rodzinach jest lub był
żołnierz zawodowy.
10
U. Pawlak, Motywowanie...
M. Baran−Wojtachnio, Sytuacja zawodowa pracowników wojska
Wykres. Sytuacja zawodowa pracowników wojska
w świetle teorii potrzeb Maslowa (średnie)
Potrzeba przynależności, akceptacji,
to również świadomość, że w trudnych
sytuacjach jest w środowisku pracy ktoś,
na kogo można liczyć. W świetle badań
pracownicy wojska mają, nie tylko wśród
swoich współpracowników, takie wła−
śnie osoby. Mogą oni również liczyć
w trudnych sytuacjach na swojego bez−
pośredniego przełożonego.
Potrzeby szacunku
i uznania
Kolejny poziom w hierarchii po−
trzeb Maslowa dotyczący szacunku
i uznania pracowników wojska ze stro−
ny ich współpracowników (średnia
0,87) i bezpośredniego przełożonego
(0,46) wydaje się zaspokojony, zwłasz−
cza jeśli uwzględni się przy tym zado−
wolenie z zajmowanego stanowiska
służbowego (0,71) i jednostki wojsko−
wej, w której pracownicy wykonują
swoją pracę (0,86).
Potrzeby samorealizacji
Wierzchołek w hierarchii potrzeb
Maslowa stanowią potrzeby samoreali−
zacji, a więc możliwości doskonalenia
zawodowego (średnia −0,39) i awansu
(−0,89). Średnie oceny poniżej „0”
wskazują, że potrzeby te w grupie pra−
cowników wojska nie są zaspokojone.
Pozytywną oceną cieszy się natomiast
wymiar zgodności wykonywanych
obowiązków z posiadanymi kwalifi−
kacjami (0,75) oraz zainteresowaniami
(0,38), który sprzyja ambitnej, pełnej
zaangażowania pracy.
Przedstawiona powyżej (i zilustro−
wana na wykresie) w myśl założeń teo−
rii Maslowa analiza skłania do wniosku,
że motywacja pracowników wojska jako
funkcja płacy, czasu pracy i jej warun−
ków może być zaburzona ze względu na
niezaspokojone potrzeby odpowiednie−
go wynagrodzenia i możliwości samo−
realizacji.
Choć w wielu aspektach dotyczą−
cych, ogólnie rzecz ujmując, organiza−
cji pracy opinie pracowników wojska są
pozytywne, to wyraźnie góruje nad nimi
frustracja z powodu niezaspokojonych
fundamentalnych potrzeb pracownika,
tj. wynagrodzenia za wykonaną pracę.
Tendencja ta może nadal się utrzymy−
wać, zwłaszcza że konkurencyjność płac
w innych sektorach gospodarki rośnie,
a duże możliwości pracy za granicą
wciąż kuszą liczną grupę Polaków. War−
to zatem zwrócić uwagę na potrzeby tej
grupy pracowników, bowiem ich frustra−
cja doprowadziła aż do manifestacji ulicz−
nych. Nie można też ignorować faktu, że
dwie trzecie przedstawicieli tej grupy
(43% badanych pracowników wojska)
jest zainteresowanych wyjazdem zagra−
nicznym w celach zarobkowych, a do−
wódcy jednostek wojskowych ciągle
zgłaszają w informacjach o nastrojach
nasilający się problem „uciekających
z wojska cywilnych fachowców”.
PRZEPISY
PATRONAT HONOROWY
Liczne osoby i instytucje (wójtowie, burmistrzowie, starostowie, towarzystwa,
stowarzyszenia, fundacje, szkoły) zwracają się do Ministra Obrony Narodowej, aby
autorytetem swojego urzędu poparł ich działania i inicjatywy. Przeważająca więk−
szość to przedsięwzięcia cenne, szczególne, powtarzające się co roku, które dla danej
miejscowości, lokalnego społeczeństwa bądź regionu są trwale wpisane w kalendarz
i nie mogą być zastąpione żadnym innym wydarzeniem. Ale są także przedsięwzięcia
nowatorskie, wyjątkowe, które też zasługują na baczną uwagę. O tym, czy Minister
ON obejmie patronat honorowy bądź wyrazi zgodę na udział w komitecie honoro−
wym przedsięwzięcia lub wydarzenia, decyduje wiele elementów.
Zasady przyznawania tych wyróżnień przez Ministra Obrony Narodowej dla po−
szczególnych przedsięwzięć i wydarzeń uporządkował Regulamin przyznawania
patronatu honorowego lub uczestnictwa Ministra Obrony Narodowej w komitecie
honorowym wprowadzony decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr 280/MON z dnia
20 czerwca 2007 r., opublikowaną w Dzienniku Urzędowym MON Nr 13, poz. 151
z dnia 10 lipca 2007 r.
Sprawowanie przez Ministra Obrony Narodowej lub upoważnione przez niego
osoby patronatów honorowych oraz udział tych osób w komitetach honorowych
wydarzeń lub przedsięwzięć związanych z obronnością Państwa stanowią jedne
z najważniejszych form promocji obronności oraz kreowania wizerunku Sił Zbroj−
nych Rzeczypospolitej Polskiej.
Lektura poniżej zamieszczonego Regulaminu z pewnością przybliży czytelni−
kom, a przede wszystkim organizatorom wszelkich imprez warunki ubiegania się
o patronat lub udział w komitecie honorowym Ministra Obrony Narodowej w ich
przedsięwzięciach. Ponadto informujemy, że Regulamin jest także dostępny na stro−
nach internetowych pod adresem www.wojsko−polskie.pl.
Opracowany Regulamin wraz z wzorem wniosku i wzorem sprawozdania, sta−
nowiący załącznik do decyzji, zawiera zasady porządkujące kwestie przyznawania
patronatów honorowych Ministra lub udziału Ministra w komitetach honorowych
przedsięwzięć.
Stosowanie regulaminu powinno znacząco usprawnić współpracę ze społe−
czeństwem w zakresie budowania społecznego zaplecza Sił Zbrojnych RP oraz
przyczynić się do zwiększenia liczby wartościowych partnerów społecznych,
współpracujących z resortem obrony narodowej w zakresie promocji obronności
i kształtowania wizerunku Wojska Polskiego.
Jolanta Rasała
DWiPO MON
Przepisy
DECYZJA Nr 280/MON
w sprawie wprowadzenia Regulaminu
przyznawania patronatu honorowego lub uczestnictwa
w komitecie honorowym
Na podstawie § 2 pkt 14 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1996 r.
w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Obrony Narodowej (Dz.U.
Nr 94, poz. 426), w celu ustalenia procedury przyznawania patronatu honorowe−
go przez Ministra Obrony Narodowej lub udziału Ministra Obrony Narodowej
w komitecie honorowym, ustala się co następuje:
1. Wprowadza się Regulamin przyznawania patronatu honorowego lub uczest−
nictwa Ministra Obrony Narodowej w komitecie honorowym, stanowiący za−
łącznik do decyzji.
2. Odpowiedzialnym za realizację decyzji jest Dyrektor Departamentu Wycho−
wania i Promocji Obronności.
3. Decyzja wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
MINISTER OBRONY NARODOWEJ
( − ) Aleksander SZCZYGŁO
www.wojsko-polskie.pl
wortal Departamentu Wychowania
i Promocji Obronności MON
Przepisy
Załącznik
do decyzji nr .......... / MON
z dnia .................... (poz......)
REGULAMIN
PRZYZNAWANIA PATRONATU HONOROWEGO
LUB UCZESTNICTWA MINISTRA OBRONY NARODOWEJ
W KOMITECIE HONOROWYM
ROZDZIAŁ 1
Zasady obejmowania patronatu honorowego
lub uczestnictwa Ministra Obrony Narodowej
w komitecie honorowym
§ 1.
Objęcie patronatu honorowego przez Ministra Obrony Narodowej lub udział Mini−
stra Obrony Narodowej w komitecie honorowym są wyróżnieniami honorowymi
podkreślającymi szczególny charakter wydarzeń lub przedsięwzięć bezpośrednio
związanych z obronnością Państwa i funkcjonowaniem Sił Zbrojnych Rzeczypo−
spolitej Polskiej. Prawo to przysługuje wyłącznie Ministrowi Obrony Narodowej,
zwanemu dalej „Ministrem”.
§ 2.
Patronat honorowy Ministra lub uczestnictwo Ministra w komitecie honorowym
mogą być przyznane wydarzeniom lub przedsięwzięciom, które mają zasięg, ran−
gę i znaczenie międzynarodowe, ogólnopolskie, ponadregionalne oraz resortowe,
a ich realizacja służy promocji obronności Państwa lub kreuje pozytywny wizeru−
nek Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 3.
Objęcie patronatu honorowego lub udział w komitecie honorowym wydarzenia
lub przedsięwzięcia o innej randze niż wymienione w §2 Minister może powie−
rzyć: sekretarzowi stanu, podsekretarzowi stanu, Szefowi Sztabu Generalnego WP,
dyrektorowi właściwego departamentu, dowódcy rodzaju sił zbrojnych, szefowi
inspektoratu lub wskazanemu dowódcy okręgu wojskowego, korpusu, dywizji,
brygady oraz szefowi Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego.
Objęcie przez Ministra patronatu honorowego lub udział Ministra w komitecie
honorowym nie oznacza deklaracji wsparcia finansowego lub organizacyjnego
resortu obrony narodowej dla organizatora.
Informacja o przyznaniu przez Ministra patronatu honorowego lub wyrażeniu zgody
przez Ministra na udział w komitecie honorowym, jak również informacja o ode−
braniu tych wyróżnień honorowych zamieszczana jest na stronie internetowej:
www.wojsko−polskie.pl.
§ 4.
§ 5.
Przepisy
ROZDZIAŁ 2
Uprawnieni do wnioskowania o objęcie
przez Ministra patronatu honorowego
lub udział Ministra w komitecie honorowym
§ 6.
Organizator wydarzenia lub przedsięwzięcia występuje z wnioskiem o objęcie przez
Ministra patronatu honorowego lub o zgodę Ministra na udział w komitecie hono−
rowym. Wniosek stanowi załącznik nr 1 do niniejszego Regulaminu.
§ 7.
W przypadku organizacji pozarządowych wniosek o objęcie przez Ministra patro−
natu honorowego lub udział Ministra w komitecie honorowym składają ich wła−
dze naczelne.
§ 8.
Placówki oświatowo−wychowawcze składają wnioski o objęcie przez Ministra
patronatu honorowego lub udział Ministra w komitecie honorowym po uprzednim
ich zaopiniowaniu przez właściwych terytorialnie kuratorów oświaty.
ROZDZIAŁ 3
Procedura obejmowania patronatu honorowego
lub udziału Ministra w komitecie honorowym
§ 9.1. Uprawnione podmioty, o których mowa w rozdziale 2, zwracają się z wnioskiem
do Ministra o przyznanie patronatu honorowego lub udział Ministra w komitecie
honorowym wydarzenia lub przedsięwzięcia za pośrednictwem Dyrektora Depar−
tamentu Wychowania i Promocji Obronności.
2. Wnioskodawca jest zobowiązany przedstawić w szczególności:
1) cel przedsięwzięcia;
2) proponowaną formę zaangażowania się Ministra;
3) szczegółowy program imprezy;
4) informacje o organizatorze oraz o osobach nim zarządzających;
5) listę współorganizatorów, partnerów, patronów, sponsorów, członków komite−
tów honorowych lub organizacyjnych oraz listy innych osób prawnych i fizycz−
nych, których nazwy (nazwiska) lub loga będą publikowane w związku z wyda−
rzeniem;
6) oświadczenie zapewniające, że w związku z przedsięwzięciem lub wydarze−
niem nie będą prowadzone żadne działania o charakterze promocyjnym kon−
kretnych produktów, usług czy firm, w szczególności w takiej formie, która
mogłaby sugerować poparcie Ministra lub resortu obrony narodowej dla nich;
7) oświadczenie zapewniające, że inicjatywa nie ma charakteru lobbingowego.
3. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, dostępny jest w postaci formularza na stronie
internetowej www.wojsko−polskie.pl i w Departamencie Wychowania i Promocji
Obronności Ministerstwa Obrony Na rodowej (al. Niepodległości 218, 00−911
Warszawa).
Przepisy
4. Wniosek winien być przesłany pocztą na adres: Departament Wychowania i Pro−
mocji Obronności Ministerstwa Obrony Narodowej (al. Niepodległości 218,
00−911 Warszawa).
5. Wniosek o objęcie patronatu honorowego lub udział Ministra w komitecie honoro−
wym składa się nie później niż na 45 dni przed dniem wydarzenia lub przedsięwzięcia.
6. Wniosek złożony po tym terminie nie będzie rozpatrywany, za datę przyjęcia wnio−
sku uznaje się datę wpłynięcia wniosku do Zakładu Obsługi Ministerstwa Obrony
Narodowej Kancelarii Jawnej nr 6.
§ 10. 1. Departament Wychowania i Promocji Obronności może odmówić dalszego roz−
patrywania wniosku ze względu na niespełnienie przez organizatora wymogów
proceduralnych określonych niniejszym regulaminem.
2. Departament Wychowania i Promocji Obronności może zwrócić się o wydanie
opinii do właściwej komórki organizacyjnej Ministerstwa Obrony Narodowej,
dowódcy rodzaju sił zbrojnych, jednostki organizacyjnej resortu obrony narodo−
wej w sprawie zasadności objęcia patronatu honorowego lub udziału Ministra
w komitecie honorowym wydarzenia lub przedsięwzięcia.
3. Departament Wychowania i Promocji Obronności rozpatrując wniosek jest zo−
bowiązany ocenić:
1) czy przedsięwzięcie spełnia wymagania określone w §2 regulaminu;
2) czy cel przedsięwzięcia uzasadnia zaangażowanie autorytetu Ministra lub
osób z kierownictwa resortu obrony narodowej, a jeśli tak, to w jakiej for−
mie;
3) w stosunku do przedsięwzięć o charakterze naukowym lub opiniotwórczym:
przewidywany ich poziom merytoryczny, a w szczególności:
a) planowaną tematykę wystąpień,
b) dobór i kwalifikacje prelegentów oraz zaproszonych gości,
c) rodzaj instytucji wspierających przedsięwzięcia merytorycznie;
4) zagrożenie, czy przedsięwzięcie jest jawnym lub ukrytym działaniem lob−
bingowym;
5) zagrożenie, czy wyróżnienie honorowe Ministra zostanie wykorzystane w celu
promocyjnym produktów lub usług albo w działaniach z zakresu reklamy lub PR.
4. Departament Wychowania i Promocji Obronności może zwrócić się do wnio−
skodawcy o przekazanie dodatkowych informacji lub udzielenie wyjaśnień, a tak−
że przedstawić wnioskodawcy warunki, po spełnieniu których możliwe byłoby
objęcie patronatu honorowego lub udział Ministra w komitecie honorowym wy−
darzenia lub przedsięwzięcia.
§ 11.1.
Departament Wychowania i Promocji Obronności po zakończeniu procedowa−
nia wniosku przedstawia do akceptacji Ministra rekomendację co do zasadności
objęcia patronatu honorowego lub udziału Ministra w komitecie honorowym
wydarzenia lub przedsięwzięcia.
2. Rekomendację, o której mowa w ust.1, na wniosek dyrektora Departamentu Wy−
chowania i Promocji Obronności podpisuje podsekretarz stanu.
Przepisy
3. O objęciu (odmowie objęcia) przez Ministra patronatu honorowego lub udziale
(odmowie udziału) Ministra w komitecie honorowym organizator powiadomiony
zostanie w formie pisemnej w terminie do 30 dni od dnia złożenia wniosku.
4. Odmowa objęcia patronatu honorowego lub udziału Ministra w komitecie hono−
rowym jest ostateczna. Wnioskodawcy nie przysługuje tryb odwoławczy.
ROZDZIAŁ 4
Warunki związane z realizacją patronatu honorowego
lub udziałem Ministra w komitecie honorowym
§ 12.1. Organizator wydarzenia lub przedsięwzięcia, nad którym Minister objął patronat
honorowy lub zgodził się na udział w komitecie honorowym, informuje współor−
ganizatorów i uczestników o przyznanym wyróżnieniu honorowym.
2. W przypadku objęcia przez Ministra patronatu honorowego lub zgody Ministra na
udział w komitecie honorowym organizator umieszcza informację o tym we wszyst−
kich materiałach promocyjnych i informacyjnych związanych z realizacją przed−
miotowego wydarzenia lub przedsięwzięcia.
3. Podczas trwania wydarzenia lub przedsięwzięcia, nad którym Minister objął pa−
tronat honorowy lub uczestniczy w komitecie honorowym, organizator umieszcza
w widocznym miejscu znaki promocyjne Ministerstwa Obrony Narodowej.
4. Objęcie patronatu honorowego lub udział Ministra w komitecie honorowym wiąże
się z obowiązkiem złożenia przez organizatora sprawozdania z przebiegu wydarze−
nia lub przedsięwzięcia. Sprawozdanie stanowi załącznik nr 2 do niniejszego Regu−
laminu.
5. Sprawozdanie winno być przesłane do Departamentu Wychowania i Promocji Obron−
ności pocztą na adres: al. Niepodległości 218, 00−911 Warszawa oraz w wersji elek−
tronicznej na adres: promocja_obronnosci@wojsko−polskie.pl w ciągu 14 dni od
dnia zakończenia wydarzenia lub przedsięwzięcia. Sprawozdanie powinno mieć formę
informacji opisowej wraz z fotoreportażem.
ROZDZIAŁ 5
Odebranie patronatu honorowego lub rezygnacja Ministra
z udziału w komitecie honorowym
§ 13.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach (niespełnienie wymagań, o których mowa
w §12) Minister może, w oparciu o opinię Dyrektora Departamentu Wychowania
i Promocji Obronności, odebrać przyznane uprzednio wyróżnienie honorowe. O ode−
braniu patronatu honorowego lub rezygnacji Ministra z udziału w komitecie hono−
rowym organizator jest informowany niezwłocznie w formie pisemnej.
§ 14.
Odebranie patronatu honorowego lub rezygnacja Ministra z udziału w komitecie
honorowym nakłada na organizatora obowiązek bezzwłocznej rezygnacji z uży−
wania przyznanego wyróżnienia honorowego.
Przepisy
Załączniki do Regulaminu przyznawania
patronatu honorowego lub uczestnictwa
Ministra Obrony Narodowej w komitecie honorowym
Załącznik Nr 1
.......................................................................
.......................................................................
(Imię, nazwisko lub nazwa wnioskodawcy)
Adres: ............................................................
........................................................................
Tel./Fax:.........................................................
E−mail:............................................................
za pośrednictwem DYREKTORA DEPARTAMENTU
WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI
al. Niepodległości 218
00−911 WARSZAWA
WNIOSEK
O OBJĘCIE PATRONATU HONOROWEGO LUB UDZIAŁ MINISTRA
OBRONY NARODOWEJ W KOMITECIE HONOROWYM
1. Cel wydarzenia lub przedsięwzięcia oraz jego opis:
...................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
................................................................................................................................ ...............
2. Termin i miejsce wydarzenia lub przedsięwzięcia:
.................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3. Szczegółowy program imprezy (w formie załącznika).
4. Informacja o organizatorze oraz o osobach nim zarządzających (wraz z odpisem
z właściwego rejestru w formie załącznika).
5. Lista patronów, sponsorów członków komitetów honorowych lub organizacyjnych
oraz lista innych osób prawnych i fizycznych, których nazwy (nazwiska) lub loga
będą publikowane w związku z przedsięwzięciem.
Przepisy
6. W stosunku do przedsięwzięć o charakterze naukowym lub opiniotwórczym należy
przedstawić:
¾ planowaną tematykę wystąpień,
¾ listę prelegentów (panelistów, itp.),
¾ instytucje wspierające przedsięwzięcie merytorycznie.
7. Oświadczenie: „W związku z przedsięwzięciem nie będą prowadzone żadne działania
o charakterze promocji konkretnych produktów, usług czy firm, w szczególności w ta−
kiej formie, która mogłaby sugerować poparcie dla nich przez Ministra lub resort obrony
narodowej”.
8. Oświadczenie: „Oświadczam, że inicjatywa nie ma charakteru lobbingowego”.
9. Przewidywana liczba uczestników oraz zaproszonych gości:
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
10. Zasięg wydarzenia lub przedsięwzięcia:
Międzynarodowy
Lokalny
Ogólnopolski
Regionalny
Resortowy (MON)
11. Inni partnerzy i/lub współorganizatorzy przedsięwzięcia:
.................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
12. Wnioskowany zakres współpracy z resortem obrony narodowej:
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
13. Informujemy, że zapoznaliśmy się i w pełni akceptujemy „Regulamin przyznawania
patronatu honorowego lub uczestnictwa Ministra Obrony Narodowej w komitecie
honorowym”.
..................................
/Data i miejsce/
...............................................
/Podpis wnioskodawcy/
Przepisy
OPINIA
KOMÓRKI ORGANIZACYJNEJ MON, DOWÓDCY RODZAJU SIŁ
ZBROJNYCH LUB JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ
RESORTU OBRONY NARODOWEJ
W SPRAWIE WYRÓŻNIENIA HONOROWEGO
1. Uzasadnienie:.................................................................................................................
..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
................................................................................................................................ .....................
..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
2. Proszę zaznaczyć właściwe wyróżnienie honorowe:
Patronat honorowy Ministra Obrony Narodowej
Udział Ministra Obrony Narodowej w komitecie honorowym
Proponowany (niższej rangi) patronat honorowy:
3. Czy uzasadniona jest osobista obecność Ministra Obrony Narodowej:
Tak
Nie
.....................................
/Data i miejsce/
...........................................
/Podpis opiniodawcy/
Przepisy
Załącznik Nr 2
.................................................................
.................................................................
(Imię, nazwisko lub nazwa organizatora)
Adres: ......................................................
..................................................................
Tel./Fax: ..................................................
E−mail: ………………………………….
za pośrednictwem DYREKTORA DEPARTAMENTU
WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI
al. Niepodległości 218
00−911 WARSZAWA
SPRAWOZDANIE
Z REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA
OBJĘTEGO PATRONATEM HONOROWYM
LUB W KTÓREGO KOMITECIE HONOROWYM
UCZESTNICZYŁ MINISTER OBRONY NARODOWEJ
1. Opis wydarzenia lub przedsięwzięcia (notatka informacyjna dotycząca przebiegu
wydarzenia, terminu i miejsca, liczby uczestników oraz zaproszonych gości):
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
2. Formy i metody promocji obronności zastosowane podczas realizacji przedsięwzięcia:
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
Przepisy
3. Współpraca z Wojskiem Polskim przy realizacji zadania:
..................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. Wnioskowany zakres współpracy z resortem obrony narodowej w przyszłości:
................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
5. Lista współorganizatorów, partnerów, patronów, sponsorów, członków komitetów
honorowych lub organizacyjnych oraz lista innych osób prawnych i fizycznych, któ−
rych nazwy (nazwiska) lub loga były publikowane w związku z imprezą.
.................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
....................................
/Data i miejsce/
............................................
/Podpis organizatora/
Załączniki: zdjęcia, informacje prasowe, wykaz publikacji w mediach.
Przepisy
MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
PODSEKRETARZ STANU
WYTYCZNE
PODSEKRETARZA STANU
W MINISTERSTWIE OBRONY NARODOWEJ
z dnia 1 września 2007 r.
w sprawie określenia zadań publicznych, które mogą być zlecane jednostkom
niezaliczonym do sektora finansów publicznych
Na podstawie pkt. 3 ppkt. 2 decyzji Nr 350/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia
11 grudnia 2002 r. w sprawie zasad i trybu zlecania zadań w zakresie obronności jednost−
kom niezaliczonym do sektora finansów publicznych oraz fundacjom i stowarzyszeniom
(Dz. Urz. MON Nr 25, poz. 220), w celu racjonalnego wydatkowania środków budżeto−
wych Ministerstwa Obrony Narodowej na realizację zadań publicznych w 2008 r., ustalam:
1. Zadania publiczne związane z upowszechnianiem wiedzy i umiejętności w zakresie obron−
ności państwa traktowane są priorytetowo, w szczególności dotyczy to zadań z obszarów:
1) upowszechniania tradycji i historii oręża polskiego, promocji obronności oraz budo−
wy wizerunku Sił Zbrojnych RP, także poza granicami kraju;
2) nabywania oraz doskonalenia wiedzy i umiejętności w dziedzinie obronności,w tym
szkolenia w specjalnościach przydatnych w siłach zbrojnych, oraz szkolenia ogól−
nowojskowego przedpoborowych i żołnierzy rezerwy;
3) działalności społeczno−wychowawczej, edukacyjnej oraz kulturalnej skierowanej
do żołnierzy i pracowników wojska, ich rodzin, żołnierzy rezerwy oraz środowisk
szkolnych i akademickich;
4) ochotniczej działalności żołnierzy rezerwy, w tym w ramach Międzysojuszniczej
Konfederacji Oficerów Rezerwy (CIOR) i Europejskiego Stowarzyszenia Podofi−
cerów Rezerwy (AESOR);
5) przygotowania i udziału reprezentacji Wojska Polskiego w międzynarodowych
zawodach sportowych, w ramach Międzynarodowej Rady Sportu Wojskowego.
2. Na wniosek komórek organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz jednostek
organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzoro−
wanych mogą być zlecane inne rodzaje zadań mające szczególne znaczenie dla dzia−
łalności Sił Zbrojnych RP.
3. Wytyczne wchodzą w życie z dniem podpisania.
( – ) Jacek KOTAS
płk Roman Siciński
ppłk Lech Matyszczyk
Sztab Generalny Wojska Polskiego
OBOWIĄZEK MELDUNKOWY
Temat artykułu wynika z dużego zainteresowania
szeroko rozumianej opinii publicznej
przedmiotową problematyką. W 2007 r.,
do Zarządu Organizacji i Uzupełnień – P1 Sztabu
Generalnego WP, skierowano kilkaset zapytań
od obywateli, kilkadziesiąt problemów i tez
sformułowanych przez dziennikarzy oraz
kilkanaście interpelacji i zapytań poselskich.
Z treści przedmiotowej korespondencji wynika,
że znajomość podstawowych norm prawa
powszechnie obowiązującego oraz w szczególności
powszechnego obowiązku obrony Rzeczypospolitej
Polskiej jest po prostu niewielka.
D
latego też – w opinii autorów
poniższej publikacji – zaistnia−
ła potrzeba zaprezentowania
aktualnie obowiązujących uregulowań
formalno−prawnych. Przedmiotowy ar−
tykuł jest pierwszym z planowanego
cyklu i dotyczy praw oraz obowiązków
obywateli podlegających powszechne−
mu obowiązkowi obrony Rzeczypospo−
litej Polskiej.
Wstąpienie w 2004 r. Polski do Unii
Europejskiej umożliwiło swobodne
przemieszczanie się obywateli polskich
na całym obszarze Unii. Aktualnie kil−
kadziesiąt tysięcy obywateli o nieuregu−
lowanym stosunku do służby wojskowej
przebywa poza granicami Państwa. Nie
wszyscy są jednak świadomi, że korzy−
stając z pełni swoich praw w zakresie
swobodnego podróżowania i zamiesz−
kiwania na terenie UE winni również
dopełnić ciążących na nich obowiązków.
Jednym z takich obowiązków jest obo−
wiązek meldunkowy.
Całokształt przedmiotowej proble−
matyki regulują przepisy ustawy z dnia
10 kwietnia 1974 r. o ewidencji lud−
ności i dowodach osobistych (Dz.U.
z 2006 r. Nr 139, poz. 993 z późn. zm.),
w której w art. 4 wskazano, iż obowią−
zek meldunkowy polega między inny−
mi na:
Przepisy
1) zameldowaniu się w miejscu poby−
tu stałego lub czasowego;
2) wymeldowaniu się z miejsca poby−
tu stałego lub czasowego.
Ponadto, art. 15 ust. 3 przywołanej
ustawy obliguje każdą osobę wyjeżdża−
jącą za granicę na okres dłuższy niż
3 miesiące, do zgłoszenia tego wyjazdu,
a także powrotu z tego wyjazdu, właści−
wemu ze względu na miejsce pobytu sta−
łego wójtowi, burmistrzowi (prezyden−
towi) miasta. Zgłoszenie wyjazdu
powinno nastąpić najpóźniej w dniu
opuszczenia dotychczasowego miejsca
pobytu, natomiast zgłoszenie powrotu
najpóźniej przed upływem czwartej
doby od dnia faktycznego powrotu.
Niewywiązywanie się z nałożonych
ustawą obowiązków może skutkować
konsekwencjami karno−prawnymi.
Zgodnie z art. 147 § 1 ustawy z dnia
20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń
(Dz.U. Nr 12, poz. 114 z późn. zm.)
osoba niedopełniająca obowiązku mel−
dunkowego podlega karze ogranicze−
nia wolności, grzywny, albo karze na−
gany.
Jednocześnie, obok powszechnego
obowiązku meldunkowego obowiązuje
wojskowy obowiązek meldunkowy, któ−
ry dotyczy określonych grup osób, tj.
tych, na których spoczywa powszechny
obowiązek obrony.
Szczegółowy zakres wojskowego
obowiązku meldunkowego normuje
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
1 czerwca 2004 r. w sprawie wojsko−
wego obowiązku meldunkowego, obo−
wiązku powiadamiania wojskowego ko−
mendanta uzupełnień oraz uzyskiwania
zezwolenia na wyjazd i pobyt za gra−
nicą (Dz.U. Nr 140, poz. 1480 z późn.
zm.). Zgodnie z § 2 przedmiotowego
rozporządzenia, wojskowemu obowiąz−
kowi meldunkowemu podlegają:
1) mężczyźni – począwszy od dnia
1 stycznia roku, w którym kończą
18 lat do dnia 31 grudnia roku,
w którym kończą 50 lat. Obowią−
zek nie dotyczy mężczyzn, którzy
zostali uznani za trwale niezdolnych
do służby wojskowej;
2) kobiety przeniesione do rezerwy –
począwszy od dnia przeniesienia do
rezerwy do dnia 31 grudnia roku,
w którym kończą 40 lat.
Natomiast organami właściwymi
przy spełnianiu wojskowego obowiąz−
ku meldunkowego są:
1) wójt lub burmistrz (prezydent mia−
sta) w obszarze wynikającym z prze−
pisów o ewidencji ludności i dowo−
dach osobistych;
2) wojskowy komendant uzupełnień
w zakresie prowadzenia ewidencji
wojskowej dla potrzeb powszech−
nego obowiązku obrony.
W pierwszym przypadku, spełnie−
nie wojskowego obowiązku meldunko−
wego polega na zgłoszeniu do urzędu
gminy lub miasta informacji o:
1) miejscu pobytu stałego lub czaso−
wego trwającego ponad 2 miesią−
ce1 (zameldowanie);
1
Aktualnie trwają procedury legislacyjne dosto−
sowujące przepisy ustawy z dnia 21 listopada
1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rze−
czypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 241,
poz. 2416 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 1 czerwca 2004 r. w sprawie
wojskowego obowiązku meldunkowego, obowiąz−
ku powiadamiania wojskowego komendanta uzu−
pełnień oraz uzyskiwania zezwolenia na wyjazd
R. Siciński, L. Matyszczyk, Obowiązek meldunkowy
2) przedłużeniu pobytu czasowego
trwającego ponad 2 miesiące;
3) wymeldowaniu się z miejsca poby−
tu stałego lub czasowego trwające−
go ponad 2 miesiące;
4) wyjeździe za granicę na okres dłuż−
szy niż 2 miesiące i powrocie z tego
wyjazdu.
Natomiast w drugim przypadku,
obowiązek ten obejmuje zgłoszenie
wojskowemu komendantowi uzupeł−
nień następujących danych:
1) zmiany imienia lub nazwiska;
2) podwyższenia lub zdobycia dodat−
kowego wykształcenia;
3) uzyskania kwalifikacji zawodowych
lub zawodu, innych niż uzyskane
wraz z wykształceniem, o którym
mowa powyżej oraz utraty prawa do
wykonywania zawodu.
Zakres przedmiotowy pozyskiwa−
nych i przetwarzanych danych wymaga−
nych w ramach wojskowego obowiązku
meldunkowego wynika wprost z przepi−
sów ustawy z dnia 21 listopada 1967 r.
o powszechnym obowiązku obrony Rze−
czypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2004 r.
Nr 241, poz. 2416, z późn. zm.). Wiąże
się to również z uzyskiwaniem zgo−
dy wojskowego komendanta uzupeł−
nień na wyjazd i pobyt za granicą,
i pobyt za granicą (Dz.U. Nr 140, poz. 1480
z późn. zm.), do przepisów ustawy z dnia 10 kwiet−
nia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach oso−
bistych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 z późn.
zm.) oraz do ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeź−
dzie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, po−
bycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli
państw członkowskich Unii Europejskiej i człon−
ków ich rodzin (Dz.U. Nr 144, poz. 1043) w za−
kresie pobytu czasowego trwającego ponad 3 mie−
siące.
której udzielenie jest wymagane w sto−
sunku do:
♦ osób, które nie stawiły się do poboru
– od dnia 1 stycznia roku, w którym
kończą 19 lat;
♦ osób, które zostały powołane do od−
bycia czynnej służby wojskowej
(służby zastępczej) – od dnia doręcze−
nia karty powołania (skierowania);
♦ żołnierzy rezerwy, którym nadano
przydział mobilizacyjny;
♦ osób, którym nadano pracowniczy
przydział mobilizacyjny.
Istotnym zagadnieniem związanym
z niespełnianiem obowiązku meldunko−
wego oraz wojskowego obowiązku mel−
dunkowego – zwłaszcza w przypadkach
wyjazdów za granicę – jest w szczegól−
ności niedopełnianie przez poborowych,
podlegających powszechnemu obowiąz−
kowi obrony Rzeczypospolitej Polskiej,
obowiązku osobistego stawienia się
na wezwanie wojskowego komendan−
ta uzupełnień w określonym terminie
i miejscu w następujących sprawach:
♦ uregulowania stosunku do powszech−
nego obowiązku obrony w przypad−
ku, niestawiania się do poboru do
końca roku kalendarzowego, w któ−
rym osoba kończy 24 lata życia;
♦ założenia lub uzupełnienia ewiden−
cji wojskowej;
♦ odebrania, wymiany lub wydania
nowej książeczki wojskowej;
♦ skierowania do wojskowej komisji
lekarskiej, w tym na specjalistycz−
ne badania lekarskie lub badania
psychologiczne;
♦ powołania do czynnej służby woj−
skowej lub służby w obronie cywil−
nej;
Przepisy
♦
wręczenia lub wycofania karty skie−
rowania do pełnienia służby w for−
macjach uzbrojonych niewchodzą−
cych w skład Sił Zbrojnych RP;
♦ nadania, uchylenia lub unieważnie−
nia przydziału mobilizacyjnego;
nia pracowniczego przydziału mo−
bilizacyjnego;
nia przydziału organizacyjno−mobi−
lizacyjnego;
♦ wręczania, wycofania lub zmiany
karty mobilizacyjnej;
♦ przeniesienia do rezerwy;
♦ reklamowania od obowiązku czynnej
służby wojskowej pełnionej w razie
ogłoszenia mobilizacji i w czasie
wojny;
♦ mianowania na wyższy stopień woj−
skowy oraz wręczania odznaczeń.
Przypomnieć należy, iż niewypełnie−
nie obowiązków nałożonych w ustawie
o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie
osobistego stawiennictwa na wezwanie
właściwych organów skutkować może
zastosowaniem wobec danej osoby –
przewidzianych prawem – sankcji kar−
nych. W tym zakresie zastosowanie mają
przepisy zawarte w art. 224 przywoła−
nej ustawy, który stanowi, że kto wbrew
obowiązkom wynikającym z ustawy lub
przepisów wydanych na jej podstawie:
(...) nie zgłasza się w celu uregulowania
stosunku do powszechnego obowiązku
obrony, nie zgłasza się w określonym
terminie i miejscu na wezwanie właści−
wych organów w sprawach dotyczących
powszechnego obowiązku obrony (...),
nie dopełnia w określonym terminie
wojskowego obowiązku meldunkowego,
(...) podlega grzywnie albo karze ogra−
niczenia wolności. Natomiast surowszy
wymiar kary określony został w art. 228,
który stanowi, że kto w celu trwałego
uchylenia się od obowiązku służby woj−
skowej albo innej służby przewidzianej
w ustawie dopuszcza się czynu określo−
nego w art. 224, podlega karze pozba−
wienia wolności do lat 2.
Podkreślić należy, że organem wła−
ściwym do rozpatrywania zawiadomień
o możliwości popełnienia przestępstwa
przez osoby dopuszczające się czynów
określonych w art. 224 i 228 ustawy
o powszechnym obowiązku obrony RP,
jest właściwa terytorialnie – według
miejsca zamieszkania danej osoby –
prokuratura rejonowa lub komenda
Policji. Powyższe organy wszczynają
z urzędu postępowanie po złożeniu sto−
sownego zawiadomienia przez wojsko−
wego komendanta uzupełnień.
Obok przedstawionych powyżej pro−
blemów natury karnej, które nie pozo−
staną bez znaczenia na dalsze dorosłe
życie, następstwem „unikania” osobiste−
go stawiennictwa w wojskowej komen−
dzie uzupełnień jest brak możliwości
wywiązania się z obowiązku obrony
i nieposiadanie uregulowanego stosun−
ku do służby wojskowej. Warunkiem
koniecznym powołania do odbycia służ−
by wojskowej jest brak przeciwwskazań
do tego powołania (ukończenie nauki,
powrót z zagranicy). Dopiero informa−
cja wynikająca z przepisów prawa o woj−
skowym obowiązku meldunkowym
przekazana wojskowemu komendanto−
wi uzupełnień skutkuje rozpoczęciem
biegu 18−miesięcznego okresu dyspo−
R. Siciński, L. Matyszczyk, Obowiązek meldunkowy
zycyjności do powołania w celu od−
bycia służby wojskowej. W konse−
kwencji powyższego, uchylanie się od
służby wojskowej, przy jednoczesnym
obowiązku jej odbycia aż do 50 roku
życia, powoduje nieuchronność powo−
łania, niezależnie od wieku i sytuacji
osobistej poborowego (rodzina, stabil−
na praca, itp.).
Spoglądając na tę kwestię z punktu
widzenia pracodawców, osoba o uregu−
lowanym stosunku do służby wojskowej
posiada poważny, a niejednokrotnie de−
cydujący atut podczas ubiegania się
o możliwość podjęcia dobrej pracy.
W przypadku ubiegania się o pracę
w Policji, Straży Granicznej, Służbie
Więziennej, Państwowej Straży Pożar−
nej lub innych służbach mundurowych,
posiadanie uregulowanego stosunku do
służby wojskowej jest szczególnie waż−
ne, gdyż jest to podstawowy warunek
rozpoczęcia procesu re−
krutacji.
Jednocześnie nale−
ży zaznaczyć, że wpro−
wadzenie armii w pełni
zawodowej będzie pro−
cesem długofalowym
(z przyczyn obiektyw−
nych nie nastąpi to z dnia
na dzień) i w związku
z powyższym odkłada−
nie w czasie lub unika−
nie odbycia służby woj−
skowej może mieć istot−
ny wpływ na swobodną
realizację planów życio−
wych poszczególnych
osób.
Podsumowując, każ−
dy obywatel dopełnia−
jąc formalności wynika−
jących z obowiązku mel−
dunkowego, w tym woj−
skowego, działa w do−
brze pojętym interesie
własnym, w zakresie ure−
gulowania stosunku do
służby wojskowej.
Przepisy
NOWE PRZEPISY DYSCYPLINARNE
W związku z realizacją decyzji Nr 141/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 marca
2007 r. w sprawie kodyfikacji przepisów prawa wojskowego, w sierpniu br. Zespół Kodyfi−
kacyjny Departamentu Prawnego we współpracy z Oddziałem Dyscypliny Wojskowej De−
partamentu Wychowania i Promocji Obronności opracował projekt nowych wojskowych
przepisów dyscyplinarnych, zawartych w jednym z działów tworzonej ustawy o służbie
wojskowej. Dział ten będzie obejmował przepisy normujące zasady, sposób i tryb wyróżnia−
nia oraz ponoszenia odpowiedzialności dyscyplinarnej przez żołnierzy. Natomiast zasady,
sposób i tryb wyróżniania pododdziałów, oddziałów i instytucji wojskowych będą zawarte
w ustawie o obronności.
Blisko dziesięcioletni okres funkcjonowania w resorcie obrony narodowej systemu dys−
cypliny wojskowej ukształtował się wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 4 września
1997 r. o dyscyplinie wojskowej. Najważniejszym celem reformy wojskowego prawa dys−
cyplinarnego w ramach dokonywanej kodyfikacji przepisów wojskowych jest konieczność
pogodzenia sprawności reagowania dyscyplinarnego z uprawnieniami żołnierza okre−
ślonymi w innych aktach prawnych, w szczególności wyższego rzędu niż ustawa (np. art.
31 ust. 3 Konstytucji RP oraz ratyfikowane umowy i konwencje międzynarodowe).
W pracach nad nowymi wojskowymi przepisami wielokrotnie wzorowano się na spraw−
dzonych i podtrzymanych wykładnią Trybunału Konstytucyjnego rozwiązaniach prawnych,
obowiązujących w pozostałych służbach mundurowych. Zbyt liczne różnice pomiędzy służbą
w Siłach Zbrojnych a pozostałymi służbami mundurowymi spowodowały jednak koniecz−
ność dużo szerszego ujęcia regulowanych zagadnień, uwzględniającego specyfikę służby
wojskowej.
Projektowane przepisy są objętościowo mniejsze oraz czytelniejsze pod względem
struktury i języka od dotychczasowych. Redakcja nowych przepisów stwarza możliwość
szybszego ich przyswojenia przez żołnierzy. Starano się w nich uniknąć stosowania zbyt
skomplikowanych zapisów, które w konsekwencji prowadziłyby do świadomego ich niesto−
sowania albo nieświadomego ich naruszania, a także nie stwarzałyby sprzyjających warun−
ków do korzystania z zawartych w niej instrumentów obrony obwinionych żołnierzy.
Nowe przepisy dyscyplinarne zmierzają do rozszerzenia i zaostrzenia odpowiedzial−
ności dyscyplinarnej, przy zachowaniu podmiotowości żołnierza. Powinny podnieść sku−
teczność i sprawność reagowania dyscyplinarnego, z uwzględnieniem stosowania sankcji,
odpowiednio do wagi czynu oraz rodzajów pełnionej przez żołnierza służby (zawodowa,
kandydacka, kontraktowa, zasadnicza oraz wojenna), a także z uwzględnieniem szczegól−
nych warunków czasu jej pełnienia (pokój, stany nadzwyczajne, wojna). Jednocześnie
zwiększono w tych przepisach liczbę rodzajów wyróżnień oraz kar i środków dyscyplinar−
nych, a także poszerzono zakres władzy dyscyplinarnej, która zostanie nadana m.in. do−
wódcom drużyn. Nowe przepisy będą umożliwiać bezzwłoczne orzekanie w sprawach
prostych, nie budzących wątpliwości.
Przewiduje się, że skierowanie do Sejmu RP pełnej wersji projektu ustawy o służbie
wojskowej, której częścią staną się nowe wojskowe przepisy dyscyplinarne, nastąpi pod
koniec bieżącego roku, a jej wejście w życie powinno mieć miejsce w 2008 r., najpóźniej
na początku 2009 r.
PROCEDURY ♦ KOMUNIKATY
PROGRAM GRUPY TEMATYCZNEJ
TOŻSAMOŚĆ SŁUŻB MUNDUROWYCH
NA XIII OGÓLNOPOLSKI ZJAZD SOCJOLOGICZNY
Wieloletnią tradycją grona polskich socjologów są cykliczne ogólnopolskie
spotkania w głównych ośrodkach akademickich kraju. Socjologowie zrzeszeni
w Polskim Towarzystwie socjologicznym, licznie reprezentowani studenci, oso−
by zainteresowane społecznym oraz psychospołecznym wymiarem rzeczywisto−
ści polskiego społeczeństwa spotykają się raz na cztery lata, dzieląc się swoimi
spostrzeżeniami, wynikami badań empirycznych.
Proponowany temat dyskusji jest zawsze aktualny w stosunku do zachodzących
w kraju zmian i zjawisk życia społecznego. Obradom tegorocznego, XIII Ogólno−
polskiego Zjazdu Socjologicznego, który odbędzie się we wrześniu w Zielonej
Górze, towarzyszyć będzie pytanie: Co nas łączy, co nas dzieli?
Powołana w ubiegłym roku Sekcja Socjologicznych Problemów Bezpieczeń−
stwa Narodowego PTS, której znaczną część stanowią pracownicy Wojskowego
Biura Badań Społecznych, zorganizowała grupę tematyczną na wrześniowy zjazd.
Głównym przedmiotem dyskusji będzie zagadnienie tożsamości społecznej służb
określanych mianem mundurowych. Zagadnienie to wydaje się szczególnie waż−
ne w aspekcie zachodzących zmian transformacyjnych i będących tego konse−
kwencją zmian w obrębie funkcjonowania przedstawicieli każdej ze służb mun−
durowych, o czym sygnalizują tytuły zgłoszonych referatów. Organizatorami grupy
tematycznej SSPBN są: dr hab. Jan Maciejewski (Instytut Socjologii Uniwersy−
tetu Wrocławskiego) oraz dr Waldemar Nowosielski (Toruńska Szkoła Wyższa).
Specjalnym moderatorem dyskusji będzie dr hab. Marian Cieślarczyk (Akade−
mia Obrony Narodowej). Podczas dwóch sesji, zgodnie z przyjętym harmonogra−
mem, zostaną wygłoszone referaty:
Sesja I:
Wprowadzenie – prof. J. Maciejewski.
1. Tożsamość jednostkowa i społeczna w procesie asymilacji kulturowej. Na
przykładzie wielonarodowych grup dyspozycyjnych – mgr Marek Bodziany.
2. Tożsamość służb reagowania kryzysowego w świetle socjologicznego modelu
kultury bezpieczeństwa – dr hab. Marian Cieślarczyk.
3. Społeczna tożsamość wojskowych a meandry polskiej transformacji –
dr hab. Stanisław Harmoszko.
Procedury ♦ Komunikaty
4. Wojsko w obliczu problemu tożsamości – dr Adam Kołodziejczyk.
5. Realizacja zasady cywilnej politycznej kontroli nad siłami zbrojnymi
i socjologiczny grzech zaniedbania – dr Janusz Zajdzik.
Sesja II:
Wprowadzenie – prof. J. Maciejewski.
1. Przemiany tożsamości zbiorowej wybranych grup oficerów w warunkach trans−
formacji – dr Andrzej Łapa.
2. Kobiety w mundurze jako potencjalna tożsamość zbiorowa – dr Anna Dębska.
3. Kobiety w Policji. Rzeczywistość społeczna a oczekiwania – dr Katarzyna
Dojna.
4. Proces kształtowania tożsamości w instytucji totalnej. Na przykładzie żołnierzy
– mieszkańców obozu Babilon w Iraku – mgr Aneta Baranowska.
5. Czynniki dezintegracji społecznej funkcjonariuszy więziennictwa i ich rodzin
– dr Andrzej Borowski.
Jesteśmy przekonani, że nasza propozycja spotka się z zainteresowaniem sze−
rokiego grona polskich socjologów oraz wszystkich tych, którym problemy woj−
ska i obronności, zwłaszcza w wymiarze analiz socjologicznych, są bardzo bli−
skie. Korzystając zatem z możliwości, jakie daje informator DWiPO, w kolej−
nym jego wydaniu zamieścimy podsumowanie dyskusji w ramach naszej grupy
tematycznej z uwzględnieniem głównych myśli i wniosków, jakie zostaną sfor−
mułowane.
Magdalena Baran−Wojtachnio
Wojskowe Biuro Badań Społecznych
na stronie 223
PROCEDURA ROZPATRYWANIA OFERT
WYKONANIA ZADAŃ PUBLICZNYCH ZLECONYCH
PRZEZ MINISTRA OBRONY NARODOWEJ
I. PODSTAWA PRAWNA
1. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie
(Dz.U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104).
3. Decyzja nr 350/MON z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie zasad i trybu zlecania
zadań w zakresie obronności jednostkom niezaliczonym do sektora finansów publicz−
nych oraz fundacjom i stowarzyszeniom (Dz. Urz. MON Nr 25, poz. 220).
4. Wytyczne Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w sprawie okre−
ślenia zadań państwowych, które mogą być zlecane jednostkom niezaliczonym do sek−
tora finansów publicznych (wydawane corocznie do 1 września).
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia
2005 r. w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umowy
o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania
(Dz.U. Nr 264, poz. 2207).
II. WARUNKI PROWADZENIA PROCEDURY
1. Minister Obrony Narodowej zleca zadania publiczne w zakresie:
– zapewnienia zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym, którzy uzy−
skali uprawnienia do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej,
inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom,
– upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa.
2. Zlecanie realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym może mieć
formy:
– powierzenia wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na
sfinansowanie ich realizacji, lub
– wspierania takich zadań, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich reali−
zacji.
III. TRYB POSTĘPOWANIA
1. Minister Obrony Narodowej ogłasza otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicz−
nych, który zawiera informacje o:
– rodzaju i kategoriach zadań,
– zasadach przyznawania dotacji,
– terminach i warunkach wykonania zadania,
– wysokości środków przeznaczonych na realizację zadań,
– terminie składania ofert.
2. Ogłoszenie zamieszcza się w Biuletynie Informacji Publicznej MON (www.biule−
tyn.mon.gov.pl), w prasie o zasięgu ogólnopolskim, w gmachu Ministerstwa Obrony
Narodowej (al. Niepodległości 218, 00−911 Warszawa) oraz na wortalu internetowym
www.wojsko−polskie.pl (współpraca z organizacjami pozarządowymi).
3. Organizacje pozarządowe zainteresowane realizacją zadań kierują do Ministra Obro−
ny Narodowej, za pośrednictwem Dyrektora Departamentu Wychowania i Promocji
Obronności MON (al. Niepodległości 218, 00−911 Warszawa), ofertę realizacji zada−
nia publicznego, co najmniej 60 dni przed rozpoczęciem wykonania zadania.
Oferta powinna zawierać:
a) dane dotyczące organizacji pozarządowej;
b) szczegółowy opis zadania, w tym:
– nazwę zadania,
– termin i miejsce wykonywania zadania,
– cel zadania,
– zasoby kadrowe,
– zasoby rzeczowe,
– harmonogram działań planowanych przy realizacji zadania,
– zakładane rezultaty;
c) przewidywane źródła finansowania zadania;
d) kalkulację przewidywanych kosztów realizacji zadania;
e) inne wybrane informacje dotyczące zadania.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Ponadto do oferty należy dołączyć:
– aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego (sporządzony nie później niż trzy
miesiące przed datą wysłania wniosku),
– zaświadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Urzędu Skarbowego o nie
zaleganiu z płatnościami (sporządzone nie później niż trzy miesiące przed datą
wysłania wniosku),
– statut (z potwierdzeniem zgodności z oryginałem),
– sprawozdanie finansowe i merytoryczne z prowadzonej działalności za ostatni rok,
– maszynopis i dwie recenzje – do oferty na wydawnictwo.
Nadsyłane oferty ewidencjonowane są i weryfikowane pod względem formalnym w De−
partamencie Wychowania i Promocji Obronności.
Oferty rozpatrywane są przez Komisję do Spraw Zlecania Zadań w Zakresie Obron−
ności, która ocenia je pod względem merytorycznym i finansowym oraz przedstawia
propozycję podziału środków finansowych na poszczególne zadania.
Protokół z posiedzenia Komisji przedstawiany jest Podsekretarzowi Stanu w Mini−
sterstwie Obrony Narodowej do akceptacji.
Po zatwierdzeniu protokołu oferenci informowani są pisemnie lub telefonicznie o przy−
znaniu lub nieprzyznaniu dotacji.
Zatwierdzony protokół stanowi podstawę do zawarcia umowy dotyczącej zlecenia
wykonania zadania publicznego. Umowę podpisują uprawnieni do reprezentacji przed−
stawiciele organizacji pozarządowej w siedzibie Departamentu Wychowania i Pro−
mocji Obronności MON.
Umowa przedkładana jest do uzgodnienia – pod względem finansowym – Głównemu
Księgowemu Budżetu Resortu Obrony Narodowej.
10. W imieniu Ministra Obrony Narodowej umowę podpisuje Dyrektor Departamentu
Wychowania i Promocji Obronności.
11. Środki finansowe przeznaczone na wykonanie zadania przekazywane są na konto Zle−
ceniobiorcy w terminie wskazanym w umowie.
12. Po zakończeniu zadania Zleceniobiorca zobowiązany jest sporządzić sprawozdanie
w terminie do 30 dni po upływie terminu wykonania zadania. O zachowaniu terminu
złożenia sprawozdania decyduje data wpływu sprawozdania do kancelarii De−
partamentu Wychowania i Promocji Obronności.
13. Upoważnieni przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej przeprowadzają kon−
trolę i dokonują oceny realizacji zadania pod względem:
– stanu realizacji zadania,
– efektywności i jakości wykonania zadania,
– prawidłowości wykorzystania środków publicznych otrzymanych na realizację zadania,
– rzetelności prowadzenia dokumentacji określonej w przepisach prawa i w postano−
wieniach umowy.
14. Dodatkowe informacje na temat dotacji oraz wzory ofert znajdują się m.in. na stronie
internetowej pod adresem www.wojsko−polskie.pl (patrz: współpraca z organizacjami
pozarządowymi). Można je również uzyskać w Departamencie Wychowania i Promo−
cji Obronności MON, tel. 022 (6) 840−193, (6) 840−175, tel./fax. (6) 840−142).
PROCEDURA ROZPATRZENIA WNIOSKU
ORGANIZACJI POZARZĄDOWEJ O PODPISANIE
POROZUMIENIA O WSPÓŁPRACY
Z MINISTREM OBRONY NARODOWEJ
I. PODSTAWA PRAWNA
1. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolonta−
riacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.).
2. Decyzja nr 257/MON z dnia 12 września 2003 r. w sprawie określenia zasad i try−
bu współpracy resortu obrony narodowej z organizacjami pozarządowymi
(Dz. Urz. MON Nr 15, poz. 166).
3. Wytyczne w sprawie opracowywania projektów aktów prawnych oraz wydawania
tych aktów w resorcie obrony narodowej (załącznik do decyzji nr 232/MON
Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 listopada 1999 r.; Dz. Urz. MON z 2005 r.
Nr 8, poz. 63, z późn. zm.).
II. FORMALNOPRAWNE WARUNKI PRZEPROWADZENIA
PROCEDURY
Rozpoczęcie procedury następuje po wystąpieniu przez organizację pozarządową
z wnioskiem o zawarcie porozumienia o współpracy z Ministrem Obrony Narodowej. Do
wniosku organizacja (wnioskodawca) dołącza:
1)
2)
3)
4)
statut (uwierzytelniony przez właściwy sąd lub wnioskodawcę);
aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego;
projekt porozumienia (wraz z wersją elektroniczną);
uzasadnienie, zawierające: wyjaśnienie potrzeby i celu zawarcia porozumie−
nia; przewidywane korzyści dla dziedziny obronności wynikające z realizacji
porozumienia; ewentualne skutki finansowe ze wskazaniem źródeł finanso−
wania; wyczerpującą informację o działalności i dotychczasowej współpracy
z resortem obrony narodowej, strukturze, liczbie członków, a także wszyst−
kich innych okolicznościach mających znaczenie dla realizacji porozumienia;
5) oświadczenie o niezależności od partii politycznych lub innych organizacji
o charakterze politycznym;
6) w razie prowadzenia dłuższej niż rok działalności – sprawozdanie meryto−
ryczne i sprawozdanie finansowe za miniony rok obrachunkowy, przyjęte przez
upoważnioną statutowo władzę wnioskodawcy.
III.
WARUNKI MERYTORYCZNE PODPISANIA
POROZUMIENIA
1. Porozumienie o współpracy organizacji pozarządowej z Ministrem Obrony Naro−
dowej może zostać podpisane wyłącznie w dziedzinie obronności państwa, zgod−
nie z zadaniami i potrzebami resortu obrony narodowej oraz celami statutowymi
organizacji.
2. Projekt porozumienia o współpracy musi uwzględniać obowiązujący stan prawny.
3. Organizacja pozarządowa musi mieć osobowość prawną i być niezależna od partii
politycznych lub innych organizacji o charakterze politycznym.
4. Organizacja pozarządowa musi wykazać realną możliwość wywiązania się z pro−
ponowanych w porozumieniu zobowiązań wobec Ministra Obrony Narodowej,
między innymi poprzez informacje o dotychczasowych osiągnięciach we współ−
pracy z resortem obrony narodowej, potencjale kadrowym i logistycznym.
IV.
POSTĘPOWANIE PROCEDURALNE
Procedurę rozpatrzenia wniosku o podpisanie porozumienia o współpracy organizacji
pozarządowej z Ministrem Obrony Narodowej przeprowadza Dyrektor Departamentu
Wychowania i Promocji Obronności MON (DWiPO).
1. Skompletowanie dokumentacji oraz rozpatrzenie wniosku pod względem speł−
nienia przez wnioskodawcę warunków formalnoprawnych i merytorycznych.
W razie potrzeby Dyrektor DWiPO występuje do osób kierujących jednostkami i ko−
mórkami organizacyjnymi MON, czy też innych instytucji i urzędów, z prośbą o konsulta−
cję w sprawie problematyki ujętej w projekcie porozumienia, a także o opinię na temat
wnioskodawcy.
2. Opracowanie projektu porozumienia.
1) Dyrektor DWiPO uzgadnia treść projektu z wnioskodawcą.
2) Radca prawny właściwy dla DWiPO, w miarę możliwości, opiniuje i redaguje
projekt porozumienia.
3. Opiniowanie projektu w resorcie obrony narodowej.
1) Dyrektor DWiPO przesyła projekt porozumienia wraz z uzasadnieniem do
zainteresowanych komórek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony
Narodowej oraz jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony
Narodowej lub przez niego nadzorowanych (zwanych instytucjami opiniują−
cymi) w celu merytorycznego zajęcia stanowiska.
2) Niezależnie od uzyskania powyższych opinii, projekt wymaga zajęcia stano−
wiska przez:
a) Sztab Generalny WP, jeśli dotyczy struktury lub organizacji Sił Zbrojnych
RP albo obrony terytorialnej;
b) Sztab Generalny WP i Departament Infrastruktury, jeżeli dotyczy zmian
w infrastrukturze wojskowej;
c) Dyrektora Generalnego MON, za pośrednictwem Dyrektora Departamen−
tu Administracyjnego, jeżeli dotyczy struktury, organizacji lub funkcjo−
nowania Ministerstwa Obrony Narodowej albo powoduje dodatkowe skutki
finansowe dla budżetu Ministerstwa;
d) Departament Budżetowy, jeżeli podpisanie porozumienia spowoduje skutki
finansowe;
e) Departament Polityki Obronnej, jeżeli projekt porozumienia dotyczy po−
zamilitarnych problemów obronnych;
f) Departament Polityki Obronnej i Departament Współpracy Międzynaro−
dowej, jeśli projekt porozumienia dotyczy zadań związanych z przynależ−
nością do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego lub współpracy
z NATO albo dotyczy polityczno−wojskowych aspektów członkostwa Rze−
czypospolitej Polskiej w euroatlantyckich i europejskich traktatach bez−
pieczeństwa, jak również w zakresie dostosowania projektu do prawodaw−
stwa Unii Europejskiej.
3) Projektu porozumienia nie przysyła się do Departamentu Prawnego w celu
wstępnego zaopiniowania.
Opinia merytoryczna do projektu powinna być zgłoszona przez instytucję opiniującą
w terminie 14 dni od daty otrzymania projektu i zgodnie z §10 wytycznych do cyt. decyzji
nr 232/MON.
Stanowisko negatywne do projektu oraz zgłoszone propozycje wymagają odpowied−
niego uzasadnienia; każda opinia powinna zawierać redakcję kwestionowanych lub
proponowanych punktów projektu porozumienia (przepis nie dotyczy kwestionowania
wysokości lub wskazania na brak skutków finansowych).
4. Merytoryczne uzgodnienie projektu w resorcie.
1) Dyrektor DWiPO dokonuje analizy uwag zgłoszonych przez instytucje opi−
niujące i uwzględnia je w uzasadnionych przypadkach.
2) W razie zasadniczych różnic stanowisk, Dyrektor DWiPO organizuje konfe−
rencję z udziałem zainteresowanych dyrektorów (szefów, dowódców) lub upo−
ważnionych przez nich przedstawicieli w celu przedyskutowania spornych za−
gadnień i uzgodnienia projektu.
3) Upoważniony przedstawiciel wnioskodawcy akceptuje projekt poprzez zapa−
rafowanie ostatniej strony egzemplarza włączanego do akt.
4) Radca prawny właściwy dla DWiPO akceptuje projekt poprzez zaparafowa−
nie ostatniej strony egzemplarza włączanego do akt.
5) Jeżeli rozbieżności nie zostaną usunięte, Dyrektor DWiPO sporządza notatkę
omawiającą istotę rozbieżności i przedkłada do decyzji właściwego przełożonego.
5. Ustalenie ostatecznej redakcji projektu porozumienia przez Departament
Prawny.
1) W celu uzgodnienia projektu pod względem prawnym i redakcyjnym, Dyrek−
tor DWiPO przekazuje do Departamentu Prawnego projekt (z parafą na od−
wrocie strony, która ma być podpisana) wraz z uzasadnieniem i dokumentem
elektronicznym oraz pismem przewodnim, z wyszczególnieniem wszystkich
instytucji opiniujących i podaniem daty ostatecznego uzgodnienia projektu i na−
zwiska osoby funkcyjnej zajmującej w imieniu instytucji opiniującej ostatecz−
ne stanowisko w sprawie projektu.
2) Projekt, który będzie przedstawiony do podpisu Ministrowi Obrony Narodowej,
wymaga zaparafowania – przed przekazaniem do parafy Dyrektora Departa−
mentu Prawnego – przez właściwą osobę zajmującą kierownicze stanowisko
MON.
3) Dyrektor Departamentu Prawnego – po wniesieniu ewentualnych poprawek
redakcyjnych – parafuje projekt (na odwrocie strony, która ma być podpisana)
i odsyła do Dyrektora DWiPO.
6. Uroczyste podpisanie porozumienia przez Ministra Obrony Narodowej lub
odrębnie upoważnioną osobę zajmującą kierownicze stanowisko w MON.
1) Projekt porozumienia do podpisu Ministra Obrony Narodowej przedstawia
właściwa osoba zajmująca kierownicze stanowisko MON.
2) Projekt porozumienia do podpisu przez odrębnie upoważnioną osobę zajmującą
kierownicze stanowisko MON przedstawia Dyrektor DWiPO.
3) W razie braku akceptacji projektu porozumienia, Minister Obrony Narodowej
lub upoważniona osoba zajmująca kierownicze stanowisko MON powiada−
mia wnioskodawcę o przyczynach negatywnej decyzji.
ZASADY PRZEKAZYWANIA
MIENIA RUCHOMEGO
Podstawą prawną przekazywania mienia ruchomego jest art. 4b ustawy z dnia 30 maja
1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji
Mienia Wojskowego (Dz.U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1711 z późn. zm.) oraz rozporządzenie
Ministra Obrony Narodowej z dnia 29 października 2002 r. w sprawie szczegółowego try−
bu nieodpłatnego przekazywania mienia ruchomego Skarbu Państwa będącego w użytko−
waniu jednostek podporządkowanych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodo−
wej (Dz.U. Nr 188 poz. 1580).
Wnioskodawcy
organizacje pozarządowe – stowarzyszenia i fundacje (w przypadku organizacji posia−
dających oddziały terenowe wnioskodawcą może być jedynie statutowy organ naczelny
– zarząd główny, krajowy);
♦ państwowe i samorządowe instytucje kultury;
♦ placówki muzealne;
♦ państwowe szkoły wyższe, państwowe wyższe szkoły zawodowe;
♦ państwowe i samorządowe szkoły publiczne;
♦ państwowe jednostki organizacyjne;
♦ jednostki samorządu terytorialnego.
Treść wniosku
♦ dokładne dane wnioskodawcy – nazwa, adres, telefon, telefon osoby upoważnionej do
kontaktu;
♦ informacja o zadaniach realizowanych na rzecz obronności lub bezpieczeństwa pań−
stwa wynikających z celów i zadań statutowych;
♦ wykaz wnioskowanego mienia – szczegółowe określenie rodzaju, typu i ilości;
♦ uzasadnienie potrzeb i sposób wykorzystania mienia z informacją o posiadanym zaso−
bie sprzętowym niezbędnym do realizacji zadań statutowych (nieodpłatnie otrzymane
mienie jest uzupełnieniem posiadanej bazy);
♦ oświadczenie wnioskodawcy o odbiorze mienia w miejscu i terminie wskazanym w pro−
tokole zdawczo−odbiorczym;
♦ zobowiązanie wnioskodawcy o pokryciu kosztów pozbawienia cech bojowych, jeżeli
taka sytuacja ma miejsce. Załączniki do wniosku;
♦ stowarzyszenia i fundacje dostarczają – odpis aktualny z Krajowego Rejestru Sądo−
wego, aktualny statut;
♦ pozostali wnioskodawcy – statut organizacyjny zatwierdzony przez organ założyciel−
ski oraz odpis aktualny z Krajowego Rejestru Sądowego, jeżeli istnieje prawny obo−
wiązek rejestracji.
Główne etapy rozpatrywania wniosku
♦ analiza wniosku pod względem formalnoprawnym i merytorycznym (m.in. aktualność
odpisu KRS, zgodność sposobów wykorzystania mienia z celami statutowymi, własne
zasoby sprzętowe);
♦ uzgodnienie wniosku z organami logistycznymi rodzajów Sił Zbrojnych RP;
♦ sporządzenie projektu zbiorczego zestawienia mienia ruchomego Skarbu Państwa do nie−
odpłatnego przekazania wnioskodawcy i przedstawienie Ministrowi Obrony Narodowej
do zatwierdzenia;
♦ przekazanie wnioskodawcy mienia ruchomego przez użytkownika na podstawie pro−
tokołu zdawczo−odbiorczego (odbiór mienia następuje na koszt wnioskodawcy w ter−
minie i miejscu wskazanym przez użytkownika).
Szczegółowe informacje można uzyskać pod numerami: 0−22 (6) 840−182; (6) 840−128.
♦
www.mon.gov.pl
MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
ANKIETA INTERNETOWA
WOJSKOWEGO BIURA BADAŃ SPOŁECZNYCH
Powszechny dostęp do informacji i komunikacji, będący istotą
„rewolucji informatycznej” jest związany przede wszystkim
z rozwojem Internetu. Już teraz Internet jest dla ogromnej
liczby ludzi głównym źródłem informacji i głównym medium
komunikacyjnym.
Ważny jest także fakt, że informacje udostępniane i przekazywane przez Internet są wysoce aktualne. Te walory Internetu
jako szybkiego i interaktywnego środka przekazu informacji
wykorzystuje w swojej działalności badawczej Wojskowe Biuro Badań Społecznych, realizując ankiety internetowe.
Ankieta internetowa WBBS jest narzędziem badawczym
służącym do zbierania opinii, poglądów i ocen pochodzących
od osób mających dostęp do Internetu, zainteresowanych problemami wojska, bezpieczeństwa i obronności kraju. Kierowana jest nie tylko do środowiska wojskowego, ale również
do ogółu społeczeństwa.
Wypełnienie ankiety przez Internet nie jest trudne i nie zabiera dużo czasu, a umożliwia diagnozę rzeczywistych problemów nurtujących środowisko wojska.
Jeśli zatem chcieliby Państwo uczestniczyć w projekcie badań
internetowych, to prosimy:
wejść na stronę www.wbbs.pl zakładka Formularz;
wypełnić formularz zawierający kilka danych;
wpisać hasło: wbbs_ws7;
zatwierdzić klawiszem Wyślij.
Uwaga: nie wymagamy podania nazwiska, wszystkie powyższe dane będą traktowane poufnie, posłużą jedynie prawidłowemu losowaniu osób do próby.
Serdecznie zapraszamy i z góry dziękujemy
za uczestnictwo w badaniach
ZADANIA
DWiPO, CBW, DŻP, MWP, RZA WP, WBBH, WBBS
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI MON
00−911 Warszawa, al. Niepodległości 218
www.wp.mil.pl
www.wojsko−polskie.pl
Departament Wychowania i Promocji Obronności jest komórką organizacyjną właściwą
w zakresie: analizowania, programowania i realizowania zadań wychowawczych, dyscy−
pliny wojskowej, profilaktyki psychologicznej, edukacji obywatelskiej, działalności kul−
turalno−oświatowej, promocji obronności w kraju i poza jego granicami, współdziałania
z instytucjami państwowymi, organami samorządu terytorialnego oraz organizacjami po−
zarządowymi w dziedzinie tworzenia obywatelskiego zaplecza systemu obronności, mo−
nitorowania i analizowania społecznych problemów służby.
Kierownictwo DWiPO:
dyrektor płk Marek Paterek
zastępca dyrektora
główny specjalista płk Witold Kalinowski
radca prawny Anna Wolnicka
tel. 0−22 (6) 840−117, fax 022 (6) 840−137
tel. 0−22 (6) 840−131, 022 (6) 840−220
tel. 0−22 (6) 840−130
tel. 0−22 (6) 840−148
Oddział Społecznych Problemów Służby
szef oddziału płk Jerzy Nędzi, tel. 022 (6) 840−121
Monitorowanie zjawisk i tendencji w życiu społecznym wojska z punktu widzenia pro−
gnozowania zagrożeń; przygotowywanie okresowych analiz, ocen, prognoz, a także wy−
pracowywanie celów, kierunków i propozycji działań w sferze kształtowania stosunków
społecznych i przeciwdziałania patologiom w Siłach Zbrojnych RP. Określanie kierun−
ków i głównych zadań w dziedzinie profilaktyki wychowawczej i psychologicznej, a tak−
że funkcjonowania korpusu oficerów wychowawczych. Identyfikacja i monitorowanie
społecznych problemów służby wojskowej kobiet oraz problematyki dyskryminacji płci
w resorcie, współdziałanie w tym zakresie z Radą do Spraw Kobiet w Siłach Zbrojnych RP.
Oddział Edukacji Obywatelskiej i Ceremoniału Wojskowego
szef oddziału, tel. 022 (6) 840−158
Programowanie, koordynowanie i wykonywanie zadań w sferach: edukacji obywatelskiej w woj−
sku, kształcenia proobronnego młodzieży, upowszechniania międzynarodowego prawa
konfliktów zbrojnych i ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego oraz upowszech−
niania i kultywowania tradycji orężnych w Siłach Zbrojnych RP, nadawania nazw wyróżnia−
jących i patronów, opracowywania rodowodów związków i jednostek, przygotowywania
projektów wniosków nadania sztandarów, proporców i innych symboli wojskowych.
Oddział Promocji Obronności
szef oddziału płk Stanisław Pilhul, tel. 022 (6) 840−136
Programowanie, koordynowanie i wykonywanie zadań wynikających z szeroko rozumianej
promocji obronności w kraju i za granicą, w tym także prowadzenia zadań patronackich,
realizowanych w oparciu o obowiązujące uregulowania ustawowe oraz odrębne ustalenia
resortu obrony narodowej w tej dziedzinie. Współdziałanie z instytucjami państwowymi,
zajmującymi się problematyką promocji Polski w kraju i za granicą, organami samorządo−
wymi, organizacjami pozarządowymi, mediami oraz komórkami organizacyjnymi resortu,
dowództwami rodzajów Sił Zbrojnych RP w celu tworzenia warunków do działalności pro−
mocyjnej w wojsku. Opracowywanie, produkowanie i dystrybucja materiałów promocyj−
nych o Siłach Zbrojnych RP.
Oddział Kultury i Oświaty
szef oddziału płk Czesław Kobierski tel. 022 (6) 840−165
Określanie celów i kierunków pracy w zakresie działalności kulturalno−oświatowej, kra−
joznawczej i rekreacyjnej w resorcie oraz opracowywanie projektów dokumentów norma−
tywnych w tej dziedzinie. Współdziałanie z centralnymi organami władzy państwowej,
zajmującymi się problematyką kultury, oświaty, turystyki, kultury fizycznej, organami
samorządowymi, stowarzyszeniami i środowiskami twórczymi w tworzeniu warunków
do działalności kulturalno−oświatowej, rekreacyjnej i proobronnej w resorcie.
Oddział Komunikacji Społecznej
szef oddziału płk Jarosław Dębski, tel. 022 (6) 840−159
Programowanie, koordynowanie i realizowanie współpracy resortu z organizacjami poza−
rządowymi, instytucjami państwowymi i organami samorządowymi w dziedzinie tworze−
nia obywatelskiego zaplecza systemu obronności państwa oraz budowania społecznej
akceptacji dla polityki obronnej państwa. Zadania oddziału obejmują między innymi:
zlecanie zadań publicznych w dziedzinie obronności; rozpatrywanie wniosków o podpisa−
nie porozumień o współpracy z Ministrem Obrony Narodowej oraz sprawowanie ogólne−
go nadzoru nad ich realizacją; nieodpłatne przekazywanie mienia ruchomego Skarbu
Państwa będącego w użytkowaniu jednostek podporządkowanych Ministrowi Obrony Na−
rodowej lub przez niego nadzorowanych; sprawowanie nadzoru nad fundacjami, dla któ−
rych Minister Obrony Narodowej jest ministrem właściwym ze względu na cele fundacji.
Oddział Dyscypliny Wojskowej
szef oddziału płk Stanisław Piwowar, tel. 022 (6) 846−878
Programowanie i koordynowanie działalności dotyczącej kształtowania dyscypliny wojsko−
wej i właściwego reagowania na jej naruszenia. Przygotowywanie projektów aktów prawnych
i innych dokumentów normatywnych oraz decyzyjnych w zakresie dyscypliny wojskowej,
w tym dotyczących orzecznictwa dyscyplinarnego Ministra Obrony Narodowej i Podsekreta−
rza Stanu właściwego w sprawach społecznych. Dokonywanie analiz i ocen warunków do kształ−
towania dyscypliny wojskowej, jej tendencji i stanu w resorcie obrony narodowej. Kierowanie
systemem sprawozdawczości w zakresie dyscypliny wojskowej oraz prowadzenie bazy da−
nych dotyczących dyscypliny żołnierzy. Planowanie i realizowanie zadań związanych z upo−
wszechnianiem wojskowych przepisów dyscyplinarnych, procesem kształcenia i szkolenia oraz
działalnością informacyjno−wydawniczą dotyczącą dyscypliny wojskowej. Zaopatrywanie jed−
nostek resortu w odznaki i legitymacje oraz białą broń, służącą wyróżnianiu żołnierzy.
CENTRALNA BIBLIOTEKA WOJSKOWA
04−041 Warszawa, ul. Ostrobramska 109
e−mail [email protected]
fax 022 (6) 816−940
dyrektor
dr hab. Aleksandra Skrabacz
tel. 022 (6) 817−394, 022 610−08−87
Ośrodek Informacji Naukowej
Dział Udostępniania Zbiorów
Dział Zbiorów Specjalnych
Dział Gromadzenia Zbiorów
Dział Opracowania Druków Zwartych
Dział Opracowania Druków Ciągłych i Czasopism
Dział Przechowywania Zbiorów
Dział Bibliografii Wojskowej
– 022 (6) 817−952
– 022 (6) 816−888
– 022 (6) 816−826, 022 (6) 817−389
– 022 673−76−59
– 022 (6) 816−009
– 022 (6) 817−348
– 022 (6) 816−045
– 022 (6) 817−259
Centralna Biblioteka Wojskowa (CBW) – główna książnica sił zbrojnych – została powo−
łana do życia rozkazem Ministra Spraw Wojskowych 13 czerwca 1919 r.
CBW pełni funkcje biblioteczno−informacyjne, naukowe, konserwatorskie, wydawnicze,
instruktorsko−metodyczne, promocyjno−konferencyjne, wystawiennicze, prowadzi central−
ny katalog piśmiennictwa wojskowego, gromadzi, opracowuje, archiwizuje i udostępnia
polskie piśmiennictwo wojskowe, reprezentatywny wybór piśmiennictwa głównych armii
świata oraz najcenniejsze publikacje z wielu dziedzin wiedzy. Jest jedną z centralnych
bibliotek naukowych kraju współtworzącą narodowy zasób biblioteczny w zakresie nauk
wojskowych, sił zbrojnych, techniki wojskowej.
DOM ŻOŁNIERZA POLSKIEGO
02−097 Warszawa, ul. Stefana Banacha 2
www.dzp.wojsko.pl
e−mail: [email protected]
dyrektor
Radomir Korsak
tel. 022 (6) 824−505, fax 022 823−50−06
zastępca dyrektora
płk Tomasz Malinowski
tel. 022 (6) 824−505, fax 022 823−50−06
zastępca dyrektora ds. programowych
Jolanta Macenowicz
tel. 022 (6) 824−507, fax 022 (6) 824−285
Do podstawowych dziedzin działalności Domu Żołnierza Polskiego należą: kształcenie i do−
skonalenie kadr dla korpusu osobowego wychowawczego i pracowników wojskowych ośrod−
ków kultury; prowadzenie kursów doskonalących dla kierowników kształcenia obywatel−
skiego; opracowywanie programów szkolenia kursowego; wypracowywanie nowych form
działalności wychowawczej, wspierającej proces dowodzenia i kierowania w Siłach Zbroj−
nych RP; rozwijanie najnowszych metod upowszechniania oświaty i kultury; merytoryczny
nadzór nad ogólnopolskimi przeglądami twórczości amatorskiej środowisk wojskowych;
realizacja zadań na potrzeby dyrektora Departamentu Wychowania i Promocji Obronności,
związanych ze sprawowaną przez niego funkcją gestora sprzętu, materiałów i wyposażenia
kulturalno−oświatowego; realizowanie funkcji centralnego organu logistycznego w zakresie
utworów plastycznych, prasy i dzienników urzędowych, odznak tytułów honorowych i bia−
łej broni; współpraca i wymiana doświadczeń z wojskowymi i cywilnymi instytucjami w za−
kresie działalności edukacyjnej i kulturalno−oświatowej; wykonywanie obsługi finansowej
w stosunku do jednostek organizacyjnych przydzielonych na zaopatrzenie przez właściwe−
go dysponenta środków budżetowych.
MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO
00−495 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 3
tel.: 022 629−52−71 (72), fax: 022 629−52−73
www.muzeumwp.pl, e−mail: [email protected], [email protected]
dyrektor
prof. dr hab. Janusz Cisek
zastępcy dyrektora
Henryk Banasiuk
Sławomir Frątczak
Muzeum Wojska Polskiego to powszechnie znana placówka muzealna, która gromadzi, opra−
cowuje naukowo i eksponuje muzealia wojskowo−historyczne. Muzeum powstało 22 kwiet−
nia 1920 r., dekretem Naczelnego Wodza Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Jego orga−
nizatorem i pierwszym dyrektorem był płk Bronisław Gembarzewski. W ubiegłym roku
obchodziło 85. rocznicę istnienia. Obecnie w zbiorach muzealnych znajduje się ponad 250
tys. eksponatów. Zbiory wciąż powiększają się o nowe zakupy oraz liczne dary. Zgroma−
dzone eksponaty prezentowane są w salach ekspozycji stałej i na licznych wystawach czaso−
wych. W muzeum działa archiwum ikonograficzne, biblioteka fachowa oraz specjalistyczne
pracownie konserwacji zabytków metalu, drewna, malarstwa, skóry i tkanin. Muzeum jest
doskonałym zapleczem do pracy naukowej i konserwatorskiej. Liczne opracowania autor−
stwa jego pracowników i innych badaczy, poświęcone dziejom oręża i zagadnieniom kon−
serwacji militariów, publikowane są w wydawanym przez muzeum periodyku „Muzealnic−
two Wojskowe”. Charakter zbiorów oraz wyspecjalizowana kadra pracowników, czynią z tej
placówki także ważny ośrodek informacyjno−konsultacyjny. Do grona jego współpracowni−
ków należą członkowie Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy. Muzeum utrzy−
muje kontakty z pokrewnymi placówkami w kraju i poza jego granicami, m.in. za poś−
rednictwem Międzynarodowego Stowarzyszenia Muzeów Broni i Historii Wojskowości
(IAMAM). Jest także członkiem Polskiego Narodowego Komitetu Międzynarodowej Rady
Muzeów ICOM działającego pod patronatem UNESCO.
REPREZENTACYJNY ZESPÓŁ ARTYSTYCZNY WOJSKA POLSKIEGO
00−056 Warszawa, ul. Kredytowa 5/7
tel. 022 826−95−94, 022 (6) 879−190, 022 (6) 879−670, fax 022 826−70−34, 022 827−85−76
www.rzawp.pl, e−mail: [email protected]
dyrektor
Adam Martin
Swoją działalnością Zespół Artystyczny Wojska Polskiego od ponad 60 lat ukazuje bo−
gactwo kultury narodowej oraz innych państw. Upowszechnia ją w środowisku wojsko−
wym i cywilnym – w kraju oraz poza jego granicami. Przedmiotem działalności Zespołu
jest opracowywanie programów artystycznych i organizowanie koncertów m.in. estrado−
wych, plenerowych, kameralnych, symfonicznych, solistycznych i chóralnych.
Z Zespołem współpracują uznani artyści – śpiewacy, piosenkarze, tancerze i aktorzy. Ze−
spół prowadzi działalność promocyjną i wydawniczą oraz upowszechnia twórczość arty−
styczną kierowaną do wielopokoleniowej widowni. Trzon Zespołu tworzą soliści, chór,
balet, orkiestra symfoniczna i Orkiestra Koncertowa.
WOJSKOWE BIURO BADAŃ HISTORYCZNYCH
00−909 Warszawa, ul. Stefana Banacha 2
Wojskowe Biuro Badań Historycznych jest komórką organizacyjną resortu obrony naro−
dowej podległą dyrektorowi Departamentu Wychowania i Promocji Obronności, prowa−
dzącą i koordynującą badania naukowe dla potrzeb Sił Zbrojnych RP w zakresie historii
wojskowości.
Kierownictwo WBBH:
dyrektor dr hab. Krzysztof Komorowski
tel. 022 (6) 826−518,
fax 022 (6) 825−872
zastępca dyrektora dr hab. Grzegorz Nowik
tel. 022 (6) 825−873
główny specjalista dr hab. Janusz Odziemkowski
tel. 022 (6) 825−875
Wydział Historyczny
kierownik wydziału dr Grzegorz Jasiński, tel. 022 (6) 826−526
Prowadzenie badań naukowych; utrzymywanie kontaktów naukowych z innymi instytu−
cjami; przygotowywanie koncepcji i programów podróży historyczno−wojskowych na po−
trzeby Biura i innych instytucji; opracowywanie „Kroniki Wojska Polskiego” od 1943 r.
do współczesności w formie roczników; merytoryczny nadzór i konsultacje w zakresie
prowadzenia kronik jednostek wojskowych.
Wydział Studiów i Analiz
szef wydziału Witold Rawski, tel. 022 (6) 826−528
Wykonywanie prac analityczno−studyjnych dotyczących historii wojskowej; sporządza−
nie ekspertyz i opinii na potrzeby sił zbrojnych i innych instytucji państwowych; przygo−
towywanie koncepcji i programów konferencji, sympozjów i seminariów naukowych; przy−
gotowywanie tła historycznego ćwiczeń wojskowych.
Wydział Dokumentacji Naukowej
kierownik wydziału dr Zbigniew Moszumański, tel. 022 (6) 825−791
Gromadzenie i opracowywanie materiałów źródłowych oraz zasobu bibliotecznego do
historii wojskowej; sporządzanie bibliografii selektywnych oraz tworzenie baz danych
wspomagających warsztat naukowy historyka; udostępnianie zasobów źródłowo−biblio−
tecznych pracownikom naukowym wojska i instytucji cywilnych.
„Przegląd Historyczno−Wojskowy”
redaktor naczelny dr hab. Grzegorz Nowik, tel. 022 (6) 825−873,
Prezentowanie i upowszechnianie dorobku wojskowych i cywilnych ośrodków nauko−
wych z zakresu historii wojskowości; pozyskiwanie rozpraw, artykułów, materiałów źró−
dłowych, recenzji i sprawozdań do publikacji w „Przeglądzie Historyczno−Wojskowym”;
Inspirowanie dyskusji naukowej nad węzłowymi problemami polskiej i powszechnej
historii wojskowości; inicjowanie i organizowanie przedsięwzięć promujących i popula−
ryzujących Wojskowe Biuro Badań Historycznych i „Przegląd Historyczno−Wojskowy”.
„Kronika Wojska Polskiego”
tel. 022 (6) 826−528,
Publikowanie najważniejszych informacji o wydarzeniach w Siłach Zbrojnych RP od szcze−
bla pułku i brygady do najwyższych władz wojskowych; źródłotwórczy charakter publi−
kacji dla przyszłych badaczy najnowszej historii Wojska Polskiego; oprócz kalendarium
zawierającego przegląd informacji, „Kronikę” wzbogacają szersze materiały omawiające
najistotniejsze wydarzenia i problemy dotyczące sił zbrojnych.
WOJSKOWE BIURO BADAŃ SPOŁECZNYCH
00−910 Warszawa, ul. E. Gierczak 1
tel. 022 (6) 813−503, fax 022 (6) 813−491
dyrektor
dr Janusz Zajdzik
Podstawowym zadaniem Biura jest działalność badawcza w dziedzinie rozpoznawania
procesów i zjawisk społecznych, zachodzących w Siłach Zbrojnych i poza nimi, istotnych
z punktu widzenia obronności i bezpieczeństwa kraju. Ponadto, dostarczenie kierownic−
twu resortu obrony narodowej kompetentnej informacji o stanie świadomości środowisk
wojskowych w sferze bezpieczeństwa, polityki obronnej, funkcjonowania jednostek, szko−
lenia i wychowania.
Diagnozowanie najważniejszych problemów społecznych wojska, takich jak: dyscyplina,
restrukturyzacja, położenie socjalne kadry i pracowników wojska, patologie społeczne.
Rozwijanie instytucjonalnych i warsztatowo−fachowych podstaw metodologicznej popraw−
ności i wiarygodności produktów pracy badawczej – zgodnie ze standardami obowiązują−
cymi jednostki badawcze.
Rozwijanie współpracy z pokrewnymi placówkami badawczymi, a zwłaszcza współpracy
międzynarodowej, dla zapewnienia perspektywy porównawczej i zgodności procedur ze
standardami instytucji naukowo−badawczych działających w krajach NATO.
Rozwijanie techniczno−informatycznego zaplecza działalności badawczej WBBS.
KALENDARIUM
PRZEDSIĘWZIĘĆ I WYDARZEŃ
czerwiec – październik 2007
CZERWIEC
28.05.–1.06. Warszawa. Warsztaty meto−
dyczne dla oficerów−wykładowców kształce−
nia obywatelskiego z WL, SP, MW, DGW,
ŻW połączone z podróżą historyczno−woj−
skową szlakiem walk Oddziału Wydzielone−
go Kawalerii Wojska Polskiego mjr. Henry−
ka Dobrzańskiego „Hubala”.
1–2.06. Uroczystość przeniesienia Krzyży
Srebrnych Orderu Wojennego Virtuti Mili−
tari na sztandar 16. Pomorskiego Pułku Ar−
tylerii w Braniewie.
4–5.06. Zegrze. Odprawa korpusu wycho−
wawczego SZ RP.
9.06. Rocznica bitwy partyzanckiej w lasach
Janowskich i Puszczy Solskiej, złożenie wień−
ców w asyście wojskowej.
9–10.06. 67. rocznica bitwy o Narwik.
10.06. Warszawa. 62. rocznica objęcia służ−
by granicznej przez jednostki frontowe WP,
złożenie wieńców przed Grobem Nieznane−
go Żołnierza.
14–16.06. Warszawa: Finał XII edycji
Ogólnopolskiego Konkursu Historycznego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w la−
tach 1768–1864. Od Konfederacji Barskiej
do Powstania Styczniowego” pod patrona−
tem Ministra Obrony Narodowej, Ministra
Edukacji Narodowej oraz Kierownika Urzę−
du ds. Kombatantów i Osób Represjonowa−
nych. Uroczystość zakończenia tegorocznej
edycji odbyła się w Sali Balowej Zamku
Królewskiego.
16.06. 63. rocznica śmierci mjr. Jana Piwni−
ka „Ponurego”, dowódcy zgrupowania party−
zanckiego AK w Górach Świętokrzyskich,
uroczystości na Wykusie.
18.06. Warszawa. 67. rocznica bitwy 1. Dy−
wizji Grenadierów pod Lagarde i Dieuz.
18.06. Warszawa. Wykład gen. Bogusła−
wa Packa w CBW nt. „Siły specjalne Żan−
darmerii Wojskowej”.
19–22.06. Żagań: Kolejne warsztaty meto−
dyczne dla przedstawicieli placówek muze−
alnych realizujących statutową działalność
w dziedzinie dokumentowania tradycji orę−
ża polskiego, rozwoju techniki wojskowej
oraz promocji obronności. Uczestnicy zostali
zapoznani z zasadami współpracy, między
innymi w zakresie zawierania lokalnych po−
rozumień z jednostkami organizacyjnymi
resortu obrony narodowej oraz warunkami
patronatu honorowego Ministra Obrony Na−
rodowej. Szczegółowo omówiono tryb nie−
odpłatnego pozyskiwania sprzętu wojsko−
wego na cele muzealne oraz możliwości
korzystania z funduszy europejskich. Odby−
ły się również zajęcia na terenie placówek
muzealnych – Lubuskiego Muzeum Wojsko−
wego w Zielonej Górze z siedzibą w Drzo−
nowie oraz Muzeum Martyrologii Alianc−
kich Jeńców Wojennych w Żaganiu, gdzie
pod pomnikiem uczestnicy warsztatów zło−
żyli wiązankę kwiatów.
19–22.06. Kiekrz. XII Olimpiada Wiedzy
Obywatelskiej dla żołnierzy zasadniczej
służby wojskowej.
26.06. Wojskowe Biuro Badań Historycz−
nych i Muzeum Wojska w Białymstoku zor−
ganizowały konferencję naukową z okazji
90. rocznicy urodzin i 60−lecia pracy nauko−
wej prof. dr. hab. Tadeusza Mariana Nowa−
ka. Nestor polskich historyków wojskowo−
ści odebrał gratulacje od przedstawicieli
świata nauki, a także dedykowane mu: nu−
mer 2−2007 „Przeglądu Historyczno−Woj−
skowego” oraz XLIV tom „Studiów i Mate−
riałów do Historii Wojskowości”.
26–28.06. Warszawa. Interaktywne warsz−
taty dla kadry kierowniczej i pracowników
wojskowych ośrodków kultury „Pozabudże−
towe źródła współfinansowania przedsię−
wzięć w dziedzinie kultury organizowanych
przez wojskowe instytucje i ośrodki kultury”.
28.06. 51. rocznica Poznańskiego Czerwca.
29.06. Warszawa. 64. rocznica aresztowa−
nia komendanta głównego Armii Krajowej
gen. dyw. Stefana Roweckiego−Grota.
LIPIEC
Warszawa. Koncerty orkiestr Wojska Pol−
skiego i Policji w Łazienkach Królewskich,
w każdą niedzielę o godz. 14.00:
– 1.07. Orkiestra Reprezentacyjna Wojsk
Lądowych z Wesołej,
– 08.07. Orkiestra Garnizonowa Sił Po−
wietrznych z Radomia,
– 15.07. Orkiestra Garnizonowa Wojsk
Lądowych z Lublina,
– 22.07. Orkiestra Reprezentacyjna Wojsk
Lądowych z Wesołej,
–
29.07. Orkiestra Reprezentacyjna Poli−
cji z Warszawy.
15.07. 597. rocznica Bitwy pod Grunwaldem.
16.07. WBBH. Ukonstytuowanie się Ko−
mitetu Głównego Olimpiady Tematycznej
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego…”.
Przewodniczącym Komitetu Głównego zo−
stał wybrany prof. dr hab. Janusz Odziem−
kowski (prof. Uniwersytetu Kardynała Ste−
fana Wyszyńskiego, główny specjalista
w WBBH), zastępcą przewodniczącego zo−
stał dr hab. Grzegorz Nowik (zastępca dy−
rektora WBBH), a sekretarzem naukowym
mgr Ewa Księżakowska (zastępca dyrektora
V Liceum Ogólnokształcącego w Płocku).
Honorowym przewodniczącym Komitetu
Głównego Olimpiady został wybrany Ma−
rek Gajewski – inicjator i przewodniczący
Ogólnopolskiego Konkursu Historycznego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego…”,
przewodniczący Porozumienia Organizacji
Kombatanckich Miasta Płocka. Olimpiada
została zorganizowana i będzie prowadzona
od roku szkolnego 2007/2008 przez Uni−
wersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
i Wojskowe Biuro Badań Historycznych.
Celem Olimpiady jest kształtowanie świa−
domości i postaw patriotycznych młodego
pokolenia poprzez upowszechnianie wiedzy
o historii oręża polskiego w różnych okresach
historycznych oraz roli i miejscu sił zbroj−
nych w życiu politycznym, ekonomicznym
i kulturalnym państwa polskiego. Uczestni−
kami Olimpiady mogą być uczniowie szkół
ponadgimnazjalnych: liceów ogólnokształ−
cących, liceów profilowanych, techników,
uzupełniających liceów ogólnokształcących
i techników uzupełniających oraz uczniowie
wszystkich innych typów szkół średnich,
ogólnokształcących i zawodowych, dających
możliwość uzyskania świadectwa dojrza−
łości.
16–17.07. Bydgoszcz: W Klubie Pomorskie−
go Okręgu Wojskowego DWiPO zorganizo−
wał szkolenie dla przedstawicieli dowódców
jednostek wojskowych nt. współpracy z or−
ganizacjami pozarządowymi. Uczestnikami
byli oficerowie wychowawczy oraz pracow−
nicy cywilni bezpośrednio realizujący współ−
pracę ze społeczeństwem w zakresie obron−
ności państwa. Program szkolenia na rzecz
doskonalenia form współpracy z organiza−
cjami pozarządowymi w SZ RP obejmował
omówienie zasad, trybu i form współpracy,
w szczególności aktów prawnych i proce−
dur dotyczących zlecania zadań publicznych
w resorcie obrony narodowej, sporządzania
planów przedsięwzięć we współpracy z or−
ganizacjami pozarządowymi, nieodpłatnego
przekazywania mienia ruchomego, porozu−
mień o współpracy organizacji pozarzą−
dowych z ministrem obrony narodowej oraz
dowódcami jednostek wojskowych oraz wy−
branych zagadnień dotyczących nadzoru Mi−
nistra Obrony Narodowej nad fundacjami.
18.07. 63. rocznica zdobycia Ancony przez
2. Korpus Polski.
23.07. 63. rocznica wyzwolenia obozu kon−
centracyjnego w Majdanku.
27.07. 54. rocznica rozpoczęcia uczestni−
czenia Polski w misjach pokojowych i sta−
bilizacyjnych.
31.07.–01.08. 63. rocznica wybuchu Powsta−
nia Warszawskiego: uroczysta zmiana po−
sterunku honorowego przy GNŻ, złożenie
wieńców pod Pomnikiem gen. Grota−Rowec−
kiego, uroczystość pod Pomnikiem Państwa
Podziemnego i Armii Karajowej, złożenie
wieńców na grobie gen. Antoniego Chruściela
„Montera” (Cm. Wojskowy – Powązki).
SIERPIEŃ
Warszawa. Koncerty orkiestr Wojska Pol−
skiego i Policji w Łazienkach Królewskich,
w każdą niedzielę o godz. 14.00:
– 05.08. Orkiestra Garnizonowa Wojsk
Lądowych z Rzeszowa,
–
–
–
12.08. Orkiestra Garnizonowa Wojsk
Lądowych z Torunia,
19.08. Orkiestra Reprezentacyjna Woj−
ska Polskiego z Warszawy,
26.08. Orkiestra Reprezentacyjna Sił
Powietrznych z Poznania.
6.08. Uroczysta przysięga upamiętniająca
93. rocznicę wymarszu 1. Kompanii Kadro−
wej z Oleandrów w Krakowie.
13.08. Warszawa. Uroczystości ku czci po−
ległym w miejscu wybuchu czołgu−pułapki,
przy Obelisku upamiętniającym wybuch.
14.08. Uroczysty capstrzyk z okazji 87. rocz−
nicy Bitwy Warszawskiej.
14.08. Warszawa. Uroczyste wręczenie Od−
znaki Honorowej Kustosza Tradycji, Sławy
i Chwały Oręża Polskiego w Muzeum WP.
15.08. Warszawa. Uroczystości z okazji
Święta Wojska Polskiego, złożenie wieńców
na GNŻ, uroczystości na Placu marsz. J. Pił−
sudskiego, defilada wojskowa z pokazem
sprzętu będącego na wyposażeniu armii WP
w Al. Ujazdowskich.
15.08. Warszawa. Dzień otwarty CBW.
Wznowienie działalności Biblioteki po mo−
dernizacji.
16.08. Studzianki. 63. rocznica bitwy pod
Studziankami.
16.08. 87. rocznica bitwy nad Wkrą, Borkowo.
18.08. Warszawa. Odsłonięcie i poświęce−
nie na Skwerze Wołyńskim na Żoliborzu 20
tablic z nazwiskami 1200 poległych żołnie−
rzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii
Krajowej, oddziałów partyzanckich, samo−
obron i konspiracji.
19.08. Obchody rocznicy Powstania War−
szawskiego „Pamięci tamtych dni... – sierpień
1944 r.”, Cmentarz Partyzancki w Wierszach.
20.08. 63. rocznica zdobycia Gmachu PAST−y.
21.08. 63. rocznica bitwy 1. Dywizji Pancer−
nej, dowodzonej przez gen. Maczka pod Fa−
laise, Pomnik 1. Dywizji Pancernej.
21–25.08. Litwa. Podróż studyjna na Litwę
zorganizowana przez WBBH. Celem podró−
ży było sporządzenie dokumentacji stanu za−
chowania zabytków i miejsc na Wileńsz−
czyźnie związanych z osobą Marszałka Józe−
fa Piłsudskiego i tradycją Wojska Polskiego.
22.08. Uroczyste wręczenie i poświęcenie
sztandaru w Chojnicach, org. Związek Repre−
sjonowanych Politycznie Żołnierzy Górników.
24.08. Uroczystość wręczenia sztandaru dla
52. Batalionu Remontowego w Czarnem.
25–26.08. Zamość: DWiPO we współpra−
cy z 3. Zamojską Brygadą Obrony Teryto−
rialnej przeprowadziły kolejne Mistrzostwa
Sportowo−Obronne Stowarzyszeń Młodzie−
żowych o Nagrodę Ministra Obrony Naro−
dowej. Na zaproszenie MON w mistrzo−
stwach udział wzięły drużyny zagraniczne:
Republiki Litwy, Królestwa Szwecji, Re−
publiki Słowacji i Ukrainy.
WRZESIEŃ 2007
1.09. 68. rocznica agresji hitlerowskich Nie−
miec na Polskę.
1.09. Uroczyste obchody Dnia Weterana.
1.09. Gdańsk. 68. rocznica rozpoczęcia obro−
ny Wybrzeża.
3–5.09. Wrocław. DWiPO przeprowadził
w Klubie Śląskiego Okręgu Wojskowego
drugie w 2007 r. szkolenie dla przedstawi−
cieli dowódców jednostek wojskowych nt.
współpracy z organizacjami pozarządowy−
mi. Tematyka obejmowała omówienie uwa−
runkowań prawnych i procedur dotyczących
współpracy z organizacjami pozarządowy−
mi, w szczególności: porozumień o współ−
pracy, udostępniania nieruchomości, po−
mieszczeń i sprzętu, zlecania zadań publicz−
nych, nieodpłatnego przekazywania mienia
ruchomego, sporządzania planów przedsię−
wzięć podejmowanych przez organizacje
pozarządowe we współpracy z resortem ON.
Prelegentami byli przedstawiciele DWiPO
oraz Dowództwa Wojsk Lądowych i Rejo−
nowego Zarządu Infrastruktury we Wrocła−
wiu, co pozwoliło na wymianę doświadczeń
ze współpracy z organizacjami pozarządo−
wymi na szczeblu centralnym i lokalnym.
5.09. Obchody Dnia Żołnierza−Górnika.
6.09. Warszawa. Prezentacja wystawy i bi−
bliografii pt. „Współpraca cywilno−wojsko−
wa CIMIC” przygotowanych przez CBW na
Międzynarodowej Konferencji nt. „Współpra−
ca cywilno−wojskowa” w Akademii Obrony
Narodowej.
8.09. Warszawa. 68. rocznica bohaterskiej
obrony Warszawy−Ochoty. Apel Poległych
przed Pomnikiem „Barykady Września”.
9.09. Uroczystości patriotyczno−religijne przy
Pomniku Obrońców Twierdzy Modlin.
11.09. Warszawa. Uroczyste otwarcie Cen−
tralnej Biblioteki Wojskowej po moderni−
zacji, połączone z wernisażem wystawy pt.
„Piękne, rzadkie, cenne” i seminarium pt.
„Narodowy zasób Biblioteczny – potrzeby
i możliwości”.
12.09. 324. rocznica bitwy pod Wiedniem.
Święto Wojsk Lądowych.
12.09. 68. rocznica bitwy pod Brwinowem
36. Pułku Legii Akademickiej.
12−14.09. Olsztyn –Waplewo. Udział przed−
stawicieli WBBH w obradach IX Ogólnopol−
skiego Forum Historyków Wojskowych.
13–15.09. Zielona Góra. Udział w XIII
Ogólnopolskim Zjeździe Socjologicznym.
14.09. 63. rocznica wyzwolenia Warszawy
Pragi przez 1. Dywizję Pancerną im. T. Ko−
ściuszki.
17.09. Warszawa. 68. rocznica agresji ZSRR
na Polskę.
18.09. Warszawa: Podsekretarz Stanu
w MON Jacek Kotas podpisał z upoważnie−
nia Ministra Obrony Narodowej Aleksandra
Szczygło porozumienie o współpracy ze
Związkiem Harcerstwa Rzeczypospolitej.
18–22.09. Lublin. Interdyscyplinarne warsz−
taty dla kierowników klubów garnizonowych
i instruktorów z wojskowych ośrodków kul−
tury.
16.10. Warszawa. Prezentacja w CBW se−
minarium doktoranckiego prof. dr. hab. Jó−
zefa Smolińskiego z Akademii Świętokrzy−
skiej – Filia w Piotrkowie Trybunalskim.
19.09. Gdynia. 68. rocznica zakończenia walk
w obronie Kępy Oksywskiej.
20.10. Uroczyste wręczenie sztandaru dla
40. eskadry lotnictwa taktycznego w Świ−
dwinie.
19.09. Warszawa. Wernisaż 4. konkursu
fotograficznego „Służba dla Pokoju – Service
for Peace 2007” w CBW.
21.09. Warszawa, Kraków. 63. rocznica
walk 1. SBSpad. pod Arnhem.
21.09. 68. rocznica bitwy Warszawskiej Ter−
mopile.
25–28.09. Udział przedstawicieli CBW
w IX Krajowym Forum Informacji Nauko−
wej i Technicznej w Zakopanem.
27. 09. Warszawa. Dzień Państwa Podziem−
nego.
29.10. Warszawa. 63. rocznica wyzwolenia
Bredy przez 1. Dpanc.
30.10. Warszawa. Uroczystość upamiętnia−
jąca ofiary terroru hitlerowskiego w czasie
II wojny światowej.
Zegrze. XII Sejmik Kultury Wojska Pol−
skiego.
Warszawa. Warsztaty doskonalące umiejęt−
ności pedagogiczne oficerów korpusu wy−
chowawczego.
27.09. Warszawa. 402. rocznica bi−
twy pod Kircholmem.
Hermanice. Olimpiada Wiedzy Oby−
watelskiej dla wykładowców kształ−
cenia obywatelskiego.
Wrzesień – grudzień. Warszawa.
Studium Reżyserii Teatralnej.
PAŹDZIERNIK
1.10–31.10.07. Warszawa. Wysta−
wa pt. „Młodzież wobec sowietyza−
cji” w CBW.
2.10. 68. rocznica bitwy pod Koc−
kiem.
3–4.10. Dowództwo Wojsk Lądo−
wych, CBW – szkolenie pracowni−
ków bibliotek oświatowych z jedno−
stek wojskowych Wojsk Lądowych.
12.10. Warszawa. 64. rocznica bi−
twy pod Lenino.
15–17.10. 67. rocznica masowych
egzekucji mieszkańców Warszawy
w Palmirach.
−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−
−
Droga Czytelniczko, Drogi Czytelniku,
zachęcamy gorąco do wypełnienia poniższej ankiety. Nie zajmie
to Państwu zbyt wiele czasu, a dla nas uzyskane od Państwa
informacje będą bardzo cenną wskazówką w pracy nad „Wojskiem
w Społeczeństwie”.
Proszę podać zagadnienia, które zdaniem Pani (Pana) powinny
być omawiane w „Wojsku w Społeczeństwie”:
.....................................................................................................................
...............................................................................................................
...............................................................................................................
................................................................................................................
...............................................................................................................
................................................................................................................
Czy jest Pani (Pan) zainteresowana publikowaniem swoich
tekstów w „Wojsku w Społeczeństwie”:
TAK
NIE
Jeżeli tak, to na jaki temat:
...............................................................................................................
...............................................................................................................
...............................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
...............................................................................................................
Czy chciałaby Pani (Pan) otrzymywać „Wojsko w Społeczeństwie”
na płycie CD?
TAK
NIE
Czy korzysta Pani (Pan) z wersji elektronicznej „Wojska
w Społeczeństwie” na stronie www.wojsko-polskie.pl?
TAK
NIE
Do jakiej grupy zawodowej Pani (Pan) należy?
Żołnierz zawodowy
Były żołnierz zawodowy
Pracownik wojska
Dziennikarz
Student
Wykładowca, nauczyciel
Inne (jakie?) .........................................................................................
Czy należy Pani (Pan) do organizacji pozarządowej?
TAK
NIE
Imię, nazwisko:....................................................................................
Dokładny adres korespondencyjny:...................................................
...............................................................................................................
UWAGA! Każda ankieta – w której podacie Państwo imię, nazwisko
i adres korespondencyjny oraz wyślecie ją do dnia 31 grudnia
2007 r. – weźmie udział w losowaniu 10 nagród rzeczowych.
Nagrodami będą imiennie wysyłane 4 kolejne numery „Wojska
w Społeczeństwie”.
Dziękujemy za wypełnienie ankiety
i prosimy o odesłanie jej faksem pod nr 0 22 6 840 142
lub pod adresem:
al. Niepodległości 218, 00-911 Warszawa
(na dole koperty prosimy dopisać: Ankieta)

Nr 2 2007 - Wojsko Polskie

Transkrypt

Podobne dokumenty