Marcin Kaczmarek WPŁYW WYCENY RZECZOWYCH AKTYWÓW

Transkrypt

Marcin Kaczmarek
WPŁYW WYCENY RZECZOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH NA WARTOŚĆ
PRZEDSIĘBIORSTWA
Wstęp
Pomiar jest sednem rachunkowości i bez ustalenia tego, co jest mierzone i jak jest
mierzone, nie jest możliwe właściwe zrozumienie rachunkowości.1 Mierzenie jest istotne,
jeżeli nie można czegoś zmierzyć, nie można tym zarządzać.2 Celem pomiaru / wyceny jest
określenie wartości przedmiotu. Wynika z tego, że wycena z definicji musi mieć określony
przedmiot. Wartość jest kategorią abstrakcyjną.3 Oznacza cechę rzeczy, zjawiska, postępowania, a także zachodzące między nimi relacje.4 Pomiędzy wartością i wyceną zachodzą relacje wzajemności. Wycena jest sztuką liczenia, natomiast wartość jest subiektywnym odczuciem potencjalnego posiadacza przedmiotu, który może akceptować, bądź nie zgodzić
się z ustaloną wyceną.5 Można więc stwierdzić, że procesem określania wartości jest pomiar
(wycena).
Należy zaznaczyć, że zarówno słowo wycena, jaki i słowo wartość nie funkcjonuje
samodzielnie. Wyróżnia się przykładowo: wycenę wstępną (bieżącą), wycenę bilansową,
wycenę przedsiębiorstwa, wycenę pojedynczych składników majątkowych. Podobnie słowo
„wartość” musi być uzupełnione o określony przymiotnik, jako wartość: rynkowa, księgowa, ekonomiczna, bieżące, ekonomiczna, podatkowa, bilansowa, odtworzeniowa itp.
Celem niniejszego opracowania jest prezentacja zasad wyceny rzeczowych aktywów
trwałych oraz wskazanie stosowanych wariantów wyceny składników w badanych przedsiębiorstwach.
Definicje i sposoby wyceny rzeczowych aktywów trwałych
Tradycyjnym elementem każdego bilansu jest rzeczowy majątek trwały, na który
składają się środki trwałe i środki trwałe w budowie. MSR nr 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” i 16 „Rzeczowe aktywa trwałe” majątek trwały definiują jako6:
1
Y. Ijiri: Foundation of Accounting Measurement Practice, New York 1967, s. 8, za A. Kamela – Sowińska:
Wycena przedsiębiorstw i ich mienia w warunkach inflacji, FRR w Polsce, Warszawa 1995, s. 84.
2
R. Kaplan, D. Norton: Strategiczna karta wyników, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 38.
3
Z. Luty: Przedmiot, mierniki i algorytmy wartości w rachunkowości, w: Problemy wyceny w rachunkowości,
Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Nr 911, Wrocław 2001, s. 138.
4
Z. Luty: Problemy wyceny w jednostkach gospodarczych, Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej SKw P, Nr 60,
Warszawa 2001, s. 116.
5
Z. Luty: Przedmiot, mierniki i algorytmy wartości …, op. cit. s. 138.
6
A. Helin, Sprawozdanie finansowe według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2000, str. 99.

zasoby kontrolowane przed jednostkę w wyniku zdarzeń z przeszłości, z których według
oczekiwań jednostka osiągnie korzyści ekonomiczne i które są utrzymywane przez jednostkę gospodarczą w celu wykorzystania ich w procesie produkcyjnym lub w dostawach
towarów i świadczenia usług w celu oddania do używania innym podmiotom na podstawie umowy najmu lub w celach administracyjnych,

zasoby, co do których oczekuje się, iż będą one wykorzystywane przez czas dłuższy niż
rok.
Ewolucja definicji środków trwałych ulegała ciągłym zmianom, które ukazuje tabela 1.
Tabela 1. Ewolucja definicji środków trwałych w polskim prawie bilansowym
Środki trwałe (Rzeczowe aktywa trwałe)
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 stycznia 1991 w
sprawie zasad prowadzenia
rachunkowości
Środkami trwałymi są grunty,
budynki, budowle, maszyny,
środki transportu, urządzenia
techniczne i inne środki długotrwałego użytkowania, określone w odrębnych przepisach jako
środki trwałe
Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości
(obowiązująca do 2002)
(obowiązująca od 2002)
Przez środki trwałe rozumie się
stanowiące własność lub
współwłasność jednostki nieruchomości (grunty, budynki, w
tym także będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach),
maszyny, urządzenia, środki
transportu oraz inne kompletne i
zdatne do użytku w momencie
przyjęcia do używania przedmioty, a także inwentarz żywy o
przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby
jednostki lub do oddania w
używanie na podstawie umowy
najmu, dzierżawy lub innej
umowy o podobnym charakterze. Do środków trwałych jednostki zalicza się również obce
środki trwałe używane przez nią
na podstawie umowy najmu,
dzierżawy lub innej umowy o
podobnym charakterze, jeżeli z
innych przepisów wynika prawo
dokonywania od nich odpisów
amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych
środków jednostkę,
Rozumie się przez to, z zastrzeżeniem pkt 17, rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o
przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne
do użytku i przeznaczone na
potrzeby jednostki. Zalicza się
do nich w szczególności:
a)nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu
mieszkalnego oraz spółdzielcze
prawo do lokalu użytkowego,
b)maszyny, urządzenia, środki
transportu i inne rzeczy,
c)ulepszenia w obcych środkach
trwałych,
d)inwentarz żywy.
Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy
najmu, dzierżawy lub innej
umowy o podobnym charakterze zalicza się do aktywów
trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami określonymi w ust. 4,
Źródło: Opracowanie własne.
MSR nr 16 „Rzeczowe aktywa trwałe”7 przedstawia dwa stanowiska co do wyceny
aktywów trwałych. Są one ujęte w tabeli 2. Na uwagę zasługują tzw. alternatywne metody
wyceny środków trwałych, których zastosowanie zakłada możliwość ustalenia przez jednost7
Ibidem, s. 103.
kę sprawozdawczą wartości godziwej aktywów na dzień przeszacowania8. Taką wartością
może być wartość rynkowa, ustalona na podstawie opinii rzeczoznawców lub cena nabycia,
którą jednostka musiałaby zapłacić za nabycie takiego samego składnika na dzień bilansowy z
uwzględnieniem aktualnego stopnia dekapitalizacji.
Tabela 2. Wycena majątku trwałego według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
Podejście wzorcowe – koszt historyczny
1.
Rzeczowy majątek trwały należy wycenić według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia pomniejszonego o umorzenie oraz zakumulowane
odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości.
Podejście alternatywne – aktualizacja wyceny
1.
Po początkowym ujęciu aktywów w cenie nabycia,
względnie według kosztu wytworzenia, wartość rzeczowego majątku trwałego należy na dzień bilansowy
wykazać według wartości przeszacowanej, stanowiącej
wartość godziwą danego składnika na dzień przeszacowania, pomniejszona o kwotę późniejszego umorzenia i późniejszych zakumulowanych odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości.
2. Aktualizację należy przeprowadzać na tyle regularnie,
aby wartość bilansowa nie różniła się w sposób istotny
od wartości, która zostałaby ustalona przy zastosowaniu wartości godziwej na dzień bilansowy. Przeszacowaniu podlega zarówno wartość początkowa aktywu jak i kwota dotychczasowego umorzenia.
3. Jeżeli dana pozycja rzeczowego majątku trwałego jest
przeszacowywana, to przeszacowaniu podlega cała
grupa rzeczowego majątku trwałego, do której przynależy dany składnik aktywów.
4. Jeżeli wartość bilansowa aktywów wzrosła wskutek
przeszacowania, zwiększenie należy odnieść bezpośrednio na kapitał własny (fundusz z aktualizacji wyceny). Jednakże zwiększenie wartości wynikające z
przeszacowania powinno zostać ujęte jako przychód w
takim zakresie, w jakim koryguje ono zmniejszenie
wartości z tytułu przeszacowania tego samego składnika aktywów, które poprzednio ujęto w koszt danego
okresu.
5. Jeżeli wartość bilansowa składnika aktywów zmniejszyła się wskutek przeszacowania, zmniejszenie należy
ująć jako koszt danego okresu. Jednakże zmniejszenie
wynikające z przeszacowania należy bezpośrednio odnieść w kapitał własny
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: MSR nr 16, Międzynarodowe Standardy Rachunkowości w praktyce, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2000, s. 154-157.
W przepisach US GAAP wstępna wycena aktywów trwałych jest analogiczna do wyceny przedstawionej w MSR.9
W ustawie o rachunkowości wycena bieżąca jest przedstawiona w art. 31, w którym
mówi się jedynie o cenie nabycia i koszcie wytworzenia. Jednak do wyceny składników nabywanych w postaci darowizny lub aportu można również wykorzystać wartość rynkową lub
wartość godziwą.
8
Ibidem, s. 104.
Międzynarodowe standardy rachunkowości, Podobieństwa i różnice MSR, US GAAP i polskie przepisy o
rachunkowości, PricewaterhouseCoopers, Warszawa 2002, s.49.
9
Zagadnieniem wpływającym na wartość rzeczowych aktywów trwałych prezentowanych w sprawozdaniu finansowym jest sposób naliczania planowych i nieplanowych odpisów
amortyzacyjnych. W MSR nr 16 „Rzeczowe aktywa trwałe” odpisy planowe są definiowane
jako „podlegająca amortyzacji wartość pozycji rzeczowego majątku trwałego, którą należy
rozkładać w sposób systematyczny na przestrzeni okresu użytkowania”10 Podobne podejście
prezentują UK GAAP i US GAAP11
W ustawie o rachunkowości odpisy planowe są przedstawione jako odpisy amortyzacyjne umorzeniowe dokonywane w drodze systematycznego, planowego rozłożenia wartości
początkowej na ustalony okres amortyzacji.12 Definicja ustawowa jest bardzo zbieżna z tekstem zawartym w MSR, pokazując przejście krajowych uregulowań w kierunku ujednolicenia
z zasadami międzynarodowymi.
Przepisy podatkowe w art. 16a oraz art. 16b ustawy o podatku dochodowym od os.
prawnych13 nie definiują pojęcia amortyzacji, lecz określają przedmiotowo, te składniki majątku, które podlegają odpisom.
Analizując zakres w jakim amortyzacja wpływa na kształt sprawozdań można stwierdzić, że w obecnych warunkach gospodarczych największy wpływ będą miały odpisy amortyzacyjne w ujęciu bilansowym, ponieważ ustawa o rachunkowości oferuje szeroki obszar
wyboru. Prawo podatkowe umożliwia wybór metod amortyzacji, ale jest on znacznie ograniczony. Różnice praw wyboru metod naliczania amortyzacji przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Prawa wyboru metody naliczania amortyzacji w świetle różnych regulacji
prawnych
Regulacja prawna
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości
Ustawa o rachunkowości
10
Dopuszczalne metody dokonywania
odpisów amortyzacyjnych
Metoda liniowa
Metoda degresywna
Metoda zróżnicowanego odpisu
Metoda odpisów jednorazowych
Metoda uproszczona
Metoda liniowa
Metoda degresywna
Metoda progresywna
Metoda naturalna
Metoda uproszczona
Metoda uwzględniająca wartość netto
środka trwałego na koniec okresu użyteczności ekonomicznej
Międzynarodowe standardy rachunkowości w praktyce, op. cit., s. 161.
Międzynarodowe standardy rachunkowości. Podobieństwa …., op. cit., s.50.
12
Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości, (Dz. U. z 2002 Nr 76, poz. 694, z póź. zm.)
13
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654
z póź. zm.)
11
Ustawa o podatku dochodowym
Metoda liniowa
Metoda degresywna
Metoda odpisów 30 % wartości nowego
środka
Wymienione w tabeli 3 metody naliczania odpisów amortyzacyjnych są scharakteryzowane w międzynarodowych standardach rachunkowości oraz w ustawie o rachunkowości.
Według MSR przyjęta metoda amortyzacji powinna odzwierciedlać tryb konsumowania przez
jednostkę gospodarczą korzyści ekonomicznych ze składnika aktywów14 Jednocześnie jednostka powinna okresowo weryfikować metody amortyzacji, tak, aby potwierdzić, że wybrana metoda w dalszym ciągu odzwierciedla tryb konsumowania korzyści ekonomicznych przez
jednostkę gospodarczą. Jeśli kierownictwo stwierdzi, że tryb konsumowania korzyści ekonomicznych uległ zmianie i że bardziej odpowiednie będzie zastosowanie innej metody amortyzacji powinna być wykorzystana do odpisów amortyzacyjnych za bieżące i przyszłe okresy.
Przepisy US GAAP również zezwalają na zmianę metody amortyzacji traktując ją jako zmianę zasad rachunkowości. Wpływ tej zmiany odzwierciedla się w rachunku zysków
i strat za bieżący rok obrotowy.15
Ustawa o rachunkowości określa warunki, które należy uwzględnić przy ustalaniu wysokości stawek amortyzacyjnych i doborze metod amortyzacji.16 Zasady naliczania amortyzacji według regulacji ustawy o rachunkowości przedstawia tabela 4.
Tabela 4. Zasady naliczania amortyzacji środków trwałych według zasad ustawy o rachunkowości
Wyszczególnienie
1. Rozpoczęcie odpisów
amortyzacyjnych
2. Zakończenie odpisów
amortyzacyjnych
3. Zasady określania okresu
ekonomicznej użyteczności
środka trwałego i stawek
amortyzacyjnych
4. Metody amortyzacji
14
Charakterystyka
Nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania
Nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub
umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego, lub przeznaczenia
go do likwidacji, sprzedaży, lub stwierdzenia jego niedoboru
Przy określeniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na którego określenie, wpływają w szczególności:
1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały,
2) tempo postępu techniczno – ekonomicznego,
3) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin pracy lub liczbą
wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,
4) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,
5) przewidywane przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego (tzw. wartość rezydualna).
Metoda liniowa, metoda degresywna, metoda progresywna, metody naturalna,
metody uproszczone.
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości w praktyce, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2000, s. 163.
15
Międzynarodowe standardy rachunkowości. Podobieństwa .., op. cit., s.50.
16
Ustawa o rachunkowości, op. cit., art. 32 ust 2.
5. Uproszczenia w zakresie
zasad dokonywania odpisów
amortyzacyjnych
Dla środków trwałych o niskiej wartości początkowej można ustalać odpisy
amortyzacyjne lub umorzeniowe w sposób uproszczony, przez dokonywanie
zbiorczych odpisów dla grup środków trwałych zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo odpisując wartość takich środków trwałych
Ustawa o rachunkowości zezwala na samodzielne ustalanie stawek amortyzacyjnych
przez jednostki gospodarcze, w związku z tym mogą one różnić się od stawek przewidzianych
w ustawie o podatku dochodowym, które mają charakter maksymalny, a ich stosowanie w
celach podatkowych jest obowiązkowe. Jeżeli są one wyższe od przyjętych w przepisach podatkowych wówczas nadwyżka nie stanowi kosztów uzyskania przychodów. Mogą zaistnieć
sytuacje, że z punktu widzenia „amortyzacji bilansowej” środek trwały będzie już w całości
umorzony, a z punktu widzenia „amortyzacji podatkowej” nadal będą dokonywane odliczenia.
Podobna sytuacja wystąpi przy sprzedaży środka trwałego, gdy wartość netto środka
trwałego w księgach rachunkowych będzie inna od wartości określonej kosztem uzyskania
przychodów. W związku z tym różnice między amortyzacją podatkową a bilansową mogą
powodować tzw. przejściowe różnice pomiędzy wynikiem finansowym a dochodem podatkowym. Odpowiednio mogą to być aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, gdy
odpisy amortyzacyjne bilansowe są wyższe od podatkowych lub w sytuacji odwrotnej rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
Charakterystyka zasad amortyzacji według przepisów podatkowych jest przedstawiona
w tabeli 5.
Tabela 5. Zasady naliczania amortyzacji według przepisów podatkowych
Wyszczególnienie
1. Rozpoczęcie odpisów
amortyzacyjnych
2. Zakończenie odpisów
amortyzacyjnych
3. Metody amortyzacji
4. Stawki amortyzacyjne
5. Podwyższanie stawek
amortyzacyjnych
6. Obniżanie stawek amortyzacyjnych
Charakterystyka
Od miesiąca następnego po przyjęciu środka trwałego do używania; w wypadku, gdy amortyzuje się środek trwały jednorazowo, wtedy odpisy amortyzacyjne mogą być dokonane w miesiącu zakupu lub w miesiącu następnym
W miesiącu zrównania się wartości początkowej z dotychczasowymi odpisami
amortyzacyjnymi; w wypadku sprzedaży, likwidacji środka trwałego łącznie z
tym miesiącem, w którym środek sprzedano, zlikwidowano
Metoda liniowa, metoda degresywno – liniowa, metoda jednorazowego odpisu
amortyzacyjnego, metoda 30 % odpisu od nowego środka
Określone w przepisach prawa lub stawki indywidualne dla środków trwałych
nabytych jako używane lub środków trwałych ulepszonych
Stawki amortyzacyjne można podwyższać, jeżeli środki trwałe są używane w
warunkach złych lub pogorszonych
Stawki można obniżać, ale tylko do połowy ich wartości określonej w wykazie
stawek
Zgodnie z art. 16i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych odpisy amortyzacyjne ustala się według stawek amortyzacyjnych określonych w wykazie stawek amortyzacyjnych i z uwzględnieniem art. 16h ust. 1 pkt 1, który określa wartość, moment początkowy i
końcowy, w którym mogą być dokonywane odpisy amortyzacyjne, aby były kosztem uzyskania przychodów.
Obok planowych odpisów amortyzacyjnych w przedsiębiorstwach wystąpić mogą również odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Według ustawy, trwała utrata wartości17 zachodzi
wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik
aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego
wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do poziomu ceny sprzedaży
netto, a w przypadku jej braku do ustalonej w inny sposób wartości godziwej. Pojęcie trwałej
utraty wartości ujęte w ustawie jest zgodne z MSR nr 36 „ Utrata wartości aktywów”, który
stwierdza, że składniki aktywów nie powinny być wyceniane powyżej ich wartości ekonomicznej. Składnik aktywów jest wykazywany w wartości przekraczającej jego wartość ekonomiczną, jeżeli jego wartość bilansowa jest wyższa od wartości, którą można uzyskać podczas jego użytkowania lub sprzedaży. Wartość ekonomiczną definiuje jako wartość możliwą
do odzyskania, odpowiadającą cenie sprzedaży netto składnika aktywów lub jego wartości
użytkowej, zależnie od tego, która z nich jest wyższa. Wartość użytkowa jest bieżącą, szacunkową wartością przyszłych przepływów środków pieniężnych, których wystąpienia oczekuje
się z tytułu dalszego użytkowania składników aktywów oraz jego likwidacji na zakończenie
okresu użytkowania.
W razie wystąpienia przesłanek, świadczących o trwałej utracie wartości składnika aktywów,
jednostka powinna na dzień bilansowy dokonać uprzednio oszacowanej korekty wartości danego składnika majątku. Dolną granicą odpisu aktualizującego jest cena sprzedaży netto, a w
przypadku jej braku w inny sposób ustalona wartość godziwa. Jeżeli wartość godziwa jest
ustalona na poziomie wartości rynkowej, jedyną różnicą między nią a ceną sprzedaży netto są
bezpośrednie koszty likwidacji.
Analiza wykorzystania wariantów wyceny w praktyce gospodarczej polskich przedsiębiorstw stała się przedmiotem badań ankietowych przeprowadzonych przez autora niniejszej publikacji. Badaniami były objęte 134 przedsiębiorstwa, które zostały podzielone na grupy według kryterium rodzaju działalności i wielkości. Uzyskane informacje stały się podstawą analizy doboru wariantów wyceny w zależności od charakteru i wielkości przedsiębiorstwa. Ze względu na ograniczoną objętość artykułu, zostaną przedstawione wybrane wyniki
badań odnoszące się do rzeczowych aktywów trwałych.
17
Ustawa o rachunkowości, op. cit., art. 28 ust 7.
Schemat 1 prezentuje wybór sposobu wyceny bilansowej rzeczowych aktywów trwałych.
Schemat 1. Wycena bilansowa środków trwałych
18
Liczba przedsiębiorstw
16
14
12
10
8
6
4
2
In
ne
Za
m
ał
gr
e
an
ic
zn
e
du
Za
że
gr
an
ic
zn
e
m
ał
e
du
że
In
ne
Pr
od
uk
cy
jn
e
du
Pr
że
od
uk
cy
jn
e
m
ał
H
e
an
dl
ow
e
du
że
H
an
dl
ow
e
m
ał
U
e
sł
ug
ow
e
du
że
U
sł
ug
ow
e
m
ał
e
0
cena zakupu skory gowana o odpisy umorzeniowe oraz odpisy z ty tułu trwałej utraty wartości
cena naby cia skory gowana o odpisy umorzeniowe oraz odpisy z ty tułu trwałej utraty wartości
koszt wy tworzenia skory gowany o odpisy umorzeniowe oraz odpisy z ty tułu trwałej utraty wartości
wartość ry nkowa skory gowana o odpisy umorzeniowe oraz odpisy z ty tułu trwałej utraty wartości
wartośc godziwa skory gowana o odpisy umorzeniowe oraz odpisy z ty tułu trwałej utraty wartości
W większości przedsiębiorstw wycena bilansowa środków trwałych dokonywana odbywa się według ceny nabycia oraz ceny zakupu. Wycena po koszcie wytworzenia jest stosowana w 15 procentach badanych jednostek (20 j.g.). Część przedsiębiorstw wykorzystuje
również wartość rynkową oraz wartość godziwą. Wymienione metody wyceny mają zastosowanie dla składników wnoszonych do firmy na przykład w formie: aportu, darowizny.
Jak już wspomniano istotnym aspektem prezentacji rzeczowych aktywów trwałych w
bilansie handlowym i podatkowym jest możliwość wyboru metody dokonywania odpisów
amortyzacyjnych. Prawa wyboru w zakresie odpisów amortyzacyjnych dotyczą:
•
podstawy prawnej naliczania amortyzacji,
•
zastosowanych metod naliczania amortyzacji.
Schemat 2 pokazuje, że większość przedsiębiorstw stosuje odpisy amortyzacyjne dla celów podatkowych. Jest to podyktowane tym, że amortyzacja wykazuje silny związek z polityką podatkową. Naliczanie amortyzacji wynikającej z zasad ustawy o rachunkowości wymusza
stosowanie podwójnej ewidencji oraz różnic przejściowych między kosztami bilansowymi i
podatkowymi.
Schemat 2. Podstawy prawne amortyzacji
ustawa o podatku dochodowym
89%
ustawa o rachunkowości
11%
Wykorzystanie możliwości wyboru metody amortyzacji środków trwałych w badanych przedsiębiorstwach przedstawia schemat 3.
Schemat 3. Metody amortyzacji środków trwałych
30
Liczba przedsiębiorstw
25
20
15
10
5
In
ne
Za
m
ał
gr
e
an
ic
zn
e
du
Za
że
gr
an
ic
zn
e
m
ał
e
du
że
In
ne
Pr
od
uk
cy
jn
e
du
Pr
że
od
uk
cy
jn
e
m
ał
H
e
an
dl
ow
e
du
że
H
an
dl
ow
e
m
ał
U
e
sł
ug
ow
e
du
że
U
sł
ug
ow
e
m
ał
e
0
jednorazow y odpis
metoda liniow a
metoda degresyw na
metoda progresyw na
metoda naturalna
metoda uw zgl w artośc końcow ą
Wśród wymienionych metod najczęściej jest wykorzystywana metoda liniowa. Kolejna jest metoda odpisów jednorazowych, stosowana dla środków o niskiej wartości. Najrzadziej są wykorzystywane metody: progresywna, naturalna oraz uwzględniająca wartość netto
środka trwałego na koniec okresu użyteczności ekonomicznej. Powodem braku zainteresowania tymi metodami może być niedostateczna wiedza na ich temat, a także fakt, że nie uznaje
ich prawo podatkowe.
Podsumowanie
Podsumowując, można stwierdzić, że prezentowana w sprawozdaniach finansowych
wartość przedsiębiorstwa jest uzależniona od rodzaju stosowanych zasad wyceny. W dużych
jednostkach gospodarczych przeważa stosowanie zasad w odniesieniu do bilansu handlowego, przedsiębiorstwa małe częściej wykorzystują w odniesieniu do bilansu podatkowego. Taki
wybór wynika z różnych potrzeb informacyjnych. Małe jednostki ograniczają swoje potrzeby
informacyjne do rozliczenia obciążeń podatkowych. Duże przedsiębiorstwa biorą pod uwagę
zagadnienia podatkowe, lecz istotne są również potrzeby informacyjne inwestorów, kredyto–
i pożyczkodawców oraz innych grup.
Literatura
1. Ijiri Y., Foundation of Accounting Measurement Practice, New York 1967.
2. Kamela – Sowińska A., Wycena przedsiębiorstw i ich mienia w warunkach inflacji,
FRR w Polsce, Warszawa 1995.
3. Kaplan R., D. Horton D. Strategiczna karta wyników, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2001.
4. Luty Z., Przedmiot, mierniki i algorytmy wartości w rachunkowości, w: Problemy
wyceny w rachunkowości, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu,
Nr 911, Wrocław 2001.
5. Luty Z., Problemy wyceny w jednostkach gospodarczych, Zeszyty Teoretyczne Rady
Naukowej SKwP, Nr 60, Warszawa 2001.
6. Helin A., Sprawozdanie finansowe według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2000.
7. Międzynarodowe standardy rachunkowości, Podobieństwa i różnice MSR, US GAAP
i polskie przepisy o rachunkowości, PricewaterhouseCoopers, Warszawa 2002.
8. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości w praktyce, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2000.
9. Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości, (Dz. U. z 2002 Nr 76, poz. 694, z
późniejszymi zmianami)
10. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, (Dz. U. z
2000 r. Nr 54, poz. 654 z późniejszymi zmianami)
Influence pricing of material assets permanent on value of firm
Summary
Measurement is essence of accountancy and without settlements this, what is measured and
how is measured, is not possible proper understanding of accountancy. Measurement is essential, if not one can of something measure, not one can this manage. Value is abstract category.
Means feature of thing, occurrences, conducts, and also reaching between them accounts.
Among value and pricing reach accounts of reciprocity. Pricing is art of calculation, instead
value is subjective feeling of potential possessor of object, which can accept, be not to agree
with settled pricing. One can so ascertain, that process of qualifying values is measurement.
This paper presents introduction of rules of pricing of material assets permanent and indication of practical variants of pricing of components in examined firms.