Fizjologia - Katedra Fizjologii i Biochemii AWF Kraków

FIZJOLOGIA
Kierunek: Fizjoterapia
Studia stacjonarne I stopnia
II i III semestr studiów
Cele nauczania
1.
Zapoznanie z funkcją narządów i układów organizmu człowieka
2. Zaznajomienie z reakcjami organizmu na wysiłek fizyczny oraz mechanizmami adaptacji zachodzącymi w wyniku
regularnej aktywności fizycznej
3. Przygotowanie do samodzielnej oceny zdolności wysiłkowych człowieka
Wymaganiami wstępnymi przy realizacji przedmiotu jest posiadanie podstawowej wiedzy z zakresu: 1) budowy komórki
zwierzęcej oraz budowy podstawowych tkanek organizmu człowieka; 2) budowy, właściwości i znaczenia białek, cukrów i lipidów
dla organizmu człowieka; 3) znajomości procesów metabolicznych na poziomie komórkowym, narządowym i ustrojowym
zachodzącym w spoczynku i wysiłku; 4) anatomii człowieka.
Plan i organizacja zajęć
1.
Przedmiot obejmuje 28 godzin wykładów i 63 godziny ćwiczeń i realizowany jest w II i III semestrze studiów.
2. Przedmiot kończy się egzaminem w III semestrze studiów, obejmującym całość materiału (tematyka wykładów i
ćwiczeń).
3. Za ukończenie przedmiotu student uzyskuje łącznie 5 pkt ECTS (3 pkt w semestrze II i 2 pkt w semestrze III).
SZCZEGÓŁOWY PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ WRAZ Z ICH TERMINAMI ZNAJDUJE SIĘ W
GABLOCIE KATEDRY FIZJOLOGII I BIOCHEMII W III PAWILONIE NA PARTERZE
(GABLOTA DLA FIZJOTERAPII)
TEMATY ĆWICZEŃ i MATERIAŁY DO PRZYGOTOWANIA NA ĆWICZENIA
I semestr zajęć z Fizjologii (II semestr studiów)
ĆWICZENIA 1
TEMAT: Organizacja zajęć – wprowadzenie do przedmiotu. Budowa i skład ciała
człowieka.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Skład chemiczny komórki i charakterystyka organelli
komórkowych. Skład elektrolitowy płynu komórkowego i pozakomórkowego. Rodzaje transportu
błonowego – transport bierny i aktywny. Dyfuzja prosta, dyfuzja ułatwiona, osmoza (przykłady).
Zalecana literatura: Konturek S.J. (red.).: Fizjologia człowieka. Elsevier Urban & Partner Wrocław (2007); PRZYPOMIENIE WIADOMOŚCI Z BIOLOGII MEDYCZNEJ.
ĆWICZENIA 2
TEMAT: Skład i rola krwi w organizmie.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Skład krwi – charakterystyka jakościowa i ilościowa
elementów morfotycznych oraz osocza. Funkcja poszczególnych elementów morfotycznych.
Budowa i funkcja hemoglobiny. Krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny (wykres i opis). Efekt Bohra.
Pojemność tlenowa krwi. Anemia i nadkrwistość – definicja, rodzaje i przyczyny. Zalecana
literatura: Konturek S.J. (red.).: Fizjologia człowieka. Elsevier Urban & Partner - Wrocław (2007).
PRZYPOMNIENIE WIADOMOŚCI Z BIOLOGII MEDYCZNEJ I BIOCHEMII.
ĆWICZENIA 3
TEMAT: Charakterystyka morfologiczna i funkcjonalna mięśnia sercowego.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Budowa mięśnia sercowego. Opis dużego i małego
krążenia. Potencjał czynnościowy kardiomiocytów i komórek układu bodźcoprzewodzącego.
Schemat i opis krzywej EKG (załamki, odcinki, odstępy). Zalecana literatura: Konturek S.J.
(red.).: Fizjologia człowieka. Elsevier Urban & Partner - Wrocław (2007).
ĆWICZENIA 4
TEMAT: Częstość skurczów serca i wielkość ciśnienia tętniczego krwi w spoczynku i w
wysiłku fizycznym.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Schemat i opis unerwienia mięśnia sercowego
Regulacja wewnętrzna (prawo Starlinga i Bowditcha) i zewnętrzna pracy serca (autonomiczna,
odruchowa i hormonalna). Zalecana literatura: Konturek S.J. (red.).: Fizjologia człowieka.
Elsevier Urban & Partner - Wrocław (2007)
ĆWICZENIA 5
Zaliczenie – krew i układ krążenia.
ĆWICZENIA 6
TEMAT: Właściwości bioelektryczne neuronów.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Rodzaje, podział i funkcje komórek nerwowych.
Budowa i funkcje neuronu. Pompa sodowo-potasowa. Podział neuronów. Synapsa – definicja,
rodzaje, podział.
Zalecana literatura: Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku
fizycznego. PZWL - Warszawa (2006); PRZYPOMNIENIE WIADOMOŚCI Z BIOLOGII MEDYCZNEJ;
ĆWICZENIA 7
TEMAT: Reakcje odruchowe u człowieka.
II termin zaliczenia – krew i układ krążenia.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Podziały włókien nerwowych. Rodzaje i podział
receptorów. Synapsa nerwowo-mięśniowa. Neurotransmitery. Sumowanie czasowe i przestrzenne.
Konwergencja, dywergencja. Zalecana literatura: Konturek S.J. (red.).: Fizjologia człowieka.
Elsevier Urban & Partner - Wrocław (2007)
ĆWICZENIA 8
Zaliczenie – układ nerwowy.
ĆWICZENIA 9
TEMAT: Rodzaje skurczów mięśnia szkieletowego.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Różnice i podobieństwa tkanki mięśniowej poprzecznie
prążkowanej szkieletowej, sercowej i gładkiej. Budowa włókna mięśniowego poprzecznie
prążkowanego. Szczegółowy schemat i opis sarkomeru. Przebieg skurczu mięśnia. Zalecana
literatura: Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL - Warszawa
(2006); PRZYPOMNIENIE WIADOMOŚCI Z BIOLOGII MEDYCZNEJ;
ĆWICZENIA 10
TEMAT: Unerwienie ruchowe i czuciowe mięśni szkieletowych.
II termin zaliczenia – układ nerwowy.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Podział i charakterystyka włókien mięśniowych. Siła
aktywna, siła pasywna i siła całkowita (definicje). Długość sarkomeru w mięśniu podczas skurczu,
rozkurczu i w mięśniu rozciągniętym. Unerwienie ruchowe mięśni, jednostka motoryczna
(ruchowa) i jej rodzaje. Cechy jednostek motorycznych. Zalecana literatura: Górski J. (red.).:
Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL - Warszawa (2006); Konturek S.J. (red.).:
Fizjologia człowieka. Elsevier Urban & Partner - Wrocław (2007)
ĆWICZENIA 11
Zaliczenie – układ mięśniowy.
ĆWICZENIA 12
TEMAT: Wskaźniki czynnościowe układu oddechowego. Wentylacja płucna i spirometria.
II termin zaliczenia – układ mięśniowy.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Budowa i funkcje układu oddechowego. Skład powietrza
atmosferycznego, pęcherzykowego oraz prężności gazów oddechowych we krwi. Przebieg
wymiany gazowej na poziomie płuc i tkanek. Nerwowa i chemiczna regulacja oddychania. Astma
oskrzelowa i rozedma płuc – krótka charakterystyka jednostek chorobowych i ich przyczyn.
Zalecana literatura: Konturek S.J. (red.).: Fizjologia człowieka. Elsevier Urban & Partner Wrocław (2007); Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL - Warszawa
(2006).
ĆWICZENIA 13
Zaliczenie - układ oddechowy.
ĆWICZENIA 14
II termin zaliczenia – układ oddechowy.
ZALICZENIE SEMESTRALNE
II semestr zajęć z Fizjologii (III semestr studiów)
ĆWICZENIA 1
TEMAT: Energetyka wysiłku fizycznego.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Kwasy tłuszczowe, glukoza, glikogen – budowa i
znaczenie w organizmie. Procesy resyntezy ATP – reakcja kinazy keratynowej, glikoliza
beztlenowa, fosforylacja oksydacyjna (substraty, produkty, lokalizacja komórkowa). Schemat
łańcucha oddechowego. Rozpad glikogenu w wątrobie i mięśniach. Etapy całkowitego utleniania
kwasów tłuszczowych i glukozy (+definicje) powtórzenie wiadomości z Biochemii.
PRZYPOMNIENIE WIADOMOŚCI z FIZJOLOGII z I semestru – BUDOWA MIĘŚNIA
SZKIELETOWEGO, JEDNOSTKA MOTORYCZNA I JEJ RODZAJE, REKRUTACJA. TYPY WŁÓKIEN
MIĘŚNIOWYCH. KARTA SPRAWOZDANIA NR 9 z I SEMESTRU Zalecana literatura: Górski J.
(red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL - Warszawa (2006). Powtórzenie
informacji z Biochemii.
ĆWICZENIA 2
TEMAT: Test biegowy wg Żołądzia.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Opracowanie metodyki testu biegowego wg. Żołądzia.
Podstawowe parametry krążeniowo-oddechowe – definicje, wielkości spoczynkowe i maksymalne
(CO, SV, HR, BPs i BPd, VE, TV, f, VO2, VCO2, RQ). Zmiany częstości skurczów serca w wysiłku o
stałej i stopniowo wzrastającej intensywności do odmowy (wykresy, opisy oraz podłoże
fizjologiczne zmian częstości skurczów serca w wysiłku). PRZYPOMNIENIE WIADOMOŚCI – PRACA
MIĘŚNIA SERCOWEGO, KARTA SPRAWOZDANIA NR 3 z I SEMESTRU. Zalecana literatura:
Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL - Warszawa (2006).
ĆWICZENIA 3
TEMAT: Reakcje krążeniowo-oddechowe i hormonalne w wysiłku fizycznym.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Regulacja wydzielania i funkcja hormonów mających
istotne znaczenie dla reakcji wysiłkowych (glukagon, insulina, hormon wzrostu, kortyzol,
wazopresyna, adrenalina i noradrenalina). PRZYPOMNIENIE WIADOMOŚCI – REGULACJA
ODDYCHANIA W SPOCZYNKU I W WYSIŁKU – MATERIAŁY i KARTA SPRAWOZDANIA NR 12 z I
SEMESTRU Zalecana literatura: Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego.
PZWL - Warszawa (2006).
ĆWICZENIA 4
TEMAT: Obciążenie progowe. Próg mleczanowy (LT).
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Wydolność fizyczna człowieka. Rodzaje wydolności
fizycznej i wskaźniki wydolności fizycznej u człowieka. PRZYPOMNIENIE WIADOMOŚCI – ILOŚĆ i
SKŁAD KRWI, MATERIAŁY NA ĆW. 2 z I SEMESTRU. Zalecana literatura: Górski J. (red.).:
Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL - Warszawa (2006).
ĆWICZENIA 5
TEMAT: Obliczanie kosztu energetycznego wysiłku fizycznego.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Kalorymetria pośrednia i bezpośrednia. Deficyt tlenowy
i dług tlenowy – definicje i graficzna ilustracja zjawiska. Podłoże fizjologiczne deficytu i długu
tlenowego. Zalecana literatura: Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego.
PZWL - Warszawa (2006); „Wprowadzenie do fizjologii klinicznej” Stanisław Kozłowski, Krystyna
Nazar (red); Wyd. Lek. PZWL, Warszawa (1999).
ĆWICZENIA 6
Zaliczenie tematyki bloku V: fizjologia wysiłku I
ĆWICZENIA 7
TEMAT: Ocena intensywności wysiłku fizycznego.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Sposoby oceny intensywności wysiłku fizycznego przy
użyciu HR, HRR, skali Borga, %1RM oraz %MVC. Zalecana literatura: Konturek S.J. (red.).:
Fizjologia człowieka. Elsevier Urban & Partner - Wrocław (2007); "Physiology of Sport and
Exercise”. Wilmore J.H., Costill D.L., Kenney W.L. Human Kinetics, Champaigne, IL (2006).
Część teoretyczna:
Zasady przeprowadzania prób wysiłkowych. Obsługa sprzętu koniecznego do przeprowadzenia
prób wysiłkowych. Zasady i znaczenie monitorowania intensywności wysiłku fizycznego.
Część laboratoryjna:
Opracowanie zaleceń dla badanego uczestniczącego w próbie wysiłkowej. Przeciwwskazania do
wysiłku fizycznego. Ocena intensywności wysiłku fizycznego o stałej i stopniowo wzrastającej
intensywności w trakcie prób wykonanych na ćwiczeniach. Przygotowanie sprawozdania z
ćwiczeń.
ĆWICZENIA 8
TEMAT: Sposoby oznaczenia maksymalnego minutowego poboru tlenu (VO2max) – część I.
II termin zaliczenia V: fizjologia wysiłku I.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Definicja, znaczenie oraz wielkości VO2max u dzieci, osób
młodych, w starszym wieku i u sportowców różnych dyscyplin sportowych. Czynniki warunkujące
VO2max i wyjaśnienie ich znaczenia. Pośrednie sposoby określania VO2max. Założenia w próbach
pośrednich. Opis metodyki prób Astranda i próby Margarii. PRZYPOMNIENIE WIADOMOŚCI – Ht,
Hb, BV, PV i ICH ZMIANY W WYSIŁKU i TRENINGU, ĆWICZENIA i KARTA SPRAWOZDANIA NR 2 z I
SEMESTRU. Zalecana literatura: Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego.
PZWL - Warszawa (2006).
ĆWICZENIA 9
TEMAT: Sposoby oznaczenia maksymalnego minutowego poboru tlenu (VO2max) – część II.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Zmęczenie organizmu – definicje, objawy oraz
przyczyny zmęczenia. Przetrenowanie – definicja, objawy oraz przyczyny przetrenowania. Zmiany
morfologiczne i funkcjonalne w organizmie na skutek treningu siłowego i wytrzymałościowego
(układ mięśniowy, układ nerwowy, krew, układ krążeniowy, układ oddechowy). Zalecana
literatura: Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL - Warszawa
(2006). "Physiology of Sport and Exercise”. Wilmore J.H., Costill D.L., Kenney W.L. Human
Kinetics, Champaigne, IL (2006).
ĆWICZENIA 10
Zaliczenie tematyki bloku VI: fizjologia wysiłku II
ĆWICZENIA 11 07.12.-11.12.
TEMAT: Proste sposoby oceny wydolności fizycznej.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Metodyka próby PWC170, próby Harwardzkiej oraz testu
marszu 6 minutowego (6MWT). Hipoksja i jej rodzaje. Charakterystyka warunków wysokogórskich
i reakcje organizmu w warunkach hipoksji wysokogórskiej (nagła reakcja na hipoksję). Wpływ
hipoksji na wydolność fizyczną i VO2max. Choroba wysokościowa. Adaptacja do warunków
wysokościowych. (metodyka testu 6 minutowego opracowana wg. następujących punktów: 1)
zastosowanie 2) wskazania i przeciwwskazania 3) kwestie bezpieczeństwa 4) aspekty techniczne
5) przygotowanie pacjenta 6) przeprowadzenie próby 7) interpretacja wyniku), Zalecana
literatura: Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL - Warszawa
(2006). ATS Committee on Proficiency Standards for Clinical Pulmonary Function Laboratories.
ATS statement: guidelines for the six-minute walk test. Am J Respir Crit Care Med. 2002 Jul
1;166(1):111-117. "Physiology of Sport and Exercise”. Wilmore J.H., Costill D.L., Kenney W.L.
Human Kinetics, Champaigne, IL (2006).
ĆWICZENIA 12
TEMAT: Proste sposoby oceny mocy maksymalnej (MPO).
II termin zaliczenia VI: fizjologia wysiłku II.
Materiał do przygotowania: PISEMNIE: Maksymalna moc mięśni szkieletowych. Czynniki
warunkujące moc mięśni szkieletowych. Zależność między mocą, prędkością skracania i siłą
mięśni szkieletowych (wykresy dla różnych typów włókien Mięśniowych). Znaczenie masy
mięśniowej i składu włókien mięśniowych. Wielkości siły i mocy maksymalnej dla osób w różnym
wieku i różnym stopniu wytrenowania. Regulacja temperatury u człowieka oraz reakcje organizmu
na
skrajne
temperatury
otoczenia.
PRZYPOMNIENIE
WIADOMOŚCI
–
RODZAJE
I
CHARAKTERYSTYKA WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH, MATERIAŁY NA ĆWICZENIA NR 10 z I SEMESTRU.
Zalecana literatura: Górski J. (red.).: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. PZWL Warszawa (2006); Konturek S.J. (red.).: Fizjologia człowieka. Elsevier Urban & Partner - Wrocław
(2007).
ĆWICZENIA 13
Zaliczenie tematyki bloku VII – fizjologia wysiłku III.
ĆWICZENIA 14
ZALICZENIE SEMESTRALNE.
II termin zaliczenia VII – fizjologia wysiłku III.