Uznanie międzynarodowe - de facto, de iure

Uznanie międzynarodowe - de facto, de iure
Uznanie międzynarodowe można zdefiniować jako akt prawny, w którym podmiot prawa
międzynarodowego
(państwo lub organizacja międzynarodowa) stwierdza istnienie pewnych faktów oraz przyznaje
im określone skutki prawne. Przedmiotem uznania może być: państwo, rząd, powstańcy, strona
wojująca, naród. Przy przyjęciu szerszego rozumienia tej instytucji, jak czyni to C. Berezowski,
uznanie odnosić się może do wszelkich tytułów, kompetencji (np. tytułu do terytorium, rządów
narodowowyzwoleńczych, obywatelstwa), a więc każdej w zasadzie sytuacji prawnej.
Uznanie może być udzielane w różny sposób: indywidualnie przez poszczególne podmioty
prawa międzynarodowego, a także kolektywnie przez grupę państw czy organizację
międzynarodową. W ostatnim przypadku uznaniem podmiotowości państwa jest przyjęcie go w
poczet członków.
Pod względem formy uznanie może być wyraźne lub dorozumiane. Uznaniem wyraźnym jest
notyfikowanie tego zainteresowanemu podmiotowi w sposób jednoznaczny i nie budzący
wątpliwości. Uznanie dorozumiane ma miejsce wtedy, gdy wprawdzie nie mówi się o nim,
jednakże wynika ono z faktów konkludentnych. W przypadku uznania państwa lub rządu
uznanie dorozumiane wynika z nawiązania stosunków dyplomatycznych lub zawarcia umowy
bilateralnej. Natomiast nie można go domniemywać z faktu wspólnego uczestniczenia w
organizacji międzynarodowej, umowie lub negocjacjach i konferencjach wielostronnych. W
przypadku nabytków terytorialnych uznaniem dorozumianym jest np. ustanowienie okręgu
konsularnego obejmującego takie terytoria.
Uznanie de facto i de iure - jak stwierdza konwencja z Montevideo z roku 1933, uznanie
powinno mieć charakter bezwarunkowy i nieodwracalny, w praktyce jednak spotyka się niekiedy
warunki, zwłaszcza zawieszające. Państwo zgłasza wówczas gotowość uznania innego
podmiotu, rządu, strony wojującej czy nabytku terytorialnego, jeśli zostanie spełniony wstępny,
sformułowany przezeń warunek. Uznanie zaczyna obowiązywać w przypadku pozytywnej
reakcji.
Formułowanie w praktyce warunków i niekiedy wycofywanie uznania prowadzi do rozróżnienia
między tzw. uznaniem de facto i de iure. Pierwsze jest traktowane jako ograniczone i
niepełne, a więc warunkowe i odwołalne, natomiast drugie jako bezwarunkowe i nieodwołalne.
Wydaje się jednak, że rozróżnienie to jest podyktowane tylko względami politycznymi. Zgodnie
bowiem z obowiązującym prawem międzynarodowym, jeżeli nie dochodzi do pogwałcenia
fundamentalnych zasad
stosunków
1/3
Uznanie międzynarodowe - de facto, de iure
międzynarodowych
, ten, kto
istnieje lub sprawuje władzę faktycznie, istnieje także i rządzi prawnie. Uznanie de facto w
przypadku tworzenia nowego podmiotu nosi często znamiona uznania przedwczesnego.
Istnienie faktów uzasadniających uznanie nie oznacza obowiązku uznania. Zgodnie z
pozytywnym prawem międzynarodowym, uznanie jest faktem pozostającym w sferze
swobodnej decyzji poszczególnych członków społeczności międzynarodowej. Na pytanie, czy
istnieje obowiązek uznania nowo powstałego państwa czy rządu, praktyka udziela negatywnej
odpowiedzi. Historia podaje wiele przykładów, kiedy było ono odmawiane przez wiele lat, mimo
że istnienie państwa czy rządu nie ulegało najmniejszej wątpliwości. Wystarczy wykazać, że Hi
szpania
uznała nowe państwa południowoamerykańskie, jakie utworzone zostały przez jej kolonie,
dopiero po wielu latach, np.
Chile
w roku 1844,
Wenezuelę
w roku 1846,
Nikaraguę
w roku 1850. Nieistnienie takiego obowiązku uzasadnione jest trudnością w stwierdzeniu, czy
ustalone przez prawo międzynarodowe kryteria dla uznania państwa, rządu, powstańców,
strony wojującej występują w danym przypadku. Zresztą kryteria te pozostawiają wiele miejsca
subiektywnej ocenie, co przy równoczesnym braku centralnego organu międzynarodowego,
który zajmowałby się obiektywnym ustalaniem podlegających ocenie elementów faktycznych,
prowadzić musiało do pozostawienia poszczególnym państwom decyzji, tak co do samego
uznania, jak i co do czasu, w jakim zostaje ono udzielone. Choć w dalszym ciągu słuszny jest
pogląd Instytutu Prawa Międzynarodowego, określający uznanie w rezolucji z roku 1935 jako
swobodny akt, jednakże postępowy rozwój prawa międzynarodowego wyznacza pewne granice
owej swobodzie. Z jednej bowiem strony, państwo nie powinno traktować uznania jako środka
zakazanej groźby czy przymusu, powinno działać w dobrej wierze, zgodnie z interesem
społeczności międzynarodowej i zasadami pokojowego współistnienia, co w konsekwencji
ogranicza możliwość lekceważenia rzeczywistości międzynarodowej i odmowy uznania, z
drugiej zaś, gdy ma ono do czynienia z faktami będącymi nieuznawaniem fundamentalnych
zasad prawa międzynarodowego, czego przykładem jest nielegalna okupacja terytoriów
arabskich przez
Izrael
, spoczywa nań obowiązek nieuznawania ich.
W szczególnych sytuacjach, jak miało to miejsce w przypadku Rodezji (przed powstaniem Zim
babwe
), obok obowiązku nieuznawania, na członków
Narodów Zjednoczonych
może być nałożony obowiązek zastosowania sankcji.
2/3
Uznanie międzynarodowe - de facto, de iure
3/3