strategia integracji i rozwiązywania problemów

Transkrypt

Załącznik do Uchwały Nr .................... Rady Miejskiej w Kobylinie z dnia .........................
STRATEGIA
INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA
PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH
GMINY KOBYLIN
NA LATA 2009-2013
LISTOPAD 2009
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE ................................ ................................ ................................ .......3
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA................................ ................................ ................................ ....6
1.1. PODSTAWY POLITYKI SPOŁECZNEJ................................ ............................. 7
1.2. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-PRAWNE TWORZENIA STRATEGII ...8
1.3. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH.......10
2. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA ................................ ................................ ..................20
2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY ................................ ................................ ......21
2.2. DEMOGRAFIA................................ ................................ ................................ ..22
2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE IDENTYFIKOWANE PRZEZ OŚRODEK
POMOCY SPOŁECZNEJ................................ ................................ ...................27
2.4. KWESTIA DZIECKA ................................ ................................ ........................ 35
2.5. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH ................................ .............................. 40
2.6. KWESTIA UZALEŻNIEŃ................................ ................................ .................46
2.7. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI ................................ ............................. 50
2.8. KWESTIA PRZESTĘPCZOŚCI................................ ................................ .........54
2.9. PROBLEMY SPOŁECZNE W OCENIE ŚRODOWISKA LOKALNEGO ........55
2.10. ANALIZA SWOT ................................ ................................ ............................ 64
2.11. ZASOBY UMOŻLIWIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW
SPOŁECZNYCH ................................ ................................ ................................ 72
2.12. PODSUMOWANIE CZĘŚCI DIAGNOSTYCZNEJ ................................ ........77
3. CZĘŚĆ PROGRAMOWA................................ ................................ ....................... 80
3.1. MISJA ................................ ................................ ................................ ................81
3.2. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I KIERUNKI DZIAŁAŃ .................84
3.3. MONITORING I WDRAŻANIE STRATEGII ................................ ...................92
4. UWAGI KOŃCOWE................................ ................................ ............................... 97
SPIS DIAGRAMÓW, TABEL I WYKRESÓW ................................ ........................ 98
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KOBYLIN
2
WPROWADZENIE
Mówiąc o gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, należy mieć
na myśli w szczególności działania publicznych i prywatnych instytucji pomocy
społecznej (i pokrewnych), prowadzone na terenie gminy, podejmowane dla poprawy
warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin, mieszkańców
gminy.
W oparciu o uzyskane informacje i materiały został przygotowany dokument dla
gminy Kobylin, który pozwoli na racjonalizację lokalnej polityki społecznej oraz wskaże
obszary, które w najbliższym czasie powinny stać się przedmiotem szczególnej troski
władz lokalnych. Metodyka opracowania dokumentu pozwoliła zaangażować środowisko
lokalne w budowę strategii na najważniejszych etapach, od diagnozy do wdrożenia
i realizacji.
Przedłożony materiał został opracowany w Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy
Społecznej w Kobylinie przy merytorycznym wsparciu Ośrodka Kształcenia Służb
Publicznych i Socjalnych – Centrum AV w Częstochowie. Pomoc zewnętrzna polegała
głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego
dokumentu.
Perspektywa
czasowa
obowiązywania
niniejszego
dokumentu
została
skomunikowana z głównymi dokumentami strategicznymi wpływającymi na rozwiązywanie
lokalnych problemów, tj. Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (Narodowa
Strategia Spójności) oraz Narodową Strategią Integracji Społecznej, wyznaczającymi
działania i stwarzającymi możliwość ubiegania się o środki zewnętrzne do 2013 roku.
W pracach nad strategią uczestniczyli eksperci, specjaliści, przedstawiciele
środowisk oświaty, kultury, ochrony zdrowia, sądownictwa, policji, pomocy społecznej,
przedstawiciele organizacji pozarządowych i samorządu lokalnego.
Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kobylin na
lata 2009-2013 składa się z trzech zasadniczych części, tj. części wstępnej,
diagnostycznej i programowej.
Część wstępna zawiera elementarne informacje dotyczące zasad konstruowania
dokumentu – są w niej przedstawione podstawy polityki społecznej, uwarunkowania
3
społeczno-prawne tworzenia strategii oraz została dokonana analiza dokumentów
strategicznych, z którymi powinna korespondować i być spójna strategia.
Część diagnostyczna dokumentu zawiera charakterystykę gminy, informacje na
temat sytuacji demograficzno-bytowej jej mieszkańców oraz diagnozę problemów
społecznych gminy, opartą na badaniu źródeł zastanych oraz analizie specjalnie
skonstruowanych do tego celu ankiet i wywiadów. Diagnoza obejmuje następujące
kwestie:
1. Problemy społeczne identyfikowane przez Ośrodek Pomocy Społecznej;
2. Kwestia dziecka;
3. Kwestia osób bezrobotnych;
4. Kwestia uzależnień;
5. Kwestia niepełnosprawności;
6. Kwestia przestępczości;
7. Problemy społeczne w ocenie środowiska lokalnego;
8. Analiza SWOT;
9. Zasoby umożliwiające rozwiązywanie problemów społecznych.
W podsumowaniu części diagnostycznej, po nałożeniu wyników dokonanej
analizy na zakres możliwości kompetencyjnych samorządu gminnego, zostały wskazane
najważniejsze obszary problemowe, których rozwiązanie powinno stać się przedmiotem
troski samorządu lokalnego, a są one treścią części programowej dokumentu. Ponadto
pokazany został związek zidentyfikowanych w procesie badawczym problemów
społecznych z czynnikami, które należy brać pod uwagę w programowaniu działań
służących rozwiązywaniu problemów społecznych środowiska lokalnego.
W części programowej dokumentu zostały przedstawione najistotniejsze założenia
polityki społecznej gminy na najbliższe lata. Zostały one ujęte w formie misji, celów
strategicznych,
celów
operacyjnych
i
kierunków
działań.
Ponadto
została
zaprezentowana informacja na temat sposobu wdrożenia strategii oraz prowadzenia
monitoringu i ewaluacji jej realizacji.
Przedstawienie
graficzne
metodologii
opracowania
Strategii
Integracji
i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kobylin na lata 2009-2013 prezentuje
poniżej zamieszczony diagram.
4
Diagram 1. Metodologia opracowania dokumentu strategii
CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA
CZĘŚĆ WSTĘPNA
Analiza:
Podstawy polityki społecznej
Uwarunkowania społeczno-prawne
tworzenia strategii
Analiza dokumentów
strategicznych, z którymi powinna
korespondować i być spójna
strategia
•
źródeł zastanych (dane statystyczne,
dane Ośrodka Pomocy Społecznej,
Powiatowego Urzędu Pracy, Policji,
Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,
kuratorów sądowych, inne)
•
źródeł wywołanych (badanie ankietowe
„Sytuacja dziecka w środowisku
szkolnym”, „Problemy społeczne w ocenie
środowiska lokalnego”, analiza SWOT)
•
zasobów (instytucje samorządowe,
organizacje pozarządowe)
CZĘŚĆ PROGRAMOWA
Misja
Cele strategiczne
Cele operacyjne
Kierunki działań
Informacja na temat sposobu wdrożenia strategii oraz prowadzenia monitoringu
i ewaluacji jej realizacji
Programy
Projekty zaproponowane przez przedstawicieli organizacji pozarządowych
i instytucji gminy działających w obszarze polityki społecznej
UWAGI KOŃCOWE
5
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA
Część wstępna zawiera elementarne informacje dotyczące zasad konstruowania
dokumentu. Przedstawione w niej zostały podstawy polityki społecznej, uwarunkowania
społeczno-prawne tworzenia strategii oraz została dokonana analiza dokumentów
strategicznych opracowanych na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy,
z którymi powinna korespondować i być spójna strategia.
6
1.1. PODSTAWY POLITYKI SPOŁECZNEJ
Polityka społeczna oparta na określonych wartościach i zasadach może być
postrzegana jako przewodnik działania państwa i władz samorządowych różnych szczebli
w celu kształtowania warunków życia ludności, stosunków międzyludzkich i ogólnych
warunków rozwoju oraz harmonizowania i godzenia rozbieżnych interesów różnych grup
społecznych. Z wartości wynikają zarówno cele polityki społecznej, jak i zasady.
Zasady to ogólne doktryny i normy działania, którymi powinny kierować się
podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie
potrzeb. Niektóre zasady polityki społecznej są tożsame z wartościami. Zasady, które są
najczęściej artykułowane bądź realizowane w polityce społecznej, a które stają się dla
twórców strategii podstawowymi fundamentami budowania społeczności lokalnej, wolnej
od zagrożeń i problemów społecznych, to:
1. Zasada samopomocy – przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej
ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy
silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich nieformalnych grup.
2. Zasada przezorności – oznacza, że bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może
być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także
z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny.
3. Zasada solidarności społecznej – najczęściej rozumiana jako przenoszenie
konsekwencji, niekiedy utożsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczającym
wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami
poszczególnych klas lub warstw.
4. Zasada pomocniczości – oznacza przyjęcie określonego porządku, w jakim różne
instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia, gdy samodzielnie nie jest
w stanie zaspokoić swoich potrzeb; w pierwszej kolejności pomoc powinna
pochodzić od rodziny, a następnie od społeczności lokalnej, a na końcu od
państwa.
5. Zasada partycypacji – wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która
poszczególnym ludziom zapewnia możliwość pełnej realizacji swoich ról
społecznych, natomiast poszczególnym grupom pozwala zająć równoprawne
z innymi miejsce w społeczeństwie.
7
6. Zasada samorządności – stanowi realizację takich wartości, jak wolność
i podmiotowość człowieka, a wyraża się w takiej organizacji życia społecznego,
która jednostkom i grupom
gwarantuje prawo do aktywnego udziału
w istniejących instytucjach społecznych oraz tworzenia nowych instytucji w celu
skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji interesów.
7. Zasada dobra wspólnego – przejawia się w takich działaniach władz
publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli
i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne.
8. Zasada wielosektorowości – polega na równoczesnym funkcjonowaniu
publicznych
podmiotów
polityki
społecznej,
organizacji
pozarządowych
i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu
potrzeb społeczeństwa.
Z wymienionych powyżej zasad wynikają podstawowe cele, które powinny
kształtować politykę społeczną w danym środowisku lokalnym. Są to przede wszystkim:
•
dążenie do poprawy położenia materialnego i wyrównywanie szans życiowych
grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych;
•
prowadzenie bieżących działań osłonowych;
•
dostrzeganie zagrożeń społecznych z wyprzedzeniem;
•
dorównywanie do standardów unijnych i międzynarodowych.
Mówiąc o wartościach, nie można nie wspomnieć o wartości podstawowej, jaką
jest dobro rodziny. Ta wartość stała się fundamentem niniejszego dokumentu
programowego, gdyż od wspierania rodziny jako najważniejszej komórki społecznej
należy rozpoczynać każdy rodzaj oferowanej pomocy.
1.2. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-PRAWNE TWORZENIA
STRATEGII
Obowiązek
opracowania
Gminnej
Strategii
Integracji
i
Rozwiązywania
Problemów Społecznych wynika wprost z art. 17. ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy
społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362).
Różnorodność problemów społecznych występujących w gminie powoduje konieczność
8
wzięcia pod uwagę także innych aktów prawnych, które mają istotny wpływ na
konstrukcję dokumentu i rozwiązywanie zadań społecznych w przyszłości. Są to m.in.:
• ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r.
Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z pó źn. zm.),
• ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn.
zm.),
• ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92),
• ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r.
Nr 179, poz. 1485 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
(Dz. U. z 2005 r. Nr 180 poz. 1493).
• ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr
139 poz. 992 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do
alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1 poz. 7 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U.
z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z późn. zm.).
Oprócz wspomnianych aktów prawnych przy realizacji strategii może zachodzić
potrzeba odwołania się również do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony
zdrowia, oświaty i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego.
W gminnej strategii integracji i rozwiązywania problemów społecznych
uwzględniono dokumenty programowe, w których akcentuje się konieczność
zapewnienia dialogu i partnerskiej współpracy instytucji rządowych, samorządowych,
organizacji pozarządowych, biznesu oraz uznaje się za niezbędną partnerską współpracę
9
z osobami podlegającymi wykluczeniu społecznemu. Wspomniane dokumenty to przede
wszystkim:
• Narodowa Strategia Integracji Społecznej na lata 2004-2010,
• Krajowy Program „Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna na lata 20082010”,
• Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Narodowa Strategia
Spójności 2007-2013),
• Program Operacyjny Kapitał Ludzki,
• Strategia Integracji i Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego
do roku 2020,
• Strategia Rozwoju Pomocy Społecznej Powiatu Krotoszyńskiego na lata 20032012,
• Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kobylin na lata 2006-2011.
1.3. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW
STRATEGICZNYCH
Strategia integracji i rozwiązywania problemów społecznych gminy nie jest
jedynym dokumentem w obszarze polityki społecznej, którego skutki dotyczą jego
mieszkańców. Krytyczna analiza dokumentów programowych powstających na poziomie
kraju, województwa, powiatu czy gminy pozwala na skuteczniejsze programowanie
działań na poziomie lokalnym w taki sposób, by nie powielać pewnych działań, ale
wpisywać się własnymi propozycjami programowymi w już funkcjonującą rzeczywistość
formalnoprawną. Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy
Kobylin na lata 2009-2013 jest spójna z poniższymi dokumentami.
1.3.1. DOKUMENTY KRAJOWE I EUROPEJSKIE
Narodowa Strategia Integracji Społecznej
Cele polityki integracji społecznej w Polsce wynikają przede wszystkim
z priorytetów określonych w przyjętej w czerwcu 2004 r. Narodowej Strategii Integracji
10
Społecznej. Wynikają również z założeń w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia
społecznego przyjętych w grudniu 2000 r. przez Radę Europejską w Nicei, które Polska
w pełni zaakceptowała i oficjalnie potwierdziła poprzez przyjęcie w grudniu 2003 r.
Wspólnego Memorandum Polski i Unii Europejskiej o Integracji Społecznej (Joint
Inclusion Memorandum).
Zarówno Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej, jak i Wspólne
Memorandum są elementami realizacji Strategii Lizbońskiej, która została przyjęta przez
piętnaście krajów członkowskich UE w marcu 2000 roku. Polskie priorytety wpisują się
także w podstawowe założenia Zrewidowanej Strategii Spójności Społecznej Rady
Europy, której inauguracja odbyła się w lipcu 2004 r. w Warszawie. Jednym z tych
założeń jest budowanie integracji i spójności społecznej w oparciu o prawa człowieka,
a zwłaszcza te prawa, które zostały zawarte w Zrewidowanej Europejskiej Karcie
Społecznej.
Priorytety Narodowej
Strategii
Integracji
Społecznej
stworzone
zostały
z perspektywą ich realizacji do 2010 roku. W zakresie realizacji prawa do edukacji
zakładają one: wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, poprawę
jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym; upowszechnienie
kształcenia na poziomie wyższym i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy,
rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci oraz
upowszechnienie kształcenia ustawicznego.
W zakresie realizacji prawa do zabezpieczenia socjalnego priorytety zakładają:
radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, którego poziom jest obecnie nieakceptowany
i wymaga podjęcia zdecydowanych działań, oraz ograniczenie tendencji wzrostowych
rozwarstwienia dochodowego, tak aby różnice te nie odbiegały od przeciętnego poziomu
w krajach UE.
W zakresie realizacji prawa do pracy priorytety zakładają: ograniczenie
bezrobocia długookresowego, zmniejszenie bezrobocia młodzieży, zwiększenie poziomu
zatrudnienia wśród niepełnosprawnych oraz zwiększanie liczby uczestników aktywnej
polityki rynku pracy.
W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia priorytety zakładają:
wydłużenie przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności, upowszechnienie dostępu
11
do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz
zwiększenie zakresu programów zdrowia publicznego obejmujących kobiety i dzieci.
W zakresie realizacji innych praw społecznych priorytety zakładają: zwiększenie
dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością,
zapewnienie lepszego dostępu do pracowników socjalnych, rozwinięcie pomocy
środowiskowej i zwiększenie liczby osób objętych jej usługami, zaangażowanie
obywateli w działalność społeczną, realizację Narodowej Strategii Integracji Społecznej
przez samorządy terytorialne oraz zwiększenie dostępu do informacji obywatelskiej
i poradnictwa.
Krajowy Program „Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna na lata 20082010”
Krajowy Program „Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna na lata 20082010” jest dokumentem, który został przygotowany w związku z uczestnictwem Polski
w otwartej metodzie koordynacji Unii Europejskiej w dziedzinie zabezpieczenia
społecznego i integracji społecznej. Jego celem jest poprawa efektywności otwartej
metody koordynacji, która jest metodą wzajemnej pomocy, wzajemnego uczenia się
i wymiany informacji, oraz wzmocnienie interakcji pomiędzy otwartą metodą
koordynacji w polityce społecznej a Strategią Lizbońską na rzecz wzrostu gospodarczego
i zatrudnienia. Dokument obejmuje trzy obszary działań: integrację społeczną, system
emerytalny oraz opiekę zdrowotną i opiekę długoterminową, które zostały ujęte w trzech
częściach składowych Programu, tj. w Krajowym Planie Działań na rzecz Integracji
Społecznej, w Krajowej Strategii Emerytalnej oraz w Krajowym Planie na rzecz Opieki
Zdrowotnej i Opieki Długoterminowej.
Cele przewodnie Krajowego Planu Działań na rzecz Integracji Społecznej zostały
uzgodnione w konsultacjach z przedstawicielami władz samorządowych, partnerami
społecznymi, środowiskiem naukowym oraz organizacjami pozarządowymi. Wzięto
również pod uwagę rekomendacje Komisji Europejskiej sformułowane pod adresem
Polski we Wspólnym Raporcie na rzecz Zabezpieczenia Społecznego i Integracji
Społecznej z 2007 r. Priorytety i działania Krajowego Planu Działań na rzecz Integracji
Społecznej na lata 2008-2010 uwzględniają także spójność z założeniami Europejskiego
12
Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (2010). Przyjęto, że dokument
będzie realizowany w ramach trzech priorytetów tematycznych, w obrębie których
wyznaczono następujące działania:
Priorytet 1. Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzieży
1. Poprawa sytuacji dochodowej rodzin
2. Rozwój usług opiekuńczych nad dzieckiem
3. Wyrównywanie szans edukacyjnych oraz wsparcie dla uczących się dzieci
i młodzieży z ubogich rodzin
Priorytet 2. Integracja przez aktywizację
1. Rozwój ekonomii społecznej
2. Rozwój narzędzi i instrumentów na rzecz aktywnej integracji
3. Realizacja programów integracyjnych na rzecz osób niepełnosprawnych
Priorytet 3. Dostęp do wysokiej jakości usług społecznych
1. Poprawa jakości usług edukacyjnych
2. Rozwój budownictwa socjalnego
3. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych
4. Profilaktyka w zakresie przeciwdziałania narkomanii
5. Rozwój usług dla ludzi starszych
6. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie
7. Rozwój nieodpłatnej pomocy prawnej
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Narodowa Strategia
Spójności 2007-2013)
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Europejskiej, ustanawiającym przepisy ogólne
dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu
Społecznego i Funduszu Spójności, przygotowano strategiczne wytyczne w sprawie
spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, określające indykatywne ramy
interwencji funduszy z uwzględnieniem innych polityk Unii Europejskiej. Projekt tego
dokumentu Komisja Europejska opublikowała 5 lipca 2005 r. pod nazwą „Polityka
spójności wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: Strategiczne Wytyczne
Wspólnoty 2007-2013” (SWW). Dokument ten zaleca każdemu funduszowi realizację
13
celu priorytetowego, którym jest promowanie harmonijnego, zrównoważonego i trwałego
rozwoju Wspólnoty.
Na podstawie zapisów Strategicznych Wytycznych Wspólnoty Polska opracowała
„Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 wspierające wzrost
gospodarczy i zatrudnienie” (NSRO), które integrują główne priorytety Wspólnoty
z priorytetami polskimi, uwzględniając jednocześnie zapisy Krajowego Programu
Reform, odpowiadającego na wyzwania zawarte w Strategii Lizbońskiej. Narodowe
Strategiczne Ramy Odniesienia stanowią podstawę do programowania interwencji
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu
Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności (FS).
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia określają działania o charakterze
rozwojowym, jakie rząd polski zamierza podjąć w latach 2007-2013 w zakresie
promowania trwałego wzrostu gospodarczego, wzrostu konkurencyjności oraz wzrostu
zatrudnienia. NSRO służą jednocześnie zapewnieniu skutecznej pomocy na rzecz
regionów i grup społecznie zmarginalizowanych oraz pomocy w restrukturyzacji
sektorów i regionów problemowych. Zakładanym efektem strategii proponowanej
w NSRO jest znaczące podniesienie jakości życia mieszkańców Polski i zbliżenie
poziomu rozwoju do obecnie najbiedniejszych starych państw członkowskich,
a w dłuższej perspektywie poziomu zbliżonego do średniej europejskiej.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Najważniejszym instrumentem finansowym polityki społecznej Unii Europejskiej
jest Europejski Fundusz Społeczny. Finansuje on działania państw członkowskich
w zakresie przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich w celu osiągnięcia
spójności gospodarczej i społecznej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia. Zgodnie
z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO) całość interwencji
Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce na lata 2007-2013 została ujęta w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Jego celem jest umożliwienie pełnego
wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału
adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia
14
społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie budowy
struktur administracyjnych państwa.
Problematyka integracji społecznej została ujęta w dwóch priorytetach tego
Programu, tj. w realizowanym na poziomie centralnym priorytecie I „Zatrudnienie
i integracja społeczna” oraz w realizowanym na poziomie regionalnym priorytecie VII
„Promocja integracji społecznej”. W ramach tych priorytetów przewidziano następujące
działania odnoszące się do problematyki integracji społecznej:
• Priorytet I – Działanie 1.2. „Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji
społecznej”, którego cel zakłada podniesienie jakości i efektywności funkcjonowania
instytucji działających w obszarze pomocy i integracji społecznej poprzez
rozszerzanie realizowanych przez nie usług, poprawę systemu monitorowania i oceny
efektywności podejmowanych działań oraz inwestycje w rozwój kwalifikacji
i kompetencji kadr;
• Priorytet I – Działanie 1.3. „Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji
zawodowej”,
którego
celem
jest
opracowywanie,
wdrażanie
i
promocja
ogólnopolskich i ponadregionalnych rozwiązań z zakresu aktywizacji zawodowej
i integracji społecznej, skierowanych do grup znajdujących się w szczególnie trudnej
sytuacji na rynku pracy, w tym w szczególności: młodzieży zagrożonej wykluczeniem
społecznym, osób pozbawionych wolności, osób niepełnosprawnych oraz członków
społeczności romskiej, a także upowszechnianie rozwiązań na rzecz godzenia życia
zawodowego i rodzinnego oraz wyrównywania szans kobiet i mężczyzn w dostępie
do zatrudnienia;
• Priorytet VII – Działanie 7.1. „Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji”,
którego cel zakłada rozwijanie aktywnych form integracji społecznej i umożliwianie
dostępu do nich osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym oraz poprawę
skuteczności funkcjonowania instytucji pomocy społecznej w regionie;
• Priorytet VII – Działanie 7.2. „Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora
ekonomii społecznej”, którego celem jest poprawa dostępu do zatrudnienia osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym i rozwijanie sektora ekonomii społecznej;
• Priorytet VII – Działanie 7.3. „Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji”,
którego cel zakłada wsparcie dla rozwoju inicjatyw na rzecz aktywizacji i integracji
15
społeczności lokalnych, przyczyniające się do realizacji strategii rozwoju kapitału
ludzkiego na terenach wiejskich.
Pośrednio dla problematyki integracji społecznej istotne jest również wyznaczone
w ramach Priorytetu V – Działanie 5.4 „Rozwój potencjału trzeciego sektora”, którego
cel zakłada wspieranie potencjału organizacji pozarządowych w celu ich efektywnego
i profesjonalnego uczestnictwa w mechanizmach partnerstwa, szczególnie w obszarach
istotnych dla realizacji Strategii Lizbońskiej i Krajowego Programu Reform.
1.3.2. DOKUMENTY REGIONALNE I LOKALNE
Strategia Integracji i Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego
do roku 2020
Ze względu na swój dalekosiężny charakter strategia budowana na poziomie
lokalnym musi uwzględniać i brać pod uwagę przesłanki zawarte w dokumentach
strategicznych podmiotów, z którymi gmina współpracuje na zasadzie partnerstwa.
Jednym z nich jest samorząd województwa wielkopolskiego. Strategia Integracji
i Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 stanowi
integralną część Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020
i pozwala zaplanować działania województwa z zakresu polityki społecznej w taki
sposób, aby przeciwdziałać najistotniejszym zagrożeniom społecznym przy aktywnym
udziale samorządów lokalnych i organizacji pozarządowych. Zagrożenia takie, jak
negatywne skutki ubóstwa i zjawisko wykluczenia społecznego, to wyzwania nie tylko
dla Wielkopolski, ale również dla społeczeństwa współczesnej Europy.
Zadaniem samorządu województwa jest nie tylko rozwiązywanie problemów
społecznych. To przede wszystkim organizowanie wsparcia i pomocy osobom
potrzebującym w miejscu ich zamieszkania, a więc przy udziale jednostek
organizacyjnych
samorządów
lokalnych.
Województwo
poprzez
działalność
Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej pełni rolę wspierającą, aktywizującą,
koordynującą i inicjującą nowe rozwiązania, zmierzające tym samym do wyrównywania
poziomu życia mieszkańców Wielkopolski. Strategia określa główne działania
samorządu województwa zgodnie z przypisanymi województwu zadaniami z zakresu
16
pomocy społecznej, a jej celem jest ułatwienie koordynacji podejmowanych działań, tak
żeby były one jak najbardziej efektywne.
W dokumencie przyjętym w 2007 roku ustalono następujące priorytety działań
(wraz z celami szczegółowymi i kierunkami działań):
1. kompleksowe rozwiązania w zakresie efektywnego przeciwdziałania wykluczeniom
społecznym,
2. inicjatywy i działania na rzecz równych szans osób niepełnosprawnych,
3. inicjatywy i działania na rzecz równych szans osób starszych,
4. sprawnie działający system pomocy społecznej,
5. działania
na
rzecz
profilaktyki
i
rozwiązywania
problemów
uzależnień
i przeciwdziałania przemocy,
6. współpraca z organizacjami pozarządowymi.
W dokumencie podkreślono konieczność wzajemnej współpracy zarówno
jednostek administracji publicznej wszystkich szczebli, jak i wspó łdziałanie administracji
publicznej z sektorem pozarządowym.
Strategia Rozwoju Pomocy Społecznej Powiatu Krotoszyńskiego na lata 2003-2012
Stworzenie ponadgminnej polityki rozwiązywania problemów społecznych jest
jednym z istotnych zadań powiatu wynikających z ustawy o pomocy społecznej.
Założenia tej polityki znalazły miejsce w Strategii Rozwoju Pomocy Społecznej Powiatu
Krotoszyńskiego na lata 2003-2012. Dokument, określający najistotniejsze problemy do
rozwiązania w najbliższej przyszłości, wychodzi naprzeciw potrzebom społeczności
lokalnej, wytycza kierunki działania administracji powiatowej oraz wyznacza cele
i zadania funkcjonujących struktur.
W trakcie prac nad „Strategią Rozwoju Pomocy Społecznej Powiatu
Krotoszyńskiego
na
lata
2003-2012” określono podstawowy cel
strategiczny
(„Umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych
w oparciu o zintegrowany system pomocy społecznej na terenie powiatu krotoszyńskiego
przy założeniu maksymalnej dostępności do świadczeń i usług, zapewnieniu określonego
standardu, a przede wszystkim efektywności ekonomicznej”) oraz następujące
strategiczne kierunki działania pomocy społecznej:
17
1. Rozwój gminnych i powiatowych specjalistycznych placówek pomocy społecznej,
świadczących różnorodne usługi socjalne wynikające z potrzeb społeczności lokalnej
poprzez:
• ilościowy rozwój placówek,
• jakościowy rozwój usług w placówkach dotychczas funkcjonujących.
2. Zwiększenie aktywności społeczności lokalnej.
3. Zmniejszenie negatywnych skutków problemów społecznych w zakresie:
• niepełnosprawności,
• zapobiegania marginalizacji społecznej.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kobylin na lata 2006-2011
Samorządy lokalne działające w warunkach gospodarki rynkowej, cechującej się
dużą dynamiką zmian i niepewnością co do ich kierunków, muszą posiadać zdolność do
wczesnego rozpoznawania zagrożeń, jak i dostrzegania pojawiających się szans.
W takich warunkach istotnego znaczenia nabiera zarządzanie strategiczne, które, oparte
na opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli realizacji planów strategicznych, umożliwia
dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodzących
w otoczeniu. Na poziomie zarządzania lokalnego (gminnego), jedną z podstawowych ról
wśród tego typu planów pełnią plany rozwoju lokalnego. W opracowaniach tych
określane są cele rozwoju lokalnego oraz sposoby realizacji tych celów przy wyróżnieniu
najbardziej pożądanych dla rozwoju gminy działalności.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kobylin jest dokumentem przeznaczonym do
realizacji w latach 2006-2011. W jego ramach dokonano kompleksowej analizy
istniejącego stanu rozwoju gminy i uznano, że celem nadrzędnym gminy jest
„zapewnienie optymalnego rozwoju społeczno-gospodarczego oraz stworzenie możliwie
jak najlepszych warunków życia jej mieszkańcom”. Dokument zawiera listę zadań
inwestycyjnych z określeniem zakresu rzeczowego i finansowego oraz terminów
realizacji. W PRL wyznaczono dwa cele: 1) Budowa i modernizacja infrastruktury
technicznej (sfera gospodarcza i ekologiczna), 2) Budowa infrastruktury rekreacyjnej
(sfera kultury, sportu i rekreacji).
18
Ostatni cel, odnoszący się do omawianych w niniejszym dokumencie zagadnień
społecznych, dotyczy podjęcia budowy hali widowiskowo-sportowej. Jak zadeklarowano
w PRL, jego realizacja przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności i oferty zajęć
pozaszkolnych dla dzieci i młodzieży, polepszy warunki działalności klubów sportowych
i ośrodków kultury w gminie oraz podniesie atrakcyjność osadniczą gminy i jej ofertę
z dziedziny kultury, sportu i rekreacji.
19
2. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA
Część diagnostyczna zawiera diagnozę problemów społecznych gminy. Diagnoza
została oparta na badaniu źródeł zastanych oraz analizie skonstruowanych specjalnie do
tego celu ankiet i wywiadów.
20
2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY
Gmina Kobylin jest gminą miejsko-wiejską, położoną w południowo-zachodniej
części województwa wielkopolskiego i wchodzącą w skład powiatu krotoszyńskiego.
Zajmuje powierzchnię 112 km2 i liczy 8.084 mieszkańców (stan na 31.12.2007 r.).
Do gminy należy miasto Kobylin (miasto na prawie polskim od 1303 r., a na
prawie magdeburskim od 1430 r.) i dwadzieścia sołectw: Berdychów, Długołęka,
Fijałów, Górka, Kuklinów, Łagiewniki, Nepomucenów, Raszewy, Rębiechów, Rojew,
Rzemiechów, Smolice, Sroki, Starygród, Stary Kobylin, Starkówiec, Wyganów, Zalesie
Małe, Zalesie Wielkie, Zdziętawy.
Gmina ma dobrze rozwiniętą infrastrukturę drogową. Większość dróg gminnych
posiada powierzchnię utwardzoną, a drogi wojewódzkie, jak również droga krajowa 324
prowadząca z Kalisza do Zielonej Góry i dalej, nawierzchnię bitumiczną. Oprócz drogi
krajowej przez Kobylin przebiega także dwutorowa linia kolejowa relacji Leszno
- Ostrów Wielkopolski.
Dobre warunki naturalne (wodne i agroklimatyczne, przewaga gruntów ornych),
sprzyjają rozwojowi rolnictwa. Średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 10 ha,
przeważają grunty klasy IV. Do zakładów pracujących na rzecz rolnictwa zalicza się
m.in. Hodowlę Roślin w Smolicach – zakład prowadzący działalność hodowlanobadawczą żyta, kukurydzy, zbóż ozimych i jarych, rzepaku oraz roślin strączkowych,
a także Przedsiębiorstwo Hodowlano-Nasienne W. Legutko, zajmujące się hodowlą,
nasiennictwem i dystrybucją nasion oraz roślin ogrodniczych. Do największych firm
miasta i gminy należą: „Bolsius Polska” Sp. z o. o. w Zalesiu Małym, które jest
największym producentem świec w Europie, PPHU Agnes (Zakład Przemysłu
Odzieżowego), SGB Bank Spółdzielczy w Krotoszynie, Oddział w Kobylinie. Dobrze
rozwinięte jest rzemiosło, głównie stolarstwo, a także murarstwo, mechanika pojazdowa i
usługi ogólnobudowlane. W 2007 roku na terenie gminy zarejestrowanych było 325
prywatnych podmiotów gospodarczych.
Ważnym elementem życia społeczno-kulturalnego gminy jest Muzeum Ziemi
Kobylińskiej, które powstało w 1974 roku. Mieści się ono w budynku przy
Al. Powstańców Wielkopolskich 47.. Placówka gromadzi i eksponuje dobra kultury
materialnej i artystycznej z zakresu archeologii, etnografii, historii i sztuki Kobylina
21
i gminy. Kolejną placówką kulturalną jest Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, która
działa od 1947 roku. Posiada dwie filie biblioteczne (w Łagiewnikach i w Smolicach)
oraz trzy punkty biblioteczne (w Kuklinowie, Starym Kobylinie i Wyganowie).
Bogatymi tradycjami i osiągnięciami mogą poszczycić się kobylińskie chóry „Cecylia”
i „Harfa”. Ten ostatni działa przy Klubie Seniora w Kobylinie od 1976 roku. Ponadto
przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Kobylinie działa Orkiestra Dęta.
W Kobylinie istnieją dobre warunki do uprawiania sportu. Bazę stanowi kompleks
sportowo-rekreacyjny z halą sportową „Pilawa”, boiskiem do piłki nożnej, kortami
tenisowymi i krytą strzelnicą.
Sieć placówek oświatowych na terenie gminy tworzą: jedno przedszkole, do
którego w roku szkolnym 2007/2008 chodziło 151 dzieci, oraz 3 oddziały przedszkolne
przy szkołach podstawowych, do których uczęszczało łącznie 90 dzieci, cztery szkoły
podstawowe, w których uczyło się łącznie 590 uczniów, a także gimnazjum, w którym
naukę pobierało 325 uczniów. W Kobylinie funkcjonuje także szkoła ponadgimnazjalna
o profilu wielozawodowym dla 85 uczniów.
Mieszkańcy gminy mają zapewnioną opiekę zdrowotną w ośrodku zdrowia
i w gabinecie lekarza rodzinnego.
2.2. DEMOGRAFIA
Sytuacja demograficzna mieszkańców gminy została opracowana na podstawie
informacji zebranych podczas przeprowadzania Narodowego Spisu Powszechnego
Ludności i Mieszkań w 2002 roku oraz danych Urzędu Miejskiego w Kobylinie z lat
2005-2007. Ich analiza pozwoliła na zobrazowanie sytuacji społeczno-ekonomicznej
ludności, przedstawienie obecnej struktury demograficznej mieszkańców i dokonanie
w tym zakresie prognozy na najbliższe lata. Czynniki powyższe odgrywają bowiem
istotną rolę w planowaniu zabezpieczenia społecznego ludności.
W 2002 roku teren gminy Kobylin zamieszkiwało 8.037 osób. Analizując
strukturę wykształcenia ludności w wieku 13 lat i więcej (6.540 osób), należy stwierdzić,
iż największe grupy stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (2.470
osób) i podstawowym ukończonym (2.276 osób), a wykształceniem wyższym
22
legitymowało się 276 mieszkańców. Strukturę wykształcenia ludności gminy Kobylin
w wieku 13 lat i więcej w 2002 roku przedstawia poniższy wykres.
Wykres 1. Ludność gminy w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia w 2002
roku
196; 3,0%
276; 4,2%
91; 1,4%
2470; 37,8%
1231; 18,8%
2276; 34,8%
zasadnicze zawodowe
średnie
podstawowe nieukończone
podstawowe ukończone
wyższe
policealne
Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002.
Poziom wykształcenia lokalnej społeczności jest ważną przesłanką w procesie
oceny umiejętności i radzenia sobie poszczególnych osób przede wszystkim na rynku
pracy. Im bowiem dana osoba jest lepiej wykształcona, tym łatwiej potrafi się
przystosować do zmiennej rzeczywistości rynku pracy.
Wykształcenie mieszkańców, bezpośrednio związane z ich cechami społecznozawodowymi, wpływa na aktywność zawodową ludności i źródła jej utrzymania. Dane
szczegółowe w tym ostatnim zakresie przedstawia poniższy wykres.
23
Wykres 2. Ludność gminy według głównego źródła utrzymania w 2002 roku
3175
3500
3000
2500
2000
1344
1500
1100
1015
841
1000
500
210
327
10
0
z pracy najemnej
z pracy na rachunek własny lub z dochodów z najmu
z pracy w rolnictwie
z emerytur
z rent
z pozostałych niezarobkowych źródeł
na utrzymaniu
nie ustalono
W 2002 roku spośród 8.037 mieszkańców gminy 4.847 osób (60,3%) posiadało
własne źródło utrzymania. Wśród nich 2.654 osoby utrzymywały się z pracy, w tym
1.554 osoby z pracy poza rolnictwem (1.344 osoby z pracy najemnej i 210 osób z pracy
na rachunek własny lub z dochodów z najmu), a 1.100 osób z pracy w rolnictwie.
Z pozostałych źródeł utrzymania korzystały 2.183 osoby, z czego 841 osób otrzymywało
emerytury, 1.115 osób – renty, a z pozostałych niezarobkowych źródeł utrzymania
korzystało 327 osób. Na utrzymaniu pozostawało 3.175 osób, a źródła utrzymania nie
ustalono dla 10 osób.
Na przestrzeni ostatnich lat sytuacja demograficzna gminy Kobylin ulegała
zmianom. Dane szczegółowe w tym zakresie prezentują poniższe wykresy.
24
Wykres 3. Ludność gminy według płci z końcem 2007 roku
4078
4080
4060
4040
4020
4006
4000
mężczyźni
kobiety
Dane Urzędu Miejskiego w Kobylinie.
Według danych Urzędu Miejskiego w Kobylinie z 31 grudnia 2007 roku teren
miasta i gminy zamieszkiwały 8.084 osoby, w tym 4.078 mężczyzn i 4.006 kobiet.
Na 100 mężczyzn przypadało 98 kobiet. Wskaźnik gęstości zaludnienia wynosił 72
osoby na 1 km2.
Wykres 4. Struktura wiekowa
mieszkańców gminy z końcem 2005 roku
1061;
13,2%
1980;
24,6%
4994;
62,2%
osoby w wie ku prze dprodukcyjnym
osoby w wie ku produkcyjnym
osoby w wie ku poprodukcyjnym
Wykres 5. Struktura wiekowa mieszkańców
gminy z końcem 2006 roku
1086;
13,4%
1967;
24,3%
5034;
62,2%
osoby w wie ku przedprodukcyjnym
25
Wykres 6. Struktura wiekowa mieszkańców gminy z końcem 2007 roku
1112;
13,8%
1898;
23,5%
5074;
62,8%
osoby w wie ku przedprodukcyjnym
Na przestrzeni lat 2005-2007 struktura wiekowa mieszkańców gminy Kobylin
ulegała zmianom. W analizowanym okresie miał miejsce spadek liczby osób w wieku
przedprodukcyjnym oraz wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym.
Z powyżej przedstawionych danych wynika, iż struktura wiekowa ludności gminy była
korzystna, co przejawiało się większą liczbą osób w wieku przedprodukcyjnym
w porównaniu z osobami w wieku poprodukcyjnym.
Prognozując sytuację demograficzną gminy na najbliższe lata, należy jednak
zwrócić uwagę na dwie istotne kwestie. Pierwsza z nich dotyczy spadku liczby dzieci
i młodzieży (w przedziale wiekowym 0-17 lat). Druga natomiast odnosi się do wzrostu
liczby osób w wieku produkcyjnym. W niedalekiej przyszłości znaczna grupa osób
będąca obecnie w tej grupie ekonomicznej może skończyć swą działalność zawodową
i zasilić, stale powiększające się w omawianym okresie, grono seniorów. Z perspektywy
systemu zabezpieczenia społecznego jest to o tyle ważne, że wymaga dostosowania do
potrzeb tej grupy odpowiedniej sfery usług społecznych.
Wzrost udziału osób starszych w ogóle populacji może przyczynić się do
zwiększenia liczby osób niepełnosprawnych. Starsze grupy wiekowe są bardziej
narażone na ryzyko niepełnosprawności – w 2002 roku wśród 1.090 osób będących
w wieku poprodukcyjnym na terenie gminy, 444 osoby (40,7%) były dotknięte
niepełnosprawnością. Dodajmy, że proces starzenia się lokalnej społeczności wynika
także skądinąd z pozytywnej przesłanki – wydłużania się średniego czasu życia.
26
2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE IDENTYFIKOWANE
PRZEZ OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ
Według ustawy o pomocy społecznej pomoc społeczna jest instytucją polityki
społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie
trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne
uprawnienia, zasoby i możliwości (art. 2. ust. 1). Pomoc społeczna wspiera osoby
i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia
im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3. ust. 1).
Za realizację zadań z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy Kobylin
odpowiedzialny jest Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Do jego obowiązków
należy:
prowadzenie
diagnostyki
jednostkowej
i
środowiskowej,
bezpośrednie
i pośrednie udzielanie świadczeń (w tym organizowanie opieki i usług domowych),
współpraca z organizacjami i instytucjami, a zwłaszcza z samorządem lokalnym oraz
aktywizowanie środowiska lokalnego.
Wielkość środków finansowych przeznaczanych przez Miejsko-Gminny Ośrodek
Pomocy Społecznej w Kobylinie na różne formy pomocy w latach 2005-2007
przedstawia poniższy wykres.
Wykres 7. Wydatki MGOPS na pomoc społeczną w gminie w latach 2005-2007
800000
600000
341 976,70 zł
400000
200000
41 964,14 zł
33 111,84 zł
346 090,53 zł
370 539,78 zł
359 265,07 zł
0
2005
zadania w łasne
2006
2007
zadania zlecone
Dane Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kobylinie.
27
Na wykresie przedstawiono wysokość środków finansowych wydatkowanych
przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kobylinie na pomoc społeczną,
uwzględniając kwoty na realizację zadań własnych gminy i zadań zleconych gminie.
Analizując wysokość nakładów przeznaczonych na pomoc społeczną w gminie,
należy zauważyć, iż w 2006 roku uległy one istotnemu zwiększeniu. Wpływ na taki stan
rzeczy miał znaczny wzrost kwot wydatkowanych na zadania zlecone gminie, wśród
których dominującą pozycję stanowiły środki finansowe przeznaczane na łagodzenie
skutków suszy. W ramach rządowego programu łagodzenia jej skutków na pomoc dla
gospodarstw rolnych wydano w 2006 r. 305.940 zł.
Ogółem wielkość wydatków na udzielane wsparcie w kolejnych latach wyniosła:
w roku 2005 – 379.202,37 zł, w roku 2006 – 712.516,48 zł, a w roku 2007– 401.229,21 zł.
Decydujący wpływ na korzystanie z systemu pomocy społecznej w Polsce mają
regulacje prawne zawarte w ustawie o pomocy społecznej oraz innych aktach
normatywnych. Podstawową przesłanką przyznania świadczeń jest kryterium dochodowe
osoby i rodziny. Od 1 października 2006 roku kryterium to ustalono na poziomie 477 zł
miesięcznie w przypadku osoby samotnie gospodarującej (poprzednio 461 zł) i 351 zł na
osobę w rodzinie (poprzednio 316 zł). Niski poziom kwot uprawniających do przyznania
świadczeń zawęża liczbę uprawnionych do korzystania z pomocy i może istotnie wypaczać
skalę występującego ubóstwa. Dane szczegółowe dotyczące liczby beneficjentów
pomocy społecznej w gminie Kobylin w latach 2005-2007 przedstawia poniższy wykres.
Wykres 8. Osoby objęte pomocą społeczną w gminie w latach 2005-2007
2400
2107
1953
2000
1597
1600
1200
784
726
488
800
571
658
447
400
0
2005
2006
2007
liczba osób w rodzinach
liczba osób, którym decyzją przyznano św iadczenie
liczba rodzin
28
Liczba osób objętych systemem pomocy społecznej w gminie Kobylin w 2007
roku uległa zmniejszeniu w porównaniu z 2005 rokiem (2006 rok nie może być
odniesieniem dla porównań z uwagi na panującą wtedy suszę i objęcie pomocą znacznej
grupy gospodarstw). Spadek ten związany był ze zmniejszeniem się skali ubóstwa oraz
rozmiarów pomocy świadczonej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych, alkoholizmu i potrzeby ochrony macierzyństwa.
Poniższy wykres przedstawia udział beneficjentów pomocy społecznej w ogólnej
liczbie mieszkańców gminy Kobylin.
Wykres 9. Liczba osób korzystających z systemu pomocy społecznej a ludność gminy
w 2007 roku
1597; 19,8%
6487; 80,2%
osoby objęte pomocą społe czną
pozostali mie szkańcy gminy
Spośród 8.084 mieszkańców gminy, 1.597 osób skorzystało z systemu pomocy
społecznej w roku 2007. Liczba ta obejmuje również członków rodzin osób, którym
decyzją administracyjną przyznano wsparcie.
Do głównych form udzielanego wsparcia w 2007 roku w gminie Kobylin należały
świadczenia pieniężne, tj.: zasiłek stały (41.964 zł), zasiłek okresowy (73.200 zł), zasiłek
celowy (94.997 zł), oraz składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (12.802 zł),
świadczenia rzeczowe (przede wszystkim w formie dożywiania w ramach rządowego
programu „Posiłek dla potrzebujących”, którym objęto 686 osób, w tym 306 uczniów, na
łączną kwotę 112.035 zł), usługi opiekuńcze (44.071 zł dla 14 rodzin), opłacanie kosztów
pobytu w DPS (34.962 zł) oraz praca socjalna (świadczona 519 rodzinom).
29
Większość świadczeń jest przyznawana w drodze decyzji administracyjnej.
Beneficjenci niezadowoleni z uzyskanej pomocy mają prawo odwołać się do
Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które w trybie administracyjnym może
decyzję MGOPS-u utrzymać w mocy, uchylić w części lub całości albo przekazać do
ponownego rozpoznania.
Ustawa o pomocy społecznej zawiera zamkniętą listę powodów, dla których każdy
mieszkaniec ma prawo skorzystać z systemu pomocy społecznej. Podstawową przesłanką
przyznawania pomocy jest spełnienie wspominanego wcześniej kryterium dochodowego,
informującego o istotnym braku środków do życia, zarówno w przypadku osoby
samotnie gospodarującej, jak i całej rodziny. Poniższa tabela przedstawia najistotniejsze
powody udzielenia pomocy społecznej przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy
Społecznej w Kobylinie w latach 2005-2007.
Tabela 1. Najistotniejsze powody przyznawania pomocy społecznej przez MGOPS w latach
2005-2007
Liczba rodzin
Liczba osób w rodzinach
Powód trudnej sytuacji życiowej
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
Ubóstwo
456
503
414
1866
1962
1856
Bezrobocie
210
206
239
796
863
984
Długotrwała lub ciężka choroba
62
82
105
187
202
333
Niepełnosprawność
65
66
60
139
128
161
Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia
gospodarstwa domowego
23
39
22
124
168
118
Potrzeba ochrony macierzyństwa
44
38
24
181
161
98
Alkoholizm
40
42
25
121
116
80
30
Analizując powyższe zestawienie, należy zwrócić uwagę na znaczny spadek
liczby rodzin objętych wsparciem systemu pomocy społecznej z powodu ubóstwa oraz
bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizmu i potrzeby ochrony
macierzyństwa. Jednocześnie odnotowano wzrost liczby beneficjentów z powodu
bezrobocia oraz z powodu długotrwałej i ciężkiej choroby. Warto również zauważyć
spadek w 2007 roku liczby rodzin objętych wsparciem z powodu niepełnosprawności
i wzrost liczby członków tych rodzin.
Zgodnie z ustawą, świadczeniami rodzinnymi są: zasiłek rodzinny i dodatki do
tego zasiłku, świadczenia opiekuńcze w postaci zasiłku pielęgnacyjnego i świadczenia
pielęgnacyjnego oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka. Dane
szczegółowe na temat kwot wydatkowanych przez MGOPS w Kobylinie na realizację
świadczeń rodzinnych w latach 2005-2007 przedstawia poniższy wykres.
Wykres 10. Wydatki MGOPS-u na świadczenia rodzinne w latach 2005-2007
2 294 604 zł
2 006 124 zł
2400000
2000000
1600000
1 276 087 zł
1200000
800000
400000
0
2005
2006
2007
wysokość wydatków
Na wykresie przedstawiono wysokość środków finansowych wydatkowanych
przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kobylinie na realizację
świadczeń rodzinnych.
31
Analizując wysokość nakładów przeznaczonych na ten cel w latach 2005-2007,
należy zauważyć, iż zwiększały się one z roku na rok. Ogółem wielkość wydatków na
realizację świadczeń rodzinnych w kolejnych latach wyniosła: w roku 2005 – 1.276.087
zł, w roku 2006 – 2.006.124 zł, a w roku 2007 – 2.294.604 zł.
Poniższy wykres przedstawia dane szczegółowe dotyczące świadczeń rodzinnych
przyznanych przez MGOPS w Kobylinie w 2007 roku.
Wykres 11. Świadczenia rodzinne przyznane przez MGOPS w 2007 roku
638; 2,4%
460; 1,7%
440; 1,6%
986; 3,6%
1749; 6,5%
126; 0,5%
99; 0,4%
65; 0,2%
2469; 9,1%
16777; 62,0%
3245; 12,0%
zasiłek rodzinny
dodatek do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej
dodatek do zasiłku z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem
zamieszkania
zasiłek pielęgnacyjny
dodatek do zasiłku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego
dodatek do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego
dodatek do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu
wychowawczego
dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka
świadczenie pielęgnacyjne
jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka
dodatek do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka
32
W 2007 roku Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kobylinie przyznał:
• 16.777 zasiłków rodzinnych,
• 3.245 dodatków do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej,
• 2.469 dodatków do zasiłku z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza
miejscem zamieszkania,
• 1.749 zasiłków pielęgnacyjnych,
• 986 dodatków do zasiłku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego,
• 638
dodatków
do
zasiłku
z
tytułu
kształcenia
i
rehabilitacji
dziecka
niepełnosprawnego,
• 460 dodatków do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania
z urlopu wychowawczego,
• 440 dodatków do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka,
• 126 świadczeń pielęgnacyjnych,
• 99 jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka,
• 65 dodatków do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka.
W 2007 roku Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kobylinie opłacił
również odpowiednio 85 i 44 składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe i zdrowotne
za osoby pobierające świadczenia pielęgnacyjne na łączną kwotę 12.802 zł.
Zaliczka alimentacyjna była świadczeniem realizowanym do 30.09.2008 r. na mocy
ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych
oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz. U. z 2005 r. Nr 86 poz. 732 z późn. zm.). Świadczenie
to było wypłacane dziecku wychowywanemu w rodzinie niepełnej, w przypadku
bezskuteczności egzekucji zasądzonych świadczeń alimentacyjnych, oraz dzieciom
wychowywanym przez osoby pozostające w związkach małżeńskich, przeprowadzających
separację lub rozwód. Dane szczegółowe dotyczące liczby tego typu świadczeń
wypłaconych przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kobylinie w latach
2005-2007, kwot wydatkowanych na ten cel oraz liczby świadczeniobiorców przedstawia
poniższa tabela.
33
Tabela 2. Zaliczki alimentacyjne przyznane przez MGOPS w latach 2005-2007
2005 r.
Liczba
osób
13
2006 r.
Liczba
Wartość
przyznanych
przyznanych
zaliczek
zaliczek
83
20.985 zł
Liczba
osób
13
2007 r.
Liczba
Wartość
przyznanych
przyznanych
zaliczek
zaliczek
478
84.889 zł
Liczba
osób
19
Liczba
Wartość
przyznanych
przyznanych
zaliczek
zaliczek
451
85.212 zł
Liczba zaliczek alimentacyjnych przyznanych w latach 2006-2007 była znacznie
wyższa niż w roku 2005. W kolejnych latach MGOPS wypłacił następującą liczbę
zaliczek: w 2005 roku – 83 (dla 13 osób na kwotę 20.985 zł), w 2006 roku – 478 (dla 13
osób na sumę 84.889 zł), a w 2007 roku – 451 (dla 19 osób na kwotę 85.212 zł).
Dodatki mieszkaniowe są formą pomocy świadczoną przez gminę na rzecz
gospodarstw domowych, które ze względu na swoją trudną sytuację ekonomiczną nie są
w stanie pokrywać całości kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania. Dane
szczegółowe dotyczące liczby osób, którym w latach 2005-2007 Urząd Miejski
w Kobylinie przyznał tego rodzaju świadczenia, liczby świadczeń oraz kwot
wydatkowanych na ten cel przedstawia poniższa tabela.
Tabela 3. Dodatki mieszkaniowe wypłacone przez Urząd Miejski w latach 2005-2007
2005 r.
2006 r.
Liczba
Wartość
Liczba
przyzna-
wypłaco-
osób
nych
nych
dodatków
dodatków
102
57.022,34 zł
102
2007 r.
Liczba
Wartość
Liczba
przyzna-
wypłaco-
osób
nych
nych
dodatków
dodatków
94
50.314,16 zł
94
Liczba
Wartość
Liczba
przyzna-
wypłaco-
osób
nych
nych
dodatków
dodatków
67
50.242,04 zł
67
Liczba dodatków mieszkaniowych i liczba otrzymujących je osób w latach 20052007 ulegała zmniejszeniu z roku na rok. W 2005 roku Urząd Miejski w Kobylinie
34
przyznał dodatki 102 rodzinom na łączną kwotę 57.022,34 zł, rok później dodatki
otrzymały 94 rodziny na sumę 50.314,16 zł, a w 2007 roku 67 rodzin na kwotę
50.242,04 zł.
Organizowanie placówek całodobowej opieki nie jest zadaniem samorządu
gminnego, tym niemniej to pracownicy MGOPS kwalifikują i kierują za pośrednictwem
właściwego Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie osoby do DPS-ów. W 2005 roku
Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kobylinie skierował do Domu Pomocy
Społecznej 1 osobę, natomiast w latach 2006-2007 po 2 osoby.
Do DPS-ów trafiają osoby wymagające całodobowej opieki z powodu wieku,
choroby lub niepełnosprawności, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować
w codziennym życiu, a nie można im zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług
opiekuńczych. Osobę taką kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu,
zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania, po uzyskaniu zgody tej osoby lub
jej przedstawiciela ustawowego. Zarówno dla zainteresowanej osoby, jak i dla całego
systemu, skierowanie do domu pomocy społecznej jest zawsze ostatecznością, gdyż
powoduje izolację osoby od jej naturalnego środowiska.
2.4. KWESTIA DZIECKA
Polityka społeczna zajmuje się dziećmi jako grupą wymagającą szczególnej troski
i ochrony. Działalność na rzecz dzieci polega przede wszystkim na ochronie ich praw,
wyrównywaniu szans życiowych poprzez ułatwienie dostępu do oświaty, służby zdrowia,
wypoczynku oraz asekurowaniu w obliczu ryzyka życiowego.
System opieki nad dziećmi potrzebującymi wsparcia organizują instytucje
państwowe, samorządy, organizacje pozarządowe. Na system ten składają się:
• domy pomocy społecznej dla dzieci specjalnej troski,
• pogotowia opiekuńcze,
• domy dziecka,
• ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci i młodzieży,
• ogniska wychowawcze,
35
• placówki
środowiskowe
zapobiegające
niedostosowaniu
społecznemu
i osamotnieniu dzieci i młodzieży oraz zapewniające pomoc rodzicom mającym
trudności w wychowaniu dzieci,
• wioski dziecięce,
• ośrodki adopcyjno-opiekuńcze,
• rodziny zastępcze,
• rodzinne domy dziecka,
• młodzieżowe ośrodki wychowawcze.
Wszystkie te placówki wyrównują szanse dzieci i młodzieży, niemniej dziecko,
dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości, powinno wychowywać się
w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia.
W celu uzyskania informacji o problemach dzieci i młodzieży w lokalnym
systemie kształcenia i wychowania zostały rozesłane do szkół gminy ankiety. Pozwoliły
one zdiagnozować środowisko szkolne pod kątem występowania zachowań o cechach
patologii społecznej wśród uczniów oraz uzyskać informacje o działaniach opiekuńczowychowawczych,
profilaktycznych
i
leczniczych
prowadzonych
wśród
dzieci
i młodzieży. W sumie do badania przedłożono cztery ankiety – dwie ze Szkół
Podstawowych w Smolicach i Zalesiu Małym, jedną z Zespołu Szkoła Podstawowa im.
Juliana Tuwima i Przedszkole w Kobylinie oraz jedną z Gimnazjum w Kobylinie.
W materiale badawczym respondenci oceniali głównie pozycję dzieci i młodzieży
w środowisku lokalnym.
Poniższa tabela zawiera informacje na temat zdiagnozowanych w szkole i w domu
rodzinnym uczniów problemów społecznych.
Tabela 4. Problemy występujące w szkole i w domu rodzinnym uczniów z terenu gminy
Obecność poszczególnych cech
Lp.
Cechy patologii społecznej
występuje
(liczba szkół)
liczba ujawnionych
przypadków
nie występuje
1
Alkoholizowanie się
1
1
3
2
Narkotyzowanie się
-
-
4
3
Palenie papierosów
3
10
1
36
4
Ucieczki z domu
-
-
4
5
Kradzieże
2
3
2
6
Agresja i przemoc,
w tym: poniżanie, zastraszanie,
znęcanie się, bicie, wymuszanie
pieniędzy, zmuszanie
do palenia papierosów
3
19
1
7
Autoagresja
1
1
3
8
Przestępczość ujawniona
-
-
4
9
Niszczenie mienia szkolnego
1
-
3
10
Udział w grupach negatywnych
-
-
4
11
Opieka kuratora sądowego
-
-
4
12
Przemoc w rodzinie
-
-
4
13
Zaniedbanie przez dom
3
7
1
14
Wykorzystywanie seksualne
-
-
4
Dane z badań ankietowanych przeprowadzonych w placówkach oświatowych gminy.
Wskazując najistotniejsze kwestie, pedagodzy korzystali z zamkniętego zestawu
kategorii, mając do wyboru 14 zmiennych. Stwierdzając obecność poszczególnych cech,
podawali jednocześnie liczbę występujących przypadków. Do problemów społecznych
najczęściej występujących w szkole i w domu rodzinnym uczniów zaliczyli: stosowanie
agresji i przemocy w grupie rówieśniczej, sięganie po środki uzależniające (alkohol,
papierosy), zaniedbanie przez dom, kradzieże, autoagresję oraz niszczenie mienia
szkolnego (za podstawowe kryterium klasyfikacji cech patologicznych przyjęto liczbę
stwierdzonych przypadków).
Zasoby i oferta szkolna
Wszystkie ankietowane placówki prowadzą dożywianie uczniów i dzieci
(zapotrzebowanie na tę formę pomocy jest większe o 110 posiłków), zapewniają dostęp
do internetu i umożliwiają korzystanie z sali gimnastycznej. W żadnej placówce nie
funkcjonują klasy integracyjne. Dwie szkoły zapewniają wsparcie pedagoga, a jedna
logopedy.
37
Wszystkie placówki oferują zajęcia dodatkowe (m.in. koła przedmiotowe
i różnorodne tematycznie koła zainteresowań, zajęcia sportowe w ramach SKS), a dla
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zajęcia wyrównawcze (4 szkoły),
korekcyjno-kompensacyjne (1), logopedyczne (1).
Problemy uczniów i szkoły w pytaniach otwartych
Określając problemy uczniów w pytaniach otwartych, ankietowani wskazywali
głównie na trudną sytuację materialno-bytową rodzin powodowaną głównie bezrobociem
i niskimi dochodami oraz dysfunkcje występujące w domu, odnoszące się m.in. do
niewydolności opiekuńczo-wychowawczej (niewystarczające zainteresowanie dzieckiem
ze strony rodziców m.in. w wyniku podejmowania przez rodziców pracy poza krajem)
i uzależnień rodziców od alkoholu. Zwracali uwagę na wczesną inicjację alkoholową
młodzieży i łatwy dostęp nieletnich do alkoholu.
Działania profilaktyczne i naprawcze oraz badania konieczne do podjęcia
Ankietowane szkoły prowadzą działania profilaktyczne skierowane do dzieci,
młodzieży i ich rodziców. Określając te, które należałoby przeprowadzić na terenie
szkoły, badani wskazywali głównie na potrzebę rozwijania profilaktyki uzależnień
i propagowania zdrowego stylu życia, a także w zakresie przeciwdziałania zachowaniom
agresywnym i radzenia sobie w sytuacjach stresowych. Zintensyfikowaniu działań
profilaktycznych w obszarze uzależnień powinno służyć rozwijanie współpracy
z Miejsko-Gminną
Komisją
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych
oraz
realizowanie programu „Bezpieczna szkoła”.
Podejmując kwestię badań koniecznych do przeprowadzenia wśród dzieci,
młodzieży i rodziców, niektórzy ankietowani stwierdzili, iż należy przeanalizować
problem łatwego dostępu dzieci i młodzieży do alkoholu i tytoniu, a także oczekiwania
rodziców wobec urzędów, radnych, szkół i MGOPS. Głębszego rozpoznania wymaga też
kwestia zainteresowania rodziców organizacją czasu wolnego dzieci. Wśród narzędzi
badawczych, z jakich należałoby skorzystać rozpoznając problemy dzieci, młodzieży
i rodziców, pedagodzy wymienili badania ankietowe i wywiady środowiskowe.
38
Bezpieczeństwo w gminie
Według ankietowanych rejonami wymagającymi szczególnej interwencji ze
względu na sytuację dziecka są placówki handlowe i gastronomiczne, które nie
przestrzegają zakazu sprzedaży nieletnim napojów alkoholowych, a także ogródki piwne
przy sklepach i parki.
Potrzeby dzieci i młodzieży
Analizując potrzeby dzieci i młodzieży, ankietowani wskazywali głównie na
potrzebę zapewnienia uczniom szerszego dostępu do alternatywnych form spędzania
czasu wolnego, w tym zajęć popołudniowych, a także zwiększenia dostępu do ośrodków
kultury, świetlic, klubów. Jednocześnie zwracali uwagę na występowanie problemu
nadmiernego angażowania dzieci do prac polowych.
Możliwości przyczynienia się przez szkoły do poprawy sytuacji dziecka
Zastanawiając się nad tym, w jaki sposób szkoła może się przyczynić do poprawy
sytuacji dziecka, pedagodzy wskazywali na możliwość zagospodarowania czasu wolnego
uczniów poprzez uruchomienie świetlicy środowiskowej i codzienne organizowanie
w niej zajęć, diagnozowanie problemów i potrzeb występujących wśród dzieci
i młodzieży oraz zgłaszania ich instytucjom wspierającym rodzinę i szkołę (m.in.
Miejsko-Gminnemu
Ośrodkowi
Pomocy
Społecznej,
Miejsko-Gminnej
Komisji
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, policji). W omawianym celu, zdaniem
badanych, należy także poszerzyć wymianę informacji między wymienionymi
instytucjami.
Według badanych przedstawione powyżej kwestie należałoby podjąć w lokalnym
programie opieki na dziećmi i młodzieżą.
39
2.5. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH
Statystyki dotyczące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcają obraz
zjawiska ze względu na duży stopień tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechności
„pracy na czarno”. Bezrobocie powoduje, iż standard życia wielu ludzi stale się obniża
i rozszerza się obszar patologii społecznej.
Bezrobotnym, zgodnie z definicją ustawową, jest osoba pozostająca bez pracy, ale
jednocześnie zdolna i gotowa do jej podjęcia w pełnym wymiarze czasu. Bezrobocie,
przyczyniając się do zubożenia materialnego, w bezpośredni sposób wpływa na poziom
życia rodzin, wywierając negatywne skutki, zwłaszcza w postaci:
• dezintegracji rodziny,
• zmniejszenia siły wsparcia emocjonalnego i solidarności pomiędzy członkami
rodziny,
• zwiększenia ryzyka zaistnienia patologii życia społecznego.
Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczną i psychospołeczną sferę
życia człowieka bezrobotnego oraz jego rodzinę. Jednym z pierwszych skutków utraty
pracy jest obniżenie standardu życia rodziny, także wtedy, gdy otrzymywane są
świadczenia kompensujące płacę. Sytuacja materialna osób dotkniętych bezrobociem
zależy od ich standardu życia w czasie trwania zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych
dóbr trwałego użytku, oszczędności i długów.
Duże znaczenie ma poziom, od którego zaczyna się proces degradacji
ekonomicznej i społecznej. W najbardziej dramatycznej sytuacji są rodziny
świadczeniobiorców pomocy społecznej, które od dawna korzystały z systemu wsparcia
socjalnego z powodu np. niskich dochodów, wielodzietności, niepełnosprawności.
Trudności finansowe w takich rodzinach prowadzą do drastycznych ograniczeń
wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe.
Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotkniętej, lecz także całej
rodziny. Pogorszenie stanu funkcjonowania rodziny jest proporcjonalne do okresu
pozostawania bez pracy, co przejawia się problemami opiekuńczo-wychowawczymi,
przemocą czy zanikiem autorytetu rodzicielskiego. Może także prowadzić do rozpadu
40
rodziny. W tych okolicznościach pojawia się również groźba przyjmowania przez dzieci
negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji dziedziczenia statusu bezrobotnego.
Wzrost liczby bezrobotnych świadczeniobiorców powoduje przyrost ilości zadań
z zakresu pomocy społecznej oraz zwiększenie puli wydatków na udzielanie pomocy.
Sytuacja taka wymusza również konieczność dostosowania dotychczasowych form
działania do nowych potrzeb. Ponieważ możliwości budżetu państwa i samorządu
lokalnego są ograniczone, podstawowego znaczenia w pomocy w wychodzeniu
z bezrobocia nabiera praca socjalna, która przyjmuje zróżnicowane formy.
Praca socjalna prowadzona przez pracowników socjalnych to między innymi
pomoc w planowaniu nowych koncepcji życia zawodowego, rozbudzanie motywacji do
działania ukierunkowanego na zatrudnienie oraz technika kontraktu socjalnego, która
pozwala na uzależnienie pomocy – formy, wysokości i okresu wypłacania świadczenia
– od aktywności bezrobotnego i jego rodziny.
Niepokojący jest wpływ bezrobocia na zachowania patologiczne. Szczególnie
niebezpiecznym zjawiskiem staje się przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy
stymuluje procesy dezintegracji życia rodzinnego. Przymusowa bezczynność zawodowa
i nieuregulowany tryb życia wyzwalają zachowania dewiacyjne, skierowane na rodzinę
i lokalne środowisko społeczne. Negatywne emocje związane z sytuacją bezrobocia
przenoszone są na najbliższych – ofiarami przemocy i złego traktowania są najczęściej
kobiety i dzieci. Długotrwałe bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami
psychospołecznymi, wymaga stosowania odpowiednich form oddziaływań.
Poniższy wykres przedstawia stopę bezrobocia w powiecie krotoszyńskim,
w województwie wielkopolskim i w kraju w latach 2003-2007.
41
Wykres 12. Stopa bezrobocia w powiecie krotoszyńskim, w województwie wielkopolskim
i w kraju w latach 2003-2007
25
22,0
19,4
20
20,0
17,1
15
19,1
17,6
17,4
14,9
16,2
14,6
14,8
11,4
11,8
10
9,8
8,0
5
2003
2004
powiat krotoszyński
2005
2006
województwo wielkopolskie
2007
Polska
Dane Głównego Urzędu Statystycznego.
Stopa bezrobocia to procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie cywilnej
ludności aktywnej zawodowo, ale bez osób odbywających czynną służbę wojskową oraz
pracowników jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony
narodowej i bezpieczeństwa publicznego. Analizując powyższy wykres, należy
stwierdzić, iż w latach 2003-2007 powiat krotoszyński charakteryzował się znacznie
wyższą, w stosunku do województwa wielkopolskiego, stopą bezrobocia. Stopa
bezrobocia w powiecie w latach 2004-2006 była zbliżona do średniej krajowej. Jednakże
w 2007 roku spadła w stosunku do wskaźnika ogólnopolskiego.
Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Krotoszynie na dzień 31 grudnia
2007 roku w gminie Kobylin pozostawało zarejestrowanych 288 bezrobotnych. Wśród
nich większą liczebnie grupą były kobiety, które stanowiły 68,4% ogółu bezrobotnych
w gminie (197 osób). Należy dodać, że poziom bezrobocia odnotowany w statystykach
instytucji rynku pracy może być różny od rzeczywistej liczby informującej o osobach
pozostających bez pracy.
42
Wykres 13. Udział bezrobotnych w ogóle mieszkańców gminy w wieku produkcyjnym
z końcem 2007 roku
288; 5,7%
4787; 94,3%
be zrobotni
pozostali mieszkańcy gminy w wie ku produkcyjnym
Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Krotoszynie.
Z końcem 2007 roku udział bezrobotnych wśród mieszkańców gminy Kobylin
w wieku produkcyjnym wyniósł 5,7%.
Dla scharakteryzowania zjawiska bezrobocia w gminie niezwykle ważna jest
analiza danych dotyczących podziału bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania
bez pracy, stażu pracy i wykształcenia. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiają
poniższe wykresy.
Wykres 14. Bezrobotni z terenu gminy według wieku z końcem 2007 roku
79
80
68
60
53
62
57
61
43
40
32
23
20
7
0
18-24
25-34
35-44
liczba osób ogółem
45-54
55-59
60-64
liczba kobiet
43
Z końcem 2007 roku w grupie bezrobotnych najwięcej było ludzi młodych, często
nieposiadających wcześniejszych doświadczeń zawodowych. Było to porównywalne
z sytuacją w kraju. Niepokój budziła również grupa osób, które przekroczyły 45. rok
życia. Osobom pozostającym jeszcze w wieku produkcyjnym, ale już niemobilnym,
zdecydowanie trudniej znaleźć pracę i zdobyć nowe kwalifikacje zawodowe. Największy
udział kobiet wśród ogółu bezrobotnych zarejestrowano w przedziałach wiekowych 2534 lata (78,5%) i 18-24 lata (77,9%).
Wykres 15. Bezrobotni z terenu gminy według czasu pozostawania bez pracy z końcem
2007 roku
80
76
62
60
43
40
20
36
53
39
32
31
24
27
30
32
0
do 1 mies.
1-3 mies.
3-6 mies.
liczba osób ogółem
6-12 mies. 12-24 mies.
pow. 24
mies.
liczba kobiet
Powrót do pracy jest tym trudniejszy, im dłuższy jest okres pozostawania poza
zatrudnieniem, co wyraźnie widać na powyższym wykresie. Brak pracy może
powodować nieodwracalne szkody nie tylko ekonomiczne, ale przede wszystkim
społeczne, łącznie z daleko idącą demoralizacją i wykluczeniem osób pozostających bez
zatrudnienia. Długotrwale bezrobotni, którzy z końcem 2007 roku stanowili
najliczniejszą grupę pozostających bez pracy w gminie, często nie są w stanie
samodzielnie wrócić do zatrudnienia, stąd tak ważne w ich przypadku są: poradnictwo
zawodowe, praca socjalna oraz kluby integracji społecznej. Drugą, co do wielkości,
grupą były osoby pozostające bez pracy w okresie 1-3 miesiące.
44
Wykres 16. Bezrobotni z terenu gminy według stażu pracy z końcem 2007 roku
68
70
60
55
48
50
42
40
30
20
42
50
39
28
32
34
22
18
10
5
2
0
bez stażu do 1 roku
1-5
5-10
liczba osób
10-20
20-30
30 lat i
więcej
liczba kobiet
Z końcem 2007 roku najliczniejszą grupę bezrobotnych w gminie stanowiły osoby
ze stażem pracy od roku do pięciu lat. Liczne grupy tworzyły również osoby ze stażem
pracy od 10 do 20 lat, oraz bez stażu pracy. W programach aktywizujących osoby
bezrobotne należy zatem zwrócić szczególną uwagę na osoby z kilkuletnim i z ponad 10letnim stażem pracy. Powinno się im umożliwić zdobywanie dalszego doświadczenia
zawodowego, a także zapewnić możliwość przekwalifikowania, aby wzmocnić ich
konkurencyjność na rynku pracy.
Zainteresowania wymaga
również sytuacja
absolwentów, którym powinno się ułatwić podjęcie pierwszej pracy. Największy odsetek
kobiet zanotowano w grupie bezrobotnych bez doświadczenia zawodowego – 81,3% i ze
stażem pracy do roku – 78,6%.
45
Wykres 17. Bezrobotni z terenu gminy według wykształcenia z końcem 2007 roku
135
140
120
98
100
67
80
50
60
40
36
33
24
12
20
8
0
wyższe
22
policealne i
średnie
zawodowe
średnie
ogólnokształcące
liczba osób ogółe m
zasadnicze
zawodowe
gimnazjalne i
niższe
liczba kobiet
Z końcem 2007 roku zdecydowanie lepszą sytuację na lokalnym rynku pracy
posiadały osoby z wykształceniem wyższym i średnim ogólnokształcącym; tych
w rejestrach bezrobotnych figurowało najmniej. Problem bezrobocia w największym
stopniu dosięgał osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym
i niższym. Zestawiając ten fakt z sytuacją na rynku pracy, należy nadal zachęcać
młodzież do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób już bezrobotnych
szczególny nacisk należy położyć na szkolenia, dokształcanie i zmianę kwalifikacji
zawodowych.
2.6. KWESTIA UZALEŻNIEŃ
Problemy wynikające z picia alkoholu i zażywania narkotyków stanowią obecnie
jedną z poważniejszych kwestii społecznych. Zjawisko to ma istotny wpływ zarówno na
poczucie bezpieczeństwa społecznego (wzrasta liczba nieletnich nietrzeźwych sprawców
przestępstw, ale również nieletnich nietrzeźwych ofiar), jak również ogólny stan zdrowia
populacji, zdolność do konkurencji na coraz bardziej wymagającym rynku pracy, a także
na relacje interpersonalne z rówieśnikami i środowiskiem rodzinnym.
46
Liczba osób uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych jest
trudna do ustalenia. Z jednej strony możemy się opierać na danych szacunkowych
ustalonych dla populacji, m.in. przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych,
które prezentuje poniższe
zestawienie,
z
drugiej
na danych
przedstawianych przez poszczególne instytucje podejmujące kwestie uzależnień w swej
działalności statutowej.
Tabela 5. Populacje osób, u których występują różne kategorie problemów alkoholowych
W Polsce
38,6 mln
Liczba osób uzależnionych
W mieście
W mieście
100 tys. mieszk. 25 tys. mieszk.
mieszk.
ok. 2% populacji
ok. 800 tys.
ok. 2.000 osób
alkoholika (współmałżonkowie, ok. 4% populacji
rodzice)
ok. 1,5 mln
ok. 4.000 osób
ok. 1.000 osób ok. 400 osób
ok. 4% populacji
ok. 1,5 mln
ok. 4.000 osób
ok. 1.000 osób ok. 400 osób
5-7% populacji
2-2,5 mln
5.000-7.000
osób
2/3 osób
razem
od alkoholu
ok. 500 osób
W gminie
10 tys.
ok. 200 osób
Dorośli żyjący w otoczeniu
Dzieci wychowujące się
w rodzinach alkoholików
Osoby pijące szkodliwie
Ofiary przemocy domowej
w rodzinach z problemem
alkoholowym
dorosłych oraz ok. 2 mln osób:
2/3 dzieci z tych
dorosłych
rodzin
i dzieci
1.250-1.750
osób
ok. 5.300 osób: ok. 1.330 osób:
dorosłych
i dzieci
dorosłych
i dzieci
ok. 500-700
osób
ok. 530
osób:
dorosłych
i dzieci
Dane szacunkowe Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Definiując problem alkoholizmu, przyjmuje się, że jest to całokształt problemów
związanych z używaniem napojów alkoholowych. Rozumie się przez to zarówno
upośledzenie decyzji dotyczących rozpoczynania picia alkoholu, jak i polegających na
niemożności przerwania picia alkoholu. Problem alkoholizmu rozpatrywany jest
w dwóch płaszczyznach:
• jako choroba alkoholowa (utrata kontroli picia, niemożność utrzymania się
w abstynencji);
• jako zagadnienie spożycia napojów alkoholowych i akceptowanych przez
społeczeństwo wzorów picia, co stwarza konieczność poszukiwania alkoholu.
47
Rozmiary zjawiska uzależnień odnotowane w oficjalnych statystykach różnią się
od faktycznego stanu. Najlepiej widać to w sferze odczuć społecznych mieszkańców,
którzy bardzo często wskazują na uzależnienia jako poważny problem społeczny.
Według danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kobylinie, spośród
447 rodzin objętych pomocą społeczną w 2007 roku, 25 rodzin liczących 80 osób swą
trudną sytuację życiową tłumaczyło problemem alkoholowym. Nie było uwidocznione
używanie narkotyków. W analizowanym roku z tytułu narkomanii miejscowy Ośrodek
nie udzielał pomocy, co jednak nie świadczy o braku występowania zjawiska.
Według
danych
Miejsko-Gminnej
Komisji
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych, w 2007 roku na terenie gminy policja przeprowadziła 18 interwencji
domowych w związku ze zdarzeniami z udziałem nietrzeźwych. Sześciu sprawców
przemocy zobowiązano do udziału w programie terapeutycznym, natomiast ofiary
skierowano do samopomocowych grup wsparcia. Łącznie Komisja rozpatrzyła 18
wniosków dotyczących skierowania na leczenie odwykowe osób uzależnionych. Ponadto
w analizowanym roku członkowie MGKRPA skierowali 3 sprawy do prokuratury
w związku z przemocą alkoholową oraz dokonali 2 kontroli punktów sprzedających
napoje alkoholowe.
Aby eliminować niekorzystny wpływ uzależnień na społeczność gminy, konieczne
jest prowadzenie działań o charakterze profilaktycznym oraz różnych form promocji
zdrowego stylu życia. W 2007 roku na terenie gminy odbył się m.in. festyn
profilaktyczno-sportowy w Zalesiu Małym, zorganizowano wakacje profilaktyczne
w Skorzęcinie dla 50 dzieci i szkolenie dla 35 pracowników placówek handlowych
i gastronomicznych na temat ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi z uwzględnieniem zakazu sprzedaży i podawania napojów alkoholowych
osobom nieletnim. Ponadto przeszkolono 3 nauczycieli w zakresie koordynacji
i realizacji programów przeciwdziałania narkomanii.
Ważną rolę w procesie przeciwdziałania uzależnieniom na terenie gminy pełnią
uchwalane corocznie przez Radę Miejską programy profilaktyki i rozwiązywania
problemów alkoholowych. W programie na 2007 r. w zakresie dostępności pomocy
terapeutycznej i rehabilitacji osób uzależnionych od alkoholu postanowiono m.in.
kontynuować działalność świetlic środowiskowych w Kobylinie, Smolicach, Kuklinowie,
48
Zalesiu Małym i Łagiewnikach, z których w omawianym roku systematycznie korzystało
95 dzieci, a także uruchomić świetlicę dla młodzieży z Gimnazjum w Kobylinie.
Jednocześnie prowadzono działalność Punktu Konsultacyjno-Terapeutycznego dla
osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków. Wspomniany Punkt czynny był 2 razy
w tygodniu i w jego ramach udzielono porad i pomocy 56 osobom z problemem
alkoholowym, 410 dorosłym członkom rodzin, 180 dzieciom z rodzin z problemem
alkoholowym, 91 ofiarom przemocy w rodzinie, 11 sprawcom przemocy w rodzinie.
W ramach programu postanowiono również przeszkolić osoby pomagające
w rehabilitacji uzależnionych, prowadzić wywiady środowiskowe dotyczące osób
nadużywających alkoholu i narkotyków, zapewnić bezpłatne konsultacje medyczne
w zakresie
diagnozy
i
terapii
uzależnienia
i
współuzależnienia,
informować
zainteresowanych o ruchach samopomocowych i możliwościach pomocy socjalnej,
prawnej, psychologicznej i pedagogicznej.
Poniższy wykres przedstawia wielkość środków przeznaczonych na profilaktykę
i rozwiązywanie problemów uzależnień w gminie Kobylin w latach 2005-2007.
Wykres 18. Środki finansowe służące rozwiązywaniu problemów uzależnień na terenie
gminy w latach 2005-2007
109 351 zł
120000
94 600 zł
94 600 zł
90000
60000
30000
0
2005
2006
2007
wysokość środków finansowych
Dane Miejsko-Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Kobylinie.
49
Wielkość środków przeznaczonych na profilaktykę i rozwiązywanie problemów
uzależnień w gminie Kobylin była najwyższa w 2006 r. i wyniosła 109.351 zł, a w roku
2005 i 2007 przeznaczano na ten cel po 94.600 zł.
2.7. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
W rozumieniu ustawy o pomocy społecznej niepełnosprawność oznacza stan
fizyczny, psychiczny lub umysłowy, powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie,
ograniczenie bądź uniemożliwienie samodzielnej egzystencji. Tymczasem obecnie
niepełnosprawność
jest
również
rozumiana
jako
wynik
barier
społecznych,
ekonomicznych oraz fizycznych, jakie jednostka napotyka w środowisku zamieszkania.
W związku z tym polityka społeczna powinna promować aktywne działania na
wszystkich szczeblach życia społecznego oraz aktywnie wspierać wszelkie działania na
rzecz równouprawnienia osób niepełnosprawnych, a także przeciwdziałać ich
dyskryminacji i tworzyć mechanizmy wyrównujące szanse życiowe oraz warunki do
korzystania z przysługujących im praw.
Poniższy wykres prezentuje udział osób niepełnosprawnych z terenu gminy
Kobylin w ogólnej liczbie mieszkańców w 2002 roku.
Wykres 19. Osoby niepełnosprawne a ludność gminy w 2002 roku
1204; 15,0%
134; 1,7%
6699; 83,4%
osoby niepełnosprawne prawnie
osoby niepełnosprawne biologicznie
pozostali mieszkańcy gminy
50
W roku 2002 w gminie Kobylin zamieszkiwało 1.338 osób niepełnosprawnych
(w tym 659 mężczyzn i 679 kobiet), co stanowiło 16,7% ogółu mieszkańców gminy.
Niepełnosprawni są silnie zróżnicowaną grupą, nie tylko pod względem stopnia
niepełnosprawności, ale także wieku, wykształcenia i źródła utrzymania. W skali całego
kraju zdecydowana większość osób niepełnosprawnych – 84% – utrzymuje się głównie
ze świadczeń społecznych: rent, emerytur i zasiłków (w 2007 roku z powodu
niepełnosprawności z pomocy społecznej w gminie Kobylin skorzystało 60 rodzin
liczących 161 osób i była to czwarta, pod względem liczby beneficjentów, przyczyna
udzielania wsparcia). Jedynie dla 8% tej populacji główne źródło utrzymania stanowi
praca, zaś kolejne 8% pozostaje na utrzymaniu innych osób, nie posiadając własnych
środków na przeżycie. Prawie połowa osób niepełnosprawnych legitymuje się, co
najwyżej, wykształceniem podstawowym, a to znacznie utrudnia wejście na rynek pracy
i
utrzymanie
zatrudnienia.
Poniższe
wykresy
przedstawiają
podział
osób
niepełnosprawnych z terenu gminy Kobylin według ekonomicznych grup wieku oraz
strukturę ich wykształcenia w 2002 roku.
Wykres 20. Osoby niepełnosprawne w gminie według ekonomicznych grup wieku
w 2002 roku
58; 4,3%
444; 33,2%
836; 62,5%
osoby niepełnosprawne w wieku przedprodukcyjnym
osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym
osoby niepełnosprawne w wieku poprodukcyjnym
51
W 2002 roku 62,5% niepełnosprawnych w gminie było w wieku produkcyjnym,
co było zjawiskiem niepokojącym. Liczną grupę reprezentowały osoby w wieku
poprodukcyjnym – 33,2%. Najmniejszą liczebnie grupę stanowiły dzieci i młodzież
– 4,3%.
Wykres 21. Osoby niepełnosprawne w gminie w wieku 13 lat i więcej według poziomu
wykształcenia w 2002 roku
16
wyższe
10
policealne
134
średnie
445
zasadnicze zawodowe
653
podstawowe ukończone
41
podstawowe nieukończone
0
100
200
300
400
500
600
700
liczba osób
W 2002 roku najliczniejszą grupę niepełnosprawnych w gminie stanowiły osoby
z wykształceniem podstawowym ukończonym – 653 osoby.
Osoby niepełnosprawne są bardzo zróżnicowaną grupą ludzi, w związku z tym
konieczna jest polityka, która będzie respektować tę różnorodność. Szczególnej uwagi
wymagają osoby o złożonych, wielorakich potrzebach uzależniających je od pomocy
innych oraz ich rodziny. Niepełnosprawni – co pokazuje powyższy wykres – są często
gorzej wykształceni, co zdecydowanie utrudnia ich funkcjonowanie na rynku pracy.
Rodziny posiadające niepełnosprawne dzieci wymagają szczególnej uwagi, jeżeli chodzi
o ich edukację i społeczne włączanie oraz możliwości rehabilitacyjne.
Poniższy wykres przedstawia podział osób niepełnosprawnych z terenu gminy
Kobylin według aktywności ekonomicznej w 2002 roku.
52
Wykres 22. Osoby niepełnosprawne w gminie według aktywności ekonomicznej
w 2002 roku
1; 0,1%
199; 14,9%
25; 1,9%
1113; 83,2%
aktywni zawodowo pracujący
aktywni zawodowo bezrobotni
bierni zawodowo (łącznie z osobami w wieku poniżej 15 lat)
nieustalony status na rynku pracy
W 2002 roku zdecydowana większość osób niepełnosprawnych w gminie była
bierna zawodowo – 1.113 osób. Wśród aktywnych zawodowo zarejestrowano 199 osób
pracujących i 25 osób pozostających bez pracy. Nieustalony status na rynku pracy
posiadała 1 osoba.
W przypadku osób niepełnosprawnych szczególnych wysiłków wymaga ich
rehabilitacja społeczna i zawodowa, tj. m.in.: promocja dostępu osób niepełnosprawnych
do zatrudnienia oraz budowa systemu wsparcia dla osób chorych psychicznie, których
systematycznie przybywa. Wspomniane działania stwarzają możliwość integracji tej
grupy osób z pozostałą częścią społeczeństwa. Jednocześnie nadal powinny być
konsekwentnie likwidowane bariery architektoniczne, komunikacyjne oraz transportowe,
utrudniające osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie.
Integracja społeczna osób niepełnosprawnych przez pracę stanowi w Polsce
bardzo wymagające i trudne do realizacji zadanie. Istnieje wiele czynników
wpływających niekorzystnie na zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Po stronie
podażowej są to (poza relatywnie niskimi kwalifikacjami osób niepełnosprawnych): słabe
motywacje i liczne bariery instytucjonalno-infrastrukturalne, a po stronie popytu na
53
pracę: niechęć pracodawców i w konsekwencji znaczny koszt ich motywowania oraz
ogólnie trudny rynek pracy, charakteryzujący się słabą dynamiką tworzenia miejsc pracy.
Do instytucji świadczących pomoc niepełnosprawnym mieszkańcom gminy
Kobylin należą: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kobylinie i Warsztaty
Terapii Zajęciowej w Łagiewnikach.
2.8. KWESTIA PRZESTĘPCZOŚCI
Przestępczość jest jednym z tych zjawisk społecznych, które odciskają dotkliwe
piętno na funkcjonowaniu lokalnej społeczności. Jest to margines życia społecznego, ale
intensywność zdarzeń oraz częstotliwość, z jaką występują, mogą mieć wpływ na
formowanie się postaw i zachowań ludzi tworzących społeczność gminy Kobylin.
Z analizy stanu zagrożenia przestępczością za okres 12 miesięcy 2007 roku
wynika, iż na terenie gminy Kobylin odnotowano 56 zdarzeń o charakterze przestępczym.
Najwięcej przestępstw miało miejsce w Kobylinie (28). Nie zostali ustaleni sprawcy 10
przestępstw. Dane dotyczące wybranych kategorii przestępstw popełnionych na terenie
gminy przedstawia poniższy wykres.
Wykres 23. Najczęściej popełniane przestępstwa na terenie gminy w 2007 roku
19
20
15
12
10
5
5
4
4
5
0
kradzież mienia
prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości
oszustwo
znęcanie się nad rodziną
spowodowanie wypadku
kradzież z włamaniem
Dane Komendy Powiatowej Policji w Krotoszynie.
54
Analizując powyższe zestawienie, należy stwierdzić, iż najczęściej popełnianymi
przestępstwami na terenie gminy Kobylin w roku 2007 były kradzieże mienia (19
przestępstw) oraz przestępstwa drogowe polegające na prowadzeniu pojazdu w stanie
nietrzeźwości – łącznie 12 czynów. Kolejne kategorie przestępstw stanowiły oszustwa
i znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad rodziną (po 5 zdarzeń). Zanotowano również
wypadki drogowe i kradzieże z włamaniem (po 4 zdarzenia) oraz pojedyncze
przestępstwa; wśród nich: spowodowanie zagrożenia zdrowia, życia lub mienia,
naruszenie praw pracowniczych, groźbę karalną, uchylanie się od płacenia alimentów,
bójkę i pobicie, przestępstwo z ustawy o ochronie zwierząt. Wśród sprawców nie
odnotowano osoby nieletniej.
2.9. PROBLEMY SPOŁECZNE W OCENIE ŚRODOWISKA
LOKALNEGO
Identyfikacja problemów społecznych jest jednym z najważniejszych elementów
każdego postępowania diagnostycznego, mającego określić zasadnicze problemy
i ewentualne kierunki ich rozwiązywania. Podstawowym narzędziem badawczym, za
pomocą którego identyfikowano problemy społeczne gminy, była ankieta rozesłana do
osób mających wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej, między innymi do osób
reprezentujących wybrane instytucje lokalne, takie jak: ośrodek zdrowia, kościół, szkoła,
organizacje pozarządowe, a także do lokalnych przedsiębiorców, pracowników
socjalnych MGOPS, radnych, mieszkańców gminy.
W pierwszych pytaniach poproszono respondentów o wskazanie środowisk
zagrożonych ubóstwem oraz określenie przyczyn tego zjawiska. Uzyskane odpowiedzi
prezentują poniższe wykresy.
55
Wykres 24. Środowiska zagrożone
ubóstwem
6% 3%
15%
Wykres 25. Przyczyny popadania
w ubóstwo
29%
16%
24%
16%
18%
22%
22%
29%
osoby dotknięte problemem uzależnień
osoby bezrobotne
osoby starsze i samotne
rodziny wielodzie tne
osoby nie pe łnosprawne
osoby chore
uzależnienia
dzie dziczenie ubóstwa
choroby
nie dostosowanie społeczne
bezrobocie
Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.
Według badanych, problem ubóstwa dotyczy najbardziej osób dotkniętych
problemem uzależnień oraz bezrobotnych (po 29%), a także osób starszych i samotnych
(18%). Jako najczęstsze przyczyny popadania w stan ubóstwa respondenci podawali
uzależnienia (24%), dziedziczenie ubóstwa i choroby (po 22%).
Odpowiadając na kolejne pytania respondenci identyfikowali środowiska
zagrożone uzależnieniami, określali skalę tego zjawiska oraz oceniali ofertę pomocy
osobom uzależnionym.
Wykres 26. Środowiska zagrożone
uzależnieniami
5%
5%
Wykres 27. Skala problemu uzależnień
8%
42%
11%
50%
13%
16%
24%
rodziny dysfunkcyjne
osoby bezrobotne
osoby uzyskujące niskie dochody
rodziny wielodzie tne
osoby bezdomne
inne
26%
śre dnia
trudno powiedzie ć
niska
wysoka
56
Wśród środowisk zagrożonych zjawiskiem uzależnień najczęściej wymienianymi
grupami były rodziny dysfunkcyjne (42%), osoby bezrobotne (24%) oraz osoby
uzyskujące niskie dochody (16%). Określając skalę występowania tego problemu,
połowa badanych oceniła ją jako średnią, 13% jako niską, 11% jako wysoką, a 26%
respondentów nie miało zdania.
Wykres 28. Czy oferta pomocy osobom uzależnionym jest wystarczająca?
13%
42%
21%
24%
racze j tak
racze j nie
trudno powiedzie ć
nie
Jeśli chodzi o ocenę oferty pomocy dla osób uzależnionych, 42% ankietowanych
stwierdziło, że jest ona raczej wystarczająca, natomiast łącznie 37% badanych uznało ją
za raczej niewystarczająca lub niewystarczającą. Jednocześnie 21% respondentów nie
wyraziło opinii na ten temat.
W ankiecie znalazły się również pytania dotyczące sytuacji osób starszych
w środowisku lokalnym. Pozwoliły one na identyfikację najważniejszych problemów
dotykających tę grupę osób oraz ocenę pomocy świadczonej osobom w wieku
poprodukcyjnym. Uzyskane odpowiedzi prezentują poniższe wykresy.
57
Wykres 29. Problemy społeczne
dotykające osoby starsze
Wykres 30. Czy oferta pomocy osobom
starszym jest wystarczająca?
8%
28%
15%
23%
26%
ubóstwo i bie da
choroby
samotność
brak opieki ze strony rodziny
niepełnosprawność
5%
23%
44%
28%
racze j tak
trudno powie dzieć
racze j nie
tak
W kwestii osób starszych badani za najczęstsze problemy dotykające tę grupę
osób podawali ubóstwo i biedę (28%), choroby (26%) oraz samotność (23%). Co do
oceny oferty pomocy osobom starszym, blisko połowa ankietowanych (łącznie 49%)
stwierdziła, iż jest ona raczej wystarczająca lub wystarczająca. Odmiennego zdania było
23% badanych, a kolejne 28% nie zajęło stanowiska w tej sprawie.
W ankiecie pytano także o stosunek do osób niepełnosprawnych oraz próbowano
wysondować, jak postrzegana jest w społeczności lokalnej oferta pomocy dla tej grupy
osób. Odpowiedzi na te pytania prezentują poniższe wykresy.
58
Wykres 31. Czy osoby niepełnosprawne
są akceptowane w środowisku lokalnym?
Wykres 32. Czy oferta pomocy osobom
niepełnosprawnym jest wystarczająca?
5% 3%
13%
48%
21%
31%
13%
15%
28%
23%
raczej tak
tak
trudno powie dzieć
raczej nie
nie
racze j tak
nie
trudno powie dzie ć
raczej nie
tak
Co do akceptacji osób niepełnosprawnych, zdecydowana większość badanych
(łącznie 69%) wypowiedziała się pozytywnie. Jeśli natomiast chodzi o ofertę pomocy
osobom niepełnosprawnym, zdania były podzielone. W sumie 44% respondentów
stwierdziło, iż jest ona raczej wystarczająca lub wystarczająca, a łącznie 43% było
odmiennego zdania. Jednocześnie 13% badanych nie potrafiło jasno sprecyzować
swojego stanowiska.
Wnikając w kwestię niepełnosprawności, poproszono ankietowanych o wskazanie
problemów dotykających osoby niepełnosprawne. Uzyskane odpowiedzi przedstawiono
na poniższym wykresie.
Wykres 33. Problemy społeczne dotykające osoby niepełnosprawne
11%
11%
46%
32%
bariery architektoniczne
utrudniony dostęp do placówek rehabilitacyjnych
ubóstwo
brak akceptacji w środowisku lokalnym
59
Za problemy najbardziej nękające osoby niepełnosprawne badani uznali bariery
architektoniczne (46%) oraz utrudniony dostęp do placówek rehabilitacyjnych (32%).
W ankiecie znalazło się również pytanie odnoszące się do osób chorych
psychicznie zamieszkujących na terenie gminy.
Wykres 34. Czy na terenie gminy zamieszkują osoby chore psychicznie?
10%
3%
18%
69%
tak, znam takie osoby
słyszałem o takich osobach
nie znam takich osób
nie słyszałe m o takich osobach
Zagadnienie osób chorych psychicznie zamieszkujących w gminie nie jest obce
zdecydowanej większości jej mieszkańców – łącznie 87% ankietowanych przyznało, iż
zna takie osoby bądź o nich słyszało. Jednocześnie 10% respondentów stwierdziło, że nie
zna osób chorych psychicznie, a 3% że o nich nie słyszało.
Osobne zagadnienie w ankiecie stanowiła przemoc w rodzinie. Ankietowani
wypowiadali się na temat znajomości rodzin dotkniętych tym zjawiskiem. Uzyskane
odpowiedzi prezentuje poniższy wykres.
60
Wykres 35. Czy w rodzinach istnieje zjawisko przemocy domowej?
13%
36%
18%
33%
znam takie przypadki
słyszałe m o takich przypadkach
nie znam takich przypadków
nie słyszałem o takich przypadkach
Podejmując problem przemocy domowej, zdecydowana większość badanych
(łącznie 69%) stwierdziła, iż zna przypadki występowania tej patologii w gminie bądź
o nich słyszała, co należy uznać za zjawisko niezwykle niepokojące. Odmiennego zdania
było 31% respondentów.
W ankiecie znalazły się również pytania dotyczące stanu bezpieczeństwa
w środowisku zamieszkania. Respondenci dzieląc się swoimi odczuciami w tym zakresie,
wskazywali jednocześnie źródła swojej wiedzy na temat stanu bezpieczeństwa w gminie
Uzyskane odpowiedzi prezentują poniższe wykresy.
Wykres 37. Źródło wiedzy na temat stanu
bezpieczeństwa w gminie
Wykres 36. Czy czuje się Pani/Pan
bezpiecznie w miejscu zamieszkania?
19%
33%
67%
racze j tak
tak
81%
doświadczenia własne
doświadczenia innych osób
61
Jeśli chodzi o poczucie bezpieczeństwa w gminie, to wszyscy ankietowani
stwierdzili, że czują się raczej bezpiecznie bądź bezpiecznie w miejscu zamieszkania.
Źródłem wiedzy respondentów na temat stanu bezpieczeństwa w środowisku lokalnym
były w głównej mierze doświadczenia własne (81%).
Dla porównania należy dodać, iż według badań TNS OBOP z 2006 roku 70%
mieszkańców Polski czuło się bezpiecznie w miejscu zamieszkania, a 28% wyraziło
odmienny pogląd (badania przeprowadzono na zlecenie policji wśród osób powyżej 15.
roku życia).
Kolejne pytania w ankiecie odnosiły się do działalności miejscowego ośrodka
pomocy społecznej. Respondenci oceniali ofertę udzielanej pomocy, wskazywali formy
wsparcia, jakie powinien świadczyć MGOPS, oraz wypowiadali się na temat pracy
pracowników socjalnych. Uzyskane odpowiedzi prezentują poniższe wykresy.
Wykres 38. Czy pomoc MGOPS-u
jest wystarczająca?
18%
Wykres 39. Jaką formę wsparcia powinien
oferować MGOPS?
11%
3%
8%
29%
35%
13%
13%
26%
21%
23%
raczej tak
trudno powie dzieć
nie
raczej nie
tak
wsparcie rzeczowe
doradztwo
aktywizacja bezrobotnych
pomoc finansowa
praca socjalna
usługi opie kuńcze
62
Wykres 40. Ocena pracy pracowników socjalnych
10%
3%
45%
21%
21%
dobrze
nie mam zdania
źle
przecię tnie
bardzo dobrze
W kwestii oceny pomocy udzielanej przez MGOPS, ponad połowa ankietowanych
(łącznie 53%) stwierdziła, iż jest ona raczej wystarczająca lub wystarczająca, a w sumie
26% badanych było odmiennego zdania. W sprawie form wsparcia, jakie powinien
oferować MGOPS, ankietowani najczęściej wskazywali na wsparcie rzeczowe (29%),
doradztwo (26%) oraz aktywizację bezrobotnych i pomoc finansową (po 13%). Jeśli
natomiast chodzi o ocenę pracy pracowników socjalnych, większość badanych (łącznie
55%) oceniła ją bardzo dobrze lub dobrze. Krytycznych ocen było 3%.
Uzupełnieniem poprzednio omawianych zagadnień było pytanie o stopień
zaspokajania potrzeb środowiska lokalnego przez działające na terenie gminy organizacje
pozarządowe.
63
Wykres 41. Czy oferta pomocy świadczonej przez organizacje pozarządowe
zaspokaja potrzeby środowiska lokalnego?
11%
5%
34%
21%
29%
racze j nie
racze j tak
tak
trudno powie dzieć
nie
Oceniając adekwatność pomocy świadczonej przez organizacje pozarządowe
w stosunku do potrzeb ludności gminy, łącznie 45% badanych wyraziło krytyczne opinie.
Przeciwnego zdania było w sumie 26% respondentów, a 29% nie sprecyzowało
stanowiska.
2.10. ANALIZA SWOT
Bardzo użyteczną metodą przy określaniu priorytetów rozwojowych jest coraz
powszechniej stosowana w pracach nad strategią analiza SWOT. Nazwa SWOT jest
akronimem angielskich słów: Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony),
Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagrożenia w otoczeniu). Analiza SWOT
jest efektywną metodą identyfikacji słabych i silnych stron organizacji oraz badania szans
i zagrożeń, jakie stoją przed organizacją. Analizę tę można z powodzeniem zastosować
do dowolnego przedsięwzięcia, włącznie z programowaniem strategicznym.
Wnikliwe opracowanie SWOT jest istotnym etapem procesu planowania
strategicznego. Przy właściwym opracowaniu stanowi punkt wyjściowy dla określania
celów strategicznych oraz projektów socjalnych.
Analiza SWOT została przygotowana w miejscowym Ośrodku Pomocy
Społecznej. Przedstawione poniżej czynniki obejmują:
64
• siły – wewnętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na sytuację
społeczną,
• słabości – wewnętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na sytuację
społeczną,
• szanse – zewnętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na realizację
celów,
• zagrożenia – zewnętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na
realizację celów.
Wynik prac obrazują prezentowane poniżej zestawienia. Dodać należy, że
w analizie SWOT odniesiono się wyłącznie do kwestii społecznych.
Kwestia osób bezrobotnych
Mocne strony
• niska skala bezrobocia na terenie gminy,
• wzrost znaczenia wykształcenia jako wartości,
• dobre przygotowanie pracowników pomocy społecznej do pracy z osobami
bezrobotnymi.
Słabe strony
• występowanie bezrobocia długotrwałego, zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn,
• zjawisko dziedziczenia bezrobocia,
• niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych długotrwale,
• bierność osób bezrobotnych długotrwale w podnoszeniu kwalifikacji,
• brak organizacji pozarządowych pomagających osobom bezrobotnym.
Szanse
• zahamowanie wzrostu bezrobocia długotrwałego, zjawiska dziedziczenia bezrobocia
oraz zjawiska wykluczenia społecznego w niektórych grupach społecznych,
• powiązanie programów dla bezrobotnych długotrwale z programami rozwoju
zasobów ludzkich, przekwalifikowań i reorganizacji,
• wzrost mobilności zawodowej i geograficznej.
65
Zagrożenia
• ograniczony zakres współpracy władz lokalnych i regionalnych z partnerami
społecznymi w ramach rozwiązywania problemów osób bezrobotnych i długotrwale
bezrobotnych,
• utrudniony dostęp do kształcenia ustawicznego na obszarach wiejskich,
• występowanie
zjawiska
osłabienia
instytucji
rodzinnych
w
zbiorowościach
dotkniętych długotrwałym bezrobociem,
• istnienie zjawiska nielegalnego zatrudnienia.
Kwestie dzieci, młodzieży i rodziny
Mocne strony
• współpraca pomiędzy instytucjami zajmującymi się problematyką dzieci i młodzieży,
• dobra komunikacja pomiędzy samorządem gminy a sektorem pozarządowym,
• aktywna działalność pracowników służb społecznych na rzecz pomocy dzieciom
i młodzieży,
• zabezpieczanie dzieciom i młodzieży dostępu do różnorodnych form spędzania czasu
wolnego.
Słabe strony
• niedostateczna ilość środków finansowych na pomoc i wsparcie dziecka i rodziny,
• zbyt mała kadra merytoryczna zatrudniona w systemie pomocy społecznej,
• ograniczona działalność ze strony samorządu gminnego w zakresie zapobiegania
dysfunkcjom rodziny,
• brak analiz potrzeb dzieci i młodzieży,
• niski poziom aktywności ze strony pracowników służb społecznych w zakresie
poszukiwania środków pozabudżetowych,
• warunki niesprzyjające prowadzeniu skutecznej pracy socjalnej,
• niedostateczna liczba ośrodków wsparcia dla rodzin w kryzysie,
• ograniczona działalność w zakresie upowszechniania idei wolontariatu wśród dzieci
i młodzieży.
66
Szanse
• szansa na poprawę polityki społecznej wobec dzieci, młodzieży i rodziny dzięki
członkostwu Polski w Unii Europejskiej,
• wzrost znaczenia organizacji pozarządowych w pracy na rzecz pomocy dzieciom
i młodzieży,
• sprzyjające udzielaniu pomocy społecznej dzieciom i młodzieży przeniesienie części
uprawnień organów centralnych na organy samorządowe,
• zadawalający poziom współpracy pomiędzy szkołą a rodziną,
• prowadzenie przez szkoły programów profilaktycznych.
Zagrożenia
• rozpad więzi społecznych i zanik kontroli społecznej,
• występowanie zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania rodziny: uzależnień,
rozpadu więzi rodzinnych, bezrobocia, przemocy w rodzinie i ubóstwa,
• niewystarczająca opieka medyczna w szkołach,
• brak stabilności prawnej w dziedzinie pomocy społecznej dziecku i rodzinie.
Kwestia osób uzależnionych
Mocne strony
• dysponowanie stałymi środkami finansowymi na profilaktykę i rozwiązywanie
problemów alkoholowych,
• prawidłowe wykorzystywanie środków pochodzących z zezwoleń na sprzedaż
alkoholu.
Słabe strony
• deficyt dobrze przygotowanej kadry do pracy z osobami uzależnionymi,
• brak bazy lokalowej oraz bazy lecznictwa odwykowego,
• deficyt miejsc pobytu dla ofiar przemocy,
• niewielki udział społeczności lokalnej w działaniach pomocowych,
• brak organizacji pozarządowych zajmujących się osobami uzależnionymi,
• ograniczona współpraca z Kościołem na polu niesienia pomocy osobom uzależnionym.
Szanse
• traktowanie uzależnień jako problemu społecznego,
67
• współpraca pomiędzy fachowcami różnych dziedzin na rzecz przeciwdziałania
uzależnieniom,
• dostęp osób uzależnionych do informacji o możliwych formach pomocy.
Zagrożenia
• niewystarczające możliwości sprostania potrzebom osób uzależnionych,
• niska skuteczność i efektywność działań
podejmowanych na rzecz osób
uzależnionych,
• oznaki zmęczenia, bezsilności i bezradności w społeczeństwie.
Kwestia osób bezdomnych
Mocne strony
• możliwość określenia liczby bezdomnych,
• dostrzeganie
różnorodności
problemu
bezdomności
i
stosowanie
działań
zapobiegawczych,
• zaangażowanie służb społecznych w działania na rzecz osób bezdomnych,
• umiejętne komunikowanie się z mediami w sprawach bezdomnych,
• niestosowanie podziału na bezdomnych swoich i obcych,
• informowanie bezdomnych o ich prawach i możliwościach uzyskania pomocy.
Słabe strony
• niemożność wskazania miejsc grupowania się bezdomnych,
• brak indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności,
• istnienie problemu minimalizowania zjawiska bezdomności w małych społecznościach
lokalnych,
• brak standaryzowanych usług i struktury stacjonarnej dla osób bezdomnych,
• brak infrastruktury na poziomie lokalnym dla osób wychodzących z bezdomności,
• brak organizacji pozarządowych działających na rzecz osób bezdomnych.
Szanse
• dostęp do programów rządowych przeciwdziałających bezdomności,
• obiektywne przedstawianie w mediach zjawiska bezdomności,
• nieograniczanie praw obywatelskich osobom bezdomnym.
68
Zagrożenia
• brak programów w zakresie budownictwa socjalnego,
• brak społecznej akceptacji osób bezdomnych,
• występowanie długotrwałego bezrobocia wśród osób bezdomnych.
Kwestia ludzi starszych
Mocne strony
• istnienie określonego standardu usług dla osób starszych,
• dostateczny dostęp osób starszych do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,
• prawidłowy obieg informacji o dostępnych formach pomocy społecznej,
• stabilna liczba świadczeniobiorców pomocy społecznej,
• dobra dostępność domów pomocy społecznej.
Słabe strony
• deficyt profesjonalnie przygotowanej kadry w świadczeniu pomocy osobom starszym,
• niewystarczająca ilość kadry zajmującej się problematyką osób starszych,
• niski poziom życia osób starszych,
• brak w gminie małych form pomocy społecznej dla osób starszych,
• wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym na terenie gminy,
• ograniczone możliwości kontynuowania przez osoby starsze aktywności zawodowej
i realizowania się w organizacjach samopomocowych,
• brak działań mających na celu poprawę sfery technicznej ułatwiającej codzienne życie
osobom starszym,
• brak wolontariuszy mogących świadczyć pomoc osobom starszym.
Szanse
• uwrażliwianie systemu oświaty na problem osób starszych,
• podmiotowe traktowanie osób starszych,
• wpływ postępu w medycynie na poprawę sytuacji zdrowotnej osób starszych.
Zagrożenia
• ograniczony dostęp do szkoleń dla kadry realizującej pomoc osobom starszym,
69
• ograniczona działalność mająca na celu dostosowanie standardów usług do wymogów
Unii Europejskiej,
• wzrost liczby osób samotnych,
• niedostosowana do osób starszych infrastruktura,
• niski poziom koordynacji działań podmiotów funkcjonujących na rzecz osób
starszych,
• niedokładne rozpoznanie potrzeb osób starszych,
• migracja ludzi młodych na inne tereny,
• niekorzystne zjawiska demograficzne,
• niesprzyjająca pomocy osobom w III wieku ogólna sytuacja społeczna i finansowa
kraju.
Kwestia osób niepełnosprawnych
Mocne strony
• aktywne funkcjonowanie organizacji pozarządowych w sferze niepełnosprawności,
• współpraca instytucji samorządowych i pozarządowych,
• dobry przepływ informacji pomiędzy podmiotami pomocowymi,
• zaangażowanie środowiska osób niepełnosprawnych w działalność samopomocy,
Słabe strony
• ograniczony zakres upowszechniania w środowisku lokalnym pozytywnych wzorców
postaw filantropijnych i charytatywnych,
• istnienie barier utrudniających pełen udział osób niepełnosprawnych w życiu
społecznym,
• nierównomierna i niewystarczająca oferta pomocy osobom niepełnosprawnym,
• niedostateczna oferta opieki nad osobami niepełnosprawnymi,
• niedostateczna baza rehabilitacyjna dla osób niepełnosprawnych,
• niepełne rozpoznanie liczby osób niepełnosprawnych.
Szanse
• wzrost społecznej akceptacji osób niepełnosprawnych,
• prowadzenie edukacji o rozumieniu potrzeb osób niepełnosprawnych,
70
• upowszechnianie w mediach problematyki niepełnosprawności w celu kształtowania
pozytywnych postaw,
• stabilna liczba miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych.
Zagrożenia
• nierównomierne korzystanie ze środków pozabudżetowych i pomocowych,
• niesprzyjająca
pomocy
osobom
niepełnosprawnym
sytuacja
ekonomiczno-
gospodarcza kraju,
• ograniczona działalność w zakresie likwidacji barier architektonicznych,
• wzrost zapotrzebowania na placówki opieki stacjonarnej, usługi opiekuńcze
i stacjonarne.
Rozwój kadr i służb pomocowych
Mocne strony
• posiadanie wyspecjalizowanej kadry pracowników pomocy społecznej,
• prowadzenie działań socjalnych z rodziną,
• pomoc Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w rozwiązywaniu lokalnych
problemów społecznych,
• dostęp do placówek oświatowych zajmujących się kształceniem w zakresie usług
opiekuńczych.
Słabe strony
• deficyt pracowników kompleksowo zajmujących się rodzinami z różnymi
problemami,
• przeciążenie pracowników socjalnych liczbą zadań.
Szanse
• odpowiednie do potrzeb rynku przygotowanie zawodowe absolwentów szkolnictwa
w zakresie służb pomocy społecznej,
• stałe doskonalenie zawodowe pracowników pomocy społecznej,
• współpraca z jednostkami pomocy społecznej prowadzonymi przez inne podmioty.
Zagrożenia
• niewystarczająca w stosunku do potrzeb ilość wykwalifikowanej kadry.
71
2.11. ZASOBY UMOŻLIWIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE
PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH
Zasobami umożliwiającymi rozwiązywanie problemów społecznych określamy
instytucje znajdujące się na terenie gminy lub obejmujące swym zasięgiem działania jej
mieszkańców, które funkcjonują w obszarze polityki społecznej i rozwiązują dane
problemy. Są to zarówno jednostki samorządowe, jak i niepubliczne, na przykład
organizacje pozarządowe.
2.11.1. INSTYTUCJE OFERUJĄCE POMOC I WSPARCIE
Instytucje
oferujące
pomoc
i
wsparcie
prezentujemy
w
formie
kart
informacyjnych, które najtrafniej oddają możliwości udzielania wsparcia i pomocy
mieszkańcom gminy. Karty zasobów zostały opracowane w ramach prac nad strategią
i wskazują także pojawiające się w jednostkach potrzeby i możliwości rozwoju.
Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kobylinie
Al. Powstańców Wielkopolskich 47, 63-740 Kobylin.
1. PODMIOT PROWADZĄCY:
Gmina Kobylin.
2. CO OFERUJE (ZAKRES USŁUG):
Ośrodek, realizując zadania wynikające m.in. z ustawy o pomocy społecznej, koordynuje
rozwiązywanie problemów społecznych w gminie.
3. DO KOGO SKIEROWANA JEST OFERTA JEDNOSTKI (KATEGORIE I LICZBA KLIENTÓW):
Oferta jednostki skierowana jest do mieszkańców gminy, którzy znajdują się w trudnej
sytuacji materialno-bytowej i zdrowotnej.
4. KADRA JEDNOSKI:
Kadrę jednostki stanowią: kierownik, dwóch pracowników socjalnych oraz dwóch
pozostałych pracowników.
72
5. UDZIAŁ W SZKOLENIACH KADRY ZATRUDNIONEJ W MGOPS-ie:
Kadra zatrudniona w MGOPS uczestniczy w licznych formach dokształcania
i podnoszenia swoich kwalifikacji, wśród których należy wymienić następujące szkolenia
i konferencje: „Sprawiedliwość dla dzieci bez przyszłości”, „Pomoc społeczna po
zmianach przepisów”, „Funkcjonowanie OPS w świetle kontroli RIO”, „Współpraca
PCPR, OIK, OPS w rozwiązywaniu problemów osób i rodzin”, „Zmiany ustawy
o świadczeniach
rodzinnych
w
kontekście
koordynacji
systemu
zabezpieczenia
społecznego”, „Świadczenia rodzinne, zaliczka alimentacyjna oraz postępowanie wobec
dłużników alimentacyjnych”, „Przygotowanie projektów współfinansowanych z EFS
i wykorzystywanie instrumentów aktywnej integracji”, „Bądźmy razem – lokalny system
przeciwdziałania przemocy”.
Miejsko-Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Kobylinie
Ul. Rynek 1, 63-740 Kobylin.
Gmina Kobylin.
Jednostka realizuje Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych, prowadzi działalność edukacyjno-profilaktyczną, podejmuje działania
prewencyjne.
Oferta skierowana jest do mieszkańców gminy Kobylin.
4. PROPOZYCJE W ZAKRESIE ROZWOJU PLACÓWKI (POTRZEBY):
• szkolenia specjalistyczne.
• utworzenie świetlicy socjoterapeutycznej dla młodzieży powyżej 13 lat.
73
Punkt Konsultacyjno-Terapeutyczny dla osób z problemem alkoholowym
i ich rodzin w Kobylinie
Al. Powstańców Wielkopolskich 47, 63-740 Kobylin.
Gmina Kobylin.
Jednostka świadczy usługi w zakresie poradnictwa psychologicznego.
Oferta jednostki skierowana jest do mieszkańców gminy Kobylin, dotkniętych
problemem alkoholowym.
Zwiększenie dostępności pomocy psychologicznej poprzez zwiększenie liczby godzin
przyjęć.
Świetlice środowiskowe w Kuklinowie, Kobylinie, Smolicach, Zalesiu Małym,
Łagiewnikach
Kuklinów, Kobylin, Smolice, Zalesie Małe, Łagiewniki
Gmina Kobylin.
Jednostki realizują program opiekuńczo-wychowawczy, oferują pomoc w nauce,
prowadzą pogadanki tematyczne, zajęcia wychowawczo-rekreacyjne, zabawy i gry
zespołowe, spotkania okolicznościowe, organizują wycieczki, wypoczynek letni, pomoc
w dożywianiu.
Oferta skierowana jest do dzieci z rodzin wielodzietnych, dysfunkcyjnych. Świetlice
obejmują działaniem ok. 120 dzieci z gminy Kobylin.
Zwiększenie dostępności świetlic poprzez zwiększenie liczby godzin pracy, wydzielenie
pomieszczeń do zajęć terapeutycznych, szkolenia specjalistyczne kadry.
74
Warsztaty Terapii Zajęciowej w Łagiewnikach
Łagiewniki, 63-740 Kobylin.
Miasto i Gmina Krotoszyn.
Jednostka oferuje usługi w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej osób
niepełnosprawnych.
Oferta jednostki skierowana jest do osób z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym
stopniem niepełnosprawności i wskazaniem do terapii zajęciowej.
• edukacja rodziców/opiekunów na temat możliwości i celowości podjęcia zatrudnienia
przez ich podopiecznych,
• kompleksowa informacja dla pracodawców o możliwościach zatrudnienia osób
uczestniczących w terapii prowadzonej przez WTZ.
2.11.2. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
Każda społeczność, w której istnieją silne więzi społeczne, winna organizować
współpracę między samorządem a organizacjami pozarządowymi, aby współdziałać
w kierunku uzupełnienia i usprawnienia instytucjonalnego form pomocy.
Na terenie gminy Kobylin funkcjonuje 6 stowarzyszeń wpisanych do Krajowego
Rejestru Sądowego, a także organizacje pozarządowe o innym charakterze prawnym. Jest
również
5
parafii
kościoła
rzymskokatolickiego.
Samorząd
gminy dysponuje
uregulowaniami określonymi przez odpowiedni akt prawa miejscowego, dotyczącymi
współpracy z organizacjami należącymi do sektora pozarządowego i współpracuje z nimi
w zakresie zlecania realizacji zadań własnych, wsparcia rzeczowego i lokalowego oraz
doradztwa i konsultacji.
Poniższa
tabela
zawiera
szczegółowe
informacje
na
temat
organizacji
pozarządowych funkcjonujących na terenie gminy Kobylin.
75
Tabela 6. Organizacje pozarządowe funkcjonujące na terenie gminy
Lp.
Nazwa i adres
Charakterystyka działalności
1.
Orkiestra Dęta przy
Ochotniczej Straży
Pożarnej w Kobylinie,
ul. Grunwaldzka 1,
63-740 Kobylin.
Klub Seniora „Złoty
Wiek”, ul. Rynek
im. Marszałka
J. Piłsudskiego 16,
63-740 Kobylin.
Organizuje cotygodniowe spotkania mające na celu naukę gry
na instrumentach. Uczestniczy w imprezach środowiskowych, w
przeglądach i konkursach regionalnych. Oferta skierowana jest
do mieszkańców gminy i obejmuje działaniem 60 osób.
2.
3.
4.
5.
Koło Śpiewacze „Cecylia”,
ul. Grunwaldzka 5,
63-740 Kobylin.
„Łagiewniczanki” Zespół
Śpiewaczy przy KGW,
Łagiewniki 42,
63-740 Kobylin.
Kobylińskie Towarzystwo
Kulturalne,
ul. Kolejowa 19,
63-740 Kobylin.
6.
Towarzystwo PolskoHolenderskie KobylinNiestelrode,
ul. Dąbrowskiej 3,
63-740 Kobylin.
7.
Stowarzyszenie
na rzecz Rozwoju Dzieci
i Młodzieży „Juwenis”,
ul. Strzelecka 19,
63-740 Kobylin.
Stowarzyszenie
„Kuklinów”, Kuklinów 40,
63-740 Kobylin.
LKS „Spółdzielca”,
ul. Rynek im. Marszałka
J. Piłsudskiego 1,
63-740 Kobylin.
KS „Piast”,
ul. Strzelecka 10,
63-740 Kobylin.
UKS „Samson”,
ul. Krotoszyńska 6,
63-740 Kobylin.
Liga Obrony Kraju,
ul. Strzelecka 10,
63-740 Kobylin.
8.
9.
10.
11.
12.
Klub organizuje cotygodniowe spotkania towarzyskie, imprezy
okolicznościowe, przegląd dorobku artystycznego klubów
seniora, spotkanie wigilijne, wieczór kolędowy, wyjazdy
do teatru, operetki, wycieczki tematyczne. Jego oferta
skierowana jest do osób w wieku średnim. Klub obejmuje
swoim działaniem ok.80 osób. Przy Klubie działa 25 osobowy
Chór „Harfa”.
Koło skupia 35 członków i zajmuje się propagowaniem kultury
muzycznej, bierze udział w uroczystościach gminnych,
regionalnych – świeckich i kościelnych.
Zespół liczy 18 członków i propaguje muzykę ludową, biesiadną
z regionu Wielkopolski, uczestniczy w imprezach plenerowych,
przeglądach twórczości ludowej.
Towarzystwo zrzesza 38 członków i zajmuje się
propagowaniem wiedzy o historii, kulturze regionu, kreowaniem
postaw patriotycznych. Ponadto wydaje Zeszyty Historyczne,
organizuje konkury o tematyce historycznej i uroczystości
patriotyczne.
Towarzystwo zrzesza 25 członków i ma na celu rozwój
kontaktów między Polakami i Holendrami, wymianę
doświadczeń społeczno-gospodarczych, w szczególności
w zakresie edukacji, kultury, sportu, itp. Ponadto świadczy
pomoc finansową na rzecz gminy (partycypacja w kosztach
niektórych inwestycji) i rzeczową rodzinom w trudnej sytuacji
ekonomicznej.
Stowarzyszenie aktywizuje środowisko młodych ludzi poprzez
propagowanie różnorodnych form spędzania czasu wolnego
(sekcje tematyczne).
Celem Stowarzyszenia jest wspieranie działalności artystycznokulturalnej, odkrywanie nowych talentów i rozwój
zainteresowań.
LKS zrzesza 47 członków i zajmuje się krzewieniem kultury
fizycznej w dyscyplinie tenis stołowy.
Klub zrzesza 150 członków i zajmuje się krzewieniem kultury
fizycznej w dyscyplinie piłka nożna. Seniorzy prowadzą
rozgrywki w IV lidze, funkcjonują 3 zespoły młodzieżowe.
Klub zrzesza 36 członków i zajmuje się krzewieniem kultury
fizycznej w dyscyplinie zapasy i sumo.
Skupia 30 członków, organizuje okolicznościowe zawody
strzeleckie.
76
13.
Ochotnicza Straż Pożarna
w Długołęce, Kobylinie,
Kuklinowie, Łagiewnikach,
Rzemiechowie, Smolicach,
Starymgrodzie,
Wyganowie, Zalesiu
Małym i Zalesiu Wielkim.
Związek Kombatantów RP
i Byłych Więźniów
Politycznych w Kobylinie,
Al. Powst.Wlkp.47,
63-740 Kobylin.
Stowarzyszenie Polaków
Poszkodowanych przez
III Rzeszę, Rejon Kobylin,
Al. Powst.Wlkp.47,
63-740 Kobylin.
14.
15.
Realizuje zadania statutowe. Prowadzi też działalność
w zakresie profilaktyki przeciwpożarowej, m.in. w ramach
młodzieżowych drużyn pożarniczych. Organizuje coroczne
zawody gminnych drużyn pożarniczych.
Skupia 25 członków zwyczajnych. Zajmuje się utrzymywaniem
kontaktów z podopiecznymi, udzielaniem pomocy
w zabezpieczaniu bieżących potrzeb. Obejmuje wsparciem
58 osób.
Udzielanie pomocy finansowej osobom poszkodowanym
przez III Rzeszę. Obecnie obejmuje wsparciem 45 osób.
2.12. PODSUMOWANIE CZĘŚCI DIAGNOSTYCZNEJ
Zespół dokonujący diagnozy problemów społecznych na terenie gminy Kobylin
korzystał z szeregu możliwości pozyskania informacji od jednostek organizacyjnych
samorządu terytorialnego, jednostek pozarządowych oraz instytucji współdziałających w
szeroko rozumianym obszarze polityki społecznej. Nie poprzestając na analizie źródeł
zastanych, korzystano ze źródeł wywołanych, tj. badań ankietowych i analizy SWOT.
Sumując uzyskane informacje i nakładając wyniki diagnozy na zakres możliwości
kompetencyjnych samorządu, możemy wskazać najważniejsze obszary problemowe,
których rozwiązanie powinno stać się przedmiotem troski samorządu lokalnego, a są one
treścią części programowej niniejszego dokumentu.
Zespół przygotowujący dokument uznał, iż w pierwszej kolejności należy
zaprogramować działania służące wzmocnieniu mieszkańców gminy w samodzielnym
rozwiązywaniu własnych problemów poprzez rozwój kapitału społecznego i ludzkiego
w środowisku lokalnym.
Równie istotne jest podejmowanie działań mających na celu poprawę sytuacji
rodziny.
W
tym
zakresie
należy
przeciwdziałać
dysfunkcjom
opiekuńczo-
wychowawczym, które osłabiają rodziny, a tym samym nie pozwalają w pełni zaspokoić
potrzeb rozwojowych dziecka oraz wzmacniać rodzinę, aby w skuteczniejszy sposób
77
mogła opierać się kryzysom powodowanym zarówno przez czynniki zewnętrzne (np.
ubóstwo), jak i wewnętrzne powodujące rozpad pożycia (np. problem alkoholowy).
Odpowiedniego
wsparcia
należy
także
udzielić
osobom
starszym
i niepełnosprawnym – grupom szczególnie podatnym na marginalizację i wykluczenie
społeczne. Wraz z wiekiem nasilają się bowiem problemy zdrowotne i zwiększa się
liczba osób dotkniętych niepełnosprawnością.
Tworząc politykę społeczną na poziomie lokalnym, zgodnie z zasadami
pomocniczości i partycypacji społecznej, nie sposób nie dostrzec w dokumencie
programowym powyższych kwestii i wskazać dla nich właściwych możliwości rozwoju.
78
Poniższy diagram przedstawia związek zidentyfikowanych w procesie badawczym
problemów społecznych z czynnikami, które należy brać pod uwagę w programowaniu
działań służących rozwiązywaniu problemów społecznych środowiska lokalnego.
Oczywiście wpływ poszczególnych czynników jest złożony i niejednorodny. Największe
znaczenie przy projektowaniu działań mają możliwości kompetencyjne samorządu
lokalnego oraz warunki finansowe, nieco mniejsze, choć także istotne, inne dokumenty
strategiczne omówione w części wstępnej.
Diagram 2. Związek zidentyfikowanych problemów społecznych z programowaniem
działań
ZIDENTYFIKOWANE
PROBLEMY
SPOŁECZNE
PROGRAMOWANIE
INNE DOKUMENTY
ROZWIĄZYWANIA
STRATEGICZNE
PROBLEMÓW
SPOŁECZNYCH
MOŻLIWOŚCI
FINANSOWE
I ORGANIZACYJNE
ZADANIA
SAMORZĄDU
GMINNEGO
79
3. CZĘŚĆ PROGRAMOWA
W tej części dokumentu przedstawiono najistotniejsze założenia polityki społecznej
gminy na najbliższe lata. Zostały one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów
operacyjnych i kierunków działań.
80
3.1. MISJA
POPRZEZ POMOCNICZOŚĆ
I SOLIDARYZM SPOŁECZNY
DO DOBROSTANU I ROZWOJU
SPOŁECZNOŚCI GMINY KOBYLIN
81
Diagram 3. Związek misji z celami strategicznymi
POPRZEZ POMOCNICZOŚĆ I SOLIDARYZM SPOŁECZNY
DO DOBROSTANU I ROZWOJU SPOŁECZNOŚCI GMINY KOBYLIN
Poprawa jakości
życia osób starszych
i niepełnosprawnych
Wspieranie rodzin dotkniętych
problemami bezradności opiekuńczowychowawczej, ubóstwa bezrobocia,
bezdomności i uzależnień,
ze szczególnym uwzględnieniem
zaspakajania potrzeb dzieci i młodzieży
Wzmacnianie lokalnej społeczności
w samodzielnym rozwiązywaniu własnych
problemów
Związek misji z celami strategicznymi przedstawiono w formie diagramu
ostrosłupowego, uzależniając położenie poszczególnych celów strategicznych od liczby
mieszkańców gminy, w stosunku do których adresowane będą cele operacyjne i kierunki
82
działań zawarte w części programowej strategii. Cel strategiczny nr 1 dotyczący
wzmacniania lokalnej społeczności w
samodzielnym
rozwiązywaniu
własnych
problemów obejmuje zdecydowaną większość mieszkańców, dlatego stanowi podstawę
ostrosłupa, kolejne cele, oczywiście są nie mniej ważne, ale za każdym razem obejmują
one wybrane – nieco mniejsze – grupy społeczne. Należy przyjąć, że zestawienie ma
charakter wyłącznie poglądowy. W praktyce wybrane rodziny i mieszkańcy będą mogli
być obejmowani realizacją programów i projektów z dwóch, a nawet trzech celów
strategicznych w zależności od pojawiających się problemów społecznych.
83
3.2. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I KIERUNKI DZIAŁAŃ
Cel strategiczny 1.:
Wzmacnianie lokalnej społeczności
w samodzielnym rozwiązywaniu własnych problemów
Cele operacyjne:
1. Profesjonalizacja pomocy społecznej.
2. Rozszerzanie współpracy pomiędzy grupami społecznymi i organizacjami
pozarządowymi a instytucjami rządowymi i samorządowymi.
Kierunki działań do celu operacyjnego 1.:
1. Systematyczna diagnoza i monitoring istniejących problemów społecznych.
2. Systematyczne
wzmacnianie
kadr
Miejsko-Gminnego
Ośrodka
Pomocy
Społecznej poprzez dokształcanie i zwiększenie liczby pracowników socjalnych
do poziomu zgodnego z zapisami ustawy o pomocy społecznej.
3. Doskonalenie systemu informacyjnego o możliwościach udzielania pomocy
społecznej i wsparcia mieszkańcom gminy, m.in. poprzez Internet.
1. Wspomaganie inicjatyw społecznych i inspirowanie rozwoju idei samopomocy.
2. Realizacja zadań dotyczących rozwiązywania problemów społecznych w gminie
w jak najszerszym zakresie przez organizacje społeczne, Kościół Katolicki, inne
Kościoły i związki wyznaniowe, fundacje, stowarzyszenia, pracodawców, osoby
fizyczne i prywatne.
3. Wspieranie organizacyjne i lokalowe powstających i istniejących organizacji
pozarządowych oraz świadczenie poradnictwa dla organizacji pozarządowych
w zakresie pozyskiwania grantów i dotacji, środków finansowych z innych źródeł
niż samorządowe.
4. Zwiększenie koordynacji działań organizacji pozarządowych już działających na
terenie gminy poprzez: systematyczny przepływ informacji o podejmowanych
inicjatywach, regularne spotkania, wymianę doświadczeń.
84
5. Promowanie idei wolontariatu i pozyskiwania wolontariuszy do współpracy
w realizowaniu zadań dotyczących rozwiązywania problemów społecznych.
Odpowiedzialni za realizację kierunków działań:
Rada Miejska i Urząd Miejski, jednostki organizacyjne samorządu gminnego, w tym
jednostki organizacyjne pomocy społecznej.
Środki finansowe:
Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych,
pozarządowych, unijnych, programów celowych.
Partnerzy:
Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne, ze szczególnym
uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego.
85
Cel strategiczny 2.
Wspieranie rodzin dotkniętych problemami bezradności opiekuńczowychowawczej, ubóstwa, bezrobocia, bezdomności i uzależnień,
ze szczególnym uwzględnieniem zaspakajania potrzeb dzieci i młodzieży
Cele operacyjne:
1. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji oraz wspieranie i usprawnianie systemu
wsparcia rodziny, dzieci i młodzieży.
2. Pomoc rodzinom i osobom dotkniętym i zagrożonym problemami ubóstwa,
bezrobocia i bezdomności.
3. Rozwijanie systemu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień.
1. Systematyczna
praca
socjalna
z
rodzinami
z
problemem
opiekuńczo-
wychowawczym polegająca na:
• diagnozie deficytów w zakresie pełnienia ról rodzicielskich, wydolności
opiekuńczo-wychowawczej, zaniedbań względem dzieci,
• diagnozie – ocenie sytuacji dziecka w rodzinie, środowisku szkolnym,
rówieśniczym.
2. Pomoc materialna dla osób samotnie wychowujących
dzieci i rodzin
pozostających w trudnej sytuacji ekonomicznej realizowana przez MiejskoGminny Ośrodek Pomocy Społecznej z systemu pomocy społecznej i świadczeń
rodzinnych.
3. Zapewnienie rodzinom, dzieciom i osobom samotnie wychowującym dzieci
szerszego dostępu do poradnictwa specjalistycznego (pedagog, psycholog,
prawnik), w tym rodzinnego dla rodzin naturalnych, zastępczych, a także terapii
rodzinnej.
4. Zwiększenie dostępności świetlic działających na terenie gminy, oferujących
pomoc dzieciom z rodzin z trudnościami opiekuńczo-wychowawczymi poprzez:
dożywianie, właściwą opiekę pedagogiczną, pomoc w rozwiązywaniu trudności
szkolnych, możliwość konstruktywnego spędzania czasu wolnego, nabywanie
86
przez dzieci różnych umiejętności społecznych koniecznych do samodzielnego
funkcjonowania w dorosłym życiu.
5. Kontynuowanie dożywiania dzieci i młodzieży z rodzin zagrożonych ubóstwem,
wykluczeniem społecznym i marginalizacją.
6. Wspieranie działań mających na celu utworzenie na terenie gminy mieszkań
socjalnych przeznaczonych w szczególności dla rodzin w kryzysie, samotnych
matek i osób pozbawionych dachu nad głową.
7. Systematyczna
współpraca
z
istniejącymi
w
powiecie
jednostkami
zapewniającymi dzieciom opiekę i wsparcie.
8. Systematyczna współpraca z wymiarem sprawiedliwości właściwym ze względu
na położenie gminy, w szczególności sądem rodzinnym oraz kuratorami
sądowymi dla dzieci i młodzieży.
9. Współuczestnictwo w kampaniach medialnych i informacyjnych organizowanych
przez inne podmioty pomocy społecznej (PCPR, ROPS, inne).
10. Systematyczne współdziałanie Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej
z placówkami oświatowymi w celu bieżącej analizy sytuacji dzieci i młodzieży
uczęszczającej do szkół, a w szczególności przeciwdziałanie pojawiającym się
patologiom.
11. Zwiększenie dostępności alternatywnych form spędzania czasu wolnego dla dzieci
i młodzieży przy wykorzystaniu będącej w posiadaniu gminy bazy oświatowej,
kulturalnej, sportowo-rekreacyjnej.
1. Zmniejszanie skutków ubóstwa poprzez systematyczną pomoc finansową
i rzeczową realizowaną przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.
2. Współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie monitorowania zjawiska
bezrobocia na terenie gminy.
3. Objęcie pracą socjalną osób marginalizowanych, w tym
bezrobotnych
(ze szczególnym uwzględnieniem osób po 45 roku życia), aby zachęcać je do
systematycznego poszukiwania zatrudnienia, wzięcia udziału w kursach
i szkoleniach umożliwiających zmianę lub podniesienie kwalifikacji zawodowych.
87
4. Systematyczne dokształcanie pracowników socjalnych w zakresie wdrażania
nowych instrumentów w pracy socjalnej – kontraktu socjalnego.
5. Zapewnienie najuboższej grupie mieszkańców gminy przynajmniej jednego
gorącego posiłku dziennie – podjęcie działań w kierunku wykorzystania istniejącej
bazy gastronomicznej dla potrzeb osób korzystających z bezpłatnych posiłków
w gminie.
6. Wspieranie programów
propagujących
i
promujących
wśród
środowisk
zagrożonych utratą bezpieczeństwa socjalnego postawy aktywne, pomoc
sąsiedzką, inicjowanie powstania grup samopomocy.
7. Prowadzenie akcji charytatywnych w środowisku lokalnym na rzecz osób i rodzin
dotkniętych i zagrożonych problemem ubóstwa.
8. Współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi w obszarze i na rzecz
przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.
9. Tworzenie sprzyjającego klimatu dla potencjalnych inwestorów tworzących nowe
miejsca pracy, m.in. poprzez promocję gminy.
10. Współudział
w
programach
realizowanych
z
Europejskiego
Funduszu
Społecznego przez instytucje integracji i pomocy społecznej oraz rynku pracy.
11. Wsparcie osób zagrożonych bezdomnością i bezdomnych poprzez: pracę socjalną,
polegającą m.in. na poradnictwie, informowaniu o ich prawach i dostępnych
formach pomocy.
12. Zapewnienie schronienia dla osób pozbawionych mieszkania.
13. Prowadzenie działań osłonowych na rzecz osób bezdomnych, m.in. pomoc
materialna, rzeczowa (w tym w formie dożywiania), medyczna, poradnictwo
specjalistyczne, opracowywanie i realizowanie indywidualnych programów
wychodzenia z bezdomności.
1. Monitorowanie problemu uzależnień na terenie gminy.
2. Ograniczanie i zmiana struktury spożycia napojów alkoholowych.
3. Zmiana zachowań i postaw mieszkańców w sytuacjach związanych z alkoholem
i narkotykami.
88
4. Zintensyfikowanie stosownych form profilaktyki alkoholowej i narkotykowej
kierowanej w szczególności do dzieci i młodzieży.
5. Budowanie skutecznych form kontroli prawnej i społecznej nad szkodliwymi
formami postępowania osób nadużywających alkoholu.
6. Zwiększanie świadomości społeczności lokalnej odnośnie zagrożeń wynikających
ze stosowania używek – organizowanie spotkań i pogadanek z udziałem
przedstawicieli służby zdrowia, policji.
7. Prowadzenie wśród dzieci i młodzieży edukacji eliminującej czynniki zagrażające
prawidłowemu funkcjonowaniu społecznemu i psychologicznemu – promowanie
zdrowego stylu życia.
8. Zwiększenie skuteczności i dostępności leczenia i terapii osobom uzależnionym
i współuzależnionym w zakresie nowoczesnych strategii i metod rozwiązywania
problemów uzależnień oraz wzmacnianie efektów leczenia – rozszerzenie oferty
działającego na terenie gminy Punktu Konsultacyjno-Terapeutycznego.
9. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie – opracowanie i realizacja gminnego
programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
jednostki organizacyjne pomocy społecznej i placówki oświatowe, Miejsko-Gminna
Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Środki finansowe:
Partnerzy:
89
Cel strategiczny 3.:
Poprawa jakości życia osób starszych i niepełnosprawnych
Cele operacyjne:
1. Wsparcie seniorów.
2. Usprawnianie osób niepełnosprawnych oraz upośledzonych psychicznie.
Kierunki działań do celów operacyjnych 1-2.:
1. Systematyczny monitoring i analiza potrzeb mieszkańców będących w wieku
poprodukcyjnym oraz niepełnosprawnych.
2. Utrzymanie osób starszych i niepełnosprawnych w miejscu ich zamieszkania,
w szczególności poprzez: propagowanie aktywnego i zdrowego stylu życia,
ułatwienie
kontaktu
z
placówkami
służby
zdrowia
i
placówkami
rehabilitacyjnymi, wspieranie rodziny w opiece nad chorym w domu,
uwrażliwienie
społeczności
lokalnej
na
potrzeby
osób
starszych
i niepełnosprawnych (rozwój wolontariatu na rzecz usług sąsiedzkich) oraz
rozwijanie usług opiekuńczych, w szczególności poprzez podnoszenie kwalifikacji
kadry oraz zwiększenie liczby opiekunek, co ma bezpośredni wpływ na jakość
świadczonych usług.
3. Rozwijanie aktywnych form spędzania czasu wolnego przez osoby starsze
i niepełnosprawne, w tym organizowanie cyklicznych spotkań integracyjnych,
zaspokajanie potrzeb kulturalno-społecznych i rekreacyjnych.
4. Podejmowanie współpracy z instytucjami, sektorem pozarządowym, Kościołem
Katolickim, innymi Kościołami i związkami wyznaniowymi, prowadzącymi akcje
na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych.
5. Współpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Państwowym Funduszem
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie:
• likwidacji barier architektonicznych, w szczególności w obiektach użyteczności
publicznej,
• aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych.
90
6. Inicjowanie
wolontariatu
wśród
społeczności
lokalnej
(ze
szczególnym
uwzględnieniem dzieci i młodzieży) na rzecz opieki nad osobami starszymi
i niepełnosprawnymi.
7. Wsparcie
osób
zaburzonych
i
chorych
psychicznie
w
samodzielnym
funkcjonowaniu na terenie gminy, w szczególności poprzez opiekę medyczną,
poradnictwo socjalne i pomoc materialną.
8. W
przypadku
wyczerpania
wszystkich
możliwości
zapewnienia
opieki
w środowisku, umieszczenie osób wymagających całodobowej opieki w zakładach
opiekuńczo-leczniczych lub w domach pomocy społecznej.
jednostki organizacyjne pomocy społecznej.
Środki finansowe:
Partnerzy:
91
3.3. MONITORING I WDRAŻANIE STRATEGII
3.3.1. MONITORING I EWALUACJA
Monitoring i ewaluacja zapisów strategicznych polegają na systematycznej ocenie
realizowanych działań oraz modyfikacji kierunków działania w przypadku istotnych
zmian społecznych, które mogą pojawić się poprzez zmianę regulacji prawnych czy też
narastanie poszczególnych dolegliwości społecznych. Całościowa ocena wymaga
odpowiedzi na pytania o zgodność ocenianej polityki z przyjętymi wartościami
i zasadami. Ewaluacja jest działalnością z natury normatywną, gdyż z jednej strony
wykorzystuje się w niej istniejące normy, z drugiej zaś w jej wyniku mogą pojawić się
propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest także działalnością
instrumentalną, ponieważ jej podstawowym celem jest dostarczenie podmiotom polityki
społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji.
Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji będą przede wszystkim:
• Zespół wdrażający strategię.
Zespół powinien zostać powołany przez wójta odrębnym zarządzeniem,
a w jego skład mogą wejść m.in.: zastępca wójta, kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka
Pomocy Społecznej oraz inne osoby wskazane przez wójta.
• Roczna ocena wdrażania strategii.
Zespół wdrażający strategię winien się zbierać przynajmniej raz w roku i ocenić
poziom wdrażania poszczególnych celów i kierunków działań. Zespół swoją ocenę
powinien przekazać wójtowi i radzie, sugerując przyjęcie proponowanych rozwiązań,
np. programów celowych.
3.3.2. WSKAŹNIKI STOPNIA EFEKTYWNOŚCI REALIZACJI
STRATEGII
W obszarze polityki społecznej dysponujemy stosunkowo szeroką gamą
wskaźników społecznych, za pomocą których możemy skutecznie oceniać poziom
wdrażanych w wybranym sektorze zmian. Zespół wdrażający strategię będzie mógł
92
korzystać z szerokiego wachlarza wskaźników odzwierciedlających ważne wartości
zakładane do osiągnięcia i ukierunkowujące proces rozwoju.
1. W obszarze dotyczącym ludności:
−
przyrost naturalny na 1.000 osób,
−
saldo migracji na 1.000 osób.
• W obszarze dotyczącym rynku pracy:
−
udział zarejestrowanych bezrobotnych w ogólnej liczbie czynnych zawodowo,
−
udział bezrobotnych do 30. roku życia w ogólnej liczbie bezrobotnych,
−
liczba poszukujących pracy na jedno wolne miejsce pracy.
• W obszarze dotyczącym dochodów i wydatków ludności:
−
dochody do dyspozycji gospodarstw domowych,
−
dochody na 1 osobę w podstawowych typach gospodarstw domowych,
−
odsetek osób żyjących w ubóstwie,
−
głębokość ubóstwa,
−
udział gospodarstw domowych oceniających swoją sytuację jako złą lub
bardzo złą.
• W obszarze dotyczącym oświaty i wykształcenia:
−
liczba ludności z wykształceniem wyższym na 1.000 osób w wieku 25 lat
i więcej,
−
liczba ludności z wykształceniem co najmniej średnim na 1.000 osób w wieku
20 lat i więcej.
Dodajmy, że istnieją również wskaźniki – instrumenty polityki społecznej, za
pomocą których cele mogą być osiągnięte lub które mogą wspomagać procesy osiągania
celów. Są to m.in. procentowe udziały:
• osób dotkniętych problemami alkoholowymi korzystających z pomocy w tym
zakresie w ogóle osób dotkniętych tymi problemami,
• osób dotkniętych problemami alkoholowymi należących do klubów AA itp.
w ogóle osób dotkniętych tymi problemami,
• młodzieży wyedukowanej w zakresie zagrożeń alkoholowych w ogóle młodzieży,
• młodzieży wyedukowanej w zakresie zagrożeń związanych z narkotykami
w ogóle młodzieży,
93
• osób dotkniętych problemami narkomanii korzystających z pomocy w tym
zakresie w ogóle osób dotkniętych tymi problemami,
• osób dotkniętych problemami ubóstwa korzystających z pomocy w tym zakresie
w ogóle osób dotkniętych tymi problemami,
• osób dotkniętych problemami dotyczącymi niepełnosprawności korzystających
z pomocy w tym zakresie w ogóle osób dotkniętych tymi problemami.
Powyższe wskaźniki są w większości dostępne w zbiorach statystyki publicznej
oraz w zasobach informacyjnych instytucji zajmujących się pomocą społeczną. Część
danych może być zbierana okresowo poprzez badania ankietowe wśród mieszkańców
gminy oraz w kluczowych dla rozwiązywania problemów społecznych instytucjach.
Ostateczny
kształt
systemu
monitoringu
powinien
zostać
skorelowany
z projektami, które będą realizowane w ramach strategii. Najpowszechniej wskaźniki
lokalnej efektywności osiąganych celów są pogrupowane wokół najważniejszych
obszarów realizacyjnych strategii i odnoszą się do poszczególnych zagadnień.
Podstawowymi wskaźnikami, jakie mogą być przyjęte dla pomiaru efektywności
wdrażania strategii, są wskaźniki ekonomiczne i społeczne.
•
Ekonomiczne: stopień poniesionych nakładów, koszty jednostkowe uzyskania
efektu, ilość środków finansowych przeznaczonych na realizację danego projektu.
•
Społeczne: liczba
programów
i
projektów
socjalnych
zrealizowanych
w odniesieniu do poszczególnych celów strategicznych, liczba uczestników
szkoleń i warsztatów, ocena wartości merytorycznej realizowanych projektów,
inicjatywy społeczne w obszarze aktywizacji i integracji społecznej, liczba osób
usamodzielnionych.
3.3.3. CECHY PROGRAMÓW I PROJEKTÓW
Strategia integracji i rozwiązywania problemów społecznych będzie skuteczna,
o ile przedstawiciele samorządu lokalnego znajdą zasoby umożliwiające budowę
i realizację programów celowych zgodnych z przyjętymi kierunkami działań. Programy
można realizować w okresach rocznych, dłuższych lub krótszych, w zależności od
charakteru danego projektu. Przy budowie projektów znaczenie będą miały środki, które
94
Rada Gminy rocznie będzie przeznaczała na ten cel. Projekty winny być realizowane
w ramach:
• własnych zasobów samorządu (np. projekty MGOPS-u),
• poprzez organizacje pozarządowe,
• poprzez inne instytucje zewnętrzne.
Projekty i programy mogą być przyjmowane przez Radę Gminy stosownymi
uchwałami, które winny przybierać formułę załączników do niniejszej strategii. Projekty
i programy realizowane w ramach strategii powinny być zgodne z przyjętymi kierunkami
działań. Ponadto powinny je cechować: efektywność, skuteczność i celowość.
• Efektywność – jest to jedna z najbardziej pożądanych cech polityki społecznej
i jednocześnie kryterium jej oceny. Stosowana jest w polityce społecznej
w znaczeniach nadawanych jej przez ekonomię, prakseologię i socjologię. Jest to
relacja między osiągniętymi bądź planowanymi celami (korzyściami) danego
działania a ponoszonymi lub planowanymi nakładami. Można tego dokonać
dwoma sposobami: osiągając maksymalny stopień realizacji celu przy danym
nakładzie zasobów (zwiększenie wydajności) lub używając minimalnego nakładu
środków, by w jak największym stopniu zbliżyć się do realizacji celu
(oszczędzanie zasobów). Efektywne programy, realizowane w ramach strategii,
rozwiązują jedną kwestię społeczną, nie przyczyniając się do powstania nowych.
Służą zachowaniu równowagi między interesami różnych grup społecznych oraz
podnoszą poziom zaspokajania potrzeb społeczeństwa, oszczędnie i wydajnie
dysponując posiadanymi środkami.
• Skuteczność – jest to zgodność między stanem rzeczy, określanym jako skutek
danego działania, a zakładanym celem. Skuteczność jest stopniowalna: za
skuteczne uznaje się nie tylko działania, których skutki są tożsame z celem, ale
i te, które zbliżają do jego osiągnięcia. Skuteczność jest oceną, dla której
punktem odniesienia jest wzorzec stanu docelowego. Ten stan docelowy
w polityce społecznej może być postrzegany bardziej konkretnie – jako pożądane
i zaplanowane zmiany w jakiejś dziedzinie życia społecznego (np. ograniczanie
obszarów biedy).
95
• Celowość – jest to cecha oznaczająca dotarcie z danym programem do
środowiska osób rzeczywiście go potrzebujących. Ocena celowości powinna się
opierać na rzetelnie przeprowadzonej diagnozie problemu.
96
4. UWAGI KOŃCOWE
Zapisy zawarte w strategii będą realizowane w ramach kierunków poszczególnych
działań, w zależności od posiadanych przez samorząd i pozyskanych z zewnątrz środków
finansowych.
Inne dokumenty programowe w zakresie lokalnej polityki społecznej powinny być
zgodne z wytyczonymi w niniejszym dokumencie celami strategicznymi i kierunkami
działań. Powinny je również rozwijać i uszczegóławiać. Odnosi się to zarówno do
programów przyjmowanych przez organy samorządu corocznie, jak i dokumentów
wieloletnich, m.in. do:
• Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
• Systemu Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną,
• Programu Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi,
• Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie,
• Programu Przeciwdziałania Narkomanii.
Autorzy niniejszego dokumentu pragną złożyć serdeczne podziękowania tym
wszystkim, którzy przyczynili się do identyfikacji najważniejszych problemów
społecznych środowiska lokalnego, oraz mają nadzieję na dalszą współpracę prowadzącą
do zmiany społecznej.
97
SPIS DIAGRAMÓW, TABEL I WYKRESÓW
Diagramy:
Diagram 1. Metodologia opracowania dokumentu strategii
Diagram 2. Związek zidentyfikowanych problemów społecznych z programowaniem
działań
Diagram 3. Związek misji z celami strategicznymi
Tabele:
Tabela 1. Najistotniejsze powody przyznawania pomocy społecznej przez MGOPS
w latach 2005-2007
Tabela 2. Zaliczki alimentacyjne przyznane przez MGOPS w latach 2005 -2007
Tabela 3. Dodatki mieszkaniowe wypłacone przez Urząd Miejski w latach 2005-2007
Tabela 4. Problemy występujące w domu rodzinnym uczniów z terenu gminy
Tabela 5. Populacje osób, u których występują różne kategorie problemów alkoholowych
Tabela 6. Organizacje pozarządowe funkcjonujące na terenie gminy
Wykresy:
Wykres 1. Ludność gminy w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia
w 2002 roku
Wykres 2. Ludność gminy według głównego źródła utrzymania w 2002 roku
Wykres 3. Ludność gminy według płci z końcem 2007 roku
Wykres 7. Wydatki MGOPS na pomoc społeczną w gminie w latach 2005-2007
Wykres 8. Osoby objęte pomocą społeczną w gminie w latach 2005-2007
Wykres 9. Liczba osób korzystających z systemu pomocy społecznej a ludność gminy
w 2007 roku
Wykres 10. Wydatki MGOPS na świadczenia rodzinne w latach 2005-2007
Wykres 11. Świadczenia rodzinne przyznane przez MGOPS w 2007 roku
98
Wykres 12. Stopa bezrobocia w powiecie krotoszyńskim, w województwie
wielkopolskim i w kraju w latach 2003-2007
Wykres 13. Bezrobotni i osoby aktywne zawodowo pracujące z terenu gminy z końcem
2007 roku
Wykres 14. Bezrobotni z terenu gminy według wieku z końcem 2007 roku
Wykres 15. Bezrobotni z terenu gminy według czasu pozostawania bez pracy z końcem
2007 roku
Wykres 16. Bezrobotni z terenu gminy według stażu pracy z końcem 2007 roku
Wykres 17. Bezrobotni z terenu gminy według wykształcenia z końcem 2007 roku
Wykres 18. Środki finansowe służące rozwiązywaniu problemów uzależnień na terenie
gminy w latach 2005-2007
Wykres 19. Osoby niepełnosprawne a ludność gminy w 2002 roku
Wykres 20. Osoby niepełnosprawne w gminie według ekonomicznych grup wieku
w 2002 roku
Wykres 21. Osoby niepełnosprawne w gminie w wieku 13 lat i więcej według poziomu
wykształcenia w 2002 roku
Wykres 22. Osoby niepełnosprawne w gminie według aktywności ekonomicznej w 2002
roku
Wykres 23. Najczęściej popełniane przestępstwa na terenie miasta i gminy w 2007 roku
Wykres 24. Środowiska zagrożone ubóstwem
Wykres 25. Przyczyny popadania w ubóstwo
Wykres 26. Środowiska zagrożone uzależnieniami
Wykres 27. Skala problemu uzależnień
Wykres 28. Czy oferta pomocy osobom uzależnionym jest wystarczająca?
Wykres 29. Problemy społeczne dotykające osoby starsze
Wykres 30. Czy oferta pomocy osobom starszym jest wystarczająca?
Wykres 31. Czy osoby niepełnosprawne są akceptowane w środowisku lokalnym?
Wykres 32. Czy oferta pomocy osobom niepełnosprawnym jest wystarczająca?
Wykres 33. Problemy społeczne dotykające osoby niepełnosprawne
Wykres 34. Czy na terenie gminy zamieszkują osoby chore psychicznie?
Wykres 35. Czy w rodzinach istnieje zjawisko przemocy domowej?
Wykres 36. Czy czuje się Pani/Pan bezpiecznie w miejscu zamieszkania?
99
Wykres 37. Źródło wiedzy na temat stanu bezpieczeństwa w gminie
Wykres 38. Czy pomoc MGOPS-u jest wystarczająca?
Wykres 39. Jaką formę wsparcia powinien oferować MGOPS?
Wykres 40. Ocena pracy pracowników socjalnych
Wykres 41. Czy oferta pomocy świadczonej przez organizacje pozarządowe zaspokaja
potrzeby środowiska lokalnego?
100

strategia integracji i rozwiązywania problemów

Transkrypt

Podobne dokumenty

Generuj PDF - KPP Wysokie Mazowieckie

Koncert - Kobylin

Dzień Dziecka w Łagiewnikach

Wszcz post cel publicz.Dlugoleka

II miejsce Klaudii Wachowiak w Wielkopolskim Turnieju Top 8

Mikołajkowe niespodzianki

Na żywo: Piast Kobylin - Pogoń

Rowerowe rodeo - Gmina Kobylin

Wycieczka do Zatorlandu