docSPRAWOZDAWCZOŚĆ I ANALIZA FINANSOWA W ZARZĄDZANIU
download 
Reklamacja Transkrypt
SPRAWOZDAWCZOŚĆ I ANALIZA FINANSOWA W ZARZĄDZANIU
Redakcja naukowa: MARIAN WALCZAK SPRAWOZDAWCZOŚĆ I ANALIZA FINANSOWA W ZARZĄDZANIU PRZEDSIĘBIORSTWEM Tom I Łódź − 2008 Autorzy rozdziałów Tom I: Janusz Gawryś – rozdz. I Róża Gromek – rozdz. II Mikołaj Turzyński – rozdz. III Andrzej Jackiewicz – rozdz. IV, VI Przemysław Kabalski, Andrzej Stolarski – rozdz. V Radosław Ignatowki – rozdz. VII, VIII Redakcja naukowa: Marian Walczak Recenzent: Wiktor Gabrusewicz Redakcja i korekta techniczna: Jadwiga Poczyczyńska Projekt okładki: Barbara Świętochowska Skład i łamanie tekstu: Barbara Lebioda © Copyright by: Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi ISBN: 978-83-60230-27-5 Druk i oprawa: Drukarnia „Green”, Plac Komuny Paryskiej 4, 90-007 Łódź, tel/fax. 042 632 2713, 0 604 507 082, e-mail: [email protected] SPIS TREŚCI Wstęp ............................................................................................................................................. Rozdział I (Janusz Gawryś) Struktura sprawozdania finansowego................................... Cele rozdziału .............................................................................................................................. 1.1. Istota sprawozdania finansowego i etapy jego sporządzania .................................... 1.2. Użytkownicy sprawozdań finansowych........................................................................ 1.3. Rodzaje sprawozdań finansowych ................................................................................. 1.4. Cele działalności przedsiębiorstwa według kryteriów oceny sprawozdania finansowego........................................................................................................................ 1.5. Cechy jakościowe sprawozdań finansowych wynikające z zasad prawa bilansowego ................................................................................................................................. 1.6. Majątek przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania................................................ 1.7. Bilans jako element sprawozdania finansowego ......................................................... 1.8. Relacje aktywów i pasywów podstawą analizy bilansu............................................. 1.9. Rachunek zysków i strat sprawozdaniem strumieniowym podmiotu gospodarczego............................................................................................................................... 1.10. Informacja dodatkowa źródłem danych uzupełniających sprawozdanie finansowe...................................................................................................................................... 1.11. Rachunek przepływów środków pieniężnych i metody jego sporządzania .............. 1.12. Zestawienie zmian w kapitale własnym........................................................................ 1.13. Sprawozdanie Zarządu Przedsiębiorstwa z działalności w roku obrotowym.................. Pytania i problemy ...................................................................................................................... Literatura....................................................................................................................................... Załączniki...................................................................................................................................... Rozdział II (Róża Gromek) Istota i znaczenie rachunku przepływów pieniężnych w przedsiębiorstwie............................................................................................... Cele rozdziału .............................................................................................................................. 2.1. Formy prezentacji rachunku przepływów finansowych i pieniężnych oraz ich cele ....................................................................................................................................... 2.1.1. Bilans różnic............................................................................................................ 2.1.2. Bilans ruchu............................................................................................................. 2.1.3. Rachunek przepływów finansowych .................................................................. 2.1.4. Rachunek przepływów pieniężnych ................................................................... 2.2. Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych ........................................ 2.3. Opracowywanie rachunku przepływów pieniężnych w przykładowej spółce akcyjnej................................................................................................................................ Zadania .......................................................................................................................................... Pytania i problemy ...................................................................................................................... Literatura....................................................................................................................................... 7 13 14 15 16 18 20 24 30 34 38 47 58 60 67 69 71 71 73 91 91 92 94 95 99 102 104 111 118 119 120 4 Rozdział III. (Mikołaj Turzyński) Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz informacja dodatkowa ..................................................................... Cele rozdziału .............................................................................................................................. 3.1. Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym ................................................... 3.1.1. Wymagania ustawy o rachunkowości ................................................................ 3.1.2. Wymagania MSR/MSSF....................................................................................... 3.2. Informacja dodatkowa ........................................................................................................ 3.2.1. Wymagania ustawy o rachunkowości ................................................................ 3.2.2. Wymagania MSR/MSSF....................................................................................... Pytania i problemy ...................................................................................................................... Literatura....................................................................................................................................... Rozdział IV. (Andrzej Jackiewicz) Wycena aktywów i pasywów w uregulowaniach bilansowych i podatkowych ............................................................................... Cele rozdziału .............................................................................................................................. 4.1. Czynniki determinujące obiektywność wyceny bilansowej aktywów i pasywów 4.1.1. Istota i zakres polityki rachunkowości ............................................................... 4.1.2. Istota i znaczenie inwentaryzacji......................................................................... 4.1.3. Zmiany zasad ustalania daty powstania przychodu z działalności gospodarczej, nowej definicji kosztów uzyskania przychodu oraz rozliczania kosztów podatkowych.......................................................................................... 4.2. Metody wyceny danych sprawozdawczych.................................................................. 4.2.1. Podstawowe pojęcia stosowane w wycenie bilansowej.................................. 4.2.2. Wycena składników aktywów trwałych............................................................. 4.2.3. Wycena składników aktywów obrotowych....................................................... 4.2.4. Wycena kapitału własnego, zobowiązań i rezerw na zobowiązania ............ 4.3. Wybrane przykłady wyceny i jej rejestracji oraz wpływu na dane sprawozdań finansowych........................................................................................................................ 4.3.1. Wpływ inwentaryzacji rzeczowych składników majątkowych..................... 4.3.2. Wpływ metod wyceny rzeczowych składników majątku obrotowego .............. 4.3.3. Wycena środków pieniężnych ............................................................................. 4.3.4. Wycena rozrachunków .......................................................................................... Zadania .......................................................................................................................................... Pytania i problemy ...................................................................................................................... Literatura....................................................................................................................................... Rozdział V. (Przemysław Kabalski, Andrzej Stolarski) Rachunek kosztów-istota, systemy i znaczenie w sprawozdawczości finansowej Cele rozdziału .............................................................................................................................. 5.1. Rachunek kosztów – wprowadzenie .............................................................................. 5.2. Systemy rachunku kosztów ............................................................................................. 5.3. Rachunek kosztów pełnych a rachunek kosztów zmiennych.................................... 5.4. Wieloblokowy i wielostopniowy rachunek kosztów i wyników.............................. 5.5. Ustalanie wyniku na sprzedaży i wycena zapasów zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr. 2 „Zapasy” ..................................................... 5.6. Rachunek kosztów działań............................................................................................... 5.7. Rachunek kosztów jakości............................................................................................... 5.8. Rachunek kosztów celu i rachunek redukcji kosztów ................................................ 121 122 122 122 125 127 127 132 143 144 145 146 146 147 149 150 151 152 156 167 174 179 179 181 182 183 183 184 185 187 188 189 191 193 199 201 207 212 216 5 5.9. Rachunek cyklu życia produktu...................................................................................... 5.10 Rachunek kosztów środowiskowych ............................................................................. Zadania .......................................................................................................................................... Pytania i problemy ...................................................................................................................... Literatura....................................................................................................................................... Rozdział VI (Andrzej Jackiewicz) Sprawozdawczość finansowa a rozliczenia podatkowe.............................................................................................................. Cele rozdziału .............................................................................................................................. 6.1. Podatki w działalności gospodarczej ............................................................................. 6.2. Należności i zobowiązania podatkowe i niepodatkowe w bilansie.......................... 6.3. Obowiązki podatników podatku dochodowego od osób prawnych wobec Urzędu Skarbowego .......................................................................................................... 6.4. Przychody podatkowe i koszty uzyskania przychodów po 1.01.2007 r. Zasady zaokrąglania podstawy opodatkowania i podatków. Sporządzanie CIT-8 i CIT-8/0......................................................................................... Pytania i problemy ...................................................................................................................... Literatura....................................................................................................................................... Rozdział VII (Radosław Ignatowski) Międzynarodowy kontekst regulacji rachunkowości i sprawozdawczości finansowej.......................................... Cele rozdziału .............................................................................................................................. 7.1. Wpływ globalizacji na harmonizację rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w świecie i w Polsce..................................................................................... 7.1.1. Wyzwania stawiane rachunkowości światowej przez globalizację .............. 7.1.2. Rola i znaczenie Rady Międzynarodowych Standardów Rachunkowości w procesie harmonizacji rachunkowości.......................................................... 7.1.3. Co należy rozumieć pod pojęciem Międzynarodowych Standardów Rachunkowości ? ...................................................................................................... 7.1.4. Rola i znaczenie Unii Europejskiej w harmonizacji rachunkowości............ 7.1.5. Rozporządzenie Unii Europejskiej w sprawie stosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości ............................................................... 7.1.6. Zakres podmiotowy i przedmiotowy stosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości w Polsce w kontekście wymogów prawa unijnego .................................................................................................................. 7.2. Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej IASC/IASB i ich implementacja w polskim prawie bilansowym................................................................. 7.2.1. Kontekst problemu i uwagi ogólne ..................................................................... 7.2.2. Odbiorcy sprawozdań finansowych ogólnego przeznaczenia ....................... 7.2.3. Założenia podstawowe sprawozdawczości finansowej................................... 7.2.4. Cechy jakościowe prezentowanych informacji w sprawozdaniach finansowych .................................................................................................................... 7.2.5. Ujmowanie składników w sprawozdaniu finansowym 7.2.6. Wycena składników sprawozdania finansowego ............................................. 7.2.7. Implementacja Założeń koncepcyjnych IASB w Ustawie o rachunkowości ... 7.3. Sprawozdanie finansowe i jego składniki według wymogów Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej ..................................................... 7.3.1. Kontekst problemu i uwagi ogólne ..................................................................... 218 220 223 224 225 227 228 228 230 232 234 238 238 239 240 241 242 243 249 253 256 262 269 269 274 276 277 279 280 282 283 283 6 7.3.2. Ogólne zasady prezentacji sprawozdań finansowych według wymogów MSR 1 ..................................................................................................................... 7.3.3. Części składowe sprawozdania finansowego według MSR 1 ....................... 7.3.4. Struktura i treść bilansu......................................................................................... 7.3.5. Struktura i treść rachunku zysków i strat........................................................... 7.3.6. Układ i treść zestawienia zmian w kapitale własnym ..................................... 7.3.7. Zasadnicza treść informacji dodatkowej według wymogów MSR 1................. 7.3.8. Zmiany w ogólnych zasadach prezentacji sprawozdań finansowych zawartych w MSR 1 z września 2007 r. .............................................................. 7.3.9. Śródroczna sprawozdawczość finansowa według wymogów MSR 34............. Pytania i problemy ...................................................................................................................... Literatura....................................................................................................................................... Rozdział VIII (Ignatowski Radosław) Ujęcie i prezentacja skutków finansowych działalności gospodarczej holdingów i grup kapitałowych w sprawozdaniach finansowych ........................................................................................... Cele rozdziału .............................................................................................................................. 8.1. Przesłanki i formy powiązań kapitałowych podmiotów gospodarczych tworzących struktury wielopodmiotowe ................................................................................... 8.2. Metody odwzorowania sytuacji finansowej, majątkowej i wyników struktur holdingowych w sprawozdaniach finansowych........................................................... 8.2.1. Teoretyczne koncepcje konsolidacji sprawozdań finansowych .................... 8.2.2. Rachunkowość udziałów kapitałowych – metoda kosztowa ......................... 8.2.3. Rachunkowość udziałów kapitałowych – metoda praw własności .............. 8.2.4. Odwzorowanie udziałów w jednostkach podporządkowanych w sprawozdaniu skonsolidowanym ................................................................................ 8.3. Zasady i zastosowanie metody konsolidacji pełnej..................................................... 8.3.1. Konsolidacja sprawozdań finansowych przy nabyciu 100% udziałów spółki zależnej......................................................................................................... 8.3.2. Konsolidacja sprawozdań finansowych przy nabyciu mniej niż 100% akcji podmiotu zależnego ..................................................................................... 8.4. Zasady i zastosowanie metody konsolidacji proporcjonalnej ................................... 8.5. Zastosowanie metody praw własności dla rozliczenia nabytych udziałów w podmiocie zależnym (lub inaczej podporządkowanym) ........................................... 8.6. Konsolidacja sprawozdań finansowych z ujemną wartością firmy ......................... 8.7. Sporządzanie skonsolidowanego sprawozdania finansowego w kolejnym roku obrotowym .......................................................................................................................... 8.7.1. Zachowanie ciągłości bilansowej sprawozdań skonsolidowanych............... 8.7.2. Przykład liczbowy sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego za kolejny rok obrotowy ........................................................................ 8.8. Wpływ metody konsolidacji na ocenę pozycji finansowej holdingu....................... Pytania i problemy ...................................................................................................................... Zadania .......................................................................................................................................... Literatura....................................................................................................................................... 285 290 291 292 293 294 296 311 321 322 325 326 327 333 336 344 347 351 352 359 363 375 377 382 384 385 389 404 408 409 412 WSTĘP Sprawozdawczość i analiza finansowa są integralnymi częściami składowymi (podsystemami) systemu informacyjnego rachunkowości i systemu zarządzania przedsiębiorstwem. Rachunkowość jest podstawowym narzędziem opracowywania informacji dotyczącej zjawisk i procesów gospodarczych dzięki wykorzystywaniu odpowiednich metod i urządzeń, pozwalających na poznanie istoty tych zjawisk i procesów, ich złożoności, przyczyn i wzajemnego uwarunkowania. W związku z tym umożliwia ona dokonywanie wyboru właściwych wariantów ekonomicznie uzasadnionego działania i warunkuje możliwość doskonalenia kontroli, planowania oraz innych instrumentów zarządzania, a tym samym możliwość zwiększania efektywności działalności gospodarczej przedsiębiorstw i poprawy ich sytuacji finansowej. Spełnia więc funkcję usługową w stosunku do zarządzania. Zakres i skuteczność rachunkowości w zarządzaniu przedsiębiorstwami zależy przede wszystkim od zadań, metod i urządzeń, którymi się w niej posługujemy. Przykładowo: rachunkowość rozpatrywana jako instrument zarządzania w aspekcie funkcji informacyjnej dostarcza różnym szczeblom zarządzania przedsiębiorstwem bieżących i okresowych informacji liczbowych, zarówno syntetycznych, jak i szczegółowych, dotyczących zasobów materialnych, kosztów, wyników, sytuacji finansowej, zużytkowanych do podejmowania świadomych decyzji. Stwarza też podstawy do wycinkowych, jak i całościowych obrazów gospodarki przedsiębiorstwa, informuje o najistotniejszych jego problemach i umożliwia podejmowanie określonych działań. Rachunkowość, realizując funkcję kontrolną, umożliwia finansowo-rachunkową kontrolę wewnętrzną i zewnętrzną działalności przedsiębiorstw oraz ich sytuacji majątkowej i finansowej. Zabezpiecza wykonanie przepisów prawnych w zakresie ochrony mienia przez stosowanie ewidencji informującej o nadużyciach lub niewłaściwym gospodarowaniu mieniem, służy do bieżącej oceny działalności, dotychczasowego jej przebiegu i stwarza warunki do ustalenia dróg i sposobów natychmiastowych usprawnień działalności oraz do podejmowania bardziej trafnych decyzji na przyszłość. Z kolei, realizując funkcję sprawozdawczo-analityczną, rachunkowość informuje o wynikach działalności przedsiębiorstwa w danym okresie, interpretuje je i stwarza podstawy do właściwej analizy ekonomicznej. Służy też do ustalania motywów decyzji o charakterze programowym, wytycznych do planu oraz określania poszczególnych rodzajów i wielkości przewidywanych efektów ekonomicznych. 8 Zatem w każdym rozpatrywanym przypadku rachunkowość dostarcza odpowiednich informacji, które mogą być użyte do różnych celów: do bieżącego sterowania procesami gospodarczymi, do oceny pracy przedsiębiorstwa za miniony okres sprawozdawczy, przy wyborze i podejmowaniu decyzji gospodarczych. Oznacza to, że informacja ekonomiczna, niezbędna w przedsiębiorstwie do potrzeb zarządzania, pozostaje w ścisłym związku z rachunkowością. Informacja ekonomiczna występuje jednak w przedsiębiorstwie niezależnie od tego, czy rachunkowość jest prowadzona, czy też nie występuje w ogóle. Natomiast rachunkowość wymaga zawsze odpowiedniej informacji ekonomicznej, która warunkuje możliwość jej istnienia. Informację ekonomiczną i rachunkowość oraz jej podsystemy należy jednak zawsze rozpatrywać we wzajemnym ich związku, ponieważ: a) informacja ekonomiczna warunkuje skuteczność rachunkowości, natomiast rachunkowość decyduje z kolei o przydatności informacji do podejmowania określonych decyzji i zarządzania; b) system informacyjny rachunkowości stanowi element systemu informacji ekonomicznej; c) funkcjonowanie ich charakteryzują te same procesy, jak gromadzenie danych pierwotnych, przetwarzanie ich w informacje wtórne, prezentacja informacji wtórnych; d) często przedstawiają treść tych samych zjawisk i procesów gospodarczych, mają wspólne źródło i korzystają z tych samych dokumentów; e) mają wspólny cel, którym jest ochrona własności oraz zbliżone zadania, jak określanie wyników ekonomicznych, prawidłowości i nieprawidłowości gospodarczych, rezerw itp. Nie można prowadzić rachunkowości, nie dysponując odpowiednimi informacjami. Rachunkowości muszą zatem towarzyszyć zawsze czynności związane z pomiarem zjawisk gospodarczych oraz ich utrwalaniem za pomocą danych, które pełnią funkcję nośników informacji, naniesionych na odpowiednie dokumenty. W rachunkowości, oprócz informacji będących wynikiem bezpośredniego pomiaru zdarzeń gospodarczych, można również wykorzystywać informacje pochodzące z rachunku operatywnego, statystyki, marketingu, planowania. W związku z tym, w niektórych przypadkach, dane te, w zależności od ich charakteru i przeznaczenia, muszą być poddane wycenie, liczeniu, sortowaniu, scalaniu lub rozdrabnianiu itp. Czynności te stanowią prace przygotowawcze dla rachunkowości, która, jak wiemy, ujmuje i rozpatruje zdarzenia przede wszystkim w sposób wartościowy i na określonych tylko urządzeniach, chociaż coraz częściej czyni się odstępstwa od tej teoretycznej zasady i uwzględnia w niej również wielkości ilo- 9 ściowe, stosując równocześnie różnorodne rozwiązania ewidencyjne, co w obecnej teorii rachunkowości stanowi zasadniczy przedmiot rozważań. Rachunkowość jest środkiem dalszego opracowywania danych dotyczących zjawisk i procesów gospodarczych i przystosowywania ich do ściśle określonych potrzeb. Opierając się na informacjach pierwotnych, pochodzących z bezpośredniego pomiaru lub dostarczonych jej przez inne podsystemy systemu informacji ekonomicznej, przetwarza je w informacje wtórne, mające postać bardziej przydatną do potrzeb zarządzania. Różnica między informacją ekonomiczną wtórną uzyskaną w rachunkowości a informacją pierwotną jest wyraźna i polega na tym, że z punktu widzenia określonych potrzeb pierwsza z nich jest bardziej poznawcza i ukierunkowana. Wynika to głównie z tego, że rachunkowość jest całościowym i zamkniętym układem zasad i reguł, wynikających ze specyficznych sposobów postrzegania rzeczywistości gospodarczej. Ujmuje ona zjawiska w sposób bilansujący dane, które je określają, a jednocześnie w sposób dynamiczny, co powoduje, że dostarcza informacji najbardziej obiektywnych, przedstawiających rzeczywiste nakłady i efekty gospodarcze przedsiębiorstwa. Informacja wtórna, pochodząca z rachunkowości, stanowi szczególny rodzaj informacji ekonomicznej o największej przydatności w zarządzaniu. Wykorzystana do sterowania procesami gospodarczymi i ich kontroli, znacznie przyspiesza reakcję na występujące nieprawidłowości gospodarcze i zwiększa poprawność decyzji korygujących, gdyż kierownictwo przedsiębiorstwa otrzymuje wtedy informację odpowiednio przygotowaną. Znaczna część informacji przygotowywanej przez rachunkowość zawarta jest w sprawozdaniach i ich analizach. Odpowiednio zorganizowana sprawozdawczość i właściwe systemy jej analizy mogą dostarczyć informacji, które zabezpieczą nie tylko przetrwanie ale i rozwój przedsiębiorstwa. Sprawozdawczość i analiza finansowa pozwalają bowiem na ustalanie różnego typu wielkości i wskaźników, takich jak koszty przychody, rentowność, wypłacalność itp. W ten sposób umożliwiają wpływ na poziom zarządzania przedsiębiorstwem. Wpływ ten odzwierciedla się w efektywności gospodarowania i sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych. Przedsiębiorstwa funkcjonujące w gospodarce rynkowej wymagają sprawozdań i analiz eksponujących czynniki pobudzające wzrost gospodarczy i przyczyniające się do pomnażania kapitału. Narzędzia te powinny służyć opanowywaniu rynków i umacnianiu na nich pozycji przedsiębiorstw. Aby cele te były realne niezbędne jest poznanie przez polskich menedżerów i analityków różnych koncepcji, metod i technik sporządzania sprawozdań finansowych oraz sposobów i metod interpretacji zawartych w nich danych lub pogłębienie dotychczas posiadanej wiedzy w tej dziedzinie. Jest to konieczne m.in. dla dokonania prawidłowego doboru wzorów sprawozdań i systemu analiz w celu wdro- 10 żenia ich w przedsiębiorstwie lub zmodyfikowania dotychczas stosowanych systemów. Współcześnie, w warunkach nasilającej się konkurencji i wciąż rosnących potrzeb rynku, osoby zajmujące się sprawozdawczością i analizą finansową mogą odgrywać istotną rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem poprzez udział w przygotowywaniu informacji służących przy formułowaniu i realizacji strategii przedsiębiorstwa. Mogą być pomocne także przy przekształcaniu zamierzeń strategicznych w przedsięwzięcia operacyjne. Osoby te nie są jedynie zestawiającymi historyczne dane w sprawozdaniach sformalizowanych i porównującymi je z danymi wzorcowymi, lecz uczestniczą także w organizowaniu systemu informacyjnego zarządzania przedsiębiorstwem. Opracowanie, wdrożenie i systematyczne stosowanie wzorów sprawozdań i metod analizy zawartych w nich danych może zainicjować podejmowanie przez pracowników przedsiębiorstwa czynności usprawniania w zakresie realizowanych procesów, a następnie stymulować do ciągłego doskonalenia wykonywanych czynności, prowadząc w efekcie do poprawy zarządzania zasobami rzeczowymi i kapitałem. Książka „Sprawozdawczość i analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem” stanowi pewne kompendium wiedzy na temat tradycyjnych i najnowszych sprawozdań, ich regulacji prawnych i wzorcowych, systemów wskaźników i metod analizy finansowej, a także czynników determinujących ich przydatność. Celem książki jest przedstawienie rodzajów informacji potrzebnych w zarządzaniu strategicznym i operacyjnym, źródeł ich uzyskania oraz sposobów wykorzystania przez zarządzających podczas planowania działalności, sterowania procesami gospodarczymi i podejmowania decyzji. Realizacja tego celu oparta jest na syntezie praktyki, dorobku autorów krajowych i zagranicznych oraz własnym autorów. Szczegółowe cele książki obejmują: 1. Zidentyfikowanie treści głównych sprawozdań finansowych, a także czynników warunkujących ich przydatność w procesie planowania działalności, bieżącego sterowania nią i oceny osiągniętych wyników. Zagadnienia te są przedmiotem tomu pierwszego. Podejmując je uznano, że tylko dokładna znajomość sprawozdań finansowych, które są głównym nośnikiem informacji o przedsiębiorstwie, ich funkcji i warunków przydatności, będących w znacznym stopniu czynnikami decydującymi o efektywnym zarządzaniu, może być miarodajną podstawą do określenia – adekwatnej do istoty tych czynników – metody kształtowania i oceny jego działalności. 2. Przegląd tradycyjnych i najnowszych metod wyceny danych sprawozdawczych. Przeglądu tego dokonano w rozdziale czwartym. Kierując się wnioskami wynikającymi z rozdziałów pierwszego, drugiego i trzeciego, stwierdzono również, że do pełnej przydatności sprawozdań finansowych i ich 11 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. analiz jest niezbędny szerszy kontekst niż ten, do którego nawiązują tradycyjne sprawozdania oraz w2skaźniki i metody analizy, a przede wszystkim konieczne jest rozpatrywanie każdego składnika majątkowego i źródła jego pochodzenia z punktu widzenia sposobu jego wyceny. Rozdział ten określa także czynniki determinujące obiektywność wyceny danych sprawozdawczych i regulujące je zasady. Przedstawienie wpływu rachunku kosztów na wiarygodność danych sprawozdawczych i wyników analizy finansowej. Rozważania z tym związane, uwzględniające również różne modele rachunku kosztów, stosowane w praktyce przedsiębiorstw polskich i światowych, zawarte są w rozdziale piątym. Rozdział ten określa również kierunki niezbędnych zmian rachunku kosztów w świetle potrzeb sprawozdawczości, analizy finansowej i zarządzania w przedsiębiorstwach polskich. Ukazanie powiązań sprawozdawczości finansowej z rozliczeniami podatkowymi (rozdział szósty). Zobrazowanie międzynarodowego kontekstu regulacji rachunkowości i sprawozdawczości finansowej (rozdział siódmy). Prezentację skutków finansowych działalności holdingów i grup kapitałowych w sprawozdawczości finansowej (rozdział ósmy). Cele te są realizowane w ramach tomu pierwszego książki. Tom drugi natomiast, wyodrębniony ze względów objętościowych książki, poświęcony jest analizie finansowej i obejmuje: Prezentację wybranych systemów wskaźników i metod ich interpretacji służących do oceny efektywności ekonomicznej przedsięwzięć i sytuacji finansowej przedsiębiorstw. Systemy te uwzględniają najnowszy dorobek twórców wskaźników i metod badań otoczenia, metod dyskontowych, modeli rachunku kosztów kreujących wartość, metod analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, metod badań przepływów środków pieniężnych itd. Dorobek ten przedstawiony jest w rozdziałach dziewiątym i dziesiątym. Przedmiotem rozdziałów tych są również wybrane zagadnienia współcześnie rozumianego rynku kapitałowego, kosztu kapitału i ryzyka, wkomponowane w problematykę efektywności ekonomicznej przedsięwzięć i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Przedstawienie skutków umów leasingu w sprawozdaniach finansowych oraz ich wpływu na wynik finansowy przedsiębiorstwa. Zagadnienie to jest przedmiotem rozdziału jedenastego. Zdefiniowanie czynników kreujących długookresową wartość przedsiębiorstwa i jego przewagę konkurencyjną, wykazanie niedoskonałości tradycyjnych systemów sprawozdań i analiz finansowych oraz określenie kierunków niezbędnych zmian tych systemów. Zagadnienia te są podejmowane w rozdziałach dwunastym, trzynastym, czternastym i piętnastym. 12 Z wymienionych celów wynika, że zakres problemowy książki jest dość szeroki a obejmuje sprawozdawczość oraz analizę efektywności ekonomicznej i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Ze względu na określone rozmiary książki i dopiero kształtujący się w naszym kraju rynek kapitałowy, w ramach wspomnianych problemów skoncentrowano się przede wszystkim na tych zagadnieniach, które w naszej rzeczywistości są najważniejsze. Dość powoli przekształca się struktura własnościowa majątku narodowego. Powoli tez buduje się rynek papierów wartościowych. Wiele elementów systemu finansowego dopiero się kształtuje, ulegając ciągłym korektom i zmianom. W tej sytuacji niezwykle trudne było skonstruowanie układu pracy. Zaprezentowany układ jest wyrazem kompromisu między zamiarem przedstawienia praktycznych problemów związanych z opracowywaniem sprawozdań i analizy finansowej a koniecznością określenia teoretycznych podstaw takiej analizy. Zamiarem autorów była jednoznaczna prezentacja ważnych zagadnień zarówno znanych w teorii i praktyce sprawozdawczości i analizy finansowej od dłuższego czasu (np. bilans, rachunek zysków i strat, analiza rentowności i płynności finansowej), jak i najnowszych koncepcji i rozwiązań analizy finansowej typu: analiza zawartości sprawozdania z przepływów środków pieniężnych, analiza korzyści akcjonariuszy, analiza łańcucha wartości, budżetowanie, strategiczna karta wyników. Stosunkowo dużą część pracy poświęcono problemom wstępnym związanym ze sporządzaniem sprawozdań oraz z wykonywaniem analiz finansowych oraz roli jaką mogą odegrać w tych procesach krajowe i międzynarodowe standardy rachunkowości. Przybliżeniu najbardziej aktualnych problemów przygotowania sprawozdań finansowych i dokonywania ich analiz służą odpowiednie przykłady, rysunki, schematy pozwalające zrozumieć istotę i przydatność prezentowanych rozwiązań. Książka ma charakter teoretyczno-metodyczno-praktyczny a przeznaczona jest dla studentów poznających zagadnienia sprawozdawczości i analizy finansowej pod kierunkiem wykładowcy, jak i osób samodzielnie pragnących zdobyć bądź pogłębić wiedzę z tej dziedziny. Sprzyja temu struktura prezentacji zagadnień w poszczególnych rozdziałach. Każdy z rozdziałów rozpoczyna się od ogólnych rozważań teoretycznych, wprowadzających w zagadnienie a kończy jego ilustracją przykładami liczbowymi. Autorzy książki mają nadzieję, że niniejsza książka stanie się podręcznikiem przydatnym nie tylko na kierunkach studiów w Społecznej Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania ale również w innych wyższych uczelniach, na różnych kursach i szkoleniach, a także pozycją literatury, z której chętnie będą korzystali projektanci sprawozdań i systemów analizy finansowej, analitycy i zarządzający. Marian Walczak
