dockierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013
download 
Reklamacja Transkrypt
kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013
MINISTERSTWO GOSPODARKI KIERUNKI UDZIELANIA POMOCY PUBLICZNEJ W LATACH 2007-2013 Warszawa, lipiec 2007 rok 2 SPIS TREŚCI WSTĘP....................................................................................................................................... 5 1. Istota pomocy publicznej ............................................................................................... 7 1.1. Cel udzielania pomocy publicznej ......................................................................... 7 1.2. Ogólne zasady (stan prawno - proceduralny)......................................................... 7 1.3. Zmiany w prawie wspólnotowym .......................................................................... 8 2. Diagnoza stanu obecnego – Polska na tle Unii Europejskiej ....................................... 15 2.1. Wielkość i przeznaczenie pomocy publicznej ..................................................... 15 2.2. Formy pomocy publicznej.................................................................................... 16 3. Znaczenie pomocy publicznej dla rozwoju społeczno-gospodarczego Polski............. 16 3.1. Badania i rozwój oraz innowacje ......................................................................... 18 3.2. Przedsiębiorczość, ze szczególnym uwzględnieniem sektora MSP..................... 21 3.3. Zasoby ludzkie ..................................................................................................... 29 3.4. Ochrona środowiska............................................................................................. 33 3.5. Pomoc na ratowanie i na restrukturyzację............................................................ 35 4. Kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013 ...................................... 41 4.1. Pomoc publiczna udzielana w ramach programów operacyjnych 2004-2006 ..... 42 4.2. Pomoc publiczna udzielana w ramach programów operacyjnych 2007-2013 ..... 48 4.3. Pomoc publiczna niezwiązana z programami operacyjnymi ............................... 59 4.4. Pomoc publiczna na ratowanie i restrukturyzację................................................ 68 5. Projekcja pomocy publicznej na lata 2007-2013 na tle lat 2004-2006 ........................ 69 6. Zgodność z innymi krajowymi dokumentami strategicznymi ..................................... 70 PODSUMOWANIE I WNIOSKI ............................................................................................ 72 3 4 WSTĘP Rosnąca konkurencja na rynkach międzynarodowych oraz członkostwo w Unii Europejskiej (UE) stawiają przed polską gospodarką wyzwanie poprawy efektywności ekonomicznej i sprawności działania. DuŜą rolę na tym polu ma do odegrania odpowiednio adresowana pomoc publiczna. Ma ona ułatwić przezwycięŜenie barier występujących w działaniu podmiotów gospodarczych, a w konsekwencji stymulować wzrost ich konkurencyjności na rynku krajowym i rynkach międzynarodowych. W dokumencie rządowym Krajowy Program Reform na lata 2005 – 2008 na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej, przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 27 grudnia 2005 r., jednym z działań wskazanych do realizacji jest ukierunkowanie pomocy publicznej na cele horyzontalne. Taki kierunek działań w zakresie pomocy publicznej wynika z zaleceń Rady Europejskiej, zgodnie z którymi oczekuje się, Ŝe państwa członkowskie zmniejszą rozmiary pomocy w relacji do PKB oraz dokonają przesunięć w kierunkach jej alokacji – z pomocy sektorowej na horyzontalną, a w tym na cele podejmowane w interesie wspólnotowym, związane z osiąganiem spójności społecznej, ekonomicznej i terytorialnej. Próbą skonstruowania polityki w zakresie pomocy publicznej był dokument Program polityki w zakresie pomocy publicznej na lata 2005-2010, przyjęty przez Radę Ministrów w marcu 2005 r. Jego zasadniczym celem była korelacja polityki pomocy publicznej w Polsce ze standardami i tendencjami w UE. Realizacja Programu miała przebiegać w dwóch obszarach: koncentracji pomocy publicznej na prorozwojowych kierunkach oraz poprawy skuteczności i efektywności udzielanej pomocy. Na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 5 maja 2006 r. przyjęty został Raport z przebiegu realizacji „Programu polityki w zakresie pomocy publicznej na lata 2005-2010” w roku 2005, który uwzględniał wniosek zobowiązujący Ministra Gospodarki do podjęcia prac nad weryfikacją i zmianą Programu. JednakŜe z uwagi na fakt, iŜ udzielania pomocy publicznej jest w duŜym zakresie powiązane z wydatkowaniem funduszy strukturalnych, w trakcie prac nad nowelizacją Programu podjęto decyzję o zaprzestaniu jego realizacji i przygotowaniu nowego dokumentu, który będzie uwzględniał perspektywę finansową 2007-2013. Celem niniejszego dokumentu Kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013 jest wskazanie głównych kierunków przepływu środków publicznych w najbliŜszych latach oraz ich ocena pod kątem realizacji KPR. Na tej podstawie sformułowane zostaną wnioski dotyczące lepszego ukierunkowania i wykorzystania pomocy publicznej w Polsce. Na strukturę dokumentu składa się: - przegląd zmian w prawie wspólnotowym z zakresu pomocy publicznej zapowiedzianych w dokumencie programowym Komisji Europejskiej (KE) Plan działań w zakresie pomocy państwa; - analiza porównawcza pomocy publicznej w Polsce i UE przedstawiona w oparciu o Raport o pomocy publicznej udzielonej przedsiębiorcom w 2005 roku oraz raport KE State Aid Scoreboard - autumn 2006 update; - charakterystyka obszarów wsparcia ze wskazaniem na znaczenie pomocy publicznej dla rozwoju społeczno-gospodarczego Polski wraz z oceną efektywności dotychczasowych działań; - kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013 ze szczególnym uwzględnieniem pomocy realizowanej w ramach programów operacyjnych; 5 - opis zgodności strategicznymi. niniejszego dokumentu z innymi krajowymi dokumentami Dokument Kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013 przedstawia zbiór instrumentów obejmujących pomoc publiczną, realizujących KPR, strategie gospodarcze, programy operacyjne oraz inne dokumenty rządowe. W zakresie działań planowanych na latach 2007-2013 niniejszy dokument nie uwzględnia informacji o pomocy udzielonej w sektorze rolnictwa, w zakresie usług interesu ogólnego oraz pomocy udzielonej przez jednostki samorządu terytorialnego, za wyjątkiem pomocy udzielanej w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Ponadto w Kierunkach pominięto te działania, w przypadku których dotychczas nie rozstrzygnięto, czy stanowią pomoc publiczną. W odniesieniu do sektora transportu pominięta została pomoc udzielana w formie rekompensat dla przedsiębiorców z tytułu realizacji zadań publicznych z uwagi na trudności w ustaleniu, które ze stosowanych instrumentów wspierania realizacji zadań publicznych naleŜy uznać za pomoc publiczną. Informacje zaprezentowane w dokumencie nie są ostateczne. Z uwagi na fakt, iŜ w chwili obecnej prowadzone są uzgodnienia z KE dotyczące ostatecznej wersji programów operacyjnych na lata 2007-2013, a takŜe trwają prace nad programami pomocowymi, zawarte w dokumencie zapisy dotyczące planowanych działań oraz kwoty pomocy publicznej ulegną zmianie. Pełna informacja na temat kierunków udzielania pomocy publicznej zostanie przedstawiona na początku przyszłego roku. 6 1. ISTOTA POMOCY PUBLICZNEJ 1.1. Cel udzielania pomocy publicznej Jednym z waŜniejszych pytań, jakie naleŜy postawić sobie na początku prac nad Kierunkami jest cel leŜący u podstaw wspierania przedsiębiorców środkami finansowymi o charakterze publicznym, które naruszają zasady konkurencji uprzywilejowując tychŜe przedsiębiorców w stosunku do innych, przy jednoczesnym naruszeniu wymiany handlowej pomiędzy państwami członkowskimi UE – innymi słowy mówiąc – udzielania pomocy publicznej. Istotna jest takŜe kwestia zakresu, w jakim państwo powinno ponosić odpowiedzialność za przebieg procesów gospodarczych. Istnieje wiele zdefiniowanych sytuacji – określanych takŜe mianem zawodności rynku, w których poŜądane jest, by państwo wspierało mechanizm wolnorynkowy i wpływało na decyzje uczestników obrotu gospodarczego. W takim przypadku moŜemy mówić o zespole środków prawnych zwierzchniego nadzoru nad rynkiem. Wynika on z przepisów prawa publicznego i wiąŜe się z uporządkowaniem konkurencji, co w załoŜeniu ma doprowadzić do osiągnięcia poŜądanych celów społeczno-gospodarczych. Właśnie w takiej optyce naleŜałoby rozpatrywać pomoc publiczną, która nie jest efektem działania naturalnych praw rządzących rynkiem, lecz wynikiem stymulujących zachowań państwa, które w interesie publicznym próbuje wpływać na efektywność gospodarowania poszczególnych przedsiębiorców. Wprawdzie to nie do państwa naleŜy motywowanie lub zmuszanie przedsiębiorców do prowadzenia racjonalnej działalności gospodarczej, niemniej jego działania ekonomicznofinansowe (np. udzielenie kredytu, dotacji itp.) pozwalają realizować jego powinności w sferze gospodarczej. Obowiązki te obejmują np. zachęcanie do podejmowania działalności na określonym terenie lub w dziedzinach, które tego wymagają ze względów społecznych, przy jednoczesnej likwidacji zidentyfikowanych na danym obszarze zawodności rynku. 1.2. Ogólne zasady (stan prawno - proceduralny) W prawie wspólnotowym istnieje generalny zakaz udzielania przedsiębiorcom przez państwo lub ze źródeł państwowych pomocy w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim narusza wymianę handlową pomiędzy krajami członkowskimi. Zakaz ten zawarty jest w art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE)1, który przewiduje równieŜ określone derogacje z mocy prawa lub na mocy decyzji organów Wspólnoty. Z mocy prawa za zgodną ze wspólnym rynkiem (art. 87 ust. 2 TWE) uznaje się pomoc o charakterze socjalnym przyznaną indywidualnym konsumentom, pomoc na naprawę szkód wyrządzonych przez klęski Ŝywiołowe oraz pomoc przyznana rejonom byłej NRD2. W pozostałych przypadkach, wymienionych w art. 87 ust. 3 TWE, pomoc państwa moŜe zostać uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem, jeśli tak zdecyduje KE. Niezbędna jest więc kaŜdorazowa zgoda KE przed udzieleniem tej pomocy. Procedurę notyfikacji w prawie wspólnotowym reguluje rozporządzenie Rady (WE) nr 659/99 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE oraz rozporządzenie Komisji (WE)nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. wdraŜające rozporządzenie Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiające szczegółowe zasady zastosowania 1 Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, tekst skonsolidowany (uwzględniający zmiany wprowadzone traktatem z Nicei, Dziennik Urzędowy UE C 235 z 24 grudnia 2002 r.). 2 Pomoc, o której mowa w art. 87 ust. 1, powinna być notyfikowana KE. 7 artykułu 93 Traktatu WE. W prawie krajowym kwestie notyfikacji reguluje Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Notyfikacji podlegają programy pomocowe lub pomoc indywidualna, a takŜe zmiana zatwierdzonej przez Komisję pomocy. Wyjątkiem jest udzielanie pomocy wymienionej enumeratywnie w rozporządzeniu Rady (WE) nr 994/98 z 7 maja 1998 r. dotyczącym stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa, tzn. notyfikacji nie podlega pomoc de minimis oraz pomoc udzielana w ramach tzw. wyłączeń grupowych. Podmiotami udzielającymi pomocy są organy administracji publicznej oraz inne podmioty dysponujące środkami publicznymi, w tym przedsiębiorcy publiczni3. Beneficjentami pomocy publicznej są przedsiębiorstwa, niezaleŜnie od tego, kto jest ich właścicielem. Pomoc publiczna udzielana przedsiębiorstwom moŜe być kierowana w odniesieniu do regionów państwa, sektorów gospodarki lub kategorii przedsiębiorstw. a) Pomoc regionalna przeznaczona jest na wyrównywanie poziomu gospodarczego regionów państw członkowskich. Udzielana jest na podstawie art. 87 ust. 3 lit. a i c TWE. Pomoc ta jest udzielana przedsiębiorstwom na nowe inwestycje oraz na tworzenie miejsc pracy związanych z tą inwestycją. b) Pomoc sektorowa udzielana jest sektorom gospodarki, które napotykają trudności gospodarcze. Pomoc moŜe mieć w tym przypadku dwojaki charakter: ochronny – nakierowany na restrukturyzację lub utrzymanie sektora przez ograniczenie przyrostu produkcji, oraz stymulujący wzrost produkcji – w przypadku, gdy sektor nie jest w stanie poradzić sobie w oparciu o własne środki z rosnącym popytem na produkty. c) Pomoc horyzontalna kierowana jest do przedsiębiorstw bez względu na sektor gospodarki oraz region i udzielana jest w szczególności na badania i rozwój oraz innowacje, na ochronę środowiska, na szkolenia, dla małych i średnich przedsiębiorstw. Aby umoŜliwić efektywny nadzór nad udzielaniem pomocy publicznej oraz ułatwić podejmowanie właściwych środków do osiągnięcia zrównowaŜonego rozwoju gospodarczego na wspólnym rynku, KE wydaje wytyczne. Określają one z jednej strony kierunki udzielania pomocy publicznej, z drugiej zaś zawierają reguły, według których następuje kontrola zarówno juŜ istniejącej, jak i nowo wprowadzanej pomocy. 1.3. Zmiany w prawie wspólnotowym W 2005 r. KE w dokumencie programowym pn. Plan działań w zakresie pomocy państwa zapowiedziała przeprowadzenie, wraz z państwami członkowskimi, przeglądu wspólnotowych reguł i zasad udzielania pomoc publicznej. Zmiana rozporządzeń, komunikatów, wytycznych oraz zasad ramowych będzie prowadzona etapowo, a jej zakończenie zaplanowano na 2009 r. Reforma zasad pomocy publicznej zapowiedziana w dokumencie KE powinna przyczynić się do ukierunkowania pomocy publicznej na działania o charakterze horyzontalnym, w tym przede wszystkim słuŜące wspieraniu innowacyjności, badań i rozwoju, stymulowaniu przedsiębiorczości, inwestowaniu w kapitał ludzki i ochronę środowiska. Akcent połoŜony 3 W prawie wspólnotowym zasoby przedsiębiorstw będących pod kontrolą Państwa traktować naleŜy jako środki państwowe. Wsparcie udzielane przez takiego przedsiębiorcę innemu przedsiębiorcy moŜe stanowić pomoc publiczną, jeŜeli Państwo wywarło wpływ na decyzje o udzieleniu wsparcia (Wyrok w sprawie Starduat C-482/99 [2002] ECR 1-04397). 8 jest równieŜ na pomoc o charakterze regionalnym, która powinna przyczyniać się do zmniejszania dysproporcji w rozwoju pomiędzy regionami UE. PoniŜej przedstawione zostały dotychczasowe efekty prac podjętych przez KE wg stanu na dzień 1 stycznia 2007 r. 1.3.1. Pomoc regionalna Od 1 stycznia 2007 r. obowiązują nowe Wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013 oraz nowe mapy pomocy regionalnej. Pomoc regionalna udzielana jest przedsiębiorcom na nowe inwestycje (ang. initial investments), w tym takŜe na duŜe projekty inwestycyjne oraz na tworzenie miejsc pracy związanych z tymi inwestycjami. Istotną zmianę dotyczącą zachęt do podejmowania inwestycji wprowadził pkt 38 Wytycznych. Przewiduje on bowiem, Ŝe „pomoc moŜe zostać udzielona w ramach programów pomocy wyłącznie wtedy, gdy beneficjent przed rozpoczęciem prac nad realizacją projektu złoŜył wniosek o przyznanie pomocy, a organ odpowiedzialny za zarządzanie programem potwierdził następnie na piśmie, Ŝe projekt, z zastrzeŜeniem szczegółowej weryfikacji wniosku, zasadniczo kwalifikuje się do pomocy, poniewaŜ spełnia kryteria określone w programie”. Zgodnie z powyŜszym od 1 stycznia 2007 r. projekt kwalifikuje się do pomocy jedynie, jeśli przed rozpoczęciem prac w ramach projektu zostaną spełnione dwa warunki: zostanie złoŜony wniosek o przyznanie pomocy oraz właściwy podmiot potwierdzi na piśmie, Ŝe projekt zasadniczo kwalifikuje się do pomocy. Wyjątek od tej zasady stanowią zatwierdzone programy pomocy podatkowej, przewidujące zwolnienia udzielane automatycznie. Nowe Wytyczne wprowadziły takŜe kilka drobniejszych zmian, które będą musiały zostać uwzględnione podczas prac nad nowymi programami operacyjnymi. Są nimi: - obliczanie intensywności pomocy w kategorii ekwiwalentu dotacji brutto (EDB)4 zamiast ekwiwalentu dotacji netto (EDN), jak to było dotychczas, - zasada kumulacji pomocy regionalnej z pomocą de minimis w odniesieniu do tych samych wydatków kwalifikowanych – udzielanie pomocy de minimis jest zakazane, jeŜeli w wyniku takiej kumulacji nastąpiłoby przekroczenie maksymalnych intensywności pomocy, - moŜliwość skrócenia – w odniesieniu do przedsiębiorstw z sektora MSP – obowiązku utrzymania inwestycji bądź nowych miejsc pracy z pięciu do trzech lat. Ponadto Wytyczne wprowadzają równieŜ nowy instrument, jakim jest pomoc dla nowoutworzonych małych przedsiębiorstw. Mogą one otrzymać wsparcie w wysokości do 2 mln euro na pewne kategorie kosztów, jakie ponoszą one w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przy zachowaniu maksymalnych intensywności pomocy. Wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013 przewidują równieŜ moŜliwość udzielana pomocy operacyjnej. Od 1 stycznia 2007 r. weszła równieŜ w Ŝycie nowa mapa pomocy regionalnej5 dla Polski, która jest zdecydowanie odmienna od mapy obowiązującej w latach 2004-2006. Zasadnicza róŜnica dotyczy maksymalnych intensywności pomocy określonych na poziomie NUTS II 4 5 Przez ekwiwalent dotacji brutto naleŜy rozumieć kwotę pomocy, którą otrzymałby beneficjent pomocy, gdyby uzyskał pomoc w formie dotacji. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 października 2006 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej (Dz. U. Nr 190, poz. 1402). 9 (województwa), bez dokonania wyłączeń aglomeracji (wyjątek stanowi województwo mazowieckie i Warszawa). W porównaniu do poprzedniej mapy pomocy regionalnej oznacza to zmniejszenie dopuszczalnej intensywności wsparcia o 10 punktów procentowych (do 40%) dla województw: pomorskiego, zachodniopomorskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego i śląskiego. Natomiast 10 województw utrzyma niezmieniony poziom maksymalnej intensywności pomocy (50%). Spośród aglomeracji zyskał Poznań i Kraków, dla których pułapy intensywności pomocy wzrosły z odpowiednio 30% i 40% do 40% i 50%. W związku z pkt. 92 Wytycznych odrębnie zostało potraktowane województwo mazowieckie i Warszawa. W okresie od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2010 r. pułap pomocy dla województwa mazowieckiego (z wyłączeniem Warszawy) wyniesie 40%, natomiast od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. – 30%. Z kolei na terenie miasta stołecznego Warszawy maksymalna intensywność pomocy przez cały okres 2007-2013 pozostanie na poziomie 30%. Przywołane pułapy intensywności mogą być zwiększone w przypadku pomocy udzielonej małym przedsiębiorstwom o 20 punktów procentowych, a w przypadku pomocy udzielonej średnim przedsiębiorstwom o 10 punktów procentowych. Ponadto w 2006 r. opublikowane zostało równieŜ rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 w sprawie zastosowania art. 87 i 88 TWE w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej, które stanowi wyłączenie grupowe, równieŜ dla duŜych przedsiębiorstw (tzn. pomoc udzielana na podstawie niniejszego rozporządzenia jest zwolniona z obowiązku notyfikacji do KE). Rozporządzenie przewiduje, Ŝe z obowiązku notyfikacji zwolnione będą wyłącznie tzw. przejrzyste programy pomocy regionalnej, czyli takie, które pozwolą podmiotowi udzielającemu wsparcia na dokładne wyliczenie ex ante wielkości dotacji wyraŜonej w EDB. Rozporządzenie będzie miało zastosowanie takŜe do pomocy ad hoc, tj. pomocy indywidualnej, która nie jest przyznawana w oparciu o program pomocowy, jednakŜe udzielanej jako uzupełnienie pomocy przyznanej w oparciu o program. Udział pomocy ad hoc nie będzie mógł przekroczyć 50% całkowitej kwoty pomocy, jaka ma zostać przyznana na daną inwestycję. Rozporządzenie nie przewiduje udzielania operacyjnej pomocy regionalnej oraz pomocy dla nowoutworzonych małych przedsiębiorstw – wsparcie w tym zakresie moŜe być udzielanie tylko na podstawie programu pomocowego notyfikowanego KE. 1.3.2. Pomoc horyzontalna • Kapitał podwyŜszonego ryzyka Charakterystyczną cechą opublikowanych przez KE w sierpniu 2006 r. Wytycznych wspólnotowych w sprawie pomocy państwa i kapitału podwyŜszonego ryzyka dla małych i średnich przedsiębiorstw jest dwutorowe podejście KE w przypadku oceny programów pomocowych przygotowywanych na podstawie niniejszych Wytycznych. W przypadku, gdy projekt programu pomocowego spełni podstawowe i rygorystyczne załoŜenia Wytycznych moŜe liczyć na szybką „ścieŜkę notyfikacyjną” w Komisji. W przeciwnym wypadku Komisja dokonywać będzie szczegółowej analizy projektu programu, a zwłaszcza jego wpływu na likwidowanie nieprawidłowości funkcjonowania rynku, będących przedmiotem działania. Warunki brzegowe, których spełnienie przyspieszy etap oceny programu przez KE to: - ograniczenie maksymalnej transzy pomocy do 1,5 mln euro w okresie 12 miesięcy dla jednego przedsiębiorcy, 10 - ograniczenie finansowania wyłącznie do początkowego etapu wzrostu przedsiębiorstwa, do momentu osiągnięcia przez nie etapu rozwoju lub ekspansji, - zapewnienie przez kapitał prywatny finansowania funduszu na poziomie co najmniej 30%, - pokrycie ze środków publicznych maksymalnie 50% ewentualnych strat generowanych przez fundusz, - podejmowanie decyzji inwestycyjnych musi być podyktowane chęcią osiągnięcia zysku, - fundusz powinien być zarządzany na zasadach rynkowych, - wykluczenie spod obowiązywania programu pomocowego pewnych „wraŜliwych” sektorów gospodarki. Komisja dopuszcza moŜliwość przygotowania i notyfikowania programu pomocowego, który nie spełnia wszystkich wymienionych wyŜej warunków, tym niemniej wiąŜe się to z przeprowadzeniem przez Komisję drobiazgowej procedury badawczej, która będzie wymagała od państwa członkowskiego przeprowadzenia szczegółowych analiz rynku. Przedsiębiorca korzystający z pomocy publicznej w ramach wspierania inwestycji kapitału podwyŜszonego ryzyka jest zobowiązany do ograniczenia o 20% maksymalnych pułapów lub maksymalnych kwot kwalifikowanych pomocy publicznej udzielonej w innej formie i z innych źródeł, w okresie trzech lat od dnia, w którym otrzymał środki w ramach kapitału podwyŜszonego ryzyka, jeŜeli pomoc ta przeznaczona jest na pokrycie tych samych kosztów, jakie finansowane są z kapitału podwyŜszonego ryzyka. Zobowiązanie to nie dotyczy pomocy publicznej udzielanej na podstawie wspólnotowych zasad ramowych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną lub rozporządzenia o wyłączeniu grupowym w tej dziedzinie. • Badania, rozwój oraz innowacje (B+R) Wspólnotowe zasady ramowe dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną, przyjęte zostały przez KE w listopadzie 2006 r. Zasady ramowe są obok Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013 jednym z najistotniejszych dokumentów Komisji. Intencją Komisji jest rozwijanie w Europie wartościowych, nowatorskich i opartych na badaniach sektorów gospodarki, będących w stanie konkurować na najwyŜszym światowym poziomie. Nowe Zasady ramowe mają być głównym instrumentem realizującym ten niezwykle ambitny cel. Konstrukcja Zasad Ramowych jest zasadniczo podobna do Wytycznych w sprawie kapitału podwyŜszonego ryzyka. Komisja załoŜyła, Ŝe w przypadku programu pomocowego przewidującego kwotę pomocy dla jednego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej kwoty wskazane w Zasadach Ramowych (kwoty te są róŜne dla róŜnych projektów), będzie on poddany szczegółowej analizie. Analogicznie w przypadku spełnienia przez projekt programu pomocowego przewidzianych w Zasadach Ramowych warunków brzegowych, będzie on „automatycznie” zaakceptowany przez KE. Obecne Zasady Ramowe wprowadzają zasadnicze zmiany w porównaniu z wcześniejszymi przepisami wspólnotowymi na rzecz badań i rozwoju. Po pierwsze, rozszerzony został zakres pomocy na działania o charakterze innowacyjnym. Po drugie, zaproponowana liczba form wsparcia wraz z róŜnymi kategoriami intensywności pomocy (w zaleŜności od wielkości przedsiębiorcy, przeznaczenia wsparcia oraz relacji między przedsiębiorcami) powoduje, Ŝe praktyczne zastosowanie dokumentu moŜe być utrudnione. Po trzecie zaś, Komisja zrezygnowała ze stosowanych dotychczas „premii regionalnych” dla przedsiębiorców prowadzących działalność na obszarach wsparcia (podlegających art. 87 ust. 3 lit a TWE). 11 Wartość pomocy publicznej udzielanej na B+R podlega sumowaniu z pomocą publiczną udzielaną w innej formie i z innych źródeł w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowanych. JeŜeli wydatki kwalifikujące się do objęcia pomocą B+R w całości lub części będą kwalifikować się takŜe do objęcia pomocą na inne cele, w odniesieniu do części wspólnej stosowany będzie korzystniejszy pułap wsparcia. Pomoc na B+R podlega sumowaniu z pomocą de minimis w odniesieniu do tych samych wydatków kwalifikowanych i nie moŜe przekroczyć dopuszczalnych maksymalnych intensywności pomocy na B+R. • Ochrona środowiska Obecnie obowiązujące Wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska wygasają w 2007 r. W związku z tym KE opracowała nowy projekt Wytycznych, który powinien wejść w Ŝycie 1 stycznia 2008 r. 1.3.3. Wyłączenia grupowe Przypadki, w których zamiar udzielania pomocy publicznej nie musi być notyfikowany do KE zostały wskazane w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczącym stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa. Natomiast szczegółowe zasady i warunki pomocy udzielanej w ramach tzw. wyłączeń grupowych regulują rozporządzenia Komisji: - rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy szkoleniowej, - rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw, - rozporządzenie Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 70/2001 i rozszerzające jego zakres w celu włączenia pomocy dla badań i rozwoju, - rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnieni. Mając na uwadze, Ŝe obecne rozporządzenia wygasały z końcem 2006 r. KE zadecydowała o przedłuŜeniu okresu ich obowiązywania do 30 czerwca 2008 r. W celu ułatwienia przyznawania pomocy publicznej Komisja opracowała i przedłoŜyła do konsultacji z państwami członkowskimi projekt o konsolidacji obecnie obowiązujących rozporządzeń w ramach wyłączeń grupowych (MSP, zatrudnienie, szkolenia oraz pomoc regionalną) oraz rozszerzenie ich o inne kategorie pomocy (pomoc na ochronę środowiska, pomoc w formie kapitału podwyŜszonego ryzyka oraz pomoc na działalność badawczorozwojową). Zakłada się, Ŝe nowe rozporządzenie zacznie obowiązywać od przyszłego roku. Ponadto od 1 stycznia 2007 r. weszło w Ŝycie rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 w sprawie zastosowania art. 87 i 88 TWE w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej, które równieŜ stanowi wyłączenie grupowe. Rozporządzenie obowiązuje do 31 grudnia 2013r., ale prawdopodobnie przestanie obowiązywać z dnie wejścia w Ŝycie nowego rozporządzenia o wyłączeniach grupowych. 12 1.3.4. Pomoc de minimis 1 stycznia 2007 r. weszło w Ŝycie rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Nowe rozporządzenie o pomocy de minimis wprowadza istotne zmiany w stosunku do wcześniej obowiązujących regulacji. Zakres obecnego rozporządzenia został rozszerzony na dwa sektory: transportu (z wyłączeniem pomocy na zakup środków transportu przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą w zakresie drogowego transportu towarowego) oraz sektor rolny w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych. PodwyŜszony został limit pomocy de minimis z dotychczasowych 100 tys. euro do 200 tys. euro. Natomiast mniejszy limit wprowadzono w sektorze transportu – 100 tys. euro. Pojedyncze przedsiębiorstwo nie moŜe przekroczyć wskazanych limitów pomocy de minimis w okresie trzech lat budŜetowych. Warto równieŜ podkreślić, Ŝe rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 wprowadziło zakaz udzielania pomocy de minimis przedsiębiorstwom w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu Wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagroŜonych przedsiębiorstw. Ponadto pomoc de minimis moŜe być udzielana wyłącznie w przypadku tzw. przejrzystych form pomocy. Nowym rozwiązaniem jest takŜe zakaz udzielania pomocy de minimis, jeŜeli beneficjent otrzymał pomoc inną niŜ pomoc de minimis w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się, a łączna kwota pomocy spowodowałaby przekroczenie dopuszczalnej intensywności pomocy. 1.3.5. Wybrana pomoc sektorowa W ramach pomocy sektorowej aktualnie w Polsce wspierane są dwa sektory: przemysł stoczniowy oraz górnictwo węgla. Zasady pomocy publicznej kierowanej do przemysłu stoczniowego regulują Zasady ramowe dotyczące pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego, które obowiązują do 31 grudnia 2008 r. Zasady pomocy publicznej kierowanej do sektora górnictwa węgla reguluje rozporządzenie Rady (WE) nr 1407/2002 z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego. Rozporządzenie obowiązuje do 31 grudnia 2010 r. Charakter zmian w zasadach udzielania pomocy publicznej przedstawionych przez KE oraz przebieg dyskusji nad projektami dokumentów wspólnotowych pozwala wyciągnąć generalną konkluzję, Ŝe zarysowuje się trzystopniowy system oceny dopuszczalności pomocy publicznej udzielanej przez państwa członkowskie. Pierwszym stopniem są programy pomocowe oparte na wyłączeniach grupowych, nie wymagające notyfikacji do KE. Drugim szczeblem, co jest novum, są programy pomocowe, które spełniają podstawowe reguły zasad ramowych/wytycznych – Komisja wymaga wprawdzie ich notyfikacji, ale dokonuje standardowej oceny, polegającej na zbadaniu zgodności programu pomocowego z zasadami wspólnotowymi, bez konieczności przeprowadzania analiz potwierdzających zawodność rynku (co moŜe trwać nawet kilka miesięcy). Ostatnim szczeblem, który dotyczyć będzie programów przewidujących np. wyŜsze intensywności wsparcia lub udzielenia znaczącej kwoty pomocy, jest ich szczegółowa analiza – w tym przypadku KE będzie wymagała przedstawienia przez zainteresowane państwo członkowskie dowodów istnienia (innymi słowy przeprowadzenia szczegółowych analiz i badań) zawodności rynku, która 13 usprawiedliwi wyŜszy poziom wsparcia. Takie nastawienie jest widoczne tak we Wspólnotowych zasadach ramowych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną, jak i w Wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy publicznej i kapitału podwyŜszonego ryzyka dla małych i średnich przedsiębiorstw. Pozwala to przypuszczać, Ŝe podobne podejście KE zaprezentuje przy okazji prac nad nowymi wytycznych na pomoc na ochronę środowiska. 1.3.6. Notyfikacja indywidualna Zgodnie z art. 88 ust. 3 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE), państwo członkowskie ma obowiązek zgłaszać KE, co do zasady, kaŜdy zamiar udzielenia pomocy i powstrzymać się od jej udzielenia do czasu podjęcia w tej sprawie decyzji przez KE. Notyfikacji nie wymaga pomoc de minimis oraz pomoc udzielana w ramach wyłączeń grupowych, a takŜe poszczególne przypadki pomocy udzielanej na podstawie programu pomocowego. Natomiast podlega notyfikacji sam program pomocowy oraz pomoc indywidualna. Notyfikacji podlega równieŜ zmiana zatwierdzonej przez Komisję pomocy. Procedurę notyfikacyjną w sprawach pomocy publicznej określa rozporządzenie Rady Nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad stosowania art. 93 Traktatu oraz rozporządzenie Komisji (WE)nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. wdraŜające rozporządzenie Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiające szczegółowe zasady zastosowania artykułu 93 Traktatu WE. W postępowaniu wstępnym KE ma dwa miesiące na podjęcie decyzji w sprawie pomocy notyfikowanej przez określone państwo członkowskie, przy czym termin dwumiesięczny jest obliczany od momentu uzyskania przez Komisją kompletu informacji niezbędnych do oceny zgodności planowanej pomocy ze wspólnym rynkiem. W przypadku pytań lub wątpliwości, Komisja występuje do państwa członkowskiego o wyjaśnienia. W takim przypadku termin dwumiesięczny biegnie od początku, tj. od dnia otrzymania przez KE dodatkowych wyjaśnień. Procedura ta w praktyce powoduje wydłuŜenie postępowania notyfikacyjnego nawet do półtora roku. Jest to istotne utrudnienie z punktu widzenia planowania określonych działań w sferze gospodarczej, które wiąŜą się z udzielaniem pomocy publicznej. Ponadto w przypadku przedsiębiorstw w trudnej sytuacji ekonomicznej, które ubiegają się o pomoc na ratowanie i restrukturyzację, tak długie oczekiwanie na uzyskanie wsparcia moŜe doprowadzić do pogorszenia się ich sytuacji ekonomiczno-finansowej, co w rezultacie moŜe niekorzystnie wpłynąć na efektywność samej pomocy. KE uznała potrzebę usprawnienia zasad proceduralnych poprzez zmianę przepisów rozporządzenia Rady Nr 659/1999. JednakŜe Komisja przewiduje opracowanie projektu zmian ww. rozporządzenia dopiero w 2007/2008 r. Oznacza to, Ŝe notyfikacja programów pomocowych, których opracowanie jest niezbędne w związku z rozpoczęciem nowego okresu programowania funduszy strukturalnych, będzie odbywać się według dotychczasowych, długotrwałych procedur. Polska stoi na stanowisku, i proponuje to na forum UE, Ŝe procedury notyfikacyjne oraz wynikające z nich opóźnienia powinny być proporcjonalne do wypływającego z udzielanej pomocy zagroŜenia zakłócenia konkurencji. 14 2. DIAGNOZA STANU OBECNEGO – POLSKA NA TLE UNII EUROPEJSKIEJ 2.1. Wielkość i przeznaczenie pomocy publicznej W 2005 r. kraje UE-256 przeznaczyły na pomoc publiczna łącznie ok. 63,8 mld euro. Udział pomocy w PKB wyniósł 0,59%. W Polsce ogólna wartość pomocy publicznej udzielonej przedsiębiorcom w tym okresie wyniosła 4 795,1 mln zł7 (tj. 1 191,2 mln euro, przyjmując średni kurs z 2004 roku 1 euro = 4,0254 zł), a w relacji do PKB jej udział stanowił 0,5%. Pomoc publiczna, bez pomocy w rolnictwie i transporcie, wyniosła w UE-25 - 45,1 mld euro, co stanowiło – 0,42% PKB. W Polsce wartość pomocy, z wyłączeniem pomocy w transporcie i rolnictwie, wyniosła 3 646,2 mln zł, tj. 0,4% PKB. W 2005 r. struktura pomocy publicznej w krajach UE-25 i w Polsce według jej przeznaczenia kształtowała się następująco8: Tabela 1. Struktura pomocy publicznej według przeznaczenia Rodzaj pomocy Średni udział dla Średni udział dla krajów UE (%) Polski (%) pomoc horyzontalna 65 49,9 pomoc regionalna 19 21,0 pomoc sektorowa 16 29,1 Pomoc horyzontalna stanowiła dominującą część w ogólnej wartości pomocy udzielanej w większości krajów unijnych. Połowa ogólnej wartości pomocy (ok. 50%) skierowana była do takich obszarów, jak rozwój MSP, badania i rozwój oraz ochrona środowiska. Największy udział pomocy o charakterze horyzontalnym w pomocy publicznej ogółem wykazuje Dania (ok. 97%) i Szwecja (ok. 95%), natomiast najniŜszy Malta (ok. 3%). W Polsce na te działania przeznaczono 13,4% ogólnej wartości pomocy. Natomiast największą część pomocy horyzontalnej stanowiła w Polsce pomoc na zatrudnienie - 33,7% ogólnej wartości pomocy, podczas gdy średnio w UE-25 na zatrudnienie przeznaczono ok. 8% ogólnej wartości pomocy (większy udział pomocy na zatrudnienie miała tylko Dania – ok. 42%). Udział pomocy regionalnej w strukturze pomocy publicznej ogółem był w Polsce nieco większy niŜ w krajach UE-25. Pozytywny trend w zakresie pomocy regionalnej w Polsce, polegający na systematycznym wzroście wartości tej pomocy oraz jej udziału w ogólnej wartości pomocy notowany jest od 2001 r. Podstawowym źródłem rosnącej wartości pomocy regionalnej są zwolnienia podatkowe dla przedsiębiorców działających w Specjalnych Strefach Ekonomicznych (sse), które w 2005 r. stanowiły 60,1% wartości pomocy regionalnej. Wśród krajów UE najniŜszy udział pomocy regionalnej miały Dania i Malta (niespełna 1%), natomiast najwięcej środków na działania o charakterze regionalnym przeznaczyła Łotwa – ok. 78%. 6 State Aid Scoreboard - autumn 2006 update, Commission of the European Communities, Brussels, COM (2006) 761 final. Podane wielkości pomocy publicznej dla UE-25 uwzględniają pomoc w rolnictwie i transporcie. 7 Raport o pomocy publicznej udzielonej przedsiębiorcom w 2005 roku, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, grudzień 2006. Wielkości pomocy publicznej dla Polski uwzględniają pomoc w transporcie, natomiast nie uwzględniają pomocy w rolnictwie, która nie jest wykazywana przez UOKiK w Raportach. 8 Dla porównania danych dotyczących Polski z danymi dla UE-25 zastosowano metodologię przyjętą przez KE w raportach State Aid Scoreboard. W pomocy horyzontalnej ujęta została pomoc o charakterze socjalnym oraz pomoc stanowiąca rekompensatę dla przedsiębiorców z tytułu realizacji zadań publicznych, tj. pozycje, które w raportach UOKiK wskazywane są jako „Inne tytuły”. Natomiast w pomocy sektorowej uwzględniona zostały pomoc na ratowanie i restrukturyzację ujmowana w raportach UOKiK jako pomoc horyzontalna. 15 Pomoc sektorowa ma dominujący udział w strukturze pomocy udzielanej przez Maltę (ok. 97%), natomiast takie kraje, jak Belgia, Republika Czech, Estonia i Szwecja nie wykazują w sprawozdaniach pomocy przeznaczonej na cele sektorowe. W ramach pomocy sektorowej największa część skierowana była do sektora górnictwa węgla (średnia w UE-25 - 9% ogólnej wartości udzielonej pomocy publicznej), na co złoŜyła się głównie pomoc udzielona w Hiszpanii (33%), Niemczech (18%) oraz Słowenii (14%). W Polsce sektor górnictwa węgla otrzymał w 2005 roku 23,7% ogólnej wartości udzielonej pomocy. 2.2. Formy pomocy publicznej W UE preferowana jest pomoc aktywna, w formie dotacji. W Polsce przez ostatnie 8 lat dominowała pomoc bierna, polegająca na uszczupleniu naleŜnych budŜetowi wpływów. W 2005 r. sytuacja uległa zmianie. Zdecydowanie więcej pomocy udzielono w formie bezpośrednich wydatków niŜ w formie uszczuplenia wpływów do budŜetu. Tabela 2. Struktura pomocy publicznej ze względu na formę w krajach UE-25 i w Polsce* Formy pomocy [%] Subsydia Poręczenia Subsydia Miękkie Odroczenia kapitałowoi Dotacje podatkowe kredytowanie płatności inwestycyjne gwarancje 50,5 39,5 1,3 3,5 2,1 3,1 EU-25 77,1 17,8 0,0 2,6 0,5 2,0 Polska * Dla państw UE-25 przedstawiona została średnia wartość pomocy udzielonej w sektorze produkcyjnym oraz usługach w okresie 2003-2005, natomiast dane dla Polski dotyczą 2005 r. Rosnący udział pomocy udzielanej w formie dotacji w ogólnej wartości udzielanej pomocy jest zjawiskiem pozytywnym, poniewaŜ dotacja jest najbardziej przejrzystą formą pomocy publicznej. Bodźcem dla wydatków krajowych w tej formie stały się fundusze strukturalne. Natomiast niski udział pasywnych form pomocy (uszczuplenia wpływów do budŜetu) wynika głównie z istotnego ograniczenia pomocy publicznej na ratowanie i restrukturyzację, która w przypadku duŜych przedsiębiorstw (a taka pomoc dominowała) moŜe być udzielana tylko pod warunkiem uzyskania pozytywnej decyzji KE. 3. ZNACZENIE POMOCY PUBLICZNEJ DLA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO POLSKI Analiza procesów udzielania pomocy publicznej w Polsce wskazuje, Ŝe do 2004 r. pomoc publiczna koncentrowała się głównie na pomocy sektorowej (górnictwo, hutnictwo, przemysł stoczniowy) ukierunkowanej na ratowanie i restrukturyzację, co wynikało ze złej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw w tych sektorach i miało duŜe znaczenie dla sytuacji społeczno-gospodarczej regionów, gdzie skoncentrowane są zdolności produkcyjne z nimi związane. Członkostwo Polski w UE wymagało wprowadzenia zasadniczych zmian w zakresie pomocy publicznej. Przede wszystkim od momentu przystąpienia Polski do UE działania związane z udzielaniem pomocy publicznej podlegają w całości regulacjom unijnym. Dodatkowo włączenie się Polski w realizację Strategii Lizbońskiej implikuje konieczność skonstruowania polityki pomocy publicznej, która będzie umoŜliwiać zarówno realizację celów określonych w Strategii, jak i specyficznych celów rozwojowych polskiej gospodarki. Przyjęta w 2000 r. Strategia Lizbońska, jako nadrzędny cel formułuje „zbudowanie najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, opartej na wiedzy gospodarki na świecie, zdolnej do trwałego rozwoju, tworzącej większą liczbę lepszych miejsc pracy oraz charakteryzującą 16 się większą spójnością społeczno-ekonomiczną”. Osiągnięcie takiego celu wymaga podjęcia przez państwa członkowskie następujących priorytetowych działań w sferze społecznogospodarczej: - budowę gospodarki opartej na wiedzy, uwzględniającej rozwój społeczeństwa informacyjnego, upowszechnianie procesów badawczych i innowacyjnych, a takŜe edukację i kształcenie, - liberalizację sektorów telekomunikacyjnego, energetycznego, transportu, poczty, a takŜe sektora usług, w tym głównie finansowych, - rozwój przedsiębiorczości, likwidację barier administracyjnych, deregulację, łatwiejszy dostęp do kapitału, technologii, ograniczanie pomocy publicznej mającej negatywny wpływ na konkurencję oraz tworzenie jednolitych warunków konkurencji, - wzrost zatrudnienia, aktywności zawodowej, uelastycznienie rynku pracy, poprawę edukacji, modernizację systemu ubezpieczeń społecznych, - poszanowanie środowiska naturalnego. Strategia w odniesieniu do pomocy publicznej, zakłada jej stopniowe ograniczanie i ściślejsze kontrolowanie. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do obniŜania udział pomocy publicznej w PKB danego kraju, a takŜe jej przeorientowania na cele horyzontalne. Znalazło to odzwierciedlenie w sformułowaniu hasła „less and better targeted State aid” (mniej pomocy, ale lepiej ukierunkowanej, wykorzystanej). Rada Europejska na posiedzeniu 22-23 marca 2005 r. ponownie wezwała państwa członkowskie do kontynuowania prac zmierzających do ograniczania ogólnej wartości pomocy, jednocześnie zwracając uwagę na wszelkie niedoskonałości rynku (market failure). Podobnie, w Komunikacie KE9 w sprawie średniookresowego przeglądu Strategii Lizbońskiej wskazano, Ŝe państwa członkowskie powinny zredukować i przekierować pomoc publiczną, skupiając się na niedoskonałościach rynku panujących w sektorach o wysokim potencjale wzrostu oraz stymulować prace innowacyjne. Zalecenia dotyczą reorientacji pomocy publicznej w kierunku przeznaczenia jej na inwestycje, w szczególności w nowoczesne technologie, na badania i rozwój, wspieranie MSP, zatrudnienie, szkolenia, ochronę środowiska, co nadałoby pomocy publicznej charakter stymulujący rozwój społeczno-gospodarczy. Dla zdynamizowania realizacji Strategii Lizbońskiej państwa członkowskie zobowiązały się do przygotowania trzyletnich Krajowych Programów Reform (KPR). Celem polskiego KPR jest utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, sprzyjającego tworzeniu nowych miejsc pracy z zachowaniem zasad zrównowaŜonego rozwoju. W KPR wskazano sześć priorytetów, wynikających z obecnych polskich uwarunkowań społeczno-gospodarczych. Te priorytety to: (1) poprawa stanu finansów publicznych i zarządzania finansami publicznymi, (2) rozwój przedsiębiorczości, (3) wzrost innowacyjności przedsiębiorstw, (4) rozwój i modernizacja infrastruktury oraz zapewnienie warunków konkurencji w sektorach sieciowych, (5) tworzenie i utrzymanie nowych miejsc pracy oraz zmniejszanie bezrobocia, (6) poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw poprzez inwestowanie w kapitał ludzki. Zdaniem KE Polska powinna równieŜ poświecić więcej uwagi konkurencji, wzmocnieniu publicznego sektora B+R oraz innowacjom, kompleksowej strategii inwestowania w infrastrukturę i w ochronę środowiska, 9 „Working together for growth and jobs” COM(2005) 24, 2.2.2005, Section 3.2.2. 17 a takŜe zdecydowanym działaniom na rzecz zwiększenia stóp zatrudnienia i zmniejszenia dysproporcji regionalnych. Biorąc pod uwagę powyŜsze uwarunkowania pomoc publiczna powinna koncentrować się przede wszystkim na celach horyzontalnych we wskazanych poniŜej obszarach. Podkreślenie aspektów horyzontalnych nie oznacza jednak, Ŝe państwo pozostanie biernym obserwatorem zmian zachodzących w wielu sektorach przemysłowych. Z uwagi na specyfikę polskiej gospodarki – trwające procesy restrukturyzacyjne - naleŜy oczekiwać, Ŝe w najbliŜszych latach kontynuowana będzie równieŜ pomoc na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw10. Jednak wielkość tej pomocy będzie się zmniejszać. 3.1. Badania i rozwój oraz innowacje Stan obecny: Innowacyjność polskiej gospodarki pozostaje nadal stosunkowo niska. Wskaźnik innowacyjności, określający udział firm innowacyjnych w populacji badanych przedsiębiorstw przemysłowych, spadł z poziomu 37,6% w latach 1994-1996 do 16,9% dla okresu 1998-2000. W krajach UE wartość tego wskaźnika wynosiła średnio około 51%. W 2004 r. nakłady na działalność innowacyjną poniosło 39% przedsiębiorstw. Utrzymują się bariery utrudniające przedsiębiorcom, w tym szczególnie z sektora MSP, wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań. Zaliczyć do nich naleŜy przede wszystkim wysokie koszty opracowania i wdroŜenia innowacji, znacznie przekraczające moŜliwości kapitałowe większości przedsiębiorców oraz słabo rozwiniętą infrastrukturę komercjalizacji nauki i techniki, co powoduje, Ŝe inwestowanie w nowe technologie i tworzenie nowych firm opartych na tych technologiach jest związane ze zbyt wysokim ryzykiem. W Polsce, podobnie jak w innych krajach UE, występuje zjawisko luki kapitałowej, której efektem jest znaczne ograniczenie moŜliwości finansowania udziałowego w wysokości poniŜej 1 mln EUR. Luka kapitałowa jest efektem wysokiego ryzyka inwestycyjnego związanego z finansowaniem projektów znajdujących się we wstępnej fazie rozwoju (seed capital). Dodatkową przyczyną są stosunkowo wysokie, w porównaniu z wartością potencjalnych inwestycji, koszty wynagrodzenia osób zarządzających funduszami VC, przeprowadzenia analiz inwestycji oraz sporządzenia dokumentacji prawnej. Dlatego teŜ fundusze PE/VC preferują dokonywanie większych inwestycji w dojrzałe przedsiębiorstwa. Na powyŜsze trudności trafiają rozpoczynające działalność mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, poszukujące zewnętrznego inwestora. Występowanie luki we wczesnych fazach rozwoju jest właściwie niezaleŜne od sektora, w którym przedsiębiorstwo funkcjonuje. Choć szczególnie duŜe problemy dotyczą finansowania przedsięwzięć innowacyjnych, poniewaŜ właśnie te charakteryzują się zwiększonym ryzykiem. Według European Innovation Scoreboard 2005 udział MSP wprowadzających własne innowacje w ogólnej liczbie MSP wynosił w Polsce (według badania statystycznego CIS-3) 12,5%. Dla porównania w Austrii MSP wprowadzające własne innowacje stanowiły 44,7% ogólnej liczby MSP, natomiast w Danii- 43,4%. Jedne z najsłabszych wyników odnotowały Węgry – 13,2% oraz Łotwa i Słowenia –14,9% Udział sprzedaŜy nowych lub zmodernizowanych wyrobów dla rynku (new-to-market) w sprzedaŜy przedsiębiorstw ogółem wyniósł w Polsce zgodnie z danymi European Innovation Scoreboard 2005 (CIS light) 3,4%, natomiast te same dane w odniesieniu do 10 Dla potrzeb niniejszego dokumentu pod pojęciem “pomoc na ratowanie i restrukturyzację” uwzględniona została równieŜ pomoc sektorowa, tj. pomoc kierowana do przemysłu stoczniowego i górnictwa węgla, z uwagi na fakt, iŜ w obydwu sektorach prowadzone są aktualnie działania restrukturyzacyjne. 18 krajów Unii Europejskiej wynosiły 10,9% dla Słowacji, 10,8% dla Portugalii, 5,1% dla Finlandii oraz 0,8% dla Węgier. Natomiast udział sprzedaŜy nowych lub zmodernizowanych wyrobów dla przedsiębiorstw (new-to-firm) w sprzedaŜy przedsiębiorstw ogółem (EIS 2005) kształtował się dla Polski na poziomie 9,6% podczas gdy dla Danii 25,6%, Niemiec 23,3%. Jeden z najniŜszych udziałów sprzedaŜy nowych lub zmodernizowanych wyrobów dla przedsiębiorstw odnotowano dla Węgier – na poziomie 2% i Holandii - 2,5%. Niekorzystnie kształtuje się struktura nakładów na działalność innowacyjną. W 2004 r. udział nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw na budynki, budowle, maszyny, urządzenia wyniósł 83,0%, przy niewielkim udziale wydatków na B+R – 7,5%. Od początku lat 90-tych na praktycznie niezmienionym, niskim poziomie utrzymuje się udział eksportu wyrobów wysokiej techniki w obrotach handlu zagranicznego. W 2004 roku udział eksportu tych wyrobów dla Polski wyniósł 2,3%, podczas gdy dla UE analogiczne wartości wyniosły 17,8% (2003 r.), wzrastając w dekadzie lat 90-tych o około 10 punktów procentowych. Polska wypada równieŜ niekorzystnie pod względem relacji nakładów na działalność B+R do PKB. W 2004 r. wartość nakładów na działalność B+R w cenach bieŜących wzrosła w stosunku do zbliŜonego poziomu z lat 2002-2003 i wyniosła 5155,4 mln zł. Jednocześnie wskaźnik relacji nakładów na działalność B+R do PKB, po spadku z lat 1995-2003, wzrósł nieznacznie do poziomu 0,57% (2005 r.). Porównując wskaźnik relacji nakładów na B+R do PKB w Polsce ze wskaźnikami krajów UE i OECD (w 2003 r – UE-15 - 2%, UE-25 – 1,95%, Wielka Brytania - 1,98%, Hiszpania - 1,05) moŜna stwierdzić, iŜ Polska wypada pod tym względem bardzo niekorzystnie. W Polsce udział środków budŜetowych w nakładach ogółem przeznaczonych na działalność B+R wynosił w 2004 r. 61,7%. Był on zdecydowanie wyŜszy niŜ przeciętnie w krajach OECD, gdzie udział tych środków wynosił w 2002 r. 29,9%, a w krajach OECD w 2001 r. 34,1%. Odwrotna tendencja występuje w przypadku udziału środków podmiotów gospodarczych w nakładach ogółem przeznaczonych na działalność B+R. W Polsce w 2004 r. udział tych środków w nakładach ogółem wyniósł 22,6%, podczas gdy przeciętnie w krajach OECD 62,1%, a w krajach UE w 2001 r. – 55,5%. WaŜnym wskaźnikiem trendu procesów innowacyjnych jest liczba wynalazków zgłoszonych do ochrony do Europejskiego Urzędu Patentowego (EPO), przypadająca na 1 milion mieszkańców. Dla Polski wartość tego wskaźnika w 2002 r. wyniosła 2,7, a średnia wartość tego wskaźnika dla krajów UE25 –133,6. Dla Słowacji wskaźnik ten wynosił 4,3, dla Czech 10,9, natomiast dla Węgier 18,3. W przypadku liczby udzielonych patentów przez Amerykański Urząd Patentowy (USPTO) na milion mieszkańców, Polska zajmuje wśród państw członkowskich UE jedno z ostatnich miejsc ze wskaźnikiem 0,4 (między Łotwą i Litwą, dla których wskaźnik wyniósł odpowiednio 0,3 i 0,5). Dla krajów UE25 wskaźnik ten kształtował się na poziomie - 59,9, a dla Szwecji i Finlandii wyniósł odpowiednio 187,4 i 158,611. Badania statystyczne oraz liczne raporty organizacji międzynarodowych (UE, OECD, Bank Światowy) wskazują, Ŝe istnieje znaczny dystans między poziomami innowacyjności gospodarki Polski i krajów rozwiniętych. Zgodnie z European Innovation Scoreboard 2005 Polska wraz z Estonią, Hiszpanią, Bułgarią, Słowacją, Rumunią i Turcją zostały zaliczone do 11 European Innovation Scoreboard 2005, European Commission, Luxembourg, 2005 19 krajów tracących grunt (loosing ground). Jednocześnie w tym samym badaniu przeprowadzonym rok wcześniej – Polska uplasowała się jako kraj doganiający (catching up). Działania podejmowane w latach 2004-2006: W latach 2004-2005 łączna wielkość pomocy publicznej na B+R wyniosła 407,3 mln zł. Środki przyznawane były m.in. na pokrycie kosztów realizacji inwestycji słuŜących potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych, w tym takŜe wynikających z programów wieloletnich, a takŜe na projekty celowe i działalność wspomagającą badania. W celu podniesienia innowacyjności polskiej gospodarki Rząd podjął decyzję o udzielaniu pomocy w następujących obszarach: • ustawa z dnia 8 października 2004 roku o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 238, poz. 2390), która wprowadziła instrument wsparcia w postaci projektów celowych dla przedsiębiorców zainteresowanych zwiększaniem nakładów na B+R. Szczegółowe warunki udzielania pomocy finansowej uregulowane zostały w rozporządzeniu Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 roku w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na naukę (Dz. U. Nr 161, poz. 1359). Pomoc udzielana była w ramach głównego strumienia finansowania projektów celowych, w tym projektów celowych współfinansowanych ze środków strukturalnych (poddziałania 1.4.1 i 1.4.4 SPO-WKP) oraz programu FSNT-NOT (projekty celowe dla małych i średnich przedsiębiorstw). Uzyskane efekty W latach 2004-2006 zawarto ogółem 773 umowy na realizację projektów celowych na ogólna kwotę dofinansowania prac B+R 368,8 mln zł, w tym 356 umów z małymi i średnimi przedsiębiorstwami (w ramach Programu FSNT-NOT) na kwotę dofinansowania 63,5 mln zł. Realizacja projektów celowych przynosi znaczne efekty gospodarczo-społeczne. Przykładowo realizacja 165 projektów celowych – w ramach głównego nurtu finansowania – rozliczonych w 2004 r. przyniosła (rok po ich rozliczeniu) dodatkowa wartość sprzedaŜy równa 1864 mln zł, a takŜe wygenerowała 174 nowe miejsca pracy i przyczyniła się do uzyskania innych efektów takich, jak patenty, wzory uŜytkowe, nagrody krajowe i międzynarodowe. Realizacja projektów celowych (w ramach programu FSNT-NOT) rozliczonych w 2004 r. przyniosła dodatkowe przychody ze sprzedaŜy w wysokości 57 mln zł i wygenerowała 164 nowe miejsca pracy. • Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 179, poz. 1484). Na jej podstawie w październiku 2005 r. uruchomiono kredyt technologiczny dla przedsiębiorców, przeznaczony na zakup i wdroŜenie nowej technologii. Do końca 2006 r. kredyt udzielany był przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Poczynając od 2007 r. planuje się, Ŝe kredyt będzie udzielany ze środków własnych banków komercyjnych, natomiast BGK będzie spłacał za przedsiębiorców połowę kapitału kredytu. Kolejnym instrumentem ustawy jest nadawanie statusu centrów badawczorozwojowych (CBR), który uprawnia przedsiębiorcę, osiągającego co najmniej 50% przychodów ze sprzedaŜy własnych wyników B+R, do pomniejszenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym o kwotę przeznaczoną na Fundusz Innowacyjności oraz do niepłacenia podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego 20 w zakresie przedmiotów opodatkowania zajętych na prowadzenie B+R. Status CBR stanowi zachętę do tworzenia nowych prywatnych instytucji badawczych, komercjalizacji publicznych JBR oraz inwestorów zagranicznych chcących zlokalizować swoje centra badawcze w Polsce. Rozporządzenie określające szczegółowe warunki wykorzystywania środków funduszu innowacyjnego zostało notyfikowane KE w listopadzie 2006 r. W maju KE wydała zgodę na udzielanie pomocy regulowanej tym rozporządzeniem. Uzyskane efekty: Fundusz kredytu technologicznego w BGK rozpoczął swoją działalność w październiku 2005 r. W ramach 4 rund aplikacyjnych zaakceptowano 48 wniosków na łączną kwotę 126,3 mln zł. Zakłada się, ze efekty nowych instrumentów będzie moŜna ocenić najwcześniej w połowie 2007 r. • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 lipca 2006 roku w sprawie udzielania pomocy finansowej funduszom kapitału zaląŜkowego (Dz. U. Nr 141, poz. 1000 z późn. zm.) – docelowo środki finansowe pochodzące ze wsparcia, w formie inwestycji kapitałowych dokonywanych poprzez fundusze kapitału zaląŜkowego wesprą mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, znajdujących się we wczesnej fazie rozwoju. Pomoc jest realizowana w ramach poddziałania 1.2.3 SPO WKP – Wspieranie powstawania funduszy kapitału zaląŜkowego typu seed capital. Uzyskane efekty: Poddziałanie 1.2.3. SPO WKP zostało uruchomione w grudniu 2006 r. Do wsparcia wskazano 6 funduszy kapitału zaląŜkowego, którym planuje się przekazać wsparcie w wysokości 65,86 mln zł. • Ustawa z dnia 4 marca 2005 roku o Krajowym Funduszu Kapitałowym (Dz. U. Nr 57, poz.491) - jej głównym celem jest stworzenie instrumentu kapitałowego dla wzmocnienia małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie realizacji innowacyjnych przedsięwzięć. Uzyskane efekty: Krajowy Fundusz Kapitałowy rozpocznie działalność w zakresie wspierania funduszy kapitałowych latem 2007 r. po podpisaniu i opublikowaniu rozporządzenia w sprawie wsparcia finansowego udzielanego przez KFK. Projekt rozporządzenia został notyfikowany KE w styczniu 2007 r. W kwietniu b.r. KE wydała zgodę na udzielanie pomocy publicznej regulowanej tym rozporządzeniem. 3.2. Przedsiębiorczość, ze szczególnym uwzględnieniem sektora MSP Stan obecny: W 2004 r. udział MSP w wytwarzaniu PKB osiągnął 47,9%. Jednocześnie sektor ten zatrudniał ponad 68% ogółu pracujących. Cechą charakterystyczną przedsiębiorstw działających w Polsce, podobnie jak w krajach UE15, jest dominacja mikroprzedsiębiorstw, zatrudniających do 9 osób (w Polsce - 95,1% ogółu firm). Udział firm małych (10-49 pracowników) wynosi 4,0%, średnich firm (50-249 pracowników) ok. 0,8%, a firm duŜych (250 i więcej pracowników) 0,1%. Jednak polskie przedsiębiorstwa działają w mniej korzystnym otoczeniu i są znacznie słabsze od działających w UE-15, zarówno pod względem kapitałowym, jak i skali prowadzonej działalności oraz uzyskiwanej wartości dodanej. 21 Sektor MSP generuje około 45% nakładów inwestycyjnych12. W 2005 r. nastąpił niewielki wzrost wartości nakładów inwestycyjnych w firmach średnich z 17,3 mld zł do 19,9 mld zł, a niewielki spadek w firmach małych13. Głównym źródłem finansowania inwestycji dla firm z sektora MSP są środki własne. W 2004 r. ich udział w finansowaniu inwestycji stanowił ok. 68% w przypadku firm małych oraz 73% w przypadku firm średnich. Innym źródłem kapitału są kredyty bankowe, lecz choć dostępność kredytów ulega stopniowej poprawie, to jednak w 2004 r. z kredytów krajowych korzystało tylko ok. 18% małych przedsiębiorstw oraz ok. 17% średnich. Ułatwianie dostępu MSP do zewnętrznych źródeł finansowania realizowane jest równieŜ poprzez wzmacnianie funduszy poŜyczkowych i poręczeniowych. Wsparcie funduszy następuje w ramach SPO-WKP. Na koniec 2005 r. wystąpił dynamiczny przyrost kapitału poŜyczkowego oraz udzielanych poŜyczek. Kapitał poŜyczkowy wzrósł o 120 mln zł (o 27,5%), liczba poŜyczek wzrosła o 16 tys. (16,6%), a ich wartość o 241 mln zł. O słabości sektora MSP świadczy takŜe ich pozycja w handlu zagranicznym. Mimo Ŝe dynamika eksportu MSP na przestrzeni lat 2002-2004 jest zbieŜna z dynamiką całego polskiego eksportu i wykazuje tendencję wzrostową (o 1/3 w stosunku do 2003 r. w USD), to sam wzrost eksportu ma związek z silną pozycją eksportową przedsiębiorstw duŜych. Eksport polskich MSP charakteryzuje niski udział dóbr wysoko przetworzonych czy dóbr z dziedziny zaawansowanych technologii. W 2004 r. około 68% całego eksportu MSP to działalność produkcyjna, czyli przemysł przetwórczy, a ok. 26 % to działalność handlowa. Ponad połowa eksportu w przemyśle przetwórczym przypada na wyroby metalowe, artykuły spoŜywcze i napoje, wyroby z gumy i tworzyw sztucznych. Działania podejmowane w latach 2004-2006: Rząd w latach 2004-2005 przeznaczył na wsparcie sektora MSP 1339,6 mln zł. Ponadto w 2004 r. przedsiębiorcy uzyskali dostęp do funduszy strukturalnych, co zwiększyło pulę środków na wsparcie MSP. W ramach oferowanego wsparcia z funduszy strukturalnych małe i średnie przedsiębiorstwa mogą starać się o środki finansowe na zwiększanie innowacyjności, nowe inwestycje, zwiększanie zatrudnienia, osiąganie standardów UE w zakresie ochrony środowiska, na uzyskanie dostępu do wysokiej jakości zewnętrznych usług doradczych świadczonych przez wyspecjalizowane podmioty (instytucje otoczenia biznesu). Wsparcie dla sektora MSP udzielane było głównie przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) we współpracy z Regionalnymi Instytucjami Finansującymi (RIF), a takŜe przez Federację Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej (FSNT-NOT). Pomoc udzielana była na podstawie następujących aktów prawnych: • rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 17 sierpnia 2004 roku w sprawie udzielania przez Polska Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej niezwiązanej z programami operacyjnymi (Dz. U. Nr 181, poz. 1877 z późn. zm.); Uzyskane efekty W 2006 r. PARP kontynuowała realizację zadania polegającego na budowie Krajowego Systemu Usług dla MSP. Na koniec 2006 r. ramach KSU funkcjonowało 197 Punktów 12 „Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2004-2005”, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2006 13 Brak danych dla firm mikro. 22 Konsultacyjnych, w których MSP mogą uzyskać bezpłatne usługi informacyjne, obejmujące zagadnienia związane z administracyjno-prawnymi aspektami prowadzenia działalności gospodarczej, zarządzaniem firmą (z zakresu prawa, marketingu, finansów i podatków, produkcji itp.), zasad przygotowywania wniosków o pomoc publiczną (w tym z programów wsparcia), a takŜe finansowania działalności firmy z innych, zewnętrznych źródeł. W latach 2004 - 2006 Punkty Konsultacyjne udzieliły nieco ponad 107,5 tys. bezpłatnych usług informacyjnych dla blisko 77 tys. klientów. W 2006 r. PARP zakończyła realizację dwóch programów pomocowych skierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw finansowanych ze środków przedakcesyjnych Phare 2002 i 2003 – „Program Sektorowy MSP” i „Innowacyjność”, wdraŜanych na szczeblu krajowym. Celem projektów był przede wszystkim wzrost konkurencyjności sektora MSP oraz zdolności innowacyjnych w sektorze produkcyjnym i usługach. W ramach tych programów współfinansowano koszty usług doradczych świadczonych przez akredytowanych konsultantów oraz dotacje inwestycyjne dla małych i średnich przedsiębiorstw. Dotację inwestycyjną otrzymało 1.075 przedsiębiorców na łączną kwotę ponad 22,8 miliona euro. Natomiast dotację na usługi doradcze otrzymało 1.239 przedsiębiorców, na kwotę ogółem blisko 3,9 miliona euro. • rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 sierpnia 2004 roku w sprawie udzielania przez Polska Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (Dz. U. Nr 195, poz. 2010 z późn. zm.); • rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 września 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania poręczeń ze środków wsparcia udzielanego przez PARP (Dz. U. Nr 169, poz. 1209) oraz • rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 września 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania poŜyczek ze środków wsparcia udzielanego przez PARP (Dz. U. Nr 167, poz. 1184). PowyŜsze rozporządzenia regulują tryb i zasady udzielania pomocy publicznej w ramach następujących działań SPO WKP14: - 1.2.1 – Dokapitaklizowanie funduszy mikropoŜyczkowych, - 1.2.2 –Dokapitalizowanie funduszy poręczeń kredytowych, - 2.1 - Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo, - 2.3 – Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje. Uzyskane efekty: Poddziałania 1.2.1 - Dokapitaklizowanie funduszy mikropoŜyczkowych oraz 1.2.2 - Dokapitalizowanie funduszy poręczeń kredytowych W ramach realizacji programu „Kapitał dla przedsiębiorczych” i budowy systemu funduszy poręczeniowych i poŜyczkowych dla małych i średnich przedsiębiorstw, PARP w 2006 r. zawarła umowy na dokapitalizowanie 22 funduszy poŜyczkowych na 14 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 sierpnia 2004 r. w sprawie udzielania przez PARP pomocy finansowej w ramach SPO WKP obejmuje równieŜ działanie 1.1 oraz poddziałanie 2.2.1, które nie zostały opisane w niniejszym punkcie. Działanie 1.1 – Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw nie zawiera pomocy publicznej, natomiast poddziałanie 2.2.1 – Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji zostało opisane w dalszej części opracowania dotyczącej pomocy udzielanej w ramach SPO WKP przez Ministra Gospodarki. 23 kwotę ponad 92 mln zł i 15 funduszy poręczeniowych na kwotę ponad 78,5 mln zł. Narastająco, od momentu powstania funduszy do końca 2006, fundusze udzieliły przedsiębiorcom ok. 5,6 tys. poŜyczek i 5,5 tys. poręczeń. Łącznie poŜyczki ze środków funduszy mikropoŜyczkowych otrzymało blisko 5,0 tys. przedsiębiorców, natomiast poręczenie kredytów przez fundusze poręczeń kredytowych uzyskało 5,1 tys. przedsiębiorców. Działanie 2.1 - Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo Od początku realizacji Działania do końca grudnia 2006 r. zawartych zostało 2 186 umów na łączną kwotę 63,9 mln zł. Dominującą grupą beneficjentów byli mali przedsiębiorcy, którzy stanowili ok. 46% ogółu przedsiębiorców, następnie mikroprzedsiębiorcy, którzy stanowili ok. 28%, najmniejszą grupę stanowili średni przedsiębiorcy - ok. 26 % beneficjentów. Całkowite nakłady na realizację większości projektów nie przekraczają 50 tys. zł (62% wsparcia). Projekty z przedziału od 50 tys. do 150 tys. zł otrzymały 27% przyznanego wsparcia. Natomiast projekty, których całkowite nakłady na realizację przekraczały 150 tys. zł stanowiły tylko 11% przyznanego wsparcia. W ramach Działania 2.1 SPO-WKP projekty rekomendowane do wsparcia dotyczyły: - w 58 % doradztwa w zakresie jakości, w 19 % doradztwa w zakresie innowacji i nowych technologii, w 19 % doradztwa w zakresie zasad prowadzenia przedsiębiorstwa na terytorium UE, w 4 % doradztwa w zakresie wprowadzania przez przedsiębiorców produktów na nowe rynki zagraniczne, doradztwa w zakresie tworzenia sieci kooperacyjnych przedsiębiorstw, doradztwa w zakresie łączenia się przedsiębiorstw oraz doradztwa w zakresie pozyskiwania zewnętrznego finansowania na rozwój działalności. Działania 2.3 - Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje Od początku realizacji programu PARP zawarła 2779 umów o dofinansowanie na łączną kwotę 1 602,1 mln zł. Dominującą grupą Beneficjentów były średnie przedsiębiorstwa, które stanowiły 50% wszystkich beneficjentów, następnie małe przedsiębiorstwa, które stanowiły 41% beneficjentów, natomiast najmniejszą grupę stanowiły mikroprzedsiębiorstwa - tylko 9 % beneficjentów. Ponadto, większość projektów stanowiły projekty duŜe, których całkowite nakłady na realizację przekraczają 1 250,0 mln zł (54% wsparcia), projekty z przedziału pomiędzy 500,0 tys. a 1 250,0 mln zł stanowiły 23% przyznanego wsparcia. Natomiast projekty, których całkowite nakłady na realizację były mniejsze niŜ 500,0 tys. zł stanowiły 23% przyznanego wsparcia. W ramach Działania 2.3 SPO WKP projekty rekomendowane do wsparcia dotyczyły: - 80% inwestycji w zakresie przetwórstwa przemysłowego; - 5% inwestycji w zakresie budownictwa; - 8% inwestycji w zakresie handlu; - 5% inwestycji w zakresie usług; - 2% inwestycji w innych obszarach. 24 Pomoc w ramach SPO WKP udzielana była równieŜ przez Ministra Gospodarki i obejmowała poddziałania: - 2.2.2 – Wsparcie w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw, - 2.2.1 – Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji. Poddziałanie 2.2.2 - Wsparcie w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw • rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w targach lub wystawach za granicą (Dz. U, Nr 265, poz. 2217) oraz • rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w wyjazdowych misjach gospodarczych związanych z udziałem w targach lub wystawach za granicą (Dz. U. nr 265, poz. 2218, z późn. zm.). Uzyskane efekty Realizacja poddziałania 2.2.2 polegającego na dofinansowywaniu udziału przedsiębiorców w targach lub wystawach zagranicznych i w wyjazdowych misjach gospodarczych przyczyniła się do upowszechnienia polskich produktów zagranicą oraz do zwiększenia udziału polskich przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych. W latach 2004-2006 na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie objęto refundacją 3.605 projektów, których całkowita wartość wynosiła 103,3 mln. zł. Projekty te zostały dofinansowane na łączną kwotę 51,6 mln zł. Poddziałanie 2.2.1 - Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji • ustawa z dnia 20 marca 2002 roku o finansowym wspieraniu inwestycji (Dz. U. Nr 41, poz. 363 z późn. zm.). Uzyskane efekty15 Realizacja poddziałania 2.2.1, w ramach którego wspierane są projekty inwestycyjne, prowadzi do poprawy oferty produkcyjnej i technologicznej przedsiębiorstw oraz do utworzenia nowych miejsc pracy. Osiągnięte cele będą miały długotrwałe skutki dla gospodarki ze względu na fakt, Ŝe beneficjent jest zobowiązany zapewnić trwałość projektu oraz utrzymać nowe miejsca pracy przez okres minimum 5 lat. W latach 2004-2006 w oparciu o wymienioną ustawę wsparcie otrzymało łącznie 71 przedsiębiorców. Realizowane są inwestycje innowacyjne o łącznej wartości wydatków kwalifikowanych 4.177.316.488,29 zł. Przedsiębiorcy zobowiązali się do utworzenia łącznie 7409 miejsc pracy. Minister Gospodarki udzielał równieŜ pomocy de minimis w zakresie promocji i wspierania eksportu. Pomoc w ramach niŜej wymienionych programów będzie udzielana do 30 czerwca 2007 r. • 15 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację branŜowych projektów promocyjnych w zakresie eksportu (Dz. U. Nr 236, poz. 2357). Przytoczone dane dotyczące pomocy udzielonej w ramach ustawy z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji obejmują zarówno informacje o pomocy udzielonej w ramach poddziałania 2.2.1 SPO WKP, jak równieŜ poza poddziałaniem 2.2.1. 25 • rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację niektórych przedsięwzięć w zakresie promocji i wspierania eksportu (Dz. U. Nr 236, poz. 2358) - program ten obejmuje dofinansowanie kosztów organizacji konferencji, seminariów, prezentacji, pokazów i innych imprez promocyjnych. Pomoc mogą uzyskać przedsięwzięcia o charakterze zbiorowym. Wyjątek stanowią jedynie przedsięwzięcia promujące eksport przemysłu obronnego. • rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację przedsięwzięć wydawniczych promujących eksport (Dz. U. Nr 236, poz. 2359) – dofinansowaniem objęte są koszty zbiorowych publikacji promujących eksport, m.in. koszty papieru, druku, składu, tłoczenia płyt oraz naświetlania. • rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na szkolenia o tematyce handlu zagranicznego (Dz. U. Nr 236, poz. 2360). • rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych (Dz. U. Nr 236, poz. 2361). • rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację projektów Domów Polskich (Dz. U Nr 150, poz. 1260). Uzyskane efekty: W latach 2004-2006 w ramach wyŜej wymienionych programów pomoc otrzymało 932 przedsiębiorców na łączną kwotę prawie 17,0 mln zł. W ramach ZPORR pomoc publiczna udzielana była w oparciu niŜej wymienione rozporządzenia: • rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 3 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na promocję przedsiębiorczości(Dz. U. Nr 267, poz. 2655), • rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 17 listopada 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji i doradztwa w przedsiębiorstwach (Dz. U. Nr 267, poz. 2652, • rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 17 listopada 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na wspieranie projektów promocyjnych w dziedzinie turystyki i kultury (Dz. U. Nr 267, poz. 2654, • rozporządzenie Ministra Gospodarki I Pracy z dnia 21 października 2005 r.w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji w dziedzinie turystyki (Dz. U. nr 219, poz. 1856). Pomoc publiczna udzielana była w ramach następujących działań ZPORR: - 1.4 – Rozwój turystyki i kultury, - 2.5 – Promocja przedsiębiorczości, - 3.1 – Obszary wiejskie, - 3.2 – Obszary podlegające restrukturyzacji, - 3.3 – Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe, 26 - 3.4 – Mikroprzedsiębiorstwa Uzyskane efekty: Działanie 1.4 - Rozwój turystyki i kultury Od początku realizacji Programu odrestaurowano i odremontowano 1 obiekt historyczny o powierzchni 1 655 m2, co stanowi ok. 8,33% załoŜonej wartości docelowej. Według szacunków IZ ZPORR, do końca realizacji Programu, odrestaurowanych i odremontowanych zostanie łącznie 50 obiektów historycznych, co znacznie przekroczy załoŜone wartości docelowe. Na cele kulturalne i turystyczne zaadaptowano 5 obiektów zabytkowych, tj. 31,25% załoŜonej wartości. Liczba zainstalowanych systemów zabezpieczeń przed poŜarem i kradzieŜą w obiektach zabytkowych wyniosła 125 szt., wobec wartości załoŜonej na poziomie 10 szt. Powierzchnia terenów parków narodowych, parków krajobrazowych i innych form ochrony przyrody zagospodarowanych na cele turystyczne i kulturalne wyniosła od początku Programu 0,08 ha, co stanowi 0,08% planowanej wartości. W związku z tym, iŜ w ramach Działania 1.4, na koniec 2006 r. zakończono realizację dopiero 4 projektów, w wyniku ich realizacji utworzono dopiero 48 nowych miejsc pracy, tj. 12,63% planowanej wartości. Dochody z turystyki i kultury wyniosły w 2005 r. ok. 319 mln zł, tj. o ok. 9% więcej niŜ w 2003 r. (wobec wartości docelowej załoŜonej na poziomie +5%). Działanie 2.5 - Promocja przedsiębiorczości W ramach działania 2.5 realizowano 338 projektów, tj. o ok. 70% więcej niŜ planowano. śaden projekt nie został jeszcze zakończony, stąd nie było moŜliwe wykazanie ich efektów rzeczowych. Z informacji uzyskanej od Instytucji WdraŜających wynika, iŜ większość projektów zakończy się z końcem 2007 r. Działanie 3.1 - Obszary wiejskie Od początku realizacji Programu realizowano 47 projektów infrastruktury turystycznej (tj. o 17,5% więcej niŜ załoŜono). Liczba turystów krajowych i zagranicznych w ramach województw, gdzie zakończono realizację projektów turystycznych, wyniosła 1 089 633 osoby, tj. o ok. 70 tys. mniej niŜ planowano. Spośród województw, w których zakończono realizację projektów z zakresu lokalnej turystyki, spadek liczby turystów polskich i zagranicznych odnotowano jedynie w woj. pomorskim i zachodniopomorskim. Działanie 3.2 - Obszary podlegające restrukturyzacji Od początku realizacji Programu realizowano 7 projektów z zakresu infrastruktury turystycznej, tj. 17,5% załoŜonej wartości docelowej. Liczba turystów krajowych i zagranicznych na ww. obszarach, w ramach województw, w których zakończono realizację projektów z zakresu turystyki wyniosła ok. 2,8 mln osób, tj. o ok. 216 tys. osób więcej niŜ w 2003 r. Działanie 3.3 - Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe W zakresie działania 3.3, od początku realizacji Programu realizowano 13 projektów z zakresu turystyki, tj. ok. 33% załoŜonej wartości docelowej (w tym 12 projektów w 2006 r.). 27 Działanie 3.4 - Mikroprzedsiębiorstwa Wsparciem objęto 2787 mikroprzedsiębiorstw. Liczba ta stanowiła ok. 28% zaplanowanej wartości. Wartość docelowa wskaźnika Liczba wspartych mikroprzedsiębiorstw załoŜona została na poziomie 10 000. JednakŜe, przy zakładanej średniej wartości projektu, która wynosi 50 000 euro (PŚW) moŜliwa do realizacji liczba projektów to ok. 1140 szt. Średnia wartość projektu w ramach Działania wynosi 5649 Euro. Przed rozpoczęciem realizacji Programu, szacowano, iŜ w ramach Działania 3.4 realizowane będą tzw. „małe” projekty. JednakŜe okazało się, iŜ ze strony przedsiębiorców istnieje zapotrzebowanie na dofinansowanie znacznie większych pod względem wartości i wymagających znacznych inwestycji projektów. W związku z tym, przy dostępnej alokacji, zrealizowano mniej projektów niŜ załoŜono, jednakŜe były to projekty, na które przyznano średnio więcej środków niŜ planowano. Na obszarach restrukturyzacji przemysłu wsparto 1 190 małych przedsiębiorstw, na obszarach wiejskich – 436, a na terenach zrewitalizowanych – 324 (co stanowiło odpowiednio ok. 60%, 9% i 11% wartości docelowej). Liczba osób pracujących poza rolnictwem na obszarach wiejskich wyniosła 522, a osób nowo zatrudnionych we wspartych mikroprzedsiębiorstwach – 2 874. Pomoc na wspieranie przedsiębiorczości udzielana przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich była udzielana w ramach działania 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet na podstawie: • rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 21 września 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania kobietom pomocy de minimis na podjęcie własnej działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 234, poz. 2346) oraz • rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 września 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy na szkolenia (Dz. U. Nr 234, poz. 2347). Uzyskane efekty Przeszkolono 80 osób w ramach szkoleń dla przedsiębiorców i pracowników przedsiębiorstw. Udzielono 695 jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej. Łączna kwota pomocy publicznej udzielona w ramach działania 1.6 wyniosła 2 327,9 tys. zł. Przedsiębiorcy mogli ubiegać się równieŜ o pomoc w formie ulg podatkowych oraz pomoc w formie dotacji na wspieranie duŜych projektów inwestycyjnych. • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy dla małych i średnich przedsiębiorców w zakresie niektórych ulg podatkowych (Dz. U. Nr 95, poz. 954) - pomoc udzielana była w formie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych z przeznaczeniem na nowe inwestycje, usługi doradcze świadczone przez doradców zewnętrznych oraz udział w targach i wystawach. Uzyskane efekty W latach 2004-2006 udzielono pomocy dla małych i średnich przedsiębiorców na łączną kwotę 823 541,45 zł. 28 • Pomoc w zakresie specjalnych stref ekonomicznych - pomoc udzielana jest w formie zwolnień podatkowych na podstawie ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (tekst jednolity: Dz. U. Nr 42, poz. 274) oraz rozporządzeń w sprawie poszczególnych stref. Uzyskane efekty W Polsce funkcjonuje 14 specjalnych stref ekonomicznych. Wg stanu na koniec 2006 r. łączny obszar stref wynosił 8164 ha. Strefy zlokalizowane były w 101 miastach i 78 gminach. Do końca 2006 r. w strefach zainwestowano ponad 35 mld zł i utworzono ponad 108 tys. nowych miejsc pracy. Zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w strefach posiadało 924 przedsiębiorców, z czego 230 zezwoleń wydanych było w 2006 r. W latach 1997 - 2005 w specjalnych strefach ekonomicznych udzielono pomocy w wysokości ok. 2,6 mld zł, co stanowi ponad 7% kwoty nakładów inwestycyjnych poniesionych przez przedsiębiorców do 31 grudnia 2006 r. • Programy wieloletnie - 14 grudnia 2004 r. Rada Ministrów przyjęła dokument pt. System finansowego wsparcia projektów inwestycyjnych, który w czerwcu 2005 r. został zastąpiony przez System finansowego wsparcia duŜych projektów inwestycyjnych. Pomoc publiczna udzielana jest w formie dotacji na podstawie dwustronnej umowy ramowej zawartej pomiędzy MG a inwestorem w oparciu o uchwałę Rady Ministrów o ustanowieniu programu wieloletniego dla realizacji inwestycji. Podstawą przyjęcia przez Radę Ministrów programu wieloletniego jest ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.). Przewiduje ona (art. 117 ust. 2), iŜ programy wieloletnie ustanawiane są od 1 stycznia 2006 r. przez Radę Ministrów w celu realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz innych strategii przyjętych przez Radę Ministrów. Pomoc udzielana na podstawie umowy stanowi pomoc indywidualną i w związku z tym podlega indywidualnej notyfikacji do KE. Uzyskane efekty: Na koniec roku 2006, funkcjonowało 27 programów wieloletnich o łącznej wartości 674,8 mln zł. Projekty inwestycyjne objęte nimi przewidywały utworzenie łącznie 27 235 miejsc pracy oraz poniesienie przez inwestorów nakładów inwestycyjnych w łącznej wysokości 10 168,9 mln zł. Łączna wartość dotacji naleŜnych inwestorom w ramach realizacji tych programów w 2005 r. wynosiła 139,3 mln zł, natomiast w 2006 r. – 134,6 mln zł. W wyniku realizacji programów wieloletnich wsparcia finansowego projektów inwestycyjnych w 2006 r. wartość dotacji faktycznie wypłaconych inwestorom na koniec roku wyniosła 89 735 tys. zł. Na początku 2007 r., spośród ww. 27 programów wieloletnich – w związku z rezygnacją inwestora z przyznanej pomocy publicznej - anulowany został jeden o wartości 1 665 tys. zł, kolejne dwa (o łącznej wartości 2 599 tys. zł) oczekują na finalizację procesu anulowania. 3.3. Zasoby ludzkie Stan obecny: Charakterystyczna dla polskiego rynku pracy jest obecnie bardzo niska stopa zatrudnienia i aktywności zawodowej oraz towarzyszący im zwiększający się zakres wykluczenia społecznego. Pomimo pozytywnych zmian zachodzących na rynku pracy, stopa bezrobocia 29 w Polsce (13,9% wg BAEL, średnia w 2006 r.) kształtuje się na najwyŜszym poziomie wśród krajów członkowskich UE, niski pozostaje poziom wskaźników aktywności zawodowej (54,0%) i zatrudnienia (46,5%) osób w wieku powyŜej 15 lat. DuŜe bezrobocie prowadzi do narastania problemu wykluczenia społecznego i bierności, a pewne grupy społeczne są nim szczególnie zagroŜone (osoby długotrwale bezrobotne i słabo wykształcone, niepełnosprawni). Jedną z cech polskiego rynku pracy jest wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych. W całym kraju odsetek osób będących bezrobotnymi powyŜej 12 miesięcy lub powyŜej 24 miesięcy wynosił odpowiednio 49,3% i 33,9%. Grupami znajdującymi się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy są osoby młode, tj. do 24 roku Ŝycia (29,8%) oraz osoby z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym i niepełnym podstawowym (22,1%). Działania podejmowane w latach 2004-2006: W latach 2004-2006 na pomoc publiczna w obszarze zasoby ludzkie skierowano ok. 4 015,5 mln zł, w tym w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich, na pomoc publiczną w latach 2004 – 2006 wydatkowano kwotę w wysokości 419,6 mln zł (w tym środki krajowe stanowiły 121,2 mln zł, zaś środki wspólnotowe stanowiły 298,4 mln zł). Wsparcie przeznaczone było na tworzenie miejsc pracy, wspieranie przedsiębiorczości oraz na szkolenia. Pomoc udzielana była ze środków funduszy celowych: Funduszu Pracy oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie przepisów: • ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.) Uzyskane efekty: W ramach SPO RZL na podstawie rozporządzeń wykonawczych do ustawy o promocji zatrudnienia wydatkowano w latach 2004 – 2006 kwotę pomocy publicznej w wysokości 351,2 mln zł. Pomoc publiczna w ramach realizowanych projektów przeznaczona była na subsydiowanie zatrudnienia młodzieŜy i osób długotrwale bezrobotnych powyŜej 25 roku Ŝycia, a takŜe na przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej. W 2006 r. programami objęto następującą liczbę osób: refundacją wynagrodzeń młodocianych objęto 97,8 tys. osób, zwrócono koszty szkolenia pracodawcom - łącznie za 1,1 tys. pracowników, do prac interwencyjnych skierowano 69 tys., a do robót publicznych 9,8 tys. osób. Pracodawcy zatrudnili dodatkowo 20,9 tys. pracowników w ramach środków zrefundowanych z Funduszu Pracy na wyposaŜenie lub doposaŜenie stanowisk pracy, natomiast 34 tys. bezrobotnych rozpoczęło działalność gospodarczą po otrzymaniu środków na ww. działalność. • ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.) Uzyskane efekty: W ramach SPO RZL na podstawie rozporządzeń wykonawczych do ustawy o rehabilitacji zawodowej wydatkowano w latach 2004 – 2006 kwotę pomocy publicznej w wysokości 67,4 mln zł. 30 Pomoc publiczna w ramach realizowanych projektów przeznaczona była na subsydiowanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a takŜe na przystosowanie stanowisk pracy do potrzeb niepełnosprawnych pracowników. Pomoc na szkolenia udzielana była równieŜ przez PARP w ramach SPO RZL na podstawie: • rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006 (Dz. U. Nr 207, poz. 2115) – działanie 2.3. Uzyskane efekty: Wysokość pomocy publicznej w ramach powyŜszego Działania w latach 2004 – 2006 wyniosła 129,6 mlz zł (w tym środki krajowe stanowiły 32,4 mln zł, zaś środki wspólnotowe stanowiły 97,2 mln zł). Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości wdraŜa działanie 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki SPO RZL, którego celem jest podniesienie konkurencyjności i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw poprzez doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr zarządzających i pracowników, rozwijanie nowych form pracy, wzmacnianie transferu wiedzy i zacieśnianie związków między szkołami wyŜszymi i przedsiębiorstwami oraz podnoszenie umiejętności i kwalifikacji pracowników słuŜby zdrowia. W ramach dwóch schematów powyŜszego działania udzielana była pomoc publiczna: Schemat a) Doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr, wdraŜany w postaci konkursu otwartego, w ramach którego wnioski są opracowywane przez projektodawców (instytucje szkoleniowe, szkoły wyŜsze oraz ich organy załoŜycielskie, jednostki naukowe oraz organizacje pracodawców i przedsiębiorców). Od początku realizacji projektów usługami ukierunkowanymi na wzrost kwalifikacji kadr nowoczesnej gospodarki objętych zostało 182,2 tys. osób, szkoleniami – 180,5 tys. osób, 153,3 tys. osób podniosło poziom swoich kwalifikacji zawodowych poświadczonych stosownym certyfikatem. W ramach przedmiotowego schematu od początku realizacji działania pomoc publiczna została udzielona 15,1 tys. mikroprzedsiębiorstwom, 31,4 tys. MSP oraz 5,5 tys. duŜym przedsiębiorstwom. Schemat b) Promocja rozwiązań systemowych w zakresie potencjału adaptacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy, w ramach którego realizowano projekty własne PARP, mające na celu promocję rozwiązań systemowych w zakresie potencjału adaptacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy w przedsiębiorstwach. W ramach schematu realizowano szkolenia dla przedsiębiorstw o znaczeniu sektorowym (np.: BHP, ochrona środowiska), promowano dialog na rzecz zmian w organizacji pracy, podnoszenie jakości szkoleń i usług doradczych dla przedsiębiorstw, ideę doskonalenia zawodowego oraz realizację pilotaŜowych działań szkoleniowo-doradczych w zakresie nowoczesnych form pracy (rotacja miejsc pracy, telepraca). W ramach schematu b) realizowane są projekty o znacznej wartości skierowane do duŜej liczby osób. Ponad połowa (10) zatwierdzonych do realizacji projektów ma budŜet powyŜej 10 mln zł, w tym budŜety 7 projektów wynoszą ponad 15 mln zł. Łącznie do końca 2006 r. realizowano 19 projektów, ponad 35 tys. osób korzystało ze wsparcia oferowanego w ramach schematu b). Od początku realizacji projektów w ramach całego działania 2.3 usługami ukierunkowanymi na wzrost kwalifikacji kadr nowoczesnej gospodarki objętych zostało ok. 218 tys. osób (co stanowi ponad 117% zakładanej wartości docelowej wskaźnika 31 w dokumentach programowych). Prawie 50 % osób podnoszących swoje kwalifikacje w oparciu szkolenia i studia podyplomowe organizowane w ramach działania 2.3 to kobiety. Przedsiębiorcy mogli ubiegać się o pomoc w formie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych na podstawie: • rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy na szkolenia w zakresie niektórych ulg podatkowych (Dz. U. Nr 95, poz. 955); • rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy na zatrudnienie w zakresie niektórych ulg podatkowych (Dz. U. Nr 95, poz. 956). Uzyskane efekty: W latach 2004-2006 udzielono pomocy na szkolenia na łączną kwotę 6 788,26 zł, natomiast na zatrudnienie – 11 929,2 zł. W ramach ZPORR pomoc publiczna na wsparcie zatrudnienia była udzielana w oparciu o rozporządzenia: • rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 3 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na promocję przedsiębiorczości (Dz. U. nr 267, poz. 1971) zastąpione zostało przez rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 16 lutego 2007 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na promocję przedsiębiorczości (Dz. U. nr 30, poz. 300) • rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 17 listopada 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji w zakresie zatrudnienia (Dz. U. nr 267, poz. 2653) Pomoc udzielana była w ramach działań: - 2.3 - Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa - 2.4 - Reorientacja zawodowa osób zagroŜonych procesami restrukturyzacyjnymi Uzyskane efekty: Działanie 2.3 - Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa Na koniec 2006 r. Ŝaden projekt subsydiowania miejsc pracy nie został zrealizowany. JednakŜe, zgodnie z szacunkowymi danymi zawartymi w prognozie opracowanej przez IZ ZPORR we wrześniu 2006 r., na podstawie danych uzyskanych od wszystkich instytucji zaangaŜowanych we wdraŜanie ZPORR, do końca Programu w ramach projektów subsydiowania miejsc pracy udział weźmie 871 osób, wobec planowanych 14616 osób. Działanie 2.4 - Reorientacja restrukturyzacyjnymi zawodowa osób zagroŜonych procesami Na koniec 2006 r. Ŝaden projekt subsydiowania miejsc pracy nie został zrealizowany. JednakŜe, zgodnie z szacunkowymi danymi zawartymi w prognozie opracowanej przez IZ ZPORR we wrześniu 2006 r., na podstawie danych uzyskanych od wszystkich instytucji zaangaŜowanych we wdraŜanie ZPORR, do końca Programu w ramach projektów subsydiowania miejsc pracy udział weźmie 930 osób, wobec planowanych 14 616 osób. 32 3.4. Ochrona środowiska Stan obecny: W myśl zasad zrównowaŜonego rozwoju wzrost gospodarczy powinien odbywać się z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. Takie podejście do ochrony środowiska obliguje do tworzenia i wdraŜania nowych technik i technologii, przede wszystkim takich, które przyczyniają się do eliminacji zanieczyszczeń u źródła. Unijne wymagania w zakresie ochrony środowiska wobec przedsiębiorstw przemysłowych, zawarte w dyrektywach UE oznaczają konieczność poniesienia ogromnych wydatków inwestycyjnych. Wspieranie przedsiębiorstw w dąŜeniu do spełnienia wymogów ochrony środowiska wynika w szczególności z wysokich kosztów działań inwestycyjnych w zakresie wdraŜania innowacji proekologicznych. Ograniczone moŜliwości przedsiębiorstw w zakresie finansowania tych inwestycji stanowią barierę dla podejmowania tego typu przedsięwzięć. Podmioty, które nie wdroŜą ekologicznych procedur do momentu wygaśnięcia wynegocjowanych okresów przejściowych, będą zmuszone do zakończenia działalności produkcyjnej. Działania podejmowane w latach 2004-2006: Ogółem, w latach 2004-2006 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udzieliły pomocy publicznej przedsiębiorcom w wysokości 424,0 mln zł. Pomocy udzielano na podstawie art. 405 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902, z późn. zm.). Pomoc kierowana była do przedsiębiorców realizujących inwestycje słuŜące dostosowaniu do wymogów najlepszych dostępnych technik, ochronie wód, redukcji emisji ze źródeł spalania paliw, poprawie jakości paliw i technologii silnikowych, zastosowaniu technologii zapewniających czystszą i energooszczędną produkcję oraz oszczędzanie surowców, dostosowaniu składowisk odpadów do wymagań ochrony środowiska, ograniczeniu emisji lotnych związków organicznych, a takŜe inwestycji związanych z odnawialnymi źródłami energii oraz inwestycji w zakresie gospodarki odpadami. Wsparcie miało charakter zarówno pomocy regionalnej przeznaczonej dla przedsiębiorców podejmujących nowe inwestycje związane z ochroną środowiska, jak i pomocy horyzontalnej dla inwestycji istniejących. W ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw realizowano działanie 2.4 - Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie dostosowywania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska. Działanie to obejmowało cztery poddziałania: - 2.4.1 - Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie przeprowadzania inwestycji koniecznych do uzyskania pozwolenia zintegrowanego, - 2.4.2 - Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, - 2.4.3 - Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza, - 2.4.4 - Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi. 33 Uzyskane efekty: Przedsięwzięcia kwalifikujące się do dofinansowania w ramach Działania 2.4 to inwestycje niezbędne do realizacji z uwagi na konieczność dostosowania instalacji (przedsiębiorstw) do wymaganych prawem standardów ochrony środowiska. W latach 2004-2006 na działanie 2.4 SPO WKP ze środków NFOŚiGW udzielono pomocy publicznej w wysokości 192 mln zł. Ze środków wspólnotowych udzielono wsparcia w kwocie 549 mln zł. Całkowita wartość inwestycji dofinansowanych w ramach Działania 2.4 wynosi ponad 2 200 mln zł. Osiągnięto następujące efekty: Poddziałanie 2.4.1 - Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie przeprowadzania inwestycji koniecznych do uzyskania pozwolenia zintegrowanego Dofinansowano 106 inwestycji, które przyczynią się do wymaganego zmniejszenia wpływu działalności gospodarczej na środowisko i uzyskania przez przedsiębiorstwa pozwoleń zintegrowanych. Poddziałanie 2.4.2 - Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodnościekowej Dofinansowano 53 inwestycje prowadzące do dostosowania przedsiębiorstw do wymaganych standardów w gospodarce wodno-ściekowej. Poddziałanie 2.4.3 - Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza Dofinansowano 17 inwestycji, których celem jest dostosowanie przedsiębiorstw do standardów z zakresu ochrony powietrza. Poddziałanie 2.4.4 - Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi Dofinansowano 73 inwestycje z zakresu gospodarki odpadami przemysłowymi. W ramach ZPORR pomoc na ochronę środowiska była udzielana w ramach następujących rozporządzeń: • Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 21 października 2005 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji związanych z odnawialnymi źródłami energii, • Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 21 października 2005 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji słuŜących redukcji emisji ze źródeł spalania paliw. Oba rozporządzenia obowiązywały do 31 grudnia 2006 r. Pomoc udzielana była w ramach działań: - 1.2 - Infrastruktura ochrony środowiska, - 3.1 - Obszary wiejskie, - 3.2 – Obszary podlegające restrukturyzacji Uzyskane efekty: Opisana poniŜej sytuacja spowodowana była późnym wejściem w Ŝycie Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 21 października 2005 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji związanych z odnawialnymi źródłami energii (Dz. U. Nr 219, poz.1857). 34 Działanie 1.2 - Infrastruktura ochrony środowiska Na koniec 2006 r. nie wybudowano Ŝadnej elektrowni wykorzystującej odnawialne źródła energii. Zgodnie z szacunkowymi danymi zawartymi w prognozie opracowanej przez IZ ZPORR we wrześniu 2006 r., na podstawie danych uzyskanych od wszystkich instytucji zaangaŜowanych we wdraŜanie ZPORR, do końca Programu nie będą realizowane projekty, których przedmiotem byłaby budowa ww. obiektów. Działanie 3.1 - Obszary wiejskie Na koniec 2006 r. nie wybudowano Ŝadnej elektrowni wykorzystującej odnawialne źródła energii. Zgodnie z szacunkowymi danymi zawartymi w prognozie opracowanej przez IZ ZPORR we wrześniu 2006 r., na podstawie danych uzyskanych od wszystkich instytucji zaangaŜowanych we wdraŜanie ZPORR, do końca Programu zostanie wybudowany jeden obiekt tego typu. Działanie 3.2 - Obszary podlegające restrukturyzacji Na koniec 2006 r. wybudowano 2 elektrownie wykorzystujące odnawialne źródła energii. Zgodnie z szacunkowymi danymi zawartymi w prognozie opracowanej przez IZ ZPORR we wrześniu 2006 r., na podstawie danych uzyskanych od wszystkich instytucji zaangaŜowanych we wdraŜanie ZPORR, do końca Programu zostaną wybudowane łącznie 3 obiekty tego typu. 3.5. Pomoc na ratowanie i na restrukturyzację Od początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku specyfiką polskiej gospodarki były prowadzone w szerokim zakresie procesy restrukturyzacyjne przedsiębiorstw (restrukturyzacja organizacyjna, finansowa, majątkowa, zatrudnienia), które w niektórych przypadkach obejmowały całe sektory przemysłowe np. górniczy, hutniczy, zbrojeniowy, lekki, drzewny, elektroniczny. Trudna sytuacja ekonomiczno-finansowa wielu przedsiębiorstw, głównie państwowych, wynikająca przede wszystkim z niskiej pozycji konkurencyjnej w stosunku do przedsiębiorstw zagranicznych, wymagała podjęcia przez państwo działań wykraczających poza jego kompetencje regulacyjne oraz podjęcia inicjatyw związanych z bezpośrednim kształtowaniem Ŝycia gospodarczego, zwłaszcza w oparciu o sektorową pomoc publiczną skierowaną na ratowanie i restrukturyzację. Istotne znaczenie regionalne restrukturyzowanych przedsiębiorstw, w tym przede wszystkim dla rynku pracy, było istotnym czynnikiem zaangaŜowania państwa w pomoc dla wielu sektorów przemysłowych. Procesy restrukturyzacji, w tym pomoc publiczna, stanowiły istotny wkład państwa w proces przechodzenia od gospodarki centralnie planowanej do rozwiniętej gospodarki rynkowej. W okresie poprzedzającym członkostwo Polski w UE pomoc sektorowa ukierunkowana na ratowanie i restrukturyzację zajmowała dominującą pozycję w strukturze krajowej pomocy publicznej. Nasilenie procesów naprawczych miało miejsce w 2003 r., w rezultacie na pomoc sektorową przeznaczono ok. 71% ogółu udzielonej pomocy. Programy restrukturyzacyjne kontynuowane były takŜe po akcesji do UE, jednak zasady przyznawania pomocy publicznej na ten cel zostały podporządkowane regułom prawa wspólnotowego. Obowiązującą zasadą stała się zasada „one time last time”, która oznacza, Ŝe beneficjenci pomocy będą mogli otrzymać ją po raz kolejny najwcześniej po upływie 10 lat. Począwszy od 2004 r. w zakresie pomocy sektorowej wsparcie kierowane jest tylko do dwóch sektorów gospodarki: górnictwa węgla oraz przemysłu stoczniowego. Ponadto Minister 35 Skarbu Państwa udziela pomocy na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw ze środków funduszu celowego pn. Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorstw. • Górnictwo węgla kamiennego Z początkiem lat dziewięćdziesiątych górnictwo węgla kamiennego, podobnie jak cała polska gospodarka, weszło w okres głębokich przemian rynkowych. Dostosowanie górnictwa do wymogów konkurencyjnego rynku pociągnęło za sobą konieczność głębokiej restrukturyzacji sektora, realizowanej przy udziale środków publicznych. Podstawą prawną udzielania pomocy publicznej w sektorze węgla kamiennego w latach 2004-2006 były następujące dokumenty: - Program Restrukturyzacja górnictwa węgla kamiennego w latach 2004 – 2006 oraz strategia na lata 2007 – 2010, przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 27.04.2004 r., - Plan dostępu do zasobów węgla kamiennego w latach 2004 – 2006 oraz plan zamknięcia kopalń w latach 2004 – 2007, przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 7.09.2004 r., - Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003 – 2006 (Dz. U. Nr 210, poz. 2037 z późn. zm.). Na podstawie powyŜszych dokumentów KE zaakceptowała wielkość i zasady udzielania pomocy publicznej w sektorze decyzją nr K(2005)1796 z dnia 22 czerwca 2005 r. Dopuszczalna wielkość pomocy została określona w decyzji KE na 6 234,7 mln zł. W praktyce w latach 2004 – 2006 udzielono pomocy w wysokości ok. 3,9 mld zł. Uzyskane efekty: W latach 2004 – 2006 nastąpiła redukcja zdolności produkcyjnych o 6,6 mln ton/rok, to jest o 1,2 mln ton mniej niŜ zakładano w programie dla realizowanego wariantu alternatywnego restrukturyzacji. Stopień wykonania załoŜeń programowych wyniósł 84,6%. Do niepełnej realizacji załoŜeń programowych przyczyniły się korzystniejsza koniunktura i wyŜszy niŜ przewidywały prognozy wzrost cen zbytu węgla oraz zwiększony popyt na węgiel. Średnia cena zbytu węgla wzrosła ze 143,17 zł/t w 2003 r. do 183,62 zł/t w 2006 r., natomiast sprzedaŜ węgla kamiennego na rynku krajowym wyniosła 77,7 mln ton, tj. była wyŜsza niŜ określone zapotrzebowanie w prognozach o 3,7 mln ton. Zyski ze sprzedaŜy węgla osiągane w latach 2004 – 2006 były podstawowym czynnikiem kształtującym dodatnie wyniki finansowe górnictwa węgla kamiennego i zapewniającym środki na bieŜące pełne regulowanie naleŜnych płatności publicznoprawnych oraz na spłatę naleŜnych rat zobowiązań restrukturyzowanych. Wyniki finansowe netto górnictwa węgla kamiennego w latach 2004 – 2006 przedstawiały się następująco: w 2004 r. - 2 594,6 mln zł, w 2005 r. - 1 170,6 mln zł, w 2006 r. - 404,6 mln zł. Na dzień 31.12.2006 r. stan zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego wyniósł 119,3 tys. osób i był wyŜszy o 2,3 tys. osób niŜ określono w załoŜeniach programowych. Do głównych przyczyn niepełnego wykonania załoŜeń programowych naleŜy zaliczyć: - brak obniŜenia zdolności produkcyjnych, wyŜsze od zakładanych przyjęcia do pracy w górnictwie podyktowane koniecznością uzupełnienia załóg górniczych, niski stopień wykorzystania świadczeń dla odchodzących pracowników kopalń, wprowadzonych ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa. Pomimo przyjęć do pracy, wystąpiło niekorzystne zjawisko starzenia się załóg górniczych. Na początku 2004 r. 47,8% pracowników zatrudnionych pod ziemią posiadało staŜ pracy 36 ogółem do 20 lat. Na koniec 2006 r. odsetek pracowników o takim staŜu pracy wyniósł 41,5%. Odsetek osób o staŜu pracy ogółem ponad 20 lat w analogicznym okresie zwiększył się z 52,2% do 58,5 %. Jednym z elementów mających doprowadzić do skutecznej restrukturyzacji finansowej w latach 2004 – 2006 była kontynuacja procesu dokapitalizowania Kompanii Węglowej S.A. Środki pochodzące z dokapitalizowania miały zostać przeznaczone na spłatę przejętych przez KW S.A. zobowiązań, które nie zostały umorzone w 2003 r., w tym terminową spłatę restrukturyzowanych zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość przyjętego na te lata dokapitalizowania określono na poziomie 900 mln zł. Z tej kwoty do dnia 31.12.2006 r. zrealizowane zostało dokapitalizowanie w łącznej wysokości 484 mln zł. Wydatkowanie kwoty pomocy publicznej do maksymalnego pułapu będzie związane z realizacją Planu restrukturyzacji wdraŜanego pod nadzorem Ministra Gospodarki przy współpracy z Ministrem Skarbu Państwa. W latach 2004 – 2006 wynik ze sprzedaŜy węgla jednostek górnictwa węgla kamiennego kształtował się następująco: w 2004 r. - 3 005,7 mln zł, w 2005 r. - 1 992,2 mln zł, w 2006 r. 754,5 mln zł. Na pogorszenie poziomu wyniku ze sprzedaŜy węgla niewątpliwy wpływ miał wzrost jednostkowego kosztu sprzedanego węgla z 157,44 zł/t w 2004 r. i 170,52 zł/t w 2005 r. do 175,54 zł/t w 2006 r. Wzrost jednostkowego kosztu w 2006 r. w porównaniu do 2004 r. wynosił 11,5%, podczas gdy średnia cena zbytu węgla spadła w tym okresie o 2,3%. Miernikiem oceny sytuacji finansowej jest w szczególności wskaźnik bieŜącej płynności finansowej, mierzony stosunkiem aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych. Wskaźnik ten za lata 2004 - 2005 kształtował się na poziomie 0,89, a za 2006 r. wyniósł 0,79. W latach 2004 – 2006 wskaźnik ten kształtował się więc na poziomie znacznie odbiegającym do poziomu poŜądanego określonego w granicach 1,2 – 2. Przedstawione wielkości wyników finansowych wskazują, Ŝe przedsiębiorstwa górnicze uzyskały dodatnie wyniki finansowe. Nie dały one jednakŜe podstaw do stwierdzenia o uzyskaniu stabilnej rentowności. Jednym z celów załoŜeń programowych na lata 2004 – 2006 była prywatyzacja przedsiębiorstw górniczych oraz utworzenie Grupy Węglowo – Koksowej z Jastrzębską Spółka Węglową S.A. jako spółką dominującą. Zakres prywatyzacji oraz przekształceń określony został w przyjętej w dniu 20.12.2004 r. przez Radę Ministrów Strategii prywatyzacji sektora górnictwa węgla kamiennego, stanowiącej integralną część rządowego programu prywatyzacji. Nie został on zrealizowany, ze względu na zmianę koncepcji prywatyzacji. Obecnie jednym z rozpatrywanych wariantów jest prywatyzacja w drodze oferty publicznej przez Giełdę Papierów Wartościowych, pod warunkiem uzyskania przyzwolenia strony społecznej. • Przemysł stoczniowy Upadek w 2002 r. Stoczni Szczecińskiej Porta Holding spowodował wycofanie się banków z finansowania budowy statków w pozostałych polskich stoczniach, co wpłynęło na drastyczne pogorszenie ich sytuacji ekonomicznej. Pogłębienie trudności finansowych stoczni wywołały takŜe inne czynniki, tj. ponad dwukrotny wzrost cen wyrobów hutniczych, niekorzystny kurs złotego do dolara, konieczność realizacji kontraktów podpisanych w okresie niskich cen światowych na statki. Aby zapobiec upadkowi całego sektora stoczniowego rząd podjął działania wspierające stocznie. Pomoc dla stoczni udzielana była w oparciu o następujące akty prawne: - ustawę z dnia 30 października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy (Dz. U. Nr 213, poz. 1800 z późn. zm.), 37 - ustawę z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr171, poz. 1397 z późn. zm.), - ustawę z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. z 2003 r. Nr 174, poz. 1689 z późn. zm). W 2005 r. uchwalona została ustawa z dnia 3 marca 2005 r. o dopłatach do umów na budowę niektórych typów statków morskich, która wprowadziły do prawodawstwa polskiego przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 1177/2002 dotyczące tymczasowego mechanizmu ochronnego dla przemysłu stoczniowego16. Pomoc udzielana na podstawie ww. ustawy nie stanowi pomocy restrukturyzację. Celem wprowadzenia tymczasowego mechanizmu ochronnego jest wyrównanie szans konkurowania krajowych stoczni na globalnym rynku poprzez przyznawanie dopłat bezpośrednich do kontraktów na określone typy statków. Ponadto 31 sierpnia 2006 r. strona polska przekazała do KE (przyjęty przez Radę Ministrów w tym samym dniu) dokument pt. „Strategia dla sektora stoczniowego (morskie stocznie produkcyjne) na lata 2006 - 2010”, określający generalne wytyczne dla indywidualnych programów restrukturyzacyjnych w/wym. trzech stoczni. Dokument ten wyznaczył kierunek restrukturyzacji tych stoczni poprzez ich prywatyzację (pozyskanie inwestorów dla poszczególnych stoczni), co powinno zapewnić pozyskanie środków niezbędnych na modernizację w celu odzyskania konkurencyjności na rynku światowym. Jednym z działań określonych w „Strategii...”, umoŜliwiających dokonanie skutecznej restrukturyzacji stoczni jest kontynuowanie udzielania pomocy publicznej. Na początku września 2006 r. do KE przekazane zostały zmodyfikowane programy restrukturyzacji trzech stoczni: Stoczni Gdynia S.A., Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o. i Stoczni Gdańsk S.A. Polskie stocznie produkcyjne w latach 2002 – 2006 korzystały z następujących form pomocy publicznej. - poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa spłaty kredytów bankowych na finansowanie produkcji stoczniowej: dotychczas udzielono poręczeń i gwarancji na łączną kwotę 2,26 mld zł, a aktualne zaangaŜowanie środków wynosi 661 mln zł; - gwarancje ubezpieczeniowe KUKE zwrotu zaliczek armatorskich: KUKE w latach 2002 – 2006 udzieliła stoczni gwarancji na łączną kwotę 1,685 mld USD – aktualnie czynne są gwarancje na kwotę 363 mln USD; - dopłaty do statków: Minister Gospodarki w 2005 r. rozpatrzył pozytywnie 14 wniosków o udzielenie dopłat na łączną kwotę 116,6 mln zł, w 2006 r. 12 wniosków na łączną kwotę 111,4 mln zł; - dokapitalizowanie: Stoczni Gdynia S.A. w 2004 r. przez SP kwotą 80 mln zł, a w 2005 r. przez ARP S.A. kwotą 40 mln zł oraz Stoczni Szczecińska Nowa Sp. z o.o. w latach 2003 – 2005 przez ARP S.A. kwotą 340 mln zł, z czego 240 mln zł przeznaczono na zakup od syndyka niezbędnego majątku produkcyjnego. 16 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1177/2002 obowiązywało do 31 marca 2005 r. Powodem wprowadzenia takiego instrumentu przez Radę Wspólnot Europejskich było niewypełnianie przez Koreę Południową zobowiązań w zakresie uczciwych i przejrzystych warunków konkurencji poprzez dotowanie stoczni, co umoŜliwia Korei sprzedaŜ statków po cenach niŜszych od kosztów produkcji. 38 Łączna wartość pomocy publicznej skierowanej do sektora stoczniowego w tym okresie wyniosła ok. 1 401,8 mln zł.17 Uzyskane efekty: Udzielona pomoc publiczna pozwoliła na utrzymanie produkcji stoczniowej – zaniechanie działań wspierających spowodowałoby bankructwo trzech największych stoczni, a tym samym upadłość całego sektora wraz z wieloma kooperantami stoczniowymi i utratę kilkudziesięciu tysięcy miejsc pracy. Polski przemysł stoczniowy – podobnie jak w innych krajach UE – działając na silnie konkurencyjnym rynku światowym, odgrywa waŜną rolę w gospodarce. W stoczniach zatrudnionych jest 20 tys. osób, a na rzecz tego sektora pracuje ok.70 tys. osób Ponad 90% produkcji przeznaczana jest na eksport. Przemysł ten zajmuje czołowe miejsce wśród europejskich producentów statków – na dzień 31 grudnia 2006 r. polskie stocznie posiadały portfel zamówień na łączną wartość prawie 3 mld USD. W 2006 r. stocznie przekazały armatorom 24 statki o wartości 1 mld USD. Silna konkurencja ze strony producentów azjatyckich, drastyczny wzrost cen na wyroby hutnicze, realizacja kontraktów podpisanych w latach niskich cen na statki, zdekapitalizowany majątek stoczniowy wymagający znacznych nakładów na inwestycje odtworzeniowe i modernizacyjne spowodowały trudną sytuację ekonomiczno – finansową polskich stoczni. Dla poprawy tej sytuacji konieczna jest ich głęboka restrukturyzacja. • Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców (FRP) jest funduszem celowym. Utworzony został na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.). Zgodnie z przepisami ustawy na rachunku FRP gromadzi się 15% przychodów uzyskanych z prywatyzacji w danym roku budŜetowym oraz odsetki od tych środków z przeznaczeniem na wsparcie w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców, w tym przeznaczonych do prywatyzacji. Wydatkowanie przedmiotowych środków z przeznaczeniem na udzielanie pomocy restrukturyzowanym podmiotom naleŜy do kompetencji Ministra Skarbu Państwa będącego dysponentem FRP, który realizuje ww. zadania w części za pośrednictwem Agencji Rozwoju Przemysłu S.A, podwyŜszając corocznie jej kapitał zakładowy o kwotę stanowiącą 1/3 przychodów Funduszu (zgodnie z art. 56 ust. 2 i 5 tejŜe ustawy). W rezultacie, w oparciu o ww. środki Minister Skarbu Państwa oraz Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. (ARP S.A.), mogą udzielać pomocy publicznej na ratowanie i na restrukturyzację, przy czym przepisy ww. ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji oraz ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493) ustanawiały podział kompetencji pomiędzy ww. organami pomocowymi, wskazując, Ŝe: - 17 Minister Skarbu Państwa był uprawniony do udzielania pomocy na rzecz przedsiębiorstw państwowych, spółek z udziałem Skarbu Państwa oraz spółek leasingujących mienie Kwota pomocy została obliczona na podstawie Raportów o pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom w 2002 r., 2003 r., 2004 r. i 2005 r., co oznacza, Ŝe nie jest ona wynikiem sumowania wskazanych wartości pomocy udzielonej w róŜnych formach. W Raportach wartość pomocy jest przedstawiana w postaci ekwiwalentu dotacji netto (EDN), obliczanego zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w róŜnych formach (Dz. U. Nr 194, poz. 1983 z późn. zm). 39 Skarbu Państwa – będących jednocześnie małym lub średnim przedsiębiorcą w rozumieniu definicji określonej w przepisach prawa Unii Europejskiej, - ARP S.A. realizowała ww. pomoc dla tzw. “duŜych” przedsiębiorców (bez względu na kryterium własnościowe tj. przedsiębiorca publiczny lub prywatny). Istotne komplikacje w zakresie funkcjonowania tak ukształtowanego systemu pomocy na ratowanie i na restrukturyzację, spowodowały zmiany wspólnotowej definicji małego i średniego przedsiębiorcy. Zmiany te weszły w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2005 r. i polegały na wyłączeniu z kategorii małych lub średnich przedsiębiorców wszystkich podmiotów, w których 25% lub więcej kapitału lub głosów jest kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio, wspólnie lub indywidualne, przez jedno lub kilka organów państwowych. W konsekwencji powyŜszych zmian zostały ograniczone kompetencje Ministra Skarbu Państwa do udzielania pomocy na ratowanie i na restrukturyzację przedsiębiorcom publicznym tj. m.in. spółkom z większościowym udziałem Skarbu Państwa, jak równieŜ przedsiębiorstwom państwowym. Stąd teŜ, koniecznym stało się podjęcie inicjatyw legislacyjnych mających na celu nowelizację ww. ustaw kompetencyjnych Ministra Skarbu Państwa. Zmiany wprowadzone do ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa uprawniają obecnie Ministra Skarbu Państwa do udzielania ze środków FRP wsparcia w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz spółek z udziałem Skarbu Państwa. W 2004 r. z tytułu pomocy publicznej udzielonej przed akcesją Rzeczypospolitej Polskiej do UE w formie dokapitalizowania wypłacono ze środków FRP łącznie kwotę 50.000.000,00 zł na rzecz spółek z branŜy metalowej. Ponadto w 2004 r. z FRP podwyŜszono kapitał zakładowy ARP S.A. na łączną kwotę 479,6 mln zł. W 2005 r. ze środków FRP dokonano wypłaty pomocy publicznej udzielonej przed akcesją Rzeczypospolitej Polskiej do UE na łączną kwotę 306,7 mln zł, w tym: • • • na pomoc w formie dokapitalizowania łącznie w kwocie 260,1 mln zł (w tym 200 mln zł na rzecz Kompanii Węglowej S.A.), w formie poŜyczki na łączną sumę 17,9 mln zł, w formie dotacji w łącznej kwocie 28,7 mln zł. Ponadto ze środków FRP podwyŜszono kapitał zakładowy ARP S.A. na łączną kwotę 162 mln zł. W 2006 r. pomoc publiczna udzielona przed akcesją Rzeczypospolitej Polskiej do UE ze środków FRP obejmowała kwotę 100 mln zł tytułem dotacji dla PKP Przewozy Regionalne sp. z o.o., z której to sumy w IV kwartale 2006 r. oraz w II kwartale 2007 r., zgodnie z harmonogramem wypłat, wypłacono 37 mln zł. Pozostała kwota, tj. 63 mln zł, stanowi obecnie zobowiązanie Ministerstwa Skarbu Państwa wobec spółki. Ponadto ze środków FRP został podwyŜszony kapitał zakładowy ARP S.A. o łączną kwotę 118 mln zł. ARP S.A. jest uprawniona do udzielania pomocy publicznej indywidualnej na ratowania lub restrukturyzację duŜych przedsiębiorców. Pomoc udzielana jest w formie poŜyczki, poręczenia lub dokapitalizowania. W latach 2005-2006 ARP S.A. udzieliła pomocy dla 12 spółek na łączną kwotę 189,8 mln zł. 40 4. KIERUNKI UDZIELANIA POMOCY PUBLICZNEJ W LATACH 2007-2013 W latach 2007-2013 pomoc publiczna udzielana będzie przede wszystkim w ramach programów operacyjnych. Kontynuowane będą niektóre działania określone w programach operacyjnych 2004-2006, ale najwięcej środków pomocy publicznej zostanie udostępnionych przedsiębiorcom w ramach nowych programów operacyjnych realizowanych w perspektywie finansowej 2007-2013. Pomoc publiczna w ramach programów operacyjnych koncentrować się będzie na celach horyzontalnych pobudzających innowacyjność i konkurencyjność przedsiębiorstw. WaŜnym instrumentem, który powinien przyczynić się do poprawy innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw będą fundusze kapitału zaląŜkowego. Z uwagi na lukę kapitałową Rząd podjął decyzję o dofinansowaniu funduszy venture capital inwestujących w MSP. Wsparcie dla funduszy zostało zapoczątkowane w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO WKP). Docelowo środki finansowe pochodzące z dokapitalizowania funduszy w formie inwestycji kapitałowych wesprą MSP. Celem zwiększenia dostępu MSP do kapitału na realizację innowacyjnych przedsięwzięć instrument w postaci venture capital na większą skalę zostanie wykorzystany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG). Ze środków Krajowego Funduszu Kapitałowego wspierane będą fundusze kapitałowe inwestujące w MSP prowadzące działalność innowacyjną. Ponadto w ramach PO IG udzielane będzie kompleksowe wsparcie dla innowacyjnych przedsięwzięć, obejmujących prowadzenie prac B+R, wdraŜanie wyników prac B+R, wspieranie nowych inwestycji oraz doradztwo i szkolenia niezbędnych do realizacji inwestycji. Uruchomione zostanie wsparcie dla przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych realizujących nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym. Pomoc kierowana będzie równieŜ na inicjowanie działalności innowacyjnej poprzez wspieranie powstawania nowych przedsiębiorstw o charakterze innowacyjnym. Wspierane będzie uruchamianie usług w formie elektronicznej przez nowopowstałe mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa, jak równieŜ integracja działalności gospodarczej przedsiębiorców poprzez komunikację elektroniczną typu B2B. Działania słuŜące podniesieniu pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw poprzez inwestycje w kapitał ludzki oraz poprawę jakości i dostępności usług szkoleniowo-doradczych wspierających rozwój przedsiębiorczości realizowane będą w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). W celu zwiększania moŜliwości podjęcia lub utrzymania zatrudnienia wprowadzone będą zachęty do podejmowania własnej działalności gospodarczej i promowane działania z zakresu przedsiębiorczości. Wsparcie dla projektów z zakresu ochrony środowiska przewidziane jest w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ). Wspierane będą inwestycje w zakresie najlepszych dostępnych technik (Best Available Techniques, BAT), odnawialnych źródeł energii, jak równieŜ gospodarki odpadami, gospodarki wodno-ściekowej, ochrony powietrza oraz systemów zarządzania środowiskowego. Ponadto działania mające na celu wspieranie innowacyjności i przedsiębiorczości będą równieŜ realizowane w ramach szesnastu Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO). Zwiększanie zdolności produkcyjnych i promowanie przedsiębiorczości w regionach będzie moŜliwe poprzez wzmacnianie w szczególności sektora MSP, a zwłaszcza mikroprzedsiębiorstw. Szczególne znaczenie będzie miało wsparcie nowych inwestycji prowadzących do wzrostu innowacyjności przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa uzyskają łatwiejszy dostęp do kapitału poprzez tworzenie i wzmacnianie alternatywnych instrumentów 41 finansowych oraz wzmocnienie potencjału badawczo-rozwojowego przedsiębiorstw, a takŜe stymulowanie i rozwój powiązań sieciowych i kooperacyjnych pomiędzy instytucjami badawczo-rozwojowymi a przedsiębiorstwami. Na wspieranie działań o charakterze innowacyjnym udzielana będzie równieŜ pomoc w formie ulg podatkowych. Nowym instrumentem, który powinien przyczynić się do wzrostu nakładów prywatnych na nowe technologie jest ulga podatkowa (w podatku dochodowym i podatku od nieruchomości) dla CBR z tytułu prowadzenia przez nie badań i prac rozwojowych. W najbliŜszych latach kontynuowana będzie pomoc na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw, która w opinii KE wywiera szczególnie niekorzystny wpływ na funkcjonowanie Jednolitego Rynku Europejskiego. Pomoc na ratowanie i restrukturyzację podporządkowana jest obecnie surowym regułom prawa wspólnotowego. Jej udział w strukturze pomocy publicznej maleje. JednakŜe pomoc ta będzie realizowana przede wszystkim z uwagi na potrzebę dokończenia procesów restrukturyzacyjnych w gospodarce. 4.1. Pomoc publiczna udzielana w ramach programów operacyjnych 20042006 4.1.1. Sektorowy Program Operacyjny przedsiębiorstw, lata 2004-2006 – Wzrost konkurencyjności Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego: - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 z dnia 24 października 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej; - Rozporządzenie Komisji nr 70/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania artykułów 87 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w odniesieniu do pomocy publicznej dla małych i średnich przedsiębiorstw, zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 roku; - Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na wspieranie inwestycji kapitału podwyŜszonego ryzyka w małych i średnich przedsiębiorstwach; - Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Tabela 3. Programy pomocowe w ramach SPO WKP, które będą realizowane w latach 2007-2008 Numer działania 1.2.3 1.4 2.1 Rozporządzenia/ Programy pomocowe Wsparcie powstawania funduszy kapitału zaląŜkowego typu seed capital Wzmocnienie współpracy między strefą badawczorozwojową a gospodarką Wzrost konkurencyjności Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc na inwestycje kapitału podwyŜszonego ryzyka w MSP Alokacja na realizację formy wsparcia przewidującej pomoc publiczną (mln zł) Ogółem (UE + środki krajowe) 68,23 mln zł (54,0 mln zł z UE)* Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego do 31.12.2008 r. Pomoc horyzontalna na badania, rozwój i innowacje 143,5 mln zł (70,5 mln zł z UE) do 31.12.2008r. Pomoc dla MSP 0,972 mln zł (0,681 mln zł do 30.06.2008 r. 42 małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji Wsparcie w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycję Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie dostosowywania przedsiębiorstw do wymogów środowiska 2.2.1 2.2.2 2.3 2.4 z UE)* Pomoc dla MSP 1303,8 mln zł (891 mln zł z UE)* do 30.06.2008 r. Pomoc de minimis 76,7 mln zł (53,7 mln zł z UE) do 30.06.2008 r. Pomoc dla MSP 79,36 mln zł (55,55 mln zł z UE) * do 30.06.2008 r. Pomoc regionalna 48,0 mln zł (36,0 mln zł z UE) do 31.12.2008 r. * Podane kwoty opierają się na kursie 1 EUR = 3,8305, obowiązującym w terminie od 1 do 31 stycznia 2007 r. oraz wartości moŜliwej kontraktacji dla powyŜszych działań wdraŜanych przez PARP w ramach SPO WKP na dzień 31 grudnia 2006 r. Wielkość pomocy publicznej, która udzielona będzie w ramach SPO WKP w latach 20072008 szacuje się ogółem na 1 720,6 mln zł, w tym: - publiczne środki krajowe – 559,2 mln zł, - publiczne środki wspólnotowe – 1 161,4 mln zł. Tabela 4 Pomoc publiczna w ramach SPO WKP według przeznaczenia Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc na innowacje badania, rozwój Kwota pomocy (w mln zł) i Pomoc na rozwój MSP 4.1.2. 143,5 1 452,4 Pomoc regionalna 48,0 Pomoc de minimis 76,7 Sektorowy Program Operacyjny – Rozwój Zasobów Ludzkich Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego: - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie pomocy na zatrudnienie; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Tabela 5. Programy pomocowe w ramach SPO RZL, które będą realizowane w latach 2007-2008 Numer działania 1.2 i 1.3 Rozporządzenia/ Programy pomocowe Rozporządzenie MPS z dnia 19.04.2007 r. w Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc na zatrudnienie Alokacja na realizację formy wsparcia przewidującej pomoc publiczną Ogółem (UE + środki krajowe) Brak danych Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego bezterminowo 43 1.2 i 1.3 1.4 1.4 1.6 1.6 sprawie szczegółowego sposobu i trybu organizowania prac interwencyjnych i robót publicznych oraz jednorazowej refundacji kosztów z tytułu opłacanych składek na ubezpieczenie społeczne (Dz. U. Nr 76, poz. 510, z późn. zm.) Rozporządzenie MPiPS z dnia 31.08.2004 w sprawie szczegółowych warunków i trybu dokonywania refundacji ze środków Funduszu Pracy kosztów wyposaŜenia lub doposaŜenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego, przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz form zabezpieczenia zwrotu otrzymanych środków (Dz. U. Nr 196, poz. 2018, z późn. zm.) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 2007 r. w sprawie udzielenia pomocy przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne (Dz. U. Nr 20 poz. 118) Rozporządzenia MPS z dnia 15.09.2004 w sprawie zwrotu kosztów przystosowania stanowisk pracy, adaptacji pomieszczeń i urządzeń do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu (Dz. U. Nr 215, poz. 2186, z późn. zm..) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 września 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy na szkolenia (Dz. U. Nr 234, poz. 2347)* Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 21 września 2004 r. w sprawie Pomoc na zatrudnienie Brak danych bezterminowo Pomoc na zatrudnienie Brak danych Do 31.12.2008 r. Pomoc na zatrudnienie Brak danych Do 31.12.2008 r. Pomoc na szkolenia Brak danych Pomoc de minimis 26,7 mln zł 44 szczegółowych warunków i trybu udzielania kobietom pomocy de minimis na podjęcie własnej działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 234, poz. 2346) * Rozporządzenie MGiP z dnia 16 września 2004 r. w sprawie udzielania przez PARP pomocy finansowej w ramach SPO RZL 2004-2006 (Dz. U. Nr 207, poz. 2115) 2.3 Pomoc na szkolenia 129,5 mln zł (w tym 92,2 mln zł z UE) Do 30.06.2008 r. * Rozporządzenia obowiązywały do końca 2006 r. Aktualnie pomoc udzielana jest bezpośrednio na podstawie aktów prawa wspólnotowego tj. rozporządzenia Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej lub rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Wielkość pomocy publicznej, która udzielona będzie w ramach SPO RZL w latach 20072008 szacuje się ogółem na 419,6 mln zł w tym: - publiczne środki krajowe – 121,1 mln zł - publiczne środki wspólnotowe – 298,4 mln zł. Tabela 6 Pomoc publiczna w ramach SPO RZL według przeznaczenia Przeznaczenie pomocy publicznej Kwota pomocy (w mln zł) Pomoc zatrudnienie Pomoc szkolenie Pomoc de minimis 4.1.3. 26,7 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego: - Rozporządzenie Komisji nr 70/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania artykułów 87 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w odniesieniu do pomocy publicznej dla małych i średnich przedsiębiorstw, zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 roku; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. 45 Tabela 7. Programy pomocowe w ramach ZPORR, które będą realizowane w latach 2007 – 2008. Numer działania 1.4 2.3, 2.4 2.5 3.4 Rozporządzenia/ Programy pomocowe Rozporządzenie w sprawie udzielania pomocy de minimis na wspieranie projektów promocyjnych w dziedzinie turystyki i kultury Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 17 listopada 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji w zakresie zatrudnienia (Dz. U. nr 267, poz. 2653 z późn. zm.) Rozporządzenie w sprawie udzielania pomocy de minimis na promocje przedsiębiorczości Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 17 listopada 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie inwestycji i doradztwa w przedsiębiorstwach (Dz. U. Nr 267, poz. 2652) Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc de minimis Szacowany poziom alokacji na realizację formy wsparcia przewidującej pomoc publiczną Ogółem (UE + środki krajowe) 1 021,5 mln zł (776,1 mln zł z UE) Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego Do 30.06.2008 r. Pomoc na zatrudnienie 530,3 mln zł (397,7 mln zł z UE) Do 30.06.2008 r. Pomoc de minimis 246,4 mln zł (184,8 mln zł z UE) Do 30.06.2008 r. Pomoc dla MSP 294,5 mln zł (220,9 mln zł z UE) Do 30.06.2008 r. Wielkość pomocy publicznej, która udzielona będzie w ramach ZPORR w latach 2007-2008 szacuje się ogółem na 2 092, 7 mln zł w tym: - publiczne środki krajowe – 523,2 mln zł, - publiczne środki wspólnotowe – 1 569,5 mln zł. Tabela 8 Pomoc publiczna w ramach ZPORR według przeznaczenia Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc na rozwój MSP 294,5 Pomoc zatrudnienie 530,3 Pomoc de minimis 4.1.4. Kwota pomocy (w mln zł) 1 267,9 Sektorowy Program Operacyjny Transport Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu z dnia 4 września 2006 r. w sprawie trybu, sposobu i warunków współfinansowania inwestycji kolejowych w transporcie intermodalnym (Dz. U. Nr 162, poz. 1150), stanowiącym program pomocy dla rozwoju systemów intermodalnych zaakceptowany decyzją Komisji Europejskiej z dnia 25 stycznia 2006 r. nr N 160/2005 – Polska, pomoc moŜe zostać przyznana na: 46 1) zakup lub modernizację urządzeń dźwigowych oraz urządzeń do przeładunku, których przewidywany okres uŜytkowania będzie dłuŜszy niŜ pięć lat; 2) zakup lub modernizację systemów teleinformatycznych oraz wyposaŜenia logistycznego i systemów związanych z transportem intermodalnym, a takŜe wydatki na ich wdroŜenie; 3) infrastrukturę wykorzystywaną wyłącznie na potrzeby transportu intermodalnego w zakresie: a) budowy, rozbudowy, przebudowy oraz nabycia prawa do gruntów pod budowę: − placów składowych i przeładunkowych, parkingów, zaplecza technicznego dla obsługi taboru, dróg wewnętrznych i dojazdowych, przejść podziemnych i magazynów, − torów dojazdowych, przeładunkowych i podsuwnicowych, przejazdów i rozjazdów kolejowych oraz urządzeń sterowania ruchem kolejowym, b) modernizacji urządzeń telekomunikacyjnych, urządzeń zaopatrzenia w wodę, instalacji wodno-kanalizacyjnych, systemów odwodnienia i instalacji energetycznych; 4) prace projektowe i dokumentację związaną z inwestycjami, o których mowa w pkt 3; 5) promowanie projektów. Tabela 9. Programy pomocowe w ramach SPOT, które będą realizowane w latach 2007 – 2008. Numer działania 1.3 Rozporządzenia/ Programy pomocowe Rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 4 września 2006r. w sprawie trybu, sposobu i warunków współfinansowanie inwestycji kolejowych w transporcie intermodalnym (Dz. U. Nr 162, poz. 1150) Przeznaczenie pomocy publicznej Transport Szacowany poziom alokacji na realizację formy wsparcia przewidującej pomoc publiczną Ogółem (UE + środki krajowe) 13,8 mln euro (7,9 mln euro z ERDF) Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego Do 31.12.2008 r. Wielkość pomocy publicznej, która udzielona będzie w ramach SPOT w latach 2007-2008 szacuje się na 13, 8 mln euro w tym: - publiczne środki krajowe – 5,9 mln euro, - publiczne środki wspólnotowe – 7,9 mln euro. Planowane rezultaty: - wzrost udziału w przewozach transportu kolejowego i morskiego; - rozwój podmiotów gospodarczych działających w logistyce; - zwiększenie udziału transportu kolejowego w przewozach kosztem transportu samochodowego, co takŜe wpłynie korzystnie na środowisko naturalne; - lepsze wykorzystanie przepustowości istniejących linii kolejowych; 47 - utworzenie nowych miejsc pracy w centrum logistycznym oraz jego otoczeniu funkcjonalnym; - stworzenie szansy rozwoju dla MSP realizujących w centrum logistycznym poszczególne elementy procesów technologicznych. 4.2. Pomoc publiczna udzielana w ramach programów operacyjnych 20072013 W ramach programów operacyjnych wynikających z NSRO planuje się udzielić pomocy publicznej na łączną kwotę około 15 269,4 mln euro. Wielkość pomocy, bez działań odnoszących się do transportu w ramach PO IŚ (działania nr 6.2, 7.1, 7.3, 7.4, 8.3), szacuje się na 14 059,4 mln euro, w tym: - publiczne środki krajowe – 2 079,7 mln euro, - publiczne środki wspólnotowe – 11 979,7 mln euro. Podział pomocy publicznej ze względu na przeznaczenie przedstawia tabela: Tabela 10 Pomoc publiczna w ramach programów operacyjnych na lata 2007-2013 według przeznaczenia18 Przeznaczenie pomocy publicznej Kwota pomocy (w mln euro) Udział w NSRO (w %) Pomoc na badania, rozwój i innowacje 467,7 3,1 Pomoc horyzontalna ochronę środowiska 351,3 2,3 Pomoc na rozwój MSP 342,5 2,2 Pomoc na zatrudnienie 482,1 3,2 Pomoc na szkolenia 1 231,7 8,1 Pomoc regionalna 3 859,8 25,3 Pomoc de minimis 824,3 5,4 1 210,0 7,9 Transport na Z uwagi na fakt, iŜ w chwili obecnej prowadzone się uzgodnienia z KE dotyczące ostatecznej wersji programów operacyjnych na lata 2007-2013, zapisy w nich zawarte dotyczące planowanych działań, a co za tym idzie takŜe kwot pomocy publicznej mogą ulec zmianie. 4.2.1. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Celem pomocy publicznej w ramach PO IG jest wzrost innowacyjności przedsiębiorstw dla utrzymania gospodarki na ścieŜce szybkiego rozwoju i tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy. Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego19: 18 19 Kwoty pomocy na dzień dzisiejszy nie uwzględniają pomocy, jaka będzie udzielona w ramach RPO. Po wejściu w Ŝycie nowego rozporządzenia dotyczącego pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych, pomoc na działalność badawczo-rozwojową oraz pomoc objęta obecnie wyłączeniami grupowymi będzie udzielana z uwzględnieniem przepisów nowego rozporządzenia. 48 - Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną; - Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na wspieranie inwestycji kapitału podwyŜszonego ryzyka w małych i średnich przedsiębiorstwach; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 z dnia 24 października 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej; - Rozporządzenie Komisji nr 70/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania artykułów 87 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w odniesieniu do pomocy publicznej dla małych i średnich przedsiębiorstw, zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 roku; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Tabela 11. Programy pomocowe lub projekty programów pomocowych dotyczące pomocy publicznej w ramach PO IG. Numer działania 1.4 3.2 4.3 1.4, 3.1, 3.3, 4.1, 4.2, 4.4, 5.1, 5.2, 5.4 4.5 Akt prawny/ Program pomocowy Przeznaczenie pomocy publicznej Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie warunków i trybu przyznawania pomocy publicznej na badania przemysłowe i badania przedkonkurencyjne (Dz. U. Nr 36, poz. 230)* Projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie wsparcia udzielanego w ramach Krajowego Funduszu Kapitałowego Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 179, poz. 1484 z późn. zm.) – w części dotyczącej kredytu technologicznego Projekt rozporządzenia w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach Programu Operacyjnego – Innowacyjna Gospodarka Pomoc na badania, rozwój i innowacje Projekt rozporządzenia w sprawie pomocy finansowej Szacowany poziom alokacji na realizację formy wsparcia przewidującej pomoc publiczną (w mln euro) Ogółem (UE + środki krajowe) 390,0 mln euro (331,0 mln euro z UE) Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego 2007-2013 Pomoc na inwestycje kapitału podwyŜszonego ryzyka w MSP 180,0 mln euro (153,0 mln euro z UE ) 2007-2013 Pomoc regionalna 409,8 mln euro (348,4 mln euro z UE) 2007-2013 Pomoc regionalna 1728,0 mln euro (1468,8 mln euro z UE) 30,0 mln euro (25,5 mln euro z UE) 163,6 mln euro (139,1 mln euro z UE) 77,7 mln euro (66,0 mln euro z UE) 71,9 mln euro (61,1 mln euro z UE) 1053,9 mln euro (895,8 mln euro z UE) 2007-2013 Pomoc dla MSP Pomoc na szkolenia Pomoc na badania, rozwój i innowacje Pomoc de minimis Pomoc regionalna 2007-2013 49 6.1 dla nowej inwestycji o duŜym znaczeniu dla gospodarki w ramach działania 4.5 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, lata 2007-2013 Projekt rozporządzenia w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w programie „Paszport do eksportu” w ramach działania 6.1 Programu Innowacyjna Gospodarka, lata 2007-2013 Pomoc de minimis 91,8 mln euro (78,0 mln euro z UE) 2007-2013 * W związku z wejściem w Ŝycie z dniem 1 lipca b.r. ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 115, poz. 795) przedmiotowe rozporządzenie straciło moc. Aktualnie w MniSzW trwają prace nad nowym rozporządzeniem. Wielkość pomocy publicznej w ramach PO IG szacuje się ogółem na 4 196,7 mln euro, w tym: - publiczne środki krajowe – 630,0 mln euro, - publiczne środki wspólnotowe – 3 566,7 mln euro. Tabela 12 Podział pomocy publicznej w ramach PO IG ze względu na przeznaczenie Przeznaczenie pomocy publicznej Kwota pomocy (w mln euro) Udział w NSRO (w%) Pomoc na badania, rozwój i innowacje 467,7 3,1 Pomoc na rozwój MSP 210,0 1,4 Pomoc na szkolenia 163,6 1,1 Pomoc regionalna 3 191,7 20,9 Pomoc de minimis 163,7 1,1 Planowane rezultaty: - większy udział prac B+R powiązanych z potrzebami przedsiębiorców wśród wszystkich prac B+R realizowanych w jednostkach naukowych; - wzrost innowacyjności przedsiębiorstw; - wzrost nakładów na B+R w PKB, w szczególności nakładów przedsiębiorców; - podniesienie poziomu konkurencyjności polskich ośrodków badawczych; - zwiększenie transferu wyników prac B+R do gospodarki; - zwiększenie udziału inwestycji kapitałowych w innowacyjne przedsięwzięcia spółek, przede wszystkim w początkowych etapach wzrostu; - wzmocnienie systemu podmiotów oferujących zewnętrzne wsparcie finansowe i doradcze dla przedsiębiorstw; - zwiększenie liczby rozwiązaniach; nowopowstałych firm opartych na wysoko innowacyjnych - wzrost finansowania inwestycji MSP kapitałem prywatnym; - wzrost liczby nowoutworzonych, trwałych miejsc pracy; 50 - zwiększenie roli powiązań kooperacyjnych przedsiębiorców; - wzrost liczby zgłoszeń patentowych oraz złoŜonych wniosków o ochronę praw własności przemysłowej; - wzrost wartości sprzedaŜy na JRE. 4.2.2. Program Operacyjny Kapitał Ludzki W ramach PO KL na lata 2007-2013 udzielane będą następujące rodzaje pomocy: - pomoc na zatrudnienie, pomoc na szkolenia, pomoc doradcza dla MSP, pomoc de minimis. Celem pomocy publicznej w ramach PO KL jest wzrost poziomu zatrudnienia i jakości wykształcenia społeczeństwa oraz dopasowanie zasobów pracy do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy. Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego20: - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej; - Rozporządzenie Komisji nr 70/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania artykułów 87 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w odniesieniu do pomocy publicznej dla małych i średnich przedsiębiorstw, zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 roku; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. W przypadków projektów w ramach 7 osi priorytetowej PO KL, zakładających wykorzystanie środków Funduszu Pracy i Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pomoc będzie udzielana na podstawie obowiązujących rozporządzeń wykonawczych do ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.) oraz ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.), regulujących udzielanie pomocy publicznej z tych środków. W przypadku projektów, które nie zostaną objęte przepisami rozporządzeń wykonawczych do wymienionych ustaw, pomoc udzielana będzie bezpośrednio na podstawie rozporządzeń wspólnotowych jako pomoc indywidualna. 20 Po wejściu w Ŝycie nowego rozporządzenia dotyczącego pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych, pomoc na działalność badawczo-rozwojową oraz pomoc objęta obecnie wyłączeniami grupowymi będzie udzielana z uwzględnieniem przepisów nowego rozporządzenia. 51 Tabela 13. Programy pomocowe lub projekty programów pomocowych dotyczące pomocy publicznej w ramach PO KL. Numer działania 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 4.1 6.1 6.2 6.3 7.1 Rodzaj programu Szkolenia dla pracowników niepublicznych instytucji rynku pracy Szkolenia dla pracowników niepublicznych instytucji pomocy i integracji społecznej Pomoc dla młodzieŜy (15-25) objętej działaniami OHP, w tym subsydiowanie zatrudnienia i przyznawanie jednorazowych dotacji na podjęcie działalności gospodarczej Szkolenia ogólne i specjalistyczne (w tym studia podyplomowe) oraz doradztwo dla pracowników i przedsiębiorstw Wsparcie instytucji świadczących usługi na rzecz przedsiębiorstw, w tym podnoszenie kwalifikacji ich pracowników Programy rozwoju uczelni niepublicznych, obejmujące m.in. rozszerzanie programów edukacyjnych oraz podnoszenie kompetencji kadry akademickiej. Subsydiowanie zatrudnienia osób bezrobotnych, przyznawanie jednorazowych dotacji na podjęcie działalności gospodarczej oraz szkolenia skierowane do pracowników niepublicznych instytucji rynku pracy. Przyznawanie jednorazowych dotacji na podjęcie działalności gospodarczej oraz wsparcie pomostowe w przeciągu pierwszych 6-12 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej Subsydiowanie zatrudnienia osób bezrobotnych oraz szkolenia skierowane do pracowników niepublicznych instytucji pomocy i integracji społecznej Szkolenia ogólne i specjalistyczne (w tym studia Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc na szkolenia Szacowany poziom alokacji na realizację formy wsparcia przewidującej pomoc publiczną (w mln euro) Ogółem (UE + środki krajowe) 1,1 mln euro (0,9 mln euro z UE) Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego 2007 - 2013 Pomoc na szkolenia 1,7 mln euro (1,4 mln euro z UE) 2007 - 2013 Pomoc na zatrudnienie 15,6 mln euro (13,3 mln euro z UE) 6,7 mln euro (5,7 mln euro z UE) 2007 - 2013 37,9 mln euro (32,3 mln euro z UE) 10,8 mln euro (9,2 mln euro z UE) 5,4 mln euro (4,6 mln euro z UE) 2007-2013 Pomoc na szkolenia 14,4 mln euro (12,2 mln euro z UE) 2007-2013 Pomoc de minimis 13,3 mln euro (11,3 mln euro z UE) 2007-2013 Pomoc na zatrudnienie 285,8 mln euro (214,4 mln euro z UE) 81,6 mln euro (61,2 mln euro z UE) 40,8 mln euro (30,6 mln euro z UE) 2007-2013 Pomoc de minimis 294,0 mln euro (294,0 mln euro z UE) 2007-2013 Pomoc na zatrudnienie 180,7 mln euro (171,7 mln euro z UE) 77,4 mln euro (73,5 mln euro z UE) 2007-2013 889,5 mln euro (756,1 mln euro z UE) 2007-2013 Pomoc de minimis Pomoc na szkolenia Pomoc de minimis Pomoc dla MSP Pomoc de minimis Pomoc na szkolenia Pomoc na szkolenia Pomoc na szkolenia 52 podyplomowe) oraz doradztwo dla pracowników i przedsiębiorstw Pomoc de minimis 254,2 mln euro (216,1 mln euro z UE) 127,1 mln euro (108,0 mln euro z UE) Pomoc dla MSP Wielkość pomocy publicznej w ramach PO KL szacuje się ogółem na 2 338,0 mln euro, w tym: - publiczne środki krajowe – 321,5 euro, - publiczne środki wspólnotowe – 2 016,5 mln euro. Tabela 14 Podział pomocy publicznej w ramach PO KL ze względu na przeznaczenie Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc na rozwój MSP Kwota pomocy (w mln euro) Udział w NSRO (w%) 132,5 0,9 1 062,8 7,0 Pomoc na zatrudnienie 482,1 3,2 Pomoc de minimis 660,6 4,3 Pomoc na szkolenia Planowane rezultaty: - wzrost liczby osób podnoszących kwalifikacje zawodowe, - spadek stopy bezrobocia, - wzrost poziomu zatrudnienia we wszystkich grupach wiekowych, - wzrost zatrudnienia kobiet, - wzrost zatrudnienia osób niepełnosprawnych. 4.2.3. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko W ramach POIŚ pomoc publiczna realizowana będzie w trzech obszarach – środowiska, transportu i energetyki. Celem pomocy publicznej w sektorze środowiska jest ograniczenie negatywnego wpływu działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego. Realizowane będą projekty z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami i rekultywacji, działania związane ze zwiększeniem bezpieczeństwa ekologicznego. Działania podejmowane w sektorze transportu słuŜyć będą poprawie dostępności komunikacyjnej Polski i połączeń międzyregionalnych. Wspierany będzie rozwój gałęzi transportu stanowiących alternatywę dla transportu drogowego, w tym projekty związane transportem kolejowym, a takŜe inwestycje w transport imtermodalny oraz przyjazny środowisku transport miejski w obszarach metropolitalnych. Celem pomocy publicznej w sektorze energetyki jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację dostaw nośników energii, zmniejszenie energochłonności, poprawę efektywności energetycznej i rozwój odnawialnych źródeł energii. Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego: - Wspólnotowe wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska; 53 - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 z dnia 24 października 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej; - Wytyczne wspólnotowe dotyczące finansowania portów lotniczych i pomocy państwa na rozpoczęcie działalności dla przedsiębiorstw lotniczych oferujących przeloty z regionalnych portów lotniczych. Tabela 15 Programy pomocowe w ramach PO IŚ. Numer działania 4.1, 4.2, 4.3, 4.4, 4.5, 4.6 6.2 7.1 7.3 7.4 8.3 10.1 Rozporządzenia/ Programy pomocowe Przeznaczenie pomocy publicznej Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej w ochronie środowiska w ramach POIŚ Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowego przeznaczenia, warunków i trybu udzielania pomocy na inwestycje w zakresie rozwoju transportu lotniczego w ramach POIŚ na lata 20072013 Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowego przeznaczenia, warunków i trybu udzielania pomocy na inwestycje mające na celu zapewnienie nowoczesnego taboru kolejowego do przewozów pasaŜerskich w ramach POIŚ na lata 20072013 Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowego przeznaczenia, warunków i trybu udzielania pomocy na inwestycje w transporcie miejskim w ramach POIŚ na lata 2007-2013 Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowego przeznaczenia, warunków i trybu udzielania pomocy na inwestycje mające na celu rozwój transportu intermodalnego w ramach POIŚ na lata 2007-2013 Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowego przeznaczenia, warunków i trybu udzielania pomocy na inwestycje mające na celu rozwój inteligentnych systemów transportowych w ramach POIŚ na lata 20072013 Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy Pomoc horyzontalna na ochronę środowiska Pomoc regionalna Szacowany poziom alokacji na realizację formy wsparcia przewidującej pomoc publiczną (w mln euro) Ogółem (UE + środki krajowe) 254,0 mln euro (190,0 mln euro z UE) * Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego 2007-2013 Transport 260,0 mln euro** 2007-2013 Transport 680,0 mln euro** 2007-2013 Transport 170,0 mln euro ** 2007-2013 Transport 100,0 mln euro ** 2007-2013 Transport Brak danych** 2007-2013 Pomoc horyzontalna na ochronę środowiska 88,0 mln euro (82,0 mln euro z UE) *** 2007-2015 54 10.4 10,5 10,6 11.2 publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub modernizacji jednostek kogeneracji Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła z odnawialnych źródeł energii Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na nowe inwestycje dotyczące budowy lub instalacji do produkcji biokomponentów i biopaliw ciekłych Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na nowe inwestycje dotyczące budowy lub rozbudowy przedsiębiorstw wytwarzających maszyny i urządzenia do produkcji energii elektrycznej lub ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz biokomponentów i biopaliw ciekłych Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na nowe inwestycje z zakresu budowy lub rozbudowy sieci dystrybucji gazu ziemnego Pomoc horyzontalna na ochronę środowiska 283,5 mln euro (253,0 mln euro z UE) *** 2007-2015 Pomoc horyzontalna na ochronę środowiska 77,0 mln euro (69,0 mln euro z UE) *** 2007-2015 Pomoc horyzontalna na ochronę środowiska 103,0 mln euro (92,0 mln euro z UE) *** 2007-2015 Pomoc regionalna 213,9 mln euro (181,8 mln euro z UE) *** 2007-2015 * Według danych Ministerstwa Środowiska. ** Według danych Ministerstwa Transportu. Poziom dofinansowania ze środków funduszy strukturalnych jest obecnie uzgadniany z KE. Szacuje się, Ŝe będzie on wynosił przynajmniej 50% kwoty publicznej. W przypadku działania 8.3 kwota pomocy zaleŜeć będzie od liczby projektów składanych w drodze konkursu, kwalifikujących się do pomocy publicznej. Wkład krajowy wyniesie nie więcej niŜ 15% kwoty. ***Według danych Ministerstwa Gospodarki. Wielkość pomocy publicznej w ramach PO IŚ szacuje się ogółem na 2 229,4 mln euro. Bez działań odnoszących się do transportu (działania 6.2, 7.1, 7.2, 7.3, 7.4 i 8.3) wielkość pomocy szacuje się na 1 019,4 mln euro, w tym: - publiczne środki krajowe – 152,4 mln euro, - publiczne środki wspólnotowe – 867,0 mln euro Tabela 16 Podział pomocy publicznej w ramach PO IŚ ze względu na przeznaczenie Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc horyzontalna ochronę środowiska Pomoc regionalna Kwota pomocy (w mln euro) na Udział w NSRO (w%) 678,6 4,4 340,8 2,2 55 Transport 1 210,0 7,9 Planowane rezultaty: - wdroŜenie nowoczesnych technologii przyjaznych dla środowiska, - zmniejszenie emisji zanieczyszczeń, - zwiększenie przepustowości portów lotniczych, - wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. - poprawa stanu połączeń kolejowych, - zwiększenie udziału transportu intermodalnego w ogólnych przewozach ładunków, - lepsze zrównowaŜenie systemu transportowego. 4.2.4. Regionalne Programy Operacyjne W latach 2007-2013 realizowanych będzie 16 Regionalnych Programów Operacyjnych. Pomoc publiczna w ramach RPO będzie przyczyniać się do wzrostu konkurencyjności i innowacyjności regionów oraz tworzenia nowych miejsc pracy. Sprzyjać będzie gospodarczej, społecznej i terytorialnej spójności regionów. Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego21: - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 z dnia 24 października 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej; - Rozporządzenie Komisji nr 70/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania artykułów 87 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w odniesieniu do pomocy publicznej dla małych i średnich przedsiębiorstw, zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 roku; - Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną; - Wspólnotowe wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska; - Wytyczne wspólnotowe dotyczące finansowania portów lotniczych i pomocy państwa na rozpoczęcie działalności dla przedsiębiorstw lotniczych oferujących przeloty z regionalnych portów lotniczych; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. 21 Po wejściu w Ŝycie nowego rozporządzenia dotyczącego pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych, pomoc na działalność badawczo-rozwojową oraz pomoc objęta obecnie wyłączeniami grupowymi będzie udzielana z uwzględnieniem przepisów nowego rozporządzenia 56 Tabela 17. Projekty programów pomocowych dotyczące pomocy publicznej w ramach RPO. Lp. Rozporządzenia/ Programy pomocowe 1. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na inwestycje początkowe w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na inwestycje początkowe w szczególności w zakresie: energetyki, technologii informacyjnych, infrastruktury telekomunikacyjnej, szkolnictwa wyŜszego, infrastruktury sfery badawczo-rozwojowej, lecznictwa uzdrowiskowego w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy de minimis udzielanej w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na szkolenie w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 20072013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na doradztwo dla mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 20072013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na inwestycje w zakresie lokalnego transportu zbiorowego w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 20072013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na 2. 3. 4. 5. 6. 7. Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc regionalna Szacowany poziom alokacji na realizację formy wsparcia przewidującej pomoc publiczną (w mln euro) Ogółem (UE + środki krajowe) Brak danych Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego 2007-2013 Pomoc regionalna Brak danych 2007-2013 Pomoc de minimis Brak danych 2007-2013 Pomoc dla MSP Pomoc na szkolenia Brak danych 2007-2013 Pomoc na doradztwo dla MSP Brak danych 2007-2013 Transport Brak danych 2007-2013 Transport Brak danych 2007-2013 57 8. 9. 10. 11. 12. 13. nabycie lub modernizację taboru kolejowego w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na inwestycje w zakresie transportu intermodalnego, multimodalnego i kombinowanego w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 20072013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na inwestycje w zakresie portów lotniczych w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 20072013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na prace badawczo- rozwojowe w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na wzmocnienie potencjału instytucji otoczenia biznesu w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na rewitalizację w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 20072013. Projekt rozporządzenia MRR w sprawie pomocy publicznej udzielanej na inwestycje w zakresie ochrony środowiska w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013. Transport Brak danych 2007-2013 Transport Brak danych 2007-2013 Pomoc na badania, rozwój i innowacje Brak danych 2007-2013 Pomoc regionalna Brak danych 2007-2013 Pomoc regionalna Brak danych 2007-2013 Pomoc regionalna Brak danych 2007-2013 Wielkość pomocy publicznej ogółem w ramach RPO szacuje się ogółem na 6 500,0 mln euro22, w tym: - publiczne środki krajowe – 975,0 mln euro, - publiczne środki wspólnotowe – 5 525,0 mln euro. Na obecnym etapie prac nie jest moŜliwe wskazanie dokładnego poziomu alokacji na poszczególne programy pomocowe (w opracowaniu) w ramach regionalnych programów 22 Przyjęto udział środków krajowych i środków wspólnotowych w wysokości odpowiednio 15% i 85%. 58 operacyjnych (RPO). Oszacowanie środków w tym zakresie będzie mogło być wykonane dopiero po zakończeniu prac nad programami pomocowymi, jak równieŜ „Szczegółowymi opisami osi priorytetowych dla kaŜdego RPO.” Tabela 18 Podział pomocy publicznej w ramach RPO ze względu na przeznaczenie Przeznaczenie pomocy publicznej Kwota pomocy (w mln euro) Udział w NSRO (w%) Pomoc na badania, rozwój i innowacje Pomoc horyzontalna ochronę środowiska na Pomoc na rozwój MSP Pomoc na szkolenia Pomoc regionalna Pomoc de minimis Transport Planowane rezultaty: - wzrost nowoutworzonych miejsc pracy, - wzrost liczby osób podnoszących kwalifikacje zawodowe, - wzrost liczby przedsiębiorstw, - wzrost innowacyjności przedsiębiorstw, - zwiększanie dostępu do informacji i doradztwa. 4.3. 4.3.1. Pomoc publiczna niezwiązana z programami operacyjnymi Pomoc publiczna w formie ulg podatkowych Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego: - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 z dnia 24 października 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej; - Rozporządzenie Komisji nr 70/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie stosowania artykułów 87 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w odniesieniu do pomocy publicznej dla małych i średnich przedsiębiorstw, zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 roku; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej; - Wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013; - Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagroŜonych przedsiębiorstw; 59 - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Tabela 19. Programy pomocowe obejmujące pomoc publiczną w formie ulg podatkowych. Podstawa prawna Rozporządzenie/ Program pomocowy Art. 67b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania niektórych ulg podatkowych stanowiących pomoc publiczną na szkolenia (Dz. U. Nr 93, poz. 622) Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania niektórych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną na zatrudnienie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania niektórych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną dla małych i średnich przedsiębiorców (Dz. U. Nr 110, poz. 758) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 września 2006 roku w sprawie szczegółowych warunków udzielania małym i średnim przedsiębiorcom pomocy publicznej na restrukturyzację niektórych naleŜności publicznoprawnych (Dz. U. nr 169, poz. 1202) Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, stanowiących pomoc na restrukturyzację dla przedsiębiorców Projekt rozporządzenia w sprawie udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc regionalną – pomoc indywidualna Projekt rozporządzenia w sprawie udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc regionalną – program pomocowy notyfikowany Art. 67b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa Art. 67b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa Art. 18 i 20 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku o restrukturyzacji niektórych naleŜności publicznoprawnych od przedsiębiorców Art. 67b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa Art. 67b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa Art. 67b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa Przeznaczenie pomocy publicznej Szacowana wielkość pomocy publicznej (w mln zł) Pomoc na szkolenia 34,0 mln zł Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego do 31.12.2008r. Pomoc na zatrudnienie 43,0 mln zł do 31.12.2008r. Pomoc dla MSP 178,0 mln zł do 31.12.2008r. Pomoc na restrukturyzację 87,0 mln euro do 31.12.2007r. Pomoc na restrukturyzację 38 mln euro do 31.12.2007r. Pomoc regionalna Brak danych Pomoc regionalna Brak danych Do czasu notyfikowania niŜej wymienionego programu pomocowego do 31.12.2013r. 60 Art. 67b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa Art. 24 ust. 2 i art. 25 ust. 5 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym Art. 4 ust. 1 i art. 5a ust. 1 ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych Art. 16 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej Art. 67b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa KE Projekt rozporządzenia w sprawie udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc regionalną na wspieranie nowych inwestycji Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie zwolnień od podatku akcyzowego (Dz. U. z 2006 r. Nr 72, poz. 500 z późn. zm.) Rozporządzenia w sprawie poszczególnych sse Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 179, poz. 1484 z późn. zm.) – w zakresie funduszu innowacyjności Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie udzielania niektórych ulg stanowiących pomoc de minimis (Dz. U. Nr 76, poz. 498). Pomoc regionalna Brak danych do 31.12.2013r. Pomoc horyzontalna na ochronę środowiska 4 698,0 mln zł do 30.04.2011 r. Pomoc regionalna 5 500,0 mln zł 2007-2013 Pomoc na badania, rozwój i innowacje 70,0 mln zł 2007-2013 Pomoc de minimis Brak danych* do 31.12.2013r. * Wielkość nie jest moŜliwa do oszacowania ze względu na nieznana liczbę podmiotów, które skorzystają z tego rodzaju pomocy. Na podstawie powyŜszych danych w latach 2007-2013 uszczuplenie wpływów budŜetowych z tytułu umorzeń i ulg podatkowych szacuje się na przynajmniej 11,0 mld zł. Tabela 20. Podział pomocy publicznej w formie ulg podatkowych ze względu na przeznaczenie Przeznaczenie pomocy publicznej Pomoc na innowacje badania, i 70,0 Pomoc horyzontalna na ochronę środowiska 4 698,0 Pomoc na rozwój MSP rozwój Kwota pomocy (w mln zł) 178,0 Pomoc na szkolenia 34,0 Pomoc na zatrudnienie 43,0 Pomoc regionalna 5 500,0* Pomoc de minimis Pomoc na restrukturyzację 478,8** *Bez pomocy regionalnej udzielanej na mocy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa. ** Przyjęto kurs 1 EUR = 3,8305. 61 4.3.2. Programy pomocowe z zakresu pracy i polityki społecznej Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów następujących aktów prawa wspólnotowego23: - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej; - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Tabela 21. Programy pomocowe z zakresu pracy i polityki społecznej. Podstawa prawna Rozporządzenia/ Programy pomocowe Art. 12 ust. 8 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 kwietnia 2007r. w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom (Dz. U. Nr 76, poz.518) Projekt rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie refundacji ze środków Funduszu Pracy kosztów szkoleń oraz wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanych wynagrodzeń. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 kwietnia 2007r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu organizowania prac interwencyjnych i robót publicznych oraz jednorazowej refundacji kosztów z tytułu opłacanych składek na ubezpieczenie społeczne (Dz. U. Nr 76, poz. 510) Art. 69 ust. 4 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Art. 60 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 23 Przeznaczenie pomocy publicznej Szacowana wielkość pomocy publicznej (w mln zł) Pomoc na szkolenia 170,0 mln zł Okres obowiązywania rozporządzenia/ programu pomocowego Do 30.06.2008r. Pomoc na szkolenia Pomoc de minimis 2,0 mln zł bezterminowo Pomoc na zatrudnienie 245,0 mln zł bezterminowo Po wejściu w Ŝycie nowego rozporządzenia dotyczącego pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych, pomoc na zatrudnienie i szkolenia będzie udzielana z uwzględnieniem przepisów nowego rozporządzenia 62 Art. 46 ust. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Art. 41 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych Art. 26a i 31 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych Art. 26 ust. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych Art. 25 i 26 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych Art. 26 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu dokonywania refundacji ze środków Funduszu Pracy kosztów wyposaŜenia lub doposaŜenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego, przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz form zabezpieczenia zwrotu otrzymanych środków (Dz. U. Nr 236, poz. 2002 z późn. zm.) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy na szkolenia pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 76,poz. 497) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom prowadzącym zakłady pracy chronionej (Dz. U. nr 76, poz. 496) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 września 2004 r. w sprawie zwrotu kosztów przystosowania stanowisk pracy, adaptacji pomieszczeń i urządzeń do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz kosztów pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu (Dz. U. Nr 215, poz. 2186 z późn. zm.) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne (Dz. U. Nr 20, poz. 118) Projekt rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zwrotu kosztów wyposaŜenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej Pomoc na zatrudnienie 810 mln zł do 31.12.2007r. Pomoc na szkolenia Brak danych do 31.12.2008 r Pomoc de minimis Brak danych do 30.06.2014 r. Pomoc na zatrudnienie Brak danych do 31.12.2008 r* Pomoc na zatrudnienie Brak danych do 31.12.2008r. Pomoc de minimis Brak danych bezterminowo 63 Art. 26 f ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych Art. 12a ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych Projekt rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zwrotu kosztów wynagrodzenia oraz składek na ubezpieczenie społeczne dla pracodawcy zatrudniającego osoby niepełnosprawne Projekt rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie środków PFRON na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej Pomoc na zatrudnienie Brak danych bezterminowo Pomoc de minimis Brak danych bezterminowo * Aktualnie przygotowywana jest nowelizacja rozporządzenia, która m.in. wydłuŜa termin jego obowiązywania. W latach 2007-2013 wielkość pomocy ze środków Funduszu Pracy szacuje się na kwotę 1227,0 mln zł, natomiast pomoc z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych wyniesie około 2,0 mld zł rocznie. Tabela 22 Podział pomocy publicznej ze względu na przeznaczenie24 Przeznaczenie pomocy publicznej Kwota pomocy (w mln zł) Pomoc na szkolenia Pomoc na zatrudnienie 172,0 1 055,0 Pomoc de minimis 4.3.3. Pomoc publiczna w sektorze transportu • Transport morski Celem pomocy publicznej w ramach wspólnej polityki w zakresie transportu morskiego jest wspieranie konkurencyjności flot Wspólnoty na światowym rynku Ŝeglugi morskiej. W zakresie prawa wspólnotowego kwestie pomocy publicznej w sektorze gospodarki morskiej regulują Wytyczne Wspólnoty w sprawie pomocy państwa dla transportu morskiego (Dz. Urz. UE C 13 z 17.01.2004), zgodnie z którymi państwa członkowskie mogą wdraŜać programy pomocy publicznej, które są bezpośrednio ukierunkowane na: - poprawę bezpiecznego, wydajnego i przyjaznego dla środowiska transportu morskiego, - zachęcanie do rejestrowania statków pod banderami państw członkowskich lub powrotu statków pod te bandery, - wspieranie konsolidacji klastra morskiego posiadającego siedziby w państwach członkowskich, przy jednoczesnym utrzymaniu wszechstronnie konkurencyjnej floty na rynkach światowych, - utrzymanie i udoskonalenie morskiego know-how oraz ochronę i promowanie zatrudnienia marynarzy będących obywatelami państw członkowskich, 24 Tabela uwzględnia tylko pomoc publiczną wynikającą z ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 64 - wspieranie promocji nowych usług z zakresu Ŝeglugi bliskiego zasięgu zgodnie z Białą Księgą „Europejska polityka transportowa do 2010 roku: czas na decyzje”. Tabela 23. Programy pomocowe w sektorze transportu morskiego. Podstawa prawna Akt prawny/ Program pomocowy Rodzaj pomocy publicznej Szacowana wielkość pomocy publicznej (w mln zł) Ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonaŜowym (Dz. U. Nr 183, poz. 1353) Projekt ustawy o zatrudnieniu i pracy na morskich statkach handlowych Podatek tonaŜowy Redukcja podatku dochodowego mającego zastosowanie do przewoźników morskich Brak danych Okres obowiązywania aktu prawnego/ programu pomocowego 2007-2017 Pomoc w zakresie kosztów zatrudnienia Pomoc w zakresie repatriacji marynarzy Brak danych 10 lat Trudno jest oszacować wielkość pomocy publicznej, jaka udzielana zostanie w oparciu o powyŜsze programy pomocowe. Podatek tonaŜowy jest nowym rodzajem podatku, po raz pierwszy wprowadzanym do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonaŜowym. Wybór tej formy opodatkowania jest dobrowolny, co powoduje, Ŝe nie moŜna przewidzieć, ilu armatorów zdecyduje się na opodatkowanie swojej działalności podatkiem tonaŜowym. Projekt ustawy o zatrudnieniu i pracy na statkach handlowych aktualnie znajduje się na etapie uzgodnień międzyresortowych, w związku z czym zaproponowane w projekcie ustawy instrumenty pomocowe nie zostały jeszcze uzgodnione z zainteresowanymi resortami. Na obecnym etapie prac nie jest więc moŜliwe oszacowanie wielkości pomocy. Ponadto w latach 2007-2013 planowane jest opracowanie programów pomocowych, które będą zawierać następujące instrumenty dopuszczalne prawem wspólnotowym: - pomoc inwestycyjna – obejmująca pomoc w zakresie bezpieczeństwa na morzu, zmierzającą do poprawy wyposaŜenia na pokładzie statków zarejestrowanych pod banderą państw członkowskich lub do wspierania eksploatacji bezpiecznych i ekologicznych statków; - pomoc na szkolenia – polegająca na dofinansowaniu kosztów szkolenia poza publicznym systemem edukacji morskiej i/lub rekompensacie poborów wypłacanych oficerowi w okresie szkolenia. • Transport kolejowy Pomoc udzielana będzie z uwzględnieniem przepisów Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagroŜonych przedsiębiorstw. Pomoc będzie przeznaczona na restrukturyzację PKP. Tabela 24. Programy publiczna, która będzie realizowana w sektorze transportu kolejowego Podstawa prawna Akt prawny/ Programy pomocowe Projekt ustawy o zmianie ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i Rodzaj pomocy publicznej Szacowana wielkość pomocy publicznej (w mln zł) Okres obowiązywania aktu prawnego/ programu pomocowego Pomoc na restrukturyzację PKP PR 65 prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” oraz ustawy o transporcie kolejowym a) w formie poŜyczki dla PKP PR udzielanej przez PKP S.A. a następnie umarzanej (2008 i 2009 r.) b) na spłatę poŜyczek udzielonych PKP PR przez PKP SA ze środków uzyskanych z obligacji w 2004 r. (2011r.) Pomoc na restrukturyzację majątkową dla PKP S.A. a) 7% środków przeznaczonych na infrastrukturę kolejową, otrzymywać będzie PKP S.A. na spłatę kredytów i obligacji wraz z odsetkami, zaciągniętych i wyemitowanych przez PKP i PKP SA gwarantowanych przez Skarb Państwa . Pomoc ta będzie obowiązywać od 2008 r., z wyłączeniem 2011 r., do czasu spłaty kredytów zaciągniętych przez przedsiębiorstwo państwowe „Polskie Koleje Państwowe” na inwestycje infrastrukturalne, b) gwarancje Skarbu Państwa na „rolowanie zadłuŜenia PKP S.A. c) zwolnienia od podatku dochodowego od osób prawnych dochodów PKP SA z tytułu wnoszenia do spółek zaleŜnych aportów (do roku 2012) d) zagwarantowanie moŜliwości spłaty zobowiązań podatkowych z tytułu VAT akcjami/udziałami spółek zaleŜnych od PKP S.A. e) spłata zadłuŜenia wobec Skarbu Państwa z tytułu wykonanych gwarancji akcjami/ udziałami spółek zaleŜnych od PKP S.A. Art. 38 ust. 6 Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 86, poz. 789) Sektorowa-transport kolejowy a) finansowanie lub współfinansowania wydatków w zakresie zakupu i modernizacji pojazdów do 1 860 mln zł 2008-2011 300 mln zł w początkowym okresie ok. 100 mln zł rocznie, dalej wzrost proporcjonalny do wzrostu akcyzy bezterminowo ok. 1830 mln zł 2007-2012 ok. 120-200 mln zł Do 2009 r. 56,3 mln zł kwoty głównej + odsetki (na 31.12.06 32,3 mln zł) Do 2009 r. 800 mln Euro (400 mln- środki krajowe, 400 mln – środki UE) bezterminowo 66 Art.38 ust.6 Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 86, poz. 789) wykonywania przewozów pasaŜerskich Sektorowa-transport kolejowy b) finansowanie lub współfinansowania ze środków publicznych wydatków związanych z budową i przebudową dworców kolejowych w zakresie bezpośrednio związanym z obsługą podróŜnych W kwocie zapisanej w budŜecie bezterminowo Ogółem wielkość pomocy szacuje się na około 8 530 mln zł. 4.3.4. Pomoc udzielana w oparciu o programy wieloletnie Decyzje o udzielaniu pomocy podejmuje Rada Ministrów w formie uchwały ustanawiającej program wieloletni na podstawie art. 117 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.). Pomoc moŜe być udzielana na nowe inwestycje i tworzenie miejsc pracy związanych z nową inwestycją zgodnie z Wytycznymi w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007-2013. W przypadku programów wieloletnich za dzień udzielenia pomocy uznaje się dzień zawarcia umowy o udzielenie pomocy w formie dotacji celowej, chociaŜ sama wypłata środków odbywa się przez kilka kolejnych lat. Z tego względu poniŜej zestawione zostały tylko te programy wieloletnie, które otrzymały lub otrzymają zgodę KE w bieŜącym roku lub w najbliŜszych latach. Tabela 25. Pomoc publiczna udzielana w oparciu o programy wieloletnie w latach 2007-2012. Podstawa prawna Programy wieloletnie Uchwała Nr 31/2006 Rady Ministrów z dnia 21 marca 2006 r. Uchwała Nr 178/2006 Rady Ministrów z dnia 24 października 2006 r. Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez Shell Polska Sp. z o.o. w Zabierzowie pod nazwą: Shell SSC Kraków, w latach 2006-2010 Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez Bridgestone Stargard Sp. z o.o. w Stargardzie Szczecińskim pod nazwą: Fabryka opon do samochodów cięŜarowych i do autobusów, w latach 2006-2010 Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez Sharp Manufacturing Poland Sp. zo.o. w Łysomicach pod nazwą: Fabryka modułów LCD, w latach 20062010 Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez Toshiba Television Central Europe Sp. z o.o. w Kobierzycach pod nazwą: Fabryka odbiorników telewizyjnych i radiowych oraz urządzeń do rejestracji i odtwarzania dźwięku i obrazu, w latach 2007 – 2010 Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez Dell Products (Poland) Sp. z o.o. w Łodzi pod nazwą: Dell Europejski Zakład Produkcyjny w Łodzi, w latach 2007-2012 Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez Indesit Company Polska Sp. z o.o. w Radomsku pod nazwą: Fabryka Uchwała Nr 190/2006 Rady Ministrów z dnia 14 listopada 2006 r. Uchwała Nr 27/2007 Rady Ministrów z dnia 2 marca 2007 r. Uchwała Nr 39/2007 Rady Ministrów z dnia 15 marca 2007 r. Uchwała Nr 46/2007 Rady Ministrów z dnia 21 Przeznaczenie pomocy publicznej Wielkość pomocy publicznej (w mln zł) Okres obowiązywania programu wieloletniego Pomoc regionalna 2,6 mln zł 2006-2010 Pomoc regionalna 9,3mln zł 2006-2010 Pomoc regionalna 72,3 mln zł 2006-2010 Pomoc regionalna 27,8 mln zł 2007-2010 Pomoc regionalna 133,5 mln zł 2007-2012 Pomoc regionalna 11,5 mln zł 2007-2010 67 marca 2007 r. zmywarek i pralek, w latach 2007-2010 Projekty zaakceptowane przez Międzyresortowy zespół ds. Inwestycji Zagranicznych Pomoc regionalna 182,2 mln zł 2007-2012 Ogółem wielkość pomocy szacuje się na 439,2 mln zł. 4.4. Pomoc publiczna na ratowanie i restrukturyzację 4.4.1. Górnictwo węgla kamiennego Zasady udzielania pomocy publicznej dla sektora węgla kamiennego reguluje Rozporządzenie KE nr 1407/2002 z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego. W dniu 15 grudnia 2006 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003 – 2006, przedłuŜając o rok realizację niektórych zadań restrukturyzacyjnych. Ponadto w Ministerstwie Gospodarki trwają prace nad projektem nowej strategii dla sektora górniczego na lata 2007-2015 oraz projektem ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla, które przewidują działania w zakresie restrukturyzacji związane z udzielaniem pomocy publicznej. W latach 2007-2015 wielkość pomocy publicznej dla sektora węglowego szacuje się w wysokości ok. 3,4 mld zł. PowyŜszą pomoc publiczną określono na podstawie projektu ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2007-2015 oraz szczególnych uprawnieniach gmin górniczych. 4.4.2. Przemysł stoczniowy Do pomocy na ratowanie i restrukturyzację przemysłu stoczniowego zastosowanie mają przepisy Wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagroŜonych przedsiębiorstw. Pomoc publiczna dla stoczni produkcyjnych jest udzielana w celu wsparcia efektywnego przeprowadzenia procesów restrukturyzacyjnych. W najbliŜszych latach pomoc dla sektora stoczniowego będzie udzielana w oparciu o: - Strategię dla sektora stoczniowego (morskie stocznie produkcyjne) w Polsce w latach 2006-2010, przyjęta przez RM w dniu 31 sierpnia 2006 r. oraz - indywidualne plany restrukturyzacji trzech stoczni: Stoczni Gdynia S.A., Stoczni Szczecińska Nowa Sp. z o.o. oraz Stoczni Gdańska Grupa Stoczni Gdynia S.A., które w ubiegłym roku zostały notyfikowane do KE. W Strategii przewidziano następujące formy wsparcia: - ubezpieczenia i gwarancje zwrotu zaliczek armatorskich udzielane przez KUKE do poziomu 500 mln USD średniorocznie, w tym dla Stoczni Gdynia i Stoczni Gdańska – 300 mln USD oraz dla Stoczni Szczecińskiej Nowa – 200 mln USD, - poręczenia i gwarancje SP spłaty kredytów zaciągniętych przez stocznie do kwoty 150 mln USD, - środki z podwyŜszonego kapitału, - środki pozyskane od ARP S.A. i Korporacji Polskie Stocznie S.A. (np. poŜyczki). 68 Oprócz pomocy na restrukturyzację polskie stocznie mogą się równieŜ ubiegać o pomoc na dopłaty do kontraktów na budowę statków w oparciu o przepisy ustawy z dnia 3 marca 2005 r. o dopłatach do umów na budowę niektórych typów statków morskich. Stocznie będą korzystały z tymczasowego mechanizmu wyrównującego ich konkurencyjność do końca marca 2008 r. W 2007 r. Minister Gospodarki wyraził zgodę na udzielenie dopłat do 7 statków na łączną kwotę 66,4 mln zł. W kolejnym roku planuje się udzielenie dopłaty do jednego statku w wysokości 6 mln zł. 4.4.3. Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców W 2007 r. kontynuowana będzie pomoc na ratowanie i restrukturyzację udzielana ze środków FRP.25 Zamierzonym efektem pomocy publicznej udzielanej ze środków FRP w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców jest przywrócenie im długookresowej zdolności do konkurowania na rynku w wyniku zakończenia programów restrukturyzacji. Podstawą prawną udzielania przez Ministra Skarbu Państwa w najbliŜszych latach pomocy ze środków FRP26 jest rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 9 maja 2007 r. w sprawie pomocy publicznej na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorców. Szacuje się, Ŝe w 2007 r. Minister Skarbu Państwa udzieli pomocy na ratowanie i restrukturyzację ze środków FRP na łączną kwotę 676 mln zł, w tym: - w formie dotacji – 339,2 mln zl, - na dokapitalizowanie – 310,3 mln zł, - w formie udzielonych kredytów i poŜyczek – 26,5 mln zł. 5. PROJEKCJA POMOCY PUBLICZNEJ NA LATA 2007-2013 NA TLE LAT 2004-2006 Wielkość pomocy, która będzie udzielana w latach 2007-2013 szacuje się na ok. 25,3 mld zł (bez transportu, pomocy de minimis i pomocy udzielanej przez jednostki samorządu terytorialnego), w tym w ramach programów operacyjnych na ok. 8,5 mld zł (bez transportu i pomocy de minimis).27 Zestawienie pomocy według przeznaczenia w latach 2004-2006 oraz 2007-2013 przedstawia tabela nr 26. Nie jest moŜliwe bezpośrednie porównanie wielkości pomocy publicznej szacowanej dla lat 2007-2013 z wykonaniem za lata 2004-2006 z następujących względów: - Dane prezentujące przeznaczenie pomocy, która będzie realizowana w latach 2007-2013 są niepełne. Nie uwzględniają informacji o pomocy publicznej przewidzianej do realizacji w ramach RPO. Brak jest takŜe danych o pomocy regionalnej udzielanej w formie ulg podatkowych na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa 25 Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorstw został opisany w pkt. 3.5. Pomoc na ratowanie i restrukturyzację. Według stanu prawnego na dzień przygotowywania Kierunków. W związku z reformą finansów publicznych przygotowany został projekt ustawy o finansach publicznych, który zakłada likwidację Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorstw, co w efekcie moŜe oznaczać, Ŝe od 2008 roku ani Minister Skarbu Państwa, ani teŜ Prezes ARP.S.A. nie będą udzielać pomocy na ratowanie i restrukturyzację. 27 Kwota obejmuje zarówno pomoc, która będzie kontynuowana w ramach programów operacyjnych 2004-2006, jak równieŜ przewidziana w nowych programach operacyjnych na lata 2007-2013. 26 69 oraz o pomocy udzielanej w oparciu o ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. - Zaprezentowane wartości obejmują pomoc udzielaną w róŜnych formach. W przypadku pomocy za lata 2004-2006 wartość pomocy została przedstawiona w postaci ekwiwalentu dotacji netto (EDN), obliczanego zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w róŜnych formach (Dz. U. Nr 194, poz. 1983). Wartość pomoc publicznej dla lat 2007-2013 oparta jest na wielkościach szacunkowych wynikających z programów operacyjnych, programów pomocowych lub dokumentów programowych (tj. bez przeliczania na EDN). - W ramach pomocy na lata 2007-2013 nie uwzględniono pomocy udzielanej przez jednostki samorządu terytorialnego, podczas gdy wykonanie za lata 2004-2006 taką pomoc obejmuje. Tabela 26. Zestawienie wielkości pomocy publicznej według przeznaczenia szacowanej dla lat 2007-2013 na tle wykonania za lata 2004-2006 (w mln zł) 2004 2005 2006* 2007-2013 Pomoc ogółem W tym w ramach programów operacyjnych** 413,8 343,8 Pomoc na badania, rozwój i 114,4 153,1 139,8 innowacje Pomoc horyzontalna na 51,2 31,3 4 790,4 204,0 ochronę środowiska Pomoc na rozwój MSP 67,5 304,5 967,6 899,7 721,7 Pomoc na szkolenia 40,4 89,3 946,6 740,6 Pomoc na zatrudnienie 537,7 1 230,3 1607,4 509,4 Pomoc regionalna 854,7 763,6 968,1 8 274,2 2 222,4 Pomoc na ratowanie i na 6 416,2 1 061,6 702,8 4 627,2 restrukturyzację *** * Dane wstępne. ** Dane nie obejmują środków wspólnotowych pochodzących ze współfinansowania programów operacyjnych. W przypadku kwot wyraŜonych w euro zastosowano kurs 1 EUR = 3,8305. *** W tej kategorii uwzględniono łącznie pomoc horyzontalną na ratowanie i na restrukturyzację oraz pomoc klasyfikowaną jako pomoc sektorową. Dane dla lat 2007-2013 są niepełne. W przypadku budownictwa okrętowego uwzględniają tylko pomoc w formie dotacji do kontraktów na budowę statków. 6. ZGODNOŚĆ Z INNYMI KRAJOWYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI Dokument Kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013 zawiera informacje o instrumentach, stanowiących pomoc publiczną i realizujących działania uwzględnione w dokumentach strategicznych o zasięgu ogólnokrajowym. Krajowy Program Reform na lata 2005-2008 (KPR) jest dokumentem przedstawiającym działania, jakie polski Rząd podejmuje w latach 2005-2008 dla realizacji podstawowych celów odnowionej Strategii Lizbońskiej. Głównym celem KPR jest utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, sprzyjającego tworzeniu nowych miejsc pracy z zachowaniem zasad zrównowaŜonego rozwoju. Działania przewidziane w Kierunkach są komplementarne przede wszystkim z następującymi działaniami KPR ujętymi w priorytecie 1 – WdraŜanie systemu wieloletniego planowania budŜetowego oraz Ukierunkowanie pomocy publicznej na cele horyzontalne. Ponadto działania wskazane w Kierunkach realizują działania KPR uwzględnione w priorytecie 2 „Rozwój przedsiębiorczości”, w priorytecie 3 „Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw”, w priorytecie 5 „Tworzenie i utrzymanie nowych miejsc pracy oraz zmniejszanie bezrobocia”, a takŜe w priorytecie 6 „Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw poprzez inwestowanie w kapitał ludzki”. 70 Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2013 (SRK) jest dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliŜszych lat oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości Ŝycia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. Zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju opiera się na trzech filarach: społecznym, ekonomicznym i środowiskowym. SRK wyodrębnia priorytety określające obszary działań, dzięki którym moŜliwe będzie osiągniecie celu Strategii, jakim jest podniesienie poziomu i jakości Ŝycia mieszkańców Polski. Kierunki udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013 realizują następujące priorytety SRK: priorytetu 1 - Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, priorytetu 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, priorytetu 5 - Rozwój obszarów wiejskich oraz priorytetu 6 - Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. W Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia (NSRO) określone zostały działania o charakterze rozwojowym, jakie Rząd polski zamierza podjąć w latach 2007-2013 w zakresie promowania trwałego wzrostu gospodarczego, wzrostu konkurencyjności oraz wzrostu zatrudnienia. Celem strategicznych NSRO jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. NSRO słuŜą jednocześnie zapewnieniu skutecznej pomocy na rzecz regionów i grup społecznie zmarginalizowanych oraz pomocy w restrukturyzacji sektorów i regionów problemowych. Działania ujęte w Kierunkach realizują cele NSRO. W ramach celu 2 (podejście globalne) NSRO oraz celów 5 i 6 (podejście terytorialne) wspierane będą działania na rzecz tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy. Natomiast w ramach celu 4 NSRO przewidziane są m.in. działania ukierunkowane na zwiększenie i poprawę inwestycji w sferze B+R oraz pobudzanie innowacji. Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013 to dokument, który zawiera ocenę stanu innowacyjności polskiej gospodarki oraz rekomenduje kierunki działań, których wdroŜenie umoŜliwi stworzenie w polskich realiach gospodarki opartej na wiedzy, w której siłą przedsiębiorców na konkurencyjnych rynkach będzie ich wysoka innowacyjność. W dokumencie wskazanych zostało pięć kierunków działań, których realizacja przyczyni się osiągnięcia celu, jakim jest wzrost innowacyjności przedsiębiorstw dla utrzymania gospodarki na ścieŜce szybkiego rozwoju i dla tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy. Kierunki działań są następujące: - Kadra dla nowoczesnej gospodarki, - Badania na rzecz gospodarki, - Własność intelektualna dla innowacji, - Kapitał na innowacje, - Infrastruktura dla innowacji. Obszary interwencji ujęte w dokumencie Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013 zostały równieŜ uwzględnione w Kierunkach udzielania pomocy publicznej w latach 2007-2013. Ich realizacja przyczyni się do wzmocnienia pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw. 71 PODSUMOWANIE I WNIOSKI 1. Unijne regulacje dotyczące pomocy publicznej podlegają ewolucji, wynikającej z dostosowania się do nowych warunków funkcjonowania Wspólnoty i sytuacji na rynku światowym. Wprowadzane zmiany mają przede wszystkim na celu maksymalne ograniczenie negatywnego wpływu pomocy publicznej na konkurencję. Podjęta przez KE w 2005 r. reforma zasad pomocy publicznej powinna w efekcie przyczynić się do lepszego ukierunkowania pomocy publicznej na cele horyzontalne, uproszczenia procedur, zwiększenia ich skuteczności i przejrzystości poprzez wyłączenie większej liczby instrumentów spod obowiązku wcześniejszej notyfikacji i objecie ich wyłączeniami grupowymi. 2. Czynnikiem ograniczającym dostępność pomocy publicznej dla przedsiębiorców, szczególnie pomocy indywidualnej, jest obowiązująca procedura notyfikacyjna, które w praktyce powoduje wydłuŜenie postępowania notyfikacyjnego nawet do półtora roku. W przypadku przedsiębiorstw w trudnej sytuacji, które ubiegają się o pomoc na ratowanie i na restrukturyzację, tak długie oczekiwanie na uzyskanie wsparcia moŜe doprowadzić nawet do pogorszenia się ich sytuacji ekonomiczno-finansowej, co w efekcie wpływa na efektywność takiej pomocy. W związku z zapowiedzią KE, która uznała potrzebę usprawnienia zasad proceduralnych poprzez zmianę rozporządzenia Rady nr 659/1999, Polska powinna podtrzymywać stanowisko, aby procedury notyfikacyjne oraz wynikające z nich opóźnienia były proporcjonalne do wypływającego z udzielanej pomocy zagroŜenia zakłócenia konkurencji. 3. Analiza porównawcza pomocy publicznej w Polsce i UE wykazuje zasadnicze róŜnice, ale jednocześnie w strukturze tych wydatków w Polsce zachodzą korzystne zmiany. Malejąca ogólna wartość udzielanej pomocy publicznej przy równoczesnym wzroście wartości pomocy przeznaczanej na poszczególne cele horyzontalne wskazuje, Ŝe Polska wypełnia zalecenia Rady Europejskiej wzywające do ograniczania wielkości pomocy oraz jej przekierowywania na cele horyzontalne. Świadczą o tym rosnące wartości pomocy udzielanej na rozwój sektora MSP, szkolenia, pomoc na zatrudnienie, prace B+R. Tendencja taka wskazuje, Ŝe pomoc publiczna udzielana w Polsce stopniowo zaczyna nabierać charakteru pomocy stymulującej rozwój społeczno-gospodarczy, który jest jednym z podstawowych celów odnowionej Strategii Lizbońskiej. 4. Na podkreślenie zasługuje priorytetowe podejście do kwestii realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej, jakie przyjęte zostało w trakcie programowania działań wspieranych przez fundusze strukturalne UE. Na realizację działań, których wdraŜanie związane jest ze Strategią Lizbońską Polska skierowała 63,5% łącznej kwoty przeznaczonej na realizację polityki spójności, przy czym ponad 10 mld EUR (tj. 15,6% łącznej alokacji) przeznaczonych jest na kategorie interwencji z obszaru B+R, Innowacje i Przedsiębiorczość. 5. Ze względu na róŜnorodność form pomocy oraz instrumentów jej udzielania, na dzień dzisiejszy brak jest jednolitej platformy badawczej pozwalającej na porównywanie pomocy udzielanej na podstawie róŜnych aktów prawnych. Dlatego teŜ istotne jest przyspieszenie prace nad koncepcją badania skuteczności i efektywności pomocy publicznej oraz jej przejrzystości. Działanie takie zapisane zostało w KPR, a do jego realizacji zobowiązany został Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wypracowanie jednolitej metody badawczej pozwoli na monitorowania efektów wsparcia, które skierowane zostanie do przedsiębiorców w najbliŜszych latach. Jest takŜe istotne dla lepszego ukierunkowania pomocy publicznej w kolejnych perspektywach finansowych. 72 6. Przeprowadzone w 2006 r. przez PARP badanie obciąŜeń administracyjnych związanych z ubieganiem się o pomoc publiczną przez przedsiębiorców pozwoliło na wyciagnięcie wniosków waŜnych w kontekście upraszczania zasad udzielania pomocy. Beneficjenci jako istotną uciąŜliwość wskazywali m.in. niejasność stosowanych terminów, pojęć i sformułowań, a takŜe zbyt duŜa szczegółowość wypełnianych formularzy. Wyniki tego badania powinny zostać uwzględnione przy opracowywaniu procedur uzyskiwania pomocy. 7. Nie jest moŜliwe bezpośrednie porównanie wartości i struktury pomocy publicznej szacowanej dla lat 2007-2013 z wykonaniem za lata 2004-2006, przede wszystkim z uwagi na fakt, iŜ dane dotyczące pomocy planowanej są niepełne, a takŜe ze względu na róŜnorodność form, w jakich pomoc będzie udzielana. Porównując z latami ubiegłymi wydaje się, Ŝe nadal niewystarczająca pomoc kierowana będzie na rozwój sektora MSP oraz na działalność B+R i innowacje. Z drugiej strony naleŜy zauwaŜyć duŜy wzrost pomocy o charakterze regionalnym. W ramach programów operacyjnych na pomoc regionalną przeznaczone zostanie ok. 2,2 mld zł (bez RPO). Zdecydowana większość tej kwoty (blisko 80%) zostanie skierowana na B+R i inwestycje innowacyjne w ramach PO IG, natomiast ok. 11% na inwestycje w ochronę środowiska. Niewątpliwie działalność B+R, innowacje, rozwój sektora MSP oraz szkolenia powinny stanowić preferowane obszary wsparcia zarówno w obecnej, jak i kolejnych perspektywach finansowych. 8. Zmniejszać się powinna pomoc na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorców. Jak wynika z przedstawionych informacji tylko do końca bieŜącego roku udzielana będzie pomoc w formie ulg podatkowych na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa oraz ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku o restrukturyzacji niektórych naleŜności publicznoprawnych od przedsiębiorców. Ponadto przygotowany został projekt ustawy o nadzorze właścicielskim nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa oraz o przekształceniach własnościowych, który wraz z projektem nowelizacji ustawy o finansach publicznych zakłada likwidację FRP. W efekcie moŜe to oznaczać, Ŝe od 2008 r. nie będzie udzielana pomoc ze środków tego Funduszu. Kontynuowana będzie natomiast pomoc kierowana do dwóch sektorów gospodarki: górnictwa węgla i budownictwa okrętowego. Nie powinna się ona zwiększać, chociaŜ trudno to jednoznacznie ocenić, szczególnie w przypadku budownictwa okrętowego, do którego będzie kierowana pomoc w róŜnych formach. 73
