iii-kw-08_malopolski.. - Instytut na rzecz Ekorozwoju
Transkrypt
iii-kw-08_malopolski.. - Instytut na rzecz Ekorozwoju
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU INSTITUTE FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT W interesie przyszłych pokoleń / In the interest of the future generations PROGRAM AKTYWNEJ EDUKACJI NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU EKO-HERKULES ul. Nabielaka 15 lok. 1 00-743 Warszawa/Warsaw POLAND www.ine-isd.org.pl Tel./Phone: Tel./Phone: Tel./Phone: Fax.: E-mail: (48-22) 851-04-02 (48-22) 851-04-03 (48-22) 851-04-04 (48-22) 851-04-00 [email protected] Monitoring postępów zrównoważonego rozwoju Doniesienia uczestnika Sieci Informacyjno-Rozpowszechniającej województwo małopolskie – III kwartał 2008 r. Małgorzata Małochleb Związk Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć 1. Zasadnicze sytuacje konfliktowe na styku gospodarka-środowisko 1.1 Budowa zakładu termicznej utylizacji odpadów komunalnych w Krakowie – ciąg dalszy Sprawa budowy zakładu termicznej utylizacji odpadów komunalnych w Krakowie budzi z każdym miesiącem więcej kontrowersji, a niejednokrotnie sporów na linii mieszkańcy terenów planowanych pod inwestycje a urząd miasta (inwestor zlecający budowę) działający poprzez viceprezydenta. Z inicjatywy Urzędu Miasta Krakowa, dn. 11.09.2008 roku ukazało się ogłoszenie zachęcające stowarzyszenia, fundacje, organizacje pozarządowe oraz inżynierskiej do zgłaszania swojego udziału w pracach powoływanego Okrągłego Stołu. Zebranie Okrągłego Stołu zaplanowane na dn. 3.10.2008r. ma na celu: SPONSORZY: PATRONAT MEDIALNY: 1. Wypracowanie zasad lokalizacji inwestycji uciążliwych dla mieszkańców. 2. Wypracowanie nowoczesnego modelu gospodarki odpadami1. Ponadto, na oficjalnej stronie internetowej Urzędu Miasta pojawił się artykuł informujący o poszukiwaniu partnerów społecznych do obrad Okrągłego Stołu: „z wyłączeniem z debaty komitetu protestacyjnego przeciw budowie spalarni na Rybitwach, którego przewodniczącym jest Marcin Szymański. „Eskalacja żądań i roszczeń wysuwanych pod adresem samorządu przez komitet pana Szymańskiego spowodowała, że możliwości naszej dalszej współpracy wyczerpały się", wskazał Wiesław Starowicz“2. Na takie postawienie sprawy, odezwał się i głos społeczeństwa – wywołany Społeczny Komitet Protestacyjny osiedli Przewóz, Rybitwy i Złocień. Na początku wystosowanego przez Komitet Oświadczenia z dn. 16.09.2008r. można przeczytać: „Społeczny Komitet Protestacyjny, jako pomysłodawca i projektodawca Krakowskiego Okrągłego Stołu, wyraża ostry sprzeciw w związku z manipulacjami, jakich dopuszczają się władze Krakowa przy tej formie debaty publicznej. Wypaczenie idei zaproponowanego przez nas Okrągłego Stołu poprzez zerwanie najważniejszych dotychczasowych ustaleń, to kolejna odsłona manipulacji przy konsultacjach społecznych“. (…) „postawa władz Krakowa może bezpowrotnie pogrzebać szansę na otrzymanie dotacji unijnej na gospodarkę odpadami“. (…) „4.03.2008 r. Społeczny Komitet Protestacyjny, pragnąc pokojowego wyjścia z problemu w jaki zostało wpędzone miasto przez jego władze w związku z łamaniem prawa polskiego i europejskiego, zaproponował merytoryczną debatę przy Okrągłym Stole. Propozycja została przyjęta przez władze Krakowa, zaś przedmiotem debaty, co ustalono w trakcie kolejnych spotkań roboczych pomiędzy stroną społeczną a Prezydentem Wiesławem Starowiczem, miały stać się następujące tematy: 1. Wypracowanie nowoczesnego, spójnego z dyrektywami unijnymi modelu gospodarki odpadowej w mieście. 2. Ustalenie zasad lokowania inwestycji uciążliwych dla lokalnych społeczności“(…). „Wzywamy wszystkich polityków i działaczy samorządowych do podjęcia zdecydowanych działań, dzięki którym nie zostanie bezpowrotnie zaprzepaszczona szansa na podniesienie poziomu debaty publicznej oraz dotacja unijna na gospodarkę odpadową w Krakowie i regionie“. Podpisano: Komitet (podpisy)3. Sprawa debaty publicznej, która miała wypracować standardy oraz pomóc w podjęciu dobrych decyzji nadal jest aktualna. Prezydent Miasta Krakowa, Jacek Majchrowski „zaproponował radnym z Komisji budżetowej, by przeznaczyli w przyszłym roku 6,5 mln złotych na zakup terenów pod budowę spalarni. Radni jednym głosem powiedzieli: nie!“4. Radni wchodzący w skład Komisji omówili podjęcia takiej decyzji w obawie, czy aby nie jest to działanie na rzecz budowy spalarni odpadów komunalnych. W propozycji prezydenta nie padło, gdzie dana inwestycja miałaby zostać ulokowana. Z obserwacji toczącej się na forum mediów i wielu stron internetowych dyskusji w zakresie gospodarki odpadami, nie sposób nie wywnioskować, że jakkolwiek nienazwana inwestycja, 1 Ogłoszenie Urzędu Miasta opublikowane w prasie codzinnej (11.09.2008) 2 Miasto poszukuje społecznych partnerów do obrad Okrągłego Stołu. Do 19 września można zgłaszać chęć udziału w debatach (11.09.2008), za: http://krakow.pl/komunikaty/?MODE=mpkom&TYPE=show&kom_id=7381 3 Za: http://www.studio-gobi.pl/enklawa/content/Oswiadczenie.pdf 4 Polska Gazeta Krakowska, Prezydent szuka kasy na spalarnię (24.09.2008), za: http://krakow.naszemiasto.pl/wydarzenia/901288.html 2 władze miasta próbują doprowadzić do wybudowania największej w Małopolsce spalarni odpadów komunalnych. Pomimo prowadzonej od 1994 roku i z każdym rokiem wzrastającej zbiórki surowców wtórnych w systemie kolorowych pojemników, mimo olbrzymich kwot zainwestowanych w edukacje ekologiczną społeczeństwa Krakowa i okolicznych miejscowości, nadal pomysł i dążenia do wprowadzenia tej są podejmowane. Niepokojące jest to, że mieszkańcy wyrażają dużo większe zainteresowanie selektywną zbiórka odpadów w celu ich powtórnego przetwarzania, niż budową na terenie miasta i w jego pobliżu uciążliwego zakładu termiczego unieszkodliwiania odpadów. 1.2 Modernizacja drogi a konflikty społeczno-środowiskowe – ciąg dalszy Mieszkańcy Poronina, o którym informacja znalazła się w II raporcie nadala starają się zwracać uwagę władz, massmediów i mieszkańców województwa małopolskiego na swoją sytuację prawno-terytorialną. Podnoszą dalszą chęć walki o swoje miejsca zamieszkania, które mają zostać naruszone przez rozbudowywaną trasę DK47 (trasa Kraków-Zakopane, powszechnie zwanaa Zakopianką). Zgodnie z ustaleniami z pierwszego kwartału 2008r. nadal przygotowywana jest koncepcja studium planu komunikacyjnego dla Podhala (Studium Lokalizacyjno – Funkcjonalno – Ruchowe Podhalańsko – Tatrzańskiego Układu Komunikacyjnego), o którym przypominają zarówno Marszałek Województwa jak i wójtowie i drogowcy z GDDKiA. Plan komunikacyjny, który ma być gotowy we września 2009 roku, ma uwzględnić zamianę w newralgicznym punkcie, jakim jest Poronin, rozwiązania estakadowego w zamian za tunel, który wzorem rozwiązań aktualnie stosowanych na Słowacji okazuje się być tańszym w budowie od estakady nad domami. Plan przygotowywany jest na zlecenie Marszałka Województwa. Mająca miejsce sprawa sądowa zakończyła się wydaniem wyroku: „Sąd uchylił zgodę, bo dopatrzył się uchybień przy jej wydaniu. Zdaniem sędziego drogowcy wzięli pod uwagę zbyt małą liczbę możliwości przebiegu trasy. Wyrok jest nieprawomocny. Być może zajmie się nim jeszcze Najwyższy Sąd Administracyjny“ 5. 2. Ocena sytuacji w wybranych dziedzinach i ich potencjalny korzystny i niekorzystny wpływ na zrównoważony rozwój regionu 2.1 Transport Wiślana Trasa Rowerowa (WTR) Promocja trasy miała miejsce w Małopolsce w dniach 19-20.08.2008r. „Projekt "Wiślana Trasa Rowerowa" zakłada zbudowanie, w oparciu o najważniejszą i najbardziej symboliczną z polskich rzek Wisłę, markowego produktu turystycznego“6. Jako, że przez Małopolskę przepływa Wisła, zarówno Kraków jak i inne obszary mają zostać docelowo włączone w realizownay program. Celem projektu jest: „wszechstronnego 5 Gazeta Wyborcza, Zakopianka: górale wygrali ze specustawą (21.09.2008), za: http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33181,5717732,Zakopianka__gorale_wygrali_ze_specustawa.html 6 Wiślana Trasa Rowerowa, za: http://www.wislanatrasa.pl/pages.php?pageID=1 3 zaktywizowania całego obszaru wzdłuż trasy, wykreowania funkcji turystycznych w miejscowościach posiadających walory dotychczas nieeksploatowane, jak również poprawy sytuacji na terenach wiejskich m.in. poprzez stymulowanie napływu kapitału inwestycyjnego w infrastrukturę turystyczną i paraturystyczną (zwłaszcza infrastrukturę obsługi rowerzysty) oraz zachęcanie do podejmowania działalności gospodarczej“7. Miejska wypożyczalnia rowerów W stronę zrównoważonego transportu w Krakowie, podjęta i z sukcesem doprowadzana do finiszu inicjatywa uruchamiania miejskiej wypożyczalni rowerów, po czterech latach prac i po kilku nieudanych przetargach ma zostać uruchomiona pod koniec września 2008 roku. W pierwszym etapie uruchomionych zostanie 12 stacji. Obawy co do podejmowanej inicjatywy budzi jednak fakt, że uruchomienie miejskiej wypożyczalni zbiega się z końcem lata, kiedy to, coraz mniej rowerzystów będzie się podejmować wypożyczania rowerów (pomimo popularyzacji tego środka lokomocji w mieście przez cały rok). Taka sytuacja wynika głównie z opieszałości urzędnikow decydujących o wdrażaniu programu miejskich wypożyczalni rowerów. Nie udało się im przez ostanie 2 lata zrealizować założeń projektu, a teraz aby nie stracić przyznanej dotacji z UE starają się wdrażać założenia przed końcem 2008 roku, aby nie stracić przyznanej dotacji". Greenways Od 2001 roku ma miejsce promowanie programu Zielone Szlaki – Greenways, który wspiera rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska, promuje zdrowy i aktywny styl życia oraz ożywia gospodarkę lokalną przy poszanowaniu wartości przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych. Greenways to szlaki dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, tworzone wzdłuż rzek, tradycyjnych, historycznych tras handlowych, naturalnych korytarzy przyrodniczych i kolei. Są to szlaki rowerowe, piesze, konne, wodne i innego typu trasy służące niezmotoryzowanym formom transportu i podróżowania. W Polsce zielone szlaki liczą ponad 3000 km. Program Zielone Szlaki – Greenways jest częścią międzynarodowej inicjatywy pn. „Central & Eastern European Greenways” (CEG) realizowanej w Europie Środkowo-Wschodniej przez Stowarzyszenie „Environmental Partnership for Sustainable Development”8. Porgram edukacyny realizowany jest przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska. Jednym z działań podejmowanych w ostanim czasie było zapoczątkowanie nadawani specjalnego certyfikatu: Przyjazny rowerom, którego pierwsze wręcznie odbyło się podczas Tygodnia Zrównoważonego Transportu. Istaniejącym szlakiem Greenways na ternie Małopolski jest jedne z odcinków szlaku: Kraków – Morawy – Wiedeń. Szczegóły dostępne są na stronach internetowych Fundacji, pod adresem: http://greenways.pl/index.php?content&id=28&lang=pl. Transport zbiorowy 7 Wiślana Trasa Rowerowa, za: http://www.wislanatrasa.pl/pages.php?pageID=1 8 Greenways, za: http://greenways.pl/ 4 Miejski Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie i Urząd Miasta Krakowa wyknonały testy na autobusie Scania OmniCity zasilanych odnawialnym paliwem bioetanolem. Mimo, tego, że autobus spala więcej paliwa, to jest ono tańsze i bardziej ekologiczne w zastosowaniu (emituje o 90% mniej CO2). Testy odbywały się na jednej z krakowskich linii autobusowej. Idea zastosowania bioetanolu do napędu autobusów miejskich pojawiła się w obliczu sygnałów o kryzysie energetycznyym i schyłku stosowania tradycyjnych paliw. Kolejnym autobusem poddanym testom będzie pojazd hybrydowy, choć już teraz brana jest pod uwagę cena autobusów, które byłyby droższe od tradycyjnych (diesel) oraz tych jeżdżących na zasielanie bioetanolem – pojawienie się wzbudza zainteresowanie. Kraków był jedynym miastem w województwie małopolskim, w którym odbyły się testy. Kolejna będą miały miejsce w Warszawie, Lublinie, Kielcach i Zielonej Górze. Transport drogowy Zapadła decyzja dla Trasy Galicyjskiej, która wydał Wojewoda Małopolski. Deyzja o uwarunkowaniach środowiskowych dla trasy, która będzie przebiegać północną częścią Krakowa, i odciąży ruch na trasach wylotowych w kierunku Kielc, Radomia i Warszawy. „Nowa droga projektowana jest w bezpośrednim sąsiedztwie nasypu kolejowego. Ma mieć po dwa pasy ruchu w każdym kierunku z poszerzeniami do trzech pasów w rejonie zjazdów. Odcinek pomiędzy ulicami Żmujdzką a Siewną ma przebiegać estakadą. Wzdłuż trasy zaplanowano ekrany akustyczne, głównie w formie tzw. zielonej ściany“9. Edukacja w zakresie transportu Program Civitas Caravel trwa. W ramach działania, dopiero pod koniec rozpatrywanwgo okresu obserwacji pojawiła się inicjawtywa skierowana do mieszkańców miasta Krakowa a nakierowana na edukację ekologiczną. Wszystko za sprawą organizwoanego już po raz kolejny Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu (Mobility Week http:// mobilityweek.eu) w krajach Unii Europejskiej. Tegoroczne przedsięwzięcie miało miejsce w dniach 16-22.09.2008r. Hasłem przewodnim tegorocznych obchdów było Czyste powietrze dla wszystkich. Ogólnopolski patronat nad organizowanym od 2002 roku, Dniem bez samochodu objął Minister Środowiska. Działanie to, z punktu widzenia edukacyjnego jest bardzo ważne. Pozwala zarządom miast pokazywać społecznościom lokalnym godne naśladowania rozwiązania zmierzające do poprawy stanu środowiska naturalnego, poprzez np. zmniejszanie emisji zanieczyszczeń mniejszego hałasu i tłoku na ulicach. A to wszystko ukazywane poprzez pozywtne i społecznie dobrze odbierane i akceptowane akcje edukacyjne, takie jak Dzień bez samochodu, bezpłatny transport komunkacją publiczną. Europejski Dzień Bez Samochodu – obchodzony corocznie 22 września dzień jest międzynarodową kampanią podczas której centra wielu miast zamykane są dla ruchu samochodowego. Idea tego dnia powstała w 1998 r. we Francji. Celem kampanii jest kształtowanie wzorców zachowań proekologicznych, upowszechnienie informacji o negatywnych skutkach używania samochodu, przekonanie Europejczyków do alternatywnych środków transportu, promocja transportu publicznego oraz pokazanie, że życie w mieście bez samochodu jest nie tylko możliwe, ale także o wiele przyjemniejsze. Kampania przyczynia się 9 Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, Decyzja dla Trasy Galicyjskiej (12.08.2008), za: http://www.malopolska.uw.gov.pl/www/index_news.asp?id=5043&foto=true 5 również do zmniejszenia hałasu i zanieczyszczenia powietrza, przez co wpływa na polepszenie jakości życia w mieście10. Nadal mają miejsce spotkania w ramach Civitas Caravel organizowane pod nazwą Forum Mobilności. Na przestrzeni analizowanego okresu odbyły się 3 spotkania. 26 czerwca miało miejsce VI Forum, którego temat przewodni zawierał się w pytaniu "Jak skutecznie uspokoić ruch w centrum miasta?". 28 sierpnia odbyło się VII Forum na temat "Roli ścieżek rowerowych w centrum Krakowa“. Natomiast VIII Forum, z widoącym tematem "Centrum Krakowa bez samochodów?" zebrało uczestników 17 września już z okazji Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu. 2.2 Urbanizacja Urbanizacja a Natura 2000 Na rozstrzygnięcie czeka sprawa Zakrzówka (dzielnica Krakowa) dla którego być albo nie być jako terenu przyrodniczego znajduje się w zagrożeniu wynikającym z pojawienia się w mieści inwestora chętnego do zabudowania cennego dla wielu nie tylko przyrodników ale i mieszkańców miasta terenu. Prowadzone są starania aby teren został wpisany do ochorny w ramach europejskiej sieci Natura 2000. Sprawa nadal znajduje się w analizach i badaniu zespołu specjalistów powołanego przez wojewodę małopolskiego. Dzieki czujności naukowców z Instytutu Nauk o Środowisku UJ, którzy zwrócili się z wnioskiem do Ministerstwa Środowiska o włączeniu terenu Zakrzówka do sieci Natura 2000. Powodem jest występowanie na wskazanym terenie dwóch chroniownych gatunków motyla modraszka (Maculinea teleius i Maculinea nausitou). Wszystko wskazuje na to, że pozytywna decyzja ekspertów, może uratować Zakrzówek przed inwestycją, która w sposób znaczący narazi na zniszczenie cennego środowiska naturalnego. 2.3 Energetyka Plany budowy elektrowni wiatrywch w Małopolsce Aktualnie (09.09.2008) w Małopolsce działają cztery turbiny wiatrowe. Dwie w Choczni (gmiana Wadowice), po jednej w Rupniowie (gmina Limanowa) i Rytrze (powiat nowosądecki). Ponadto, zlokalizować można jeszcze dwa wiatraki – z tym, że są uszkodzone. Plany budowy nowych wiatraków obejmują 30 inwestrycji. Taki plan może się okazać zbawienny, jeśli nadal będzie obowiązywały unijne dyrektywy, zgodnie, z którymi już w 2010 roku, 7,5% zapotrzebowania na energię elektryczną powinno być u nas zaspokajane ze źródeł odnawialnych, w tym z energii pozyskiwanej z wiatru. Certyfikat energetyczny Coraz więcej miejsca w dyskusjach o rozwiązaniach eneretyczncyh w budownictwie zajmuje temat świadectwa energetycznego lub inaczej określanego jako certyfikat energetyczny. Informacją, która ma podać jaka ilość energii jest potrzebna do zaspokojenia podstawowych potrzeb zużycia energii w przeliczeniu na budynek/kamienicę/mieszkanie w stosunku do 1m2 10 Za: http://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski_Dzień_Bez_Samochodu 6 powierzchni. Informacja, która będzie niezbędna do sporządzenia już od 1 stycznia 2009r. już teraz wywoluje wiele dyskusji. Niewątpliwie wiele osób chcą spełnić obowiązek nakładany przez ustawodawcę będzie chciało wykazać się odpowiednim certyfikatem, dającym lepsze warunki do sprzedaży czy to mieszkania czy całego budynku nowemu nabywcy. Kolektory słoneczne Elektrownie wiatrowe obok kolektorów słonecznych na dachach budynków czy przydomowych oczyszczalni ścieków postrzegane są jako inwestycje proekologiczne. Zgodnie z planami, już wkrótce na dachach wielu, jak nie co drugiego domu w Szczawnicy (powiat nowotarski) pojawią się kolektory słoneczne, które ogrzeją wodę, a tym samym pozwolą na zmnieszenie zużycia konwencjonalnych źródeł energii do jej ogrzewania. Inwestycje są móżliwe już w tym momencie dzięki wsparciu finansowemu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w połowie kwoty oraz wkładowi własnemu mieszkańców Szczawnicy, którzy pokryją 10% wartości inwestycji. Pozostała część ma zostać pokryta z pożyczki WFOŚiGW w Krakowie. Całkowity koszt realizacji programu to kwota 8,4 mln złotych. Zgodnie z założeniami, kolektory powinny ogrzewać w lecie 100% a zimą 15-20% wody używanej w gospodarstwach domowych. Oczyszczalnie ścieków Jak podaje małopolski Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie woda uzyskana z przdomowych oczyszczalni ścieków może być naprawdę czysta, a wykorzystywać ją można nawet do celów domowych. Przydomowe oczyszczalnie powstają, cieszą się dużym zainteresowaniem, szczególnie w gminie Sękowa koło Gorlic, na skraju województwa małopolskiego. Poprzez wsparcie finansowe do 50% wysokości wartości instalacji przydomowych oczyszczalni, mogą liczyć mieszkańcy gminy: Zator, Spytkowice, Osiek, Przeciszów i Brzeźnica. 2.4 Obszary Sieci Natura 2000 Natura 2000 w Krakowie Niezrozumienie zagadnie lub ich błędne pojmowanie ma swoją konsekwencję również w zagadnieniach obejmowanie ochroną w postaci sieci Natura 2000 na obszarach miejskich nie tylko jak to ma miejsca zazwyczaj – w obszarach wiejskich, górskich. Mieszkańcy jednej z dzielnic Krakowa, Dębnik sa przeciwnkiami objęcia obaszru, na którym miejszkają tą formą ochrony. Próby objęcią ochroną tyczą się obszaru o łącznej powierzchni 864 ha, z czego grunty prywatne stanowią około 80%. I to właśnie te grunty prywatne są powodem największego sporu między mieszkańcami a eksperatami. Najtrudniejszą sprawą okazała się być ochrona czynna na planowymy objęciem ochroną oszarze. Mieszkańcy obawiają się, że po wprowadzenia ochrony siedliskowej i gatunkowej jaką jest Natura 2000, nie będą mogli tak jak poprzednio dysponować i zarządzać swoimi gritnami, np. przeznaczają je pod inwestycji budowlane. Mimo tych sprzeciwów ze strony mieszkańców, małopolski wojewódzki konserwator przyrody opowiedział się z zadowoleniem, za przeprowadzonymi swoistymi konsultacjami ze społecznością lokalną w drażliwym temacie. 7 Natura 2000 w Zakopanem Z myślą o edukacji społeczeństwa, dyrekcja Tatrzańskiego Parku Narodowego (TPN), rozpoczęła szeroka zakrojoną, ogólnopolską kampanię informacyjną o ochronie terenu Parku poprzez sieć Natura 2000. Kampania pokazuje jak łatwo niedopowiedzialna i niezrównoważona turystyka może wpływać niegatywnie na faunę i florę TPN. Edukacja obejmie pokaz jak powinni zachowywać się turyści odwiedzający Park, oraz jak powinni chronić przyrodę włączoną do sieci Natura 2000. Na potrzeby programu edukacyjnego uruchomiona zostałą storna internetowa http://niechzyjenatura.pl 3. Działania edukacyjne dla zrównoważonego rozwoju regionu (wybrane) W III kwartale 2008 roku miało miejsce kilka imprez i wydarzeń edukacyjnych w zakresie zrównoważonego rozwoju województwa przygotowywanych przez organizacje pozarządowe, samorząd, inicjatywy prywatne i biznesowe, m. in.: – 5 września-5 października Dni Partnerstwa Lolalnego – Krajowa Sieć Grup Partnerskich, – 16-22 września Europejski Tydzień Zrównoważonego Transportu, organizowany w następujących miastach województwa małopolskiego: Brzesko, Kraków, Niepołomice, Nowy Sącz (pod nazwą: Tydzień Zintegrowanego Transportu), – 19-21 września Sprzątanie Świata. Materiały źródłowe: Źródła prasowe wykorzystane do sporządzenia raportu (w kolejności alfabetycznej): Dziennik Polska Europa Świat (http://www.dziennik.pl/), dziennik Dziennik Polski (http://www.dziennik.krakow.pl/), dziennik Echo Miasta Kraków, tygodnik Fakty Magazyn Gospodarczy Gazeta Prawna (http://www.gazetaprawna.pl/), dziennik Gazeta Wyborcza (http://wyborcza.pl/0,0.html),dziennik Gazeta Wyborcza Kraków (http://miasta.gazeta.pl/krakow/0,0.html), dziennik Kronika Beskidzka Polska Agencja Prasowa (http://www.pap.pl) Polska Gazeta Krakowska (http://krakow.naszemiasto.pl), dziennik Polska Gazeta Transportowa Rzeczpospolita (http://www.rp.pl/), dziennik Tygodnik Podhalański, tygodnik Strony internetowe: Małopolski Urząd Wojewódzki http://www.malopolska.uw.gov.pl/ Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie http://www.wfos.krakow.pl/ Wrota Małopolski, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego http://www.wrotamalopolski.pl/ Ministerstwo Środowiska, sieć Natura 2000 http://natura2000.mos.gov.pl/ 8 Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego http://www.wrotamalopolski.pl/root_BIP/BIP_w_Malopolsce/ Krakoff.info niezależny krakowski serwis informacyjny http://krakoff.info/ Komitet Protestacyjny Mieszkańców wobec budowy spalarni odpadów komunalnych http://zlotaenklawa.pl/ Oficjalna strona Urzędu Miasta Krakowa http://www.krakow.pl/ Fundacja Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskie Wsi 9 http://icppc.pl