KOMENTARZ

KOMENTARZ
DO MAPY SOZOLOGICZNEJ
W SKALI 1 : 50 000
ARKUSZ N-34-121-A
STRZELNO
Opracował:
Jarosław Kubiak
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU
Położenie fizycznogeograficzne
Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizycznogeograficzne J.
Kondrackiego (2001), przedstawiony na arkuszu STRZELNO obszar położony jest w
całości w podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (315), w obrębie
makroregionu Pojezierze Wielkopolskie (315.5), mezoregionu Pojezierze
Gnieźnieńskie (315.54). Zasięgi jednostek przedstawia poniższa rycina.
Budowa geologiczna
Omawiany obszar znajduje się w obrębie niecki mogileńsko-łódzkiej, w
której główną serię osadową tworzą utwory kredy górnej (piaskowce, wapienie,
margle) o miąższości 1150 m (Stupnicka E., 1997). Powierzchnia mezozoiczna jest
tu dość urozmaicona. Szczególnie wyraźnie zaznacza się antyklina Strzelna, która w
rejonie Wronowych osiąga rzędną +40 m n.p.m. Strop utworów mezozoicznych
wyraźnie opada w kierunku zachodnim. Zaznacza się w nim forma synklinalna o
przebiegu południkowym o rzędnych –80 m n.p.m., wykorzystywana obecnie przez
dolinę Noteci. W partii stropowej powierzchnię mezozoiczną budują utwory
mastrychtu (synkliny) i kampanu, wykształcone jako gezy wapniste. Powierzchnia
utworów górnokredowych przykryta jest osadami trzeciorzędowymi oligocenu,
miocenu i pliocenu, o miąższości 50-100 m. Pierwotna powierzchnia utworów
trzeciorzędowych po zakończeniu sedymentacji plioceńskiej jest trudna do
odtworzenia. Procesy erozji i denudacji, jakie miały miejsce pod koniec trzeciorzędu,
kompakcja luźnych utworów przez nadległe osady czwartorzędowe i egzaracyjna
działalność lądolodu, spowodowały powstanie bardzo zróżnicowanej powierzchni.
Dlatego też utwory czwartorzędowe zalegające na iłach plioceńskich wykazują duże
zróżnicowanie miąższości (od 20 m w rejonie Strzelna do 100 m w dolinie Noteci). W
profilu pionowym występuje zasadniczo jeden poziom glin zwałowych, leżących
bezpośrednio na podłożu trzeciorzędowym lub też dwa poziomy, oddzielone od
siebie osadami fluwioglacjalnymi. Najczęściej pod stosunkowo cienką pokrywą
zdenudowanych glin zwałowych zlodowacenia bałtyckiego występują gliny zwałowe
zlodowacenia środkowopolskiego. W zagłębieniach podłoża stwierdzono również
zaleganie glin zwałowych zlodowacenia środkowopolskiego (Badura J., 2003).
W obrębie omawianego obszaru występują rynny subglacjalne, zajęte
częściowo przez jeziora i cieki. Głębokość wcięcia tych rynien sięga około 40 m;
wypełniają je utwory piaszczyste. Ze względu na głębokie rozcięcie powierzchni
wysoczyzny, są one ważnym czynnikiem we współdziałaniu wód powierzchniowych
i podziemnych. Obszar wysoczyznowy budują przeważnie gliny zwałowe, zajmując
wyższe partie terenu. Osady piaszczyste związane są głównie z sandrem (na
południe od Strzelna). Obszar ten porośnięty jest lasem. Utwory holoceńskie
stanowią przede wszystkim mady, piaski rzeczne i jeziorne oraz grunty organiczne,
występujące w dolinach rzecznych i rynnach jeziornych. W obniżeniach powierzchni
obszarów wysoczyznowych dominują grunty organiczne (Stankowski W., 1981).
Ukształtowanie powierzchni terenu i geomorfologia
Według podziału geomorfologicznego Niziny Wielkopolskiej B.
Krygowskiego (1961), omawiany obszar prawie w całości należy do Wysoczyzny
Gnieźnieńskiej – subregion Pagórki Mogileńskie, a niewielki północno-wschodni skraj
znajduje się w zasięgu Równiny Radziejowskiej należącej do regionu Wysoczyzna
Kujawska.
Rzeźba terenu na tym obszarze została uformowana podczas fazy
poznańskiej zlodowacenia bałtyckiego. Pod względem hipsometrycznym cechuje się
ona znacznym urozmaiceniem. Deniwelacje wysoczyzny morenowej płaskiej i lekko
falistej wahają się w granicach 3-10 m. Jej powierzchnię urozmaicają pagórki moreny
czołowej (Pagórki Mogileńskie) oraz silnie rozwinięta sieć głęboko wciętych rynien
glacjalnych (20-40 m), wypełnionych obecnie przez jeziora. Długa, rozgałęziająca się
rynna jeziorna o kierunku z północnego wschodu na południowy zachód ciągnie się
od Strzelna do Słupcy. Największym jeziorem na omawianym obszarze jest Jezioro
Ostrowskie. Najwyższe wzniesienie (120,7 m n.p.m.) znajduje się w obrębie
kompleksu leśnego na wschód od miejscowości Kuśnierz, pomiędzy Wolą
Kożuszkową a Wronowami. Najniższy punkt wyznacza poziom lustra wody w
Jeziorze Bronisławskim i Jeziorze Pakoskim (78 m n.p.m.) - Badura J. (2003).
Wody powierzchniowe
Obszar objęty arkuszem mapy należy w całości do dorzecza Noteci.
Odwadniany jest głównie przez Noteć Zachodnią i Pannę oraz system kanałów
odprowadzających wody do Jeziora Gopło (poza obszarem opracowania).
Dominującym kierunkiem spływu wód powierzchniowych płynących ku Noteci jest
kierunek południkowy (Czarnecka H., 1983). Największą powierzchnię zajmuje
zlewnia Kanału Ostrowo-Gopło oraz zlewnia Noteci. W części północno-wschodniej
przebiega dział wodny Kanału Ciechrz-Bożejowice, a w południowo-wschodniej
Kanału Kuśnierz. Ich zlewnie wyznaczają działy wodne IV rzędu o wyraźnym
przebiegu. W wododziałach Noteci i Kanału Ostrowo-Gopło oraz Kanału Kuśnierz
i Kanału Ostrowo-Gopło występuje kilka bram wodnych, będących efektem
przeprowadzonych prac melioracyjnych. W części północno-zachodniej obszaru dział
wodny V rzędu wyznacza zlewnię Panny, dopływu Noteci Zachodniej. Jego przebieg
jest również wyraźny. W obrębie wymienionych zlewni występują licznie pojedyncze
izolowane zagłębienia bezodpływowe typu ewapotranspiracyjnego i chłonnego.
Północno-zachodnią część obszaru odwadnia Mała Noteć (Noteć), płynąca z
południa na północ, kierująca swe wody przez jeziora Kunowskie i Bronisławskie i
dalej do Jeziora Pakoskiego (Zbiornik Pakoski – 1974-1979; o pow. 1302 ha),
poniżej którego uchodzi do Noteci. Poniżej miejscowości Kwieciszewo wpływa do
niej lewostronnie rzeka Panna. Woda z Jeziora Ostrowskiego wypływa Kanałem
Ostrowo-Gopło, płynąc początkowo z południa na północ, a następnie (w rejonie
miejscowości Ciencisko) z zachodu na wschód, łącząc Jezioro Ostrowskie z Gopłem.
Przez południowo-wschodnią część obszaru przebiega Kanał Kuśnierz, prowadzący
wody z północy na południowy wschód i uchodzący do Gopła (poza arkuszem).
Północno-wschodnią część obszaru odwadnia Kanał Ciechrz-Bożejowice uchodzący
do Noteci (poza arkuszem).
Doliny Małej Noteci i Panny wcięte są na kilkanaście metrów w podłoże;
pozostałe cieki zostały pogłębione i połączone z systemem rowów melioracyjnych.
Spowodowało to zmianę gęstości i przebiegu sieci hydrograficznej. Część drobnych
cieków poprzez pogłębienie i wyprostowanie koryt ma obecnie charakter rowów
melioracyjnych odwadniających tereny podmokłe. W wyniku przeprowadzonych prac
drenarskich i melioracyjnych część obszaru uległa przesuszeniu, dlatego też część
cieków prowadzi wody jedynie okresowo. Urządzenia hydrotechniczne regulujące
poziom wody w okresach jej niedoboru znajdują się poniżej Jeziora Gać (korekcja
progowa) oraz między Jeziorem Kunowskim a Notecią (groble). Oddziaływanie leja
depresyjnego, powstałego w wyniku odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego w
Zagłębiu Konińskim, spowodowało drastyczne obniżenie lustra wody w Jeziorze
Ostrowskim, wskutek czego jezioro to zostało podzielone na dwie odrębne części
(nadal noszą one jedną nazwę). Zachodnią stanowi długa na 7 km wąska rynna, z
serią przegłębień oddzielonych podwodnymi progami. Otoczenie stanowi zwarty
kompleks leśny. Wschodni fragment jeziora jest rozleglejszy, posiada urozmaiconą
rzeźbę dna i rozległą partię litoralu porośniętego przez łąki ramienicowe
(Raport...,2002).
Rozmieszczenie zbiorników wodnych na omawianym obszarze jest
nierównomierne. Występują głównie w jego północno-zachodniej i południowowschodniej części. Są to przeważnie jeziora przepływowe, leżące na trasie biegu
rzek, stanowiące naturalne zbiorniki retencyjne dla sieci rzecznej tego obszaru.
Zasobność poszczególnych zbiorników wodnych i ich łączna pojemność jest
niewielka. Tempo wymienialności wód w jeziorach jest nieznaczne, co wynika z
małych przepływów cieków zasilających te zbiorniki. Większość jezior występujących
na tym obszarze to jeziora płytkie, o średniej głębokości do 5 metrów. Jeziora:
Ostrowskie, Wójcińskie i Kownackie można zaliczyć do jezior głębokich, gdyż ich
głębokości maksymalne przekraczają 20 m (tabela 1).
Tabela 1. Zestawienie jezior lub zbiorników wodnych.
Głębokość
średnia
[m]
Głębokość
max.
[m]
25988,8
5,6
14,8
31242,9
9,9
31,5
40,0
752,1
1,9
4,7
151,8
-
-
-
5731,7
6,4
21,6
Nazwa jeziora lub
zbiornika wodnego
Powierzchnia
(ha)
Objętość
1.
Pakoskie
464,7
2.
Ostrowskie
314,5
3.
Wójcińskie
4.
Bronisławskie
Lp.
(tys. m3)
5.
Kownackie
89,7
6.
Kunowskie
38,8
-
-
-
7.
Gać
17,5
516,7
2,1
6,3
8.
Łąkie
20,0
873,7
4,3
11,4
9.
Szczeglin
15,0
488,4
3,5
7,7
10.
Łąkie Małe
11,0
199,5
1,9
5,4
11.
Czyste
9,5
-
-
-
12.
bez nazwy na E od m.
Czarnotul
6,0
-
-
-
13.
Cienciskie
3,8
-
-
-
14.
Staw Skrzynka
2,9
-
-
-
15.
bez nazwy w m. Jeziorki
1,2
-
-
-
Choiński A. (1992), Kaniecki A. i in. (2003).
Dolina Kanału Ostrowo-Gopło oraz okolice jezior: Kownackiego,
Wójcińskiego i Bronisławskiego są obszarami występowania terenów podmokłych.
Rzeki omawianego obszaru charakteryzują się śnieżno-deszczowym
reżimem zasilania. W przebiegu rocznym ich stanów i przepływów, zaznacza się
jeden okres wezbraniowy i jeden niżówkowy. Kulminacje stanów występują w okresie
wiosennym, między marcem i kwietniem, a następnie zmniejszają się osiągając
wartości minimalne między czerwcem i październikiem. Cieki odwadniające
omawiany obszar charakteryzują się szybkim przejściem od kulminacji do stanów
niżówkowych. Od października stany wody w ciekach wykazują tendencję
wzrostową, co jest efektem zmniejszania się strat wody wskutek spadku
intensywności parowania. W przebiegu stanów wody na Małej Noteci nie pojawiają
się stany wysokie w okresie roztopów, za to występują one w okresie letnim. Średnie
wartości odpływu jednostkowego dla zlewni Małej Noteci i Panny są niższe od
wartości przeciętnej dla Polski (5,5 dm3s-1km-2) odpowiednio o 30% i 56%. Świadczy
to o położeniu omawianego obszaru w strefie odpływów niskich. W sezonie zimowym
na rzekach omawianego obszaru obserwowane są zjawiska lodowe. Przeciętny
termin ich występowania przypada na okres od 21 do 31 XII, a zanikają pomiędzy 11
a 20 III. Ich średni czas trwania wynosi 30-60 dni. Stała pokrywa lodowa pojawia się
w styczniu i zanika przed 28 II, utrzymując się poniżej 15 dni (Kaniecki A. i in., 2003).
Wody podziemne
Pod względem hydrogeologicznym obszar ten znajduje się w Regionie
Mogileńskim (XII), w którym główne poziomy użytkowe występują w utworach
czwartorzędowych, trzeciorzędowych i lokalnie kredy. Główny poziom użytkowy w
utworach czwartorzędu występuje w przeważającej części obszaru na głębokości do
3 -1
60 m. Uzyskiwane wydajności wahają się od kilku do ponad 100 m h . Dość
powszechny w tym regionie jest poziom wodonośny mioceński, charakteryzujący się
przeciętnie wydajnościami w granicach 30-70 m3h-1. Na niektórych obszarach
Regionu Mogileńskiego głównym poziomem użytkowym jest poziom kredowy.
Stanowią go wody szczelinowe występujące w marglach i wapieniach na głębokości
od kilkunastu do ponad 100 m. Uzyskiwane wydajności wahają się przeważnie od 30
3 -1
do 70 m h . Południowa część rozpatrywanego obszaru znajduje się w rejonie
Ostrowa (XIIA), stanowiąc fragment Wielkopolskiej Doliny Kopalnej. Główny poziom
użytkowy występuje tam w utworach czwartorzędu na głębokości 40-60 m.
Uzyskiwane wydajności wahają się od kilkunastu do 90 m3h-1. Północna część
obszaru opracowania znajduje się w rejonie Strzelna (XIIB), gdzie główny poziom
użytkowy występuje na głębokości 20-40 m, a uzyskiwane wydajności wahają się od
3 -1
kilkunastu do 100 m h . W obu tych rejonach podrzędne poziomy użytkowe
występują w utworach trzeciorzędu i kredy górnej. Północno-wschodni fragment
obszaru opracowania znajduje się w rejonie Tupadeł-Sokolnik (XIIC), gdzie głównym
poziomem użytkowym jest poziom wodonośny w utworach mioceńskich, występujący
na głębokości 80-100 m. Uzyskiwane wydajności wynoszą kilkanaście m3h-1.
Podrzędnie poziom użytkowy występuje niekiedy w utworach kredy górnej. Część
centralna i wschodnia omawianego obszaru znajduje się w rejonie Kruszwicy (XIID),
gdzie główny użytkowy poziom wodonośny w utworach czwartorzędu występuje na
3 -1
głębokości od kilku do 60 m, przy wydajności 15-60 m h . Podrzędnie poziom
użytkowy występuje w utworach kredy górnej.
Wody podziemne I poziomu na omawianym obszarze występują
stosunkowo płytko (przeważnie do głębokości 3 m). Tereny płytkiego zalegania wód
podziemnych wiążą się z rynnami jeziornymi, doliną Noteci i jej dopływów oraz z
obniżeniami na obszarach wysoczyznowych. Największe głębokości występowania
wód podziemnych I poziomu wodonośnego, tj. poniżej 5 m, a lokalnie nawet poniżej
10 m, zanotowano w rejonie Kunowa, Bronisławia i Dzierzążna (Witkowska B.,
Biernat S., 1985; Dąbrowski S., Janiszewska B., 2002).
Na rozpatrywanym obszarze brak jest posterunków obserwacyjnych wód
podziemnych IMiGW, stąd też informacje na ten temat zebrano na podstawie danych
z obszarów sąsiednich. Amplitudy roczne stanów wód podziemnych w dolinach
rzecznych wynoszą najczęściej 0,5-1,5 m. Reżim wód gruntowych w obrębie dolin
rzecznych nawiązuje do reżimu odpływu wód rzecznych. Na obszarach
wysoczyznowych amplitudy wahań stanu wód podziemnych zależą od litologii
warstw powierzchniowych, zasobności poziomu wodonośnego i od stopnia
powiązania hydraulicznego z wodami powierzchniowymi. Na obszarach
wododziałowych zbudowanych z glin zwałowych amplitudy wahań zwierciadła wód
podziemnych I poziomu mogą przekraczać 3-4 m. Na pozostałych obszarach
wysoczyznowych gliniastych przeciętne amplitudy wahań nie przekraczają 2 m, na
obszarach sandrowych 0,5-1,0 m. Najwyższe stany wód podziemnych I poziomu
występują wiosną (III-V) i wiążą się z zasilaniem wodami roztopowymi. Od tego
okresu aż do końca roku hydrologicznego, a niekiedy nawet do następnego okresu
roztopów, zaznacza się trwała tendencja spadkowa. Na ogół opady atmosferyczne
półrocza letniego nie zaznaczają się w przebiegu stanów wód podziemnych
(Kaniecki A. i in., 2003). Jakościowo, wody głównego użytkowego poziomu
wodonośnego w części północno-zachodniej omawianego obszaru są wodami
dobrymi – nie wymagają uzdatniania.
Na podstawie Mapy Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce
(1:500.000) wynika, iż część południowa oraz fragment północno-wschodni
analizowanego obszaru wchodzi w zasięg GZWP nr 144 „Wielkopolska Dolina
2
Kopalna”, o łącznej powierzchni 4000 km i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych
480 tys. m3/dobę. Jego średnia głębokość waha się w granicach 60 m p.p.t. Zbiornik
ten stanowi Obszar Wysokiej Ochrony. Natomiast część centralna i północna oraz
fragment południowo-wschodni, leży w zasięgu GZWP nr 143 – „Subzbiornik
2
Inowrocław - Gniezno”. Jego całkowita powierzchnia wynosi 2000 km , zasoby
dyspozycyjne szacuje się na 96 tys. m3/dobę, a średnia głębokość zbiornika wynosi
120 m p.p.t. Nie zalicza się on jednak ani do OWO, ani do obszarów najwyższej
ochrony (ONO) (Kleczkowski A.S., 1990).
Bałtyckim (A), Poddziale: Pas Wielkich Dolin (A2), Krainie Wielkopolsko-Kujawskiej
(7), Okręgu Kujawskim (7d).
Zgodnie z podziałem na regiony przyrodniczo-leśne (Trampler T. i in.,
1990) obszar ten leży w Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej (III), Dzielnicy Niziny
Wielkopolsko-Kujawskiej (III.7) – Mezoregion Pojezierza Wielkopolskiego (III.7.b).
Lesistość Dzielnicy Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej wynosi zaledwie 18,1%. Lasy są
rozproszone i występują w postaci niedużych kompleksów. Przeważają siedliska
średnio żyzne; najwięcej jest siedlisk Bśw, lecz jednocześnie udział siedlisk BMśw i
LMśw jest największy w Krainie. Dominują wprawdzie drzewostany sosnowe, ale w
porównaniu z innymi dzielnicami nieco większy jest udział drzewostanów dębowych i
olszowych. Zasobność drzewostanów należy do średnich. Lasy Mezoregionu
Pojezierza Wielkopolskiego występują najczęściej na uboższych siedliskach; Bśw i
BMśw zajmują łącznie około 60% powierzchni leśnej. Z żyznymi utworami
morenowymi związane są siedliska żyźniejsze – Lśw i LMśw, których udział w
mezoregionie wynosi około 25%. Jest to największy udział tych siedlisk w dzielnicy.
Potencjalna produkcyjność siedlisk należy do średnich. Przeważają drzewostany
sosnowe, na żyźniejszych siedliskach spotykane są też dębowe (7,4%). Zasobność
drzewostanów, jakkolwiek najwyższa w dzielnicy, należy do średnich w Krainie III.
Klimat
Według R. Gumińskiego (1954) obszar ten leży w całości w zasięgu
dzielnicy środkowej (VIII), obejmującej dorzecza środkowej Warty i środkowej Wisły.
Część zachodnia (wielkopolska) jest cieplejsza od części wschodniej (mazowieckiej).
Jest to obszar o najniższym w Polsce opadzie rocznym (poniżej 500 mm),
największej liczbie dni słonecznych (ponad 50) oraz najmniejszej ilości dni
pochmurnych (poniżej 130). Liczba dni mroźnych waha się od 30 do 50, a dni z
przymrozkami od 100 do 110. Przeciętny czas trwania pokrywy śnieżnej waha się od
50 do 80 dni. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8oC. Najcieplejszym
miesiącem jest lipiec z temperaturą 17-18oC, natomiast najchłodniejszym styczeń z
o
o
temperaturą od –3 C do –2 C. Okres wegetacyjny trwa tu przeciętnie od 210 do 220
dni.
Według podziału na regiony klimatyczne Polski A. Wosia (1995)
rozpatrywany teren należy do regionu (XV) Środkowowielkopolskiego. Częściej niż w
sąsiednich regionach występuje tu pogoda bardzo ciepła i jednocześnie pochmurna
bez opadu. Również obserwuje się tu więcej dni z pogodą przymrozkową bardzo
chłodną z dużym zachmurzeniem i opadem oraz dni z pogodą umiarkowanie mroźną
i zarazem pochmurną bez opadu. Rzadziej natomiast występują dni umiarkowanie
ciepłe i słoneczne bez opadu oraz umiarkowanie ciepłe z dużym zachmurzeniem bez
opadu. Przeważają wiatry z sektora zachodniego, co świadczy o wpływie mas
oceanicznych na warunki pogodowe tego obszaru.
FORMY OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Praktycznie cały omawiany obszar podlega różnym formom prawnej
ochrony. W części południowej i południowo-zachodniej mieszczą się fragmenty
Powidzkiego Parku Krajobrazowego, graniczącego z Powidzko-Bieniszewskim
Obszarem Chronionego Krajobrazu oraz z Obszarem Chronionego Krajobrazu
Lasów Miradzkich.
Powidzki PK został utworzony rozporządzeniem Wojewody Konińskiego
nr 18 z dnia 16.12.1998 roku. Jego całkowita powierzchnia wynosi 24600 ha
(Walczak M., Radziejowski J., 2001). Położony jest na terenie Pojezierza
Gnieźnieńskiego i obejmuje swoimi granicami najcenniejszy morfologicznie obszar o
rzeźbie młodoglacjalnej. Krajobraz parku cechuje duże bogactwo form – rynny
polodowcowe, wzgórza moreny czołowej, płaska i falista powierzchnia moreny
dennej, formy szczelinowe i równina sandrowa. Bardzo charakterystycznymi dla tego
terenu są rynny polodowcowe o stromych krawędziach, wypełnione jeziorami. Sieć
wodna parku charakteryzuje się dużą ilością rzek i jezior polodowcowych o
stosunkowo czystych wodach, połączonych w ciągi i zespoły jeziorne. Wśród lasów
na uwagę zasługują lasy mieszane typu grądowego oraz buczyna pomorska z
lasami bukowymi i dębowo-grabowymi. Roślinność parku jest bardzo zróżnicowana z
licznymi gatunkami reliktowymi, chronionymi i rzadkimi – szczególnie na terenie
torfowisk, bagien i zbiorników wodnych, np. aldrowanda pęcherzykowata, wątlik
błotny, grążel żółty, grzybień biały, rosiczka. Stwierdzono tu 990 gatunków roślin
naczyniowych w 216 zbiorowiskach roślinnych. Wśród roślin 50 gatunków podlega
prawnej ochronie. Podobnie bogata, choć stosunkowo słabo rozpoznana, jest fauna
parku. Dotąd stwierdzono zaledwie 147 gatunków ptaków (m.in. bociana białego i
czarnego, bataliona, derkacza, perkoza, czapli białej) i 34 gatunki ssaków. Skład
gatunkowy płazów (10) i gadów (5) nie odbiega zasadniczo od okolicznych terenów.
Ze względu na gospodarkę rybacką więcej informacji zebrano o ichtiofaunie.
Obecnie występują na tym terenie 22 gatunki ryb. Na terenie Powidzkiego PK
zlokalizowanych jest szereg cennych zabytków pochodzących z epoki brązu,
początków państwa polskiego, średniowiecza i czasów obecnych, np. zabytkowy
kościół z XVII/XVIII wieku w Orchowie lub cmentarz choleryczny z 1850 roku w
Różannej (Krupa A., Michalczyk A., 2000).
W południowo-zachodniej części omawianego obszaru położony jest
Powidzko-Bieniszewski OChK. Został on utworzony w 1986 roku na podstawie
uchwały nr 53 WRN w Koninie, na powierzchni 53273,81 ha. Celem ochrony jest
obszar o cechach środowiska zbliżonych do stanu naturalnego. Jako całość jest on
najważniejszym ogniwem ekologicznym systemu ochrony ze względu na największą
w skali byłego województwa konińskiego koncentrację walorów przyrodniczych,
krajobrazowych i rekreacyjnych. Znajduje się tu resztka dawnej Puszczy
Bieniszewskiej.
Część centralna omawianego obszaru, granicząca od południa z parkiem
krajobrazowym położona jest w granicach OChK Lasów Miradzkich. Został on
utworzony na podstawie rozporządzenia nr 145 Wojewody Bydgoskiego z dnia
11.06.1994 roku na powierzchni 6300 ha. Są to pozostałości dawnej puszczy –
drzewostany posiadają strukturę gatunkową zbliżoną do lasów naturalnych. Tereny
te cechują szczególne walory, do których zaliczyć można bogactwo fauny i flory,
liczne torfowiska oraz tereny wodno-leśne. Lasy te posiadają trzy główne typy
drzewostanów: bór mieszany świeży (BMś), las mieszany świeży (LMś), las
mieszany wilgotny (LMw). Wśród drzew dominuje sosna pospolita, porastająca
suche gleby piaszczyste. Duże skupisko tego gatunku znajduje się w pobliżu
miejscowości Kuśnierz. Ponadto występuje stosunkowo duża liczba gatunków
liściastych z przewagą dębu szypułkowego, buka zwyczajnego, klonu, brzozy, a na
terenach podmokłych – olchy. Przez obszar lasów przechodzi jedna z licznych na
Nizinie Gnieźnieńsko-Kujawskiej rynien jezior polodowcowych. Położone są w niej
m.in. jeziora Ostrowskie i Czyste. Znaczną część tej rynny na północ od Jeziora
Ostrowskiego, zajmują torfowiska typu niskiego. Podobne torfowisko leży między
Miradzem a Nową Wsią. Traktem leśnym z Przyjezierza do Miradza prowadzi „Szlak
Jerzego Wojciecha Szulczewskiego” – urodzonego w Ciencisku, kujawskowielkopolskiego etnografa, fizjografa i pedagoga (1879-1969).
Na OChK Lasów Miradzkich położony jest rezerwat częściowy Czapliniec
Ostrowo (gm. Strzelno). Utworzony został w 1977 roku na powierzchni 13,89 ha.
Jest to rezerwat faunistyczny ptaków, miejsc lęgowych, gniazdowania i odpoczynku
różnych gatunków; zwłaszcza jest to miejsce lęgowe czapli siwej (Ardea cinerea). W
wyniku prowadzonych obserwacji w ostatnich latach nie stwierdzono zasiedlonych
gniazd czapli siwej. Niemniej jednak teren ten zasługuje na szczególną ochronę ze
względu na znajdujący się tam drzewostan, z przeszło 200-letnimi sosnami i
naturalną sukcesją młodego pokolenia gatunków liściastych.
Oprócz wymienionych obszarów ochronie podlegają też użytki
ekologiczne (zlokalizowane w części centralnej i południowo-wschodniej) oraz
pomniki przyrody, których listę zawiera tabela 2.
Tabela 2. Pomniki przyrody.
L.p.*
Miejscowość
Pomnik przyrody
1.
Szczeglin
dąb szypułkowy
2.
Szczeglin
lipa drobnolistna
3.
Czarnotul
cis pospolity (2 szt.)
4.
Skrzeszewo
dąb szypułkowy
5.
Skrzeszewo
lipa srebrzysta
Gleby
6.
Kunowo
platan klonolistny
Analizowany obszar leży w zasięgu następujących regionów gleboworolniczych: Region Żnińsko-Mogileński w części zachodniej, Region Inowrocławski
(Kujawski) w części północnej, Region Wójciński na południe od Strzelna oraz Region
Orchowski, Region Powidzki (Pojezierny) i Region Skulski w części południowej (Gałecki
Z., Jabłoński S., 1985; Iwanicz T., 1986). Dominującym typem gleb na rozpatrywanym
obszarze są gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz gleby brunatne wyługowane i
brunatne kwaśne, wytworzone z piasków gliniastych na glinach i glin spiaszczonych.
Tworzą one kompleksy: 4 (żytni bardzo dobry) i 5 (żytni dobry) przydatności rolniczej.
Pokrywają one prawie cały omawiany obszar. W części północnej dość powszechnie
występują gleby kompleksu 2 (pszenny dobry), wytworzone z piasków gliniastych
mocnych. W części wschodniej znaczny udział mają czarne ziemie właściwe i
zdegradowane – tworzą one kompleksy: 1 (pszenny bardzo dobry), 2 (pszenny dobry), 4
(żytni bardzo dobry) i 8 (zbożowo-pastewny mocny). Tworzą one wyspy różnej wielkości,
głównie na obszarach moreny dennej płaskiej w miejscach o utrudnionym naturalnym
drenażu. Wytworzone są na różnych podłożach, zarówno gliniastych, ilastych, jak i
piaszczystych. Powstnie ich wiąże się z naturalnym lub sztucznym obniżeniem lustra
wody gruntowej i przerwaniem procesów bagiennych (Dobrzański B. i in., 1974).
7.
Kunowo-Czerniak
głaz narzutowy
Szata roślinna
Według Geobotanicznego Podziału Polski (Szafer W., Zarzycki K., 1972)
analizowany obszar leży w granicach Państwa Holarktydy, Obszaru
Eurosyberyjskiego, Prowincji Niżowo–Wyżynnej–Środkowoeuropejskiej, Dziale
8.
Czerniak
lipa szerokolistna (3 szt.)
9.
Strzelno
głaz narzutowy (4 szt.)
10.
Strzelno
lipa drobnolistna
11.
Kwieciszewo
topola osikowa
12.
Oddz. 22a Leśnictwo Kurzebiela
czereśnia ptasia
13.
Marcinkowo
dąb szypułkowy (12 szt.)
14.
Marcinkowo
wiąz szypułkowy
15.
Oddz. 43a Leśnictwo Kurzebiela
głaz narzutowy
16.
Oddz. 41a Leśnictwo Kurzebiela
dąb szypułkowy
17.
Oddz. 57f Leśnictwo Przedbórz
dąb szypułkowy (2 szt.)
18.
Oddz. 56k Leśnictwo Przedbórz
dąb szypułkowy (10 szt.)
19.
Oddz. 58b Leśnictwo Przedbórz
dąb szypułkowy
20.
Oddz. 71c Leśnictwo Przedbórz
dąb szypułkowy (5 szt.)
21.
Oddz. 71f Leśnictwo Przedbórz
dąb szypułkowy
22.
Oddz. 70a i g Leśnictwo Młyny
dąb szypułkowy (3 szt.)
23.
Oddz. 89a Leśnictwo Przedbórz
dąb szypułkowy
24.
Oddz. 89b Leśnictwo Przedbórz
dąb szypułkowy
25.
Oddz. 88c Leśnictwo Młyny
dąb szypułkowy
26.
Oddz. 85j Leśnictwo Młyny
kasztanowiec biały (2 szt.)
27.
Oddz. 105d Leśnictwo Młyny
dąb szypułkowy
28.
Oddz. 107f Leśnictwo Młyny
czereśnia ptasia
29.
Oddz. 94t Leśnictwo Przedbórz
dąb szypułkowy
30.
Oddz. 151a Leśnictwo Młyny
drzewostan dębowy (pow. 11,84 ha)
31.
Oddz. 152i Leśnictwo Młyny
dąb szypułkowy
32.
Procyń
dąb szypułkowy (3 szt.)
33.
Oddz. 163 Leśnictwo Przyjezierze
dąb szypułkowy
34.
Żółwiny
robinia grochodrzew
35.
Żółwiny
klon jawor
36.
Oddz. 178a Leśnictwo Przyjezierze
dąb szypułkowy
37.
Nowa Wieś
głaz narzutowy
38.
Myślątkowo
topola czarna
39.
Wójcin
dąb szypułkowy
40.
Wójcin
lipa drobnolistna
41.
Wójcin
wiąz szypułkowy
42.
Orchowo
jesion wyniosły
43.
Orchowo
dąb szypułkowy
44.
Orchowo
lipa szerokolistna
45.
Wólka Orchowska
dąb szypułkowy
46.
Linowiec
dąb szypułkowy
47.
Oddz. 11 Nadleśnictwo Konin
dąb szypułkowy
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
Powierzchnie leśne w południowej części analizowanego obszaru
związane z rynną Jeziora Ostrowskiego oraz wchodzące w granice parku
krajobrazowego stanowią lasy glebochronne i wodochronne. W miejscowościach:
Strzelno, Wójcin, Myślątkowo występują obszary o charakterze zieleni urządzonej.
Większość gruntów ornych odznacza się wysoką jakością i stanowi gleby chronione.
Łąki chronione występują na południe od Kożuszkowa. Ujęcia wód podziemnych z
bezpośrednimi strefami ochronnymi zlokalizowane są w pobliżu miejscowości:
Szczeglin, Krzyżanna, Sławsko Dolne, Strzelno, Kwieciszewo, Wronowy, Procyń,
Ostrowo, Podbielsko, Bartodziejowice, Kuśnierz, Orchowo. Południowa i północnowschodnia część niniejszego obszaru znajduje się na terenie GZWP nr 144
„Wielkopolska Dolina Kopalna”. Jest to obszar wysokiej ochrony (OWO). Wśród
udokumentowanych złóż surowców mineralnych na opisywanym terenie występują:
węgiel brunatny i torfy.
DEGRADACJA KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Degradacja powierzchni terenu
Słaby rozwój przemysłu i dominacja gospodarki rolnej sprawia iż na
omawianym obszarze nie obserwuje się znaczniejszych terenów o przekształconej
powierzchni. Grunty antropogeniczne obszarów o zabudowie luźnej występują we
wszystkich miejscowościach. Małoobszarowymi źródłami przekształceń powierzchni
terenu są lokalne wyrobiska odkrywkowe – nieczynne w rejonie miejscowości
Stodoły i Dąbrowa oraz czynne w Bławatkach, służące wydobyciu surowców
budowlanych. Do innych form degradacji powierzchni terenu należą również
cmentarze (zlokalizowane praktycznie w pobliżu każdej miejscowości), składowiska
surowców leśnych (okolice Krzyżanny, Strzelna i Miradza) i przemysłowych (Nowa
Wieś). Z uwagi na rolniczy charakter obszaru na terenach zabudowy wiejskiej
występują skupiska składowisk surowców rolniczych. Lokalne zagrożenia mogą
stanowić składowiska paliw stałych (Stodolno, Strzelno, Marcinkowo, Różanna,
Orchowo), a także czynne i nieczynne stacje paliwowe (Sławsko Dolne, Stodoły,
Kwieciszewo, Jeziorki, Strzelno, Bielice, Marcinkowo, Miradz, Wronowy, Procyń,
Różanna, Bielsko, Kuśnierz, Orchowo, Wójcin) oraz składowiska odpadów
komunalnych – nie kontrolowane w okolicy Czarnotul i Gębic oraz kontrolowane w
3
Bławatach o pojemności składowiska 130400 m i wypełnieniu odpadami w 65%
(Raport..., 2005). Z obszarami rynien jeziornych związane jest występowanie
gruntów podatnych na denudację (naturogeniczną i uprawową).
Degradacja wód podziemnych
W obrębie omawianego arkusza obszary o gruntach podatnych na
infiltrację zanieczyszczeń do I poziomu wód podziemnych występują głównie w
części południowej i południowo-wschodniej. Zagrożenie dla tych wód stanowić
mogą niekontrolowane zrzuty nieoczyszczonych ścieków komunalno-bytowych.
Ponadto do wód gruntowych przenikają zanieczyszczenia pochodzące ze składowisk
odpadów komunalnych oraz gospodarki rolnej (środki agrochemiczne).
Wody podziemne regionu cechują się dość dobrą jakością. Zdecydowana
ich większość nadaje się po prostym uzdatnieniu do wykorzystania dla potrzeb
zaopatrzenia ludności w wodę pitną i na potrzeby gospodarcze. Natomiast na
terenach osadniczych wody podziemne wykazują większe zanieczyszczenie. Na
podstawie badań z 2004 roku na posterunkach pomiarowych sieci regionalnej
zlokalizowanych w Strzelnie (Raport..., 2005), ujmujących poziom czwartorzędowy
(głębokość stropu 7 m p.p.t.) i trzeciorzędowy (głębokość stropu 80 m p.p.t.), jakość
zwykłych wód podziemnych zakwalifikowano do IV klasy czystości – jakość
niezadowalająca ze względu na zawartość HCO3, K, NH4; na stanowisku w Nowej
Wsi (badania z 2000 roku), ujmującym poziom czwartorzędowy, jakość zwykłych
wód podziemnych otrzymała II klasę – wskaźniki sklasyfikowane w klasie III i NOK
to Fe, Mt i PE. Czystość zwykłych wód podziemnych na stanowiskach
zlokalizowanych w Strzelnie w latach 2000-2003 prezentuje tabela 5.
W sieci lokalnej w 2002 roku badania jakości zwykłych wód podziemnych
prowadzono w rejonie składowiska odpadów Strzelno-Bławaty. Na podstawie dwóch
stanowisk pomiarowych jakość tych wód zakwalifikowano do III klasy czystości.
Tabela 5. Jakość zwykłych wód podziemnych.
Klasa czystości w latach
2000
2001
2002
2003
Wskaźniki sklasyfikowane
w klasie III i poza nią
Q
II
III
III
III
PE, K, SSR, NO3, NCO3
Tr
II
II
II
II
HCO3
Lp.
Lokalizacja
Stratygrafia
1.
Strzelno
2.
Strzelno
Raport..., 2004
W południowo-zachodniej części omawianego obszaru oraz w okolicach
Strzelna i Wójcina, poprzez drenaż obniżeniu uległy płytko zalegające wody
podziemne (Kaniecki A. i in., 2003).
Degradacja powietrza atmosferycznego
Największy wpływ na stan aerosanitarny obszaru objętego zasięgiem
arkusza, mają skupiska źródeł niskiej emisji gazów i pyłów, co wynika ze stosowania
paliw tradycyjnych dla celów grzewczych i bytowych. Wpływ tych źródeł zwiększa się
w okresie zimowym. Na omawianym obszarze wyróżnić można kilka ważniejszych
emitorów zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery – ich wykaz zawiera
tabela 6. Do liniowych emitorów hałasu i wibracji zaliczyć można drogi wojewódzkie
nr 255 i 262.
Tabela 6. Ważniejsze emitory zanieczyszczeń do atmosfery.
Emisja t/rok
L.p*.
Miejscowość
Zakład
1.
Krzyżanna
2.
3.
4.
Źródło
odorów
Źródło
hałasu
-
-
+
-
-
+
-
-
-
-
+
71,24
6,24
-
-
pyły
gazy
ogółem
gazy bez
CO2
Zakład
Przemysłu
Drzewnego
„Wiwo”
-
-
Sokołowo
Ferma drobiu
-
Miradz
Tartak
-
Różanna
Róż-Pol Różanna
9,75
*
Degradacja gleb
Gminy objęte granicami arkusza mają charakter wiejski. W strukturze
użytkowania dominują użytki rolne (przeważa produkcja roślinno-zwierzęca). W
ramach monitoringu regionalnego badania gleb prowadzi Stacja ChemicznoRolnicza w Bydgoszczy. Brak większych ośrodków przemysłowych na tym terenie
powoduje, iż grunty te nie wykazują skażenia metalami ciężkimi. Warunki agrarne
gruntów objętych granicami arkusza lokują się na wysokim poziomie; gleby tego
rejonu stwarzają dogodne warunki do produkcji wszystkich roślin okopowych,
pastewnych i zbóż oraz przeznaczonych do bezpośredniej konsumpcji (Raport...,
2005). Na terenie Nadleśnictwa Miradz zlokalizowana jest powierzchnia wzorcowa,
wyznaczona dla ochrony i zachowania klasycznie ukształtowanych, typowych dla
regionu gleb – prowadzi się tu badania procesów glebotwórczych i przemian, jakie
zachodzą w glebie pod wpływem sukcesji leśnej i leśnego ich użytkowania. W
ramach sieci lokalnej przy drodze krajowej nr 25 (m. Wronowy) prowadzony będzie
monitoring szczególnej uciążliwości głównych tras komunikacyjnych na gleby rolne.
Jedyną zarejestrowaną formą degradacji gleb jest erozja, która ma miejsce na
fragmentach dość mocno nachylonych zboczy. Ponadto we wszystkich
miejscowościach i na terenach komunikacyjnych występują gleby przekształcone
antropogenicznie.
Degradacja lasów
Zwarte kompleksy leśne występują w części centralnej i południowej
omawianego obszaru. Zajmują one niezbyt żyzne gleby (są to osady piaszczyste
związane ze sandrem). Siedliska te wykazują słaby stan degradacji spowodowany
głównie czynnikami antropogenicznymi i abiotycznymi. Defoliacja drzewostanów
mieści się w przedziale 11-25%, co wskazuje na dość dobry stan zdrowotny lasów
na tym terenie i na początkowe objawy uszkodzenia aparatu asymilacyjnego drzew.
Degradacja wód powierzchniowych
Na obszarze tym dominuje rolnicza działalność gospodarcza, dlatego też
największe zanieczyszczenia wód powierzchniowych wiążą się ze stosowaniem
nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Innym poważnym zagrożeniem jest
brak kanalizacji w większości miejscowości, przy jednocześnie gęstej rozbudowie
sieci wodociągowej. Do rzek przedostają się więc zanieczyszczenia pochodzące ze
spływów z pól, ścieki bytowe z nieszczelnych szamb i ścieki gospodarcze. Na
obszarze tym funkcjonuje pięć mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków.
Ważniejsze zrzuty ścieków prezentuje tabela 3.
Tabela 3. Ważniejsze zrzuty ścieków.
Rodzaj
Ilość
Urządzenia
ścieków
m3/d
oczyszczające
zrzutu
ZGKiM
komunalne
2750
mech.-biol.
pośrednio rowem do
Kanału Ostrowo-Gopło
Bielice
Zespół Szkół
Centrum
Kształcenia
Rolniczego
komunalne
127
mech.-biol.
pośrednio rowem
melioracyjnym do
Jeziora Gozdanin
Miradz
Nadleśnictwo
komunalne
50
mech.-biol.
bezpośrednio do Kanału
Ostrowo-Gopło
komunalne
772
mech.-biol.
pośrednio rowem do
Kanału Ostrowo-Gopło
komunalne
b.d.
mech.-biol.
pośrednio rowem
melioracyjnym do
Jeziora Gać
L.p*
Miejscowość
Zakład
1.
Strzelno
2.
3.
Miradz
4.
Przyjezierze
5.
Różanna
Spółka WodnoŚciekowa
Róż-Pol
Różanna
Kierunek
*numeracja zgodna z numeracją na mapie
b.d. – brak danych
Tabela 4. Stan czystości badanych cieków i jezior.
Punkt
pomiarowokontrolny
L.p.
Rzeka,
jezioro
1.
Jez.
Ostrowskie
(część wsch.)
jeziorze
2.
Jez.
Ostrowskie
(część zach.)
jeziorze
na
na
Rok
badań
Klasa
czystości
Główne parametry
zanieczyszczeń
Rodzaj
monitoringu
2004
II
związki organiczne,
chlorofil „a”
regionalny
2004
III
związki organiczne,
chlorofil „a”
regionalny
Raport..., 2005
Na omawianym obszarze badania stanu czystości wód w ramach sieci
monitoringu regionalnego prowadzono na Jeziorze Ostrowskim – tabela 4. Ocena
stanu czystości dla całego jeziora odpowiada poprawnej II klasie. Jakość wód jest
jednak wyraźnie zróżnicowana w poszczególnych częściach. W partii zachodniej
ustala się na pograniczu III/II klasy, natomiast we fragmencie zachodnim na granicy
II/I. Gorsza jest przede wszystkim kondycja tlenowa w części zachodniej, gdzie latem
poniżej 6 m panują warunki beztlenowe. W basenie wschodnim – deficyty tlenowe
występowały jedynie w stosunkowo wąskiej strefie naddennej. Zasadniczo różniła się
też koncentracja chlorofilu „a”, będącego wskaźnikiem produkcyjności jeziora.
Średnia wartość tego parametru w zachodnim fragmencie odpowiadała III klasie, we
wschodnim była znacznie poniżej wartości charakterystycznej dla I klasy. W efekcie
przezroczystość wody zmieniała się z poniżej 1 m w basenie zachodnim do ponad 5
m we wschodnim. Analizując zmiany wieloletnie można uznać, że w ciągu 30 lat
nastąpiła degradacja jakości wód większej części jeziora. Doszło tutaj także do
zdecydowanie niekorzystnych zmian w składzie roślinności zanurzonej. Wschodni
basen jeziora mimo silnej presji turystycznej, utrzymuje cechy zbiornika
mezotroficznego (Raport..., 2002). Ponadto w ramach sieci regionalnej do roku 2002
zbadano stan czystości wód Małej Noteci i Kanału Ostrowo-Gopło. Oba cieki w
ogólnej klasyfikacji otrzymały klasę NON – przekroczone parametry NO2, NO3, N,
PO4, P, chlorofil, miano coli (Raport..., 2003).
Wpływ na warunki wodne wywiera ponadto podpiętrzenie wód Jeziora
Gać, zbiornik wód przemysłowych (zlokalizowany między Młynkiem a Bławatkami)
oraz techniczne przekształcenie koryt cieków (kanały: Ciechrz-Bożejowice, OstrowoGopło i Kuśnierz).
numeracja zgodna z numeracją na mapie
Rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko
W obrębie omawianego arkusza za przedsięwzięcia, które mogą
znacząco wpływać na środowisko przyrodnicze, należy uznać drogi krajowe nr 15,
25 i 62, linie energetyczne wysokich napięć, a także magistralę gazową Jałma –
Europa Zachodnia.
PRZECIWDZIAŁANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Jedną z form przeciwdziałania degradacji środowiska przyrodniczego jest
budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnej. Na obszarze tym tylko Strzelno posiada
kanalizację sanitarną i burzową obejmującą ponad 50% powierzchni tej
miejscowości. Kanalizację sanitarną posiadają tylko Miradz, Nowa Wieś,
Przyjezierze, Kuśnierz, Gaj, Wójcin, Kożuszkowo i Orchowo. Pozostałe miejscowości
nie posiadają żadnego systemu odprowadzania ścieków. Dlatego też bardzo
istotnym problemem staje się kontrola zrzutu zanieczyszczeń. Oczyszczalnie
ścieków posiadają takie miejscowości jak: Strzelno, Bielice, Miradz, Przyjezierze i
Różanna.
REKULTYWACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
W rejonie Dzierzążna oraz na północ od Wólki Orchowskiej prowadzono
leśną formę rekultywacji środowiska przyrodniczego.
NIEUŻYTKI
Na omawianym obszarze nie zarejestrowano żadnych nieużytków.
OGÓLNA OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
I STOPNIA JEGO DEGRADACJI
Stan środowiska przyrodniczego w omawianym zasięgu należy ocenić
generalnie jako korzystny. Brak jest ważnych źródeł skażenia powietrza a co za tym
idzie także gleby nie akumulują zanieczyszczeń. Stan wód powierzchniowych ulega
powolnej, ale systematycznej poprawie, natomiast wody podziemne cechuje dość
dobra jakość. Gleby tego obszaru miejscami narażone są na erozję. Stan zdrowotny
drzewostanów można również uznać za dobry, nie wykazuje on znaczniejszych
zaburzeń.
WSKAZANIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTOWANIA
I OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Praktycznie cały obszar objęty granicami arkusza podlega prawnej
ochronie (park krajobrazowy, obszary chronionego krajobrazu, gleby chronione).
Dlatego też konsekwentnie należy zakazywać lokowania tu inwestycji mogących
znacząco wpływać na środowisko przyrodnicze, na jego przemiany. Należy utrzymać
w dobrej kondycji wszystkie powierzchnie leśne, pozostawić wszystkie naturalne
struktury przyrodnicze, w tym zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, torfowiska itp.
Ponadto należy kształtować trwałą roślinność w strefach wododziałowych, ze
względu na ich ważną funkcję korytarzy ekologicznych, utrzymywać wzdłuż cieków i
linii brzegowych jezior trwałe użytki zielone ograniczające spływ substancji
biogennych, przeistaczać grunty orne graniczące ze zbiornikami wodnymi w trwałe
użytki zielone, bądź też prowadzić do ich zalesienia. Z uwagi na rozbudowaną sieć
wodociągową, a słabym zainwestowaniem w sieć kanalizacyjną pierwszoplanowym
zadaniem staje się ujęcie wszystkich ścieków przez systemy oczyszczające. Wiąże
się to z budową nowych lub modernizacją już istniejących obiektów tego typu.
Ograniczy to, a w przyszłości wyeliminuje wszystkie zrzuty nieoczyszczonych
ścieków bezpośrednio do wód powierzchniowych i podziemnych oraz zmieni jakość
tych zrzutów. Należy też podjąć działania zmierzające do ograniczenia infiltracji
zanieczyszczeń pochodzących ze spływu powierzchniowego i zrzutu ścieków
bezpośrednio do wód podziemnych. Konieczne staje się też rozwiązanie problemu
odbioru, składowania i segregacji odpadów komunalnych, a zwłaszcza likwidację
niekontrolowanych składowisk odpadów, zmniejszenie ilości odpadów wprowadzając
nowe metody unieszkodliwiania bądź ich zagospodarowywania, kontrolę
potencjalnych miejsc „dzikich składowisk odpadów”.
Literatura i materiały źródłowe
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Badura J., 2003: Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50.000 Ark. 438-STRZELNO.
Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa
Choiński A., 1992: Katalog jezior Polski. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
Czarnecka H. (red.), 1983: Podział Hydrograficzny Polski. IMiGW Warszawa
Dąbrowski S., Janiszewska B., 2002: Mapa Hydrogeologiczna Polski 1:50.000 Ark. 438STRZELNO. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa
Dobrzański B., Kowaliński S., Kuźnicki F., Witek T., Zawadzki S., 1974: Charakterystyka gleb
wyróżnionych na mapie gleb Polski 1:1.000.000. Wyd. Geologiczne, Warszawa
Gałecki Z., Jabłoński S., 1985: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej woj. bydgoskiego.
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy
Gumiński R., 1954: Meteorologia i klimatologia dla rolników. PWRiL, Warszawa
Iwanicz T., 1986: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej woj. konińskiego. Instytut Uprawy
Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy
Kaniecki A., Baczyńska A., Gogołek A., 2003: Komentarz do Mapy Hydrograficznej 1:50.000
Ark. N-34-121-A STRZELNO, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu
Kleczkowski A. S., 1990: Objaśnienia mapy obszarów GZWP w Polsce wymagających
szczególnej ochrony - 1 : 500.000, IH i GI AGH Kraków
Kondracki J., 2001: Geografia regionalna Polski. PWN Warszawa
Krupa A., Michalczyk A., 2000: Powidzki Park Krajobrazowy (opracowanie na podst. dokumentacji
projektu Powidzkiego PK). Zespół PK woj. wielkopolskiego, Sekcja Rejonu Konińskiego
Krygowski B., 1961: Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, cz. I. PTPN, Poznań
Raporty o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego za lata 1999-2004. IOŚ,
WIOŚ w Bydgoszczy. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz
Stankowski W., 1981: Rozwój środowiska fizyczno-geograf. Polski. PWN, Warszawa
Stupnicka E., 1997: Geologia regionalna Polski. Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego
Szafer W., Zarzycki K., red. 1972: Szata roślinna Polski. PWN Warszawa
Trampler T., 1990: Regionalizacja przyrodniczo-leśna na podstawach ekologicznofizjograficznych. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa
Walczak M., Radziejowski J., Smogorzewska M., Sienkiewicz J., Gacka-Grzesikiewicz E.,
Pisarski Z., 2001: Obszary chronione w Polsce. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa
Witkowska B., Biernat S., 1985: Mapa Hydrogeologiczna Polski 1:200.000 Ark. 37-Konin.
Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa
Woś A., 1995: Zarys klimatu Polski. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
Nazewnictwo dotyczące sieci hydrograficznej zostało zaczerpnięte z Centralnego Banku Nazw
Geograficznych, CODGiK, Warszawa
© Copyright by Jarosław Kubiak
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu