bułgaria - Centrum Obsługi Inwestora

Transkrypt

BUŁGARIA
Przewodnik dla przedsi biorców
Wydanie trzecie rozszerzone
Warszawa, pa dziernik 2004
z suplementem (maj 2005)
Przewodnik wydany przez
Biuro Promocji Inwestycji i Technologii
Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego
pod patronatem
Ministerstwa Gospodarki i Pracy
Wszelkie przedstawione w niniejszej publikacji okre lenia i s dy w aden sposób nie
odzwierciedlaj opinii Sekretariatu UNIDO na temat statusu prawnego jakiego kraju,
terytorium, miasta, obszaru, rz du lub granic danego kraju. Wymienianie nazw firm
i produktów nie oznacza, e s one popierane przez UNIDO.
© Copyrights by: UNIDO ITPO Warszawa 2004
Wydawca:
UNIDO ITPO Warszawa
Al. Niepodległo ci 186; 00-608 Warszawa
tel.: (+48-22) 8259186, 8259467; faks: 8258970
e-mail: [email protected]
http://www.unido.pl
Opracowanie i redakcja: Grzegorz Bychawski i Roman Gurbiel
BUŁGARIA - Przewodnik dla przedsi biorców
3
PRZEDMOWA
„BUŁGARIA - Przewodnik dla przedsi biorców” jest kolejn pozycj nowego cyklu
wydawniczego warszawskiego Biura UNIDO, realizowanego z my l
o
przedsi biorcach, zainteresowanych rozwijaniem handlu i współpracy przemysłowej z
wybranymi krajami Europy rodkowo-Wschodniej i Wspólnoty Niepodległych Pa stw.
Niniejsza seria obejmuje w 2004 roku ju 10 przewodników, w tym siedem
wznawianych po raz trzeci lub czwarty oraz ukazuj ce si po raz drugi dotycz ce
Rosji, Litwy i Łotwy. Konsekwencja, z jak realizowana jest ta inicjatywa wynika
m.in. z rozszerzenia zakresu działalno ci warszawskiego Biura UNIDO, które
koncentruje si obecnie na wspieraniu współpracy polskich przedsi biorstw z
partnerami na wybranych rynkach Europy rodkowej, Wschodniej oraz Azji
Centralnej. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest dostarczenie wszystkim
zainteresowanym obszernych informacji na temat warunków działania w
poszczególnych krajach, potencjalnie obiecuj cych pod wzgl dem handlowym
i kooperacyjnym, ale z ró nych powodów ci gle jeszcze trudno dost pnych dla
polskich firm lub wr cz przez nie niezauwa anych.
Obecne, trzecie ju wydanie przewodnika o Bułgarii, zostało wzbogacone o szereg
nowych informacji oraz zaktualizowane, w miar osi galno ci wiarygodnych danych,
udost pnianych przez bułgarskie agencje rz dowe oraz wyspecjalizowane organizacje
mi dzynarodowe. W tym kontek cie warto zwróci uwag na bogat bibliografi ,
któr posłu yli si autorzy.
Istotn cech tej pozycji jest tak e to, i pokazuje ona sprawy zwi zane z
bezpo rednim, praktycznym funkcjonowaniem przedsi biorstw w Bułgarii, na
szerszym makroekonomicznym tle. Sprawia to, i polscy eksporterzy rozwa aj cy
mo liwo ci wprowadzenia na ten rynek swoich towarów b d kooperacyjnoinwestycyjnego zaanga owania si w tym kraju, maj do swej dyspozycji szersze
spektrum informacji, pozwalaj cych na lepsze zrozumienie zasad funkcjonowania
bułgarskiej administracji i gospodarki. Tym samym, rednie i mniejsze polskie firmy
maj ce aspiracje „zaistnienia” w Bułgarii w tej czy innej korzystnej formie, mog
łatwiej okre li swoje zamiary i wpisa je w strategi konkretnego działania.
Tak jak poprzednie publikacje, równie i ta opiera si na sprawdzonym wzorze
przewodnika „How to do business in Poland”, wydawanego od wielu lat przez
warszawskie Biuro UNIDO w kilku wersjach j zykowych, z których na uwag
„wschodnich” partnerów zasługuje zwłaszcza edycja rosyjskoj zyczna, prezentuj ca
Polsk jako kraj zainteresowany rozwijaniem współpracy gospodarczej i przyjazny
dla zagranicznych przedsi biorców.
4
Przedmowa
Jak ju wy ej wspomniano, przewodnik o Bułgarii wprowadza w zagadnienia
zwi zane z działalno ci podmiotów gospodarczych w tym kraju na tle sytuacji
makroekonomicznej. Jednocze nie ksi ka ta zawiera informacje odnosz ce si do
praktycznych, prawnych i finansowych aspektów dwustronnej współpracy
gospodarczej, któr
mogłyby intensywniej prowadzi polskie i bułgarskie
przedsi biorstwa. To im wła nie maj słu y listy adresowe jednostek pierwszego
kontaktu: organizacji, firm, urz dów, komitetów i instytucji, które mog okaza si
niezb dne jako ródła informacji i punkt odniesienia dla bardziej zaawansowanych
działa .
Publikacja ta mo e zatem by pomocna dla ludzi biznesu przygotowuj cych si
dopiero do nawi zania bezpo rednich kontaktów gospodarczych z Bułgari lub
maj cych ju pierwsze do wiadczenia. Jako ródło wiedzy na temat poszczególnych
sektorów gospodarki, przekształce strukturalnych w ci gu ostatnich dziesi ciu lat,
warunków inwestowania i prowadzenia działalno ci gospodarczej, systemu
finansowego i podatkowego, ksi ka ta mo e zainteresowa równie naukowców,
studentów i polityków.
Z uwagi na to, e tytuł „przewodnik” w jaki sposób zobowi zuje, autorzy wł czyli do
tej pozycji tak e rozdział opisuj cy skrótowo warunki podró owania, mieszkania oraz
rekreacji i wypoczynku na tle kulturowej i turystycznej panoramy tego interesuj cego
kraju.
W przypadku tego rodzaju publikacji cz sto trudn spraw jest pozyskanie
odpowiednich informacji pochodz cych z rzetelnych ródeł. Oprócz materiałów
powszechnie dost pnych, korzystano równie z pomocy placówek dyplomatycznych i
handlowych, instytucji naukowych, organizacji mi dzynarodowych oraz wielu osób.
Wdzi czne za pomoc, Biuro UNIDO w Warszawie wyra a podzi kowanie wszystkim
instytucjom, organizacjom i osobom, które przyczyniły si do powstania tej publikacji
przekazuj c potrzebne dane liczbowe, u yteczne informacje lub wskazówki
umo liwiaj ce wła ciw interpretacje przepisów i zjawisk gospodarczych. To dzi ki
ich yczliwo ci, wiedzy i współpracy ta ksi ka powstała.
Szczególny wkład w opracowanie niniejszej publikacji, a zwłaszcza jej pierwszego, a
nast pnie drugiego i trzeciego wydania, wniósł pan Nikolay Kostov z Agencji
Wspierania Handlu przy Ministerstwie Gospodarki Bułgarii, reprezentuj cy obecnie
swój kraj w charakterze Radcy Handlowego Ambasady Republiki Bułgarii w Polsce.
Zapewnił on bezcenn
pomoc weryfikuj c merytorycznie przewodnik oraz
dostarczaj c wiele trudnych do zdobycia danych. Opracowanie rozdziałów
dotycz cych handlu zagranicznego oraz współpracy gospodarczej z Polsk stało si
mo liwe dzi ki pomocy pana Andrzeja Prochwicza, Radcy Handlowego Ambasady RP
w Sofii oraz dzi ki Ministerstwu Gospodarki i Pracy.
5
Szereg cennych informacji, danych liczbowych, komentarzy i tekstów odnosz cych si
do zjawisk gospodarczych wyst puj cych w Bułgarii zawdzi czamy tak e zajmuj cym
si tymi zagadnieniami specjalistom z Zakładu Mi dzynarodowej Współpracy
Produkcyjnej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, kierowanego przez prof.
dr hab. Kazimierza Starzyka.
Ko cz c ju niniejsze słowo wst pne pragniemy zwróci uwag Czytelników na cenn
naszym zdaniem, mo liwo skorzystania z tego przewodnika w internecie, gdzie
został zamieszczony w witrynie warszawskiego Biura UNIDO (www.unido.pl), jako
jeden z tomów coraz bogatszej, obejmuj cej ju kilkana cie tytułów, biblioteki
elektronicznej dla przedsi biorców.
Wspomniana strona zawiera tak e regularnie zamieszczane informacje na temat
seminariów promocyjnych dotycz cych poszczególnych rynków wschodnich,
po wi canych im konferencji gospodarczych, szkole słu cych podnoszeniu
konkurencyjno ci polskich przedsi biorstw oraz mo liwo ci nieodpłatnej promocji ich
własnych ofert eksportowych, kooperacyjnych i technologicznych w maj cym
wiatowy zasi g portalu „UNIDO Exchange”.
6
Przedmowa
W latach 2001-2003 w serii przewodników o rynkach wschodnich ukazały si
w postaci ksi kowej i/lub elektronicznej:
„Ukraina – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2001, 2002, 2003)
„Białoru – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2001, 2002, 2003)
„Kazachstan – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2001, 2002, 2003)
„Bułgaria – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2002, 2003)
„Uzbekistan – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2002, 2003)
„Azerbejd an – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydanie (2002, 2003)
„Mołdowa – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2002, 2003)
„Litwa – przewodnik dla przedsi biorców” – I wydanie (2003)
„Łotwa – przewodnik dla przedsi biorców” – I wydanie (2003)
„Federacja Rosyjska – przewodnik dla przedsi biorców” – I wydanie (2003)
Wersje internetowe kolejnych, najnowszych, zaktualizowanych i poszerzonych wyda
wszystkich powy szych publikacji b d ukazywały si sukcesywnie w III i IV kwartale
2004 roku na stronie warszawskiego Biura UNIDO:
www.unido.pl
7
SPIS TRE CI
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
INFORMACJE OGÓLNE .................................................................................................. 11
Poło enie i klimat..................................................................................................................................11
Zasoby naturalne...................................................................................................................................12
Ludno i j zyk .....................................................................................................................................12
Ustrój polityczny...................................................................................................................................13
Podział administracyjny.......................................................................................................................15
GOSPODARKA.................................................................................................................... 17
Rozwój gospodarczy ............................................................................................................................17
Przemysł.................................................................................................................................................23
Rolnictwo...............................................................................................................................................24
Dochody i rynek pracy.........................................................................................................................26
Infrastruktura transportowa..................................................................................................................30
Telekomunikacja...................................................................................................................................32
Energetyka.............................................................................................................................................34
Ochrona rodowiska.............................................................................................................................36
Turystyka ...............................................................................................................................................38
Współpraca z Mi dzynarodowym Funduszem Walutowym..........................................................40
Bułgaria a członkostwo w Unii Europejskiej ....................................................................................41
PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE ..................................................................... 43
Ramy prawne ........................................................................................................................................43
Bułgarska Agencja Prywatyzacji........................................................................................................44
Wyniki prywatyzacji ............................................................................................................................44
FINANSE PUBLICZNE ORAZ SEKTOR BANKOWY I UBEZPIECZENIOWY ........... 49
Bud et.....................................................................................................................................................49
Bilans płatniczy.....................................................................................................................................50
Zadłu enie zagraniczne i rezerwy walutowe.....................................................................................50
Wymienialno waluty i polityka kursowa .......................................................................................52
Prawo dewizowe...................................................................................................................................53
System bankowy...................................................................................................................................54
System ubezpieczeniowy.....................................................................................................................57
Rynek kapitałowy.................................................................................................................................58
SYSTEM PODATKOWY ................................................................................................... 61
Podatki bezpo rednie............................................................................................................................61
Podatki po rednie..................................................................................................................................67
PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ .............................................. 73
Zakładanie firmy z kapitałem zagranicznym ....................................................................................73
Oddziały i przedstawicielstwa.............................................................................................................76
Koncesjonowanie działalno ci gospodarczej ....................................................................................77
Stosunki mi dzy pracownikiem i pracodawc ..................................................................................80
Licencje handlowe................................................................................................................................85
Ochrona konkurencji............................................................................................................................85
Ochrona praw własno ci intelektualnej..............................................................................................88
Rachunkowo i sprawozdawczo ...................................................................................................90
Główne bariery prowadzenia działalno ci gospodarczej.................................................................92
8
Informacje ogólne
VII. INWESTYCJE ZAGRANICZNE ...................................................................................... 94
Ramy prawne ........................................................................................................................................94
Wsparcie instytucjonalne.....................................................................................................................95
Rodzaje inwestycji zagranicznych......................................................................................................97
Prawne i mi dzynarodowe gwarancje bezpiecze stwa ...................................................................97
Formy przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym ..........................................................................99
Repatriacja zysków i kapitału............................................................................................................100
Prawo własno ci nieruchomo ci.......................................................................................................100
Zach ty podatkowe.............................................................................................................................103
Bran e atrakcyjne pod wzgl dem inwestycyjnym .........................................................................104
Wielko i struktura inwestycji .........................................................................................................107
VIII. HANDEL ZAGRANICZNY.............................................................................................. 111
Ramy prawne ......................................................................................................................................111
Licencjonowanie handlu zagranicznego..........................................................................................114
Import artykułów rolnych ..................................................................................................................116
Ustawa o etykietowaniu artykułów tekstylnych .............................................................................117
Prawo celne i taryfa celna ..................................................................................................................118
Wolne obszary celne...........................................................................................................................119
Wielko i struktura handlu zagranicznego Bułgarii......................................................................121
IX. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK ........................................................... 125
Podstawy prawne................................................................................................................................125
Wymiana handlowa............................................................................................................................125
Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w zakresie promocji i wspierania eksportu...........128
Instytucje i organizacje zaanga owane w rozwijanie współpracy................................................145
ródła informacji prawnej i gospodarczej .......................................................................................147
Ubezpieczenia oferowane przez Korporacj Ubezpiecze Kredytów Eksportowych...............150
X. MIESZKA W BUŁGARII .............................................................................................. 155
Wjazd ...................................................................................................................................................155
Pobyt w Bułgarii .................................................................................................................................157
Informacje praktyczne........................................................................................................................158
XI. ZAŁ CZNIKI..................................................................................................................... 161
XII. BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................ 213
SUPLEMENT (dane makroekonomiczne za 2004 rok) ................................................. 215
9
WYKRESY I MAPY:
Pogl dowa mapa Bułgarii................................................................................................................. 11
Rys. 1: Zmiany liczby ludno ci Bułgarii w latach 1965-2003..................................................... 13
Rys. 2: Podział miejsc w Zgromadzeniu Narodowym po wyborach 17 czerwca 2001 roku...... 14
Mapa administracyjna Bułgarii......................................................................................................... 15
Rys. 3: Inflacja na koniec okresu w latach 1992-2004................................................................. 17
Rys. 4: Zmiany PKB w latach 1992-2004.................................................................................... 18
Rys. 5: Podstawowa stopa procentowa na koniec okresu w latach 1996-2003.......................... 19
Rys. 6 Stopa bezrobocia na koniec okresu w latach 1996-2004................................................. 27
Rys. 7:
rednia miesi czna płaca brutto w Bułgarii w latach 1995-2003 w USD ...................... 29
Rys. 8: Liczba transakcji prywatyzacyjnych w latach 1993 - czerwiec 2004 ............................. 45
Rys. 9: Udział maj tku sprywatyzowanego w cało ci maj tku podlegaj cego prywatyzacji..... 46
Rys. 10: Struktura bran owa sprywatyzowanych przedsi biorstw na dzie 31 lipca 2004.......... 47
Rys. 11: Finansowe wyniki prywatyzacji w latach 1993-2004 (lipiec) w milionach USD .......... 47
Rys. 12: Rezerwy walutowe na koniec roku w latach 1996-2003................................................. 51
Rys. 13: Banki działaj ce w Bułgarii - stan na I kw. 2004 według wielko ci aktywów............... 55
Rys. 14: Struktura rynku ubezpiecze maj tkowych według zebranych składek w 2003 roku ... 57
Rys. 15: Struktura rynku ubezpiecze na ycie według zebranych składek w 2003 roku............ 58
Rys. 16: Struktura bran owa obrotów na Giełdzie Papierów Warto ciowych w Sofii................. 60
Rys. 17: Stawki podatku dochodowego od przedsi biorstw w latach 2000-2005 (%) ................. 62
Rys. 18: Napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych do Bułgarii w latach 1992-2004.... 108
Rys. 19: Struktura bran owa skumulowanych bezpo rednich inwestycji zagranicznych .......... 109
Rys. 20: Struktura geograficzna skumulowanych bezpo rednich inwestycji zagranicznych ..... 110
Rys. 21: Struktura towarowa importu Bułgarii w roku 2003....................................................... 122
Rys. 22: Struktura towarowa eksportu Bułgarii w roku 2003...................................................... 122
Rys. 23: Struktura geograficzna eksportu Bułgarii w roku 2003................................................. 123
Rys. 24: Struktura geograficzna importu Bułgarii w roku 2003.................................................. 124
Rys. 25: Struktura towarowa polskiego eksportu do Bułgarii w roku 2003................................ 126
Rys. 26: Struktura towarowa importu z Bułgarii do Polski w roku 2003.................................... 127
10
Informacje ogólne
SPIS TABEL:
Tab. 1:
Tab. 2:
Tab. 3:
Tab. 4:
Tab. 5:
Tab. 6:
Tab. 7:
Tab. 8:
Tab. 9:
Tab. 10:
Tab. 11:
Tab. 12:
Tab. 13:
Tab. 14:
Dynamika wzrostu warto ci dodanej wytworzonej w sektorze prywatnym i
pa stwowym w latach 1999-2004...............................................................................19
Obroty i saldo handlu zagranicznego w latach 1997-2003 (mln USD) .......................20
Zbiory głównych upraw w latach 2000-2003..............................................................25
Pogłowie ywego inwentarza na koniec okresu w latach 2000-2003..........................25
Zró nicowanie poziomu wynagrodze .......................................................................29
Skonsolidowana nadwy ka / deficyt bud etowy w latach 1998-2003 ........................49
Bilans rachunku bie cego w latach 1996-2003 .........................................................50
Zadłu enie zagraniczne w latach 1997-2004 ..............................................................51
Stosunek zadłu enia zagranicznego brutto (ZZB) do produktu krajowego brutto
(PKB) oraz do eksportu towarów i usług (ETU) w latach 1996 - maj 2004................51
redni miesi czny poziom kursu walutowego w okresie stycze -lipiec 2004 ...........53
redni miesi czny poziom stóp procentowych od kredytów denominowanych w BGN
w bankach komercyjnych w okresie grudzie 2003 - czerwiec 2004 .........................56
Progi podatkowe w podatku dochodowym w 2004 roku ............................................67
Obci enie pracownika i pracodawcy składk na obowi zkowe
ubezpieczenie zdrowotne ............................................................................................85
Handel zagraniczny Bułgarii w latach 1997-2004 (w milionach USD) ....................121
I.
11
INFORMACJE OGÓLNE
Poło enie i klimat
Bułgaria jest europejskim pa stwem le cym nad Morzem Czarnym, w północnowschodniej cz ci Półwyspu Bałka skiego. Republika Bułgarii na północy graniczy
z Rumuni (608 km), na zachodzie z Serbi i Macedoni (148 km), za na południu
z Grecj (494 km) i Turcj (240 km). Powierzchnia kraju wynosi 110,9 tys. km2.
Około 60 % powierzchni Bułgarii stanowi góry i wy yny: Bałkany, Sredna Gora, Riła,
Pirin, Rodopy. W górach Riła znajduje si najwy szy szczyt kraju, Musała (2925 m
n.p.m.). W rodkowej cz ci znajduj si kotliny tektoniczne: Sofijska i Kazanłycka.
Na północy rozci ga si lessowa Wy yna Naddunajska, przechodz ca ku wschodowi
w Wy yn Dobrud y. Krajobraz geograficzny Bułgarii dopełnia - rozci gaj ca si
pomi dzy Rodopami a Sredn Gor - Nizina Górnotracka. Wybrze e jest na ogół
skaliste.
Pogl dowa mapa Bułgarii
Nazwy geograficzne w transkrypcji polskoj zycznej
ródło: UNEP GRID-Arendal na podstawie "The Times Atlas of the World"
12
Informacje ogólne
Bułgaria le y w umiarkowanej strefie klimatycznej. Zimy s chłodne i wilgotne, a lata
gor ce i suche. rednia temperatura powietrza w styczniu wynosi od -6°C w górach
i -3°C w centralnej cz ci kraju, do 2°C na południu. W lipcu rednie temperatury
wynosz odpowiednio od 18°C i 23°C, do 25°C. Morze Czarne łagodzi wahania
temperatury na wschodzie i południu kraju. rednia roczna suma opadów wynosi od 450
mm na północy do 1200 mm w górach. Zim mog wyst powa obfite opady niegu,
a nawet gwałtowne nie yce.
Sie rzeczna jest dobrze rozwini ta i wykorzystywana do irygacji oraz produkcji energii
elektrycznej. Główne rzeki Bułgarii to Dunaj z dopływami Łom, Ogosta, Iskryj, Osym,
Janta, Marica z Tund , Ard , Kamczyj oraz Struma i Mesta. Nieliczne jeziora
poło one s głównie wzdłu wybrze a. W szacie ro linnej dominuj lasy d bowobukowe, pokrywaj ce około jednej trzeciej powierzchni kraju. W górach wyst puj lasy
bukowo-jodłowe, wierkowe oraz kosodrzewina i hale.
Zasoby naturalne
Bułgaria nie posiada znacz cych ilo ci zasobów surowców mineralnych. Do
podstawowych kopalin zalicza si w giel brunatny i lignity, wydobywane w zagł biach
Wschodniomarickim, Pernickim i Bobowdolskim, rudy cynku i ołowiu w Rodopach,
mied i sól kamienn . Wyst puj równie niewielkie ilo ci rud elaza, w gla
kamiennego i ropy naftowej, pokrywaj cych tylko cz ciowo zapotrzebowanie
surowcowe Bułgarii. Jednym z wa niejszych surowców jest drewno. Bułgaria posiada
tak e dobrze rozwini te rybołówstwo.
Ludno
i j zyk
W marcu 2001 roku, kiedy został przeprowadzony ostatni spis powszechny, liczba
ludno ci Bułgarii wyniosła około 7,9 miliona, co oznacza, e rednia g sto zaludnienia
wynosi około 71,8 osób/km2. W ostatnich latach liczba mieszka ców Bułgarii zmniejsza
si , co odzwierciedla poni szy wykres, jak równie ujemna stopa przyrostu naturalnego,
szacowana na -1,14 % w roku 2001, przy utrzymaniu podobnej tendencji w latach 20042005. Szacuje si , i do 2010 roku liczba mieszka ców Bułgarii mo e spa do
7,4 miliona.
13
Rys. 1: Zmiany liczby ludno ci Bułgarii w latach 1965-2003
4600
4400
4200
4000
3800
3600
3400
1965
1975
1985
M czy ni
1992
2002
2003
Kobiety
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii
Najg ciej zaludniona jest Kotlina Sofijska, powy ej 160 osób/km2 oraz Nizina Tracka i
centralna cz
Wy yny Naddunajskiej. Bułgaria jest krajem o wysokim stopniu
urbanizacji. Około 69 % populacji mieszka w miastach, z których najwi kszym jest
stolica kraju, Sofia, licz ca 1,1 miliona mieszka ców. Pozostałe główne miasta to
Płowdiw (341 tys.), Warna (315 tys.), Burgas (193 tys.) i Ruse (162 tys.).
J zykiem urz dowym, b d cym jednocze nie j zykiem ojczystym zdecydowanej
wi kszo ci Bułgarów jest bułgarski, zapisywany cyrylic . Cz
Bułgarów zna ze
szkoły j zyk rosyjski lub francuski. Młodzie oraz pracownicy sektora turystycznego
i handlu cz sto znaj angielski, za nad Morzem Czarnym, z uwagi na cz sto tam
goszcz cych niemieckich turystów, znany jest tak e niemiecki. Analfabetyzm si ga 2 %.
Bułgaria jest krajem zró nicowanym etnicznie, chocia zdecydowanie najliczniejsz
grup s Bułgarzy, stanowi cy około 83,9 % populacji. Druga pod wzgl dem
liczebno ci grupa to Turcy (ponad 9,4 %). Ponadto w Bułgarii mieszkaj równie
Romowie (3,7 %) oraz Macedo czycy, Ormianie, Tatarzy i inni. Podobnie przedstawia
si kwestia wyznania. Obywatele wyznania prawosławnego stanowi 83,5 % ludno ci,
muzułmanie około 13 %, a obywatele wyznania rzymsko-katolickiego - 1,5 %.
Ustrój polityczny
Zmiany polityczne w Europie rodkowej i Wschodniej na przełomie lat 90-tych
dwudziestego wieku doprowadziły w roku 1989 do pokojowego ust pienia, pod
wpływem nacisków wewn trznych i zewn trznych, wieloletniego komunistycznego
przywódcy Bułgarii, Teodora iwkowa. Tym samym Bułgaria wkroczyła na drog
rozwoju demokratycznego. W czerwcu 1990 roku odbyły si pierwsze wolne wybory
parlamentarne, które wygrała demokratyczna opozycja.
14
Informacje ogólne
Bułgaria jest republik demokratyczn , której ustrój oparty jest na konstytucji przyj tej
przez Wielkie Zgromadzenie Narodowe w 1991 roku. Głow pa stwa jest prezydent,
wybierany w głosowaniu powszechnym na okres 5 lat. Prezydent powołuje premiera,
jest zwierzchnikiem sił zbrojnych i ma prawo weta wobec ustaw uchwalanych przez
parlament. Oprócz prezydenta władz wykonawcz pełni Rada Ministrów, zatwierdzana
i odpowiedzialna przed Zgromadzeniem Narodowym.
Ostatnie wybory prezydenckie odbyły si w listopadzie 2001 roku. Prezydentem został
wybrany Georgi Purvanov z Bułgarskiej Partii Socjalistycznej.
Władza ustawodawcza le y w gestii Zgromadzenia Narodowego (Narodno Sobranie),
jednoizbowego parlamentu licz cego 240 posłów, wybieranego na 4 lata w wyborach
powszechnych.
Kolejne wybory do parlamentu miały miejsce 17 czerwca 2001 roku. Wybory wygrał,
zdobywaj c połow mandatów, Narodowy Ruch Symeona II. Do parlamentu weszły
jeszcze trzy inne ugrupowania: Unia Sił Demokratycznych (UDF), Dla Bułgarii, oraz
Ruch na rzecz Swobód i Wolno ci (DPS). Podział sił w Zgromadzeniu Narodowym,
jaki ukształtował si po ostatnich wyborach, przedstawiony jest na rysunku poni ej.
Rys. 2: Podział miejsc w Zgromadzeniu Narodowym po wyborach 17 czerwca 2001 roku
UDF
21%
Dla Bułgarii
20%
Narodowy Ruch
Symeona II.
50%
DPS
9%
ródło: Parlament Bułgarii
Narodowy Ruch Symeona II., który sformował rz d, kontynuuje polityk reform i
stabilizacji gospodarczej prowadzonej w latach 1997-2001 przez Uni Sił
Demokratycznych, realizuj c m.in. proces prywatyzacji, liberalizacji gospodarki oraz
usprawniaj c funkcjonowanie instytucji gospodarczych. Jednym z głównych celów
obecnego rz du jest przygotowanie Bułgarii do przyszłego członkostwa w Unii
Europejskiej.
15
Władza s downicza w Bułgarii opiera si na systemie niezale nych s dów
powszechnych. Najwy sz władz s downicz jest S d Najwy szy, którego prezes
wyznaczany jest przez prezydenta na okres 7 lat. W sprawach konstytucyjnych
najwy sz władz stanowi Trybunał Konstytucyjny, w którego skład wchodzi dwunastu
s dziów wybieranych na kadencj 9 lat.
Podział administracyjny
Terytorium Bułgarii podzielone jest na 28 prowincji obejmuj cych 278 gmin. Gminy
posiadaj osobowo prawn , przysługuje im prawo własno ci i mog prowadzi swoj
gospodark w oparciu o niezale ny bud et. Władz w gminach sprawuj rady gminne,
które s podstawowym elementem władzy samorz dowej. W ich gestii znajduje si
okre lanie kierunków rozwoju gminy.
Mapa administracyjna Bułgarii
Nazwy geograficzne w transkrypcji polskoj zycznej
ródło: Ivan Marinov dla FOTW Flags of the World
16
Informacje ogólne
Prowincje s jednostkami administracji terytorialnej zarz dzanymi przez gubernatorów,
którzy maj za zadanie wdra anie polityki regionalnej rz du na podlegaj cym im
terenie. Gubernatorzy, wraz z administracj regionaln zarz dzaj prowincjami
korzystaj c ze rodków pochodz cych z bud etu centralnego. Gubernatorowie
mianowani s przez Rad Ministrów.
Ponadto, dla celów planowania gospodarczego - w tym wykorzystania funduszy Unii
Europejskiej, prowincje zostały w programach rz dowych zgrupowane w sze
nast puj cych regionów:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Region Północno-Zachodni, w skład którego wchodz prowincje: Widin, Wraca,
Montana;
Region Północno-Centralny, prowincje: Weliko Tyrnowo, Gabrowo, Łowecz,
Plewen, Ruse;
Region Północno-Wschodni, prowincje: Dobricz, Szumen, Warna, Razgrad,
Silistra, Tyrgowiszte;
Region Południowo-Zachodni, prowincje: Sofia-miasto, Sofia-prowincja,
Błagojewgrad, Kiustendił, Pernik;
Region Południowo-Centralny, prowincje: Pazard ik, Płowdiw, Smoljan, Kyrd ali,
Stara Zagora, Chaskowo;
Region Południowo-Wschodni, prowincje: Burgas, Sliwen, Jambol.
17
II.
GOSPODARKA
Rozwój gospodarczy
Przemiany gospodarcze
W roku 1991 Bułgaria weszła na drog radykalnych reform gospodarczych. Odbyło si
to m.in. przy wsparciu Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), z czym
wi zało si uzyskanie finansowania na obsług zadłu enia niezb dnego do
przeprowadzenia reform, przy jednoczesnym zobowi zaniu si do realizacji okre lonych
przekształce w gospodarce. Reformy miały m.in. na celu, w swoich podstawowych
zało eniach, zdławienie inflacji, wyprowadzenie kraju z zapa ci gospodarczej,
stabilizacj waluty i rozwój sektora prywatnego. Zakrojony na szerok skal program
przyniósł oczekiwane rezultaty i w roku 1994 PKB Bułgarii wzrósł o 1,8 %, po raz
pierwszy w całej dekadzie. W roku 1994 udało si równie osi gn porozumienie
z wierzycielami skupionymi w tzw. Klubie Londy skim, co skutkowało cz ciow
redukcj zadłu enia zagranicznego.
Jednak e wstrzymanie niezb dnych reform strukturalnych, co spowodowało m.in.
wstrzymanie finansowania MFW, spowolnienie procesów prywatyzacyjnych i utrata
rynków zbytu przez bułgarskie przedsi biorstwa po rozpadzie RWPG - doprowadziło po
dwóch latach wzrostu do kolejnego kryzysu maj cego miejsce w latach 1996-1997,
charakteryzuj cego si gł bokim spadkiem produktu krajowego brutto i wybuchem
hiperinflacji. W latach 1990-1997 warto PKB w cenach stałych obni yła si o około
24 %. Towarzyszył temu znaczny wzrost cen (patrz rys.3), skokowy spadek warto ci
waluty krajowej z 21,8 BGN/USD w roku 1991 do 1776,5 w roku 1997, rosn ce
bezrobocie, zmniejszenie dynamiki napływu zagranicznych inwestycji bezpo rednich
oraz deficyt na rachunku bie cym bilansu płatniczego.
Rys. 3: Inflacja na koniec okresu w latach 1992-2004
%
600
569,7
500
400
310,8
300
200
79,4
63,9
121,9
32,9
100
1,0
0
1992
1993
* prognoza na rok 2004
1994
1995
1996
1997
1998
6,2
10,3
7,4
5,8
2,3
3,0
1999
2000
2001
2002
2003
2004*
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii, Ministerstwo Finansów Bułgarii
18
Gospodarka
Wyj cie z trudnej sytuacji gospodarczej w jakiej Bułgaria znalazła si na pocz tku
drugiej połowy lat 90-tych stało si m.in. mo liwe dzi ki podpisaniu na pocz tku
1997 roku kolejnego porozumienia z MFW, wprowadzaj cego stabilizuj cy walut
mechanizm currency board (zarz d walut ), szerzej przedstawiony w rozdziale
po wi conym walucie i polityce kursowej, oraz szereg radykalnych reform
gospodarczych. Obejmowały one mi dzy innymi działania maj ce na celu ograniczenie
rosn cego deficytu bud etowego finansowanego przez dodruk pieni dzy, przyspieszenie
liberalizacji cen (m.in. poprzez ograniczanie listy dóbr i usług o regulowanych cenach),
przyspieszenie prywatyzacji i zmniejszanie liczby przynosz cych straty pa stwowych
przedsi biorstw przemysłowych.
Wyniki programu stabilizacji stały si widoczne ju w drugiej połowie 1997 roku.
Kolejne lata to okres stabilizacji i wzrostu gospodarczego. Zmiany PKB na przestrzeni
lat 1992-2003 przedstawiono na poni szym wykresie.
Rys. 4: Zmiany PKB w latach 1992-2004
10
5
1,8
3,5
2,9
5,4
2,3
4,0
4,8
4,3
2001
2002
2003
5,3
0
%
-1,5
-5
-10
-6,9
-7,3
-10,1
-15
1992
* I kw. 2004
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2004*
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii, Ministerstwo Finansów
Tempo zmian własno ciowych i rosn c rol sektora prywatnego w gospodarce Bułgarii
doskonale odzwierciedla dynamika udziału sektora prywatnego w warto ci dodanej
w porównaniu z dynamik udziału sektora pa stwowego. Na przestrzeni ostatnich
czterech lat dynamika tworzenia przez sektor prywatny warto ci dodanej zwi kszała si
rocznie od 6 % nawet do ponad 14 %, podczas gdy udział sektora pa stwowego
systematycznie malał w tempie od ok. -4 % do ponad -7 %, jak to przedstawiono w
poni szej tabeli. W 2003 roku udział sektora prywatnego w warto ci dodanej brutto
wytworzonej w całej gospodarce Bułgarii wynosił 73,3 % (72,7 % w 2002 roku)
a pa stwowego 26,7 % (27,3 % w 2002 roku).
19
Charakterystycznym trendem zmian strukturalnych gospodarki Bułgarii jest spadek
znaczenia rolnictwa w gospodarce, którego udział w warto ci dodanej wytworzonej w
2003 roku wyniósł 11,4 % (12,5 % w 2002 roku). Spadek dochodów w rolnictwie jest
rekompensowany przez wzrost warto ci dodanej wytwarzanej w usługach i przemy le.
Udział usług w warto ci dodanej w 2003 roku wyniósł 58,6 % (59,7 % w 2002 roku) a
przemysłu 30,0 % ((27,8 % w 2002 roku).
Tab. 1: Dynamika wzrostu warto ci dodanej wytworzonej w sektorze prywatnym i
pa stwowym w latach 1999-2004
Dynamika w %
Udział sektora prywatnego
Udział sektora pa stwowego
*
1999
6,4
-6,3
2000
14,2
-7,4
2001
7,3
-4,5
I kw. 2004
2002
7,6
-2,7
2003
5,6
0,5
2004*
8,8
1,0
ródło: Narodowy Bank Bułgarii
Znacz cym elementem gospodarki jest szybko rozwijaj cy si sektor małych i rednich
przedsi biorstw. Jego udział w PKB szacowano w 2002 roku na około 45 % natomiast
w zatrudnieniu ogółem na ponad 65 %.
W celu ułatwienia obiegu pieni dza i wzmocnienia zaufania do waluty krajowej 5 lipca
1999 r. przeprowadzono denominacj , wymieniaj c stare lewy (BGL) na nowe (BGN)
według przelicznika 1000 BGL za 1 BGN.
Skuteczna walka z inflacj , prowadzon m.in. poprzez restrykcyjn polityk monetarn i
fiskaln , pozwoliła na szybkie obni enie stóp procentowych. Podstawowa stopa
procentowa spadła ze 180 % w roku 1996 do 4,02 % w roku 2003. Wysoko
podstawowej stopy procentowej na przestrzeni ostatnich lat przedstawiono na rysunku
poni ej.
Rys. 5:
% 10
9
8
7
6
5
4
3
2
Podstawowa stopa procentowa na koniec okresu w latach 1996-2003
180,0
6,65
5,08
1996
1997
1998
4,46
4,63
4,73
3,95
1999
2000
2001
2002
4,02
2003
20
Gospodarka
Tak szybkie przezwyci enie kryzysu z lat 1996-1997 mo liwe było m.in. dzi ki
stabilizuj cym gospodark efektom wprowadzenia wspomnianego ju mechanizmu
currency board, ale równie dzi ki pomocy kredytowej, znacznym post pom w zakresie
reform strukturalnych oraz przy pieszeniu prywatyzacji.
Jednym z negatywnych aspektów przemian gospodarczych ostatnich lat jest
pogł biaj cy si deficyt handlowy, utrzymuj cy si pomimo wzrostu eksportu,
uwidoczniony w poni szej tabeli. Deficyt ten znajduje te swoje odzwierciedlenie w
ujemnym saldzie rachunku obrotów bie cych. W okresie 2002-2003 wska nik salda
obrotów bie cych do PKB zwi kszył si prawie dwukrotnie z 4,6 % do 8,7 %.
Tab. 2: Obroty i saldo handlu zagranicznego w latach 1997-2003 (mln USD)
- Eksport FOB
- Import CIF
Saldo
1997
4940
4932
8
1998
4193
4957
-764
1999
4006
5515
-1509
2000
4825
6507
-1682
2001
5099
7230
-2131
2002
5692
7903
-2211
2003
7445
9923
-2478
Wi cej informacji dotycz cych handlu zagranicznego Bułgarii znajduje si w rozdziale
Handel zagraniczny.
Aktualna sytuacja gospodarcza
W 2003 roku i w pierwszym kwartale 2004 roku Bułgaria osi gn ła jeden z
najwy szych wska ników dynamiki wzrostu PKB w ród krajów Europy rodkowej i
Wschodniej. W 2003 roku dynamika PKB w cenach stałych wyniosła 4,3 % w
porównaniu z 4,8 % w 2002 roku, za w pierwszym kwartale 2004 roku 5,3 % (4,0 %
w pierwszym kwartale 2003 roku). Warto PKB w 2003 roku w cenach bie cych
wyniosła 34,4 mld BGN, co daje 4356 BGN per capita (2227 EUR). Faktyczny PKB
jest jednak nieco wy szy, co wynika z du ego udziału szarej strefy, któr szacuje si
w granicach 30-35 % PKB.
Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego staje si sektor prywatny. Wynika to
zarówno z post puj cej prywatyzacji jak równie z dynamiki powstawania nowych
przedsi biorstw, w ród których coraz istotniejsz rol odgrywaj firmy małe i rednie.
Du e znaczenie dla pobudzenia rozwoju sektora prywatnego maj równie zagraniczne
inwestycje bezpo rednie, pomimo mniejszej dynamiki ich napływu w porównaniu do
okresu 1995-2001. Udział sektora prywatnego w PKB w 2003 roku szacuje si na około
73,3 % (59,9 % w 1996). Według prognoz Ministerstwa Gospodarki Bułgarii udział ten
powinien wzrosn w najbli szych latach do 85,0 %, co b dzie jednak w du ej mierze
uzale nione od zrealizowania planów prywatyzacyjnych. W 2003 roku dynamika
21
wzrostu warto ci dodanej wytworzonej w sektorze prywatnym wyniosła 5,6 %, w
porównaniu z 0,5 % w sektorze publicznym. Utrzymywała si ona tak e na wysokim
poziomie w pierwszym kwartale 2004 roku, kiedy to wyniosła 8,8 %, podczas gdy w
sektorze publicznym kontynuowany był trend spadkowy (-1,0 %).
Utrwalenie si pozytywnego trendu gospodarczego było mo liwe równie dzi ki
utrzymaniu wysokiego tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, które wyniosło w
2003 roku 13,8 % (nie uwzgl dniaj c zapasów), w porównaniu z 8,5 % w 2002 i 23,3 %
w 2001 roku. Wysoka ich dynamika miała równie miejsce w I kw. 2004 roku kiedy to
ich wska nik wyniósł a 21,4 %. Mimo systematycznego wzrostu wolumenu inwestycji
ich wielko mierzona w stosunku do PKB jest ci gle relatywnie niska i wynosi około
22 % (uwzgl dniaj c zapasy). Sytuacja ta dobrze obrazuje du e potrzeby inwestycyjne
bułgarskiej gospodarki zwi zane z odbudow i restrukturyzacj niedoinwestowanego przez
długie lata przemysłu oraz innych gał zi. Pozytywnie na wzrost gospodarczy wpłyn ła
równie rosn ca dynamika konsumpcji, która w 2003 roku wyniosła 6,6 % (3,6 % w 2002)
i utrzymywała si równie na wysokim poziomie w I kw. 2004 roku (5,2 %).
Dynamiczny wzrost konsumpcji (6,6 % w 2003 roku; 3,6 % w 2002 roku) i inwestycji
oraz b d cy ich pochodn szybki wzrost importu znalazły swoje odzwierciedlenie w
ujemnym saldzie rachunku obrotów bie cych, na które zło yło si w 2003 roku
wysokie ujemne saldo rachunku obrotów handlowych w wysoko ci 2,5 mld USD oraz
dodatnie saldo usług (600 mln USD). Dodatnie saldo usług było mo liwe przede
wszystkim dzi ki wysokim wpływom z usług turystycznych, które si gn ły 1,7 mld
USD (1,2 mld USD w 2002).
Dynamika sprzeda y handlu detalicznego na poziomie około 6 % była znacznie wy sza
w porównaniu z ubiegłym rokiem, kiedy wyniosła 3,2 %. Jeszcze wy sz dynamik
wzrostu charakteryzowała si sprzeda hurtowa (około 8 %). W 2004 tendencje te były
kontynuowane, w okresie stycze -kwiecie dynamika handlu detalicznego wyniosła
12,4 % a hurtowego 13,3 %.
Jednym z najwa niejszych czynników kształtuj cych tendencje rozwojowe gospodarki
bułgarskiej s usługi. W 2003 roku stanowiły one 58,6 % warto ci dodanej wytworzonej
w całej gospodarce; w I kw. 2004 roku wzrosły one w porównaniu do tego samego
okresu ubiegłego roku o 6,2 %.
Wraz z popraw koniunktury stopniowo poprawiły si równie wska niki w przemy le.
Jego udział w warto ci dodanej wytworzonej w całej gospodarce wyniósł w 2003 roku
30,0 % przy dynamice wzrostu warto ci dodanej na poziomie 7,1 % (w pierwszym
kwartale 2004 roku wzrost wyniósł 6,4 %.). W 2003 roku warto produkcji sprzedanej
przemysłu wzrosła o 17,4 %. W I kw. 2004 ta tendencja była kontynuowana i wzrost
wyniósł 18,9 %.
22
Gospodarka
Pozytywnym tendencjom w gospodarce towarzyszył rekordowy napływ bezpo rednich
inwestycji zagranicznych. W 2003 roku wyniósł on 1,4 mld USD, co stanowiło prawie
57 % przyrost w porównaniu do roku ubiegłego. Szczególnie pozytywnym zjawiskiem
jest zdecydowany przyrost inwestycji niezwi zanych z prywatyzacj (ponad 1 mld
USD), b d cych wyrazem długookresowych oczekiwa inwestorów. Obserwuj c
obecne trendy w gospodarce bułgarskiej mo na oczekiwa dalszego wzrostu napływu
inwestycji.
W 2003 w dalszym ci gu utrzymywało si wolne tempo procesów prywatyzacyjnych.
Sytuacja ta wynika m.in. ze specyfiki przedsi biorstw przeznaczonych do prywatyzacji,
których znaczna cz
była stosunkowo mało atrakcyjna dla potencjalnych inwestorów
oraz trudno ci ze sprzeda pakietów mniejszo ciowych.
Relatywnie wysoki wzrost gospodarczy miał pozytywny wpływ na zmniejszenie stopy
bezrobocia. W czerwcu 2004 roku wyniosła ona 13,3 %, co oznacza zdecydowan
popraw w porównaniu do 16,8 % w 2002 roku. Ta pozytywna tendencja spadkowa
utrzymywała si równie w I kw. 2004 roku.
Prowadzenie zdyscyplinowanej polityki fiskalnej przy jednoczesnym braku istotnych
wstrz sów poda owych i popytowych pozwoliło utrzyma niski poziom inflacji, która w
2003 roku wyniosła 2,3 % (5,8 % w 2002 roku). Niski jej poziom umo liwił obni enie
przez bank centralny bazowych stóp procentowych, które w okresie 2001-2003
zmniejszyły si z 4,7 % do 2,7 % (licz c redni dla okresu). W pierwszym kwartale
2004 roku rednia bazowa stopa procentowa wyniosła 4,3 %.
W 2003 roku rz d Bułgarii kontynuował, podobnie jak w latach poprzednich,
zrównowa on polityk bud etow , co umo liwiło osi gni cie nieznacznej nadwy ki
bud etowej do poziomu 0,003 %, podczas gdy w 2002 roku deficyt bud etowy wynosił
0,7 % PKB.
W 2003 roku, po raz kolejny, zmniejszył si dług publiczny, którego udział w PKB spadł
z 56 % w 2002 roku do 47,8 % w 2003 roku. Poprawie uległ równie wska nik udziału
publicznego długu zagranicznego w PKB, który w latach 2002-2003 zmniejszył si
odpowiednio z 49,5 % do 41,3 %. Jednak zadłu enie zagraniczne ogółem nieznacznie
wzrosło z 7,9 do 8,7 mld USD. Zadłu enie zagraniczne ogółem sektora publicznego i
prywatnego na koniec marca 2004 wyniosło 13,6 mld USD i było o około 17 % wy sze
ni w marcu 2003 roku. Tak du y jego przyrost był przede wszystkim wynikiem wzrostu
zadłu enia zagranicznego sektora prywatnego (o prawie 50 %) w zwi zku z
konieczno ci sfinansowania systematycznie rosn cych nakładów inwestycyjnych.
23
Przemysł
Wiod c pozycj zajmuje przemysł przetwórczy, w tym chemiczny, metalurgiczny,
elektrotechniczny i elektroniczny, spo ywczy, produkcji napojów i wyrobów
tytoniowych oraz tekstylny.
Dominuj ce znaczenie przemysłu przetwórczego wynika m.in. z małej ilo ci zasobów
naturalnych. Około 49 % produkcji sprzedanej przemysłu przetwórczego stanowi tzw.
sektory podstawowe (przetwórstwo ropy naftowej, przemysł chemiczny i przetwórstwo
stali), przy czym udział produkcji dóbr inwestycyjnych wynosi 37 % a produkcja dóbr
konsumpcyjnych 14 %.
Jedn z najlepiej rozwini tych gał zi przemysłu w Bułgarii jest przemysł chemiczny.
Jego produkcja kierowana na rynek krajowy i zagraniczny obejmuje zarówno
półprodukty, jak i wyroby gotowe. Najwa niejsze z nich obejmuj produkty
ropopochodne (paliwa i oleje), substancje chemiczne organiczne i nieorganiczne,
nawozy, sod amoniakaln , wyroby z tworzyw sztucznych, włókna poliamidowe i
poliestrowe, farby, lakiery, a tak e produkty farmaceutyczne. Przemysł chemiczny
nale y do najbardziej proeksportowo nastawionych gał zi gospodarki; szacuje si , i
około 50 % jego produkcji sprzedanej trafia na eksport.
Przemysł metalurgiczny, zarówno elaza jak i metali kolorowych, stanowi cy podstaw
mi dzy innymi budownictwa i budowy maszyn, równie zalicza si do najbardziej
rozwini tych sektorów gospodarki. Przemysł ten jest prawie całkowicie
sprywatyzowany. Według bułgarskich statystyk około 75 % jego produkcji sprzedanej
przeznaczana jest na eksport.
Wa n gał zi przemysłu jest przemysł budowy maszyn, który obejmuje produkcj
m.in. takich wyrobów jak windy i przeno niki, obrabiarki, pojazdy silnikowe, statki,
maszyny do obróbki drewna i maszyny do przetwórstwa ywno ci. Przemysł ten jest w
wi kszo ci sprywatyzowany. Boryka si jednak z problemem wysokiej dekapitalizacji
maj tku produkcyjnego i pogarszaj cej konkurencyjno ci produkowanych wyrobów.
Przemysły elektrotechniczny i elektroniczny zostały uznane przez władze Bułgarii za
sektory strategiczne, maj ce pełni wiod c rol w gospodarce. Ich produkcja obejmuje
wyroby elektrotechniczne, takie jak silniki elektryczne, transformatory, baterie, kable
oraz urz dzenia biurowe i komunikacyjne, artykuły gospodarstwa domowego i wyroby
przemysłu zbrojeniowego. Wyroby elektrotechniczne i elektroniczne maj
kilkuprocentowy udział w ogólnej produkcji przemysłowej i stosunkowo nieznaczny
udział w eksporcie. Obecnie zdecydowana cz rynku jest zaopatrywana z importu.
24
Gospodarka
Przetwórstwo spo ywcze, a zwłaszcza bran a napojów i tytoniowa jest jedn
z priorytetowych gał zi gospodarki Bułgarii. Zajmuje ono dominuj c pozycj w całym
przemy le dóbr konsumpcyjnych. Swój rozwój zawdzi cza sprzyjaj cym warunkom
klimatycznym i długowiecznej tradycji, maj cej szczególnie istotne znaczenie
w przypadku wytwarzania takich produktów jak wino, ser czy wyroby tytoniowe.
Najwi ksz rol odgrywaj takie sektory jak przetwórstwo mi sne, mleczarstwo,
cukrownictwo, produkcja olejów ro linnych, wina, piwa i tytoniu, przetwórstwo rybne
i młynarstwo. Udział tej bran y w ogólnej produkcji przemysłowej w 2002 roku wyniósł
około 26 %. W latach 2002-2003 jej eksport wzrósł z 322 do 372 mln USD. Mimo
licznych atutów jakimi dysponuje przemysł spo ywczy, szacuje si i jego potencjał
produkcyjny nadal nie jest w pełni wykorzystywany. Zakłady przetwórstwa
spo ywczego zostały niemal całkowicie sprywatyzowane, m.in. w wyniku aktywnej
strategii zakupów zrealizowanej przez szereg du ych korporacji mi dzynarodowych
takich jak Nestle, Kraft Jacobs Suchard, Heineken i Danone. Warto zagranicznych
inwestycji w sektorze wyniosła pod koniec I kw. 2004 roku około 182 mln USD.
Bran a tekstylna w Bułgarii posiada bardzo dług tradycj . W chwili obecnej nale y ona
do jednej z najszybciej rozwijaj cych si gał zi przemysłu. Dobrze rozwini te jest
dziewiarstwo, produkcja wyrobów włókienniczych i ubra . Podstawowe wyroby to
prz dza, jedwab, bawełna, wełna oraz r cznie wytwarzane tkaniny, dzianiny, dywany
i ubrania. Ich udział w ogólnej produkcji przemysłowej w roku 2002 wyniósł nieco
ponad 7 %. W roku 2002 udział wyrobów włókienniczych w eksporcie wyniósł 3,9 %, a
ubra i obuwia prawie 20 %. Wysok dynamik eksportu wykazuj te przemysł
skórzany i obuwniczy.
Produkcja przemysłowa w cenach stałych wzrosła w 2003 roku w porównaniu do roku
2002 o około 15,2 %. W 2004 roku ten pozytywny trend został jeszcze wzmocniony,
w okresie stycze -kwiecie produkcja przemysłowa wzrosła o 16,8 %.
Rolnictwo
Bułgaria posiada dogodne warunki naturalne dla rozwoju rolnictwa. Ziemie uprawne
zajmuj około 4,9 miliona hektarów, czyli 44 % powierzchni kraju. Sprzyjaj cy klimat,
dobre gleby i tradycje rolnicze sprawiaj , e zarówno uprawa, jak i hodowla s
wzgl dnie dobrze rozwini te. Główne uprawy to pszenica, j czmie , kukurydza,
słonecznik, pomidory, ogórki, papryka, ziemniaki, arbuzy, tyto , winogrona itp.
Hodowla zwierz t obejmuje owce, trzod chlewn i bydło. Zbiory podstawowych upraw
i pogłowie najwa niejszych grup inwentarza ywego w latach 2000-2003 przedstawiaj
poni sze tabele.
25
Tab. 3: Zbiory głównych upraw w latach 2000-2003 (tys. ton)
Rodzaj
Pszenica
Kukurydza
J czmie
Winogrona
Pestki słonecznikowe
Pomidory
Ziemniaki
Melony i arbuzy
Zielona papryka
Jabłka
Ogórki
2000
2775
818
676
449
423
410
398
233
182
131
2001
4077
873
931
433
405
272
600
146
197
83
65
2002
4123
1288
1211
409
645
245
627
174
166
27
74
2003
2004
1161
525
789
428
450
214
38
Tab. 4: Pogłowie ywego inwentarza na koniec okresu w latach 2000-2003
(tys. sztuk)
Rodzaj
Owce i kozy
Trzoda chlewna
Bydło
*
2000
2 286
1 144
640
2001
2 418
1014
634
2002
1728
996
691
2003*
1598
1032
728
dane wg stanu na 1.11.2003
Poziom produkcji mi snej w 2002 roku wyniósł 4,1 mln ton.
Do podstawowych ogranicze rozwoju rolnictwa mo na zaliczy m.in. du e
rozdrobnienie gospodarstw rolnych oraz cz sto skomplikowan sytuacj prawn
gruntów, co utrudnia ich konsolidacj . Pod koniec 2002 roku została uchwalona
poprawka do Ustawy o wspieraniu rolnictwa, która w szerszym stopniu dostosowuje
rynek rolny do wymogów członkostwa w Unii Europejskiej, dzi ki zwi kszaniu
konkurencyjno ci gospodarstw rolnych (m.in. poprzez konsolidacj ).
Rolnictwo bułgarskie jest równie w znacznej mierze beneficjentem rodków
pomocowych płyn cych z Unii Europejskiej. W okresie stycze 2002 - czerwiec 2003 w
ramach programu SAPARD wykorzystano około 96 mln EUR.
26
Gospodarka
Dochody i rynek pracy
Poda i zatrudnienie
Rynek pracy w Bułgarii tworzy około 4,5 miliona pracowników, generalnie dobrze
wyszkolonych i wykwalifikowanych. Du a cz
z nich zna j zyki obce, co nie jest bez
znaczenia dla inwestorów zagranicznych. Na rynku pracy znajduje si wielu
absolwentów szkół wy szych, mówi cych biegle po angielsku i posiadaj cych du
wiedz . Znajomo j zyków obcych wynika w du ej mierze z pro-europejskiego
nastawienia mieszka ców Bułgarii. W wi kszo ci miast znajduj si szkoły, w których
nauka prowadzona jest w j zyku obcym, najcz ciej angielskim, niemieckim lub
francuskim. Najłatwiej jest znale wykwalifikowanych pracowników do pracy w
bran y turystycznej, w rolnictwie i w niektórych działach przemysłu. Nale y jednak
pami ta , e w wielu rejonach kraju rolnictwo jest zmechanizowane w bardzo małym
stopniu.
Niemniej jednak, wyst puj te pewne problemy. Wi kszo inwestorów zagranicznych
prowadz cych działalno w Bułgarii ma kłopoty ze znalezieniem odpowiednich
kandydatów na stanowiska kierownicze wy szego i redniego szczebla. Wynika to m.in.
z braku szerszych mo liwo ci zdobycia odpowiedniej wiedzy i wykształcenia jak
równie stosunkowo niedu ej, w porównaniu do np. Polski czy Czech, aktywnej
obecno ci korporacji mi dzynarodowych. W Bułgarii szczególnie trudno jest (chocia
nast puje widoczna poprawa) znale mened erów z kilkuletnim do wiadczeniem w
zachodnich firmach, którzy przyswoili ju sobie nowoczesne standardy pracy. S wi c
bardzo poszukiwani i w zwi zku z tym cz sto wymagaj bardzo wysokiego
wynagrodzenia (w porównaniu do redniej krajowej). Jednak sytuacja ta powoli ulega
zmianie, mi dzy innymi dzi ki pomocy płyn cej z programu PHARE oraz współpracy
wy szych uczelni w Bułgarii ze swoimi odpowiednikami w Europie Zachodniej.
Dobrym sposobem na przezwyci enie tego problemu jest zatrudnianie na pewien okres
pracowników zagranicznych, zdolnych przekaza niezb dn wiedz kadrom lokalnym.
W wi kszo ci przedsi biorstw prywatyzowanych przez kapitał zagraniczny na pocz tku
zatrudniani s mened erowie z zagranicy. Po dwóch, trzech latach na ogół okazuje si
jednak, e mened erowie bułgarscy s ju wystarczaj c dobrze wyszkoleni, aby
samodzielnie sprosta obowi zkom kierowniczym.
Poszukiwanie pracowników odbywa si w taki sam sposób, jak w wi kszo ci
pozostałych krajach europejskich. Najcz ciej korzysta si w tym celu z obecnych na
bułgarskim rynku wyspecjalizowanych agencji po rednictwa pracy. W wi kszo ci
przypadków mo na im zleci cały zakres prac zwi zanych z rekrutacj nowych
pracowników, od publikowania ogłosze , do wst pnej selekcji obejmuj cej m.in. testy
27
psychologiczne i z wiedzy praktycznej. Cz sto wła ciwa osoba znajduje si ju w ich
bazach danych, co znacznie skraca cały proces poszukiwania danego pracownika.
Bezrobocie
Wysoka stopa bezrobocia stanowi w Bułgarii jeden z istotnych składników kosztów
społecznych zwi zanych ze zmianami systemowymi. Niemniej jednak, po
dramatycznym wzro cie stopy bezrobocia do 17,9 % w 2000 roku, w latach 2001-2004
sytuacja na rynku pracy stopniowo poprawiała si (szczególnie widoczne było to w
drugiej połowie 2003 roku). Na koniec czerwca 2004 roku bez pracy pozostawało
jeszcze 452 tysi ce zarejestrowanych bezrobotnych, co przeło yło si na 13,3 % stop
bezrobocia, podczas gdy w tym samym okresie 2003 roku wynosiła ona 16,8 %.
Dane te dotycz jednak oficjalnie rejestrowanych bezrobotnych. Wielu analityków
szacuje faktyczny poziom bezrobocia w Bułgarii na znacznie wy szym poziomie ci gle
mieszcz cym si w szacunkowych granicach 18-20 %.
Rozmiary bezrobocia na przestrzeni ostatnich lat przedstawia poni szy wykres
Rys. 6
Stopa bezrobocia na koniec okresu w latach 1996-2004
20
17,9
18
%
16
14
17,3
16,0
16,8
13,7
12,5
12,2
12,7
13,3
2003
I kw.
2004*
12
10
1996
1997
* rednio w danym okresie
1998
1999
2000
2001
2002
ródło: Krajowy Urz d Pracy Bułgarii
Podobnie jak w Polsce, problem bezrobocia wyst puje na znacznie wi ksz skal w
rejonach wiejskich i w małych miasteczkach, ni w miastach. Wynika to m.in. z braku
odpowiedniej infrastruktury przemysłowej. Z kolei mo na te przypuszcza , i istnieje
pewien odsetek siły roboczej, obejmuj cy osoby pracuj ce nieoficjalnie - „na czarno”
(z reguły w sektorze usług) pobieraj c jednocze nie zasiłki dla bezrobotnych.
28
Gospodarka
Wynagrodzenie i dochody
Wynagrodzenie i struktura płacy musz spełnia wymogi okre lone w Kodeksie
pracy. Na całkowity koszt zatrudnienia składaj si : płaca podstawowa, składki na
ubezpieczenie społeczne oraz kilka innych mniej istotnych podatków.
Płace w sektorze pa stwowym s zwykle wy sze ni w sektorze prywatnym.
W szczególno ci odnosi si to do małych i rednich przedsi biorstw, bowiem w
du ych zakładach prywatnych inwestorzy zagraniczni cz sto oferuj konkurencyjne
wynagrodzenia, aby pozyska najlepszych pracowników. W 2003 roku rednia płaca
w sektorze pa stwowym była o prawie 35 % wy sza ni w sektorze prywatnym, co
wynikało z relatywnie wy szych uposa e w najwi kszych przedsi biorstwach
pa stwowych, b d cych z reguły monopolistami w danej gał zi gospodarki,
wyst puj cych w sektorze telekomunikacji, przetwórstwa tytoniu czy energetyki.
Z kolei płace w Sofii s znacznie wy sze od płac poza stolic .
Jedn ze wskazówek dla przedsi biorców odno nie wysoko ci płac w Bułgarii s
opracowywane co roku przez Bułgarskie Mi dzynarodowe Stowarzyszenie Biznesu
tablice płac, obejmuj ce wi kszo gał zi przemysłu wraz z handlem i usługami
doradczymi. Zawarte tam wielko ci stanowi redni opracowywan najcz ciej na
podstawie dwudziestu - trzydziestu przedsi biorstw danej bran y. Ponadto, informacja
sporz dzana przez stowarzyszenie obejmuje tak e wysoko premii i dodatkowe
bod ce, w rodzaju samochodów słu bowych, telefonów itp.
redni poziom płac w Bułgarii jest najni szy ze wszystkich krajów kandyduj cych do
Unii Europejskiej i jest porównywalny jedynie do uposa e stosowanych w Rumunii.
W 2003 roku rednia miesi czna płaca brutto wyniosła 278 BGN tj. około 142 EUR
(136 EUR w 2002 roku), przy czym odpowiednio w sektorze publicznym 330 BGN
/169 EUR/ (158 EUR w 2002 roku) i prywatnym 244 BGN /125 EUR/ (121 EUR w
2002 roku). Płace realne w 2003 roku wzrosły w Bułgarii w porównaniu do 2002 roku o
2,2 % (w 2002 roku o 1,1 %); z tego w sektorze prywatnym o 0,4 % i pa stwowym
4,0 %. Najni sze wynagrodzenia uzyskiwali pracownicy zatrudnieni w hotelach,
restauracjach i rolnictwie za najwy sze - zatrudnieni w sektorze po rednictwa
finansowego. Na drugim miejscu pod wzgl dem wysoko ci wynagrodzenia uplasowała
si grupa zajmuj ca si produkcj i dystrybucj energii, ciepła, gazu i wody oraz
górnictwem. Zmiany redniej miesi cznej płacy w ostatnich latach zostały
przedstawione na rysunku poni ej.
29
Rys. 7:
rednia miesi czna płaca brutto w Bułgarii w latach 1995-2003 w USD*
175
160,1
150
125
113,1
100
79,4
76,3
1996
1997
106,5
109,4
112,1
1998
1999
2000
119,9
126,7
2001
2002
75
50
1995
*
2003
wg redniego kursu walutowego za dany okres
ródło: Bułgarskie Stowarzyszenie Przemysłowe, United Bulgarian Bank
W ramach poszczególnych stanowisk istnieje znaczne zró nicowanie poziomu
wynagrodze , co widoczne jest w poni szym zestawieniu rednich miesi cznych
wynagrodze brutto:
Tab. 5: Zró nicowanie poziomu wynagrodze
Kadra wg szczebla zarz dzania
ni sza rednia
prezes zarz du
kadra mened erska wy szego szczebla
kadra mened erska redniego szczebla
pracownicy umysłowi
USD:
2750
1000
600
300
wy sza rednia
prezes zarz du
2750
1500
1000
520
ródło: Ministerstwo Finansów za AIMS Human Capital Bulgaria
Nale y pami ta , e dodatkowe składniki wynagrodzenia s równie opodatkowane.
Je eli te dodatki wł czone s do pensji zasadniczej, naliczane s od nich składki na
ubezpieczenie społeczne. Je eli jednak oferowane s jako dodatki do pensji, to nie s
wł czane do podstawy wyliczania składek na ubezpieczenie społeczne i zwi zane z nimi
obowi zki podatkowe spadaj na otrzymuj cego je pracownika. Najcz ciej spotykane
formy dodatkowego motywowania pracowników obejmuj :
bezpłatny dost p do usług medycznych,
talony na artykuły ywno ciowe,
okresowe bilety komunikacyjne,
rabaty na produkty firmy.
30
Gospodarka
Mened erowie wy szego szczebla cz sto oprócz samochodów i telefonów słu bowych
otrzymuj te pewne kwoty na wydatki reprezentacyjne oraz karty członkowskie
presti owych klubów.
Bior c pod uwag niski poziom płac oraz wysok stop bezrobocia, dochód per capita
jest bardzo niski. Szacuje si , i redni dochód na głow w sektorze gospodarstw
domowych wynosi tylko 25 % redniej Unii Europejskiej (liczony wg siły nabywczej).
W latach 2002-2003 dochód ten w skali miesi cznej wzrósł nominalnie o 9,5 % z 139,2
BGN (71 EUR) do 152,4 BGN (78 EUR). W praktyce dochody gospodarstw domowych
s nieco wy sze, co wynika ze znacznych rozmiarów szarej strefy, szacowanej na około
25 - 30 % PKB. Znaczna cz
dochodów przeznaczana jest na dobra pierwszej
potrzeby.
Infrastruktura transportowa
Sie drogowa
Ministerstwo Transportu i Telekomunikacji nadzoruje cały sektor transportowy. Sie
drogowa administrowana jest przez Drogow Agencj Wykonawcz , podlegaj c
Ministerstwu Rozwoju Regionalnego i Prac Publicznych. Bułgaria posiada około 37
tysi cy kilometrów dróg, z czego jedynie nieco ponad 400 km to autostrady (w tym 160
km pomi dzy Sofi a Płowdiw). Około 90 % dróg posiada nawierzchni asfaltow ,
jednak jako dróg jest bardzo słaba. Nawet w stolicy kraju cz sto trafia si na stare
drogi z bruku.
Bułgari i Rumuni ł czy przez Dunaj tylko jeden most, w Ruse. Drugi most,
finansowany cz ciowo z funduszy ISPA Unii Europejskiej i z kredytów Europejskiego
Banku Inwestycyjnego ma poł czy Widin (na północ od Sofii) z Calafat po stronie
rumu skiej, jednak jego budowa jeszcze si nie rozpocz ła.
Obecnie w Bułgarii prowadzi si wiele prac w zakresie modernizacji i rozbudowy
istniej cej infrastruktury drogowej, finansowanych zarówno przez bud et, jak i ze
rodków Unii Europejskiej (PHARE, ISPA) oraz mi dzynarodowych instytucji
finansowych, takich jak EBOR i EBI. Projekty dotycz m.in. budowy drugiego mostu na
Dunaju ł cz cego Bułgari z Rumuni , budowy przej granicznych z Turcj , budowy
autostrad oraz modernizacji nawierzchni istniej cych dróg.
31
Sie kolejowa
Sie kolejowa w Bułgarii obejmuje około 4.300 km linii kolejowych, z których
4.055 km to standardowe linie szerokotorowe, a pozostałe ponad 250 km to kolej
w skotorowa (960 mm). Około 960 km (22 % sieci) to linie dwutorowe. Ponad 61 %
(2.640 km) linii jest zelektryfikowana (25 kV, 50 Hz). System kolejowy uzupełnia około
400 stacji i 300 przystanków kolejowych.
Wi kszo sieci przystosowana jest do pr dko ci w granicach 80 do 100 km/godz.
Z pr dko ci do 130 km/godz. poci gi mog si porusza jedynie na liniach kolejowych
o długo ci około 150 km. Pr dko przejazdu przez zwrotnice na stacjach kolejowych
jest ograniczona do 100 km/godz.
Brak rodków na konserwacj i utrzymanie sieci kolejowej spowodował znaczne
pogorszenie jej stanu technicznego (szacuje si , i około 85 % urz dze technicznych
charakteryzuje si wysokim stopniem zu ycia). Z uwagi na strategiczne znaczenie
transportowe, najpilniejsze plany inwestycyjne obejmuj m.in. modernizacj i
elektryfikacj 80 km linii kolejowej pomi dzy Sofi i granic kraju z Macedoni oraz
200 km linii kolejowej prowadz cej do Turcji. Warto planowanych projektów
dotycz cych modernizacji i rozbudowy infrastruktury kolejowej mo e si gn około
700-800 mln EUR (finansowanych m.in. przez rodki UE oraz po yczki z Banku
wiatowego oraz EBOiR).
Porty morskie i rzeczne
Transport morski obsługiwany jest przez szereg portów na Morzu Czarnym, z których
dwa najwa niejsze to Warna i Burgas, obsługuj ce ponad 60 % frachtu zagranicznego.
Oba porty wyposa one s w terminale kontenerowe, sprz t Ro-Ro, itp., jak równie
poł czenia z sieci drogow i kolejow . W porcie Burgas znajduje si równie terminal
do przeładunku ropy naftowej, zdolny obsługiwa statki do 100.000 DWT. Planowana
jest modernizacja obu portów w celu m.in. zwi kszenia zakresu obsługi przewozów
kombinowanych (Burgas; planowana warto inwestycji przekracza 300 mln USD) oraz
obsługi transportu pasa erskiego (Warna).
Transport rzeczny w Bułgarii koncentruje si przede wszystkim na Dunaju, który jest
szlakiem mi dzynarodowym. Trzy najwa niejsze porty rzeczne na Dunaju to Ruse,
Łom i Widin. Rz d planuje modernizacj portu Łom (w tym m.in. budow stacji
hydrometeorologicznej) oraz systemu nawigacji transportu rzecznego na Dunaju.
Port w Ruse wyposa ony jest w terminal słu cy przewozom kombinowanym.
Obsługuje on głównie przewozy do Niemiec i Ukrainy, podczas gdy z portu w Łom,
wyposa onego w terminal SOMAT wypływaj statki do Europy Zachodniej. Rz d
32
Gospodarka
planuje modernizacj portu w celu lepszej obsługi transportu w okresie zimowym (koszt
modernizacji mo e wynie około 20 mln EUR).
Przy porcie w Widin znajduje si jeden z sze ciu bułgarskich wolnych obszarów
celnych, co umo liwia rozwój transportu kombinowanego: Ro-Ro Widin – Passau, RoLa, przewozów promem kolejowym Widin – Calafat, promem samochodowym Widin –
Calafat oraz innych przewozów promowych pomi dzy Widin i portami Europy
Zachodniej.
Od 2003 operatorami portów mog by inwestorzy prywatni.
Porty lotnicze
W Bułgarii znajduje si dziesi
cywilnych portów lotniczych, w tym pi
mi dzynarodowych. Najwa niejszym i najwi kszym z nich jest port lotniczy w Sofii,
obsługuj cy wi kszo ruchu mi dzynarodowego, pomimo przestarzałej infrastruktury
technicznej i budynków. W 2003 roku rozpocz to w Sofii budow nowego,
dodatkowego terminalu pasa erskiego wraz z infrastruktur dost pow – pasy startowe i
do l dowania. Inne porty o znaczeniu mi dzynarodowym znajduj si w Płowdiw,
Warnie, Burgas i Gorna Oriachowica. Pozostałe lotniska krajowe zaspokajaj
przewa nie potrzeby rolnictwa.
Rozwój lotnictwa w ostatnich latach przebiegał głównie w cieniu wydarze wokół
narodowego przewo nika Balkan Airlines, który ogłosił upadło pod koniec 2002 roku.
Jego prawnym nast pc stało si przedsi biorstwo Bulgarian Air. Przedsi biorstwo to
powinno zosta sprywatyzowane do ko ca 2004 roku.
W latach 2002-2003 rozpocz to prace legislacyjne maj ce na celu umo liwienie
inwestorom prywatnym prowadzenie usług operatorskich w wybranych portach
lotniczych. W połowie 2004 roku został ogłoszony przetarg na wybór operatora lotnisk
w Warnie i w Burgas.
Telekomunikacja
Ustawa o telekomunikacji, znowelizowana w pa dzierniku 2003, dokonuje stopniowej
liberalizacji rynku usług telekomunikacyjnych (zakłada si pełn liberalizacj rynku w
2005 roku), zapewniaj c takie same traktowanie wszystkich operatorów i tym samym
tworz c podstawy wolnego rynku (w tym zniesienie monopolu Telekomunikacji
Bułgarskiej na wiadczenie usług telefonii stacjonarnej oraz bezprzewodowej). W ustawie
znajduj si równie mechanizmy zapobiegaj ce nieuczciwej konkurencji.
33
Zgodnie z ustaw za telekomunikacj uwa a si przekazywanie, transmisj i odbieranie
wszelkich znaków, sygnałów, zapisanych słów, obrazów, d wi ków i informacji za
pomoc przewodników, fal radiowych, czy innego rodowiska elektromagnetycznego
lub optycznego.
Operatorzy telekomunikacyjni wiadcz usługi telekomunikacyjne na podstawie
licencji, jednak nie we wszystkich przypadkach jest ona wymagana.
Zgodnie z ustaw , licencja jest uznawana za zgod na korzystanie z cz ci spektrum
cz stotliwo ci radiowej dla działalno ci z zakresu
wiadczenia usług
telekomunikacyjnych, jak równie dla działalno ci radiowej i telewizyjnej.
Działalno z zakresu wiadczenia usług telekomunikacyjnych mo e by prowadzona
po uzyskaniu licencji indywidualnej, na podstawie licencji generalnej lub te mo e by
nie licencjonowana. Działalno z zakresu wiadczenia usług radiowych i telewizyjnych
mo e by prowadzona wył cznie po uzyskaniu licencji indywidualnej.
Licencje indywidualne nie s przenaszalne. W przypadku, je eli dotycz zasobów
nieograniczonych, mog by wydawane bez konkursu, ani przetargu. Licencje
indywidualne s wydawane na okres do 20 lat. Okres ten mo e zosta przedłu ony.
Licencja generalna oznacza, e ka dy mo e prowadzi działalno
z zakresu
wiadczenia usług telekomunikacyjnych po zarejestrowaniu si w Krajowym Urz dzie
Telekomunikacji (KUT).
Do zada KUT nale y, mi dzy innymi,
(a) wydawanie zezwole na:
- import urz dze do transmisji radiowej dla celów cywilnych,
- produkcj i / lub dystrybucj urz dze do transmisji radiowej dla celów
cywilnych na terytorium Bułgarii,
- działalno operatorów systemów radiowych, zarówno zawodowych jak i
amatorów.
(b) wydawanie licencji na tworzenie sieci telekomunikacyjnych i wiadczenie
publicznych usług telekomunikacyjnych.
Kluczowe znaczenie dla rozwoju rynku telekomunikacyjnego ma zako czenie ci gn cej
si od kilku lat prywatyzacji Telekomunikacji Bułgarskiej. W lutym 2004 roku spółka
Viva Ventures (spółka zale na ameryka skiego funduszu inwestycyjnego Advent)
podpisała umow z Agencj Prywatyzacji na zakup 65 % akcji operatora. Transakcja ta
powinna pozytywnie wpłyn na przyspieszenie rozwoju usług telekomunikacyjnych w
Bułgarii.
34
Gospodarka
Stacjonarna sie telefoniczna w Bułgarii stanowi własno Telekomunikacji Bułgarskiej,
podlegaj cej obecnie Ministerstwu Transportu i Telekomunikacji. Na koniec 2002 roku
na 100 mieszka ców Bułgarii przypadało około 34 linii telefonicznych (2,9 mln linii
telefonicznych). W Bułgarii funkcjonuj równie trzy sieci operatorów telefonii
komórkowej posiadaj ce razem pod koniec 2003 roku ponad 2,6 miliona abonentów:
Mobifon - sie analogowa, działaj ca na cz stotliwo ci 450 MHz,
Mobiltel - sie cyfrowa GSM (900 MHz),
COSMO - sie cyfrowa GSM (900 MHz).
W Bułgarii działa około 200 firm wiadcz cych usługi dost pu do internetu. Według
szacunkowych danych w latach 2000-2002 liczba u ytkowników internetu wzrosła o
50 % z 400 tysi cy do 630 tysi cy, co oznaczało wzrost odsetka populacji
korzystaj cych z internetu z 4,8 % do 7,6 %. Prognozuje si , i do 2005 roku wzro nie
on do 14 %. W 2003 roku warto
rynku komputerów oraz urz dze dla
telekomunikacji wyniosła około 520 mln USD (wzrost 11 % w porównaniu do roku
ubiegłego). Podobn tendencj wzrostow charakteryzował si rynek usług
telekomunikacyjnych, którego warto wyniosła około 860 mln USD (wzrost o 16 %).
W 2002 roku na bazie przekształce istniej cych agend rz dowych została utworzona
Agencja ds. Rozwoju Telekomunikacji i Internetu. Jej zadaniem jest promocja rozwoju
telekomunikacji oraz wdra anie odpowiednich regulacji, które mogłyby ten rozwój
stymulowa .
Energetyka
W pa dzierniku 2003 roku zostało przyj te nowe Prawo Energetyczne (Gazeta
Pa stwowa, nr 107). Ustawa reguluje rol pa stwa w bran y energetycznej oraz prawa i
obowi zki osób prawnych, zwi zane z działalno ci w nast puj cych obszarach:
wytwarzanie, import, eksport, przesył, dystrybucja i dostawa energii elektrycznej,
ciepła i gazu ziemnego,
poprawa sprawno ci energetycznej,
promocja wykorzystania odnawialnych ródeł energii.
Licencje na prowadzenie działalno ci w wymienionych obszarach wydawane s przez
Krajowy Urz d Regulacji Energetyki (KURE).
Na mocy ustawy inwestor zamierzaj cy zrealizowa budow :
nowych zdolno ci wytwórczych,
nowych systemów przesyłu ciepła,
nowych sieci dystrybucji gazu, oraz
obiektów słu cych magazynowaniu gazu ziemnego
35
mo e by wyłoniony wył cznie na drodze procedury przetargowej. Przetarg
prowadzony jest przez KURE lub wła ciwe władze komunalne, po uprzednim
zaakceptowaniu dokumentacji przetargowej przez KURE. Zwyci zca przetargu
otrzymuje:
zgod na budow odpowiednich obiektów,
licencj na wytwarzanie energii elektrycznej i/lub ciepła, je li o ni wyst pował.
W 2003 roku Bułgaria wyprodukowała około 37 TWh energii elektrycznej.
Zainstalowane moce elektrowni bułgarskich wynosz około 41 GW. Wi kszo energii
produkowana jest w elektrowni atomowej Kozłoduj na Dunaju (około 43 %). Zgodnie z
ustaleniami akcesyjnymi z Komisj Europejsk dwa bloki tej elektrowni zostały
zamkni te pod koniec 2002 roku, co oznaczało redukcj mocy w systemie o 880 MW.
Pozostałe dwa bloki miały by pierwotnie, po uzgodnieniach z Komisj Europejsk ,
zamkni te do 2006 roku. W okresie 2002-2003 została przeprowadzona modernizacja
tych bloków i rz d Bułgarii próbuje renegocjowa pierwotne ustalenia i wydłu y okres
wykorzystania bloków do roku 2011 lub 2013. W zwi zku z tym Bułgaria przywi zuje
coraz wi ksze znaczenie do rozwoju energetyki konwencjonalnej. Ł czna warto
projektów słu cych rozbudowie i modernizacji bułgarskich elektrowni wyniesie w
ci gu najbli szych 10 lat od 2,5 do 4,5 mld USD, przy zało eniu, i głównym ródłem
finansowania byłyby kredyty zagraniczne, udost pniane przez Bank wiatowy i EBOR.
Cz
energii elektrycznej produkowana jest obecnie w elektrowniach w glowych w
Warnie i w elektrowni Marica, gdzie japo ska firma Mitsui modernizuje 4 bloki i
montuje instalacje odsiarczania spalin. Istnieje równie kilkadziesi t małych oraz
redniej wielko ci elektrowni wodnych.
Oficjalny poziom otwarcia bułgarskiego rynku energii elektrycznej szacuje si na 17 %.
Najwi kszymi inwestorami w bułgarskiej energetyce s ameryka skie firmy AES,
Horizon Energy i Entergy buduj ce elektrociepłownie. W 2003 roku rozpocz ły si
przygotowania do prywatyzacji elektrowni wodnych.
Pod wzgl dem efektywno ci energetycznej Bułgaria znajduje si na ostatnim miejscu w
Europie. W porównaniu z innymi krajami europejskimi, bułgarska gospodarka zu ywa
od kilku do nawet kilkudziesi ciu razy wi cej energii na jednostk produkcji. Z drugiej
strony Bułgaria pod wzgl dem energetycznym jest silnie uzale niona od swoich
partnerów zagranicznych, sprowadzaj c około 70 % surowców energetycznych, które
stanowi ponad jedn czwart całego importu.
36
Gospodarka
Ochrona rodowiska
Prawodawstwo dotycz ce ochrony rodowiska jest w du ej mierze dostosowane do
wymogów UE.
Zagadnienia zwi zane z ochron rodowiska podlegaj Ministerstwu rodowiska i Wód.
Podstawowym aktem prawnym reguluj cym działania w tym zakresie jest Ustawa o
ochronie rodowiska.
Ustawa o ochronie rodowiska reguluje:
zbieranie i dostarczanie informacji o stanie rodowiska,
sprawowanie kontroli nad stanem rodowiska,
kryteria i procedury oceny wpływu na rodowisko,
planowanie i wdra anie działa z zakresu ochrony rodowiska,
prawa i obowi zki władz centralnych i lokalnych, przedsi biorstw i osób
fizycznych w odniesieniu do ochrony rodowiska.
Zwolniony z podatku VAT, podatku akcyzowego, ceł i innych opłat jest import maj cy
na celu zmniejszenie zagro enia dla zdrowia ludzkiego i rodowiska, dokonywany w
ramach umów zawartych na podstawie porozumie i traktatów mi dzynarodowych
ratyfikowanych i promulgowanych przez Bułgari , które weszły w ycie oraz import
realizowany nieodpłatnie, finansowany bezpo rednio z funduszy utworzonych w ramach
tych porozumie i traktatów.
Ponadto, z podatku VAT zwolnione s transakcje spełniaj ce ł cznie nast puj ce
warunki:
zawarte pomi dzy Ministerstwem rodowiska i Wód a osobami krajowymi lub
zagranicznymi,
obejmuj ce dobra i usługi podlegaj ce opodatkowaniu na mocy Ustawy o podatku
od warto ci dodanej,
finansowane bezpo rednio z funduszy pomocy nieodpłatnej przyznanej w ramach
porozumie i traktatów mi dzynarodowych ratyfikowanych i promulgowanych
przez Bułgari , które weszły w ycie w stosunku do Bułgarii,
maj ce na celu zmniejszenie zagro enia dla zdrowia ludzkiego i rodowiska.
Na mocy ustawy zabroniony jest import odpadów i substancji niebezpiecznych w celu
ich składowania, magazynowania i niszczenia oraz o nieokre lonym składzie
chemicznym i / lub kiedy nie ma sposobu, który by mo na zastosowa na terytorium
Bułgarii do okre lenia ich składu. Zabronione jest równie sprowadzanie odpadów
i substancji niebezpiecznych w celu ich wykorzystania w charakterze surowca
w procesie produkcyjnym, je eli decyzja wła ciwych organów władzy dotycz ca oceny
wpływu na rodowisko naturalne jest negatywna.
37
Ustawa wprowadziła zasad odpłatnego korzystania ze rodowiska, czyli system opłat
za zanieczyszczanie rodowiska w granicach dopuszczalnych norm, oraz system kar za
ich przekroczenie.
Ministerstwo Ochrony rodowiska i Wód wydaje zezwolenia i licencje na:
odprowadzanie cieków,
korzystanie z zasobów wodnych,
wydobywanie materiałów oboj tnych z koryt rzek,
eksport i tranzyt odpadów i substancji niebezpiecznych,
zbieranie i transport ro lin chronionych,
import, eksport i reeksport ro lin i zwierz t oraz ich cz ci i produktów obj tych
Konwencj o mi dzynarodowym handlu dzikimi zwierz tami i ro linami
gatunków zagro onych wygini ciem,
prowadzenie działalno ci obejmuj cej zbieranie, transport, magazynowanie lub
składowanie odpadów,
budow sprz tu i obiektów słu cych gospodarce odpadami,
prowadzenie działalno ci rzeczoznawczej w zakresie opracowywania ocen
wpływu na rodowisko,
akredytacj instytucji edukacyjnych do prowadzenia szkole w zakresie oceny
wpływu na rodowisko,
prowadzenie działalno ci hydrogeologicznej,
prowadzenie bada hydrogeologicznych,
wdra anie monitoringu in ynieryjnego na obiektach hydrogeologicznych.
W okresie 2001-2003 Bułgaria stopniowo dostosowywała legislacj w zakresie ochrony
rodowiska do wymogów Unii Europejskiej. Ze wzgl du na wysokie zu ycie maj tku
produkcyjnego i praktycznie brak mo liwo ci dostosowania si do ostrych wymaga
kraj ten otrzymał prawo do szeregu okresów przej ciowych zyskuj c czas niezb dny dla
realizacji procesów dostosowawczych (dotycz one m.in. gospodarki odpadami oraz
dopuszczalnych standardów w zakresie zanieczyszczenia powietrza).
Jednym z najwa niejszych problemów ochrony rodowiska w Bułgarii jest gospodarka
wodna. Bułgaria jest krajem wzgl dnie ubogim w zasoby wodne. Ilo wody nadaj cej
si do wykorzystania na osob jest tam znacznie ni sza ni w wi kszo ci pa stw
europejskich. Ponadto, wyst puj ogromne straty wody podczas jej przesyłania. W
zwi zku z bardzo złym stanem systemu wodoci gowego, w skali całego kraju straty
przesyłanej wody si gaj 57 %, a w niektórych regionach dochodz nawet do 90 %.
Podstawowym priorytetem gospodarki wodnej jest zapewnienie wody gospodarstwom
domowym, na które przypada 7 do 9 % zapotrzebowania na wod w skali kraju.
Pomimo to, latem zdarzaj si przypadki jej racjonowania, wyst puj ce na spor skal
podczas suszy, na znacznych obszarach kraju z liczb dotkni tych niedoborami
38
Gospodarka
mieszka ców wynosz c ponad milion osób. Zjawisko to ma miejsce głównie w
o rodkach wiejskich znajduj cych si w zachodniej cz ci Bułgarii.
Du e inwestycje s potrzebne do zapewnienia odpowiednich standardów w zakresie
zanieczyszczenia powietrza, co jest ci le zwi zane z restrukturyzacj przemysłu, w tym
przede wszystkim stalowego, energetycznego oraz chemicznego.
Na gospodark zwi zan z ochron rodowiska przeznaczana jest znaczna cz
przedakcesyjnych funduszy Unii Europejskiej (PHARE, ISPA, SAPARD).
z
Turystyka
Pod wzgl dem turystycznym Bułgaria ma bardzo wiele do zaoferowania. Łagodny
klimat, bezchmurne letnie niebo, kilometry pi knych, piaszczystych pla na wybrze u
ciepłego i spokojnego Morza Czarnego, a ponadto góry, rzeki i jeziora oraz zabytki
kultury gwarantuj udany wypoczynek.
Tradycyjnie najwi cej turystów, około 70 %, przyci ga wybrze e czarnomorskie.
Kurorty i miasteczka poło one nad morzem oferuj zró nicowane formy wypoczynku
rodzinnego i indywidualnego, obejmuj cego równie wszelkiego rodzaju sporty wodne,
ł cznie z nurkowaniem i polowaniem podwodnym.
W ci gu ostatnich lat na bułgarskim wybrze u Morza Czarnego powstało wiele
nowoczesnych miejscowo ci wypoczynkowych, za stare, od dawna znane i ciesz ce si
zasłu onym uznaniem zostały w znacznej mierze zmodernizowane. Najwa niejsze
k pieliska morskie w Bułgarii to Albena, Złote Piaski, Warna, Słoneczny Brzeg,
Nesebyr, Pomorie, Burgas, Sozopol.
Dla miło ników eglarstwa przystanie jachtowe w Warnie, Bałczik, Nesebyr i Burgas
oferuj pełn infrastruktur i usługi.
Liczne i pełne uroku masywy górskie, z których cz
o szczytach si gaj cych powy ej
2500 m n.p.m. posiada majestatyczny, alpejski charakter, dominuj w krajobrazie
Bułgarii i stanowi doskonały cel krótszych b d dłu szych wyjazdów i wycieczek,
zarówno w sezonie letnim, jak i zimowym. W górach Riła, Rodopach i Bałkanach
znajduj si popularne o rodki turystyczne, oferuj ce interesuj ce trasy narciarskie,
o ł cznej długo ci około 100 km i ró nicach poziomu dochodz cych do 1500 m.
Długo sezonu narciarskiego w o rodkach poło onych na redniej i du ej wysoko ci
dochodzi do 190 dni w roku.
39
Popularne o rodki sportów zimowych, wyposa one w infrastruktur narciarsk (wyci gi
i trasy zjazdowe) oraz zaplecze hotelowe i gastronomiczne funkcjonuj ce przez cały rok,
to mi dzy innymi Borowec, Pamporowo, Bansko i Aleko.
W sezonie letnim wypoczynek w górach mo na urozmaici przemierzaj c szlaki
wytyczone dla wycieczek pieszych, rowerowych i konnych. Dost pne s równie
takie rozrywki, jak loty na lotniach i motolotniach, wspinaczka skałkowa,
speleologia itp.
Turystyka balneologiczna to kolejny, tradycyjny ju sposób na wypoczynek w Bułgarii.
Na terenie kraju znajduje si około 1600 ródeł wody mineralnej o zró nicowanym
składzie i wła ciwo ciach. Najcz ciej jest to woda lekko mineralizowana, o ró nej
zawarto ci mikroelementów, temperaturze i wła ciwo ciach leczniczych. Na
wypoczynek zdrowotny mo na si wybra do jednego z ponad stu o rodków oficjalnie
uznanych za uzdrowiska. Do najbardziej znanych nale Momin Prochod, Chisaria,
Bankia, Welingrad i Sandanski.
Miło nicy kultury tak e nie b d zawiedzeni odwiedzaj c Bułgari . Ponad 1300 lat
historii i tysi ce zabytków, a w ród nich te najstarsze, które pami taj jeszcze mityczne
czasy trackie, greckie, rzymskie i bizantyjskie sprawi , i ka dy turysta poszukuj cy
wra e natury kulturalno-historycznej i architektonicznej znajdzie tu co interesuj cego.
Obecnie dziedzictwo kulturalne Bułgarii jest jednym z najwa niejszych elementów
przyci gaj cych turystów zagranicznych. Według danych Instytutu Studiów nad Kultur
dla około 40 % turystów zagranicznych odwiedzaj cych Bułgari motywem
decyduj cym o wyborze tego kraju jest wła nie dziedzictwo kulturalne.
Na li cie wiatowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO znajduje si siedem spo ród
ponad 40 tysi cy zabytków historycznych Bułgarii. Turystyka kulturalna oferuje tak e
wiele ró nych mo liwo ci. Oprócz zwiedzania zabytków, w ród których znajduje si
160 klasztorów i budynków zakonnych, czy te zwiedzania wybranych muzeów
i galerii, mo na równie zapozna si z tradycyjnymi formami gospodarki prowadzonej
na zwiedzanych terenach. Mo e to by na przykład produkcja wina lub olejku ró anego,
albo hodowla ró . Mo na te uczestniczy w kursach tradycyjnych bułgarskich
rzemiosł, takich jak haft, robienie na drutach, drzeworytnictwo czy garncarstwo.
Powoli ro nie te rola turystyki ekologicznej (na rozwój tego typu turystyki w 2003 roku
przeznaczono z funduszy PHARE 7 mln EUR). Poszukuj cych zacisza i kontaktu z
przyrod mog zainteresowa trzy parki narodowe oraz parki krajobrazowe i rezerwaty
przyrody. Podobnie jak w Polsce, wzrasta te popularno wypoczynku na wsi,
poł czonego z jazd konn , w dkarstwem i innymi formami aktywnego sp dzania
czasu. Ponadto, w ramach narodowego programu budowy eko-szlaków turystycznych
powstaj nowe szlaki w malowniczych, lecz do tej pory trudno dost pnych rejonach
40
Gospodarka
górskich i wy ynnych poprzez wytyczanie i znakowanie tras oraz wyposa anie ich
w niezb dne mostki, por cze, schody i inne elementy umo liwiaj ce bezpieczne
przej cie.
W ci gu ostatnich lat zauwa y mo na do
szybki wzrost liczby turystów
zagranicznych odwiedzaj cych Bułgari w poszukiwaniu interesuj cego, letniego
i zimowego wypoczynku, dost pnego tu po niezwykle atrakcyjnych cenach.
Daje si tak e zauwa y systematyczny wzrost liczby turystów odwiedzaj cych
Bułgari . W 2003 roku kraj ten odwiedziło około 3,5 mln go ci, o prawie 18 % wi cej,
ni rok wcze niej. Najwi cej turystów przyjechało z Macedonii oraz Serbii i Czarnogóry
(razem około 36 %) co wynika m.in. z du ej liczby przyjazdów o charakterze
handlowym. Udział w przyjazdach turystów niemieckich i greckich wyniósł 31 %.
Przychody z turystyki s dla gospodarki Bułgarii bardzo istotne. W celu ich zwi kszenia
konieczna jest jednak e dalsza, szybka poprawa i rozbudowa infrastruktury, co stanowi
jeden z priorytetów gospodarczych. Według danych Ministerstwa Gospodarki, wpływy
z turystyki w roku 2003 szacowano na 1,6 mld USD, znacznie wi cej (o ponad 20 %) w
porównaniu z 2002 rokiem (1,3 mld USD). Warto nakładów inwestycyjnych na
rozwój bran y turystycznej w 2002 roku szacuje si na około 280 mln USD.
Liczba turystów polskich, która pod koniec lat 80-tych osi gała 300 tysi cy zmniejszyła
si dramatycznie do 13,5 tysi ca w roku 1999. Ostatnie lata, to odkrywanie Bułgarii
przez Polaków na nowo, jednak nadal zainteresowanie jest w porównaniu do
szczytowych okresów z lat 80-tych stosunkowo niewielkie. Liczba polskich turystów
przyje d aj cych do Bułgarii osi gn ła w 2003 roku, mimo stale rosn cego trendu,
zaledwie około 62 tysi cy (jest to około 27 % wi cej ni w roku poprzednim).
Statystyka przyjazdów do Bułgarii w 2003 roku w celach turystycznych zamieszczona
jest w zał czniku nr 18.
Współpraca z Mi dzynarodowym Funduszem Walutowym
Do sukcesu reform gospodarczych Bułgarii w latach 90-tych w du ym stopniu
przyczynił si Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), udzielaj c zarówno
wsparcia finansowego jak i doradczego.
Bułgaria wst piła do MFW 25 wrze nia 1990 roku. Osiem lat pó niej, 24 wrze nia 1998
roku, kraj ten zobowi zał si do przestrzegania Artykułu VIII, paragrafów 2, 3 i 4
Porozumienia MFW. Oznacza to, mi dzy innymi, powstrzymanie si od nakładania
ogranicze na płatno ci i transfery mi dzynarodowe w obrocie bie cym oraz od
dyskryminuj cych praktyk walutowych.
41
Od roku 1991 Bułgaria wielokrotnie korzystała z funduszy MFW. Szczególne znaczenie
miały kredyty przyznane w roku 1996 i 1997, ułatwiaj ce wyj cie z kryzysu
gospodarczego. Wprowadzone wtedy reformy, opracowane we współpracy z MFW,
w szczególno ci zastosowanie mechanizmu currency board przyniosły wyj tkowo
korzystne rezultaty znacznie szybciej, ni si spodziewano. Stabilizacja makroekonomiczna pozwoliła Mi dzynarodowemu Funduszowi Walutowemu na podj cie w
roku 1998 decyzji o udzieleniu dalszego, trzyletniego wsparcia kredytowego (na ogóln
sum 627,62 milionów SDR) w ramach Extended Fund Facility, instrumentu maj cego
na celu wsparcie rednioterminowych programów zmierzaj cych do pokonania
trudno ci w bilansie płatniczym wynikaj cych z braku równowagi gospodarczej
i problemów strukturalnych.
Po zako czeniu we wrze niu 2001 roku trzyletniego programu wsparcia kredytowego
i kolejnych konsultacjach przeprowadzonych przez rz d Bułgarii z MFW dotycz cych
planowanej polityki gospodarczej, w ko cu lutego 2002 r. Fundusz zaaprobował
kolejny, dwuletni kredyt typu stand-by na kwot 250 milionów SDR (około 299
milionów USD). Ma on stanowi wsparcie dla programu gospodarczego rz du, którego
podstaw stanowi dalsze korzystanie z mechanizmu currency board, ostro na i
elastyczna polityka fiskalna, rygorystyczna polityka w zakresie dochodów bud etowych
oraz prywatyzacja i inne reformy strukturalne. W zwi zku z udzielonym kredytem
MFW monitoruje na bie co sytuacj gospodarcz Bułgarii. Konsultacjom z MFW
podlega m.in. program gospodarczy rz du oraz poziom deficytu bud etowego.
Nie mniej wa na od wsparcia kredytowego była udzielona Bułgarii przez MFW pomoc
techniczna, obejmuj ca wiele obszarów. W ród nich znalazły si :
restrukturyzacja Banku Centralnego,
zarz dzanie wydatkami bud etowymi,
administracja celna i podatkowa,
nadzór bankowy,
polityka monetarna,
statystyka.
Bułgaria a członkostwo w Unii Europejskiej
Uzyskanie członkostwa w Unii Europejskiej jest jednym z podstawowych celów
obecnej koalicji rz dz cej. D enia akcesyjne maj równie silne poparcie pozostałych
partii politycznych obecnych w parlamencie. Władze Bułgarii postawiły sobie za cel
uzyskanie przez ten kraj członkostwa w Unii Europejskiej w 2007 roku. Termin ten
został równie oficjalnie potwierdzony przez Komisj Europejsk w grudniu 2002 roku.
42
Gospodarka
Głównym celem przedakcesyjnego programu ekonomicznego, uwzgl dniaj cym
polityczne i ekonomiczne uwarunkowania wewn trzne i zewn trzne jest stabilny
wzrost gospodarczy. Postawienie takiego wła nie celu i uznanie go za ekonomicznopolityczny priorytet jest postrzegane przez społecze stwo nie tylko wył cznie z
punktu widzenia potrzeby osi gni cia okre lonej dynamiki rozwoju gospodarczego,
lecz równie jako wyraz d enia do przekształcenia Bułgarii w stabilny kraj
demokratyczny podobny do tych, które ju znajduj si w Unii Europejskiej.
Bułgaria zako czyła w czerwcu 2004 negocjacje akcesyjne dotycz ce dwóch ostatnich
rozdziałów odnosz cych si do konkurencji oraz “pozostałych aspektów”. Rok 2007, ma
by zgodnie z wcze niejszymi planami, okresem uzyskania członkostwa w Unii
Europejskiej, je eli Bułgaria wdro y do tego czasu wszystkie uzgodnione ustalenia (np.
standardy produkcyjne).
Rz d bułgarski szacuje, i Bułgaria mo e otrzyma w latach 2007-2009 z funduszy Unii
Europejskiej około 4,5 mld EUR. Kwota ta obejmuje m.in. 2,3 mld EUR na popraw
infrastruktury, 620 mln EUR na rozwój najbiedniejszych regionów; 240 mln EUR na
modernizacj przej granicznych, 550 mln EUR na wygaszanie działalno ci elektrowni
nuklearnej w Kozłoduju oraz 380 mln EUR na rolnictwo.
Integracja z Uni Europejsk cieszy si ogromnym poparciem społecze stwa oraz
wszystkich sił politycznych Bułgarii. Przeprowadzane cyklicznie badania opinii
publicznej systematycznie pokazuj , e za przyst pieniem do Unii Europejskiej
opowiada si około 80 % społecze stwa.
Bułgaria aktywnie uczestniczy ju w wielu programach europejskich. Do najwi kszych
z nich nale PHARE, ISPA i SAPARD. W latach 1992-2002 wielko
rodków
wydatkowanych z funduszu PHARE wyniosła 1,35 mld EUR, natomiast w ramach
funduszy SAPARD i ISPA wykorzystano w okresie 2000-2002 odpowiednio 53 mln
EUR oraz mi dzy 83 - 125 mln EUR.
Bułgaria sukcesywnie obni a stawki celne stopniowo dochodz c do poziomu
stosowanego przez Uni Europejsk . W 2003 roku rednia stawka dla krajów, którym
Bułgaria przyznała Klauzul Najwi kszego Uprzywilejowania wynosiła 11,31 %
podczas gdy Unia Europejska stosuje stawk 6,3 % (na towary przemysłowe rednia
stawka wynosi 8,62 % za Unia Europejska stosuje stawk 3,6 %).
III.
43
PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE
Ramy prawne
Procesy prywatyzacyjne rozpocz ły si w Bułgarii w roku 1993 i przyjmowały ró ne
formy. Generalnie, prywatyzacja odbywała si w ramach dwóch odr bnych, lecz
powi zanych ze sob programów. Były to:
prywatyzacja rynkowa (gotówkowa) przedsi biorstw pa stwowych i komunalnych
oraz
prywatyzacja kuponowa.
Aktualnie ramy prawne prywatyzacji wyznacza opublikowana w Gazecie Pa stwowej
nr 28 z 2002 roku Ustawa o prywatyzacji i kontroli poprywatyzacyjnej, która weszła w
ycie w marcu 2002 roku (w 2003 roku miała miejsce jej nowelizacja).
Ustawa miała na celu stworzenie warunków dla przejrzystej, szybkiej i ekonomicznie
efektywnej prywatyzacji, przy zachowaniu jednolitych zasad wobec inwestorów oraz
zapewnienie rozwoju i konkurencyjno ci prywatyzowanych firm. Ustawa nie dotyczy
prywatyzacji obiektów słu by zdrowia oraz budynków niemieszkalnych, w których si
one mieszcz .
W prywatyzacji mog uczestniczy na równych warunkach wszystkie osoby fizyczne
i prawne, nie posiadaj ce zaległych niespłaconych kredytów.
Udziały stanowi ce własno władz komunalnych s uwa ane za poddane procesowi
prywatyzacji z chwil opublikowania wykazu zatwierdzonego przez odpowiednie
władze regionalne w Gazecie Pa stwowej. Termin ogłoszenia wynosi dwa miesi ce od
wej cia w ycie Ustawy.
Ustawa okre la funkcje i zasady działania Agencji Prywatyzacji oraz Agencji Kontroli
Poprywatyzacyjnej. Reguluje metody prywatyzacji, przekazywanie praw własno ci
w wyniku jej dokonania oraz udost pnianie koncesji i licencji w zwi zku z
prywatyzacj .
Zgodnie z Ustaw , wiod ca rola w opracowywaniu strategii prywatyzacyjnych i
realizacji sprzeda y przedsi biorstw pa stwowych przypada Agencji Prywatyzacji.
Strategie prywatyzacyjne opracowywane s w grupach roboczych, w skład których
wchodz specjali ci z Agencji Prywatyzacji oraz ministerstw bran owych. W
przypadkach najwi kszych przedsi biorstw lub maj cych znaczenie strategiczne,
dodatkowo wybierani s konsultanci zewn trzni w celu udzielania pomocy na etapie
przygotowawczym i marketingowym.
44
Przekształcenia strukturalne
Za prywatyzacj przedsi biorstw komunalnych odpowiadaj władze komunalne.
Priorytety nowej polityki prywatyzacyjnej obejmuj :
szybk sprzeda pozostałych przedsi biorstw pa stwowych,
pełn przejrzysto i kontrol publiczn procesów prywatyzacyjnych,
deregulacj , restrukturyzacj i prywatyzacj monopoli.
Bułgarska Agencja Prywatyzacji
Agencja Prywatyzacji została utworzona w 1992 roku jako niezale na instytucja
rz dowa odpowiadaj ca za prywatyzacj wielkich przedsi biorstw pa stwowych oraz
przedsi biorstw o znaczeniu strategicznym. Uprawnienia do prywatyzacji mniejszych
firm zostały przekazane do ministerstw bran owych. Zgodnie z now ustaw
o prywatyzacji i kontroli poprywatyzacyjnej, procesy prywatyzacyjne zostały skupione
w Agencji Prywatyzacji, natomiast ministerstwa bran owe odgrywaj rol reprezentanta
pa stwa jako wła ciciela przedsi biorstw.
Agencja jest kierowana przez dyrektora zarz dzaj cego i jego dwóch zast pców. Prac
Agencji kontroluje Rada Nadzorcza, zło ona z siedmiu członków wybieranych przez
Zgromadzenie Narodowe.
Wyniki prywatyzacji
Do czerwca 2004 roku dokonano prywatyzacji 5107 podmiotów, z czego 2835 w formie
sprzeda y całych przedsi biorstw, za
pozostałe 2272 poprzez sprzeda
wyodr bnionych cz ci przedsi biorstw. Do ko ca kwietnia 2002 roku prawie 90 %
wszystkich lasów zwrócono pierwotnym wła cicielom.
Od 2002 roku mo na obserwowa spowolnienie procesów prywatyzacyjnych. W
stosunku do pierwotnych planów prywatyzacji udało si zrealizowa tylko około
połowy transakcji. Sytuacja ta była wynikiem zarówno uwarunkowa
mi dzynarodowych (zmniejszenie tempa napływu zagranicznych inwestycji
bezpo rednich) jak i krajowych, w tym przede wszystkim zmian w prawie
prywatyzacyjnym. Utrudniły one nabywanie przedsi biorstw na skutek zmniejszenia
preferencji dla wykupów pracowniczych, ogranicze w stosowaniu odroczonych
płatno ci, jak równie malej cej liczby atrakcyjnych ofert prywatyzacyjnych.
Najwi ksz transakcj 2004 roku była sprzeda Telekomunikacji Bułgarskiej
ameryka skiemu konsorcjum Viva Ventures. Obj ła ona 65 % akcji o warto ci 230 mln
EUR z jednoczesnym podwy szeniem kapitału o 50 mln EUR i zobowi zaniami
inwestycyjnymi wynosz cymi 700 mln EUR.
45
Liczb
transakcji prywatyzacyjnych zawartych od momentu zainicjowania
przekształce własno ciowych do ko ca czerwca 2004 r. przedstawia rys. 8. Te same
informacje w formie tabelarycznej, z podziałem na transakcje przeprowadzone przez
Agencj Prywatyzacji i przez ministerstwa bran owe znajduj si w zał czniku nr 6.
700
631
654
Rys. 8: Liczba transakcji prywatyzacyjnych w latach 1993 - czerwiec 2004
1996
1997
1998
Przedsi biorstwa razem: 2685
1999
2000
2001
96
86
2002
33
1995
30
73
161
264
107
211
84
1994
29
1993
59
0
77
100
22
41
200
161
300
172
352
320
400
435
500
429
580
600
2003
2004
Wydzielone cz ci razem: 2222
ródło: Agencja Prywatyzacji Bułgarii
Udział pa stwa w gospodarce Bułgarii w dalszym ci gu pozostaje znacz cy. W wyniku
prywatyzacji do czerwca 2004 roku prywatni inwestorzy nabyli około 56,8 % maj tku
przedsi biorstw pa stwowych. Z inwestorami zagranicznymi podpisano 161 umów,
maj cych bardzo du e znaczenie dla finansowych wyników prywatyzacji. Poni szy
wykres przedstawia stosunek sprywatyzowanego maj tku do cało ci maj tku
przeznaczonego do prywatyzacji w latach 1993-2004 (stan na czerwiec).
46
Rys. 9: Udział maj tku sprywatyzowanego w cało ci maj tku podlegaj cego
prywatyzacji na koniec okresu w latach 1993-2004 (czerwiec)
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
0,6%
3,0%
4,7%
10,8%
38,6%
45,4%
71,1%
77,8%
79,5%
80,6%
82,1%
86,0%
Sprzeda najwi kszych przedsi biorstw w wiod cych bran ach przemysłowych Bułgarii
(chemiczna, metalurgiczna, zbrojeniowa i budowy maszyn) została niemal zako czona.
Przedsi biorstwa, które nie zostały jeszcze sprywatyzowane, miały do niedawna lub te
posiadaj go nadal, status monopolistów w takich gał ziach infrastruktury jak
energetyka, telekomunikacja, transport kolejowy.
W 2004 roku zakłada si zako czenie prywatyzacji kilku du ych przedsi biorstw, w
tym takich jak Bulgartabac i Balkancar oraz firm zajmuj cych si eglug ródl dow i
transportem, a tak e funkcjonuj cych w sektorze dystrybucji energii elektrycznej oraz
elektrowni wodnych.
Struktura bran owa przedsi biorstw sprywatyzowanych do ko ca lipca 2004 roku
przedstawiona jest na poni szym wykresie.
47
Rys. 10: Struktura bran owa sprywatyzowanych przedsi biorstw na dzie 31 lipca 2004
(wg ilo ci zawartych transakcji)
7,5%
3,1% 2,9%
31,6%
10,0%
10,2%
12,0%
22,7%
Przemysł - 31,6 %
Rolnictwo i le nictwo - 12,0 %
Budownictwo - 10,0%
Energetyka - 3,1%
Handel - 22,7 %
Turystyka - 10,2 %
Transport i komunikacja - 7,5 %
pozostałe - 2,9 %
Ł czne, skumulowane wyniki prywatyzacji osi gni te do ko ca lipca 2004 roku
zamykaj si kwot 8,8 mld USD, z której na 2003 rok przypadaj 282 miliony USD.
Rys. 11: Finansowe wyniki prywatyzacji w latach 1993-2004 (lipiec) w milionach USD
2526,0
1498,5
1001,9
983,0
598,1
434,5
584,8
333,8
131,2
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
213,1
243,1
282,2
2001
2002
2003
sty-lip
2004
48
Szacuje si , i ilo spółek w których Skarb Pa stwa ma udziały mniejszo ciowe wynosi
około 1000. Natomiast udziały wi kszo ciowe (powy ej 50 %) utrzymywane s jeszcze
w ok. 300 małych i rednich przedsi biorstwach jak równie w kilkunastu du ych,
strategicznych przedsi biorstwach, cz sto o pozycji monopolistycznej.
W 2004 roku i w najbli szych latach planuje si m.in.:
kontynuacj przez Skarb Pa stwa sprzeda y udziałów wi kszo ciowych i
mniejszo ciowych,
doko czenie prywatyzacji jednego z najwi kszych bułgarskich pracodawców firmy tytoniowej Bulgartabac (w pa dzierniku 2003 roku rz d zatwierdził now
strategi prywatyzacji spółki),
doko czenie prywatyzacji narodowego przewo nika lotniczego Bulgarian Air,
prywatyzacj sektora energetycznego w tym m.in. 15 małych elektrowni wodnych
oraz spółek dystrybucji energii elektrycznej i gazu,
prywatyzacj spółek Bulgarian River Shipping ( egluga rzeczna), Maritime
Navigation Bulgare (usługi transportowe, budowa statków) i Balkancar Holding
(produkcja wózków widłowych),
prywatyzacj 14 firm ciepłowniczych,
prywatyzacj 3 kopal .
Maj c na uwadze stosunkowo wolne tempo prywatyzacji w ostatnich dwóch latach
wydaje si , i cz
planowanych transakcji nie zostanie zrealizowana do ko ca 2004
roku i ich wykonanie zostanie przeniesione na lata nast pne.
Kontynuowanie i doko czenie prywatyzacji jest jednym z kluczowych warunków
udzielania Bułgarii pomocy finansowej przez Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy oraz
Bank wiatowy. Jest równie jednym z głównych czynników restrukturyzacji
bułgarskiej gospodarki.
49
IV. FINANSE PUBLICZNE ORAZ SEKTOR BANKOWY I UBEZPIECZENIOWY
Bud et
Na przestrzeni ostatnich kilku lat Bułgaria prowadziła rygorystyczn i ostro n polityk
bud etow . Rz dowi udało si utrzyma cisł dyscyplin finansow i osi gn
zrównowa enie bud etu, zgodnie ze zobowi zaniami wynikaj cymi z programu
gospodarczego uzgodnionego z Mi dzynarodowym Funduszem Walutowym. Wyniki
bud etu Bułgarii w warto ciach bezwzgl dnych i w stosunku do PKB osi gane w
ostatnich latach przedstawiono w poni szej tabeli. Plany na lata 2005-2006 zakładaj
dalsze utrzymanie równowa onego bud etu.
Tab. 6: Skonsolidowana nadwy ka / deficyt bud etowy w latach 1998-2003
nadwy ka / deficyt w BGN mln
nadwy ka / deficyt w % PKB
1998
224
1,0
1999
- 223
- 0,9
2000
2001
2002
2003
- 269
- 255
- 218
0,9
- 1,06
- 0,86
- 0,7
0,003
ródło: Ministerstwo Finansów Bułgarii
W 2003 roku Bułgaria osi gn ła nadwy k w bud ecie wynosz c około 0,003 %, co
stanowi swego rodzaju ewenement w ród krajów Europy rodkowej i Wschodniej.
Jednak utrzymanie zrównowa onego bud etu mo e okaza si w dłu szym okresie
trudne z uwagi na obni enie stawek podatku CIT i PIT oraz fakt, e gospodarka Bułgarii
wymaga znacznych nakładów na modernizacj infrastruktury. Wydatki na ten cel mog
w du ej mierze obci y bud et pa stwa (pomimo cz ciowego ich finansowania
rodkami pochodz cymi z funduszy pomocowych Unii Europejskiej).
W okresie 2001-2003 rz d prowadził aktywn polityk w zakresie zarz dzania długiem
bud etowym zagranicznym jak i krajowym. Działania te znalazły swoje
odzwierciedlenie m.in. w restrukturyzacji zadłu enia zagranicznego (wymiana
stosowanych instrumentów dłu nych), wprowadzeniu cisłej kontroli zadłu ania si
jednostek bud etowych oraz rozpocz ciu zamiany ródeł zadłu enia z rynków
zagranicznych na rynek krajowy.
Wytyczne MFW jak i przyj te zadania rz dowe znalazły odzwierciedlenie w projekcie
bud etu na 2003 r. Przewidywał on realny wzrost PKB na poziomie 4,8 %. Faktycznie
wzrost ten wyniósł 4,3 %. Pomimo nieco gorszego wyniku, utrzymanie takiej dynamiki
wzrostu b dzie niekwestionowanym sukcesem bułgarskiej gospodarki.
50
Finanse publiczne oraz sektor bankowy i ubezpieczeniowy
Bilans płatniczy
Jednym z niepokoj cych trendów w gospodarce Bułgarii w okresie ostatnich lat był stale
pogł biaj cy si deficyt na rachunku bie cym. W 2003 roku zwi kszył si on z 826,7 do
1675,8 mln USD (jest on przede wszystkim wynikiem powi kszenia si deficytu w
wymianie handlowej z 1,6 do 2,5 mld USD). Saldo na rachunku bie cym w latach 19962003 oraz stosunek nadwy ki / deficytu do produktu krajowego brutto przedstawiony
został w tabeli poni ej.
Tab. 7: Bilans rachunku bie cego w latach 1996-2003
1996
nadwy ka / deficyt w USD mln
nadwy ka / deficyt w % PKB
163,7
1,7
1997
1998
1999
2000
2001
2002
1046,3
10,1
- 61,4
- 0,5
- 651,7
- 5,0
- 703,7
- 5,6
- 842,2
- 6,2
- 677,4 -1675,8
- 4,4
-8,6
2003
W I kw. 2004 saldo na rachunku obrotów bie cych wyniosło -642,8 mln USD i było
nieznacznie wy sze od deficytu, który wyst pił w tym samym okresie roku ubiegłego
(-396,8 mln USD). Na du y wzrost deficytu miało przede wszystkim wpływ rosn ce
ujemne saldo wymiany handlowej. Dla utrzymania deficytu rachunku bie cego pod
kontrol istotny jest okres letni, kiedy Bułgaria realizuje nadwy k w usługach
turystycznych oraz saldo dochodów zwi zanych m.in. z płatno ciami odsetkowymi od
zadłu enia zagranicznego.
Deficyt na rachunku bie cym pokrywany jest przez dodatnie saldo wyst puj ce na
rachunku finansowym i kapitałowym, gdzie najwa niejsz pozycj stanowi nadwy ka na
rachunku zagranicznych inwestycji bezpo rednich (1397,6 mln USD w 2003 oraz 876,4
mln USD w 2002).
Zadłu enie zagraniczne i rezerwy walutowe
Według danych Narodowego Banku Bułgarii zadłu enie zagraniczne brutto tego kraju
na koniec marca 2004 roku wynosiło 13 652 miliona USD. Oznacza to wzrost w ci gu
roku o 18,2 %, głównie w wyniku rosn cego zadłu enia sektora prywatnego, które w
okresie od marca 2003 do marca 2004 zwi kszyło si o 46,9 % z 3237 do 4754 mln
USD (przy czym dług sektora niebankowego wzrósł z 2789 do 3791 mln USD).
Zagraniczne zadłu enie sektora publicznego utrzymuje si od 2001 roku na relatywnie
stabilnym poziomie, co wi e si z jego restrukturyzacj , konserwatywn ostro n
polityk w tym zakresie oraz rosn c rol krajowego rynku finansowego, stanowi cego
alternatywne ródło zasilania w tym zakresie.
Udział sektora prywatnego w zadłu eniu zagranicznym ogółem mimo, e
systematycznie ro nie, nadal pozostaje stosunkowo niewielki. W okresie grudzie 1996
51
- marzec 2004 wzrosło ono z 2,1 % do 34,8 %. Zmiany zadłu enia zagranicznego brutto
Bułgarii w latach 1996-2004 (marzec) z podziałem na sektor publiczny i prywatny
zostały przedstawione w poni szej tabeli.
Tab. 8: Zadłu enie zagraniczne w latach 1997-2004
marzec
2004
zadłu enie ogółem 10408,5 10891,8 10913,9 11201,8 10618,7 10946,2 13241,2 13652,0
sektor publiczny
9573,7 9991,2 9454,4 9310,7 8629,3 8333,4 8954,9 8897,9
sektor prywatny
834,8
900,8 1459,5 1891,1 1989,4 2612,8 4286,4 4754,1
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Z punktu widzenia wymagalno ci, zadłu enie zagraniczne Bułgarii jest relatywnie
“bezpieczne” dzi ki stosunkowo niskiemu udziałowi zadłu enia krótkoterminowego w
zadłu eniu zagranicznym ogółem, zamykaj cemu si w okresie od grudnia 2000 do
kwietnia 2003 w granicach 11 - 15 %.
Dzi ki stabilizacji zadłu enia przy jednoczesnej wysokiej dynamice wzrostu PKB
znacznie poprawił si stosunek zadłu enia zagranicznego brutto sektora publicznego do
PKB, który w okresie 2002-2003 grudzie do grudnia obni ył si z 49,5 % do 41,3 %.
Tab. 9: Stosunek zadłu enia zagranicznego brutto (ZZB) do produktu krajowego brutto
(PKB) oraz do eksportu towarów i usług (ETU) w latach 1996 - maj 2004
ZZB/PKB %
ZZB/ETU %
1997
100,4
148,5
1998
85,5
182,1
1999
89,2
188,3
2000
86,9
160,0
2001
78,6
147,4
2002
65,1
126,1
2003
maj 2004
59,5
58,4
110,8
bd
bd - brak danych
W okresie 1996-2003 systematycznie rosły rezerwy walutowe Bułgarii. Na koniec
grudnia 2003 roku wyniosły one około 6,3 mld USD.
Rys. 12: Rezerwy walutowe na koniec roku w latach 1996-2003*
6291,0
4746,8
*
792,8
2474,1
1996
1997
3051,1
3221,6
3460,3
1998
1999
2000
(dane na koniec grudnia, mln USD)
3580,3
2001
2002
2003
52
Tempo wzrostu rezerw w ostatnich latach utrzymywało si na mniej wi cej podobnym
poziomie co dynamika wzrostu eksportu. W efekcie w okresie od roku 2000-2003
wska nik pokrycia importu wahał si , w poszczególnych miesi cach w granicach od 5
do 6.
Wymienialno
waluty i polityka kursowa
W szczególnie trudnym okresie, w 1996 roku Bułgaria była pogr ona w gł bokim
kryzysie gospodarczym i po nieudanych próbach stabilizacji makroekonomicznej
wkraczała na drog hiperinflacji. Szczególnie ostro kryzys uwidocznił si w sektorze
bankowym, gdzie bankructwa obj ły prawie jedn trzeci banków. Pod wpływem coraz
gwałtowniej pogarszaj cej si sytuacji stało si jasne, e nale y porzuci dotychczasowe
kierunki polityki gospodarczej i szybko znale nowe, radykalne sposoby ratowania
gospodarki. W tym samym roku, z inicjatywy Mi dzynarodowego Funduszu
Walutowego, podj to konsultacje dotycz ce wprowadzenia mechanizmu currency
board, polegaj cego na zapewnieniu stabilizacji waluty krajowej poprzez zwi zanie jej z
siln walut zagraniczn . Mechanizm ten obejmuje trzy podstawowe elementy:
stały kurs wymiany pomi dzy walut krajow a walut , w której jest ona
zakotwiczona,
automatyczn wymienialno ,
długookresowe stosowanie systemu, cz sto wyra nie okre lone w ustawie o banku
centralnym.
Mechanizm ten okazywał si niejednokrotnie bardzo skuteczny w walce z inflacj , a
jego powodzenie warunkuje utrzymanie rezerw dewizowych wystarczaj cych
przynajmniej na pokrycie wszystkich zobowi za pieni nych banku centralnego.
Dzi ki temu zarówno opinia publiczna, jak i instytucje finansowe maj pewno , e
ka dy wyemitowany krajowy znak pieni ny ma pełne pokrycie w walucie
zagranicznej. Do jego minusów nale y jednak zaliczy ograniczenie dost pnych
instrumentów polityki finansowej.
Currency board wprowadzono w Bułgarii 1 lipca 1997 roku, jednocze nie eliminuj c na
terytorium kraju wszelkie ograniczenia w wymianie walut. Zdecydowano si na
zakotwiczenie bułgarskiej lewy do marki niemieckiej i ustalono kurs wymiany na 1000
lew za 1 mark . Mechanizm currency board, wsparty finansowaniem MFW, okazał si
skutecznym narz dziem w tłumieniu inflacji i osi gni ciu stabilizacji gospodarczej. W
dniu 5 lipca 1999 roku przeprowadzono w Bułgarii denominacj , zast puj c stare lewy
nowymi w stosunku 1000 do 1. Tym samym jedna nowa lewa stała si równa jednej
marce niemieckiej.
53
Obecnie waluta bułgarska zakotwiczona jest do euro w stosunku 1 EUR = 1,95583
BGN. Jednocze nie kurs BGN w stosunku do pozostałych walut kształtuje si
swobodnie na rynku walutowym. Waluta jest w pełni wymienialna wewn trznie.
Tab. 10: redni miesi czny poziom kursu walutowego
w okresie stycze -lipiec 2004
sty-04
lut-04
mar-04
kwi-04
maj-04
cze-04
lip-04
BGN/USD
BGN/PLN
1,550
0,415
1,547
0,403
1,594
0,411
1,634
0,411
1,632
0,414
1,611
0,426
1,595
0,438
ródło: na podstawie danych Narodowego Banku Bułgarii
Nowa lewa, podobnie jak wcze niej stara, dzieli si na sto stotinek. W obiegu znajduj
si banknoty o nominałach 1, 2, 5, 10, 20 i 50 BGN oraz monety o warto ci 1, 2, 5, 10,
20 i 50 stotinek.
Prawo dewizowe
Transakcje zagraniczne regulowane s ustaw Prawo dewizowe, opublikowan
w Gazecie Pa stwowej nr 83 z roku 1999, która weszła w ycie 1 stycznia 2000 roku
(wraz z pó niejszymi nowelizacjami). Ustawa dokonała liberalizacji obrotów bie cych,
zgodnie z artykułem VIII ogólnych obowi zków członków MFW. Regulacje prawa
dewizowego kieruj si zasad wolno ci działa , zawierania transakcji i dokonywania
płatno ci.
Zarówno osoby krajowe, jak i zagraniczne mog posiada w dowolnym banku w
Bułgarii dowoln ilo
kont w dowolnej walucie. Obywatele Bułgarii oraz
obcokrajowcy mog wywozi z Bułgarii dowoln ilo waluty krajowej. Wywóz waluty
krajowej powy ej 5001 BGN lub równowarto ci tej kwoty w walucie obcej podlega
zgłoszeniu na granicy celnej. Wywóz kwot przekraczaj cych równowarto 25 tysi cy
BGN wymaga dodatkowo wskazania ródeł pochodzenia tych rodków pieni nych
oraz przedstawiania przez osob dokonuj c wywozu, certyfikatu wła ciwego urz du
podatkowego o braku zaległo ci podatkowych.
Płatno ci zagraniczne przedsi biorstw oraz osób prowadz cych indywidualn
działalno
gospodarcz mog by dokonywane jedynie za pomoc przelewów
bankowych. Przelewy zagraniczne w ramach obrotu bie cego (import towarów i usług,
54
transport, odsetki i raty kapitałowe, szkolenie, ubezpieczenia, usługi medyczne oraz w
ramach innych, okre lonych przepisami transakcji) musz by poparte dokumentacj , z
której wynika potrzeba i cel realizacji płatno ci. Przelewy zagraniczne na kwoty
przekraczaj ce 25 tysi cy BGN powinny dodatkowo obejmowa dokumentacj
wymagan przez Narodowy Bank Bułgarii.
System bankowy
Bank Centralny
System bankowy w Bułgarii nadzorowany jest przez Narodowy Bank Bułgarii, pełni cy
funkcje banku centralnego. NBB jest niezale n instytucj pa stwow , podległ jedynie
Zgromadzeniu Narodowemu, które wybiera prezesa NBB oraz, na wniosek prezesa,
jego trzech zast pców. Działalno i zadania NBB okre la ustawa o Narodowym Banku
Bułgarii, opublikowana w Gazecie Pa stwowej nr 46 z 1997 roku, z pó niejszymi
zmianami.
Narodowy Bank Bułgarii powstał w roku 1879. Głównym jego celem jest utrzymanie
stabilno ci waluty narodowej, lewa, poprzez wdra anie odpowiedniej polityki
i sprawnego systemu płatno ci. Po wprowadzeniu systemu currency board 1 lipca 1997
roku, liczba instrumentów polityki monetarnej znajduj cych si w dyspozycji NBB
uległa znacznemu zmniejszeniu. Kurs wymiany jest okre lony ustawowo w sposób
sztywny i wynosi 1,95583 BGN za 1 EUR.
Narodowy Bank Bułgarii reguluje i nadzoruje krajowy system bankowy, maj c na celu
zapewnienie stabilno ci systemu. NBB wydaje licencje na prowadzenie działalno ci
bankowej, przeprowadza kontrole i zbiera informacje od pozostałych banków. Inne
instytucje finansowe równie podlegaj licencjonowaniu i kontroli NBB. Ponadto,
Narodowy Bank Bułgarii kontroluje transakcje i rozliczenia innych banków dotycz ce
pa stwowych papierów warto ciowych. NBB administruje Depozytem Pa stwowych
Papierów Warto ciowych oraz kontroluje działalno Centralnego Depozytu Papierów
Warto ciowych.
Banki komercyjne
Na koniec marca 2003 roku prowadziły działalno w Bułgarii 34 banki komercyjne.
Dwadzie cia siedem z nich działało na podstawie licencji mi dzynarodowej, a jeden na
podstawie ograniczonej licencji krajowej. Pozostałych sze banków stanowiło oddziały
banków zagranicznych. Lista banków prowadz cych działalno w Bułgarii została
zamieszczona w zał czniku nr 13.
55
Po kryzysie finansowym w latach 1995-1997, kiedy 17 instytucji bankowych ogłosiło
upadło , sektor bankowy powoli odbudowuje swoj wiarygodno . Jednak, według
gazety finansowej „Pari Plus”, około dwóch trzecich obywateli Bułgarii nie trzyma
pieni dzy w bankach. Z kolei dane bankowe z połowy 2001 roku wskazuj , e niemal
połowa lokat w walucie bułgarskiej nie przekracza 1 tysi ca BGN.
Bezpiecze stwo depozytów bankowych gwarantuje Ustawa o gwarancji depozytów
bankowych, opublikowana w Gazecie Pa stwowej nr 49 z 1998 roku, z pó niejszymi
zmianami. Obecnie, w przypadku bankructwa banku ustawa gwarantuje pełn wypłat
depozytów do wysoko ci 10 tysi cy BGN zarówno osobom fizycznym, jak i prawnym.
Obecna sytuacja finansowa banków jest relatywnie stabilna. Systematycznej poprawie
ulegaj wska niki wypłacalno ci oraz rentowno ci. Wraz z pojawieniem si inwestorów
zagranicznych wdra ane s równie nowoczesne instrumenty finansowe oraz
odpowiednie standardy obsługi klienta.
Na koniec I kw. 2004 aktywa ogółem sektora bankowego wyniosły około 18,8 mld
BGN (7,5 mld EUR; 14,9 mld BGN na koniec marca 2003) co oznaczało prawie 26 %
wzrost w porównaniu do tego samego okresu ubiegłego roku. W latach 2003-2004 roku
miała miejsce kontynuacja trendu wzrostowego akcji po yczkowej dla sektora
przedsi biorstw. Na koniec 2003 roku warto udzielonych kredytów wyniosła 9,5 mld
BGN, tj. o ponad 40 % wi cej w porównaniu z ubiegłym rokiem. Na koniec kwietnia
2004 warto udzielonych kredytów wyniosła 10,7 mld BGN. Tak szybki przyrost akcji
kredytowej wynikał m.in. z niskiego poziomu stóp procentowych, rosn cej konsumpcji i
inwestycji oraz wzrostu zaufania do sektora bankowego.
Dla celów statystycznych Narodowy Bank Bułgarii grupuje banki działaj ce w Bułgarii
w trzy kategorie wg wielko ci posiadanych aktywów: (1) dziesi najwi kszych
banków; (2) banki o redniej wielko ci oraz (3) banki działaj ce w formie oddziałów.
Rys. 13: Banki działaj ce w Bułgarii - stan na I kw. 2004 według wielko ci aktywów
6%
22%
I kategoria (10 banków)
II kategoria (21 banków)
III kategoria (6 banków)
72%
56
Modernizacja infrastruktury bankowej i wprowadzanie nowych usług i produktów
post puje bardzo szybko, jednak stopie wykorzystania chocia by transakcji
bezgotówkowych pozostaje nadal relatywnie niski. Na koniec 2001 roku w Bułgarii było
zaledwie 1980 terminali elektronicznych i 642 bankomaty, co i tak stanowiło znaczny
post p w stosunku do sytuacji sprzed roku, kiedy to terminali było 1087, za bankomatów
420. Do ko ca lipca 2004 roku ilo terminali wzrosła do 5387 a bankomatów do 1574.
Oznacza to, e od 2000 roku liczba terminali wzrosła ponad pi ciokrotnie, za liczba
bankomatów ponad trzykrotnie.
Jeszcze szybszy post p dotyczy liczby znajduj cych si w obiegu kart bankowych. Na
pocz tku sierpnia 2004 roku było ich około 3,2 mln, wobec 946 tysi cy w 2001 roku.
Proces prywatyzacji sektora bankowego został ju niemal zako czony. Jego udział w
aktywach systemu bankowego wynosi w połowie 2004 roku około 97 % (w 2004 roku
został sprywatyzowany ostatni du y bank pa stwowy DSK Bank). Bardzo du e znaczenie
w systemie bankowym posiada kapitał zagraniczny. Banki, w których dominuj
inwestorzy zagraniczni maj około 85 % udział w aktywach ogółem systemu bankowego.
Istotnym czynnikiem stymuluj cym rozwój sektora jest systematyczna obni ka stóp
procentowych. Oprocentowanie kredytów nominowanych w euro jest nieznacznie ni sze
w porównaniu do kredytów w BGN, co wynika m.in. z przyj tego mechanizmu currency
board. Dla przykładu w czerwcu 2004 roku rednie miesi czne oprocentowanie kredytów
długoterminowych denominowanych w euro dla przedsi biorstw wyniosło 9,28 %, a
denominowanych w BGN - 11,58 %.
Tab. 11: redni miesi czny poziom stóp procentowych od kredytów denominowanych w
BGN w bankach komercyjnych w okresie grudzie 2003 - czerwiec 2004
Kredyty krótkoterminowe
Przedsi biorstwa Gospodarstwa domowe*
gru-03
8,91
12,73
sty-04
9,16
15,39
lut-04
9,78
14,70
mar-04
10,23
14,99
kwi-04
8,55
14,05
maj-04
9,13
14,18
cze-04
10,52
14,62
*
kredyty konsumenckie
Kredyty długoterminowe
Przedsi biorstwa Gospodarstwa domowe*
10,88
15,17
10,95
14,40
10,14
14,30
10,19
13,99
11,34
13,97
11,33
14,02
11,58
14,09
57
System ubezpieczeniowy
Nadzór nad sektorem ubezpiecze sprawuje utworzona w 2001 roku Agencja Nadzoru
Ubezpiecze i Gier Hazardowych (ANUiGH). Agencja jest kierowana przez dyrektora,
mianowanego przez Rad Ministrów na wniosek Ministra Finansów. W ramach
ANUiGH działaj dwa niezale ne piony: Dyrektorat Nadzoru Ubezpiecze i
Generalny Dyrektorat Kontroli Gier Hazardowych.
Dyrektorat Nadzoru Ubezpiecze nadzoruje bułgarski sektor ubezpiecze , kontroluje
działalno ubezpieczeniow i przygotowuje materiały dla Krajowej Rady Ubezpiecze ,
organu pa stwowego wydaj cego licencje na działalno ubezpieczeniow . Dodatkowo
w 2003 roku została utworzona Komisja Nadzoru Finansowego, która ma za zadanie
prowadzi nadzór nad instytucjami wiadcz cymi niebankowe usługi finansowe.
Zakłada si , e nadzór ten przyczyni si do lepszej ochrony klientów oraz bardziej
efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów.
W ko cu 2003 roku na bułgarskim rynku ubezpiecze w sektorze pozaemerytalnym
działało ponad 40 firm ubezpieczeniowych, z czego 40 w obszarze ubezpiecze
maj tkowych i 20 w obszarze ubezpiecze na ycie (10 w 2002 roku).
Rynek ubezpiecze maj tkowych szybko si rozwija. W 2003 roku w porównaniu z
2002 rokiem zebrano prawie dwa razy wi ksz składk . W roku 2003 roku ze wzgl du
na rosn c
konkurencj
miało miejsce zmniejszenie udziałów najbardziej
prominentnych podmiotów (“najwi kszych graczy”). Tylko Bulstrad i Allianz
przekroczyły 10 % udział w rynku. Ł czna warto zgromadzonych stawek wyniosła
674 mln BGN (338 mln BGN w 2002 roku). Na poni szym rysunku przedstawiono
udziały wiod cych firm w rynku ubezpiecze maj tkowych.
Rys. 14: Struktura rynku ubezpiecze maj tkowych według zebranych składek w 2003 roku
12,2%
31,7%
10,4%
9,2%
5,7%
5,7%
8,8%
7,4%
8,8%
BULSTRAD
ALLIANZ BULGARIA
BULSTRAD
DZI OZ
BUL INS
ALLIANZ BULGARIA
DZI OZ
BUL INS
pozostali
ródło: Stowarzyszenie Bułgarskich Firm Ubezpieczeniowych
58
Sektor ubezpiecze na ycie w Bułgarii jest jeszcze słabo rozwini ty. Znajduje to swoje
odzwierciedlenie w warto ci składek zbieranych przez firmy ubezpieczeniowe
działaj ce na tym rynku. Sytuacja ta wynika przede wszystkim z niskich dochodów
mieszka ców, które w zdecydowanej wi kszo ci przeznaczane s na zakupy
podstawowych dóbr.
Pomimo niskich dochodów rynek ubezpiecze na ycie rozwija si dosy dynamicznie.
W 2003 roku zebrano składki o warto ci zaledwie 76 milionów BGN, co oznaczało
istotny spadek w porównaniu do 2002 roku. Najwi kszymi firmami na rynku s DZI,
Allianz i Orel. Warto ta jest jednak znacznie ni sza w porównaniu do warto ci składek
zebranych przez ubezpieczycieli w krajach europejskich, gdzie ubezpieczenia na ycie
stanowi zazwyczaj 50 - 60 % całego sektora ubezpieczeniowego.
Rys. 15: Struktura rynku ubezpiecze na ycie według zebranych składek w 2003 roku
4,7%
7,0%
9,3%
29,9%
13,8%
14,2%
21,2%
DZI
ALLIANZ BULGARIA LIFE
OREL LIFE
AIG Life Bulgaria
BULSTRAD DSK LIFE
VITOSHA LIFE
pozostali
ródło: Stowarzyszenie Bułgarskich Firm Ubezpieczeniowych
W okresie 2002-2003 w Bułgarii trwały prace nad reform systemu emerytalnego
i nowelizacj Kodeksu ubezpiecze społecznych, maj ce na celu stymulowanie rozwoju
rynku ubezpiecze emerytalnych. Na koniec 2002 roku fundusze emerytalne zarz dzały
ł cznymi zasobami w wysoko ci 340 mln BGN (na koniec 2003 roku warto
zarz dzanych funduszy osi gn ła kwot 0,5 mld BGN). Do najwi kszych firm w tym
sektorze nale Occupational Funds Rodina, ING, LUKoil Garant, Nuton Sila i
Bulgarian Pension Insurance Company.
Rynek kapitałowy
Historia bułgarskiej giełdy papierów warto ciowych si ga 1907 roku, kiedy to przyj to
Ustaw o giełdach, reguluj c zarówno rynek papierów warto ciowych jak i giełdy
towarowe. Giełda działała równie w okresie mi dzywojennym. Regulacje prawne
umo liwiaj ce powstanie obecnie istniej cego rynku papierów warto ciowych w
Bułgarii powstały w roku 1991.
59
W pocz tkowym okresie na bardzo słabo regulowanym rynku działało około dwudziestu
giełd. Nowoczesne regulacje prawne umo liwiaj ce jego uporz dkowanie pojawiły si w
uchwalonej w lipcu 1995 roku Ustawie o papierach warto ciowych, giełdach i
funduszach inwestycyjnych, na mocy której powstała Komisja Papierów Warto ciowych
i Giełd. Nast pn , kluczow dla rynku instytucj , Centralny Depozyt Papierów
Warto ciowych, powołano do ycia w roku 1996. W ko cu pa dziernika 2000 roku
utworzony został oficjalny indeks Giełdy Papierów Warto ciowych w Sofii - SOFIX.
Pomimo swej nowoczesnej struktury, giełda nie odgrywa wi kszej roli w gospodarce kraju z
uwagi na brak atrakcyjnej oferty inwestycyjnej i niewielk płynno . Na koniec grudnia 2003
roku relacja kapitalizacji giełdy (2,7 mld BGN) w stosunku do PKB w 2003 roku wyniosła
7,8 %, co oznacza, e była ona prawie dwukrotnie wy sza ni 4 %, które osi gni to w 2002 r.
Szans na wzrost znaczenia giełdy jest dokonuj ca si reforma systemu emerytalnego,
zwi kszanie przez rz d emisji długu pokrywanej instrumentami generowanymi w krajowym
systemie finansowym, wprowadzenie nowych regulacji zwi kszaj cych przejrzysto
finansów notowanych przedsi biorstw (m.in. wprowadzenie mi dzynarodowych standardów
rachunkowo ci), wprowadzenie elektronicznego systemu zlece COBOS oraz pojawianie si
nowych prywatnych spółek, jak równie zwi kszenie ilo ci du ych transakcji
prywatyzacyjnych dokonywanych poprzez giełd .
Zagro eniem dla rozwoju mo e sta si koncentracja zainteresowania inwestorów na
wybranej, małej ilo ci spółek o akceptowalnym poziomie płynno ci.
Pa stwowa Komisja Papierów Warto ciowych
Pa stwowa Komisja Papierów Warto ciowych (uprzednio Komisja Papierów
Warto ciowych i Giełd) pełni rol regulatora rynku. Komisja jest niezale nym organem
Rady Ministrów. Jej głównym zadaniem jest zapewnienie ochrony inwestorom oraz
rozwój sprawnego i przejrzy cie funkcjonuj cego rynku giełdowego.
Komisja reguluje i kontroluje:
ofert publiczn i obrót papierami warto ciowymi,
regulowane rynki papierów warto ciowych,
Centralny Depozyt Papierów Warto ciowych,
fundusze inwestycyjne,
firmy zarz dzaj ce,
po redników inwestycyjnych.
Od marca 2003 roku zadania Komisji przej ła nowoutworzona Komisja Nadzoru
Finansowego, która zajmuje si regulacj pozabankowego rynku usług finansowych – w
tym rynku papierów warto ciowych.
60
Funkcjonowanie rynku
Rynek podstawowy akcji podzielony jest na trzy segmenty: A, B i C. Segmenty te
ró ni si wymaganiami stawianymi emitentom, które w segmencie A s najwy sze, a w
segmencie C najni sze. Minimalna wielko zlecenia to 1 akcja. Maksymalna dzienna
zmiana ceny na rynku podstawowym wynosi +/– 15 %, a na rynku wolnym +/– 30 %.
Ponadto, na rynku podstawowym handluje si jeszcze prawami poboru, skarbowymi
papierami warto ciowymi, obligacjami komunalnymi oraz obligacjami przedsi biorstw.
Sesje giełdowe odbywaj si od poniedziałku do pi tku:
w godzinach 9.30 - 12.00 na rynku podstawowym i wolnym,
w godzinach 12.00 - 13.00 dokonuje si transakcji blokowych,
w godzinach 9.30 - 14.00 równolegle prowadzone s transakcje kwitami
depozytowymi i instrumentami skarbowymi.
W 2002 roku na rynku wolnym giełdy rozpocz to obrót tzw. instrumentami
kompensacyjnymi (instrumenty te maj charakter obligacji i były emitowane w zwi zku
z restytucj - kompensat za znacjonalizowanie maj tku).
Struktura bran owa obrotów na Giełdzie Papierów Warto ciowych w Sofii
przedstawiona jest na poni szym wykresie:
Rys. 16: Struktura bran owa obrotów na Giełdzie Papierów Warto ciowych w Sofii
w okresie czerwiec 2003 - sierpie 2004(BGN; ogółem = 488 mln BGN /250 mln EUR/)
37,4%
3,5%
3,7%
4,3% 5,1%
firmy inwestycyjne
przemysł elektrotechniczny
usługi
pozostałe bran e
15,7%
9,4%
7,5%
5,2%
sektor bankowy
firmy handlowe
turystyka
8,2%
firmy tytoniowe
przemysł chemiczny
firmy farmaceutyczne
ródło: Giełda Papierów Warto ciowych w Sofii
W połowie 2004 roku na giełdzie było notowanych ponad 300 spółek, w tym 38 na
rynku podstawowym i pozostałe spółki na rynku wolnym. Obroty giełdy w Sofii według
segmentów rynku w 2003 roku przedstawione zostały w zał czniku nr 15. Na koniec
grudnia 2003 roku warto kapitalizacji giełdy wyniosła 2,7 mld BGN.
V.
61
SYSTEM PODATKOWY
W okresie ostatnich lat miało miejsce szereg zmian w ustawach podatkowych.
Główne z nich obj ły m.in. integracj stawki dotychczasowego podatku dochodowego
i podatku komunalnego, podwy szenie stawki amortyzacji dla niektórych dóbr
inwestycyjnych, wprowadzenie 100 % warunkowego zwolnienia z podatku
dochodowego i VAT jako jednej z zach t do podejmowania inwestycji oraz
nowelizacj ordynacji podatkowej, która ma na celu m.in. ograniczenie szarej strefy.
Podatki bezpo rednie
Podatek dochodowy od przedsi biorstw
Ustawa o podatku dochodowym od przedsi biorstw, opublikowana w Gazecie
Pa stwowej Nr 115 z 1997 roku, z pó niejszymi zmianami, stanowi, e
opodatkowaniu podatkiem dochodowym od przedsi biorstw podlegaj wszystkie
przedsi biorstwa i spółki (równie nie posiadaj ce osobowo ci prawnej) oraz
jednostki bud etowe.
Na u ytek ustawy podatkowej przedsi biorstwo uwa ane jest za krajowe, je eli jest
zarejestrowane w Bułgarii. Przedsi biorstwa krajowe płac podatek od całego
uzyskanego dochodu, natomiast przedsi biorstwa zagraniczne - od dochodu
pochodz cego ze ródeł w Bułgarii. Tym niemniej, bułgarskie oddziały firm
zagranicznych uznawane s za przedsi biorstwa krajowe.
W przeszło ci stawka podatku dochodowego była zró nicowana,
dochodu uzyskiwanego przez przedsi biorstwo. Dla podmiotów
opodatkowania nie przekraczaj cym 50.000 BGN stawka była ni
latach Bułgaria konsekwentnie wyrównuje i obni a stawki podatku
przedsi biorstw, jak to przedstawiono na rysunku poni ej.
w zale no ci od
o dochodzie do
sza. W ostatnich
dochodowego od
62
System podatkowy
Rys. 17: Stawki podatku dochodowego od przedsi biorstw w latach 2000-2005 (%)
Dochód do opodatkowania powy ej 50.000 BGN
Dochód do opodatkowania do 50.000 BGN
30
25,0
23,5 23,5
25
20,0
20,0
19,5 19,5
20
15,0
15,0 15,0
15,0 15,0
15
10
5
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
ródło: Ministerstwo Finansów Bułgarii
W 2004 roku przedsi biorstwa w Bułgarii podlegaj ce Ustawie o podatku
dochodowym od przedsi biorstw opodatkowane s podatkiem dochodowym według
stawki 19,5 %. W 2005 roku planuje si obni enie tej stawki do poziomu 15,0 % co
b dzie jedn z najni szych stawek podatku CIT w Europie.
Oddzielny re im podatkowy obowi zuje firmy ubezpieczeniowe, które płac podatek
od kwoty zebranych składek i innych dochodów (nawet, je li nie s one zwi zane z
działalno ci ubezpieczeniow ) pomniejszonej o kwot składek płaconych za
reasekuracj i wypłacone odszkodowania. Podatek płacony jest w okresach
miesi cznych. Je eli podstawa opodatkowania jest liczb ujemn , dan kwot odlicza
si od podstawy opodatkowania w nast pnym miesi cu. Stopa podatkowa dla
działalno ci ubezpieczeniowej wynosi 7 %, za wyj tkiem ubezpiecze na ycie, które
s opodatkowane według stawki wynosz cej 2 %.
Organizacja gier hazardowych równie wył czona jest z zasad ogólnych. Firmy
zajmuj ce si działalno ci w tej bran y opodatkowane s w zale no ci od rodzaju
gier, jakie organizuj , stawk wynosz c 8 % lub 12 % procent. Dochód do
opodatkowania to przychód uzyskany ze sprzeda y zakładów, losów itp.
Ustawa o podatku dochodowym od przedsi biorstw nakłada równie podatek na
niektóre wydatki przedsi biorstw zaliczane w koszty:
1. Wydatki na uroczysto ci, promocje i inne koszty reprezentacji, jak równie
upominki firmowe na których nie znajduje si nazwa danej firmy, ani jej znak
firmowy, darowizny i sponsoring zaliczone w koszty opodatkowane s według
stawki 25 %.
63
2. Wydatki socjalne ponoszone przez pracodawców, wydatki na utrzymanie,
naprawy i paliwo dla samochodów, w przypadkach innych, ni wykorzystanie
zawodowe oraz wydatki na dodatkowe, dobrowolne ubezpieczenie emerytalne,
społeczne i zdrowotne opodatkowane s według stawki 20 %.
Nale y jednak zauwa y , e wydatki na ubezpieczenie zwi zane ze specyficznym
ryzykiem miejsca pracy lub wykonywanego zawodu, obligatoryjne z mocy prawa, nie
s opodatkowane.
Opodatkowanie dywidend. Dywidendy otrzymywane przez przedsi biorstwa krajowe
nie podlegaj opodatkowaniu podatkiem od dywidend. Dywidendy wypłacane przez
przedsi biorstwa lokalne bułgarskim osobom fizycznym oraz pewnym rodzajom
instytucji charytatywnych s opodatkowane podatkiem od dywidend w wysoko ci
15 %. Dywidendy wypłacane przez przedsi biorstwa lokalne udziałowcom /
akcjonariuszom zagranicznym podlegaj opodatkowaniu podatkiem od dywidend w
wysoko ci 15 % chyba, e dwustronne umowy o unikaniu podwójnego
opodatkowania stanowi inaczej.
Zapasy na koniec roku musz by wycenione według ni szej z nast puj cych
warto ci: warto rynkowa i warto ksi gowa na dzie sporz dzania bilansu.
Zyski kapitałowe stanowi dochód przedsi biorstwa i opodatkowane s na równi
z innymi dochodami podatkiem dochodowym. Ró nice kursowe raportowane s
w bilansie i uj te w wyliczeniach zysku do opodatkowania.
Dochód ze ródeł zagranicznych uzyskany przez podmioty krajowe i oddziały
podmiotów zagranicznych wliczony jest do dochodu do opodatkowania podatkiem od
przedsi biorstw. Podmioty krajowe mog korzysta z kredytu podatkowego
w stosunku do dochodów otrzymywanych ze ródeł zagranicznych opodatkowanego
zagranic . Kredyt podatkowy ograniczony jest do wysoko ci zobowi zania
podatkowego w Bułgarii, które zostałoby nało one, gdyby dochód pochodził ze ródeł
krajowych.
Wobec dochodów pochodz cych ze ródeł znajduj cych si w pa stwach, z którymi
Bułgaria podpisała umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, stosuje si
przepisy przewidziane w danej umowie. Nie podzielony zysk oddziałów
zagranicznych bułgarskiego przedsi biorstwa krajowego nie jest opodatkowany.
Amortyzacja. Od stycznia 2003 roku przedsi biorstwa s zobowi zane do
przygotowywania planu amortyzacji dla celów podatkowych, który mo e ró ni si
od kalkulacji wykorzystywanej dla potrzeb rachunkowo ci. Amortyzacja jest w planie
64
System podatkowy
amortyzacji liczona metod liniow . Przykładowe roczne stawki amortyzacji dla
wybranych grup rodków trwałych s nast puj ce:
I
budynki i budowle, linie telekomunikacyjne – 4 %;
II
maszyny i urz dzenia – 30 %;
III
rodki transportu, pojazdy u ytkowe – 10 %;
IV komputery, oprogramowanie – 50 %;
V (samochody) – 25 %;
VI (pozostałe aktywa) – 15 %.
Straty mo na odpisywa przez pi , a w przypadku banków przez dziesi lat.
Odpisywanie strat ze ródeł zagranicznych jest jednak ograniczone. Rozliczenia z
zagranicznymi podmiotami powi zanymi mog by korygowane przez władze
podatkowe, je li nie s one prowadzone na zasadach rynkowych.
Ulgi podatkowe. Ustawa o podatku dochodowym od przedsi biorstw przewiduje
100 % zwolnienie z podatku dochodowego zach caj ce do inwestycji w rejonach o
wysokiej stopie bezrobocia. Warunkiem uzyskania zwolnienia jest spełnienie
nast puj cych warunków:
aktywa produkcyjne s zlokalizowane w granicach administracyjnych gminy
o wysokiej stopie bezrobocia przekraczaj cej o 50 % redni stop bezrobocia
dla całego kraju z poprzedniego roku,
utworzenie nowych miejsc pracy i ich stopniowe zwi kszanie,
80 % pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o prac jest na stałe
zameldowana w danej gminie,
w danym roku kalendarzowym uzyskania zwolnienia przedsi biorstwo
wnioskuj ce nie posiadało adnych zaległo ci z tytułu podatków i ubezpiecze
społecznych.
Zwolnienie podatkowe jest udzielane na okres 5 lat. Kwota zwolnienia z ksi gowego
punktu widzenia traktowana jest jako rezerwa. Lista gmin, w których lokalizacja
inwestycji upowa nia do ubiegania si o zwolnienia podatkowe, raz w roku jest
zatwierdzana przez Ministra Finansów.
Podatek od nieruchomo ci
Wła ciciele nieruchomo ci obowi zani s
w wysoko ci 0,15 % ich warto ci.
płaci
podatek od nieruchomo ci
65
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, e opodatkowaniu
podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegaj wył cznie osoby fizyczne,
krajowe i zagraniczne, oraz niektóre osoby prawne, do których si ona stosuje.
Osoby krajowe w rozumieniu ustawy to, niezale nie od obywatelstwa, osoby, które na
stałe zamieszkuj w Bułgarii oraz osoby, które mieszkaj w Bułgarii wi cej ni 183
dni w okresie 365-dniowym. Osoby krajowe podlegaj obowi zkowi podatkowemu
od cało ci swoich dochodów.
Osoby zagraniczne, s to osoby inne, ni wy ej okre lone osoby krajowe. Podlegaj
one obowi zkowi podatkowemu od dochodów osi gni tych ze ródeł w Bułgarii.
Eksperci zagraniczni, jak równie osoby zagraniczne przebywaj ce w Bułgarii w celu
kształcenia si lub leczenia opodatkowane s od dochodów osi gni tych ze ródeł
w Bułgarii, bez wzgl du na ich okres pobytu.
Dochód ze ródeł w Bułgarii
Ka dy dochód osoby fizycznej, wynikaj cy z prowadzenia działalno ci gospodarczej
na terytorium Bułgarii uznawany jest za pochodz cy ze ródeł w Bułgarii. Przyjmuje
si , e osoba prowadzi działalno gospodarcz na terytorium Bułgarii, je eli:
posiada stały zakład lub trwał baz w Bułgarii,
zleciła lub wykonała zlecenie na terytorium Bułgarii, bez wzgl du na to, czy
odbyło si to osobi cie, czy te za po rednictwem prokurenta, agenta, b d
w inny sposób.
Na potrzeby ustawy „stały zakład” oznacza konkretn posesj , poprzez któr
zagraniczne przedsi biorstwo prowadzi, w cało ci lub cz ciowo, swoj działalno
w Bułgarii. Poj cie to obejmuje: miejsce zarz dzania, oddział, biuro, studio, zakład
produkcyjny, fabryk , warsztat, sklep, magazyn, w którym prowadzona jest
działalno handlowa, instalacj , plac budowy, kopalni , szyb, kamieniołom itp., jak
równie prowadzenie działalno ci gospodarczej przez prokurenta lub agenta
uprawnionego do zawierania kontraktów na rzecz osób zagranicznych. „Trwała baza”
oznacza konkretn posesj , poprzez któr fizyczna osoba zagraniczna wiadczy, w
cało ci lub cz ciowo, niezale ne usługi lub działa w wolnym zawodzie.
Równie ka dy dochód uzyskiwany tytułem umowy o prac lub wynikaj cy ze
wiadczenia usług uznawany jest za pochodz cy ze ródeł w Bułgarii, je eli praca
była wykonywana, a usługi wiadczone na terytorium kraju, bez wzgl du na ródło
zapłaty.
66
System podatkowy
Ponadto, dochody uzyskane w wyniku korzystania z nieruchomo ci i zyski kapitałowe
otrzymane ze sprzeda y nieruchomo ci poło onych w Bułgarii, dochody uzyskane z
transakcji obejmuj cych udziały krajowych przedsi biorstw i dochody z transakcji
papierami warto ciowymi - tak e stanowi dochody ze ródeł w Bułgarii.
Dochód zwolniony z podatku (wybrane pozycje)
Z podatku zwolnione s , mi dzy innymi, nast puj ce dochody:
ze sprzeda y b d zamiany niektórych rodzajów nieruchomo ci (np. mieszkania
i domy) i rodków transportu, przy spełnieniu pewnych warunków,
ze sprzeda y b d zamiany ruchomo ci, za wyj tkiem rodków transportu; ze
sprzeda y papierów warto ciowych (akcje, udziały, itp.),
wiadczenia wynikaj ce z obowi zkowego ubezpieczenia emerytalnego,
zdrowotnego i społecznego,
z odsetek od depozytów bankowych, funduszy inwestycyjnych, obligacji, akcji i
udziałów,
z transakcji akcjami i prawami do akcji spółek publicznych dokonywanych na
regulowanym bułgarskim rynku giełdowym,
zasiłki socjalne i zasiłki dla bezrobotnych,
z wygranych na loterii,
z dzier awy ziemi rolnej.
Wszystkie dochody nie wymienione w ustawie jako wolne od podatku podlegaj
opodatkowaniu.
Podobnie jak w prawie polskim, istnieje cały szereg odlicze od dochodu do
opodatkowania, obejmuj cych, miedzy innymi, dochody opodatkowane podatkiem
ryczałtowym, składki na ubezpieczenie emerytalne i zdrowotne, ustawowe odliczenia
stosowane do dochodów uzyskiwanych z umów innych, ni umowa o prac , etc.
Skala podatkowa
Uzyskany dochód do opodatkowania po uwzgl dnieniu wszelkich zwolnie i
odlicze , opodatkowywany jest według progresywnej skali podatkowej, która w roku
2004 przedstawia si w nast puj cy sposób:
67
Tab. 12: Progi podatkowe w podatku dochodowym w 2004 roku
Roczny dochód do opodatkowania w
BGN
do 1440 (736 EUR)
Podatek
nie opodatkowany
od 1440 do 1800 (920 EUR)
12 % od dochodu przekraczaj cego 1440 BGN
od 1800do 3000 (1534 EUR)
43,2 BGN + 22 % od dochodu przekraczaj cego 1800BGN
307,2 BGN + 26 % od dochodu przekraczaj cego
3000BGN
1399,2 BGN + 29 % od dochodu przekraczaj cego
7200BGN
od 3000do 7200 (3681 EUR)
ponad 7200
ródło: Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych
Warto te zwróci uwag , e niektóre rodzaje działalno ci gospodarczej prowadzonej
na mał skal opodatkowane s podatkiem ryczałtowym, zgodnie z przepisami ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jego wysoko zwi zana jest cz sto
z wielko ci posiadanych aktywów. Na przykład dla hoteli i moteli s to kwoty
„od łó ka”, za dla lokali oferuj cych jedzenie i / lub działalno
rozrywkow
„od miejsca” - w zale no ci od kategorii. Z kolei przy ustalaniu wysoko ci podatku od
działalno ci handlowej bierze si pod uwag powierzchni , rodzaj prowadzonej
działalno ci oraz lokalizacj .
Podatki po rednie
Podatek VAT
Ustawa o podatku od warto ci dodanej (Ustawa o VAT) opublikowana w Gazecie
Pa stwowej nr 153 z 1998 roku obowi zuje, z pó niejszymi zmianami, od 1 stycznia
1999 r. Ustawa ta w znacznej mierze jest zgodna z wymogami okre lonymi w Szóstej
Dyrektywie Unii Europejskiej o VAT.
Ustawa przewiduje dwie stawki VAT: Stawk 0 % dla eksportu (oraz dla dóbr z
importu na potrzeby reeksportu) oraz stawk 20 % dla opodatkowanych towarów i
usług, w tym tak e importowanych.
Rejestracja
Ka dy podmiot, zarówno osoba prawna, jak i fizyczna, krajowa i zagraniczna, który
osi gn ł przychód podlegaj cy opodatkowaniu w wysoko ci przekraczaj cej 50.000
BGN /ok. 26 tys. EUR/ (bez uwzgl dnienia przychodów z eksportu) w okresie
poprzedzaj cych 12 miesi cy jest zobowi zany do zarejestrowania si jako płatnik
VAT. Zgodnie z ustaw podmioty te musz zosta zarejestrowane bez wzgl du na to,
68
System podatkowy
czy posiadaj stały zakład w Bułgarii i czy ich działalno
kontynuowana w oparciu o trwał baz w Bułgarii.
jest prowadzona/
Podmioty, których przychód wraz z przychodami z eksportu przekroczył 50.000 BGN
lub podmioty których kapitał zarejestrowany wynosi przynajmniej 500.000 BGN
(tylko na okres 3 lat je eli dany podmiot nie osi gnie przychodów na poziomie 50.000
BGN) mog dobrowolnie zarejestrowa si jako płatnicy VAT.
Płatno ci podatku VAT na rzecz skarbu pa stwa oraz zwrot podatku płatnikom
dokonywane s wył cznie w walucie bułgarskiej. Płatnicy zobowi zani s dokonywa
płatno ci w okresie 14 dni po zako czeniu okresu rozliczeniowego. W przypadku
wyrejestrowania, płatno nale na za ostatni okres musi by dokonana w przeci gu 30
dni od zako czenia wyrejestrowania.
Zwrot podatku VAT
Podatek VAT do zwrotu mo e by odliczony od nale nego podatku VAT, jak równie
od innych zobowi za wzgl dem skarbu pa stwa. Odliczenia dokonuje si w okresie
czterech miesi cy od okresu, w którym wyst pił podatek VAT do zwrotu. Je eli po
upływie tego czasu nadal wyst puje podatek VAT do zwrotu, zwrot dokonywany jest
w przeci gu 45 dni.
Eksporterzy otrzymuj zwrot podatku VAT w przeci gu 45 dni, pod warunkiem, e
nie posiadaj bie cych zobowi za wobec skarbu pa stwa. Za eksporterów uwa a
si podmioty, których warto eksportu stanowi ponad 30 % warto ci sprzeda y
ogółem. W przypadku nie-eksporterów okres zwrotu podatku mo e by w praktyce
znacznie dłu szy.
Zwolnienia z podatku VAT
Ustawa przewiduje nast puj ce rodzaje zwolnie :
1. Dostawy dokonywane poza terytorium Bułgarii;
2. Dostawy towarów do składów celnych, w ramach odpowiedniej procedury
celnej.
Zwolnione z VAT s , mi dzy innymi:
przekazanie praw własno ci oraz ograniczonych praw własno ci do ziemi,
usługi finansowe,
usługi ubezpieczeniowe,
wynajem budynków i ich cz ci, pod warunkiem, e jest to wynajem na cele
mieszkaniowe,
69
transfer działaj cego przedsi biorstwa lub jego cz ci, zgodnie z Ustaw o
prywatyzacji,
wiadczenie doradztwa prawnego przez zarejestrowanych adwokatów zgodnie z
Ustaw o adwokaturze i usług zgodnie z Ustaw o notariacie,
usługi w zakresie uprawy ziemi wykonywane przez spółdzielnie za pomoc
sprz tu spółdzielni, pod warunkiem, e grunt ten stanowi własno członka
spółdzielni,
dostawy zbo a w charakterze czynszu dzier awnego w naturze za korzystanie z
gruntu,
zakłady i hazard,
darowizny na rzecz instytucji charytatywnych.
Eksport towarów i usług
Eksport towarów i usług podlega opodatkowaniu podatkiem od warto ci dodanej
według stawki zerowej. Na u ytek ustawy o VAT eksport towarów oznacza ich
eksport za granic lub do stref wolnocłowych, składów wolnocłowych i sklepów
wolnocłowych. Dostawy do składów celnych nie s traktowane jako eksport.
Szereg usług zwi zanych z transportem mi dzynarodowym uznawana jest za usługi
eksportowe. Obejmuj one, mi dzy innymi:
usługi spedycyjne,
sprzeda biletów na loty mi dzynarodowe,
usługi zwi zane z powy sz sprzeda .
Przetwarzanie towarów importowanych, które nast pnie s re-eksportowane, równie
opodatkowane jest według stawki zerowej.
W przypadku, kiedy towary przeznaczone na eksport zostały sprzedane, lecz nie
zostały fizycznie wyeksportowane do ko ca miesi ca kalendarzowego nast puj cego
po miesi cu, w którym miało miejsce wynikaj ce ze sprzeda y przeniesienie
własno ci, eksporterzy zobowi zani s dolicza i płaci VAT w wysoko ci 20 %.
Po faktycznej realizacji eksportu zapłacony podatek VAT powinien zosta zwrócony
eksporterowi, brak jest jednak zapisów precyzuj cych, jak ten proces ma wygl da w
praktyce.
70
System podatkowy
Preferencyjne traktowanie VAT w imporcie
Od 1 stycznia 2003 r. VAT naliczany w imporcie mo e zosta pobrany i zatrzymany
przez importera (0 % stawka VAT) pod warunkiem, i spełni on ł cznie nast puj ce
warunki:
zakupy s realizowane na potrzeby projektu inwestycyjnego zatwierdzonego
przez Ministra Finansów,
importer jest płatnikiem VAT,
otrzymał odpowiednie zezwolenie Ministra Finansów.
Projekt inwestycyjny zatwierdzany przez Ministra Finansów powinien spełnia
nast puj ce warunki:
okres realizacji projektu – do dwóch lat,
warto inwestycji – ponad 10 mln BGN (5,1 mln EUR) wydatkowanych w
dwuletnim okresie,
powstanie 50 nowych miejsc pracy,
mo liwo sfinansowania przez inwestora realizacji projektu oraz pó niejszej
działalno ci uruchomionej na jego podstawie.
W pierwszym kwartale 2003 roku zostały zatwierdzone dwa projekty inwestycyjne,
w przypadku których Ministerstwo Finansów zastosowało preferencyjne traktowanie.
Były to projekty firm Sofia Med (obj ł 35 mln EUR importu maszyn i urz dze
i zagwarantował utworzenie 200 nowych miejsc pracy) oraz Drujba AD (import pieca
i maszyn na potrzeby fabryki szkła płaskiego; 21 mln EUR; 144 nowych miejsc
pracy).
Zwrot podatku VAT dla zagranicznych osób prawnych
Zgodnie z zarz dzeniem nr 1 Ministerstwa Finansów z dnia 28.03.2001 o zasadach
zwrotu podatku VAT dla zagranicznych osób prawnych (Gazeta Pa stwowa nr 33
z 2001 roku), prawo do zwrotu podatku VAT maj zagraniczne osoby prawne tych
krajów, które zwracaj VAT bułgarskim osobom prawnym.
Podatek mo e by zwrócony tylko wtedy, gdy jednocze nie s spełnione nast puj ce
warunki:
1. Osoba prawna nie posiada na terytorium Bułgarii własnego obiektu (firmy,
oddziału, przedstawicielstwa handlowego itp., za po rednictwem którego
prowadzi w cało ci lub cz ciowo działalno gospodarcz );
2. Nie jest to dostawa z miejscem realizacji na terytorium Bułgarii;
3. Osoba prawna jest zarejestrowana dla celów VAT w kraju, gdzie znajduje si jej
stała siedziba lub adres zarz du;
4.
71
Kraj, w którym znajduje si stała siedziba lub adres zarz du jest w wykazie
pa stw, które zwracaj podatek VAT osobom miejscowym. Wykaz musi by
zatwierdzony przez Ministerstwo Finansów i Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Zwrot podatku przysługuje w przypadku realizacji usług dotycz cych udziału w
konferencjach, seminariach, kongresach, sympozjach oraz wystawach, targach itp., a
tak e usług transportowych.
Zwrot podatku jest dokonywany tylko wtedy, gdy wysoko
podatku za rok
kalendarzowy zgodnie z tym zarz dzeniem wynosi min. 500 BGN (około 256 EUR).
Podatek VAT jest zwracany zagranicznej osobie prawnej za po rednictwem
upowa nionego agenta bułgarskiego, po zło eniu nast puj cych dokumentów:
1. Wniosku osoby zagranicznej o zwrot podatku VAT wypełnionego na
zatwierdzonym formularzu,
2. Deklaracji, e osoba nie posiada na terytorium Bułgarii przedstawicielstwa
handlowego lub oddziału,
3. Dokumentu stwierdzaj cego, e dana osoba jest płatnikiem podatku VAT
(przetłumaczony i oficjalnie zalegalizowany),
4. Oryginalnych dokumentów b d cych podstaw do dania zwrotu VAT,
5. Pisemnego upowa nienia agenta do ka dego wniosku o zwrot.
Wniosek za rok miniony musi by zło ony w terminie od 1 stycznia do 30 czerwca
roku nast pnego.
Nale ny podatek jest zwracany w pełnej wysoko ci w BGN, drog bankow na konto
w bułgarskim banku podanym we wniosku w terminie 6 miesi cy od daty zło enia
wniosku.
Niesłusznie wypłacony podatek podlega zwrotowi ł cznie z odsetkami.
Wnioskodawca i agent s odpowiedzialni solidarnie za zwrot podatku wypłaconego w
nieprawidłowo wyliczonej lub nienale nej kwocie.
Od 1 stycznia 2002 roku, je eli wysoko podatku wynosi ponad 1.000 BGN (około
511 EUR) w skali roku, osoba prawna mo e ubiega si o jego zwrot w okresach
kwartalnych, składaj c wniosek w miesi cu nast puj cym po danym kwartale.
72
System podatkowy
Podatek akcyzowy
Podatek akcyzowy regulowany jest Ustaw o podatku akcyzowym, opublikowan
w Gazecie Pa stwowej nr 16 z 1999 roku, z pó niejszymi zmianami. Jest on
nakładany na towary i usługi wymienione w taryfie podatku akcyzowego, je eli:
s one podmiotem transakcji dokonywanych w Bułgarii, lub
stanowi podmiot transakcji transgranicznych, przy wwozie z zagranicy do
Bułgarii.
Podatkiem akcyzowym obło one s nast puj ce towary:
napoje spirytusowe (ł cznie z piwem ale wył czaj c wino),
wyroby tytoniowe,
kawa,
herbata,
niektóre rodzaje samochodów osobowych,
benzyna,
oleje,
gaz,
maszyny i urz dzenia do gier hazardowych.
Ustawa przewiduje zwrot podatku akcyzowego w przypadku eksportu towarów, je eli
znaki akcyzy zostały przez producentów zakupione, lecz niewykorzystane i w
podobnych sytuacjach.
W zał czniku nr 10 do art. 48 zostały wymienione pozycje Taryfy Celnej, na które
obowi zuje akcyza. Przykładowe stawki podatku akcyzowego zostały zamieszczone
w zał czniku 11.
73
VI.
PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ
Zakładanie firmy z kapitałem zagranicznym
Zakładanie i rejestracj firm
Jedynie spółki zarejestrowane
S to: spółka jawna, spółka
z ograniczon odpowiedzialno
w Bułgarii reguluj przepisy Kodeksu Handlowego.
na podstawie tego kodeksu s spółkami handlowymi.
komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka
ci i spółka akcyjna.
Jak wskazuje praktyka, spółka z ograniczon odpowiedzialno ci i spółka akcyjna s
najdogodniejszymi formami do prowadzenia działalno ci gospodarczej przez
przedsi biorstwa zagraniczne w Bułgarii. Bułgarskie prawo nie stanowi ogranicze co
do wielko ci udziału podmiotów zagranicznych w kapitale zakładowym.
Procedury zało enia i rejestracji spółki z ograniczon odpowiedzialno ci i spółki
akcyjnej zostały przedstawione poni ej. W ka dym przypadku nale y pami ta , e
wszelkie dokumenty składane przy rejestracji spółki, je eli nie s sporz dzone
w j zyku bułgarskim, musz zosta przetłumaczone i zalegalizowane. Oznacza to, e
dany dokument musi by :
a) potwierdzony notarialnie,
b) zalegalizowany w Ministerstwie Spraw Zagranicznych danego kraju,
c) potwierdzony w bułgarskim Wydziale Konsularnym, w celu wykonania
legalizacji tłumaczenia na j zyk bułgarski.
Charakterystyka i rejestracja s dowa spółki z ograniczon
wymagane dokumenty
odpowiedzialno ci
-
Spółka z ograniczon odpowiedzialno ci jest spółk prawa handlowego, której
kapitał tworzony jest poprzez udziały jej członków (udziałowców). W spółce tej
odpowiedzialno udziałowców jest ograniczona do wysoko ci posiadanego udziału.
Spółka z ograniczon odpowiedzialno ci mo e by zało ona przez jedn lub wi cej
osób, w tym równie zagraniczne osoby fizyczne i prawne. Minimalny kapitał
zakładowy wynosi 5.000 BGN. Minimalna warto nominalna udziału wynosi 10
BGN. Przed rejestracj spółki wniesione musi by przynajmniej 70 % jej kapitału.
Udziały mog by wnoszone zarówno w gotówce, jak i w formie rzeczowej.
Statutowymi organami spółki z ograniczon odpowiedzialno ci s zgromadzenie
ogólne wspólników, które musi si odbywa przynajmniej raz w roku, oraz jej
kierownik / kierownicy.
74
Prowadzenie działalno ci gospodarczej
1.
Podstawowym dokumentem jest umowa spółki, która musi by podpisana przez
wszystkich jej zało ycieli. Umowa nie musi by legalizowana, je eli jest
sporz dzona w j zyku bułgarskim. Je eli jest sporz dzona w innym j zyku musi
by
potwierdzona notarialnie, zalegalizowana w Ministerstwie Spraw
Zagranicznych danego kraju i potwierdzona w bułgarskim Wydziale Konsularnym,
w celu wykonania legalizacji tłumaczenia na j zyk bułgarski.
2. Za wiadczenie z bułgarskiego banku handlowego o wpłaconym kapitale
zało ycielskim (minimum 70 % kapitału zało ycielskiego).
3. Decyzja organu kierowniczego udziałowca – osoby prawnej o tworzeniu nowej
spółki, potwierdzona i zalegalizowana jw. Decyzja powinna by podpisana przez
osoby upowa nione do reprezentowania spółki, zgodnie z wyci giem z rejestru
handlowego (punkt 11 jak ni ej). W decyzji wymienia si nazw , siedzib , adres
zarz du i kapitał nowej spółki, jak te wielko ci udziałów. Oczywi cie, dane te
musz by identyczne z danymi wymienionymi w umowie spółki.
4. Protokół zało ycielski, podpisany przez zało ycieli.
5. Deklaracja kierownika lub kierownictwa nowej spółki sporz dzona i podpisana wg
art. 142 Kodeksu Handlowego, zatwierdzona notarialnie.
6. Deklaracja wg art. 141 (3) Kodeksu Handlowego i wzór podpisów kierownika /
kierownictwa nowej spółki zatwierdzony notarialnie.
7. Wniosek w j zyku bułgarskim do odpowiedniego s du okr gowego, podpisany
przez kierownika / kierownictwo nowej spółki (w Sofii jest to S d Miejski).
8. Kserokopie paszportów kierownika / kierownictwa, je eli nie s oni obywatelami
bułgarskimi.
9. Certyfikat z biura informacyjnego przy Krajowym Instytucie Statystycznym o
rezerwacji wył czno ci nazwy spółki.
10. Pokwitowania opłat s dowych dotycz cych rejestracji, opłaty za publikacj w
Dyr awen Westnik (Gazecie Pa stwowej) i opłaty za wydanie jednej
zalegalizowanej kopii postanowienia s dowego.
11. W przypadku, gdy współudziałowcy nie s bułgarskimi osobami prawnymi, nale y
przedstawi równie wyci g z odpowiedniego rejestru handlowego wg siedziby
spółki do zarejestrowania wspólnika. Je eli przyszli wspólnicy s bułgarskimi
osobami prawnymi przedstawia si za wiadczenie o aktualnym stanie spółki.
Charakterystyka i rejestracja s dowa spółki akcyjnej - wymagane dokumenty
Spółka akcyjna jest spółk , której kapitał podzielony jest na akcje o warto ci
nominalnej nie mniejszej ni 1 BGN. Ka da wy sza warto nominalna musi by
wyra ana w pełnych BGN. Spółka ponosi odpowiedzialno
wobec swoich
wierzycieli do wysoko ci swojego maj tku. Zgodnie z bułgarskim kodeksem
handlowym, spółka akcyjna mo e by zało ona przez jedn lub wi cej osób, w tym
równie zagraniczne osoby fizyczne i prawne. Minimalny kapitał spółki wynosi
50.000 BGN (25,6 tys. EUR).
75
W stosunku do spółek utworzonych w celu prowadzenia pewnych szczególnych
rodzajów działalno ci, wymaga si wy szego kapitału minimalnego, jak ni ej:
Banki - 10.000.000 BGN
Firmy ubezpieczeniowe:
- ubezpieczenia na ycie i NNW - 2.000.000 BGN
- ubezpieczenia maj tkowe - 3.000.000 BGN
- reasekuracja - 4.000.000 BGN
towarzystwa inwestycyjne - 500.000 BGN
nieobowi zkowe ubezpieczenia zdrowotne - 2.000.000 BGN
nieobowi zkowe ubezpieczenia emerytalne - 3.000.000 BGN.
Generalnie, udziały mog by wnoszone w gotówce, jak i w formie rzeczowej.
Przynajmniej 25 % warto ci ka dej akcji musi by wniesiona w momencie zało enia
spółki. Spółka akcyjna mo e emitowa akcje imienne, akcje na okaziciela i akcje
uprzywilejowane. Spółka zarz dzana jest przez zgromadzenie ogólne akcjonariuszy,
które musi si odbywa przynajmniej raz do roku, oraz rad dyrektorów (system
zarz dzania dwustopniowy) lub przez zgromadzenie ogólne akcjonariuszy, rad
nadzorcz i zarz d (system zarz dzania trzystopniowy).
Rejestracja spółki akcyjnej wymaga dłu szej procedury i innych, ni w przypadku
spółki z ograniczon odpowiedzialno ci , dokumentów. Najwa niejsze z nich to:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Dokonanie subskrypcji na akcje kapitału zakładowego (minimum 50.000 BGN).
Wpłacenie przynajmniej 25 % warto ci ka dej z akcji.
Wyci g ze stosownego rejestru handlowego o rejestracji zało yciela lub
za wiadczenie o aktualnym stanie, je eli zało ycielem jest bułgarska osoba prawna.
Decyzja organu kierowniczego dla zało yciela nowej spółki z wyszczególnieniem
wszystkich danych nowej spółki, potwierdzona notarialnie.
Statut nowej spółki.
Protokół z zebrania zało ycielskiego, zawieraj cy decyzj o utworzeniu spółki,
dane adresowe, przedmiot i okres działalno ci, przyj cie statutu, okre lenie
kapitału, udziałowców, wybór systemu kierownictwa i jego członków.
Protokoły z pierwszych posiedze Zarz du i Rady Nadzorczej, na których zostali
wybrani członkowie kierownictwa i organów wykonawczych.
Wykaz osób posiadaj cych udziały, potwierdzony przez Zarz d.
Deklaracja zało ycieli wg art. 160 Kodeksu Handlowego.
Deklaracja członków zarz du wg art. 234 Kodeksu Handlowego.
Za wiadczenie z bułgarskiego banku handlowego o wpłaconym kapitale (minimum
50 tys. BGN, czyli ok. 25,6 tys. EUR).
Wzory podpisów członków zarz du, potwierdzone notarialnie.
Wniosek do s du o rejestracj Spółki w j zyku bułgarskim, podpisany przez
Zarz d.
76
14. Za wiadczenie z bułgarskiego Krajowego Instytutu Statystycznego o zarezerwowaniu wył czno ci nazwy.
15. Pokwitowania wpłat opłat s dowych dotycz cych rejestracji, opłaty za publikacj w
Dyr awen Westnik (Gazecie Pa stwowej) i opłaty za wydanie jednej zalegalizowanej kopii postanowienia s dowego.
Rejestracja w urz dach
Po dokonaniu rejestracji s dowej, przed rozpocz ciem działalno ci gospodarczej
konieczne jest jeszcze zarejestrowanie firmy w nast puj cych urz dach:
w Urz dzie Podatkowym, wła ciwym dla siedziby zarz du spółki,
w lokalnym Zakładzie Ubezpiecze Społecznych,
w Krajowym Instytucie Statystycznym w systemie rejestracyjnym BULSTAT.
W przypadku prowadzenia operacji handlu zagranicznego, firma powinna si tak e
zarejestrowa w urz dzie celnym.
Oddziały i przedstawicielstwa
Oddział
Zagraniczne osoby prawne oraz zagraniczne osoby fizyczne i podmioty nie
posiadaj ce osobowo ci prawnej mog tworzy filie w Bułgarii, pod warunkiem, e s
one zarejestrowane w swoim kraju jako kupcy (spółki handlowe). Zagraniczna osoba
fizyczna, która nie posiada osobowo ci prawnej lub spółka mo e utworzy oddział,
je eli wg przepisów swojego prawa posiada rejestracj z prawem wykonywania
działalno ci gospodarczej. Oddział zostaje wpisany do rejestru handlowego w s dzie
rejonowym, na terenie którego jest adres siedziby oddziału.
Oddział stanowi cz
przedsi biorstwa macierzystego, posiadaj c inn siedzib .
Oddział nie posiada osobowo ci prawnej, tym niemniej zobowi zany jest do
prowadzenia ksi g rachunkowych tak, jak samodzielne przedsi biorstwo, oraz do
sporz dzania bilansu. Otworzenie oddziału nie wymaga adnego okre lonego kapitału
zakładowego.
Przedstawicielstwo
Forma prawna przedstawicielstwa jest regulowana w ustawie o promocji inwestycji
zagranicznych. Przedstawicielstwo mo e by zało one przez osob zagraniczn , która
ma prawo do wykonywania działalno ci gospodarczej wg przepisów swojego kraju.
77
Przedstawicielstwa nie s jednak osobami prawnymi i nie mog prowadzi
działalno ci gospodarczej. Mog jedynie prowadzi działalno
zwi zan z
marketingiem, poszukiwaniem klientów, nawi zywaniem kontaktów oraz innego
typu, pod warunkiem, e nie jest ona przez prawo uwa ana za gospodarcz lub
handlow .
Transakcje, które s dokonywane mi dzy osob zagraniczn i miejscow dla potrzeb
zarejestrowanego przedstawicielstwa, s podporz dkowane przepisom transakcji
mi dzy osobami miejscowymi. Rejestracji przedstawicielstw dokonuje Bułgarska Izba
Przemysłowo-Handlowa.
Koncesjonowanie działalno ci gospodarczej
Podstawowe akty prawne reguluj ce koncesjonowanie działalno ci gospodarczej
w Bułgarii to Konstytucja Republiki Bułgarii, Ustawa o koncesjach, Ustawa
o własno ci komunalnej, oraz Ustawa o telekomunikacji i Ustawa o energii
i sprawno ci energetycznej. W pierwszym kwartale 2003 roku parlament przyj ł
Ustaw o administracyjnej regulacji i kontroli działalno ci gospodarczej, która ma
m.in. doprowadzi do ograniczenia bezpo redniej ingerencji w działalno
gospodarcz przedsi biorców ze strony władz centralnych i lokalnych. W maju 2002
roku miała miejsce istotna reforma istniej cego systemu zezwole , w trakcie której 74
zezwole zostało uchylonych a 120 złagodzonych.
Zgodnie z Konstytucj Bułgarii z 1991 roku koncesje mog by przyznawane na
wykorzystanie zasobów stanowi cych wył czn własno pa stwa, zasobów wobec
których pa stwo korzysta z suwerennego prawa i zasobów, na które pa stwo
ustanowiło monopol. Koncesje te s przyznawane na warunkach i zgodnie z procedur
przewidzian w Ustawie o koncesjach z 1995 roku.
Ponadto, konstytucja gwarantuje prawo własno ci komunalnej oraz korzystanie z tego
prawa własno ci na po ytek podmiotów komunalnych, na mocy prawa samorz dów
lokalnych. Przyznawanie koncesji na korzystanie z zasobów komunalnych
regulowane jest w Ustawie o własno ci komunalnej.
Koncesje na zasoby stanowi ce własno
monopolowi pa stwowemu
pa stwow oraz na działalno
podlegaj c
Przyznawanie koncesji na korzystanie z zasobów stanowi cych własno pa stwow
oraz na działalno gospodarcz w obszarach, na które ustanowiony został monopol
pa stwowy regulowane jest w Ustawie o koncesjach.
78
Ustawa ta wymienia zasoby pa stwowe, na korzystanie z których mog by udzielane
koncesje. S to:
rudy i surowce mineralne, w odniesieniu do ich wydobycia,
pas nabrze a,
biologiczne, mineralne i energetyczne zasoby szelfu kontynentalnego oraz
wył cznej strefy ekonomicznej Bułgarii, w odniesieniu do ich eksploracji,
rozwoju, produkcji i wykorzystania,
cz ci infrastruktury kolejowej wraz z gruntem, na którym si znajduj oraz tym,
który jest przeznaczony pod ich budow , porty i technologicznie wyodr bnione
ich cz ci słu ce transportowi publicznemu oraz cywilne porty lotnicze,
istniej ce i/lub takie, które zostan wybudowane przez i z finansowaniem
koncesjonariusza,
wody, w tym wody mineralne stanowi ce wył czn własno pa stwow ,
systemy i obiekty hydroponiki i wodno-kanalizacyjne, stanowi ce własno
pa stwow ,
lasy i parki o znaczeniu narodowym,
obiekty nuklearne,
rezerwaty przyrody i archeologiczne,
inne, okre lone w przepisach prawa zasoby stanowi ce własno pa stwow .
Zgodnie z Ustaw o koncesjach, koncesje mog by wydawane na ni ej wymienione
rodzaje działalno ci, stanowi ce monopol pa stwowy:
korzystanie z energii nuklearnej,
wytwarzanie materiałów radioaktywnych, broni, materiałów wybuchowych oraz
substancji silnie aktywnych biologicznie.
Ustawa przewiduje wydawanie koncesji nie tylko na istniej ce ju zasoby, stanowi ce
własno pa stwow , lecz tak e na zasoby, które zostan wybudowane i sfinansowane
przez koncesjonariusza.
Procedura przyznawania koncesji obejmuje nast puj ce etapy:
1) Podj cie przez Rad Ministrów, na wniosek wła ciwego ministra, decyzji
o udzieleniu koncesji.
2) Konkurs lub przetarg zorganizowany i przeprowadzony przez ministra wyznaczonego w wymienionej wy ej decyzji.
3) Przyznanie koncesji.
4) Zawarcie umowy koncesyjnej z koncesjonariuszem.
W niektórych, przewidzianych prawem przypadkach, koncesjonariusz mo e by
wyznaczony z pomini ciem procedury konkursowej i przetargowej. Koncesje s
przyznawane na okres do 35 lat. Okres ten mo e ulec wydłu eniu, jednak całkowity
okres trwania koncesji nie mo e by dłu szy ni 50 lat. W chwili wyga ni cia
79
koncesji, przy tak samo spełnionych wszystkich pozostałych warunkach,
dotychczasowy koncesjonariusz posiada pierwsze stwo na zawarcie nowej umowy
koncesyjnej dotycz cej tych samych zasobów lub tej samej działalno ci.
Koncesje na zasoby stanowi ce własno
komunaln
Przyznawanie koncesji na korzystanie z zasobów stanowi cych własno komunaln
regulowane jest w Ustawie o własno ci komunalnej. Zgodnie z t ustaw „koncesja”
to przyznanie szczególnego prawa do korzystania z jej podmiotu, który stanowi
własno komunaln , maj cego na celu stałe zaspokajanie potrzeb społecznych o
znaczeniu komunalnym. Jednocze nie prawo to musi by takiego rodzaju, który
przewiduje, e działania zwi zane z korzystaniem z niego mog by prowadzone
przez władze komunalne.
Zasoby, które mog by podmiotem udzielenia koncesji obejmuj :
zasoby wodne (w tym wody mineralne) wykorzystywane wył cznie na potrzeby
komunalne,
komunalne zbiorniki wodne i wyst puj ce nad nimi pla e,
materiały oboj tne i inne niezb dne do zaspokojenia potrzeb komunalnych
i wydobywane metod urobku skalnego w obj to ci nie wi kszej ni 10.000 m3
rocznie,
drogi i parkingi lokalne,
lasy komunalne.
Władze komunalne mog przyznawa koncesje na nast puj ce rodzaje działalno ci:
usługi wodno-kanalizacyjne,
działalno dotycz c infrastruktury transportowej i przewozów pasa erskich,
działalno prowadzon w obiektach stanowi cych własno komunaln .
Procedura koncesyjna obejmuje nast puj ce etapy:
1) Podj cie przez Rad Miasta / Gminy decyzji o udzieleniu koncesji.
2) Przeprowadzenie konkursu lub przetargu.
3) Zawarcie umowy koncesyjnej z wybranym koncesjonariuszem.
Licencjonowanie działalno ci telekomunikacyjnej oraz licencjonowanie działalno ci
w bran y energetycznej zostało przedstawione w odpowiednich cz ciach rozdziału II
Gospodarka.
W pa dzierniku weszła w ycie Ustawa Restriction and Administrative Regulation
and Control of Economic Activity; która wprowadza systematyk w zakresie
stosowanych przez pa stwo procedur regulacyjnych i kontrolnych. Oczekuje si , i
ustawa ta wpłynie pozytywnie na rodowisko gospodarcze poprzez ograniczenie
uci liwej biurokracji podnosz cej koszty działalno ci gospodarczej.
80
Stosunki mi dzy pracownikiem i pracodawc
Stosunki mi dzy przedsi biorc i pracownikami podlegaj przepisom Kodeksu pracy,
zabraniaj cego, mi dzy innymi, dyskryminacji ze wzgl du na ras i płe .
Na poziomie krajowym stosunki pomi dzy pracodawcami i pracownikami regulowane
s poprzez porozumienia trójstronne, w których uczestnicz zwi zki zawodowe, rz d
i przedstawiciele pracodawców. Na poziomie przedsi biorstwa zawierane s
porozumienia pomi dzy zwi zkami zawodowymi a pracodawc .
Dwa najwa niejsze zwi zki zawodowe w Bułgarii to Konfederacja Niezale nych
Zwi zków Zawodowych Bułgarii oraz Pokrepa. Generalnie, zwi zki zawodowe nie
stwarzaj problemów pracodawcom w Bułgarii, nie powinny by jednak ignorowane.
Dobra współpraca kierownictwa przedsi biorstwa ze zwi zkami zawodowymi mo e
by bardzo korzystna dla obu stron, poniewa zwi zkowcy zazwyczaj uwa nie
słuchaj przywódców zwi zkowych w swoim zakładzie.
Umowa o prac
Umowa o prac jest ci le regulowana przez Kodeks pracy. Umowa o prac pomi dzy
pracownikiem, przynajmniej 16-letnim, a pracodawc musi by sporz dzona w formie
pisemnej i powinna okre la m.in.:
miejsce wykonywania pracy,
czas pracy,
rodzaj pracy,
wysoko wynagrodzenia,
warunki wypowiedzenia umowy o prac .
Umowa o prac mo e by zawarta na czas okre lony lub nieokre lony. Przepisy
przewiduj mo liwo przekształcenia umowy zawartej na czas okre lony w umow
na czas nieokre lony. Mo liwe jest równie zawarcie umowy na okres próbny, który
nie mo e by jednak dłu szy ni 6 miesi cy. Przewidziane s tak e inne rodzaje
umów o prac , np. umowa o prac w wymiarze kilku dni w miesi cu lub umowa
o prac dodatkow wykonywan na rzecz tego samego b d innego pracodawcy.
Tre umowy o prac musi by zgodna z bezwzgl dnie obowi zuj cymi przepisami,
dotycz cymi specjalnej ochrony pracownika, godzin pracy i wypoczynku,
wynagrodzenia, urlopu, bezpiecze stwa i higieny pracy, korzy ci socjalnych i
kulturalnych oraz warunków i wymogów dotycz cych rozwi zania umowy.
Miesi czne wynagrodzenie za prac w pełnym wymiarze nie mo e by ni sze ni
płaca minimalna, okre lana przez Rad Ministrów. Obecnie (sierpie 2004) płaca
81
minimalna w Bułgarii wynosi 130 BGN (67 EUR). Wynagrodzenie mo e by
wypłacane z góry, dwa razy w miesi cu lub tak, jak si strony umówi . Podatek
dochodowy oraz obowi zkowe i dobrowolne składki na ubezpieczenie społeczne
potr cane s u ródła.
Z umow o prac zwi zany jest obowi zek pracodawcy do ubezpieczenia pracownika
i regularnego płacenia składek ubezpieczeniowych. Pracodawca musi zarejestrowa
pracownika podlegaj cego ubezpieczeniu obowi zkowemu w przeci gu 7 dni od
momentu zatrudnienia.
Zgodnie z kodeksem pracy umow o prac mo na zako czy na trzy sposoby:
na zasadach ogólnych,
ze szczególnego powodu, z okresem wypowiedzenia,
ze szczególnego powodu, bez okresu wypowiedzenia.
Okres wypowiedzenia powinien by przedstawiony na pi mie i wynosi nie mniej ni
30 dni i nie wi cej ni 3 miesi ce.
Ka da ze stron mo e wypowiedzie umow ze skutkiem natychmiastowym jedynie
w przypadkach przewidzianych przez prawo. W przypadku, kiedy okres
wypowiedzenia umowy nie został zachowany, strona poszkodowana ma prawo do
odszkodowania w wysoko ci wynagrodzenia brutto lub faktycznie poniesionych strat.
Zatrudnienie na podstawie umowy cywilnej
Innym sposobem na zatrudnienie pracownika jest skorzystanie z umowy cywilnej
(odpowiednik umowy zlecenia / umowy o dzieło stosowanych w polskim prawie).
Pomi dzy zatrudnieniem na podstawie umowy o prac a zatrudnieniem na podstawie
umowy cywilnej wyst puj zasadnicze, przedstawione ni ej ró nice:
Na mocy umowy cywilnej dwie strony umawiaj si , e jedna z nich podejmie
działanie, które przyniesie okre lony rezultat, natomiast druga strona wypłaci
wynagrodzenie, czyli przedmiotem umowy jest rezultat działania i pracodawca
nie jest w stanie okre li warunków pracy, czasu pracy, urlopu, etc.
Pracodawca nie jest w stanie kontrolowa działa pracownika.
Pracodawca mo e jedynie okre li termin, w którym b d prowadzone działania
oraz warunki, jakim ma odpowiada rezultat pracy.
Pracownik płaci 20 % zaliczk na podatek dochodowy, zgodnie z Ustaw
o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ani pracodawca, ani pracownik nie płaci 4,5 % składki na Fundusz Pracy.
82
W zwi zku z tym ostatnim, w momencie wypełnienia lub zerwania umowy pracownik
nie mo e si zarejestrowa jako osoba bezrobotna, a wi c nie mo e pobiera
wiadcze dla bezrobotnych.
Na podstawie umowy cywilnej pracodawcy cz sto zatrudniaj konsultantów, w celu
wykonania konkretnego zadania na z góry okre lonych warunkach. Ta forma
zatrudnienia, regulowana przez ustaw o zobowi zaniach i umowach, jest bardziej
elastyczna, ni umowa o prac podlegaj ca Kodeksowi pracy. Takie osoby podlegaj
obowi zkowemu ubezpieczeniu w ograniczonym zakresie, tzn. pracodawca
zobowi zany jest ubezpieczy je od inwalidztwa spowodowanego chorob , staro ci
i mierci. Obecnie składka na te ubezpieczenia wynosi 29 %.
Ubezpieczenie społeczne
Pa stwowe ubezpieczenie społeczne jest obowi zkowe dla wszystkich pracowników
zatrudnionych w Bułgarii zatrudnianych zarówno przez podmioty krajowe jak i
zagraniczne. Ubezpieczenie obejmuje wszystkie rodzaje ryzyka.
Kodeks ubezpiecze społecznych zapewnia nast puj ce rodzaje ubezpiecze
wiadcze :
ogólne chorobowe,
od wypadków przy pracy,
od inwalidztwa,
od chorób zawodowych,
od bezrobocia,
urlopy macierzy skie,
na staro i na wypadek mierci,
dodatkowe obowi zkowe emerytalne.
i
Wszyscy pracownicy obowi zkowo podlegaj ubezpieczeniu, bez wzgl du na to, czy
s zatrudnieni na podstawie umowy o prac , czy umowy cywilnej. W przypadku
zatrudnienia na podstawie umowy cywilnej pracodawca zobowi zany jest jedynie do
ubezpieczenia od inwalidztwa spowodowanego chorob , na staro i na wypadek
mierci. Jedynym wyj tkiem jest przypadek zatrudnienia na podstawie umowy
cywilnej przewiduj cej wynagrodzenie miesi czne ni sze od płacy minimalnej.
Wysoko
składek ubezpieczeniowych okre la Ustawa o bud ecie krajowym
i ubezpieczeniach społecznych. Generalnie, pracodawcy płac
składki na
ubezpieczenie społeczne w wysoko ci 27,7 % wynagrodzenia, a pracownicy w
wysoko ci 9 %. Ponadto, pracodawcy płac 4 % składk na Fundusz Pracy (od tej
opłaty zwolnione s kontrakty zawierane na podstawie umowy cywilnej). Od stycznia
2003 roku obowi zuje klasyfikacja zawodów uzale niaj ca minimaln stawk
83
ubezpieczenia od charakteru wykonywanej pracy. Istnieje jeszcze opłata na fundusz
zdrowia, któr pracodawca ponosi w wysoko ci 2,25 % wynagrodzenia a pracownik
0,75 %.
Powy sze składki obliczane s od warto ci wynagrodzenia wraz z dodatkowymi
wiadczeniami za dany miesi c, jednak od kwoty nie wi kszej, ni maksymalna
podstawa miesi czna składek na ubezpieczenie społeczne, która w 2004 r. wynosi
1.200 BGN. Składki ubezpieczeniowe płatne s do 10 dnia miesi ca, do którego si
odnosz .
W 2004 roku ubezpieczaj cy płaci 65 % składki a 35 % ubezpieczony. W 2005 roku
ubezpieczaj cy b dzie płacił 60 % składki a ubezpieczony pozostałe 40 %, a do
stopniowego wyrównania proporcji (50 %:50 %), które ma nast pi w 2007 roku.
Pa stwowe ubezpieczenie społeczne zapewnia pomoc finansow w przypadkach
chwilowej niezdolno ci do pracy spowodowanej chorob , wypadkiem, ci ,
urodzeniem i wychowywaniem małego dziecka, kwarantann , opiek nad chorym
członkiem rodziny. Ponadto zapewnia wypłat dodatków do wynagrodzenia
w sytuacji zmiany stanowiska pracy zwi zanej z ci
i chwilowym obni eniem
zdolno ci do pracy, w przypadku, kiedy wynagrodzenie za prac na nowym
stanowisku jest ni sze od poprzedniego, jak równie emerytury i renty inwalidzkie
oraz renty dla członków rodziny w przypadku mierci osoby, która je utrzymywała
i jednorazowy zasiłek po urodzeniu dziecka.
W przypadku wypadków przy pracy pracodawcy zobowi zani s zwróci kwoty
wiadcze wypłacanych z powszechnego ubezpieczenia społecznego.
Pracodawca musi zarejestrowa
pracownika podlegaj cego ubezpieczeniu
obowi zkowemu w przeci gu 7 dni od momentu zatrudnienia. Oddziały, które nie s
formalnie wydzielone nie dokonuj samodzielnie rejestracji, a ich pracownicy
rejestrowani s przez firm macierzyst . W przypadku likwidacji, zmian
organizacyjnych, czy fuzji na ubezpieczaj cym ci y obowi zek poinformowania o
zaistniałej sytuacji władz ubezpieczeniowych.
Urlopy
Pracownik nabywa prawo do płatnego urlopu po przepracowaniu 8 miesi cy. Długo
podstawowego urlopu płatnego nie mo e by mniejsza, ni 20 dni. W trakcie urlopu
macierzy skiego, trwaj cego 135 dni, w tym obejmuj cego 45 dni przed urodzeniem
dziecka, pracownicy przysługuje zasiłek macierzy ski w wysoko ci 90 %
wynagrodzenia, który jest wypłacany przez Zakład Ubezpiecze Społecznych.
Ponadto, Kodeks pracy przewiduje dodatkowy płatny urlop wychowawczy na
84
wychowanie dziecka do uko czenia przez nie 2 lat. Na urlopie wychowawczym matce
przysługuje zasiłek wychowawczy w wysoko ci płacy minimalnej, wypłacany przez
Zakład Ubezpiecze Społecznych. Te same prawa obowi zuj w przypadku adopcji.
Prawo przewiduje równie urlop na okres czasowej niezdolno ci do pracy, w trakcie
którego przysługuje wiadczenie z funduszy Zakładu Ubezpiecze Społecznych.
Czas pracy
Normalny czas pracy dla pi ciodniowego tygodnia pracy wynosi 40 godzin, a dla
sze ciodniowego tygodnia pracy 46 godzin. W kodeksie pracy sformułowana jest
ogólna zasada, e praca w godzinach nadliczbowych jest zabroniona. Za prac w
godzinach nadliczbowych uwa a si prac wykonywan na polecenie lub za wiedz
pracodawcy poza normalnymi godzinami pracy.
Sprawy zwi zane z prac w godzinach nadliczbowych nadzoruje Inspektorat Pracy.
Wyj tki od generalnej zasady zabraniaj cej pracy w godzinach nadliczbowych s
zwi zane z obronno ci kraju, zwalczaniem skutków awarii przemysłowych itp.
wi ta pa stwowe, ustawowo wolne od pracy, to:
1 stycznia (Nowy Rok)
3 marca (Dzie Wyzwolenia)
Wielkanoc (dwa dni, niedziela i poniedziałek, wg kalendarza prawosławnego)
1 maja ( wi to Pracy)
6 maja (Dzie w. Jerzego, Dzie Wojska Bułgarskiego)
24 maja ( wi to Cyrylicy - Dzie Kultury i O wiaty, Pi miennictwa
Słowia skiego oraz Dzie Prasy Bułgarskiej)
6 wrze nia (Dzie Zjednoczenia)
22 wrze nia (Dzie Niepodległo ci)
1 listopada (Dzie Przywódców Odnowy Bułgarii)
25, 26 grudnia (Bo e Narodzenie).
Ubezpieczenie zdrowotne
Ubezpieczenie zdrowotne w Bułgarii jest obowi zkowe. Ponadto, mo na si
dodatkowo ubezpieczy
dobrowolnie.
wiadczenia zdrowotne w ramach
obowi zkowego ubezpieczenia finansuje Narodowy Fundusz Ubezpiecze
Zdrowotnych. Dodatkowe ubezpieczenie zdrowotne zapewniaj firmy, które musz
by zarejestrowane jako spółki akcyjne i posiada licencj wydan zgodnie z Ustaw
o ubezpieczeniu zdrowotnym.
85
Składka na obowi zkowe ubezpieczenie zdrowotne nie jest opodatkowana. Jej
wysoko , jako procent wynagrodzenia brutto, jest okre lona w ustawie o bud ecie
rocznym Narodowego Funduszu Ubezpiecze Zdrowotnych. Obecnie składka wynosi
3 % (2,25 % + 0,75 %) wynagrodzenia brutto. W 2004 roku 65 % tej składki płaci
pracodawca, a pozostałe 35 % pracownik. W nast pnych latach proporcje te b d si
zmienia , podobnie jak w przypadku składek na ubezpieczenie społeczne, jak podano
w tabeli poni ej.
Tab. 13: Obci enie pracownika i pracodawcy składk na obowi zkowe
ubezpieczenie zdrowotne
Rok
2004
2005
2006
2007 i nast pne
% płacony przez pracodawc
65
60
55
50
% płacony przez pracownika
35
40
45
50
ródło: Narodowy Fundusz Ubezpiecze Zdrowotnych
Licencje handlowe
Handel niektórymi grupami towarów, posiadaj cymi szczególne znaczenia dla
bezpiecze stwa narodowego, ycia i zdrowia ludzi, zwierz t i ro lin, ochrony
rodowiska i narodowych dóbr kultury podlega reglamentacji administracyjnej przez
wła ciwe organa pa stwowe. Licencji wymaga produkcja i obrót spirytusem
i napojami alkoholowymi, obrót chemicznymi rodkami ochrony ro lin, obrót broni ,
produkcja i obrót lekami, przetwarzanie i obrót tytoniem i wyrobami tytoniowymi itp.
Ochrona konkurencji
Nowa Ustawa o ochronie konkurencji weszła w ycie 12 maja 1998 roku, uchylaj c
uprzednio obowi zuj c Ustaw o ochronie konkurencji z 1991 roku. Podstawowym
celem ustawy jest zapewnienie ochrony i wła ciwych warunków do rozwoju
konkurencji i wolnej inicjatywy w działalno ci gospodarczej, tak aby stanowiły one
podstawowe siły kształtuj ce gospodark rynkow w Bułgarii.
Ustawa odnosi si do wszystkich przedsi biorstw prowadz cych działalno
gospodarcz w Bułgarii, w tym równie przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym i
zapewnia ochron przed:
porozumieniami, decyzjami i wspólnym działaniem, maj cymi na celu
ograniczenie konkurencji,
nadu ywaniem monopolistycznej lub dominuj cej pozycji na rynku,
86
nadmiern koncentracj działalno ci gospodarczej,
nieuczciw konkurencj , oraz
innymi działaniami, w wyniku których mogłoby doj
ograniczenia, b d naruszenia konkurencji.
do eliminacji,
Zgodnie z Ustaw o ochronie konkurencji „przedsi biorstwo” oznacza zarówno osoby
fizyczne, jak i osoby prawne oraz inne podmioty prowadz ce działalno na rynku,
niezale nie od ich formy prawnej.
Komisja Ochrony Konkurencji
Komisja Ochrony Konkurencji jest organem pa stwowym odpowiedzialnym za
efektywne stosowanie Ustawy o ochronie konkurencji.
Do zada Komisji nale :
stwierdzanie naruszenia ustawy i nakładanie przewidzianych w niej sankcji,
wydawanie pozwole przewidzianych ustaw ,
wnioskowanie do kompetentnych organów wykonawczych i samorz dowych o
uchylenie aktów prawnych wydanych z naruszeniem ustawy,
zgłaszanie wniosków do s du o uniewa nienie sprzecznych z ustaw
indywidualnych decyzji administracyjnych.
Działania Komisji Ochrony Konkurencji obejmuj badania, prowadz ce do okre lenia
pozycji przedsi biorstwa na danym rynku. Badania te s wykonywane zgodnie z
metodologi przyj t przez Komisj . Ponadto Komisja, na zlecenie wła ciwych
organów rz dowych i samorz dowych, udziela opinii dotycz cych planów
przekształce i prywatyzacji przedsi biorstw b d ich cz ci w przypadkach, kiedy
istnieje podejrzenie, e mog one doprowadzi do naruszenia Ustawy o ochronie
konkurencji.
Komisja mo e zezwoli na:
wst pne ujednolicenie warunków ogólnych dla przedsi biorstw oferuj cych
zawarcie umowy na warunkach ogólnych przewidzianych prawem,
pomoc pa stwow w wyszczególnionych ni ej przypadkach,
koncentracj działalno ci gospodarczej dopuszczan przez ustaw ,
przewidziane w ustawie uchylenie zakazu w stosunku do danego działania.
Komisja mo e zezwoli na pomoc pa stwow , je eli jest ona przeznaczona na:
przy pieszenie rozwoju gospodarczego w regionach o niskim poziomie ycia lub
stopie bezrobocia powy ej redniej dla całego kraju,
promocj wzrostu gospodarczego w szczególnych rodzajach działalno ci
gospodarczej lub regionach, tak jak jest to przewidziane przez prawo,
87
wspieranie realizacji przedsi wzi
o du ym znaczeniu dla gospodarki
narodowej lub maj cych na celu przezwyci enie znacznych trudno ci
gospodarczych w Bułgarii.
Ograniczenie konkurencji
Ustawa o ochronie konkurencji zabrania działa maj cych na celu lub prowadz cych
do ograniczenia konkurencji. Obejmuj one w szczególno ci porozumienia maj ce na
celu ograniczenie konkurencji, nadu ywanie pozycji monopolistycznej lub
dominuj cej i nieuczciw konkurencj . W przypadku podj cia takich działa
naruszaj cych ustaw , uwa ane s one za prawnie niewa ne i Komisja ogłasza ich
niewa no .
Nale y jednak pami ta , e Komisja mo e uchyli zakaz w stosunku do działania,
które sprzyja wzrostowi i rozszerzeniu produkcji towarów lub wiadczonych usług,
rozwojowi technicznemu lub gospodarczemu lub te poprawie konkurencyjno ci na
rynkach zagranicznych i nie poci ga za sob ograniczenia lub eliminacji konkurencji.
Pozycja monopolistyczna i dominuj ca
Zgodnie z Ustaw o ochronie konkurencji, za pozycj monopolistyczn uwa a si
pozycj takiego przedsi biorstwa, które z mocy prawa posiada wył czno
na
prowadzenie danego rodzaju działalno ci gospodarczej. Wył czno taka mo e by
przyznana przez ustawodawc jedynie w przypadkach przewidzianych w artykule 18,
paragraf 4 Konstytucji Republiki Bułgarii. Jakikolwiek inny sposób przyznania
pozycji monopolistycznej uwa a si z mocy prawa za niewa ny.
Ustawa definiuje pozycj dominuj c przedsi biorstwa jako sytuacj , w której
przedsi biorstwo z uwagi na swój udział w rynku, zasoby finansowe, mo liwo ci
dost pu do rynku, poziom technologiczny oraz powi zania biznesowe z innymi
przedsi biorstwami mo e wykluczy konkurencj na danym rynku, poniewa nie jest
zale ne od konkurentów, dostawców, ani nabywców. Przyjmuje si zało enie, e
przedsi biorstwo ma pozycj dominuj c na danym rynku, je li jego udział w tym
rynku przekracza 35 %.
Koncentracja działalno ci gospodarczej
Prawo reguluje nast pstwa przypadków koncentracji działalno ci gospodarczej, czyli
fuzji i przej , w których bior udział dwa lub wi cej niezale nych przedsi biorstw
oraz przej cia bezpo redniej lub po redniej kontroli nad jednym b d wi ksz liczb
przedsi biorstw lub ich cz ci.
88
W przypadku, je li całkowity udział w rynku towarów lub usług b d cych przedmiotem
koncentracji działalno ci przekracza 20 %, jak równie w przypadku, gdy całkowite
obroty uczestników koncentracji w roku poprzednim przekraczały 15 milionów BGN,
przedsi biorstwa s zobowi zane do powiadomienia Komisji Ochrony Konkurencji o
zamiarze przeprowadzenia działa
powoduj cych koncentracj
działalno ci
gospodarczej.
W odniesieniu do wy ej wymienionych działa Komisja mo e podj nast puj ce decyzje:
o wiadczy , e zamiar koncentracji nie spełnia adnego z kryteriów zobowi zuj cych
do jego zgłoszenia,
zezwoli na koncentracj działalno ci gospodarczej,
rozpocz
post powanie wyja niaj ce, w przypadku, gdy istniej powa ne
w tpliwo ci, czy w wyniku koncentracji nie dojdzie do utworzenia lub umocnienia
istniej cej ju pozycji dominuj cej i zapobie enia, ograniczenia lub naruszenia
konkurencji.
S d rejestruje fuzje i przej cia w rejestrze handlowym po przedstawieniu zezwolenia
wydanego przez Komisj Ochrony Konkurencji.
Ochrona praw własno ci intelektualnej
Bułgaria, podobnie jak inne pa stwa kandyduj ce do członkostwa w Unii
Europejskiej, w du ej cz ci dostosowała legislacj z zakresu ochrony praw własno ci
intelektualnej do wymogów UE. W lipcu 2002 roku Bułgaria stała si stron
Europejskiej Konwencji Patentowej oraz uzyskała status obserwatora w komisji
administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej. Obecnie, w celu ochrony przed
piractwem gospodarczym, fałszerstwami znaków i marek towarowych, etc. mo na
korzysta z całego zestawu działa prawnych, obejmuj cych zarówno prawo cywilne,
jak i administracyjne i karne. Mimo to w praktyce cz sto przedsi biorcy spotykaj si
z nielegalnym wykorzystaniem lub kopiowaniem znaków handlowych. Dochodzenie
praw z tego tytułu w wielu przypadkach jest bardzo mudne.
Ustawa o znakach towarowych i handlowych i wskazaniu pochodzenia
geograficznego (Gazeta Pa stwowa nr 81 z 1999 roku, z pó niejszymi zmianami)
przewiduje mo liwo wniesienia sprawy o naruszenie praw własno ci intelektualnej
do s du. W roli powoda mo e wyst powa zarówno wła ciciel tych praw, jak i przy
zachowaniu pewnych warunków, licencjobiorca. Powództwo mo e obejmowa
nast puj ce rodzaje roszcze :
o ustalenie faktu wyst pienia naruszenia praw własno ci intelektualnej,
o nakazanie zaprzestania działalno ci naruszaj cej te prawa,
o naprawienie wyrz dzonych szkód.
89
Ponadto roszczenie mo e jeszcze obejmowa wniosek do s du o nakazanie
przetworzenia lub zniszczenia naruszaj cych prawa dóbr i opublikowania wyroku s du
w dwóch gazetach codziennych na koszt strony, która dopu ciła si naruszenia praw.
Nale y zwróci uwag , e wszelkie tego rodzaju sprawy powinny by wnoszone do
S du miasta Sofii, bez wzgl du na to, gdzie miało miejsce naruszenie praw.
Kolejn ustaw chroni c własno intelektualn na gruncie prawa cywilnego jest
Ustawa o prawach autorskich i pokrewnych (Gazeta Pa stwowa nr 56 z 1993 r.,
z pó niejszymi zmianami).
Wła cicielom praw autorskich i wył cznych licencji przysługuje prawo do wniesienia
powództwa do s du o ustalenie faktu wyst pienia naruszenia praw oraz o naprawienie
wyrz dzonych szkód. W przypadku ustalenia, e miało miejsce naruszenie prawa
i jednocze nie niemo no ci ustalenia wysoko ci poniesionych szkód, poszkodowanemu przysługuje roszczenie w jednej z poni szych wysoko ci:
zysku uzyskanego na skutek naruszenia praw,
warto ci naruszaj cych prawa dóbr według ich ceny detalicznej, lub
od 70 do 35.000 BGN.
Posiadacze praw pokrewnych (producenci, arty ci itp.) mog ponadto wnosi
powództwo o:
zaprzestanie nieautoryzowanego wykorzystania,
przekazanie posiadaczom praw nielegalnych kopii oraz matryc / form,
konfiskat i zniszczenie nielegalnych kopii oraz matryc / form wykorzystanych
do ich produkcji,
konfiskat urz dze nagrywaj cych, dekoduj cych i odtwarzaj cych wykorzystywanych wył cznie w procesie naruszenia praw.
Ponadto, w przypadkach, kiedy trwa naruszanie praw autorskich lub pokrewnych,
a nawet wtedy, kiedy tylko istniej rozs dne podstawy by s dzi , e takie naruszenie
b dzie miało miejsce, mo liwe jest uzyskanie nakazu s dowego, obejmuj cego:
zakazanie wykonywania działalno ci, co do której istnieje podejrzenie, e
obejmuje nielegalne wykorzystanie prac chronionych przez prawa pokrewne,
konfiskat nielegalnych kopii, slajdów, matryc, itp. wykorzystanych do
nielegalnej reprodukcji prac chronionych przez prawa pokrewne,
konfiskat
urz dze
wykorzystanych do nielegalnej reprodukcji prac
chronionych przez prawa pokrewne,
zamkni cie posesji, gdzie doszło lub mo e doj do naruszenia praw.
90
W przeciwie stwie do roszcze przewidzianych w Ustawie o znakach towarowych i
handlowych i wskazaniu pochodzenia geograficznego, wszelkie roszczenia
wynikaj ce z ustawy o prawach autorskich i pokrewnych musz by wnoszone do
wła ciwego s du rejonowego.
Nale y równie wspomnie , e przepisy prawa administracyjnego przewiduj
grzywny w wysoko ci do 5.000 BGN za oferowanie do sprzeda y, przechowywanie
i marketing dóbr oznakowanych w sposób identyczny lub podobny do zarejestrowanych znaków handlowych i towarowych.
Z kolei na gruncie prawa karnego, za naruszanie praw własno ci intelektualnej gro
grzywny do 5.000 BGN oraz kara pozbawienia wolno ci do lat 3.
Rachunkowo
i sprawozdawczo
Rachunkowo
i sprawozdawczo
finansowa uregulowane s w Ustawie o
rachunkowo ci z 1991 roku z pó niejszymi zmianami. W znacznej cz ci ustawa została
znowelizowana w 2002 roku poprzez wprowadzenie m.in. czwartej i siódmej
Dyrektywy Komisji Europejskiej o rachunkowo ci. Zasady rachunkowo ci s generalnie
zgodne z Mi dzynarodowymi Standardami Rachunkowymi (IAS). Ustawa zawiera
wymogi odno nie prowadzenia ksi g rachunkowych i prezentacji informacji finansowej
o przedsi biorstwie. Ustawa stosuje si do wszelkiego rodzaju organizacji,
przedsi biorstw, podmiotów z sektora publicznego, organizacji typu non-profit, etc. Od
2003 roku, wg znowelizowanej Ustawy o rachunkowo ci, standardy IAS podlegaj
wprowadzaniu przez instytucje finansowe oraz spółki publiczne (notowane na giełdzie).
Od 2005 roku obowi zek ich stosowania b d miały wszystkie podmioty gospodarcze.
Przepisy ustawy reguluj nast puj ce grupy zagadnie :
zasady rachunkowo ci,
dokumentacja transakcji,
bie ca i ko cowa wycena maj tku i zobowi za ,
roczne sprawozdanie finansowe,
biegli ksi gowi.
Wszystkie podmioty powinny stosowa system podwójnej ksi gowo ci. Wyj tek
stanowi podmioty bardzo małe, które je eli w poprzednim roku zatrudniały mniej,
ni dziesi ciu pracowników i osi gn ły dochód całkowity poni ej 75.000 BGN, maj
mo liwo korzystanie z uproszczonej ksi gowo ci, opartej na systemie pojedynczym.
Rachunkowo stosowana na potrzeby szczególnych rodzajów działalno ci, takich jak
działalno bankowa, ubezpieczeniowa, etc. regulowana jest w odr bnych ustawach.
91
Ustawa o rachunkowo ci okre la, w jakich przypadkach stosuje si urz dowe
(obowi zkowe) badanie sprawozda finansowych. Podmioty podlegaj ce badaniu
z urz du, to:
spółki akcyjne i publiczne spółki z ograniczon odpowiedzialno ci ,
banki, firmy ubezpieczeniowe i inne instytucje finansowe, oraz
podmioty, spełniaj ce przynajmniej dwa z poni szych kryteriów:
- Całkowite aktywa podane na pocz tek okresu sprawozdawczego przekraczaj
300.000 BGN (153 tys. EUR),
- Sprawozdana sprzeda i dochody finansowe za rok poprzedni przekroczyły
600.000 BGN (306 tys. EUR),
- Liczba pracowników w roku poprzednim, w przeliczeniu na pełne etaty,
przekroczyła 30.
Obowi zkowe badanie sprawozda finansowych mo e przeprowadzi wył cznie
certyfikowany biegły rewident - członek Bułgarskiego Instytutu Biegłych
Rewidentów lub „wyspecjalizowana firma wiadcz ca usługi badania sprawozda
finansowych”, spełniaj ca okre lone ustaw kryteria.
Rokiem obrachunkowym dla wszystkich podmiotów sporz dzaj cych sprawozdania
finansowe jest rok kalendarzowy. Sprawozdanie finansowe powinno by sporz dzone
w walucie i w j zyku bułgarskim.
Zapisanym w ustawie celem sporz dzania sprawozda finansowych jest prawdziwe
i uczciwe przedstawienie sytuacji finansowej przedsi biorstwa, jego wyników
finansowych i przepływów rodków pieni nych.
Roczne sprawozdanie finansowe obejmuje m.in.:
bilans,
rachunek wyników,
sprawozdanie z przepływu rodków pieni nych,
deklaracj zmian w kapitale, oraz
informacj dodatkow (w tym m.in. zasady prowadzenia rachunkowo ci, metody
wyceny i amortyzacji aktywów).
Ustawa i Krajowe Standardy Rachunkowo ci okre laj format sprawozdania
finansowego, jednak przedsi biorstwa maj prawo do umieszczania w sprawozdaniu
dodatkowych pozycji, je li słu y to lepszemu przedstawieniu sytuacji finansowej.
Sprawozdania finansowe powinny by przygotowywane do 15 lutego i przedstawiane
władzom (Krajowy Instytut Statystyczny i wła ciwy urz d podatkowy) do 31 marca
roku nast puj cego po dacie sporz dzenia bilansu obj tego sprawozdaniem.
92
Wszystkie przedsi biorstwa, których sprawozdania finansowe podlegaj kontroli
z urz du, zobowi zane s do ich publikacji za rok ubiegły w dzienniku lub
specjalistycznym wydawnictwie gospodarczym lub finansowym do ko ca maja.
Ponadto, maj równie obowi zek zło y je do ko ca czerwca w Bułgarskiej Izbie
Przemysłowo-Handlowej.
Skonsolidowane sprawozdania finansowe powinny by przygotowywane do
15 czerwca i publikowane nie pó niej, ni 30 czerwca. Banki, firmy ubezpieczeniowe
i oddziały zagranicznych instytucji finansowych zobowi zane s do publikacji swoich
sprawozda finansowych w Gazecie Pa stwowej.
Główne bariery prowadzenia działalno ci gospodarczej
Pomimo istotnych zmian poprawiaj cych klimat gospodarczy, w dalszym ci gu
pozostaje szereg barier i ogranicze prowadzenia działalno ci gospodarczej. Do
najwa niejszych z nich nale m.in. du a biurokracja, nieprzejrzysto i niestabilno
przepisów prawnych, nieefektywna administracja i s downictwo oraz wysoka
korupcja.
Problem niskiej skuteczno ci prawa obrazuje wysoki udział szarej strefy. Według
ró nych ródeł jej udział w PKB waha si w granicach 25 - 30 %. Z jednej strony
oznacza to, i rzeczywiste dochody mieszka ców s wy sze ni by to wynikało z
oficjalnych statystyk, z drugiej za powoduje to okre lone trudno ci dla
przedsi biorców zwi zane z prowadzeniem działalno ci gospodarczej.
Istotnym problemem bułgarskiej gospodarki jest korupcja. Problem ten podnoszony
jest zarówno przez przedsi biorców, jak organizacje pozarz dowe i mi dzynarodowe
(w tym Komisj Europejsk ). Wg analiz pozarz dowej bułgarskiej instytucji Coalition
2000 opublikowanych w listopadzie 2003 około 42 % ankietowanych managerów
deklarowało płacenie łapówek w celu wygrania przetargu publicznego. Z kolei wg
Transparency International w okresie 2002-2003 Bułgaria nie poczyniła znacznego
post pu w zwalczaniu korupcji. Wska nik korupcji w tym okresie nieznacznie si
pogorszył z 4,0 do 3,9 co dawało temu krajowi pozycj 54 spo ród 133
analizowanych pa stw (najlepsza Finlandia otrzymała 9,7 punktów). W tym
kontek cie pozytywnym działaniem jest m.in. gł boka nowelizacja Ustawy o
zamówieniach publicznych, która dostosowywuje legislacj
do wymogów
członkostwa w Unii Europejskiej, co mo e zwi kszy przejrzysto procedur jak
równie ułatwi dost p do zamówie szerszej liczbie firm. Uwzgl dnia ona
przej ciowe, do momentu uzyskania przez Bułgari członkostwa w Unii Europejskiej,
preferencyjne traktowanie małych i rednich przedsi biorstw (m.in. ustawa traktuje
ofert takiego przedsi biorstwa za najni sz , kiedy przewy sza ona najkorzystniejsz
93
ofert o 15 % /2004/; 10 % /2005/; 5 % /2006/). Preferencje maj zastosowanie w
sytuacji, kiedy konkurencyjne oferty s składane przez przedsi biorstwa z krajów, w
których przedsi biorstwa bułgarskie nie maj dost pu do zamówie publicznych na
tych samych warunkach co przedsi biorstwa krajowe.
Zagraniczni inwestorzy cz sto skar si na przerost biurokracji i nisk efektywno
administracji. Wg analiz Bułgarskiej Agencji Inwestycji Zagranicznych wielko
wydatków, które inwestor musi ponie
do momentu rozpocz cia projektu
inwestycyjnego wynosi około 6 tys. USD, to jest wielokrotnie wi cej od 300 USD,
które cz sto wymienia si jako oficjaln kwot . Potrzebnych jest te około 5 miesi cy
aby załatwi 29 ró nych procedur administracyjnych. W 2002 roku rz d przyj ł
program modernizacji administracji publicznej, jednak e jak na razie trudno mówi o
widocznych efektach tych działa .
Rozpoczynanie działalno ci gospodarczej cz sto jest utrudnione przez du ilo
niezb dnych koncesji i zezwole . Do pozytywnych działa w tym kierunku nale y
zaliczy zmniejszenie ilo ci istniej cych zezwole w połowie 2002 roku oraz
przyj cie przez parlament w pierwszym kwartale 2003 roku Ustawy o
administracyjnej regulacji i kontroli działalno ci gospodarczej, która ma m.in.
doprowadzi do ograniczenia bezpo rednich interwencji w działalno gospodarcz
przedsi biorców ze strony władz centralnych i lokalnych.
Jednym z najbardziej istotnych problemów rozwoju działalno ci gospodarczej jest
rosn ca skala zadłu enia pomi dzy przedsi biorstwami. Według szacunków
Bułgarskiej Izby Gospodarczej w 2002 roku wynosiło ono 42 mld BGN czyli około
130 % PKB. Jego roczny przyrost waha si w granicach 24-30 %. Sytuacja ta
powoduje powstawania du ych zatorów płatniczych i jednocze nie zwi ksza ryzyko
powstawania nie ci galnych nale no ci.
Małe i rednie przedsi biorstwa mog spotka si te z problemem uzyskania
finansowania. Banki podchodz do kredytowania bardzo ostro nie, a rynek kapitału
ryzyka (venture capital) jest bardzo słabo rozwini ty. Mali przedsi biorcy mog
próbowa pozyska preferencyjne kredyty z ProCredit Bank oraz Encouragement
Bank. Ilo
rodków finansowych, którymi dysponuj jest jednak e stosunkowo
niedu a (około 20-30 mln EUR), co powoduje wydatne ograniczenie ich zdolno ci do
udzielania kredytów.
94
VII.
Inwestycje zagraniczne
INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Za wyborem Bułgarii na lokalizacj produkcji, zarówno poprzez tworzenie spółek
joint-venture z lokalnym partnerem, zakup istniej cych aktywów produkcyjnych, czy te
realizacj całkowicie nowej inwestycji przemawia szereg argumentów. Jednym z nich
jest z pewno ci stabilizacja polityczna i makroekonomiczna, w tym w szczególno ci
bliska perspektywa uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej, przewidywanego w
roku 2007. Wa nym wydarzeniem dla mi dzynarodowej stabilno ci politycznej Bułgarii
jest uzyskanie przez ten kraj członkostwa w NATO w 2003 roku.
Korzystne jest równie poło enie geograficzne Bułgarii, ułatwiaj ce dost p do rynków
byłego Zwi zku Radzieckiego, Azji i Afryki Północnej. W celu jak najlepszego
wykorzystania tego atutu Bułgaria, za pomoc wielostronnych i dwustronnych traktatów
mi dzynarodowych, zapewniła ju dla swoich towarów przemysłowych wolny lub
znacznie ułatwiony dost p na rynki obejmuj ce ponad pół miliarda konsumentów.
Kolejn , sprzyjaj c inwestycjom zagranicznym cech gospodarki Bułgarii jest
dost pno dobrze wykształconej i wykwalifikowanej siły roboczej, której koszt jest
znacznie ni szy ni w innych cz ciach Europy, w tym równie w innych krajach
Europy rodkowej i Wschodniej
Konkurencyjny jest równie system podatkowy ze stawkami podatku dochodowego od
osób prawnych i podatku VAT nale cymi do najni szych w Europie rodkowej
i Wschodniej. Uregulowania dotycz ce inwestycji zagranicznych zapewniaj narodowe
traktowanie inwestorów zagranicznych i wszechstronne wsparcie ze strony
instytucjonalnej.
Warto te zauwa y , e Bułgaria podpisała ju 53 umowy o wzajemnej ochronie i
wspieraniu inwestycji oraz 52 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Lista
pa stw, z którymi Bułgaria podpisała umowy o wzajemnej ochronie i wspieraniu
inwestycji i/lub o unikaniu podwójnego opodatkowania według stanu na 2004 rok
znajduje si w zał czniku nr 27.
Ramy prawne
24 pa dziernika 1997 roku parlament Bułgarii przyj ł Ustaw o inwestycjach
zagranicznych (opublikowana w Gazecie Pa stwowej nr 97 z 1997 roku, z pó niejszymi
zmianami). Ustawa tworzy ramy prawne inwestycji zagranicznych w pełni zgodne
z powszechnie przyj tymi standardami mi dzynarodowymi i zapewnia bardzo dogodne
rodowisko prawne dla inwestorów zagranicznych.
95
W rozumieniu Ustawy o inwestycjach zagranicznych, inwestorami zagranicznymi mog
by :
osoby prawne nie zarejestrowane w Bułgarii,
spółki nie posiadaj ce osobowo ci prawnej, zarejestrowane zagranic ,
osoby fizyczne posiadaj ce obywatelstwo zagraniczne i mieszkaj ce na stałe zagranic .
Obywatel Bułgarii, b d cy jednocze nie obywatelem innego pa stwa, powinien
dokona wyboru, czy ma by traktowany przez ustaw jako obywatel bułgarski, czy
jako cudzoziemiec.
W 2004 roku weszła w ycie równie Ustawa o wspieraniu inwestycji (odnosi si ona
zarówno do inwestycji krajowych jak i zagranicznych). Głównym jej celem jest
zapewnienie inwestorom wsparcia instytucjonalnego dla usprawnienia procedur
inwestycyjnych. Projekty inwestycyjne powy ej 10 mln BGN mog by obsługiwane
bezpo rednio przez Bułgarsk Agencj ds. Inwestycji.
W przypadku du ych inwestycji zagraniczni inwestorzy mog negocjowa z władzami
cz ciowe partycypowanie w kosztach budowy, zwłaszcza je li wi
si one z
tworzeniem lub udoskonalaniem podstawowej infrastruktury (tak stało si np. w
przypadku inwestycji tureckiej firmy Sisecam o warto ci ok. 160 mln USD).
Wsparcie instytucjonalne
Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych
Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych została utworzona w 1995 roku w
charakterze instytucji obsługuj cej wszystkie potrzeby inwestorów zagranicznych. W
2004 roku zmieniła ona nazw na “InvestBulgaria Agency” i funkcjonuje obecnie jako
Bułgarska Agencja ds. Inwestycji.
Agencja ta jest organem rz dowym słu cym koordynacji działa instytucji
pa stwowych w obszarze inwestycji zagranicznych. Do jej podstawowych zada nale y
równie promocja inwestycji zagranicznych w Bułgarii.
Agencja udziela pomocy firmom zagranicznym na wszystkich etapach realizacji
inwestycji. Dostarcza potencjalnym inwestorom aktualnej informacji odno nie procesów
inwestycyjnych, porad natury prawnej, jak równie wyszukuje dla nich odpowiednich
partnerów lokalnych.
96
Usługi oferowane przez Agencj obejmuj :
udzielanie informacji odno nie dost pnych terenów budowlanych i wolnych
zdolno ci produkcyjnych,
na wniosek klienta, wyszukiwanie partnerów dla joint-venture,
udzielanie wyczerpuj cej informacji o projektach inwestycji infrastrukturalnych,
analizy sektorowe najwa niejszych bran gospodarki Bułgarii,
dostarczanie porównywalnych danych makroekonomicznych dotycz cych
gospodarki kraju,
udzielanie aktualnych informacji o napływie inwestycji zagranicznych,
szczegółow prezentacj przedsi biorstw przewidzianych do prywatyzacji,
tworzenie programów wsparcia instytucjonalnego dla inwestycji uznanych za
priorytetowe,
porady prawne.
Rada Doradcza ds. Inwestycji i Finansowania Zagranicznego
Rada Doradcza ds. Inwestycji i Finansowania Zagranicznego została stworzona jako
organ doradczy premiera rz du w celu dalszej poprawy klimatu inwestycyjnego
w Bułgarii. Członkami Rady s
przedstawiciele najwi kszych inwestorów
zagranicznych w Bułgarii, firm doradczych, banków i instytucji mi dzynarodowych.
Rada konsultuje polityk promocji i przyci gania inwestycji zagranicznych oraz
wprowadza rodki maj ce na celu popraw klimatu inwestycyjnego.
Mi dzyresortowe grupy wsparcia instytucjonalnego priorytetowych przedsi wzi
inwestycyjnych
Ustawa o inwestycjach zagranicznych przewiduje specjalne wsparcie instytucjonalne dla
inwestorów realizuj cych przedsi wzi cia inwestycyjne uznane przez Rad Ministrów za
priorytetowe.
Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych, na wniosek inwestora, mo e zaproponowa
Radzie Ministrów utworzenie grupy mi dzyresortowej, składaj cej si z przedstawicieli
wła ciwych ministerstw i agencji, w celu zapewnienia wsparcia instytucjonalnego
wybranym przedsi wzi ciom inwestycyjnym uznanym przez Rad Ministrów za
priorytetowe.
97
Rodzaje inwestycji zagranicznych
Inwestycj zagraniczn jest ka da inwestycja dokonana przez osob zagraniczn
w którykolwiek z poni szych instrumentów:
akcje i udziały spółek handlowych,
tytuły własno ci budynków i ograniczone tytuły własno ci nieruchomo ci,
tytuły własno ci i ograniczone tytuły własno ci ruchomo ci, je li uznawane s za
długoterminowe aktywa materialne,
tytuły własno ci przedsi biorstw lub ich wyodr bnionych cz ci, zgodnie
z przepisami Ustawy o restrukturyzacji i prywatyzacji przedsi biorstw pa stwowych
i komunalnych,
papiery warto ciowe, w tym dłu ne oraz obligacje skarbowe, jak równie ich
instrumenty pochodne emitowane przez Skarb Pa stwa, samorz dy miejskie oraz
inne bułgarskie osoby prawne, z pozostaj cym okresem do wykupu nie krótszym, ni
6 miesi cy,
po yczki, równie w formie leasingu, udzielone na okres nie krótszy ni 12 miesi cy,
prawa własno ci intelektualnej - prawa autorskie i pokrewne, prawa patentowe,
prawa do modeli u ytkowych, znaków handlowych i towarowych oraz projektów
przemysłowych,
prawa wynikaj ce z umów koncesyjnych oraz umów o wyznaczenie zarz du.
Ponadto, za inwestycje zagraniczne uwa a si
dokonanych ju inwestycji.
równie
zwi kszenie warto ci
Nale y zwróci równie uwag , e dwustronne umowy o wzajemnym wspieraniu
i ochronie inwestycji, w których Bułgaria jest stron , mog zawiera szersze definicje
inwestycji zagranicznych.
Prawne i mi dzynarodowe gwarancje bezpiecze stwa
Klauzula narodowa
Konstytucja Bułgarii i Ustawa o inwestycjach zagranicznych przewiduj zasad
narodowego traktowania inwestorów zagranicznych. Oznacza to, e inwestorzy
zagraniczni maj prawo prowadzi działalno gospodarcz w Bułgarii na takich
samych warunkach, jak inwestorzy bułgarscy, za wyj tkiem przypadków, gdzie prawo
przewiduje inaczej. W szczególno ci zasada ta odnosi si do całego zakresu prawnych i
organizacyjnych form prowadzenia działalno ci gospodarczej. Narodowe traktowanie
inwestorów zagranicznych odnosi si równie do ich udziału w procesach prywatyzacji
i nabywania akcji, udziałów i obligacji przedsi biorstw, obligacji skarbowych i innych
papierów warto ciowych.
98
Klauzula najwi kszego uprzywilejowania
Bułgaria podpisała szereg dwustronnych umów o wzajemnym wspieraniu i ochronie
inwestycji, które przewiduj , oprócz traktowania narodowego, tak e klauzul
najwi kszego uprzywilejowania dla inwestycji dokonywanych przez podmioty z
jednego kraju - strony umowy na terytorium drugiego kraju.
Pierwsze stwo traktatów mi dzynarodowych
W przypadku, kiedy traktaty mi dzynarodowe, których jedn ze stron jest Bułgaria
przewiduj bardziej korzystne postanowienia i warunki dla inwestycji zagranicznych, te
postanowienia i warunki maj pierwsze stwo przed prawodawstwem krajowym. Ta
naczelna zasada znajduje swoje odzwierciedlenie w umowach o wzajemnym wspieraniu i
ochronie inwestycji, a szczególnie w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Mi dzynarodowe umowy o wzajemnym wspieraniu i ochronie inwestycji zawsze
obejmuj rozszerzon definicj bezpo rednich inwestycji zagranicznych, która ma
pierwsze stwo w stosunku do koncepcji zawartej w ustawodawstwie bułgarskim.
Zabezpieczenie przed niekorzystnymi rozwi zaniami prawnymi
Ustawa o inwestycjach zagranicznych zawiera zasad , zgodnie z któr w przypadku
nowelizacji przepisów id cych w kierunku ustanowienia prawnych ogranicze
dotycz cych wył cznie inwestycji zagranicznych, inwestycje zagraniczne zrealizowane
przed wej ciem w ycie takiej nowelizacji nie b d jej podlega . Tak wi c porz dek
prawny w Bułgarii zabezpiecza przedsi biorców zagranicznych przed wprowadzeniem
rozwi za na ich niekorzy .
Ochrona przed wywłaszczeniem
Konstytucja Bułgarii zezwala na przymusowe wywłaszczenie na potrzeby pa stwa
i komunalne wył cznie wtedy, je eli jest wykonywane z mocy prawa, pod warunkiem,
e potrzeby te nie mog by zaspokojone w aden inny sposób oraz pod warunkiem
uprzedniego zapewnienia uczciwego odszkodowania.
W Bułgarii wywłaszczenie jest regulowane Ustaw o własno ci pa stwowej oraz
Ustaw o własno ci komunalnej.
Ustawa o inwestycjach zagranicznych zapewnia inwestorom dodatkow ochron . Jedn
z jej form jest przepis stanowi cy, e wywłaszczenie mo e mie miejsce jedynie
w przypadku wyj tkowo wa nych potrzeb narodowych, których nie mo na zaspokoi
w aden inny sposób. Nieruchomo ci stanowi ce własno inwestorów zagranicznych
nie mog by przedmiotem wywłaszczenia na potrzeby komunalne.
99
Kolejn form ochrony jest to, e ustawa wymaga odszkodowania w postaci innej
nieruchomo ci poło onej w tym samym miejscu lub, za zgod inwestora, poło onej
gdzie indziej b d w formie gotówki, je eli inwestor zagraniczny preferuje takie
rozwi zanie. Wysoko odszkodowania ma by równa cenie rynkowej wywłaszczanej
nieruchomo ci z dnia wywłaszczenia.
Formy przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym
Zgodnie z obowi zuj cym w Bułgarii prawem, firmy z udziałem kapitału zagranicznego
mog by tworzone w dowolnej formie przewidzianej w Kodeksie Handlowym. Formy
te obejmuj , mi dzy innymi, znane powszechnie spółki akcyjne, spółki z ograniczon
odpowiedzialno ci i spółki komandytowe. Podobnie jak w Polsce, spółki z ograniczon
odpowiedzialno ci mog mie wył cznego wła ciciela.
Ponadto, zagraniczne osoby prawne, jak i zagraniczne osoby fizyczne i podmioty nie
posiadaj ce osobowo ci prawnej, pod warunkiem, e s zarejestrowane w swoim kraju
jako kupcy, mog tworzy oddziały w Bułgarii.
Przedstawicielstwa firm zagranicznych równie regulowane s Ustaw o inwestycjach
zagranicznych. Podmioty zagraniczne maj ce prawo do prowadzenia działalno ci
gospodarczej w swoim kraju mog tworzy przedstawicielstwa w Bułgarii.
Podobnie jak w Polsce, w spółkach typu joint-venture nie ma ogranicze
wielko ci udziału partnera zagranicznego.
co do
Je eli zagraniczna osoba fizyczna pragnie prowadzi w Bułgarii działalno gospodarcz :
jako osoba fizyczna samodzielnie wykonuj ca działalno gospodarcz ,
w spółce jawnej,
w spółdzielni,
jako komplementariusz w spółce komandytowej lub w spółce komandytowoakcyjnej,
najpierw musi uzyska zezwolenie na pobyt stały w Bułgarii.
Wi cej informacji o oddziałach i przedstawicielstwach, jak równie o tym jak zało y w
Bułgarii spółk z ograniczon odpowiedzialno ci i spółk akcyjn znajduje si w
rozdziale po wi conym działalno ci gospodarczej.
100
Repatriacja zysków i kapitału
W Bułgarii obowi zuje do liberalna reglamentacja prawna transferu zysku zagranic
po opodatkowaniu i kapitału zagranicznych przedsi biorstw oraz udziałowców w
firmach bułgarskich.
Inwestorzy zagraniczni mog kupowa obce waluty i transferowa je zagranic bez
ogranicze , pod warunkiem przedstawienia potwierdzenia zapłacenia podatków,
w nast puj cych przypadkach:
dochodu uzyskanego z inwestycji,
przychodów z odszkodowania w przypadku wywłaszczenia spowodowanego
potrzebami pa stwa,
kwot uzyskanych z likwidacji działalno ci,
przychodów uzyskanych ze sprzeda y dóbr inwestycyjnych,
kwot uzyskanych w wyniku wykonania nakazu egzekucyjnego.
Prawo wolnego transferu przysługuje równie :
obywatelom zagranicznym zatrudnionym w Bułgarii w stosunku do
otrzymywanego przez nich wynagrodzenia,
obywatelom zagranicznym, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt stały i s
zarejestrowani jako osoby fizyczne samodzielnie wykonuj ce działalno
gospodarcz lub s udziałowcami:
- w spółce jawnej,
- w spółdzielni,
- w charakterze komplementariusza w spółce komandytowej lub w spółce
komandytowo-akcyjnej.
Prawo własno ci nieruchomo ci
Zgodnie z bułgarsk konstytucj obywatele pa stw obcych, podobnie jak zagraniczne
osoby prawne, nie mog bezpo rednio nabywa praw własno ci do ziemi. W przypadku,
gdy osoba zagraniczna odziedziczy ziemi w Bułgarii, zobowi zana jest do
przeniesienia własno ci tej ziemi na fizyczne lub prawne osoby krajowe w przeci gu
trzech lat od momentu wej cia w ycie decyzji o przyj ciu spadku.
Ograniczenia te jednak nie obowi zuj przedsi biorstw bułgarskich z udziałem
zagranicznym, bez wzgl du na wysoko udziału zagranicznego w firmie. Tak wi c
osoby zagraniczne mog naby pełne prawa własno ci do ziemi, w tym prawa własno ci
ziemi rolnej, poprzez zało enie lub przyst pienie do firmy zało onej na gruncie prawa
bułgarskiego.
101
Ponadto, na wniosek inwestora, Agencja Inwestycji Zagranicznych mo e uruchomi
specjaln procedur wsparcia instytucjonalnego i zaproponowa transfer przez
kompetentne władze (regionalne lub komunalne) ograniczonych praw własno ci (prawo
do budowania na i do korzystania z) nieruchomo ci b d cej własno ci pa stwow ,
prywatn b d komunaln . Procedura ta odbywa si na podstawie Ustawy o własno ci
pa stwowej i komunalnej i ma na celu realizacj priorytetowych przedsi wzi
inwestycyjnych.
W przypadku nabywania przez osoby zagraniczne lub przedsi biorstwa z udziałem
zagranicznym praw własno ci do nieruchomo ci poło onych w strefach
przygranicznych i w obszarach o szczególnym znaczeniu dla bezpiecze stwa
narodowego, okre lonych przez Rad Ministrów, konieczne jest wcze niejsze uzyskanie
wydanego przez Rad Ministrów pozwolenia.
Zatrudnianie obcokrajowców
Wszyscy obcokrajowcy, którzy maj kart stałego pobytu lub przyznano im statut
uchod cy mog by zatrudniani na takich samych zasadach, jak obywatele bułgarscy.
Pozostali, w celu podj cia pracy musz uzyska czasowe pozwolenie na prac .
Czasowe pozwolenia na prac wydawane s przez Krajowy Urz d Zatrudnienia
Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej. Pozwolenia s wydawane na wniosek
pracodawcy na okre lony czas, prac i dla okre lonego pracodawcy.
Pozwolenia wydawane s na prac wymagaj c specjalistycznej wiedzy, umiej tno ci
i do wiadczenia zawodowego, pod warunkiem, e nie ma obywatela Bułgarii
odpowiedniego do podj cia tej pracy.
Pozwolenie wydaje si na okres proponowanej umowy o prac , jednak nie dłu szy ni
na jeden rok. Mo e by kilkukrotnie przedłu one w ramach 3-letniego okresu.
Urz dowy okres na wydanie pozwolenia na prac waha si mi dzy 3 tygodniami
a 1 miesi cem. Pracodawca wnioskuj cy musi zapłaci jednorazowo za ka de
pozwolenie 600 BGN (ponad 5 krotno minimalnej pensji).
Liczba obywateli zagranicznych zatrudnianych przez danego pracodawc nie mo e
przekracza 10 % całkowitej liczby pracowników. Pracodawca musi te zapewni
pokrycie kosztów podró y powrotnej pracownika zagranicznego w przypadku
wcze niejszego rozwi zania umowy o prac oraz wyga ni cia, lub anulowania
uzyskanego pozwolenia na prac .
102
Pozwolenie na prac nie mo e by wydane, je eli:
pracodawca wnioskuj cy o wydanie pozwolenia w okresie ostatnich 3 miesi cy
zwolnił obywatela Bułgarii odpowiedniego do wykonywania pracy, której dotyczy
wniosek o wydanie pozwolenia,
oferowane warunki pracy i płacy s mniej korzystne ni zwykle proponowane
obywatelom Bułgarii,
proponowane wynagrodzenie nie jest wystarczaj ce dla zapewnienia niezb dnych
rodków utrzymania,
Konstytucja lub inne ustawy wymagaj , aby dan prac wykonywał obywatel
Bułgarii,
zatrudniany obcokrajowiec pracował nielegalnie w okresie ostatnich 5 lat,
wnioskuj cy pracodawca był karany za łamanie prawa pracy,
zatrudniany obcokrajowiec znajdował si na li cie osób „niepo danych” lub nie
otrzymał wizy.
W drugiej połowie czerwca 2002 roku weszło w ycie Rozporz dzenie o warunkach
wydawania, odmowy i anulowania pozwole na prac dla cudzoziemców, szczegółowo
reguluj ce wy ej wymienione kwestie.
Zgodnie z rozporz dzeniem, pozwolenie na zatrudnienie cudzoziemca mo e by
wydane dla miejscowego pracodawcy, je eli:
udowodni on, e aktywnie w okresie co najmniej jednego miesi ca poszukiwał na
rynku pracy niezb dnego specjalisty, w tym poprzez Biuro Pracy przy Agencji
Zatrudnienia oraz poprzez ogłoszenia w krajowych i lokalnych rodkach
masowego przekazu,
cudzoziemiec posiada obiektywnie niezb dne kwalifikacje i sta pracy,
na rynku pracy nie ma miejscowego specjalisty, odpowiadaj cego wymaganiom
lub mog cego w odpowiednio krótkim czasie uzyska niezb dne kwalifikacje.
Poza tymi przypadkami, pozwolenie na prac mo e by wydane dla:
1. Cudzoziemca, którego zatrudnienie wynika z postanowie umów mi dzynarodowych.
2. cisłego kierownictwa spółki lub oddziału utworzonego na terytorium Bułgarii przez
osoby prawne i inwestorów.
3. Specjalisty w spółce lub oddziale firmy zagranicznej utworzonej na terytorium
Bułgarii, który posiada specjalistyczne kwalifikacje i wiedz nabyte w czasie
minimum jednorocznego zatrudnienia w strukturach zagranicznych spółki.
4. Go cia - wykładowcy, lektorów i nauczycieli, po uprzednim uzyskaniu zgody
odpowiednich władz o wiaty i szkolnictwa.
5. Pracowników delegowanych do firm zagranicznych, działaj cych na terytorium
Bułgarii w celu usprawnienia lub koordynacji prac.
103
6. Specjalisty firmy zagranicznej w zwi zku z umow monta u, uruchomienia i remontu
urz dze importowanych, wprowadzenia specjalnych technologii, know-how,
uruchomienia specjalistycznych i unikalnych procesów technicznych.
7. Osób wysłanych przez zagranicznego pracodawc w celu:
a) szkolenia w zakresie obsługi lub przyj cia zamówionych maszyn, urz dze
i innych dóbr materialnych;
b) szkolenia w ramach umowy eksportowej na dostaw lub umowy licencyjnej;
8. Sportowców i trenerów zawodowych klubów sportowych, po uprzednim
potwierdzeniu przez odpowiednie władze instytucji sportowych.
9. Osoby, która zawarła zwi zek mał e ski z obywatelem bułgarskim.
Pozwolenie wydaje si na okres proponowanej umowy o prac , jednak nie wi cej ni na
jeden rok. Rozporz dzenie okre la sytuacje wyj tkowe, w których pozwolenie mo e by
przedłu one.
W Rozporz dzeniu zostały wymienione przypadki, w których nie jest wymagane
pozwolenie na prac , m.in. dla kierownictwa zagranicznych firm handlowych
zarejestrowanych w Bułgarii, je eli osoby te nie s zatrudnione na podstawie umowy o
prac i dla członków słu b dyplomatycznych. Ponadto studenci mog podejmowa
prace dora ne. W tym przypadku przepisy okre laj szczegółowe przypadki i wymogi w
stosunku do pracodawcy.
Rejestr zło onych wniosków oraz wydanych pozwole
prowadzi Agencja
ds. Zatrudnienia. Szczegółowe informacje i niezb dne dokumenty mo na otrzyma
w Rejonowej Dyrekcji Biura Pracy - wła ciwej dla miejsca, w którym miałby podj
prac cudzoziemiec.
Zach ty podatkowe
Podmioty zagraniczne i krajowe, które inwestuj w regionach o wysokiej stopie
bezrobocia (przewy szaj cej o 50 % redni krajow ) mog ubiega si o 100 %
zwolnienie z podatku dochodowego (szerzej w Rozdziale V). Regiony te s
zatwierdzane ka dego roku przez Ministra Finansów. Kwota zwolnienia traktowana jest
jak rezerwa i je eli przewy sza podatek nale ny za dany rok, pozostała jej cz
mo e
by wykorzystana do pomniejszenia podatku dochodowego przez pi kolejnych lat.
W przypadku realizacji du ych projektów inwestycyjnych, z którymi zwi zany jest
import istnieje równie mo liwo
zwolnienia z podatku VAT naliczanego od
importowanych maszyn i urz dze (szerzej w Rozdziale V).
104
Ponadto, osoby prawne, które zako czyły procedur upadło ciow s dowym
zatwierdzeniem planu rehabilitacji, korzystaj z pełnego zwolnienia z podatku
dochodowego tej cz ci dochodu, która jest konsekwencj działa wynikaj cych z
realizacji planu ratowania przedsi biorstwa. W ten sposób ustawodawca stworzył
bodziec finansowy, słu cy ratowaniu upadaj cych przedsi biorstw.
Bran e atrakcyjne pod wzgl dem inwestycyjnym
Przemysł włókienniczy
Szczególna atrakcyjno inwestycji w prz dzalnictwo, tkactwo, dziewiarstwo i bran
odzie ow wynika z dost pno ci wysoko wykwalifikowanej i taniej siły roboczej,
do wiadcze eksportowych i blisko ci rynków europejskich umo liwiaj cej szybk
reakcj na zmian trendów, wysokiej jako ci wytwarzanych ubra , brak kontyngentów
w eksporcie do UE, du e do wiadczenie lokalne, wynikaj ce z tradycyjnie silnej pozycji
sektora i dost pno ci surowców.
Ze wzgl du na niskie koszty siły roboczej ( rednia miesi czna płaca w sektorze wynosi
91 EUR) szczególnie atrakcyjne s te dziedziny przemysłu, które charakteryzuj si
wysok pracochłonno ci - np. szycie i bazuj cy na tej formie przerób uszlachetniaj cy
(import tkanin i ich reeksport po przeróbkach). Pozwala to bułgarskim przedsi biorstwom konkurowa z innymi firmami z Europy rodkowej i Wschodniej oraz z Turcji.
Znacz ca cz produkcji jest lokowana za granic . Udział przemysłu włókienniczego w
eksporcie wynosi około 25 %. W sektorze jest zatrudnionych około 150 tys. osób.
Warto inwestycji zagranicznych w tym sektorze wyniosła około 180 mln USD.
Przemysł spo ywczy i przetwórstwa spo ywczego
Szczególnie interesuj ce mo liwo ci inwestycyjne, wynikaj ce mi dzy innymi
z krajowego do wiadczenia, ale tak e potrzeb modernizacji, zwi zane s z rozwijaniem
produkcji w nast puj cych segmentach:
przetwórstwo owocowo-warzywne,
produkcja win,
hodowla zwierz t, w tym przetwórstwo mi sa i produkcja pasz.
Inwestycjom w sektorze spo ywczym sprzyja równie du y udział ziemi uprawnej w
całkowitej powierzchni kraju wynosz cy około 55 % jak równie przyjazny klimat. W
sektorze spo ywczym zainwestowano do pierwszego kwartału 2004 około 182 mln
USD, z czego najwi kszy udział miała produkcja piwa (m.in. Heineken, Interbrew,
Carlsberg) oraz przetwórstwo spo ywcze (m.in. Kraft Foods, Nestle).
105
Przemysł spo ywczy jest równie beneficjentem programu pomocowego Unii
Europejskiej SAPARD, którego warto wynosi około 50 mln EUR rocznie.
Z szybkim rozwojem sektora spo ywczego wi e si równie bezpo rednio rozwój
bran y opakowaniowej stymulowany m.in. poprzez wprowadzanie rygorystycznych
norm sanitarnych, jak równie
zalety marketingowe (dynamiczny rozwój
wielkopowierzchniowych sieci handlowych) i wymogi bezpiecze stwa.
Turystyka
Bran a turystyczna w Bułgarii przedstawia wiele potencjalnych mo liwo ci do
przeprowadzenia udanych, bezpo rednich inwestycji zagranicznych. Wynika to z
nast puj cych czynników:
dobrze rozwini ty i rosn cy rynek wyjazdów zorganizowanych z Europy
Zachodniej i wschodniej cz ci basenu Morza ródziemnego,
potencjał do tworzenia nowych o rodków turystycznych,
potencjał do zakładania parków tematycznych i o rodków sportu i rekreacji
zwi zanych z o rodkami wypoczynkowymi,
gotowe tereny do budowania pół golfowych,
mo liwo ci rozwoju rynku,
kompetentni i do wiadczeni partnerzy lokalni,
konkurencyjne w stosunku do innych o rodków nadmorskich koszty
nieruchomo ci oraz koszty pracy.
Nale y podkre li , e wymienione wy ej bran e charakteryzuj si wysokimi
notowaniami pod wzgl dem lokalnego do wiadczenia i know-how, potencjału do
poprawy wydajno ci i obni ki kosztów, dost pno ci wykwalifikowanej siły roboczej
oraz do wiadczenia i tradycji eksportowej. Ponadto, realizowane w nich przedsi wzi cia
mog liczy na wsparcie finansowe Unii Europejskiej w ramach programu SAPARD.
Bułgaria powoli odzyskuje swoje wysokie miejsce w rankingach wyjazdów
turystycznych. W okresie 2003-2002 liczba przyje d aj cych turystów wzrosła o prawie
18 % do 3,5 mln (w 2005 roku oczekuje si , i liczba turystów powi kszy si do
4,4 mln) zapewniaj c dochody w wysoko ci prawie 1,5 mld USD. Warto inwestycji
zagranicznych w sektorze szacuje si na ponad 330 mln EUR.
106
Usługi finansowe
Rozwój rynku usług finansowych ma podobny charakter do tego, jaki miał miejsce w
okresie transformacji w Polsce.
W chwili obecnej dominuj cym typem usług finansowych s usługi bankowe. Maj c na
uwadze ich szybki rozwój (w tym równie usług ubezpieczeniowych) nale y oczekiwa ,
i podobnie jak w Polsce wraz ze wzrostem zamo no ci zaistnieje potrzeba
alternatywnych usług finansowych.
Przy obecnych trudno ciach w uzyskaniu kredytów, do perspektywicznych usług
finansowych mo na zaliczy leasing, usługi po rednictwa kredytowego oraz
wiadczenie po yczek gotówkowych dla ludno ci o niskich dochodach.
Rozwój usług finansowych b d stymulowa przede wszystkim obecni ju w sektorze
bankowym inwestorzy zagraniczni. Szacuje si , i około 85 % aktywów sektora
bankowego jest kontrolowane przez inwestorów zagranicznych.
Energetyka
Sektor energetyczny jest jedn z kluczowych gał zi gospodarki bułgarskiej. W chwili
obecnej pojawia si szereg potencjalnych mo liwo ci w elektroenergetyce zwi zanych
m.in. z modernizacj sieci ciepłowniczych, mocy wytwórczych oraz sieci przesyłowych
(energia elektryczna, gaz), co b dzie generowało popyt na maszyny i urz dzenia oraz
wykwalifikowane usługi.
Najbardziej kapitałochłonne projekty b d obejmowa odtworzenie mocy wytwórczych,
potrzebnych m.in. w przypadku zamkni cia w 2006 roku elektrowni j drowej w
Kozłoduju (rz d próbuje wydłu y okres działalno ci elektrowni do 2011-2013).
Potencjalnym obszarem zainteresowa mog si sta projekty zwi zane z modernizacj
miejskich sieci wodoci gowych, które s znacznie przestarzałe i musz zosta
zmodernizowane, bowiem generuj wysokie straty przesyłowe (do najwi kszych
projektów tego typu nale y modernizacja sieci wodoci gowej w Sofii, któr realizuje
ameryka ska firma Bechtel).
Warto rynku urz dze zwi zanych z energetyk szacowano w 2003 roku na około
450 mln USD, tzn. o prawie 50 % wi cej w porównaniu z rokiem ubiegłym.
Inwestorzy powinni mie na uwadze, i wej cie do niektórych sektorów jest mo liwe
tylko poprzez uczestniczenie w prywatyzacji, w tym w takich bran ach jak produkcja
i przesył energii (energia elektryczna, gaz).
107
Infrastruktura transportowa
Rozwój infrastruktury transportowej jest jednym z priorytetów obecnej polityki
transportowej. Wynika to m.in. z zapewnienia przepustowo ci strategicznych korytarzy
transportowych. Do potencjalnych projektów nale y modernizacja dróg maj ca na celu
dostosowanie bułgarskich dróg do standardów europejskich zwi zanych m.in. z
transportem ci arowym. Szacuje si , i modernizacji b dzie wymaga około 1200 km
dróg. W planach jest równie budowa autostrad Sofia-Burgas oraz Burgas-Varna, jak
równie budowa mostu na Dunaju. Znaczna cz
rodków b dzie tak e alokowana w
projektach słu cych modernizacji przej granicznych.
Nie bez znaczenia jest fakt, i modernizacja dróg jest współfinansowana ze rodków
Unii Europejskiej (m.in. PHARE, ISPA) oraz rodków mi dzynarodowych instytucji
finansowych (m.in. Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Banku
Odbudowy i Rozwoju), co znacz co zwi ksza przejrzysto procedur przetargowych.
Szacuje si , i warto nakładów na rozwój i modernizacj infrastruktury transportowej
mo e w najbli szych kilku latach wynie ponad 1,5 mld USD.
Do pozostałych interesuj cych sektorów nale y z pewno ci równie sektor nieruchomo ci
(w tym przede wszystkim handlowych, takich jak wielko-powierzchniowe centra
handlowe) oraz szybko rosn cy sektor usług teleinformatycznych (obejmuj cy równie
dostawy urz dze ), aktywnie wspierany przez ró nego rodzaju programy rz dowe.
Wielko
i struktura inwestycji
Otwarcie Bułgarii na inwestycje zagraniczne nast piło wraz ze zmianami politycznymi
na pocz tku lat dziewi dziesi tych. Zainteresowanie inwestorów zagranicznych
Bułgari znacznie wzrosło po rozpocz ciu procesów prywatyzacyjnych w 1993 r., kiedy
to bezpo rednie inwestycje zagraniczne w Bułgarii po raz pierwszy przekroczyły próg
100 milionów USD rocznie. Wzrost napływu bezpo rednich inwestycji zagranicznych w
ostatnich latach jest zwi zany w du ej mierze z popraw klimatu inwestycyjnego – w
tym przede wszystkim dostosowywaniem krajowej legislacji do regulacji Unii
Europejskiej, jak równie ze stopniowym wzrostem dochodów społecze stwa
stanowi cych o atrakcyjno ci rynku od strony popytowej. Trendy te s widoczne m.in.
w rosn cym napływie inwestycji typu greenfield.
Ł cznie, od 1992 roku do ko ca pierwszego kwartału 2004 roku, podmioty zagraniczne
zainwestowały w Bułgarii około 7,4 miliarda USD, realizuj c ponad 50 tysi cy
przedsi wzi .
108
Poni ej przedstawiono napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych do Bułgarii
w latach 1993-2004 z podziałem na inwestycje dokonane w ramach procesu prywatyzacji i
pozostałe (obejmuj ce m.in. nowe inwestycje typu greenfield, reinwestycje, joint-venture).
Rys. 18: Napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych do Bułgarii
w latach 1992-2004 (w milionach USD)
2004 stycz-marz
366,7
0,0
2003
1049,3
370,1
2002
769,1
135,6
2001
793,7
19,2
2000
635,5
366,0
1999
592,1
226,7
1998
1997
155,8
214,8
1996
180,0
464,2
421,4
76,4
136,6
26,0
76,7
134,2
80,4
22,0
34,4
0,0
1995
1994
1993
1992
0
100
200
prywatyzacja
300
400
500
600
700
800
pozostałe
900
1000 1100 1200
ródło: Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych
Dane te zostały równie przedstawione w formie tabelarycznej w zał czniku nr 7.
Według danych przedstawionych przez Bułgarsk Agencj Inwestycji Zagranicznych, w
2003 roku przedsi biorcy zagraniczni zainwestowali w Bułgarii 1419,4 miliona USD, co
stanowi prawie 57 % przyrost w porównaniu do roku ubiegłego, jak równie rekordow
warto inwestycji zagranicznych od pocz tku ich napływu.
Rosn ca liczba inwestycji zagranicznych typu greenfield wi e si ze stopniowym
finalizowaniem procesów prywatyzacyjnych, stanowi cych w latach 90-tych jeden z
podstawowych czynników inwestycyjnego anga owania si kapitału obcego w Bułgarii.
109
Do najbardziej atrakcyjnych sektorów nale usługi, w szczególno ci finansowe i
handel. W latach 1998 - marzec 2004 zagraniczni inwestorzy zainwestowali w tych
sektorach odpowiednio 1330 i 1101 milionów USD. Zainteresowanie tymi sektorami
wynika z dostosowania infrastruktury finansowej i handlowej do standardów krajów
Unii Europejskiej. W sektorze bankowym szacuje si , i około 85 % aktywów jest
kontrolowane przez inwestorów zagranicznych.
Najwi cej kapitału zagranicznego, nieco ponad 30 %, przyci gaj
inwestycje przemysłowe.
do Bułgarii
Stosunkowo niewiele inwestycji, po danych z punktu widzenia tworzenia PKB i
korzy ci dla kraju, bo zaledwie 11 milionów USD napłyn ło do rolnictwa. Lista
najwi kszych inwestorów zagranicznych w poszczególnych bran ach znajduje si
w zał czniku nr 10.
Struktura bran owa bezpo rednich inwestycji zagranicznych w Bułgarii na koniec marca
2004 roku przedstawiona jest na poni szym wykresie.
Rys. 19: Struktura bran owa skumulowanych bezpo rednich inwestycji zagranicznych
w okresie 1998 - marzec 2004 (ogółem = 5475,2 mln USD)
5,5%
5,0%
5,5%
3,7%
3,6%
3,5%
3,2%
2,8%
2,6%
2,1%
1,6%
13,0%
1,6%
2,1%
20,1%
Działalno finansowa
Telekomunikacja
Produkty naftowe, chemiczne, plastiki, opony, itp.
Wyroby włókiennicze i ubrania
Nieruchomo ci
Maszyny
Energetyka (elektryczno , gaz, woda)
Budownictwo
24,3%
Handel i usługi
Produkty mineralne (cement, szkło,...)
Hutnictwo
Produkty ywno ciowe
Drewno, papier
Hotele i restauracje
Elektrotechnika, elektronika, komputery
Pozostałe sektory
Bardziej szczegółowe dane w uj ciu sektorowym zamieszczone zostały w zał czniku 8.
110
Analizuj c struktur geograficzn napływu bezpo rednich inwestycji zagranicznych
nale y zauwa y , e najwi cej zainwestowali w Bułgarii przedsi biorcy greccy (1084 mln
USD) i niemieccy (687 mln USD). Tu za nimi plasuj si inwestorzy z Włoch (657 mln
USD), Holandii (622 mln USD) i Austrii (590 mln USD). Na tych pi pa stw przypada
około 50 % wszystkich bezpo rednich inwestycji zagranicznych w Bułgarii.
Skumulowana warto
inwestycji zrealizowanych w Bułgarii przez polskich
przedsi biorców jest relatywnie niska i wynosi zaledwie około 14 milionów USD.
Najwi kszymi polskimi inwestorami wg informacji Bułgarskiej Agencji ds. Inwestycji
InvestBulgaria w Bułgarii s firmy Celiko (około 10 mln EUR), NDM (2,4 mln EUR)
oraz Relpol (1,3 mln EUR).
Z krajów znajduj cych si w okresie transformacji gospodarczej najwi cej w Bułgarii
zainwestowały W gry (426 mln USD), Rosja (206 mln USD) oraz Czechy (75 mln
USD). Na poni szym rysunku przedstawiono struktur bezpo rednich inwestycji
zagranicznych w Bułgarii.
Rys. 20: Struktura geograficzna skumulowanych bezpo rednich inwestycji
zagranicznych w Bułgarii na koniec marca 2004 roku (ogółem 7,4 mld USD)
Belgia
6,7%
W gry
5,8%
Szwajcaria
5,5%
St. Zjednoczone Cypr
5,2%
4,2%
Rosja
2,8% W. Brytania
3,5% Turcja
2,1%
pozostałe kraje
14,7%
Austria
8,0%
Holandia
8,5%
Włochy
8,9%
Niemcy
9,3%
Grecja
14,8%
Do głównych barier w realizacji inwestycji w Bułgarii inwestorzy zaliczaj stosunkowo
du biurokracj , korupcj oraz nieprzejrzyste regulacje prawne.
Bardziej szczegółowe dane, obejmuj ce 26 krajów i ich inwestycje w uj ciu rocznym w
okresie 1992 - marzec 2004 przedstawione zostały w zał czniku nr 9, za list
najwi kszych inwestorów zawiera zał cznik nr 10.
VIII.
111
HANDEL ZAGRANICZNY
Ramy prawne
Bułgaria jest członkiem wiatowej Organizacji Handlu (WTO) od 1 grudnia 1996
roku. Prawne uwarunkowania obrotów handlowych Bułgarii z zagranic opieraj si
w głównej mierze na podpisanych przez Bułgari dwustronnych i wielostronnych
umowach mi dzynarodowych. W tym kontek cie nale y mie na uwadze, i
wi kszo umów dwustronnych ustanawiaj cych preferencyjne stosunki handlowe
b dzie musiała by renegocjowana w zwi zku z przewidywanym członkostwem tego
kraju w Unii Europejskiej.
Unia Europejska
Handel z Uni Europejsk regulowany jest Umow o Stowarzyszeniu z 1993 roku,
która weszła w ycie 1 lutego 1995 roku. Umowa ta obejmuje stopniow redukcj
stawek celnych w handlu z krajami UE, stosuj c korzystn dla Bułgarii zasad
asymetrii. Na jej mocy, od 1 stycznia 1998 roku eksport bułgarskich towarów
przemysłowych do Unii Europejskiej jest wolny od cła. Z kolei import towarów
przemysłowych z UE po okresie stopniowej liberalizacji został w pełni zwolniony z
cła od 1 stycznia 2002 roku. Handel artykułami rolnymi pomi dzy Bułgari a Uni
Europejsk oparty jest na zasadach kontyngentowych.
EFTA
W roku 1993 Bułgaria podpisała Umow o Wolnym Handlu z krajami Europejskiego
Zrzeszenia Wolnego Handlu (EFTA), do którego nale Szwajcaria, Lichtenstein,
Norwegia i Islandia. Na mocy tej umowy od 1 stycznia 1998 roku eksport bułgarskich
towarów przemysłowych do krajów EFTA jest wolny od cła. Podobnie jak w
przypadku umowy z UE, po okresie stopniowej liberalizacji import towarów
przemysłowych z EFTA został w pełni zwolniony z cła od 1 stycznia 2002 roku,
natomiast handel artykułami rolnymi opiera si na zasadach kontyngentowych.
CEFTA
17 lipca 1998 roku Bułgaria podpisała umow o przyst pieniu do rodkowoeuropejskiej Strefy Wolnego Handlu (CEFTA), do której nale Polska, Czechy,
Słowacja, W gry, Słowenia i Rumunia. Wej cie umowy w ycie 1 stycznia 1999 roku
spowodowało zniesienie ceł na ponad 80 % towarów przemysłowych wyst puj cych
w obrocie pomi dzy Bułgari a krajami CEFTA. Zwolnienie z cła pozostałych
towarów przemysłowych nast piło 1 stycznia 2002 roku.
112
Handel zagraniczny
Handel artykułami rolnymi opiera si na ich podziale na trzy grupy: towary o zerowej
stawce celnej, towary o obni onej stawce celnej oraz towary, na które kraje CEFTA
przyznaj sobie nawzajem udogodnienia.
Turcja
11 lipca 1998 roku Bułgaria i Turcja podpisały umow o utworzeniu strefy wolnego
handlu pomi dzy obydwoma krajami. Na mocy umowy, która weszła w ycie 1
stycznia 1999 roku około 90 % bułgarskiego eksportu do Turcji zostało zwolnione z
cła, a od 1 stycznia 2002 roku wszystkie bariery celne na handel artykułami
przemysłowymi pomi dzy tymi krajami zostały zniesione. Handel artykułami rolnymi
odbywa si na podstawie przyznawanych sobie nawzajem udogodnie .
Macedonia
Umowa o utworzeniu strefy wolnego handlu pomi dzy Bułgari a Macedoni została
podpisana 13 pa dziernika 1999 roku i weszła w ycie 1 stycznia 2000 roku.
Przewiduje ona całkowite zniesienie ceł na towary przemysłowe od 1 stycznia 2005
roku. Od 1 stycznia 2002 roku około 90 % obrotu artykułami przemysłowymi jest
realizowana według zerowych stawek celnych. Zgodnie z porozumieniem, handel
artykułami rolnymi odbywa si na zasadach kontyngentowych.
Litwa
Na mocy umowy podpisanej 8 maja 2001 roku Bułgaria i Litwa utworzyły pomi dzy
sob stref wolnego handlu. Na mocy tej umowy od 1 marca 2002 roku handel
towarami przemysłowymi pomi dzy tymi krajami jest wolny od cła. Ponadto, w
handlu artykułami rolnymi kraje przyznaj sobie nawzajem udogodnienia w formie
kontyngentów celnych, w ramach których stosowane s preferencyjne stawki celne.
Izrael
8 czerwca 2001 roku Bułgaria podpisała porozumienie o wolnym handlu z Izraelem.
Przewiduje ono utworzenie do 1 stycznia 2004 roku strefy wolnego handlu pomi dzy
tymi krajami. Z wej ciem w ycie od 1 stycznia 2002 roku strona izraelska dokonała
liberalizacji 95,6 % importu towarów przemysłowych z Bułgarii, za strona bułgarska
dokonała liberalizacji 85,9 % importu towarów przemysłowych pochodzenia
izraelskiego. Udogodnienia w handlu artykułami rolnymi oraz przetworzonymi
produktami rolnymi obejmuj kontyngenty celne, w ramach których stosowane s
obni one lub zerowe stawki celne.
113
Chorwacja
W ko cu 2001 roku podpisano porozumienie o wolnym handlu pomi dzy Bułgari
a Chorwacj , na podstawie którego w ramach okresu przej ciowego, który ko czy si
31 grudnia 2002 roku, stworzona zostanie strefa wolnego handlu na obszarze obu
krajów. Wraz z wej ciem porozumienia w ycie nast piła liberalizacja handlu
wi kszo ci towarów przemysłowych. W stosunku do pozostałych towarów
przemysłowych obni ono cła do wysoko ci 50 % ceł stosowanych dla krajów
korzystaj cych z klauzuli najwy szego uprzywilejowania. Od 1 stycznia 2002 roku
handel artykułami rolnymi odbywa si na podstawie przyznawanych sobie nawzajem
udogodnie .
Estonia
W dniu 11 grudnia 2001 roku zostało podpisane porozumienie o wolnym handlu
pomi dzy Bułgari a Estoni . Porozumienie jest stosowane od 1 stycznia 2002 roku,
a wchodzi w ycie od momentu ratyfikacji. Liberalizacja handlu wszystkimi towarami
przemysłowymi została ju dokonana. Handel artykułami rolnymi odbywa si na
podstawie przyznawanych sobie nawzajem udogodnie .
Łotwa
Umowa o utworzeniu strefy wolnego handlu pomi dzy Bułgari a Łotw weszła w
ycie w kwietniu 2003 roku.
Dodatkowo w marcu 2003 roku umow o utworzeniu strefy wolnego handlu
podpisano z Albani . W fazie negocjacji znajduje si umowa o strefie wolnego handlu
z Serbi i Czarnogór .
Memorandum o Liberalizacji i Wspieranie Handlu
W czerwcu 2001 roku siedem krajów bałka skich (Albania, Bo nia i Hercegowina,
Bułgaria, Chorwacja, Macedonia, Rumunia i Jugosławia) podpisało Memorandum o
Liberalizacji i Wspieranie Handlu. Dokument ten przewidywał podpisanie
dwustronnych porozumie gospodarczych pomi dzy wszystkimi siedmioma krajami
do ko ca 2002 roku. Wszystkie te porozumienia mały zosta oparte na zasadach
wiatowej Organizacji Handlu (WTO), z uwzgl dnieniem przyj tych przez
poszczególne kraje zobowi za w stosunku do Unii Europejskiej. Dzi ki tej
inicjatywie kraje Europy Południowo-wschodniej stworzyły sie dwustronnych
porozumie o wolnym handlu obejmuj c około 55 milionów konsumentów. Mo na
oczekiwa , e taka liberalizacja rynku zainteresuje inwestorów zagranicznych i przy
114
Handel zagraniczny
zachowaniu stabilno ci politycznej i gospodarczej zwi kszy napływ bezpo rednich
inwestycji zagranicznych do pa stw regionu.
Licencjonowanie handlu zagranicznego
W wyniku liberalnej polityki handlowej zgodnej ze standardami WTO niewiele grup
towarowych wyst puj cych w obrocie handlowym z zagranic podlega kontroli
administracyjnej. Generalnie kontrola ta ma charakter rejestracji lub wydawania
zezwole .
Rejestracja (licencjonowanie automatyczne) oznacza rejestracj transakcji eksportu
i importu towarów prowadzon dla celów statystycznych.
Nieliczne towary podlegaj ce obowi zkowi rejestracji obejmuj :
Poliw glany, matryce do produkcji płyt kompaktowych - w przypadku
wprowadzania na bułgarski obszar celny; rejestracj zajmuje si Ministerstwo
Gospodarki;
Wysokoprocentowe napoje alkoholowe (hurt) oraz alkohole wykorzystywane do
produkcji napojów alkoholowych - w przypadku wprowadzania na bułgarski
obszar celny; rejestracji dokonuje Ministerstwo Gospodarki;
Niektóre rodzaje drewna - w przypadku eksportu; rejestracj zajmuje si
Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa.
Zezwolenie (licencjonowanie nieautomatyczne) jest licencj na dokonywanie
transakcji towarowych. Wymóg ten wynika z przestrzegania przez Bułgari zawartych
porozumie mi dzynarodowych, jak równie z prawodawstwa krajowego.
1.
Zezwolenie jest wymagane m.in. w przypadku wprowadzania na obszar celny
Bułgarii b d eksportu i reeksportu:
- Materiałów nuklearnych, substancji radioaktywnych oraz innych ródeł
promieniowania radioaktywnego, zgodnie z postanowieniami Ustawy o
pokojowym wykorzystaniu energii atomowej. Za wydanie zezwolenia
odpowiada Komitet Pokojowego Wykorzystania Energii Nuklearnej.
- Prochu dymnego, materiałów wybuchowych i pirotechnicznych oraz
wykonanych z nich wyrobów o przeznaczeniu cywilnym i trójnitrotoluenu
(trotyl). Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo Gospodarki.
- Broni my liwskiej i sportowej, pistoletów i rewolwerów gazowych i
sygnalizacyjnych oraz amunicji do nich - mo liwych do wykorzystania
zarówno dla potrzeb cywilnych jak i militarnych. Za wydanie zezwolenia
odpowiada Ministerstwo Gospodarki.
-
2.
3.
4.
5.
115
Zagro onych rodzajów dzikiej flory i fauny, obj tych Konwencj
Waszyngto sk o mi dzynarodowym handlu zagro onymi rodzajami dzikiej
flory i fauny. Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo rodowiska
Naturalnego i Wód.
- Substancji chemicznych do produkcji rodków psychotropowych.
Wprowadzania na obszar celny Bułgarii:
- Celowników, celowników laserowych i miotaczy gazu. Za wydanie
zezwolenia odpowiada Ministerstwo Gospodarki.
- Ro lin i zwierz t obcych dla flory i fauny Republiki Bułgarii,
przeznaczonych do rozmna ania i hodowli. Za wydanie zezwolenia
odpowiada Ministerstwo rodowiska Naturalnego i Wód.
- Produkcji poligraficznej do poda y publicznej, która mo e by
wykorzystywana jako papier warto ciowy. Za wydanie zezwolenia
odpowiada Ministerstwo Finansów.
rodków ochrony ro lin. Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo
Rolnictwa i Le nictwa.
Importu:
- Leków medycznych. Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo
Ochrony Zdrowia.
- Azbestu, surowców do produkcji azbestu, materiałów i wyrobów z azbestu.
Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo Ochrony Zdrowia.
- Preparatów weterynaryjnych. Za wydanie zezwolenia odpowiada
Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa.
ywej dziczyzny i jej materiału genetycznego. Za wydanie zezwolenia
odpowiada Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa.
Eksportu i reeksportu:
- Ro lin nieuprawnych i ich cz ci (za wyj tkiem tych z listy ustanowionej
rozporz dzeniem Ministra rodowiska Naturalnego i Wód). Za wydanie
zezwolenia odpowiada Ministerstwo rodowiska Naturalnego i Wód.
- Dzikich zwierz t (za wyj tkiem tych, które s przedmiotem Ustawy
o polowaniach i ochronie dzikich zwierz t), mał y, limaków morskich
i l dowych, ab, ł cznie z hodowanymi w fermach. Za wydanie zezwolenia
odpowiada Ministerstwo rodowiska Naturalnego i Wód.
- Dzieł sztuki i przedmiotów o warto ci historycznej, archeologicznej,
numizmatycznej, egzemplarzy muzealnych i o warto ci przyrodniczej. Za
wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo Kultury.
Eksportu:
ywej dziczyzny i jej materiału genetycznego, trofeów my liwskich, rogów
i innych produktów dzikich zwierz t, z wył czeniem zdobytych przez
my liwych w ramach zorganizowanej turystyki my liwskiej. Za wydanie
zezwolenia odpowiada Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa.
116
Handel zagraniczny
Zabroniony jest równie eksport drewna uzyskanego na skutek po arów z pozycji
440320110, 440391100, 440320190, 440391900, 440320310, 440329100,
440320390, 440399100, 440320910, 440399510, 440320990, 440499950 i
440110000 taryfy celnej.
W celu dokonania rejestracji lub otrzymania zezwolenia firma musi przedło y
odpowiedniemu ministerstwu wypełniony formularz certyfikatu wraz z wypisem z
rejestru s dowego, za wiadczeniem o rejestracji w urz dzie podatkowym, numerem
rejestracyjnym z rejestru BULSTAT (Krajowy Instytut Statystyczny) oraz innymi
wła ciwymi dokumentami potwierdzaj cymi dane zawarte w wypełnionym
formularzu certyfikatu. Mog to by na przykład kontrakt, faktura pro-forma,
zamówienie, certyfikat jako ci, wiadectwo weterynaryjne czy wiadectwo
pochodzenia. W niektórych przypadkach wymagane jest przedło enie dodatkowych
dokumentów. Na przykład, w przypadku importu matryc do tłoczenia płyt
kompaktowych, wymagane jest przedstawienie odpowiedniego wiadectwa nabycia
praw autorskich. Wymagane mog by równie licencje na handel i produkcj (je li s
konieczne).
Wprowadzanie na obszar celny Bułgarii, tranzyt bezpo redni, eksport oraz reeksport
wyrobów o przeznaczeniu militarnym i specjalnym, jak równie towarów
i technologii o podwójnym zastosowaniu (cywilnym i wojskowym) podlega odr bnej
reglamentacji (Bułgaria jest stron układu z Waassenar).
Zabroniony jest import substancji niszcz cych warstw ozonow , odpadów i innych
materiałów niebezpiecznych dla rodowiska.
Import artykułów rolnych
Import artykułów rolnych jest w Bułgarii w pełni zliberalizowany i nie podlega
systemowi automatycznego licencjonowania importu, jaki obowi zuje w stosunku do
niektórych innych towarów. Ta generalna zasada nie dotyczy trzech grup towarowych,
w odniesieniu do których przy imporcie obowi zuje system nieautomatycznego
licencjonowania, polegaj cy na wydawaniu zezwole . Zezwolenia te wymagane s
dla:
1. Produktów ochrony ro lin:
Wymagana jest licencja na import, sprzeda , pakowanie i usługi w tym zakresie.
Koszt uzyskania licencji wynosi od 278,50 BGN do 425,80 BGN i uzale niony
jest od liczby rodzajów wykonywanej działalno ci.
117
2. Zwierz t, produktów pochodzenia zwierz cego, pasz i preparatów weterynaryjnomedycznych:
Wymagane jest zezwolenie Pa stwowego Urz du Weterynaryjno-Medycznego
na import zwierz t, surowców i produktów pochodzenia zwierz cego, dodatków,
pasz i dodatków do pasz, preparatów weterynaryjno-medycznych. Zezwolenie
wydawane jest na jeden rok kalendarzowy i kosztuje 40 BGN.
3. Dziczyzny ywej i materiału genetycznego:
Zezwolenia wa ne 3 miesi ce wydaje naczelnik Pa stwowego Zarz du Lasów,
po uzgodnieniu z ministrem ochrony rodowiska i wód.
Odpowiednie zezwolenia wydawane s przez Ministerstwo Rolnictwa i Lasów.
W styczniu 2003 roku weszło w ycie wydane przez Ministerstwo Rolnictwa i
Le nictwa Zarz dzenie Nr 1 z 10.01.2003 (opublikowane w Dyr awen Westnik
nr 6/21.01.2003), dotycz ce norm zdrowotnych zwierz t przy imporcie bydła, owiec,
kóz i wi oraz wymogów sanitarno-weterynaryjnych przy imporcie produktów
pochodzenia zwierz cego do konsumpcji przez ludno .
Minister rolnictwa i le nictwa co roku wydaje zarz dzenie, w którym s opisane
warunki i zasady dotycz ce rejestracji i zezwole na transakcje w handlu
zagranicznym, b d ce w kompetencjach Ministerstwa Rolnictwa i Le nictwa.
Ustawa o etykietowaniu artykułów tekstylnych
Na mocy Rozporz dzenia Rady Ministrów nr 308 z 27 grudnia 2001 roku przyj ta
została Ustawa o etykietowaniu i nazewnictwie produktów tekstylnych, opublikowana
w bułgarskiej Gazecie Pa stwowej nr 2 z 8 stycznia 2002 roku. Ustawa w cało ci
weszła w ycie 1 stycznia 2003 roku.
Dokument ten okre la wymogi dotycz ce etykietowania produktów tekstylnych i
dotyczy wszystkich rodzajów wyrobów tekstylnych o zawarto ci włókien tekstylnych
nie mniejszej ni 80 % masy ogólnej, jak równie innych produktów zawieraj cych
nie mniej ni 80 % komponentów tekstylnych, takich jak materiały obiciowe,
wielowarstwowe pokrycia, materace, podszewki ocieplaj ce do produkcji obuwia,
r kawic itp.
118
Handel zagraniczny
Ustawa definiuje równie wymogi odno nie nazewnictwa artykułów tekstylnych.
Zał cznik nr 1 do ustawy zawiera nazwy i okre lenia włókien tekstylnych. Nazwy te
musz by podawane w sposób jasny, zrozumiały i jednolity w materiałach
reklamowych, katalogach i dokumentacji handlowej oraz dotycz cej opakowa ,
etykietowania i markowania. Ponadto okre lone zostały metody dokonywania analiz
ilo ciowych dwu- i trzyrodzajowych mieszanek włókien.
Obowi zek etykietowania spoczywa na osobach fizycznych i prawnych, wprowadzaj cych produkty tekstylne na rynek bułgarski do celów produkcyjnych i handlowych.
Etykiety na produkty tekstylne musz :
by sporz dzone w j zyku bułgarskim lub bułgarskim i innym,
okre la procentowo skład rodzajów włókien,
by wyra ne i szczegółowe, niepozwalaj ce na wprowadzenie w bł d
kupuj cego.
Stosowanie skrótów w umowach i fakturach sprzeda y jest zakazane. Zał cznik nr 3
do Ustawy zawiera spis produktów tekstylnych, wobec których etykietowanie i
markowanie nie jest obowi zkowe.
Prawo celne i taryfa celna
1 stycznia 1999 roku Bułgaria wprowadziła w ycie nowe prawo celne oparte na
regulacjach Unii Europejskiej. Wprowadzenie na obszar celny, import, przywóz
czasowy, składowanie czasowe, tranzyt, eksport, wywóz czasowy, przerób
uszlachetniaj cy czynny i bierny, przetwarzanie pod kontrol celn , zawieszenie
płatno ci itp. regulowane s w taki sam sposób, jak w krajach Unii Europejskiej.
Obecnie obowi zuj ca w Bułgarii Taryfa Celna weszła w ycie 1 stycznia 2003 roku
na mocy rozporz dzenia Rady Ministrów nr 289 z 20 grudnia 2001 roku. Obecnie
rednia stawka celna na towary sprowadzane z krajów, którym Bułgaria przyznała
Klauzul Najwi kszego Uprzywilejowania (KNU) wynosi 11,31 % (w tym na towary
przemysłowe 8,62 %). Wiele grup towarów przemysłowych korzysta z zerowej stawki
celnej, mi dzy innymi surowce i leki.
Taryfa celna przewiduje nast puj ce podstawowe rodzaje stawek:
Konwencyjna, stosowana wobec towarów pochodz cych z krajów, którym
Bułgaria przyznała KNU (kraje członkowskie wiatowej Organizacji Handlu i
inne),
Obni ona, stosowana wobec towarów pochodz cych z krajów UE, EFTA,
CEFTA, Turcji, Macedonii, Estonii, Chorwacji i Izraela,
119
Preferencyjna, stosowana w ramach Generalnego Systemu Preferencji wobec
towarów wymienionych w osobnym aneksie, pochodz cych z krajów
rozwijaj cych si (70 % stawek konwencyjnych) i z krajów najmniej
rozwini tych (zawieszenie cła).
Odprawa celna towarów wymaga przedstawienia deklaracji celnej, podobnej do
obowi zuj cej w Polsce deklaracji SAD, wraz z towarzysz cymi dokumentami
handlowymi, takimi jak faktura, wiadectwo pochodzenia, dokumenty transportowe,
etc.
Wolne obszary celne
Wolne obszary celne utworzone zostały w Bułgarii w 1987 roku na mocy
Rozporz dzenia nr 2242 o wolnych obszarach celnych.
Obecnie w Bułgarii znajduje si sze wolnych obszarów celnych. Wszystkie z nich
zostały zało one i wyposa one w teren i infrastruktur przez administracj
pa stwow . Ka dy z obszarów zarz dzany jest przez stworzon specjalnie w tym celu
spółk akcyjn b d przez przedsi biorstwo nale ce do pa stwa.
Wolne obszary celne poło one s przy strategicznych korytarzach transportowych,
prowadz cych na główne rynki mi dzynarodowe: Unii Europejskiej, Europy
rodkowej i byłych republik radzieckich, Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Dwa
z nich znajduj si nad Dunajem, w portach Widin i Ruse. Taka lokalizacja zapewnia
łatwy dost p towarów na rynki Europy Zachodniej i rodkowej poprzez szlak wodny
Ren – Men – Dunaj, jak równie na rynki byłych republik radzieckich przez lini RoRo pomi dzy portem Ruse a portem Reni na Ukrainie.
Dwa kolejne obszary wolnocłowe poło one s na skrzy owaniach głównych
europejskich autostrad, ł cz cych Europ Zachodni i Północn z Grecj i Bliskim
Wschodem. Pierwszy z nich znajduje si w Dragoman, w pobli u granicy z Serbi ,
za drugi w Swilengrad, w pobli u granicy z Turcj .
Kolejny wolny obszar celny znajduje si w Płowdiw, poło onym w centrum kraju
drugim co do wielko ci mie cie Bułgarii. Obszar ten charakteryzuje si bardzo dobrze
rozwini t infrastruktur i obejmuje tereny Mi dzynarodowych Targów Płowdiw oraz
tereny przemysłowe. Ponadto miasto posiada lotnisko mi dzynarodowe, oferuj ce
poł czenia z krajami Europy, Bliskiego Wschodu oraz Afryki Północnej.
120
Handel zagraniczny
Wolny obszar celny Burgas usytuowany jest przy najwi kszym bułgarskim porcie na
Morzu Czarnym, co pozwala na łatwy dost p towarów do wszystkich pa stw
poło onych nad Morzem Czarnym i Morzem Egejskim. Obszar obejmuje terminal
cargo w mi dzynarodowym porcie Burgas.
Wolne obszary celne w Bułgarii regulowane s szczegółowo przez prawo celne, które
weszło w ycie 1 stycznia 1999 roku. Przewiduje ono i reguluje ró nego rodzaju
działalno produkcyjn i handlow , jaka mo e mie miejsce na ich terenie. Towary
zagraniczne mog si znajdowa na terenie wolnych obszarów celnych na zasadach
procedury celnej:
importu,
importu czasowego,
przerobu uszlachetniaj cego czynnego,
przetwarzania pod kontrol celn ,
jak równie bez specjalnego zezwolenia, w celu składowania, poprawy wizerunku
handlowego i jako ci oraz przetwarzania w celu realizacji dostawy lub sprzeda y.
Towary krajowe znajduj ce si na terenie wolnych obszarów celnych mog by tam
jedynie składowane. Na ich składowanie konieczne jest zezwolenie administracji
celnej. W przypadku eksportu tych towarów mo liwe jest równie poddanie ich
innego rodzaju działaniom.
Wolne obszary celne w Bułgarii zapewniaj :
posługiwanie si walutami wymienialnymi,
wolny od wszelkich ogranicze transfer wpływów zagranic ,
struktury organizacyjne, odci aj ce inwestora od potrzeby kontaktów
bezpo rednich z władzami lokalnymi,
wygodne i dobrze rozwini te poł czenia kolejowe,
niskie koszty produkcji i siły roboczej,
dost p do dobrze wyszkolonej i wysoko wykwalifikowanej siły roboczej.
Lista adresowa wolnych obszarów celnych znajduje si w zał czniku nr 16.
121
Wielko
i struktura handlu zagranicznego Bułgarii
Rok 2003 był kolejnym, szóstym z rz du, rokiem wzrostu obrotów handlu
zagranicznego Bułgarii, które osi gn ły warto 18,21 miliarda USD (wobec 3,6
miliarda USD w 2002 roku). Import wyniósł 10,8 miliarda USD, co oznacza wzrost o
36,1 % w porównaniu z poprzednim rokiem, za eksport osi gn ł warto 7,4 miliarda
USD, czyli był o 30,8 % wy szy ni w roku 2002. Wy sza dynamika importu od
eksportu powoduje utrzymywanie si w dalszym ci gu deficytu w handlu zagranicznym.
W okresie stycze -maj 2004 utrzymywał si trend wzrostowy obrotów handlu
zagranicznego, które w porównaniu do tego samego okresu 2003 roku zwi kszyły si o
prawie 12 % z 12,7 (eksport: 5,3; import: 7,4) do 14,2 mld USD (eksport: 5,7; import:
8,5). Poni sza tabela przedstawia obroty handlowe Bułgarii z zagranic .
Tab. 14: Handel zagraniczny Bułgarii w latach 1997-2004 (w milionach USD)
1997
Obroty
- Eksport FOB
- Import CIF
Saldo
9872
4940
4932
8
1998
9150
4193
4957
-764
1999
2000
2001
2002
2003
9521
4006
5515
-1509
11332
4825
6507
-1682
12329
5099
7230
-2131
13595
5692
7903
-2211
18199
7445
10754
-3309
2004
(stycze -maj)
14188
5706
8482
-2776
W ostatnich latach najwa niejsz pod wzgl dem warto ci grup towarow w
bułgarskim imporcie były dobra inwestycyjne, których udział wynosił niemal 38 %,
podczas gdy na surowce przypadało 31 %, a na paliwa kopalniane prawie 20 %
zakupów dokonywanych za granic . Struktura ta wynika mi dzy innymi z niskiej
poda y krajowych bogactw naturalnych.
Podstawowe grupy towarowe bułgarskiego importu to: ropa naftowa, gaz ziemny,
samochody osobowe, produkty ropy naftowej, w giel kamienny, rudy miedzi
i koncentraty, lekarstwa i elektronika. Pierwsze pi grup towarowych obejmuje
ponad 30 % importu ogółem. W efekcie, wahania warto ci bułgarskiego importu w
du ym stopniu zale od zmian w poziomie cen surowców (np. cen ropy naftowej i
gazu uzale nionych od sytuacji na rynku mi dzynarodowym).
W 2003 roku najwi kszy wzrost importu wyst pił w nast puj cych grupach
towarowych: surowce (oprócz paliw) o 67 %, maszyny i urz dzenia o 42 %, dobra
zaopatrzeniowe (głównie półprodukty) o 40 %, artykuły rolnicze i ywno ciowe o
32 % oraz paliwa o 21 %. Wysoka dynamika importu dóbr zaopatrzeniowych wi e
si m.in. z dynamicznym napływem inwestycji zagranicznych.
122
Handel zagraniczny
Rys. 21: Struktura towarowa importu Bułgarii w roku 2003
Paliwa kopalniane,
oleje i elektryczno
28,6%
Towary konsumpcyjne
28,4%
Pozostałe
3,1%
Dobra inwestycyjne
37,5%
Surowce
2,4%
Surowce, z ponad 40 % udziałem dominuj równie w bułgarskim eksporcie. Kolejn ,
istotn grup towarow stanowi towary konsumpcyjne, na które przypada ponad
jedna trzecia eksportu (35,2 %). Podstawowe grupy towarowe eksportowane przez
Bułgari to: produkty ropopochodne, nierafinowana mied , wyroby gor co
walcowane, energia elektryczna i tekstylia, czyli surowce i wyroby o niskim stopniu
przetworzenia.
W 2003 roku najwi ksz dynamik eksportu charakteryzowały si nast puj ce grupy
towarowe: półprodukty (43 %), surowce (38 %) oraz maszyny i urz dzenia (37 %).
Rys. 22: Struktura towarowa eksportu Bułgarii w roku 2003
Surowce
41,7%
Dobra inwestycyjne
13,3%
Paliwa kopalniane,
oleje i elektryczno
9,9%
Towary konsumpcyjne
35,2%
123
Szczegółowe dane dotycz ce struktury towarowej handlu zagranicznego Bułgarii
w roku 2003 znajduj si w zał cznikach nr 2 (import) i nr 4 (eksport).
Główne kierunki eksportowe to niezmiennie ju od lat Włochy, Grecja, Niemcy i
Turcja, na które przypada prawie 44 % eksportu ogółem. W 2003 r. kraje Unii
Europejskiej (UE-15) były odbiorc niemal 57 % bułgarskich towarów. Na kraje
Europy rodkowej i Wschodniej przypadło nieco ponad 12 % bułgarskiego eksportu.
Udział Polski w bułgarskim eksporcie jest symboliczny. W 2003 roku wyniósł on
0,8 %. W warto ciach bezwzgl dnych warto eksportu do Polski wzrosła w okresie
2002-2003 o 49,3 %.
Rys. 23: Struktura geograficzna eksportu Bułgarii w roku 2003
10,7%
8,3%
0,7%
19,5%
51,2%
9,6%
Kraje UE-15
Turcja
pozostałe kraje
Europa rodkowo-Wschodnia
Polska
Inne kraje
W imporcie, podobnie jak w przypadku eksportu, od wielu lat główne kierunki nie
ulegaj zmianie. S to: Rosja, Niemcy, Włochy, Grecja, Turcja i Francja, na które
ł cznie przypadło 56 % bułgarskiego importu w roku 2003. Szczególne znaczenie ma
import z Rosji, stanowi cy niemal 13 % importu ogółem (głównie surowce – w tym
m.in. gaz). Około połowa towarów sprowadzanych do Bułgarii pochodzi z Unii
Europejskiej. Udział krajów Europy rodkowej i Wschodniej w bułgarskim imporcie
wyniósł w 2003 roku 9 %. Udział Polski w imporcie jest nieznacznie wy szy ni w
eksporcie. W 2003 roku wyniósł on 1,4 % przy silnym trendzie wzrostowym warto ci
importu (w okresie 2002-2003 wzrost o ponad połow z 99,5 do 151,4 mln USD).
124
Handel zagraniczny
Rys. 24: Struktura geograficzna importu Bułgarii w roku 2003
7,5%
12,5%
6,1%
1,4%
49,6%
Kraje UE-15
Rosja
Polska
22,8%
Kraje Europy rodkowej i Wschodniej
Turcja
Pozostałe kraje
Szczegółowe dane dotycz ce struktury geograficznej handlu zagranicznego Bułgarii
w roku 2003 znajduj si w zał cznikach nr 3 (import) i nr 5 (eksport).
IX.
125
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK
Podstawy prawne
Do 30 kwietnia 2004 roku zasady współpracy gospodarczej i wymiany handlowej mi dzy
Polsk i Bułgari regulowała Umowa mi dzyrz dowa o współpracy gospodarczej z 29
kwietnia 1991 roku oraz Umowa o przyst pieniu Bułgarii do CEFTA podpisana 17 lipca
1998 roku. W zwi zku z wej ciem Polski do UE obie umowy zostały wypowiedziane.
Od 1 maja 2004 roku polsko-bułgarska współpraca gospodarcza i handel s realizowane
w oparciu o Umow stowarzyszeniow zawart przez Bułgari z Uni Europejsk , która
weszła w ycie w dniu 1 lutego 1995 roku.
Ponadto w dalszym ci gu obowi zuje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania
(Umowa mi dzy Rzeczypospolit Polsk a Republik Bułgarii w sprawie unikania
podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i maj tku z dnia 11 kwietnia
1994 roku) oraz umowa o ochronie inwestycji zagranicznych (Umowa mi dzy Rz dem
Rzeczypospolitej Polskiej a Rz dem Republiki Bułgarii w sprawie wzajemnego popierania i
ochrony inwestycji z dnia 11 kwietnia 1994 roku).
Wymiana handlowa
Wg danych Głównego Urz du Statystycznego w 2003 roku warto wzajemnych obrotów
handlowych pomi dzy Polsk a Bułgari wyniosła 213 mln USD (144,7 mln USD w 2002;
150,1 mln USD w 2001 roku), co oznacza wzrost o prawie 47 % w porównaniu z
poprzednim rokiem. W 2003 r. polski eksport wzrósł o około 49 % do 124 mln USD (83,0
mln USD w 2002 roku), podczas gdy import z Bułgarii zwi kszył si o 46 %, osi gaj c
poziom 89,3 mln USD (61,8 miliona USD w 2002 roku).
Saldo wzajemnych obrotów pozostaje od kilku lat korzystne dla Polski i w 2003 roku
wyniosło 34,6 miliona USD. Mimo wzrostu wymiany handlowej w ostatnich latach udział
Bułgarii w handlu zagranicznym Polski pozostaje w dalszym ci gu raczej niewielki. W 2003
roku udział Bułgarii w eksporcie z Polski ogółem wyniósł 0,2 % (eksport ogółem - 53,6 mld
USD) a importu 0,1 % (import ogółem - 68,0 mld USD).
Rosn cy trend wzajemnej wymiany handlowej był kontynuowany równie w pierwszych
pi ciu miesi cach 2004 roku. W porównaniu do tego samego okresu 2003 roku eksport z
Polski wzrósł o 38 % z 47 do 64 mln USD, natomiast import o 44 % z 33 do 47 mln USD.
126
Współpraca gospodarcza z Polsk
Najwi ksza dynamika eksportu wyst piła w takich grupach towarowych jak metale
nieszlachetne i wyroby (ponad 2,3 krotny wzrost), wyroby papiernicze (o 77 %), wyroby
spo ywcze (o 38 %) oraz maszyny i urz dzenia (o 35 %).
W ukształtowanej w ostatnich latach strukturze towarowej polskiego eksportu do Bułgarii
nie zaszły istotne zmiany. W strukturze polskiego eksportu do Bułgarii w 2003 roku
dominowały maszyny i urz dzenia elektryczne oraz sprz t elektryczny i elektrotechniczny
(27,4 %), tworzywa sztuczne (9,4 %), wyroby przemysłu chemicznego (9,4 %) oraz
przetwory spo ywcze (9,4 %). Na poni szym wykresie przedstawiono udział
najwa niejszych grup towarowych w eksporcie Polski do Bułgarii.
Analizuj c bardziej szczegółowo polski eksport mo na zauwa y , e w 2003 roku
najwi kszy udział miały w nim takie produkty jak przewody i kable elektryczne oraz
optyczne (6,1 %; 7,6 mln USD), meble (5,3 %; 6,5 mln USD), wyroby papiernicze (4,3 %;
5,3 mln USD), odbiorniki telewizyjne i monitory (3,3 %; 4,1 mln USD), mi so wieprzowe
(3,0 %; 4,1 mln USD). Najwi ksz dynamik wzrostu eksportu w okresie 2002-2003
charakteryzowały si takie produkty (maj ce te istotny udział w polskim imporcie) jak:
mi so wieprzowe (458 %), chłodziarko-zamra arki (403 %), meble (76 %), wyroby
papiernicze (99 %).
W okresie stycze -maj 2003/2004 najwi kszy przyrost eksportu nast pił w przypadku
wyrobów z drewna (108 %), wyrobów z metali nieszlachetnych (91 %), wyrobów
papierniczych (57 %), artykułów spo ywczych (31 %), maszyn i urz dze (25 %).
Rys. 25: Struktura towarowa polskiego eksportu do Bułgarii w roku 2003
4,6%
7,9%
3,7%
3,3%
7,6%
8,4%
19,0%
8,9%
9,4%
27,4%
maszyny i urz dz., sprz t elektr.
przetwory spo ywcze
cier drzewny, wyroby papiern.
wyroby pochodz. zwierz c.
wyroby mineralne
tworzywa sztuczne
wyroby przem. chemiczn.
metale nieszlachetne
wyroby z drewna
pozostałe wyroby
ródło: Główny Urz d Statystyczny
127
Najwi kszy wpływ na wzrost importu z Bułgarii miały takie grupy towarowe, jak produkty
spo ywcze (o 36 %), maszyny i urz dzenia (o 48 %), wyroby włókiennicze (o 19 %) oraz
wyroby przemysłu chemicznego (o 12 %).
Wg głównych grup towarowych w 2003 roku w imporcie (por. rysunek poni ej)
dominowały artykuły spo ywcze, maszyny i urz dzenia oraz wyroby przemysłu
chemicznego. Te trzy grupy towarowe stanowi około 61 % importu z Bułgarii ogółem.
W ród produktów spo ywczych, zdecydowanie najwi kszy udział w polskim imporcie z
Bułgarii ma od lat wino. Jego udział w imporcie w 2003 roku wyniósł 15,0 % (13,4 mln
USD). Kolejne najwa niejsze importowane produkty to chleb i wyroby cukiernicze (8,6 %;
7,7 mln USD, karma dla zwierz t (5,7 %; 5,1 mln USD), elementy uzbrojenia (3,6 %; 3,2
mln USD). Najwi kszy przyrost importu (2002-2003) nast pił w przypadku takich
produktów jak chleb i wyroby cukiernicze (341 %), obwody drukowane (180 %), elementy
uzbrojenia (111 %), wagony kolejowe i tramwajowe (36 %), wino (25 %).
W okresie stycze -maj 2003/2004 najwi kszy przyrost importu miał miejsce w przypadku
wyrobów włókienniczych (108 %), wyrobów z metali nieszlachetnych (139 %), artykułów
spo ywczych (24 %), maszyn i urz dze (41 %).
Rys. 26: Struktura towarowa importu z Bułgarii do Polski w roku 2003
7,2%
9,3%
5,9%
3,6%2,5%
20,3%
18,2%
33,1%
przetwory spo ywcze
wyroby przem. chemiczn.
metale nieszlachetne
wyroby z drewna
maszyny i urz dz., sprz t elektr.
wyroby włókiennicze
bro i amunicja
pozostałe wyroby
ródło: Główny Urz d Statystyczny
Prowadzona przez Wydział Ekonomiczno-Handlowy w Sofii systematyczna analiza sytuacji
w poszczególnych gał ziach gospodarki Bułgarii wskazuje jednoznacznie na stały wzrost
zapotrzebowania na wysokiej jako ci dobra konsumpcyjne oraz inwestycyjne i towary
zaopatrzeniowe. Jednocze nie coraz liczniejsze przykłady wiadcz o tym, e polskie
wyroby s konkurencyjne na tym rynku, tak pod wzgl dem cenowym jak i walorów
u ytkowych, co rokuje nadziej na dalszy wzrost polskiego eksportu do Bułgarii.
128
Dobrym przykładem mog by du e kontrakty zawarte przez polskie firmy w 2003/2004
roku na dostawy elektrofiltrów (Elwo), dostawy i monta przez Ekofinn-Pol oczyszczalni
cieków czy dostawy maszyn i urz dze realizowane przez Ibis dla przemysłu spo ywczego.
Coraz wi cej polskich firm bierze udział w przetargach na zamówienia publiczne np.
dotycz ce dostaw autobusów, szynobusów, ró nego rodzaju maszyn i urz dze oraz cz ci
zamiennych. Potencjalnie du e mo liwo ci dla polskich firm mo e stworzy modernizacja
zimowej bazy turystycznej (Bansko, Borowiec i inne). Byłaby to kontynuacja dobrych
tradycji z czasów, kiedy polskie firmy były głównym wykonawc wi kszo ci obiektów
eksploatowanych do dzi w Borowcu. Rosn ce obroty handlowe z naszym krajem wiadcz
o coraz bardziej dojrzałym i perspektywicznym partnerstwie mi dzy Bułgari i Polsk .
Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w zakresie promocji i wspierania eksportu∗
Ministerstwo Gospodarki i Pracy realizuje szereg działa promocyjnych, maj cych na
celu kreowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki, rozwój współpracy
gospodarczej z zagranic i przede wszystkim wzrost polskiego eksportu.
Odbywa si to poprzez wsparcie (w formie dotacji) działa promocyjnych
podejmowanych głównie przez przedsi biorców czy organizacje samorz du
gospodarczego, a tak e realizacj własnych przedsi wzi
promocyjnych, przede
wszystkim przy wykorzystaniu wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i
konsulatów RP za granic (WEH).
Dofinansowanie udziału polskich przedsi biorstw w targach i wystawach za granic a
tak e dofinansowanie uczestnictwa polskich firm w wyjazdowych misjach
gospodarczych za granic zwi zanych z udziałem w targach **
27 pa dziernika 2004 roku weszły w ycie:
– rozporz dzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 pa dziernika 2004 roku w
sprawie udzielania pomocy de minimis przedsi biorcom uczestnicz cym w
targach i wystawach za granic oraz
– rozporz dzenie w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsi biorcom
uczestnicz cym w wyjazdowych misjach gospodarczych zwi zanych z udziałem w
targach i wystawach za granic .
∗
Na podstawie informacji opracowanej przez Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu
Ministerstwa Gospodarki i Pracy (listopad 2004).
**
Dofinansowaniem obj te s imprezy wystawiennicze wyszczególnione na listach (tzw. listy „A” „B” i „C”)
publikowanych na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki i Pracy.
Lista imprez obj tych dofinansowaniem odbywaj cych si w latach 2005-2006 na terytorium Bułgarii
znajduje si w zał czniku 23.
129
Rozporz dzenia okre laj szczegółowe warunki i tryb udzielania pomocy publicznej
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjno ci
Przedsi biorstw (SPO-WKP), lata 2004-2006, przedsi biorcom uczestnicz cym w
targach i wystawach za granic oraz w wyjazdowych misjach gospodarczych
zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic .
Istotnym novum w zakresie dofinansowywania kosztów udziału polskich przedsi biorstw w
targach i wystawach zagranicznych, a tak e kosztów udziału polskich przedsi biorców w
misjach gospodarczych, zwi zanych z udziałem w imprezach targowo-wystawienniczych za
granic – w porównaniu z dotychczas obowi zuj cym systemem – jest obj cie tych
instrumentów Sektorowym Programem Operacyjnym Wzrost Konkurencyjno ci
Przedsi biorstw, lata 2004-2006. Program zapewnia, obok rodków z bud etu pa stwa,
współfinansowanie równie ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego –
st d te wysoko dost pnych na ten cel rodków wzro nie blisko trzykrotnie w stosunku do
roku 2003. Zmianie ulega procedura ubiegania si o dofinansowanie, katalog kosztów
kwalifikuj cych si do obj cia pomoc , zmienia si równie – w przypadku udziału w
targach i wystawach – wysoko mo liwego dofinansowania.
Wsparcie udziału w targach i wystawach za granic
Pomoc jest udzielana na wsparcie udziału w targach i wystawach za granic , znajduj cych
si w wykazie imprez targowo-wystawienniczych, które maj istotne znaczenie dla
polskiej gospodarki. Wykaz ten ustalany jest na dany rok kalendarzowy i ogłaszany na
stronach internetowych www.konkurencyjnosc.gov.pl i www.eksporter.gov.pl oraz w
dzienniku ogólnopolskim.
Poziom wsparcia
Wysoko
dofinansowania nie mo e przekroczy 50% poniesionych i
udokumentowanych fakturami oraz dokumentami potwierdzaj cymi dokonanie
płatno ci wydatków kwalifikowanych netto uczestnictwa w targach i wystawach i
wynie jednorazowo wi cej ni 20.000,- PLN.
Do wydatków kwalifikowanych zalicza si koszty:
1) wynaj cia powierzchni wystawienniczej i zabudowy stoiska podczas imprezy
targowo-wystawienniczej;
2) transportu eksponatów w zwi zku z udziałem w imprezie targowowystawienniczej;
3) przygotowania i druku materiałów promocyjnych w zwi zku z udziałem w
imprezie targowo-wystawienniczej;
4) przejazdu i zakwaterowania przedstawicieli przedsi biorcy uczestnicz cych w
targach i wystawach poniesione zgodnie z przepisami rozporz dzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysoko ci
130
oraz warunków ustalania nale no ci przysługuj cych pracownikom
zatrudnionym w pa stwowej lub samorz dowej jednostce sfery bud etowej z
tytułu podró y słu bowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz. 1991).
Przy obliczaniu wysoko ci dofinansowania uwzgl dnia si koszty udziału
maksymalnie dwóch przedstawicieli przedsi biorcy w targach lub wystawach.
Przedsi biorca mo e otrzyma w ci gu jednego roku dofinansowanie cz ci
wydatków kwalifikuj cych si do obj cia pomoc uczestnictwa w maksymalnie
pi ciu targach i wystawach.
Kryteria oceny
Wybór projektów, ubiegaj cych si o współfinansowanie dokonywany jest w ramach
procedury konkursu i odbywa si według ci le okre lonych kryteriów:
KRYTERIA FORMALNE
wniosek zło ono w terminie,
wersja papierowa wniosku o dofinansowanie jest to sama z wersj elektroniczn ,
do wniosku doł czono komplet wskazanych dokumentów, tj.:
- kopi za wiadczenia o wpisie do ewidencji działalno ci gospodarczej, albo
kopi odpisu z Krajowego Rejestru S dowego, wystawione nie wcze niej ni
6 m-cy przed dat zło enia wniosku (dokumenty powinny zosta
po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- kopi za wiadczenia o nadaniu numeru identyfikacji w krajowym rejestrze
podmiotów gospodarki narodowej REGON i kopi decyzji o nadaniu Numeru
Identyfikacji Podatkowej (dokumenty powinny zosta po wiadczone za
zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- za wiadczenie za okres ostatnich trzech miesi cy wła ciwego naczelnika
urz du skarbowego oraz wła ciwego oddziału Zakładu Ubezpiecze
Społecznych o niezaleganiu z nale no ciami wobec Skarbu Pa stwa
(dokumenty powinny zosta po wiadczone za zgodno z oryginałem przez
osob do tego upowa nion );
- kopi potwierdzenia wynaj cia powierzchni wystawienniczej (dokumenty
powinny zosta po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego
upowa nion );
- kopie umów z wykonawcami usług, je eli umowy takie zostały zawarte
- o wiadczenie wnioskodawcy o mo liwo ci odzyskania podatku VAT,
- informacj na temat liczby targów/wystaw, w których przedsi biorca brał
udział w danym roku (o wiadczenie podpisane przez osob uprawnion do
reprezentacji podmiotu);
131
-
pełnomocnictwo – w przypadku, gdy wniosek składany jest przez
pełnomocnika, podpisane przez osoby udzielaj ce takiego pełnomocnictwa,
kopie wszystkich za wiadcze o pomocy de minimis, jak wnioskodawca
otrzymał w ci gu 3 ostatnich lat poprzedzaj cych dat wyst pienia z
wnioskiem o dofinansowanie wydanych na podstawie przepisów o
post powaniu w sprawach dotycz cych pomocy publicznej, a tak e dane o
pomocy de minimis otrzymanej przed dniem 31 maja 2004 roku (dokumenty
upowa nion ).
W trakcie rozpatrywania wniosków dokonywana jest ich ocena formalna, ekonomicznotechniczna oraz merytoryczna. Celem oceny formalnej i techniczno-ekonomicznej jest
wybranie wniosków, które zostan poddane ocenie merytorycznej. Za kryteria formalne
i techniczno-ekonomiczne punktów nie przyznaje si , ale musz by one wszystkie
spełnione. Wnioski niekompletne, niepoprawne lub zło one po terminie nie podlegaj
rozpatrzeniu.
KRYTERIA MERYTORYCZNE
kryterium merytoryczne –
wyjazdowe misje gospodarcze
liczba
punktów
sposób oceny
Trwało projektu w czasie
Wpływ planowanych rezultatów
projektu b dzie znacz cy i trwały
5 pkt
Wniosek cz IV, pkt 23
w zakresie rozwoju aplikuj cego
przedsi biorstwa
Wielko przedsi biorstwa
- MSP
20 pkt
Wniosek cz III, pkt 11
- inne
10 pkt
Ilo imprez w ci gu roku, w których przedsi biorca brał ju udział
-0–3
-4–5
Powi zanie z innymi programami
Projekt jest powi zany z innymi
programami operacyjnymi i
działaniami/projektami
ródła finansowania
Deklarowany wkład własny
Beneficjenta jest wy szy od
minimalnego
maksymalna
liczba
punktów
5 pkt
20 pkt
20 pkt
15 pkt
Wniosek cz
IV, pkt 16
20 pkt
2 pkt
Wniosek, cz
IV, pkt 24
2 pkt
10 pkt
Wniosek, cz
IV, pkt 20
10 pkt
132
liczba
punktów
sposób oceny
Zakwalifikowanie targów lub wystawy do tzw. list dotowanych*
- targi lub wystawa znajduje si na
Wniosek, cz IV, pkt. 16
40 pkt
li cie A lub B
*
zgodnie z rozporz dzeniem
RM w sprawie
szczegółowych warunków
udzielania pomocy de
- targi znajduj si na li cie C
25 pkt
minimis przedsi biorcom
uczestnicz cym w targach i
wystawach za granic
Realizacja polityk horyzontalnych UE
Wniosek, cz I, pkt 5.15.3.
W przypadku, gdy „Projekt
bezpo rednio dotycz cy
- ochrony rodowiska
1 pkt
ochrony rodowiska” lub
„Projekt, którego
dodatkowym efektem
b dzie pozytywny wpływ na
rodowisko”
Wniosek, cz I, pkt 6.1 6.3.
zorientowany na kwestie
- równo ci szans
1 pkt
równych szans kobiet
i m czyzn” lub „Projekt
pozytywny pod wzgl dem
równych szans kobiet i
m czyzn”
Wniosek, cz IV, pkt 16.
W przypadku, gdy projekt
ma pozytywny wpływ na
- rozwoju społecze stwa
1 pkt
zagadnienia z zakresu
informacyjnego
społecze stwa
informacyjnego.
maksymalna
liczba
punktów
40 pkt
3 pkt
Celem oceny merytorycznej jest przyznanie okre lonej liczby punktów za spełnienie
przyj tych kryteriów merytorycznych. Nast pnie projekty trafiaj na list rankingow .
Za spełnienie kryterium merytorycznego przyznawane s punkty, za brak spełnienia
kryterium merytorycznego – 0 pkt. Maksymalna liczba punktów wynosi 100, minimalna
liczba punktów niezb dnych, aby projekt miał szans uzyska wsparcie wynosi 51.
133
Procedura składania wniosków
Procedura składania wniosków jest przeprowadzana w trybie ci głym przez cały okres
trwania Programu. Runda aplikacyjna rozpocz ła si 2 sierpnia 2004 roku.
Wnioski nale y składa nie pó niej ni na 14 tygodni przed rozpocz ciem targów lub
wystaw w Instytucji Wdra aj cej, któr jest Departament Inwestycji Zagranicznych i
Promocji Eksportu w Ministerstwie Gospodarki i Pracy.
W przypadku pozytywnej oceny i zaakceptowania wniosku, dofinansowanie jest
udzielane przedsi biorcy na podstawie podpisanej – co najmniej na 2 tygodnie przed
rozpocz ciem targów lub wystawy, nie pó niej jednak ni 15 listopada danego roku –
„Umowy o dofinansowanie projektu” oraz po przedstawieniu przez przedsi biorc
wniosku beneficjenta o płatno (Dz. U. Nr 216, poz. 2206) wraz z ankiet oceny
targów stanowi cymi rozliczenie poniesionych wydatków uczestnictwa w targach lub
wystawie. Do sprawozdania zał czane s faktury oraz dokumenty potwierdzaj ce
dokonanie płatno ci.
Formularz wniosku a tak e obowi zuj ce przepisy dost pne s na stronach
internetowych Ministerstwa: www.konkurencyjnosc.gov.pl oraz www.eksporter.gov.pl
Szczegółowych informacji udziela
Ministerstwo Gospodarki i Pracy
Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu
Plac Trzech Krzy y 3/5, 00-503 Warszawa
tel: 022/693 50 40, 022/693 50 55
Wsparcie uczestnictwa w wyjazdowych misjach gospodarczych zwi zanych z udziałem
w targach i wystawach za granic
Pomoc jest udzielana przedsi biorcom uczestnicz cym w wyjazdowych misjach
gospodarczych zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic i
zaakceptowanych przez ministra wła ciwego do spraw gospodarki. Lista
zaakceptowanych wyjazdowych misji gospodarczych jest ogłaszana na stronie
internetowej www.eksporter.gov.pl.
Poziom Wsparcia
Wysoko
dofinansowania nie mo e przekroczy 50% poniesionych i
udokumentowanych fakturami oraz dokumentami potwierdzaj cymi dokonanie
płatno ci wydatków kwalifikowanych netto, poniesionych przez uczestnicz cego w
misji przedsi biorc i wynie wi cej ni 7.500 PLN.
134
Do wydatków kwalifikowanych zalicza si koszty:
1) przejazdu i zakwaterowania przedstawiciela przedsi biorcy uczestnicz cego w
misji poniesione zgodnie z przepisami rozporz dzenia Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysoko ci oraz
warunków ustalania nale no ci przysługuj cych pracownikowi zatrudnionemu
w pa stwowej lub samorz dowej jednostce sfery bud etowej z tytułu podró y
słu bowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz 1991);
2) biletu wst pu w celu zwiedzenia targów lub wystawy zwi zanych z dan misj
gospodarcz ;
3) przygotowania i druku materiałów promocyjnych w zwi zku z udziałem w
misji gospodarczej; obsługi technicznej misji gospodarczej.
Przedsi biorca mo e otrzyma dofinansowanie na pokrycie kosztów uczestnictwa
w misji jednego przedstawiciela;
Przedsi biorca mo e otrzyma w ci gu jednego roku kalendarzowego
dofinansowanie cz ci kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc w ramach
uczestnictwa w maksymalnie pi ciu wyjazdowych misjach gospodarczych
zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic .
Kryteria oceny
Wybór projektów odbywa si według ci le okre lonych kryteriów:
KRYTERIA FORMALNE
wniosek o dofinansowanie zło ono w terminie,
wersja papierowa wniosku o dofinansowanie jest to sama z wersj elektroniczn ,
do wniosku doł czono komplet wskazanych dokumentów, tj.:
- kopi za wiadczenia o wpisie do ewidencji działalno ci gospodarczej, albo
kopi odpisu z Krajowego Rejestru S dowego, wystawione nie wcze niej ni
6 m-cy przed dat zło enia wniosku (dokumenty powinny zosta
po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- kopi za wiadczenia o nadaniu numeru identyfikacji w krajowym rejestrze
podmiotów gospodarki narodowej REGON i kopi decyzji o nadaniu Numeru
Identyfikacji Podatkowej (dokumenty powinny zosta po wiadczone za
zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- za wiadczenie za okres ostatnich trzech miesi cy wła ciwego naczelnika
urz du skarbowego oraz wła ciwego oddziału Zakładu Ubezpiecze
Społecznych o nie zaleganiu z nale no ciami wobec Skarbu Pa stwa
-
-
-
-
135
kopi zgłoszenia udziału w wyjazdowej misji gospodarczej (dokumenty
upowa nion );
kopi umów z wykonawcami usług, je eli umowy takie zostały zawarte
o wiadczenie wnioskodawcy o mo liwo ci odzyskania podatku VAT;
informacj na temat liczby misji, w których przedsi biorca brał udział w
danym roku (o wiadczenie podpisane przez osob uprawnion do
reprezentacji podmiotu);
pełnomocnictwo – w przypadku, gdy wniosek składany jest przez
pełnomocnika, podpisane przez osoby udzielaj ce takiego pełnomocnictwa,
kopi wszystkich za wiadcze o pomocy de minimis, jak wnioskodawca
otrzymał w ci gu 3 ostatnich lat poprzedzaj cych dat wyst pienia z
wnioskiem o dofinansowanie wydanych na podstawie przepisów o
post powaniu w sprawach dotycz cych pomocy publicznej, a tak e dane o
pomocy de minimis otrzymanej przed dniem 31 maja 2004 roku (dokumenty
upowa nion ).
W trakcie rozpatrywania wniosków dokonywana jest ich ocena formalna, ekonomicznotechniczna oraz merytoryczna. Celem oceny formalnej i techniczno-ekonomicznej jest
wybranie wniosków, które zostan poddane ocenie merytorycznej. Za kryteria formalne
i techniczno-ekonomiczne punktów nie przyznaje si , ale musz by one wszystkie
spełnione. Wnioski niekompletne, niepoprawne lub zło one po terminie nie podlegaj
rozpatrzeniu.
KRYTERIA MERYTORYCZNE
Trwało projektu w czasie
Wpływ planowanych rezultatów
projektu b dzie znacz cy i trwały
w zakresie rozwoju aplikuj cego
przedsi biorstwa
Wielko
- MSP
- inne
liczba
punktów
sposób oceny
maksymalna
liczba
punktów
15 pkt
Wniosek cz
IV, pkt 23
15 pkt
30 pkt
15 pkt
Wniosek cz
III, pkt 11
30 pkt
przedsi biorstwa
136
Powi zanie z innymi programami
Projekt jest powi zany z innymi
programami operacyjnymi i
działaniami/projektami
ródła finansowania
Deklarowany wkład własny
Beneficjenta jest wy szy od
minimalnego
liczba
punktów
sposób oceny
maksymalna
liczba
punktów
2 pkt
Wniosek, cz
IV, pkt 24
2 pkt
10 pkt
Wniosek, cz
IV, pkt 20
10 pkt
Kierunek geograficzny wyjazdowej misji gospodarczej
- kraje UE, Rosja, Ukraina,
Białoru , Kazachstan, kraje
40 pkt
Wniosek, cz IV, pkt. 16 „Opis
CEFTA, USA, Kanada, Chiny,
projektu”
Japonia
- pozostałe kraje
20 pkt
Realizacja polityk horyzontalnych UE
Wniosek, cz I, pkt 5.1-5.3.
bezpo rednio dotycz cy ochrony
- ochrony rodowiska
1 pkt
rodowiska” lub „Projekt,
którego dodatkowym efektem
b dzie pozytywny wpływ na
rodowisko”
Wniosek, cz I, pkt 6.1 - 6.3.
zorientowany na kwestie
- równo ci szans
1 pkt
m czyzn” lub „Projekt
pozytywny pod wzgl dem
m czyzn”
Wniosek, cz IV, pkt 16.
W przypadku, gdy projekt ma
- rozwoju społecze stwa
1 pkt
pozytywny wpływ na
informacyjnego
zagadnienia z zakresu
społecze stwa informacyjnego.
40 pkt
3 pkt
Celem oceny merytorycznej jest przyznanie okre lonej liczby punktów za spełnienie
przyj tych kryteriów merytorycznych. Nast pnie projekty trafiaj na list rankingow .
Za spełnienie kryterium merytorycznego przyznawane s punkty, za brak spełnienia
137
kryterium merytorycznego – 0 pkt. Maksymalna liczba punktów wynosi 100, minimalna
liczba punktów niezb dnych, aby projekt miał szans uzyska wsparcie wynosi 51.
Procedura składania wniosków
Procedura składania wniosków jest przeprowadzana w trybie ci głym przez cały okres
trwania Programu. Runda aplikacyjna rozpocz ła si 2 sierpnia 2004 roku.
Wnioski nale y składa nie pó niej ni na 12 tygodni przed rozpocz ciem misji
zwi zanej z udziałem w targach lub wystawie w Instytucji Wdra aj cej, któr jest
Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu w Ministerstwie
Gospodarki i Pracy.
Informacja dla organizatora misji
Najpó niej na 4 miesi ce przed terminem rozpocz cia misji gospodarczej, jej
organizator składa wniosek do ministra wła ciwego do spraw gospodarki o obj cie misji
gospodarczej dofinansowaniem.
Organizator misji uzgadnia program misji z wła ciwym wydziałem ekonomicznohandlowym ambasady Rzeczpospolitej Polskiej (WEH) oraz uzyskuje jego opini w
formie pisemnej.
Uzgodnieniu programu misji gospodarczej podlegaj :
- termin i czas trwania misji gospodarczej,
- liczba uczestników,
- program misji,
- cel wyjazdu misji gospodarczej,
- propozycje planowanych spotka z potencjalnymi partnerami handlowymi.
Wniosek organizatora misji gospodarczej mo e zosta pozytywnie rozpatrzony, je eli:
1) do udziału w misji zgłosi si nie mniej ni 5 uczestników;
2) wydana została pozytywna opinia WEH;
3) przedsi biorcy, których dotyczy wniosek, nie ubiegaj si jednocze nie o udzielenie
im pomocy publicznej na udział w danych targach lub wystawie w charakterze
wystawcy.
Lista zaakceptowanych do dofinansowania wyjazdowych misji gospodarczych jest
ogłaszana na stronie internetowej www.eksporter.gov.pl
138
Informacja dla przedsi biorcy uczestnicz cego w misji gospodarczej
Po pozytywnym rozpatrzeniu i zaakceptowaniu przez ministra wła ciwego do spraw
gospodarki wniosku organizatora misji odno nie obj cia jej dofinansowaniem,
najpó niej na 12 tygodni przed rozpocz ciem misji, przedsi biorca uczestnicz cy w
danej misji gospodarczej zobowi zany jest do zło enia wniosku o dofinansowanie.
Wzór wniosku o dofinansowanie jest dost pny na stronach internetowych
www.konkurencyjnosc.gov.pl i www.eksporter.gov.pl
W przypadku pozytywnej oceny i zaakceptowaniu wniosku przedsi biorcy,
dofinansowanie jest udzielane na podstawie podpisanej – co najmniej na 2 tygodnie
przed rozpocz ciem misji, nie pó niej jednak ni 15 listopada danego roku – „Umowy o
dofinansowanie projektu” oraz po przedstawieniu przez przedsi biorc wniosku
beneficjenta o płatno (Dz. U. Nr 216, poz. 2206) a tak e ankiety oceny misji
stanowi cymi rozliczenie poniesionych wydatków uczestnictwa w misji gospodarczej.
Do sprawozdania zał czane s faktury oraz dokumenty potwierdzaj ce dokonanie
płatno ci.
Formularze wniosków wraz z obowi zuj cymi przepisami dost pne s na stronach
internetowych Ministerstwa: www.konkurencyjnosc.gov.pl oraz www.eksporter.gov.pl
Szczegółowych informacji udziela:
Plac Trzech Krzy y 3/5, 00-507 Warszawa
tel: 022/693 50 55, 022/693 50 40
Dofinansowanie bran owych projektów promocyjnych
Bran owe projekty promocyjne to m.in. pokazy, degustacje, wystawy, demonstracje,
spotkania bran owe, szkolenia i warsztaty realizowane w kraju i za granic , maj ce na
celu promocj produktów i usług, b d nawi zanie kontaktów handlowych, które
zaowocuj zwi kszeniem eksportu.
29 pa dziernika 2004 roku weszło w ycie rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 19
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizacj
bran owych projektów promocyjnych w zakresie eksportu.
Dofinansowanie dotyczy projektów realizowanych przez grup co najmniej pi ciu
przedsi biorców z jednej lub kilku pokrewnych bran .
139
Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporz dzenia nie obejmuje firm
działaj cych w sektorze transportu oraz w sektorach zwi zanych z przetwarzaniem i
wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej 45 dni przed terminem realizacji
projektu. Przy jego rozpatrywaniu brane s pod uwag m.in. takie kryteria, jak: wybór
promowanej bran y lub grupy towarowej, wybór kraju i miejsca realizacji projektu, jego
odbiorcy oraz zaanga owanie partnerów zagranicznych.
Do obj cia pomoc zaliczane s m.in. koszty transportu eksponatów, wynajmu
powierzchni wystawienniczej, obsługa techniczna, budowa scenografii, przejazd i
zakwaterowanie jednego przedstawiciela przedsi biorcy uczestnicz cego w projekcie.
Maksymaln kwot dofinansowania jednego projektu okre lono na 50.000 zł. Udzielana
pomoc de minimis nie mo e przekroczy 50 proc. kosztów kwalifikuj cych si do
obj cia pomoc . Ustanowiono równie
górny pułap dla poszczególnych
przedsi biorców, wynosi on 7 tys. 500 zł.
Tre
rozporz dzenia oraz formularz wniosku – dost pne równie
internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl
na stronach
ul. urawia 4a, 00-503 Warszawa
tel: 022/693 47 14, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie kosztów udziału w szkoleniach w ramach „Akademii Handlu
Zagranicznego”
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na szkolenia o
tematyce handlu zagranicznego.
Okre lona w rozporz dzeniu pomoc polega na dofinansowaniu udziału przedsi biorców
w szkoleniach po wi conym technikom i organizacji handlu zagranicznego, a jej celem
jest podniesienie ich wiedzy i kwalifikacji w tym zakresie, przy jednoczesnym
zapewnieniu wysokiego poziomu i jako ci kształcenia. Pomoc jest udzielana w ramach
tzw. programu „Akademia Handlu Zagranicznego”.
Szkoleniami obj tymi pomoc s kursy (min. 6 godzin lekcyjnych), studium handlu
zagranicznego (min. 95 godzin lekcyjnych) oraz studia podyplomowe handlu
zagranicznego (min. 220 godzin lekcyjnych i maksymalnie 40 osób).
140
Jednostk szkoleniow mo e by ka dy podmiot, który spełnia wymagania konieczne
do prowadzenia działalno ci w zakresie doskonalenia zawodowego i dokształcania oraz
nie posiada zaległo ci podatkowych i z tytułu składek ZUS. Natomiast w przypadku
studium i studiów podyplomowych jednostkami szkoleniowymi mog by wył cznie
pa stwowe i niepa stwowe szkoły wy sze oraz wy sze szkoły zawodowe, a tak e
Polska Akademia Nauk.
Maksymalne dopuszczalne koszty, które kwalifikuj si do obj cia pomoc wynosz
m.in. 1000 zł za 1 godzin lekcyjn w przypadku wynagrodzenia osób realizuj cych
zaj cia dydaktyczne, 250 zł za komplet materiałów szkoleniowych dla 1 uczestnika,
3000 zł za jeden dzie wynajmu lub u ytkowania własnych sal szkoleniowych i sprz tu
dydaktycznego.
Minister wła ciwy ds. gospodarki ocenia nadsyłane przez jednostki szkoleniowe
zgłoszenia szkole , bior c pod uwag takie kryteria jak: co najmniej trzyletnie
do wiadczenie w realizacji usług w zakresie doskonalenia zawodowego i dokształcania,
do wiadczenie w realizacji szkole o tematyce handlu zagranicznego, profesjonalizm
jednostki szkoleniowej, adekwatno kwalifikacji i do wiadczenia kadry dydaktycznej
do programu szkolenia oraz odpowiednie miejsce i zaplecze techniczne do
przeprowadzenia szkolenia. W przypadku pozytywnej oceny zostaje zawarta z jednostk
szkoleniow umowa na realizacj wspieranych szkole .
Przedsi biorcy zainteresowani skorzystaniem z pomocy publicznej zgłaszaj swój udział
bezpo rednio do jednostki szkoleniowej, która ustala cen szkolenia jednego uczestnika
w wysoko ci pomniejszonej o kwot dofinansowania i wystawia faktur .
Aby skorzysta z pomocy, przedsi biorca nie mo e mie zaległo ci podatkowych oraz z
tytułu składek ZUS, nie otrzymał pomocy publicznej na udział w danym szkoleniu z
innych ródeł, a w okresie kolejnych 3 lat poprzedzaj cych zgłoszenie udziału w
szkoleniu nie otrzymał pomocy de minimis, której warto brutto, ł cznie z t , o któr
si ubiega, przekraczałaby 100 tys. euro. Ponadto warunkiem udzielenia pomocy jest
pozytywne uko czenie szkolenia.
Przepisy rozporz dzenia nie obejmuj firm działaj cych w sektorze transportu oraz w
sektorach zwi zanych z produkcj , przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu
produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Wielko pomocy przypadaj ca na jednego uczestnika szkolenia wynosi 50 proc.
kosztów netto szkolenia, jednak nie wi cej ni : 1 tys. zł w przypadku kursu, 2 tys. zł w
przypadku studium i 4 tys. zł w przypadku studiów podyplomowych. Natomiast roczny
limit wsparcia finansowego, jakie mo e by udzielone jednemu przedsi biorcy wynosi
12 tys.
141
Pomoc w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego mo e by udzielana nie
dłu ej ni do 30 czerwca 2007 roku.
Tre rozporz dzenia wraz ze wszystkimi zał cznikami, w tym m.in. zakresem
tematycznym studiów podyplomowych i studium handlu zagranicznego obj tych
pomoc w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego oraz formularzami
zgłoszeniowymi – dost pne na stronach internetowych: www.mgip.gov.pl i
www.eksporter.gov.pl
tel: 022/693 47 06, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatów wyrobu wymaganych na rynkach
zagranicznych
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie
certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych.
Na podstawie rozporz dzenia przedsi biorcy mog ubiega si o dofinansowanie cz ci
kosztów poniesionych na uzyskanie certyfikatu zgodno ci wyrobów z wymaganiami
stawianymi na rynkach zagranicznych.
Pomoc jest udzielana małym i rednim przedsi biorcom na pokrycie cz ci kosztów
zwi zanych z uzyskaniem certyfikatów zgodno ci wyrobu, wiadectw lub atestów
wymaganych w obrocie towarami na rynkach zagranicznych, a tak e kosztów
przedłu enia ich wa no ci. Pomoc nie obejmuje certyfikatów wymaganych na
jednolitym rynku Unii Europejskiej. Celem wsparcia jest ułatwienie polskim
przedsi biorcom dost pu do rynków zagranicznych, a tym samym pobudzenie eksportu.
Przepisy rozporz dzenia nie obejmuj firm działaj cych w sektorze transportu oraz w
sektorach zwi zanych z produkcj , przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu
produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Refundowanie obejmuje koszty usług doradczych, przygotowania i tłumaczenia
dokumentacji technicznej, transportu i ubezpieczenia próbek wyrobu i dokumentacji
technicznej wysłanych do bada certyfikacyjnych, koszty przeprowadzenia bada
certyfikacyjnych, a tak e wystawienia certyfikatu. Wielko
dotacji nie mo e
142
przekroczy 50 proc. kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc . Natomiast roczny
limit pomocy dla jednego przedsi biorcy wynosi 50 tys. zł.
Aby móc skorzysta z pomocy, przedsi biorca powinien zło y wniosek przed
terminem wystawienia certyfikatu, nie pó niej ni do 31 pa dziernika danego roku.
Ponadto, nie mo e mie zaległo ci podatkowych oraz z tytułu składek wobec ZUS, nie
otrzymał pomocy publicznej na uzyskanie certyfikatu wyrobu obj tego wnioskiem z
innych ródeł, a w okresie kolejnych 3 lat poprzedzaj cych zgłoszenie udziału w
szkoleniu nie otrzymał pomocy de minimis, której warto brutto, ł cznie z t , o któr
si ubiega, przekraczałaby 100 tys. euro.
Tre rozporz dzenia oraz formularze wniosków s dost pne na stronach internetowych:
www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl
tel: 022/693 47 03, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie konferencji, seminariów, szkole , imprez promocyjnych
niektórych przedsi wzi w zakresie promocji i wspierania eksportu.
Rozporz dzenie przewiduje dofinansowanie m.in. konferencji, seminariów, warsztatów,
szkole po wi conych problematyce gospodarczej, promocji polskiej gospodarki i
eksportu. W ród dofinansowywanych projektów przewidziane s równie pokazy mody
oraz promocja polskiego przemysłu obronnego.
Wsparcie udzielane jest wył cznie przedsi wzi ciom o charakterze zbiorowym. Wyj tek
stanowi jedynie te, które promuj eksport przemysłu obronnego – ze wzgl du na jego
specyfik . Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporz dzenia nie obejmuje firm
Przy rozpatrywaniu wniosku o pomoc brane s pod uwag takie kryteria jak: zasi g
przedsi wzi cia promocyjnego, jego rodzaj z uwzgl dnieniem programu, uczestników
lub współorganizatorów, zamierzone efekty promocyjne, ródła finansowania,
do wiadczenie organizatorów.
143
Pomoc mo e zosta udzielona na pokrycie np. kosztów wynaj cia sali, obsług
techniczn , tłumaczenia i druk materiałów informacyjnych. Udzielana pomoc de
minimis nie mo e przekroczy 50% kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc .
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej na 60 dni przed terminem realizacji
przedsi wzi cia.
Tre
rozporz dzenia oraz formularz wniosku – dost pne równie
internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl
na stronach
tel: 022/693 47 10, fax: 022/693 40 24
Wydawnictwa i materiały promocyjne
przedsi wzi wydawniczych promuj cych eksport.
Na podstawie tego rozporz dzenia dofinansowywane s koszty wydawania katalogów,
informatorów (bran owych i regionalnych), folderów, obcoj zycznych wersji
czasopism, publikacji ksi kowych oraz materiałów promocyjnych i informacyjnych na
no nikach elektronicznych. Z uwagi na mo liwo ci finansowe ministerstwa, wspierane
b d wydawnictwa o charakterze zbiorowym, a nie publikacje materiałów reklamowych
indywidualnego przedsi biorcy.
Oceniaj c projekt minister wła ciwy ds. gospodarki bierze pod uwag takie kryteria jak:
proeksportowy i zbiorowy charakter wydawnictwa, zawarto
merytoryczn ,
przeznaczenie, sposób dystrybucji, nakład, wersje j zykowe, wybrane j zyki.
Dofinansowanie obejmuje m.in. koszty papieru, druku, składu, tłoczenia płyt oraz
na wietlania i nie mo e przekroczy 50% kosztów kwalifikuj cych si do obj cia
pomoc .
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej na 60 dni przed terminem realizacji
przedsi wzi cia wydawniczego.
Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporz dzenia nie obejmuje firm
144
Tre rozporz dzenia oraz formularze wniosków s dost pne na stronach internetowych:
www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl
tel: 022/693 47 02, fax: 022/693 40 24
Oprócz wymienionych powy ej instrumentów wspierania i promocji eksportu,
polegaj cych na udzielaniu pomocy publicznej dla przedsi biorców MGiP prowadzi
tak e własne działania promocyjne.
Portal Promocji Eksportu
30 kwietnia 2003 roku uruchomiony został Portal Promocji Eksportu. System ten
integruje rozproszone zasoby informacji o tematyce gospodarczej istotnej dla eksportera
i udost pnia je w portalu internetowym: www.eksporter.gov.pl. W szczególno ci zawiera
on informacje o profilach eksportowych polskich przedsi biorstw, zapytaniach
ofertowych z zagranicy, ofertach polskich eksporterów, mo liwo ciach oferowania
polskich produktów na rynkach mi dzynarodowych, warunkach dost pu do rynków
mi dzynarodowych (tak w rozumieniu geograficznym jak i bran owym), dost pnym w
Polsce instrumentarium wspierania eksportu dla przedsi biorców.
Działalno
promocyjna WEH
Kolejnym wa nym obszarem działa Ministerstwa Gospodarki i Pracy podejmowanych
na rzecz polskich eksporterów jest działalno promocyjna wydziałów ekonomicznohandlowych ambasad i konsulatów RP za granic .
Placówki koncentruj si na sferze promocji polskiego eksportu i inwestycji
zagranicznych w Polsce. Zadaniem placówek jest przygotowywanie analiz rynkowych i
bran owych, analizowanie regulacji prawnych, organizacja seminariów, konferencji,
udział w targach i wystawach (przede wszystkim w tych na których nie s obecni polscy
wystawcy), działalno wydawnicza. Obok zada dotycz cych makroekonomicznej
reprezentacji naszych interesów za granic polskie placówki w coraz wi kszym stopniu
zajmuj si wspomaganiem małych i rednich firm w ich kontaktach gospodarczych z
partnerami w kraju urz dowania placówki.
145
Instytucje i organizacje zaanga owane w rozwijanie współpracy
Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego
wychodz c naprzeciw potrzebom polskich przedsi biorców wydawało od pocz tku 1999
roku do grudnia 2003 roku seri biuletynów informacyjnych po wi conych wa niejszym dla
polskiego handlu zagranicznego rynkom, w tym kwartalnik „Rynek - kraje CEFTA”.
W kwartalnikach publikowano szczegółowe i aktualne informacje gospodarcze, bran owotowarowe, legislacyjne, organizacyjno-techniczne, handlowe i praktyczne, niezb dne
przedsi biorcom polskim działaj cym na omawianych rynkach.
Obecnie Centrum Informacji Rynkowej IKC HZ, jako Redakcja Makroekonomiczna,
publikuje ww. informacje na stronach, nale cego do Ministerstwa Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej, Portalu Promocji Eksportu: http://www.eksporter.gov.pl.
Informacje w Portalu podzielone s na osiem kategorii, a mianowicie: podstawowe
informacje o kraju, rozwój gospodarczy, handel zagraniczny, współpraca gospodarczohandlowa z Polsk , regulacje prawno-administracyjne dost pu do rynku, rynki bran owotowarowe, targi i wystawy oraz informacje praktyczne.
Inne instytucje w Polsce
Na terenie Polski informacji o warunkach prowadzenia działalno ci gospodarczej w Bułgarii
udziela Biuro Radcy Handlowego Republiki Bułgarii w Warszawie. Biuro oferuje aktualne
informacje o sytuacji gospodarczej Bułgarii oraz pomaga w wyszukiwaniu potencjalnych
partnerów handlowych. Usługi biura w szczególno ci wi
si z promocj bułgarskiego
eksportu do Polski.
Od stycznia 2001 roku warszawskie Biuro Promocji Inwestycji i Technologii UNIDO
zajmuje si równie promocj polskiego eksportu oraz polskich technologii i inwestycji w
Bułgarii. Biuro pomaga polskim firmom zarówno przy inwestycjach bezpo rednich, jak i
przy nawi zywaniu kooperacji technicznej i produkcyjnej oraz przy wej ciu na rynek z
polskimi towarami. W promocji projektów współpracy biuro posługuje si komputerowymi
bazami danych, zawieraj cymi polskie oferty eksportowe, technologiczne i kooperacyjne,
które s promowane na całym wiecie poprzez mi dzynarodow sie promocji UNIDO
Exchange. Wszystkie usługi warszawskiego biura UNIDO na rzecz polskich
przedsi biorców wiadczone s nieodpłatnie.
146
Na terytorium Bułgarii
Pomoc dla polskich przedsi biorców na terytorium Bułgarii oferuje przede wszystkim
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii.
Wydział prowadzi ci gł analiz bułgarskich rozwi za legislacyjnych i praktyk w zakresie
handlu zagranicznego, dbaj c o uzyskiwanie jak najlepszych warunków dost pno ci
polskich towarów, usług i kapitału do rynku bułgarskiego. Szczególnie uwa nie ledzone s
zmiany w bran ach, w których Polska była obecna inwestycyjnie w Bułgarii w poprzednich
dziesi cioleciach.
Wydział Ekonomiczno-Handlowy w Sofii w ramach działalno ci statutowej prowadzi
ró nego rodzaju działania promocyjne, ułatwiaj ce dost p polskich towarów i usług na rynek
bułgarski. Podstawowe formy działalno ci to:
Udzielanie polskim respondentom informacji w odpowiedzi na zgłaszane
korespondencyjnie zapytania dotycz ce:
- sytuacji w poszczególnych bran ach gospodarki Bułgarii oraz w wybranych
sektorach rynku,
- potencjalnych nabywców oferowanych towarów i usług,
- sieci sklepów i hurtowni,
- zwyczajów handlowych, obowi zuj cych rozwi za taryfowych i pozataryfowych.
Gromadzenie w komputerowej bazie danych informacji o oferowanych i poszukiwanych towarach i przekazywanie opracowanych biuletynów informacyjnych
zainteresowanym zarówno ze strony polskiej jak i bułgarskiej,
Organizowanie na terenie siedziby wydziału bezpo rednich rozmów handlowych
przedstawicieli polskich firm z potencjalnymi partnerami bułgarskimi,
Organizowanie własnego stoiska informacyjnego na wiosennych i jesiennych Mi dzynarodowych Targach w Płowdiw, które na podstawie formalnego zamówienia mo e
promowa towary firm nie uczestnicz cych osobi cie w Targach,
Organizowanie na terenie siedziby wydziału sesji promocyjnych na zlecenie polskich
firm z udziałem oferentów jak i potencjalnych bułgarskich klientów.
Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych, opisana szerzej w rozdziale Inwestycje
Zagraniczne, oferuje kompleksow obsług inwestorów zagranicznych, od udzielania
informacji makroekonomicznych i udost pniania analiz sektorowych, poprzez porady natury
prawnej i prezentacj przedsi biorstw przewidzianych do prywatyzacji, do wyszukiwania
potencjalnych partnerów, wolnych mocy produkcyjnych i terenów pod inwestycje.
Agencja Prywatyzacji w Bułgarii jest naczelnym organem pa stwowym kieruj cym
procesem transformacji własno ciowej gospodarki. Potencjalnym inwestorom oferuje
wszelkie informacje dotycz ce prywatyzowanych przedsi biorstw, jak równie prowadzi
negocjacje w celu ich sprzeda y.
147
Ponadto, pomocy prawnej i organizacyjnej potencjalnym inwestorom i firmom
zagranicznym udzielaj bułgarskie izby gospodarcze w Sofii i innych miastach.
ródła informacji prawnej i gospodarczej
ródła informacji prawnej i gospodarczej mo emy zasadniczo podzieli na trzy grupy, w
zale no ci od sposobu dost pu do informacji, obejmuj ce odpowiednio:
instytucje,
publikacje i inne ródła drukowane,
strony internetowe.
Bardzo cz sto zdarza si , e instytucja b d ca ródłem informacji udost pnia j na wiele
sposobów, w tym równie poprzez publikacje i strony internetowe.
Instytucje
Jednym z najbardziej wiarygodnych ródeł informacji s oczywi cie ministerstwa i inne
instytucje rz dowe. Wydaj one ró ne publikacje, w tym równie w j zykach obcych.
Niemal wszystkie z nich posiadaj te strony internetowe w j zyku angielskim, na których
mo na znale wiele ró nych, mniej lub bardziej przydatnych informacji. Lista ministerstw i
instytucji rz dowych znajduje si w zał czniku nr 12.
Główne instytucje - ródła informacji zostały ju w du ej mierze omówione w rozdziale
po wi conym pomocy polskim przedsi biorcom. W uzupełnieniu mo na doda , e cennymi
ródłami informacji s jeszcze organizacje podane poni ej.
Bułgarska Izba Przemysłowo-Handlowa udziela mi dzy innymi informacji makroekonomicznych, informacji o bie cych zmianach gospodarczych i prawnych,
o organizowanych konferencjach, seminariach i targach, oraz oczywi cie o partnerach
bułgarskich poszukuj cych i / lub oferuj cych ró ne formy współpracy.
Wiele informacji jest dost pnych w j zyku angielskim na stronach internetowych izby,
http://www.bcci.bg. Izba wydaje te szereg publikacji w tym j zyku, które mo na zamówi
przez internet. Obejmuj one przede wszystkim opracowania dotycz ce aspektów prawnych
współpracy gospodarczej z Bułgari ,. Bezpłatnie udost pniane s tłumaczenia na j zyk
angielski podstawowych aktów prawnych, lecz niestety bez ich licznych nowelizacji, st d te
ich przydatno jest mocno ograniczona.
Na uwag zasługuje bezpłatny biuletyn internetowy „Bulgaria Analytica”, publikowany online kilkana cie razy w miesi cu i przedstawiaj cy najwa niejsze aktualno ci gospodarcze.
Dost pne jest równie jego pełne archiwum od 1999 roku.
148
Bułgarskie Stowarzyszenie Przemysłowe oferuje mi dzy innymi analizy sektorowe oraz
doskonał internetow baz informacji o gospodarce (http://daily.bia-bg.com) wraz z linkami
do instytucji i konkretnych opracowa . Warto równie zwróci uwag na publikowany online w j zyku angielskim dziennik „Business Industry Capital”, zawieraj cy informacje
gospodarcze i finansowe z Bułgarii i ze wiata oraz informacje o bułgarskich
przedsi biorstwach.
Wa nym ródłem informacji bran owej i regionalnej oraz dotycz cej konkretnych ofert
współpracy s tak e izby i stowarzyszenia przemysłowo-handlowe oraz regionalne izby
przemysłowo-handlowe, których listy zamieszczono w zał cznikach nr 19 i nr 20.
Nie nale y te zapomina o instytucjach mi dzynarodowych, w szczególno ci tych, które
maj swoje przedstawicielstwa w Bułgarii, takich jak Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy,
UNDP, Bank wiatowy czy Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Ich lista znajduje si w
zał czniku 25.
Publikacje i inne ródła drukowane
Spis publikacji wykorzystanych do redakcji niniejszego przewodnika znajduje si
w bibliografii umieszczonej na ostatnich stronach. Na szczególne polecenie zasługuje
publikacja Bułgarskiej Agencji Inwestycji Zagranicznych, „Bulgaria Business Guide - legal,
tax and accounting aspects”, która, jak wszystko na to wskazuje, b dzie wznawiana
cyklicznie.
Poradnik ten jest dost pny bezpłatnie na stronach internetowych Agencji
(http://www.bfia.org) i obejmuje nast puj ce zagadnienia: handel zagraniczny, inwestycje
zagraniczne, prywatyzacj , podatki, zakładanie przedsi biorstw i zatrudnianie pracowników.
Wyczerpuj ce analizy aspektów prawnych prowadzenia działalno ci gospodarczej w
Bułgarii oferuje w swoich publikacjach Bułgarska Izba Przemysłowo-Handlowa. Ponadto, w
kontek cie aktualno ci warto te zwróci uwag na angloj zyczne dzienniki i czasopisma
gospodarcze lub te zawieraj ce rubryki po wi cone gospodarce. Nale
do nich,
mi dzy innymi, „Pari Daily” (http://www.news.pari.bg) oraz dziennik „Sofia Echo”
(http://www.sofiaecho.com).
Strony internetowe
Strony internetowe w j zyku polskim z rzeteln informacj gospodarcz o Bułgarii nale do
rzadko ci, tym bardziej wi c nale y poleci strony (http://www.brhplsofia.bsbg.net)
Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Sofii. Znajduj
si tu publikowane okresowo biuletyny ekonomiczne i raporty statystyczne oraz oferty firm
149
bułgarskich, informacje o targach, wzajemnej wymianie handlowej, aktualnych zmianach w
przepisach prawnych itp.
Nie ma natomiast najmniejszych trudno ci ze znalezieniem stron internetowych w j zyku
angielskim zawieraj cych informacje gospodarcze o Bułgarii. Oczywi cie, najbardziej godne
polecenia, jako najbardziej rzetelne, s oficjalne strony instytucji rz dowych. Szczególnie
godne uwagi s strony Ministerstwa Finansów (www.minfin.government.bg), Narodowego
Banku Bułgarii (www.bnb.bg), Bułgarskiej Agencji Inwestycji Zagranicznych
(www.bfia.org), Agencji Prywatyzacji (www.priv.government.bg) i Krajowego Instytutu
Statystycznego (www.nsi.bg).
Z innych, nie wspomnianych jeszcze stron, doskonałym ródłem informacji jest portal
informacji gospodarczej econ.bg (www.econ.bg), prowadzony przez Centrum na rzecz
Rozwoju Gospodarczego (www.ced.bg). Na portalu mo na znale rzetelne i aktualne
informacje statystyczne opisuj ce gospodark Bułgarii, z powołaniem si na ich ródła,
ró nego typu opracowania oraz mnóstwo u ytecznych linków.
Z kolei Bulgaria online (http://www.onlinebg.com) oferuje, miedzy innymi, kwartalnie
aktualizowany raport o sytuacji gospodarczej Bułgarii, obejmuj cy polityk monetarn
i kredytow , finanse publiczne, produkcj , handel zagraniczny, bilans płatniczy, itp.
Ponadto, warto te zajrze na http://www.seeurope.net, strony po wi cone gospodarkom
krajów Europy Południowo-Wschodniej.
W najbardziej uprzywilejowanej pozycji znajduj si osoby znaj ce j zyk bułgarski, gdy
wersje angielskie wielu stron s z reguły okrojone w porównaniu do wersji bułgarskich, a
cz sto równie rzadziej aktualizowane.
150
Ubezpieczenia oferowane przez Korporacj Ubezpiecze Kredytów Eksportowych∗
Bułgaria znajduje si w obszarze zainteresowania Korporacji Ubezpiecze Kredytów
Eksportowych, która zgodnie ze swoj misj , tworzy warunki sprzyjaj ce promocji
polskiego eksportu na warunkach kredytowych oraz umacnianiu pozycji polskich
eksporterów oraz ich towarów i usług na rynku mi dzynarodowym.
W ramach tych działa , w zale no ci od konkretnego zapotrzebowania, rozszerzana jest
gama produktów ubezpieczeniowych i utrzymywane s stałe kontakty z wieloma agencjami
ubezpiecze kredytów działaj cymi w ró nych krajach, co pozwala na bie co
identyfikowa potrzeby eksporterów.
Jednym z wa nych elementów konkurencyjno ci w handlu mi dzynarodowym jest
stosowanie kredytu kupieckiego. Importerzy z kraju takiego jak Bułgaria, cz sto mog
zapłaci za towar dopiero po jego sprzeda y na własnym rynku, a w niektórych bran ach
udzielenie kredytu jest warunkiem nawi zania współpracy. Zatem, by znale odbiorc na
tym rynku, nie wystarczy by konkurencyjnym cenowo oraz jako ciowo. Trzeba tak e
zaproponowa atrakcyjn form płatno ci. Sprzeda z odroczonym terminem płatno ci jest
jednym z najwa niejszych elementów, dzi ki któremu polscy eksporterzy mog poprawi
swoj pozycj konkurencyjn na rynku i zwi kszy mo liwo ci negocjacyjne wobec
kontrahentów. Jednak ryzyko takich transakcji jest wysokie, gdy wi e si z
niebezpiecze stwem braku zapłaty za wysłany towar lub zrealizowan usług .
W odpowiedzi na rosn ce potrzeby polskich eksporterów w zakresie ubezpieczania ryzyka
transakcji zagranicznych, Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna
przygotowała zestaw rozwi za ubezpieczeniowych uwzgl dniaj cych indywidualne
potrzeby ró nych grup polskich eksporterów, zarówno tych, którzy ju funkcjonuj na rynku
bułgarskim jak równie tych, którzy dopiero chc znale tam odbiorców.
Oferta dla eksporterów realizuj cych kontrakty w kredycie krótkoterminowym do 2 lat
Polisa na Wschód - gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenia kontraktów
eksportowych, kredyt krótkoterminowy poni ej dwóch lat, ryzyko nierynkowe
Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow utrat nale no ci, je li nast piła ona w
wyniku zdarze okre lonych jako ryzyko nierynkowe. W ramach tej grupy ryzyka eksporter
zabezpiecza si od bankructwa i zwłoki w płatno ciach, jak równie ryzyka politycznego, w
tym ryzyka siły wy szej w 30 wybranych krajach o podwy szonym ryzyku. Przedmiotem
ubezpieczenia s nale no ci z tytułu eksportu towarów lub usług z zapłat w kredycie
∗
Na podstawie materiału informacyjnego Korporacji Ubezpiecze Kredytów Eksportowych KUKE.
151
poni ej dwóch lat. Ubezpieczenie to, w zale no ci od potrzeb i wymaga eksporterów mo e
obejmowa swoj ochron zarówno sukcesywnie realizowane kontrakty handlowe, jak te
pojedyncze wysyłki. Wa nym atutem tej formy ubezpieczenia jest elastyczna cena, tj. stawka
ustalana jest w zale no ci od długo ci okresu kredytowania importera, przedstawionych
zabezpiecze oraz ryzyka kraju - siedziby dłu nika.
Program „Łatwy Eksport”
„Łatwy Eksport” jest specjalnym programem przygotowywanym przez KUKE SA wspólnie
z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, adresowanym do przedsi biorstw realizuj cych
sprzeda towarów i usług z zapłat w kredycie nie przekraczaj cym dwóch lat, które
ubiegaj si o kredyt obrotowy na sfinansowanie konkretnego kontraktu eksportowego.
Program stanowi poł czenie ubezpieczenia kontraktu eksportowego w KUKE SA z
kredytem zaci gni tym w banku komercyjnym por czonym przez BGK.
Eksporter, który chce zosta obj ty programem zobowi zany jest posiada promes zawarcia
kontraktu lub podpisany kontrakt. Kredyt mo e zosta udzielony na okres nie dłu szy ni
dwa lata, natomiast kwota kredytu mo e pokrywa 100 % warto ci kontraktu. Maksymalna
wysoko por czenia wynosi nie wi cej ni równowarto 5 mln EUR. Wszystkich
formalno ci zwi zanych z programem eksporter mo e dopełni w banku komercyjnym.
Program ten ma na celu ułatwienie polskim eksporterom dost pu do zewn trznych ródeł
finansowania w formie kredytów bankowych, dzi ki czemu wpłynie na zwi kszenie ich
płynno ci finansowej, eliminuj c jednocze nie ryzyko nieotrzymania zapłaty od kontrahentów.
Gwarancje celne
Korporacja udziela gwarancji na zabezpieczenie zapłaty kwoty nale no ci długu celnego.
Gwarancje te, po przedło eniu urz dowi celnemu, umo liwiaj wprowadzenie towaru na
polski obszar celny bez potrzeby uprzedniego dokonywania stosownych opłat oraz obj cie
go procedur celn (dopuszczenia do obrotu, uszlachetniania czynnego w systemie
zawiesze , tranzytu, składu celnego, odprawy czasowej). Korporacja jest gwarantem
akceptowanym przez wszystkie urz dy celne.
Oferta dla eksporterów realizuj cych kontrakty na warunkach kredytu o okresie spłaty 2 i
wi cej lat
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenia kontraktów
finansowanych kredytem dostawcy oraz kredytem dla nabywcy
eksportowych
Ubezpieczenia kontraktów eksportowych finansowanych kredytem o okresie spłaty
wynosz cym dwa lata i wi cej, zabezpieczaj ce eksportera lub finansuj cy bank przed
152
szkod spowodowan wyst pieniem zdarze okre lanych jako ryzyko handlowe lub ryzyko
polityczne. Ubezpieczeniem mo e by obj te zarówno ryzyko kredytu (okres po realizacji
dostaw lub usług), jak równie ryzyko produkcji obejmuj ce okres przed wysyłk towarów
lub realizacj usług. Ubezpieczenie kontraktów rednio i długoterminowych realizowane jest
w dwóch podstawowych formach: jako ubezpieczenie kredytu dostawcy i jako
ubezpieczenie kredytu dla nabywcy.
Kredyt dostawcy jest najbardziej tradycyjn form kredytowania kontrahenta zagranicznego
przez eksportera, który udzielaj c kredytu kupieckiego wiadomie godzi si na odroczenie
zapłaty za dostarczony towar czy zrealizowan usług . Przedmiotem ubezpieczenia s
nale no ci z tytułu realizacji kontraktu eksportowego finansowanego kredytem o okresie
spłaty dwóch lat i dłu szym. Nale no ci ubezpieczane s zarówno od ryzyka istniej cego
przed, jak i po wysyłce towarów lub usług.
Kredyt dla nabywcy jest to kredyt celowy, udost pniony bezpo rednio kontrahentowi
zagranicznemu b d jego bankowi, z przeznaczeniem na finansowanie konkretnego projektu
eksportowego przez bank krajowy lub zagraniczny, b d inn instytucj finansuj c eksport.
Kredyt dla nabywcy stanowi dogodn form finansowania sprzeda y bez anga owania
rodków własnych eksportera i umo liwia natychmiastowe otrzymanie nale no ci za
dostarczony towar czy zrealizowan usług po przedło eniu w banku dokumentów
potwierdzaj cych, i cało lub cz kontraktu została zrealizowana.
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa gwarancje dla banków refinansuj cych kredyt
dostawcy
Gwarancja ułatwia krajowym przedsi biorcom dost p do refinansowania udzielonych przez
nich kredytów dostawcy o okresie spłaty dwóch lat i dłu szym. Beneficjantami gwarancji s
banki, które nabywaj wierzytelno ci eksporterów powstałe z tytułu udzielonych przez nich
kredytów dostawcy. Gwarancje mog dotyczy skupu weksli wystawionych w zwi zku z
udzielonymi przez krajowych przedsi biorców kredytami dostawcy lub wierzytelno ci, na
które nie zostały wystawione weksle, lecz została zawarta przez bank umowa kredytowa z
dłu nikiem zagranicznym.
Gwarancje ubezpieczeniowe
Gwarancje kontraktowe
KUKE SA udziela eksporterowi gwarancji, które potwierdzaj wiarygodno polskiego
przedsi biorstwa i umo liwiaj zawarcie kontraktu. Ponadto pozwalaj spełni wymogi
importera i podnosz skuteczno prawn kontraktu. Do gwarancji kontraktowych
udzielanych przez KUKE SA nale :
153
gwarancja przetargowa – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia importerowi
okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby zleceniodawca, który wygrał
przetarg, odmówił podpisania kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób naruszył
zobowi zania wynikaj ce z przyst pienia do przetargu; gwarancja przetargowa jest
składana jako wadium przez przyst puj cego do przetargu;
gwarancja zwrotu zaliczki – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia importerowi
okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby eksporter nie wykonał umowy i
odmówił zwrotu zaliczki; zleceniodawc gwarancji jest eksporter i na jego wniosek
Korporacja wystawia stosown gwarancj ; sum gwarancji jest kwota zaliczki
przekazanej eksporterowi przez importera;
gwarancja wykonania kontraktu – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia
importerowi okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca (eksporter)
nie wykona b d nieprawidłowo wykona kontrakt i odmówi naprawienia szkody,
zrekompensowania straty b d te zapłacenia kar umownych; tym rodzajem gwarancji
importer stara si zabezpieczy przed wszystkimi negatywnymi konsekwencjami
niewła ciwego wykonania kontraktu;
gwarancja dobrego wykonania kontraktu – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia
importerowi okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca (eksporter)
odmówi naprawienia szkody b d te zrekompensowania straty w okresie r kojmi.
Regwarancje
Korporacja udziela równie
regwarancji b d cych zabezpieczeniem gwarancji
wystawionych przez bank. Regwarancja mo e by wykorzystana przez eksportera jako
zabezpieczenie dla banku wystawiaj cego gwarancj kontraktow na rzecz importera.
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa gwarancje dla banków potwierdzaj cych akredytywy
Gwarancja ta wspiera polskich eksporterów realizuj cych kontrakty, w których form
płatno ci za dostarczone towary i usługi jest akredytywa nieodwołalna, potwierdzona przez
bank polski. W ramach udzielanych gwarancji Korporacja jest zobowi zana do pokrycia
cz ci płatno ci wynikaj cej z akredytywy w przypadku niezrealizowania zobowi za przez
bank zagraniczny, który akredytyw otworzył. Umo liwia ona bankowi polskiemu
ograniczenie ryzyka zwi zanego z potwierdzeniem akredytywy poprzez przekazanie tego
ryzyka Korporacji.
154
Inne ubezpieczenia dla eksporterów
Polisa na Nowe Rynki - gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenie kosztów
poszukiwania zagranicznych rynków zbytu
Ubezpieczenie adresowane jest do polskich przedsi biorstw, które planuj wej cie na nowe
zagraniczne rynki zbytu. Przedmiotem ubezpieczenia s koszty i wydatki ponoszone w
zwi zku z rozpocz ciem sprzeda y towarów lub usług na nowych rynkach lub
rozszerzeniem sprzeda y o nowe towary lub usługi, b d nowych odbiorców.
O ubezpieczenie to mog ubiega si przedsi biorcy, którzy:
prowadz działalno gospodarcz nie krócej ni trzy lata,
uzyskuj roczne przychody netto ze sprzeda y nie przekraczaj ce równowarto ci
50 mln EUR.
Korporacja ubezpiecza koszty ponoszone w zwi zku z podejmowaniem działa
zmierzaj cych do wej cia na zagraniczne rynki zbytu od ryzyka niezawarcia kontraktów
eksportowych o warto ci wystarczaj cej do pokrycia poniesionych kosztów i wydatków.
Du zalet tego ubezpieczenia jest równie mo liwo otrzymania przez przedsi biorców
zaliczek na poczet odszkodowania, co de facto oznacza uzyskanie przez nich rodków
finansowych, zanim działania na zagranicznych rynkach zbytu przynios wymierne rezultaty
w postaci przychodów ze sprzeda y.
Bezpieczne Inwestycje - gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenie inwestycji
bezpo rednich za granic
Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow długoterminowe inwestycje bezpo rednie
polskich przedsi biorstw, realizowane poza granicami Polski. Celem ubezpieczenia jest
zapewnienie przedsi biorcom bezpiecze stwa zainwestowanych przez nich rodków, w
przypadku gdy ich działania zmierzaj do utworzenia i prowadzenia zagranic nowego
przedsi biorstwa lub uzyskania skutecznego wpływu b d całkowitej kontroli nad ju
istniej cym przedsi biorstwem. Ubezpieczenie udzielane jest na wypadek strat poniesionych
przez polskich inwestorów w nast pstwie zdarze okre lonych jako ryzyko polityczne w
kraju, w którym dokonali inwestycji. Ochron ubezpieczeniow obj ta jest warto
inwestycji oraz uzyskane z niej zyski.
Bardziej szczegółowe informacje mo na otrzyma pod adresem:
Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna
ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa
tel.: (22) 313 01 10, faks: (22) 313 01 20,
e-mail:[email protected]
www.kuke.com.pl
X.
155
MIESZKA W BUŁGARII
Wjazd
Obywatele polscy, legitymuj cy si wa nymi dokumentami podró y, mog przebywa
w Bułgarii do 30 dni bez konieczno ci uzyskania wizy. Nale y pami ta , e paszport
musi by wa ny co najmniej sze miesi cy dłu ej ni deklarowany pobyt. Zezwole na
przedłu enie pobytu udzielaj obwodowe biura paszportowe MSW. Honorowana jest
procedura prolongaty paszportu w polskich urz dach konsularnych poprzez wydanie
nowego paszportu lub paszportu blankietowego. W takim przypadku anulowany
paszport, na podstawie którego nast pił wjazd, przedstawia si wraz z nowym
paszportem w biurze paszportowym MSW.
Ponadto, nale y posiada niezb dne rodki finansowe na utrzymanie (50 BGN albo
ich równowarto ) oraz posiada ubezpieczenia zdrowotne. Na granicy wr czane s
karty statystyczne (statisticzeska karta). Karta musi pozostawa w paszporcie
podró uj cego do czasu opuszczenia Bułgarii, gdy we wszystkich hotelach lub u
wynajmuj cych pokoje b dzie na niej wbijana piecz tka potwierdzaj ca pobyt. Karty
s odbierane przy wyje dzie przez urz dnika imigracyjnego.
Tury ci przeje d aj cy tranzytem mog przebywa przez 24 godziny bez meldunku.
Nale y pami ta , e brak meldunku jest karany grzywn w wysoko ci 100 USD, a w
przypadkach długoterminowego pobytu bez zameldowania, grzywna mo e by
kilkakrotnie wy sza.
Honorowane jest zarówno polskie, jak i mi dzynarodowe prawo jazdy. Posiadanie
„zielonej karty” jest obowi zkowe. Władze graniczne dokonuj w paszporcie
adnotacji odno nie samochodu. Podró ny zobowi zany jest do wyjazdu tym samym
pojazdem. Nale y zwraca uwag , aby potwierdzenie własno ci pojazdu przy
wje dzie nie zostało odnotowane w paszporcie pasa era. Ewentualna kradzie pojazdu
na terenie Bułgarii jest traktowana jako sprzeda i z tego powodu w przypadku
kradzie y samochodu nale y wnie przewidziane prawem opłaty, takie jak cło,
akcyza i VAT. Bez ich uiszczenia wła ciciel nie mo e opu ci terenu Bułgarii. Nie
wolno udost pnia swojego pojazdu obywatelowi bułgarskiemu, jak równie nie
wolno kierowa pojazdem nale cym do obywatela bułgarskiego, chyba e posiada
si notarialnie po wiadczone pełnomocnictwo bułgarskiego wła ciciela.
W przypadku gdy kieruj cy pojazdem nie jest jego wła cicielem (pojazd w leasingu,
po yczony itp.) kieruj cy powinien posiada notarialnie potwierdzone pełnomocnictwo
do prowadzenia pojazdu, przetłumaczone przez tłumacza przysi głego na j zyk
bułgarski albo angielski.
156
Mieszka w Bułgarii
Ubezpieczenia osobowe s
obowi zkowe. Uznawane s
polskie polisy
ubezpieczeniowe. Na granicy mo na wykupi ubezpieczenie dodatkowe. Wje d aj c
do Bułgarii samochodem, nale y okre li punkt docelowy podró y; w zale no ci od
tego zostanie naliczony podatek drogowy. Ten sposób naliczania podatku jest wa ny
do 31 grudnia 2004roku. Od 1 stycznia 2005 roku obowi zuj tzw. winiety.
Winietka w euro
Samochody ci arowe
tygodniowe
miesi czne
roczne
Autobusy
tygodniowe
miesi czne
roczne
Samochody osobowe
tygodniowe
miesi czne
roczne
2004
49,00
124,00
689,00
25,00
61,00
345,00
2005
49,00
124,00
689,00
25,00
61,00
345,00
5,00
12,00
69,00
2006
49,00
124,00
689,00
25,00
61,00
345,00
5,00
12,00
69,00
2007
23,52
58,29
323,65
12,27
29,66
162,08
2,45
6,14
32,21
Opłaty drogowe, z jakimi nale y si liczy , to:
- opłata za wjazd samochodem osobowym – podatek drogowy (10 USD), do 31
grudnia 2004 roku;
- opłata ekologiczna (5 USD);
- opłata dezynfekcyjna pojazdu (2 USD);
- opłata za korzystanie z dróg publicznych pobierana w punkcie kontroli
granicznej przy wje dzie, do 31 grudnia 2004 roku;
- opłaty inne - np. przejazd przez most na Dunaju w Ruse (7 USD) tylko przy
wyje dzie, prom w Widiniu (25 BGN za auto i 5 BGN od osoby).
Bezcłowo, ka da osoba powy ej 16 roku ycia mo e wwie do Bułgarii nast puj ce
artykuły:
- 200 szt. papierosów albo 100 szt. cygaretek albo 100 szt. cygar albo 250 g
tytoniu;
- 1 litr alkoholu powy ej 22 % albo 2 litry alkoholu z zawarto ci 22 % i poni ej,
tj. wina musuj ce likiery itp.;
- 2 litry wina;
- 500 g kawy albo 200 g ekstraktu kawy;
- 100 g herbaty albo 40 g ekstraktu herbaty;
- 50 g perfum i 250 ml wody toaletowej;
- leki w ilo ci i rodzajach odpowiednich do potrzeb podró uj cego;
- zakupione za granic towary, ró ni ce si od wy ej wymienionych, które nie s
przeznaczone na handel i których ł czna warto nie przekracza 100 EUR.
157
Przy wwozie i wywozie waluty, b d lewa w wysoko ci /b d równowarto ci/ do
8000 BGN i kosztowno ci w ilo ci zwyczajowo przyj tej - do 37 g złota lub platyny,
do 60 g bi uterii ze stopu złota i platyny, do 300 g srebra lub wyrobów ze srebra, nie
ma obowi zku wypełniania deklaracji celnej. W ka dym innym przypadku nale y
wypełni deklaracj celn , która jest przy wyje dzie traktowana jako potwierdzenie
ródła pochodzenia waluty lub kosztowno ci. Zabroniony jest wwóz towarów w
ilo ciach handlowych, nawet w ramach limitu 100 USD.
Pobyt w Bułgarii
W miejscu pobytu w Bułgarii nale y zameldowa si w przeci gu 48 godzin od
momentu przekroczenia granicy. W przypadku pobytu w domu prywatnym, hotelu
pracowniczym lub studenckim zameldowania dokonuje si w lokalnym urz dzie
paszportowym MSW, podczas gdy meldunek w hotelu zostaje potwierdzony na
miejscu i nie wymaga adnych dodatkowych formalno ci.
W Bułgarii nie ma specjalnych zagro e epidemiologicznych, nie s te wymagane
szczepienia, za wyj tkiem przyjazdów z krajów uznanych przez wiatow
Organizacj Zdrowia za rejony szczególnego zagro enia.
Pomoc lekarska dla Polaków w Bułgarii jak i dla Bułgarów w Polsce jest bezpłatna w
przypadku nagłego zachorowania lub wypadku według działaj cej umowy
dwustronnej. W innych przypadkach koszty ponosi sam pacjent lub ubezpieczyciel.
Nale y przy tym pami ta , e ubezpieczenie pomo e nam zwróci poniesione koszty
za leki lub badania specjalistyczne. Pa stwowa słu ba zdrowia w Bułgarii mo e mie
kłopoty z zaopatrzeniem w podstawowe rodki medyczne ( rodki opatrunkowe,
lekarstwa).
Po Bułgarii nie powinno si podró owa noc , zatrzymywa na nieoznaczonych i
nieo wietlonych parkingach, w przydro nych barach, motelach itp. W miastach zaleca
si je dzi z zablokowanymi od wewn trz drzwiami samochodu. Nie nale y
pozostawia samochodu bez dozoru, zwłaszcza je li znajduje si w nim baga . W
przypadku zatrzymania si w hotelu, w kwaterach prywatnych lub na kampingu nie
nale y pozostawia w pokojach nawet na krótko pieni dzy, kosztowno ci lub
dokumentów. Ogólnokrajowa pomoc drogowa dost pna jest pod numerem tel.
stacjonarnego 02/91146 albo 02/9803308. Z telefonu komórkowego: +359888146.
Dopuszczalna pr dko
dla samochodów to 40 lub 50 km/h w obszarach
zabudowanych, 90 km/h w obszarze niezabudowanym i 120 km/h na trasach
szybkiego ruchu (z przyczep 100 km/h). Przekroczenie szybko ci o 30 - 40 km/h jest
karane mandatem w wysoko ci 20 BGN, o 40 - 50 km/h – 30 BGN, a o powy ej 50
158
Mieszka w Bułgarii
km/h - 50 BGN. Za prowadzenie bez zapi tych pasów bezpiecze stwa - 20 BGN.
Zawarto alkoholu we krwi kierowcy powy ej 0.5/1000 jest karana mandatem 100 300 BGN.
Warto te pami ta , e w lipcu 1999 roku dokonano denominacji bułgarskiego lewa
1000 BGL = 1 BGN. Od 1 stycznia 2000 roku w obiegu s jedynie nowe pieni dze,
za stare wyszły całkowicie z obiegu i ju nie mo na ich wymienia w banku.
Informacje praktyczne
Zakwaterowanie: Klasyfikowane hotele od 2 do 5 gwiazdek, oraz liczne motele,
kampingi, itp. Hoteli klasyfikowanych jest ponad pi set, z czego niewiele ponad
dziesi pi ciogwiazdkowych. Zalecana jest wcze niejsza rezerwacja pokoi. Hotele
przyjmuj najbardziej znane karty kredytowe.
Wi cej informacji mo na znale na stronie internetowej Bułgarskiej Agencji Informacji
i Promocji Turystyki przy Ministerstwie Gospodarki www.bulgariatravel.org
Restauracje: Restauracje, podobnie jak hotele klasyfikowane s w systemie
gwiazdkowym, od 2 do 5 gwiazdek. Jest ich ponad półtora tysi ca. Oprócz
tradycyjnych da kuchni bułgarskiej, oferuj równie potrawy włoskie, francuskie,
greckie, chi skie, rosyjskie i wiele innych.
Wynajem samochodów: Mi dzynarodowe firmy zajmuj ce si
wynajmem
samochodów obecne s w hali przylotów na lotnisku w Sofii. Ich biura znajduj si
równie w centrum Sofii oraz w innych wi kszych miastach i w miejscowo ciach
turystycznych. Aby wypo yczy samochód, nale y okaza paszport, prawo jazdy i
zło y depozyt w wysoko ci około 600 USD, który zostanie pobrany z karty
kredytowej. W Bułgarii obowi zuje ruch prawostronny. Jako
dróg cz sto
pozostawia wiele do yczenia. Dopuszczalny poziom alkoholu we krwi to 0,5 promila.
Banki i wymiana walut: Waluty mo na wymienia zarówno w bankach bułgarskich i
oddziałach banków zagranicznych, jak i w kantorach wymiany. Banki s otwarte w
godzinach 9 - 16 od poniedziałku do pi tku. Kantory s zazwyczaj czynne do godziny
18-tej, niektóre za pracuj 24 godziny na dob . Wymiany walut mo na dokona
równie na lotnisku i w du ych hotelach. Kurs Bułgarskiego lewa jest stały wzgl dem
euro i wynosi BGN 1,96 za 1 EUR. Uwaga: Wymiana pieni dzy po korzystnym
kursie „na ulicy” ko czy si cz sto ich utrat .
159
Transport miejski: W Sofii system transportu publicznego składa si z metra,
tramwajów, autobusów i trolejbusów. Na lotnisko je d autobusy linii Nr 84. Bilety
mo na kupowa zarówno w kioskach, jak i u kierowców.
Taksówki: Na lotnisku w Sofii najlepiej skorzysta z taksówek korporacji obsługuj cej
Port Lotniczy Sofia Airport - O.K. Supertrans. Taksówki prywatne je d
po
wy szych cenach. Przy dłu szych przejazdach mo na negocjowa opłat , która jest
przyjmowana równie w walutach wymienialnych.
Sklepy: Od poniedziałku do pi tku, sklepy zasadniczo czynne s w godzinach 9 - 19;
w soboty do godziny 13. Niektóre supermarkety czynne s 24 godziny na dob .
Bulwar Vitosha w Sofii to jedno z najpopularniejszych miejsc dokonywania zakupów.
wie e owoce i warzywa oraz inne produkty spo ywcze mo na kupowa na ulicznych
bazarach.
Telekomunikacja: Numer kierunkowy do Bułgarii to 359, do Sofii - 359 2. Bułgaria
posiada bezpo rednie poł czenia telefoniczne z wi kszo ci pa stw wiata. Rozmowy
mi dzynarodowe mog by prowadzone równie z budek telefonicznych
Telekomunikacji Bułgarii. Aparaty telefoniczne w budkach działaj na karty.
160
Mieszka w Bułgarii
Wa niejsze numery telefoniczne:
0123 - centrala mi dzynarodowa (je li poł czenie bezpo rednie jest niemo liwe)
0121 - centrala mi dzymiastowa
150 - Pogotowie ratunkowe
160 - Stra po arna
166 - Policja/drogówka
140 - Wysyłanie telegramów
175 - Prognoza pogody
120 - Budzenie
180 - Zegarynka
144 - Informacja o numerach firmowych
145 - Informacja o numerach prywatnych
146 - Pomoc drogowa (na terenie całego kraju)
1286 - Pogotowie drogowa (na terenie Sofii)
090012900 - Informacja teleadresowa
Elektryczno : 220 V, 50 Hz.
161
XI.
ZAŁ CZNIKI
Nr 1.
Nr 2.
Nr 3.
Nr 4.
Nr 5.
Nr 6.
Nr 7.
Nr 8.
Nr 9.
Nr 10.
Nr 11.
Nr 12.
Nr 13.
Nr 14.
Nr 15.
Nr 16.
Nr 17.
Nr 18.
Nr 19.
Nr 20.
Nr 21.
Nr 22.
Nr 23.
Nr 24.
Nr 25.
Nr 26.
Nr 27.
Makroekonomiczne dane o gospodarce Bułgarii w latach 2001-2003 ......................... 162
Struktura towarowa importu w 2002 i 2003 roku.......................................................... 163
Struktura geograficzna importu w 2002 i 2003 roku..................................................... 164
Struktura towarowa eksportu w 2002 i 2003 roku......................................................... 166
Struktura geograficzna eksportu w 2002 i 2003 roku.................................................... 167
Transakcje prywatyzacyjne w okresie 1993 - czerwiec 2004 ....................................... 169
Bezpo rednie inwestycje zagraniczne w latach 1992-2004........................................... 170
Struktura bran owa bezpo rednich inwestycji zagranicznych w latach 1998-2004 .... 171
Struktura geograficzna bezpo rednich inwestycji zagranicznych w latach 1992-2004 172
Najwi ksi inwestorzy zagraniczni wg bran .................................................................. 174
Przykładowe stawki podatku akcyzowego .................................................................... 177
Ministerstwa i instytucje pa stwowe ............................................................................. 178
Banki............................................................................................................................... 180
Firmy ubezpieczeniowe.................................................................................................. 183
Obroty Giełdy Papierów Warto ciowych w Sofii w latach 2002-2003 ........................ 185
Wolne obszary celne....................................................................................................... 186
Przej cia graniczne ......................................................................................................... 187
Przyjazdy do Bułgarii w celach turystycznych w 2003 roku ....................................... 188
Izby i stowarzyszenia przemysłowo-handlowe ............................................................. 189
Regionalne izby przemysłowo-handlowe (iph) ............................................................. 197
Firmy kurierskie ............................................................................................................. 199
Firmy spedycyjne i transportowe ................................................................................... 200
Targi i wystawy w Bułgarii ............................................................................................ 202
Adresy ambasad w Sofii................................................................................................. 204
Mi dzynarodowe organizacje gospodarcze ................................................................... 207
Placówki dyplomatyczne w Polsce i w Bułgarii............................................................ 208
Pa stwa z którymi Bułgaria podpisała umowy o wzajemnej ochronie i wspieraniu
inwestycji i / lub o unikaniu podwójnego opodatkowania ............................................ 209
Koszty operacyjne w Bułgarii ........................................................................................ 211
Nr 28.
162
Nr 1.
Zał czniki
MAKROEKONOMICZNE DANE O GOSPODARCE BUŁGARII W LATACH
2001-2003
2001
2003
Wzrost PKB
4,0 %
4,8 %
4,3%
Wzrost sprzedanej produkcji przemysłowej
0,1 %
2,6 %
17,4%
Wzrost nakładów brutto na rodki trwałe
23,3%
8,5 %
13,8%
Stopa inflacji *
7,4 %
5,8 %
2,3%
17,3 %
16,8 %
12,7%
Deficyt na rachunku bie cym / PKB
6,2 %
4,4 %
8,6%
Deficyt bud etowy / PKB
0,9 %
0,7 %
0,003%
Eksport FOB (miliony USD)
5.099
5.692
7445
Import CIF (miliony USD)
7.230
7.903
9923
10.619
10.946
13241
813
905
1419
3.580
4747
6291
249
266
278
100
110
130
1,95583
1,95583
1,95583
Stopa bezrobocia *
Zadłu enie zagraniczne brutto (miliony USD) *
Napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych
(miliony USD)
Rezerwy walutowe (miliony USD) *
rednie wynagrodzenie (BGN)
Wynagrodzenie minimalne (BGN) *
Kurs BGN / EUR (sztywny)
*
2002
Wska niki na koniec okresu.
163
Nr 2.
STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU W 2002 I 2003 ROKU
(w milionach USD)
import - CIF
działy wg SITC
Razem
art. spo ywcze i ywe zwierz ta
napoje i tyto
surowce bez paliwa
paliwa mineralne, smary i podobne
oleje zwierz ce i ro linne, tłuszcze i woski
2002
2003/2002
%
2003
7 903,4
10 753,6
136,1
356,6
471,7
132,3
48,4
45,6
94,2
356,5
594,5
166,8
1 549,7
1 874,4
121,0
48,2
44,0
91,3
810,9
1 071,9
132,2
wyroby wg materiału (półprodukty)
1 618,0
2 263,8
139,9
maszyny i urz dzenia
2 179,5
3 087,5
141,7
ró ne wyroby gotowe
781,1
1 084,4
138,8
pozostałe
154,5
215,8
139,7
produkty chemiczne
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny
164
Zał czniki
Nr 3. STRUKTURA GEOGRAFICZNA IMPORTU W 2002 I 2003 ROKU
(w milionach USD)
Import-CIF
Kraje i grupy krajów
2002
Razem
Europa rodkowa i Wschodnia
2003/2002
%
2003
7 903,4
10 753,6
136,1
639,5
961,2
150,3
Albania
0,2
0,3
150,0
Bo nia I Hercegowina
0,9
0,7
77,8
Chorwacja
14,1
30,3
214,9
Czechy
122,6
174,8
142,6
Estonia
0,3
1,2
400,0
W gry
100,1
133,6
133,5
Łotwa
1,0
1,5
150,0
Litwa
5,5
13,0
236,4
Polska
99,5
151,4
152,2
Rumunia
162,9
260,2
159,7
Słowacja
45,1
70,7
156,8
Slovenia
45,4
66,0
145,4
Macedonia
17,9
23,6
131,8
Jugosławia
24,0
33,9
141,3
kraje WNP
1 452,6
1 987,3
136,8
Rosja
1 146,6
1 348,9
117,6
245,5
421,0
171,5
OECD
1 229,4
1 907,3
155,1
Turcja
390,3
658,2
168,6
Stany Zjednoczone
172,2
273,3
158,7
3 967,0
5 335,8
134,5
Austria
165,3
239,0
144,6
Belgia
110,9
147,4
132,9
Dania
62,6
71,2
113,7
Finlandia
35,9
37,9
105,6
Ukraina
Unia Europejska
Francja
445,0
606,5
136,3
Niemcy
1 128,3
1 535,3
136,1
Grecja
475,7
714,9
150,3
Irlandia
19,7
23,4
118,8
165
Import-CIF
2002
Włochy
2003/2002
%
2003
893,9
1 100,7
123,1
3,1
4,5
145,2
Holandia
159,6
192,7
120,7
Portugalia
23,2
30,0
129,3
Hiszpania
153,8
240,0
156,0
Luksemburg
Szwecja
83,3
124,0
148,9
W. Brytania
206,7
268,3
129,8
EFTA
107,9
133,5
123,7
Kraje kandydackie
Kraje pozostałe
Egipt
Algieria
976
1 537,10
157,5
978,3
1 085,10
110,9
4
4,8
120
0,5
0,1
20
Syria
29,1
26,3
90,4
Izrael
18,5
19,4
104,9
Chiny
137,4
279,4
203,3
Tajwan
48,1
72,2
150,1
Indonezja
74,8
101,8
136,1
Brazylia
71,5
118,5
165,7
166
Nr 4.
Zał czniki
STRUKTURA TOWAROWA EKSPORTU W 2002 i 2003 ROKU
(w milionach USD)
eksport-FOB
działy wg SITC
Razem
art. spo ywcze i ywe zwierz ta
5 692,1
7 444,8
2003/2002
%
130,8
475,0
495,8
104,4
2002
2003
napoje i tyto
132,1
154,5
117,0
surowce bez paliwa
paliwa mineralne, smary i podobne
oleje zwierz ce i ro linne, tłuszcze i woski
340,0
559,7
16,4
467,5
622,9
13,5
137,5
111,3
82,3
produkty chemiczne
526,6
671,1
127,4
wyroby wg materiału (półprodukty)
1 284,9
1 836,3
142,9
maszyny i urz dzenia
708,2
970,5
137,0
ró ne wyroby gotowe
1 553,5
2 140,9
137,8
95,7
71,8
75,0
pozostałe
167
Nr 5. STRUKTURA GEOGRAFICZNA EKSPORTU W 2002 I 2003 ROKU
(miliony USD)
Eksport-FOB
Razem
Europa rodkowa i Wschodnia
5 692,1
7 444,8
2003/2002
%
130,8
137,3
2002
2003
689,2
946,2
Albania
40,3
30,0
74,4
Bo nia I Hercegowina
10,6
9,7
91,5
Chorwacja
15,9
42,6
267,9
Czechy
27,6
41,6
150,7
Estonia
2,5
4,9
196,0
W gry
38,2
61,9
162,0
Łotwa
6,7
8,6
128,4
Litwa
8,2
10,6
129,3
Polska
41,0
61,2
149,3
Rumunia
158,7
227,1
143,1
Słowacja
17,9
17,7
98,9
Slovenia
24,4
29,2
119,7
Macedonia
123,9
152,4
123,0
Jugosławia
173,3
248,7
143,5
kraje WNP
110,8
238,8
264,5
Rosja
91,5
104,1
113,8
Ukraina
52,9
58,5
110,6
1 099,6
1 324,6
120,5
OECD
Turcja
530,1
679,7
128,2
Stany Zjednoczone
270,5
330,5
122,2
3 165,9
4 211,8
133,0
Unia Europejska
Austria
95,5
150,8
157,9
Belgia
275,1
453,5
164,8
Dania
25,9
28,5
110,0
Finlandia
8,9
11,0
123,6
Francja
303,0
378,0
124,8
Niemcy
542,7
802,6
147,9
Grecja
521,2
772,9
148,3
Irlandia
10,9
13,8
126,6
168
Zał czniki
Eksport-FOB
Włochy
Luksemburg
Holandia
2002
2003
874,9
1 041,8
2003/2002
%
119,1
2,9
1,7
58,6
101,9
114,2
112,1
Portugalia
15,4
14,3
92,9
Hiszpania
191,9
203,1
105,8
30,4
37,0
121,7
W. Brytania
165,3
188,6
114,1
EFTA
103,4
59,7
57,7
Kraje kandydackie
892,2
1 175,20
131,7
Kraje pozostałe
Szwecja
586,1
846,9
144,5
Egipt
27,9
43,5
155,9
Algieria
29,7
16,6
55,9
Syria
17,9
12,3
68,7
Izrael
43,4
42,7
98,4
Chiny
12,4
60,4
487,1
Tajwan
140,7
10,8
15,2
Indonezja
3,1
8,4
271
Brazylia
15,0
19,7
131,3
169
Nr 6.
TRANSAKCJE PRYWATYZACYJNE W OKRESIE 1993 - CZERWIEC 2004
Ł cznie
Rok
Wszystkie ministerstwa
wyodr bnione
przedsi biorstwa
przedsi biorstwa
cz ci
przedsi biorstw
Agencja Prywatyzacji
wyodr bnione
cz ci
przedsi biorstw
przedsi biorstwa
wyodr bnione
cz ci
przedsi biorstw
1993
22
41
18
34
4
7
1994
84
77
63
62
21
15
1995
107
211
87
163
20
48
1996
161
352
112
254
49
98
1997
320
264
266
235
54
29
1998
654
435
559
354
95
81
1999
631
580
492
489
139
91
2000
429
161
358
139
71
22
2001
172
59
120
28
52
31
2002
73
30
20
7
53
23
2003
86
29
1
1
85
28
stycze czerwiec
2004
96
33
0
0
96
33
Razem
2835
2272
2096
1766
739
506
ródło: Agencja Prywatyzacji
170
Nr 7.
Zał czniki
BEZPO REDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W LATACH 1992-2004
(w milionach USD)
Rok
Warto
Prywatyzacja
(mln USD)
Inne
Razem
1992
0,0
34,4
34,4
1993
22,0
80,4
102,4
1994
134,2
76,7
210,9
1995
26,0
136,6
162,6
1996
76,4
180,0
256,4
1997
421,4
214,8
636,2
1998
155,8
464,2
620,0
1999
226,7
592,1
818,8
2000
366,0
635,5
1 001,5
2001
19,2
793,7
812,9
2002
135,6
769,1
904,7
2003
370,1
1049,3
1419,4
0,0
366,7
366,7
1953,4
5393,5
7346,9
stycz-marz 2004
Razem
171
Nr 8. STRUKTURA BRAN OWA BEZPO REDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH
W LATACH 1998-2004 (MLN USD)
Bran a
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Handel i usługi
Telekomunikacja
Produkty mineralne (cement,
szkło, ...)
Produkty naftowe, chemiczne,
plastiki, opony, itp.
Hutnictwo
Produkty ywno ciowe
Nieruchomo ci i inna działalno
na rzecz przedsi biorstw
Drewno, papier
Maszyny
Elektryczno , gaz i woda
Elektrotechnika, elektronika,
komputery i wyposa enie dla
telekomunikacji
Budownictwo
Działalno wydawnicza
Transport
Górnictwo
Skóra i produkty ze skóry
Rolnictwo, le nictwo i
rybołówstwo
Samochody i inne rodki
transportu
Inne
Razem
stycz-marz
Razem
2004
63,8 119,1 443,2 114,6 134,0 441,9
13,4 1330,0
193,0 1100,9
177,4 124,0 89,5 117,8 183,2 216,0
37,2
23,2 14,1 14,9 236,6 205,0 178,2
709,2
1998
1999
2000
2001
2002
2003
71,8
7,4
27,7
0,7
34,1
8,1
300,4
41,0 165,2
72,1
-9,5
6,5
22,0
1,9
299,2
13,2
4,4
31,5
72,2
25,1
32,7
17,1
27,3
11,7
81,0
57,7
37,4
-18,9
9,3
20,1
62,1
76,0
48,8
49,2
5,2
12,8
275,9
205,0
195,0
0,1
14,7
2,8
22,6
54,7
93,6
4,8
193,3
37,3
21,3
26,8
0,0
24,9
18,0
40,5
0,0
38,1
64,7
20,8
18,7
2,9
13,2
17,9
2,4
17,0
37,6
7,9
56,7
53,6
-12,9
27,6
34,2
0,1
12,2
0,7
0,3
173,9
154,1
142,2
112,3
11,5
5,9
28,6
28,2
17,9
-5,3
-1,0
85,8
6,3
0,0
6,2
0,0
0,7
6,5
0,2
-11,7
2,7
0,0
12,7
0,3
10,1
0,0
21,2
17,4
11,8
5,9
4,9
0,1
29,0
10,6
8,1
10,4
0,5
14,5
3,4
2,8
4,6
0,1
-1,4
-2,2
2,2
0,1
0,0
85,0
24,1
23,6
22,7
22,6
0,1
2,4
7,1
0,5
0,9
0,0
0,0
11,0
5,1
2,2
150,6
-0,9
1,7
0,0
5,5
88,8
93,2
0,2
0,0
8,3
16,7 111,3 123,9
30,1
469,5
620,0 818,8 1001,5 812,9 904,7 1419,4
366,7
5944,0
172
Zał czniki
Nr 9.
STRUKTURA GEOGRAFICZNA BEZPO REDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH W LATACH 1992-2004
(MLN USD)
Nr
Kraj
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
styczmarz
2004
Razem
1
Grecja
0,2
5,1
3,0
29,8
14,6
16,1
3,3
14,9
241,1
240,2
241,3
230,3
44,4
1084,3
2
Niemcy
0,1
56,6
111,0
16,2
53,1
31,4
55,7
101,0
72,3
67,4
85,4
36,6
-0,3
686,5
3
Włochy
0,0
0,2
5,2
2,3
1,2
0,4
2,1
23,0
339,7
146,5
43,1
88,9
4,5
657,1
4
Holandia
0,1
0,5
37,9
0,9
46,3
10,8
41,3
28,0
17,4
80,3
30,9
210,2
117,7
622,3
5
Austria
13,0
1,0
14,7
1,4
12,1
12,5
46,9
23,4
88,8
93,6
160,6
71,3
50,4
589,7
6
Belgia
0,0
0,1
0,3
10,0
0,8
264,0
31,2
66,2
39,8
60,8
0,3
17,5
1,0
492,0
7
W gry
12,3
0,1
0,0
0,0
0,1
0,0
0,7
1,7
2,0
1,0
9,5
398,5
0,5
426,4
8
Szwajcaria
0,4
6,7
0,2
7,9
23,1
31,4
6,6
13,1
15,0
33,5
36,3
118,0
108,9
401,1
9
USA
0,0
10,5
16,2
16,1
20,7
46,6
38,6
49,8
37,1
44,5
56,2
38,1
6,6
381,0
10
Cypr
0,3
1,2
0,4
1,4
7,5
20,6
109,0
109,0
-11,3
17,8
-8,2
62,0
2,5
312,2
11
Wlk.Brytania
6,2
5,6
2,4
13,7
7,3
15,8
58,9
48,0
22,6
20,1
0,7
54,4
1,1
256,8
12
Rosja
0,3
1,4
2,3
15,1
14,4
2,0
14,8
104,0
50,8
-4,4
4,5
0,6
0,2
206,0
13
Turcja
0,0
9,8
1,3
13,7
7,3
9,9
23,8
39,4
19,5
-9,7
15,3
8,0
13,0
151,3
14
Francja
0,0
0,2
4,2
5,0
6,5
0,8
3,4
62,7
28,9
15,1
8,6
4,0
5,8
145,2
15
Hiszpania
0,0
0,1
0,0
0,0
0,0
49,6
56,8
3,2
0,7
5,1
0,1
4,0
-0,8
118,8
16
Czechy
0,0
0,0
0,1
2,3
2,3
4,7
0,6
0,1
0,0
2,6
62,1
-0,2
-0,1
74,5
17
Szwecja
0,0
0,0
0,0
0,0
1,4
2,4
0,9
1,6
0,3
5,7
28,5
10,6
2,9
54,3
18
Dania
0,0
0,0
1,1
0,0
0,0
1,1
1,6
0,3
1,3
-0,5
4,1
29,9
-0,4
38,5
173
Nr
Kraj
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
styczmarz
2004
Razem
19
Japonia
0,0
0,0
0,1
0,5
0,6
1,9
1,9
0,0
1,3
3,1
13,6
2,5
0,0
25,5
20
Izrael
0,0
0,0
0,9
0,0
1,5
0,0
0,0
13,8
1,9
0,1
3,1
2,6
0,6
24,5
21
Słowenia
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,2
0,0
0,0
22,9
0,1
23,2
22
Irlandia
0,0
0,0
0,0
17,4
0,2
5,2
1,0
3,7
1,0
-5,8
-2,1
1,6
0,2
22,4
23
Lichtenstein
0,0
1,1
0,1
0,0
0,0
2,5
0,8
1,3
3,0
6,8
6,4
-2,1
0,1
20,0
24
Liban
0,0
0,0
0,0
0,0
0,3
0,7
0,0
2,4
0,3
-1,1
9,8
1,5
0,5
14,4
25
Malta
0,0
0,0
0,0
0,1
0,1
0,1
8,9
0,0
0,5
2,7
1,1
0,2
0,1
13,8
26
Korea
0,0
0,0
0,3
0,2
22,3
22,9
1,8
2,8
6,6
-9,2
-41,0
0,2
0,0
6,9
Pozostałe kraje
1,5
2,2
9,2
8,6
12,7
82,8
109,4
105,4
20,7
-3,3
134,5
7,3
7,2
498,2
RAZEM
34,4
102,4
210,9
162,6
256,4
636,2
620,0
818,8
1001,5
812,9
904,7
1419,4
366,7
7346,9
174
Nr 10.
Zał czniki
NAJWI KSI INWESTORZY ZAGRANICZNI WG BRAN
Bankowo
i finanse
Napoje
Materiały budowlane
Chemikalia
Szkło i ceramika
Ubrania
Komputery i
elektronika
Allianz (Niemcy)
ALPHA BANK AE (Grecja)
ALICO (St. Zjednoczone)
BANK AUSTRIA KREDITANSTALT (Austria)
BANQUE NATIONALE DE PARIS (Francja)
BULGARIAN AMERICAN INVESTMENT FUND (USA)
CARESBACK (USA)
CITIBANK N.A. (USA)
COMMERZBANK AG (Niemcy)
COMMERCIAL BANK OF GRECJA (Grecja)
CS FIRST BOSTON LTD (WIELKA BRYTANIA)
DEMIRBANK (Turcja)
EBRD (Mi dzynarodowe)
ING GROUP N.V. (Holandia)
IONION BANK (Grecja)
NATIONAL BANK OF GRECJA (Grecja)
RAIFFEISEN BANK (Austria)
SOCIETE GENERALE (Francja)
T.C. ZIRAAT BANK (Turcja)
TOKUDA BANK (Niemcy)
UNICREDITO ITALIANO S.A. (Włochy)
OTP (W gry)
PIRAEUS BANK (Grecja)
BREWINVEST (Grecja)
CARLSBERG (Dania)
INTERBREW (Belgia)
BRAMACK DACHSYSTEME (Austria)
HEIDELBERGER ZEMENT (Niemcy)
HOLDERBANK/HOLCIM (Szwajcaria)
ITALCEMENTI GROUP (Włochy)
PLENA (Luksemburg)
Plevzem (Cypr)
KNAUF (Austria)
YTONG HOLDING (Niemcy)
SOLVAY GROUP (Belgia)
WHITEBEAM (Malta)
BARECK (Cypr)
ROCA (Hiszpania)
YIOULA GLASSWORKS (Grecja)
PANGEA (Grecja)
ROLLMANN & PARTNERS (Niemcy)
STAMBOULI ENTERPRISES (Cypr)
CISCO SYSTEMS (USA)
EPIQ (Belgia)
HEWLETT PACKARD
IBM
MICROSOFT (USA)
SIGMA (Belgia)
Budownictwo i
nieruchomo ci
Usługi doradcze
Usługi in ynieryjne
Energetyka
Przetwórstwo ywno ci
Ubezpieczenia
Massmedia
Przetwórstwo
metali/wyroby
metalowe
Hutnictwo
Górnictwo
Przetwórstwo ropy
naftowej i paliw
LINDNER GROUP (Niemcy)
SORAVIA GROUP (Austria)
TODINI (Włochy)
WIENER STAEDTISCHE (Austria)
DELOITTE & TOUCHE
EPIC
ERNST & YOUNG
KPMG
PRICE WATERHOUSE & COOPERS
ABB (Szwajcaria, Szwecja)
FESTO (Niemcy)
HYUNDAI (Korea)
LIEBHERR GERAETE GmbH (Niemcy)
SCHNEIDER ELECTRIC (Francja)
SIEMENS (Niemcy)
SPARKY TRADING (Niemcy)
ACCESS MI DZYNARODOWE (USA)
ENEL (Włochy)
ENERGOPRO (Czechy)
ENTERGY (USA)
MECAMIDI (Francja)
AMYLUM (Mi dzynarodowe)
CHIPITA MI DZYNARODOWE (Grecja)
DANONE (Francja)
DELTA (Grecja)
EASTSTARCH (Holandia)
KLARINA Holding (Luxemburg)
KRAFT FOODS (USA)
MEGGLE (Niemcy)
NESTLE (Szwajcaria)
ALLIANZ (Niemcy)
AIG LIFE (USA)
ANTENA (Grecja)
NEWS CORPORATION (USA)
WESTDEUTSCHEALLGEMEINE ZEITUNG (Niemcy)
ATUSA (Hiszpania)
LIFTON IDUSTRIES (WIELKA BRYTANIA)
PALFINGER (Austria)
SKF BEARINGS (Szwecja)
FAF METAL (Turcja)
UMICORE (Belgia)
VIOHALCO GROUP (Grecja)
BRITISH GAZ EXPLORATION AND PRODUCTION (WIELKA
BRYTANIA)
NAVAN MINING (Irlandia Płn.)
HELLENIC PETROLEUM (Grecja)
LWIELKA BRYTANIAOIL (Rosja)
OMV (Austria)
RAO GAZPROM (Rosja)
SHELL OVERSEAS HOLDINGS (WIELKA BRYTANIA)
175
176
Farmceutyki
Usługi instalacyjne
(wodoci gowokanalizacyjne)
Restauracje
Telekomunikacja
Tekstylia
Przetwórstwo drewna
Turystyka
Handel i dystrybucja
Transport i logistyka
Produkcja wina
Zał czniki
BIOLAND (Francja)
PHARMACO (Islandia)
AMERICAN STANDARD (USA)
GOODYS (Grecja)
McDONALDS (USA)
ADVENT (Stany Zjednoczone)
CABLE AND WIRELESS (WIELKA BRYTANIA)
INTRACOM (Grecja)
MOBILTEL HOLDING (Austria)
OTE (Grecja)
COATS (WIELKA BRYTANIA)
MASER HOLDING (Turcja)
MIROGLIO (Włochy)
SAFIL (Włochy)
KAINDL CRONOSPAN
SWEDISH MATCH (Szwecja)
C&N TOURISTIC/NECKERMANN (Niemcy)
HILTON GROUP (USA)
PRINCESS HOLDING GROUP (Turcja)
RADISSON SAS
SHERATON (MI DZYNARODOWE)
TUI (Niemcy)
ENA (Grecja)
EUROBILLA (Austria)
HUGO PFOHE (Niemcy)
METRO GROUP (Niemcy)
KAVEN IRADIS/PROCTER&GAMBLE (USA)
KOC GROUP (Turcja)
REGENT GROUP (WIELKA BRYTANIA)
UNILEVER
DHL Worldwide Express
SCHENKER (Niemcy)
TNT Express Worldwide
WILLI BETZ (Niemcy)
BOYAR MI DZYNARODOWE (WIELKA BRYTANIA)
SUBERCOR (Portugalia)
Nr 11.
177
PRZYKŁADOWE STAWKI PODATKU AKCYZOWEGO
Nazwa towaru
Piwo
Napoje spirytusowe,
w tym rakija i brandy
Kawa palona wszystkie rodzaje
Kawa surowa
Ekstrakty kawowe
Mieszanki proszkowane o zawarto ci
ekstraktu kawy ponad 10 %
Benzyna samochodowa ołowiowa:
- o liczbie oktanowej mniejszej ni 98
- o liczbie oktanowej 98 lub wi kszej
Benzyna samochodowa bezołowiowa:
- o liczbie oktanowej mniejszej ni 98
- o liczbie oktanowej 98 lub wi kszej
Akcyza w BGN
1,05 za 1 hektolitr x procent alkoholu
0,05 za 1%
1,3 za 1kg
1 za 1kg
3,5 za 1kg
1,3 za 1kg
- 400 za ton
- 650 za ton
- 400 za ton
- 600 za ton
ródło: Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii
178
Nr 12.
Zał czniki
MINISTERSTWA I INSTYTUCJE PA STWOWE
Biuro Prezydenta
2, Dondoukov, Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 98 38 39, 923 93 33
Fax: (+359 2) 980 44 84
Web-site: www.president.bg
E-mail: [email protected];
[email protected]
Biuro Premiera
1, Dondoukov Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 940 20 64
Fax: (+359 2) 980 20 42
Web-site: www.government.bg
E-mail: [email protected]
Ministerstwo Gospodarki
8, Slavianska Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 940 7469
Fax: (+359 2) 987 21 90
Web-site: www.mi.government.bg
Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa
55, Hristo Botev Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 985 111 99
Fax: (+359 2) 981 79 55; 981 75 42
Web-site: www.mzgar.government.bg
Dyrektorat Informacji i Stosunków Społecznych
1, Dondoukov Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 940 27 70
Fax: (+359 2) 980 20 56
Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej
2, Triaditsa Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 914 08
Fax: (+359 2) 986 13 18
Web-site: www.mlsp.government.bg
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
2, Aleksandar Zhendov Street
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 714 31
Fax: (+359 2) 971 24 13
Web-site: www.mfa.government.bg
Ministerstwo Transportu i Telekomunikacji
9, Levski Street
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 940 94 14
Fax: (+359 2) 987 39 16
Web-site: www.mtc.government.bg
Ministerstwo Finansów
102, Rakovski Street
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 985 911
Fax: (+359 2) 980 68 63
Web-site: www.minfin.government.bg
Ministerstwo Sprawiedliwo ci
1, Slavianska Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 923 75 55; 987 43 98
Fax: (+359 2) 987 40 58
Web-site: www.mjeli.government.bg
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Prac
Publicznych
17-19, Kiril i Metodii Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 988 29 54; 840 55 73
Fax: (+359 2) 987 58 54
Web-site: www.mrrb.government.bg
Ministerstwo Ochrony rodowiska i Wód
67, W. Gladston Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 940 60 00
Fax: (+359 2) 986 48 48
Web-site: www.moew.govrnment.bg
Ministerstwo Energii i Zasobów Energetycznych
8, Triaditsa Street
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 549 09
Fax: (+359 2) 980 76 30
179
Krajowy Instytut Statystyczny
2, Panayot Volov Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 985 77 29
Fax: (+359 2) 985 77 99
Web-site: www.nsi.bg
Bułgarska Pa stwowa Komisja Papierów
Warto ciowych
23, Vrabcha Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 940 49 99
Fax: (+359 2) 980 26 47
Web-site: www.ssec.bg
Bułgarska Agencja Promocji Handlu
1, Sveta Nedelia Square
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 980 50 69
Fax: (+359 2) 980 58 69
E mail: [email protected]
Web-site: www.bepc.government.bg
Pa stwowa Komisja Regulacji Energetyki
8-10, Dondukov Boulevard
1000 Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 988 24 98
Fax: (+359 2) 988 87 82
Web-site: www.dker.bg
31, Aksakov str.
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 985 55 00
Fax: (+359 2) 980 13 20
Web-site: www.investbg.government.bg
Narodowy Bank Bułgarii
1, Alexander Batenberg Square
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 91459, 980 64 93
Fax: (+359 2) 980 24 25
Web-site: www.bnb.bg
Agencja dla Małych i rednich Przedsi biorstw
1, Sveta Nedelya Sq.
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 981 66 00
Fax: (+359 2) 986 18 99
Web-site: www.asme.bg
29, Aksakov Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 980 94 70; 087 47 07
Fax: (+359 2) 987 43 23
Web-site: www.priv.government.bg
Urz d Patentowy Republiki Bułgarii
52b, Dr G.M.Dimitrov Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 970 13 14
Fax: (+359 2) 873 51 82
Web-site: www.bpo.bg
Dyrektorat Nadzoru Ubezpiecze
6, Tzar Osvoboditel Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 981 79 34
Fax: (+359 2) 981 78 58
180
Nr 13.
Zał czniki
BANKI
NARODOWY BANK BUŁGARII
Adres : 1 Alexander Battenberg Sq., Sofia 1000, Bulgaria
Godziny pracy: 08:30 - 17:00h GMT+2, poniedziałek - pi tek
Tel.: (+359 2) 914 59
Fax: (+359 2) 980 24 25; 980 64 93
Telex: (+067) 24090 bnb bg; (+067) 24091 bnb bg
S.W.I.F.T. BNBGBGSF
Reuters: BNBB
Web-site: www.bnb.bg; www.bnbank.org
Banki komercyjne
Alpha Bank (Ionian and National Bank of
Greece) - Sofia Branch
20, Alexander Stamboliisky Blvd. Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 980 15 57
Fax: (+359 2) 981 77 99
Bulgarian American Credit Bank, Sofia
3, Shipka Str., Sofia 1504
Tel.: (+359 2) 946 00 19
Fax: (+359 2) 946 01 18
Biochim Commercial Bank, Sofia
1, Ivan Vazov Str., Sofia 1040
Tel.: (+359 2) 926 92 10
Fax: (+359 2) 926 94 40
E-mail: [email protected] , [email protected]
Web-site: www.biochim.com
Bulgarian Post Bank, Sofia
14, Tsar Osvoboditel, Sofia 1048
Tel.: (+359 2) 816 60 00
Fax: (+359 2) 988 81 10
Web-site: www.postbank.bg
BNP-Paribas (Bulgaria),
(uprzednio BNP-Dresdnerbank)
2, Tsar Osvoboditel, Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 921 86 50
Fax: (+359 2) 921 86 95
Web-site: www.bulgaria.bnpparibas.com
Central and Cooperative Bank, Sofia
103, G.S. Rakovski Str., Sofia, 1000
Tel.: (+359 2) 926 62 66
Fax: (+359 2) 980 43 87
Web-site: www.ccbank.bg
Bulbank Ltd.
7, Sveta Nedelya Sq., Sofia 1000
Tel. (+359 2) 923 21 11
Fax (+359 2) 988 46 36
Web-site: www.bulbank.bg
Bulgaria-Invest Commercial Bank Ltd.
65, Maria-Louisa Blvd., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 981 97 56; 988 54 88
Fax: (+359 2) 981 93 07; 981 85 64
Citibank N. A., Sofia Branch
2 Maria Louisa Blvd., 5th Floor, Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 917 51 00; 917 51 01
Fax: (+359 2) 981 99 14; 981 95 88
Web-site: www.citybank.com
Corporate Commercial Bank, Sofia
65, Ekzarch Yossif Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 980 93 62
Fax: (+359 2) 980 89 48
Demirbank, Bulgaria
8 Tzar Osvoboditel Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 935 71 71
Fax: (+359 2) 989 48 48
Web-site: www.demirbank.bg
DSK Bank, Plc
19 Moskovska Str., Sofia 1036
Tel.: (+359 2) 939 12 20
Fax: (+359 2) 980 64 77
Web-site: www.dskbank.bg
Economic and Investment Bank AD
(former BRIBank)
11-A, Sborna Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 939 92 40
Fax: (+359 2) 981 25 26
Web-site: www.eibank.bg
Encouragement Bank, Sofia
1, Djakon Ingatii., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 930 63 33
Fax: (+359 2) 930 63 21
Web-site: www.nasbank.bg
Eurobank Plc
43, Cherni Vrah Blv., Sofia 1407
Tel.: (+359 2) 969 07 60
Fax: (+359 2) 969 06 99
Web-site: www.eurobank.bg
First East International Bank
106, Vasil Levski Blvd., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 946 16 82; 943 38 80
Fax: (+359 2) 980 12 21; 981 00 86
First Investment Bank, Sofia
10, Stefan Karadja Str., Sofia1000
Tel.: (+359 2) 910 01 00
Fax: (+359 2) 980 50 33
Web-site: www.fibank.bg
181
Hebrosbank, Plovdiv
37 Czar Boris III Obedinitel Blvd., Plovdiv 4018
Tel.: (+359 32) 231 876; 264 228,
Fax: (+359 32) 563 46
Fax: (+359 32) 562 353; (+359 32) 231 876
Web-site: www.hebros.bg
HypoVereinsBank, Bulgaria - Sofia Branch
90 Rakovski Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 932 01 00
Fax: (+359 2) 980 53 13
E-mail:[email protected]
ING Bank N.V. - Sofia Branch
12 Emil Bersinsky Str., Sofia 1408
Tel.: (+359 2) 917 64 00
Fax: (+359 2) 951 56 94
Web-site: www.ing.bg
International Bank for Trade and Development
2 Ivan Vazov Str., Sofia 1040
Tel.: (+359 2) 980 60 85; 986 41 47
Fax: (+359 2) 873 041; 980 12 58
International Commercial Bank, Bulgaria
4 Layos Koshut Str., Sofia 1606
Tel.: (+359 2) 917 17 17
Fax: (+359 2) 917 11 56
Municipal Bank, Sofia
6 Vrabtcha Str. 2nd Floor, Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 930 01 11
Fax: (+359 2) 981 51 47
National Bank of Greece - Sofia Branch
5 Triaditza Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 981 50 10; 980 50 97
Fax: (+359 2) 980 69 56
Web-site: www.nbg.gr
Neftinvestbank, Sofia
155 Rakovsky Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 980 53 14; 980 65 55
Fax: (+359 2) 980 77 22
Web-site: www.nib.bg
182
Pireos Bank - Sofia Branch
(były Xiosbank)
3 Vitosha Blvd., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 980 56 54
Fax: (+359 2) 981 85 79
Raiffeisenbank (Bulgaria)
18-20 Nikolay Gogol Str., Sofia 1504
Tel.: (+359 2) 919 851 01
Fax: (+359 2) 943 45 28
Web-site: www.raiffeisen.bg
Roseximbank
4-6 Dondoukov Blvd., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 930 71 36
Fax: (+359 2) 980 26 23
Web-site: www.roseximbank.bg
S G Expressbank
92 Vladislav Varnenchik Str., Varna 9000
Tel.: (+359 52) 66 00; 841 01
Fax: (+359 52) 601 324
Web-site: www.sgexpressbank.bg
Societe General S. A. - Sofia Branch
36 Dragan Tzankov Blvd.,
World Trade Center - Interpred, Sofia 1172
Tel.: (+359 2) 919 41
Fax: (+359 2) 971 29 78; 971 29 79
Zał czniki
T.C. Ziraat Bank - Sofia Branch
19 Sveta Nedelia Sq., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 980 00 87; 980 66 61
Fax: (+359 2) 980 21 13
Texim Private Enterpeneurial Bank
107 Maria-Louisa Blvd., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 333 240; 314 038; 318 038
Tokuda Credit Express Bank, Sofia
3 Graf Ignatiev Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 981 01 67; 980 12 94; 980 33 00
Fax: (+359 2) 981 53 78
Unionbank Ltd.
10-12 Damyan Gruev Str., Sofia 1606
Tel.: (+359 2) 915 33 06; 915 33 73
Fax: (+359 2) 980 20 04
Web-site: www.unionbank.bg
United Bulgarian Bank AD
5 Sveta Sofia Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 811+Ext
Fax: (+359 2) 988 08 22
Web-site: www.ubb.bg
Nr 14.
183
FIRMY UBEZPIECZENIOWE
AIG Bułgaria - Towarzystwo Ubezpieczeniowe i
Reasekuracji
4 Iskar Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 930 93 30
Fax: (+359 2) 930 93 31
Allianz Bulgaria Holding AD
59 Dondukov Blvd., 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 986 01 06
Fax: (+359 2) 980 52 01
Actuaries and Co.
Towarzystwo Ubezpieczeniowe
4 Mladost Str., 1715 Sofia
Tel.: (+359 88) 49 63 15
Bulstrad DSL ywot
6 Sweta Sofia, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 915 30 10
Fax: (+359 2) 981 94 59
Pa stwowy Zakład Ubezpiecze - DZI
6 Tzar Osvoboditel Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 57 99
Fax: (+359 2) 987 45 33
Towarzystwo Ubezpieczeniowe OREL
Tel.: (+359 2) 926 71 11
Fax: (+359 2) 926 71 12
Towarzystwo Ubezpieczeniowe ENERGIA
Tel.: (+359 2) 981 41 81
Fax: (+359 2) 986 39 04
ZK Levski Spartak
52 Tzar Boris III Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 238 724
Fax: (+359 2) 238 724
INTERAMERICAN Ins. Co S.A.
16 Sveta Nedelya Sq., 5th Floor, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 986 76 39-43
Fax: (+359 2) 986 76 51
Bulgarian Real Estate
56 Alabin Str., 3rd Floor, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 988 55 62
Fax: (+359 2) 988 51 59
ARMEETZ AD
2 Stefan Karad a, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 13 69; 981 13 40
Fax: (+359 2) 981 27 26
JUPETER INS
52 Khan Omurtag, 1124 Sofia
Tel.: (+359 2) 943 42 00
Fax: (+359 2) 943 31 80
BUL INS AD
17 Vitosha Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 49 98; 988 54 23
Fax: (+359 2) 980 49 92
ZPAD BULSTRAD
5 Pozitano Sq., 4th Floor, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 985 661 00
Fax: (+359 2) 985 601 03
Bulgarian Export Towarzystwo Ubezpieczeniowe
1 Sveta Nedelya Sq., 4th Floor, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 987 06 65; 987 96 64
Fax: (+359 2) 987 96 64
Mi dzynarodowe Towarzystwo Ubezpieczeniowe
EVROPA
29 Slavyanska Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 67 19; 980 67 20
Fax: (+359 2) 980 53 33
184
Zał czniki
Mi dzynarodowe Towarzystwo Ubezpieczeniowe
QBE
8 Iskar Str. 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 930 19 19
Fax: (+359 2) 930 19 20
Miejskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe
3 Paris Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 31 22
Fax: (+359 2) 981 43 51
VITOSZA Insurance PLC
5 W. Gladstone str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 915 63 33
Fax: (+359 2) 915 63 00
Web-site: www.vitosha.bg
Nr 15.
185
OBROTY GIEŁDY PAPIERÓW WARTO CIOWYCH W SOFII W LATACH
2002-2003
Transakcje sesyjne
Rynek podstawowy akcji segment "A"
Rok
Liczba
2002
76416
2003
62733
Rynek podstawowy akcji segment "B"
Rok
Liczba
2002
436948
2003
5472260
Rynek podstawowy akcji segment "C"
Rok
Liczba
2002
4136555
2003
9446666
Rynek podstawowy papiery skarbowe
Rok
Liczba
2002
0
2003
0
Rynek podstawowy obligacje przedsi biorstw
Rok
Liczba
2002
2610
2003
39066
Rynek wolny akcji
Rok
Liczba
2002
15428564
2003
24394715
Rynek wolny obligacji
Rok
Liczba
2002
8923
2003
14155
Warto
obrotu (BGN) Liczba transakcji
897 222,65
45
531 523,09
237
Warto
2 124 737,48
701
15 526 422,59
3681
Warto
11 424 393,15
5754
44 825 512,25
14065
Warto
0
0
0
0
Warto
2 452 857,66
46
41 534 668,86
263
Warto
69 547 312,67
9543
120 022 574,07
22492
Warto
17071828,65
164
25 970 045,57
185
ródło: Giełda Papierów Warto ciowych w Sofii
186
Nr 16.
Zał czniki
WOLNE OBSZARY CELNE
ROUSSE
5, Knyazheska Street, P.O. Box 107
7000 Rousse, Bulgaria
Tel: (+359 82) 831 111
Fax: (+359 82) 831 112
Web-site: www.freezone-rousse.bg
PLOVDIV
242A Vasil Levski Street (Karlovsko Shousse)
P.O. Box 75, 4003 Plovdiv, Bulgaria
Tel.:
Executive Director: (+359 32) 906 233
Trade department: (+359 32) 906 211/ 906 232
(+359 32) 650 287/ 906 201
Fax.: (+359 32) 960 833
Web-site: www.freezone-plovdiv.com/en
VIDIN
Tel: (+359 94) 228 37; (+359 94) 260 98
Fax: (+359 94) 309 47; (+359 94) 327 91
Web-site: www.vidin.net/ftz
BOURGAS
5 Trapezitsa Str., P.O. Box 154
8000 Bourgas, Bulgaria
Tel.: (+359 56) 842 047
Fax: (+359 56) 841 562
Web-site: www.freetradezone-bourgas.com/
SVILENGRAD
6500 Svilengrad, Bulgaria
Tel: (+359 379) 72 33, 73 44, 74 45, 75 59
Fax: (+359 379) 75 41
Web-site: www.svilengrad.com/sbz
DRAGOMAN
33, G. Dimitrov Street
2210 Dragoman, Bulgaria
Tel/Fax: (+359 7172) 24 31
Office in Sofia:
50, Gen. Skobelev Blvd.
1000 Sofia, Bulgaria
Tel/Fax: (+359 2) 954 93 39
Web-site: www.bfia.org
187
Nr 17.
PRZEJ CIA GRANICZNE
Przej cie
graniczne
Sofia
Plovdiv
Gorna
Oriahovitza
Kalotina
Sofia
Plovdiv
Gorna
Oriahovitza
Kalotina
Serbia
Vidin
Vidin
Rumunia
Bregovo
Vrashka Chuka
Strezimirovtzi
Gjueshevo
Oltomantzi
St.Lissichkovo
Zlatarevo
Kulata
Bregovo
Kula
Strezimorovtzi
Gjueshevo
Oltomantzi
Strumeshnitza
Kulata
Serbia
Rumunia
Rumunia
Macedonia
Serbia
Macedonia
Macedonia
Grecja
Kapitan –
Andreevo
Somovit
Oriahovo
Lom
Svilengrad
Kapitan –
Andreevo
Somovit
Oriahovo
Lom
Svilengrad
Malko Tarnovo
Bourgass
Malko
Tarnowo
Bourgass
Varna
Varna
Balchik
Kardam
Balchik
Iovkovo
Rumunia
Durankulak
Silistra
Durankulak
Silistra
Rumunia
Rumunia
Svishtov
Rousse
Svishtov
Rousse
Rumunia
Rumunia
Lokalizacja
Na granicy z
Turcja
Rumunia
Rumunia
Rumunia
Grecja
Turcja
Rodzaj
przej cia
port lotniczy
port lotniczy
port lotniczy
drogowe
kolejowe
Port rzeczny
promowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
kolejowe
drogowe
kolejowe
port
promowe
port
drogowe
kolejowe
drogowe
port
port lotniczy
port
port lotniczy
promowe
port
drogowe
kolejowe
drogowe
drogowe
port morski
port morski
port morski
promowe
drogowe
kolejowe
Godziny otwarcia
24 godziny na dob
24 godziny na dob
8:00 - 17:00
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
188
Nr 18.
Zał czniki
PRZYJAZDY DO BUŁGARII W CELACH TURYSTYCZNYCH
W 2003 ROKU
No. Kraje
Ogółem
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
MACEDONIA*
SERBIA I CZARNOGÓRA*
GRECJA
NIEMCY
WIELKA BRYTANIA
ROSJA
CZECHY
RUMUNIA*
SZWECJA
IZRAEL
SŁOWACJA
POLSKA
FINLANDIA
DANIA
UKRAINA
FRANCJA
TURCJA
BELGIA
ST. ZJEDNOCZONE
WŁOCHY
AUSTRIA
W GRY
HOLANDIA
NORWEGIA
SZWAJCARIA
BIAŁORU
CYPR
HISZPANIA
SŁOWENIA
MOŁDOWA
3531567
2003/2002 w %
+18,01 %
672385
591781
547700
534582
159341
121332
78392
76645
70461
69055
63912
61819
48833
42708
42385
35766
33007
32176
31126
24582
23215
21848
21726
15605
14405
12206
8762
6871
6819
6773
+8,12 %
+10,65 %
+39,94 %
+11,26 %
+43,68 %
+22,08 %
+61,68 %
-17,43 %
+28,35 %
+7,79 %
+50,55 %
+26,84 %
+28,14 %
+35,03 %
+7,51 %
+15,44 %
+11,34 %
+10,66 %
+22,46 %
+15,34 %
-4,69 %
+104,65 %
+31,55 %
+9,03 %
+54,00 %
-11,47 %
+59,25 %
+12,40 %
+201,06 %
+23,12 %
ródło: Ministerstwo Gospodarki
* ł cznie z przyjazdami „handlowymi”
Nr 19.
IZBY I STOWARZYSZENIA PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE
BUŁGARSKA IZBA GÓRNICTWA
1309 Sofia; "Rudmetallurgproekt" EAD
205, Al. Stamboliysky Blvd., Room 21
Tel.: (+359 2) 22 93 73
Fax: (+359 2) 920 18 57
IZBA BRAN OWA HUTNICTWA I METALI NIE ELAZNYCH
1113 Sofia; 2 Alfred Nobel Str.,
vh. 4, et. 5, app. 10
Tel.: (+359 2) 73 64 43; 988 12 46
Fax: (+359 2) 71 80 74; 987 76 28
BUŁGARSKA IZBA PRZEMYSŁU MASZYNOWEGO
1000 Sofia; PO Box 625,
10 A Graf Ignatiev Str. et. 6
Tel.: (+359 2) 987 66 33; 987 20 64; 988 27 65
Tel./fax: (+359 2) 989 28 06; 988 40 44
STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW MASZYN
1330 Sofia; 1 Vaskresenie Blvd.
Tel.: (+359 2) 20 30 27
Fax: (+359 2) 20 91 29
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA MASZYN I URZ DZE BUDOWLANYCH
1000 Sofia; 7 Saborna Str.
BULBRICKINGENEERING EOOD
Tel.: (+359 2) 988 23 58
Fax: (+359 2) 987 54 61; (+359 62) 63 88 09
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA IN YNIERII ELEKTRYCZNEJ
1407 Sofia; PO Box 76
Tel.: (+359 2) 963 35 32; 963 34 37
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA ELEKTRONIKI I INFORMATYKI
1113 Sofia; BIC IZOT EAD
"7th Km" Tzarigradsko Shausse Str.
Tel.: (+359 2) 971 80 94; 740 031
Fax: (+359 2) 971 83 78
IZBA BRAN OWA PRODUCENTÓW I HANDLOWCÓW PRZEMYSŁU ZBROJENIOWEGO
4330 Sopot; 34 "3-ti Mart" Str.
Metalchim Holding AD
Tel.: (+359 31) 342 080, 20 74
Fax: (+359 2) 313 440 10
189
190
Zał czniki
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU SKÓRZANEGO, FUTRZARSKIEGO, OBUWNICZEGO
I WYROBÓW SKÓRZANYCH
1407 Sofia; 3 Shavarsky Pat Str.
Tel.: (+359 2) 687 118
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU PRZETWÓRSTWA DRZEWNEGO I MEBLOWEGO
1113 Sofia; ECOTECH-PRODUCT OOD
79 Frederick J. Curie Str., bl. 314
Tel.: (+359 2) 650 695; 657 802;
(+359 2) 668 818; 639 945 05
Fax: (+359 2) 963 25 59
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU WEŁNIANYCH I JEDWABNYCH MATERIAŁÓW
WŁÓKIENNICZYCH
8800 Sliven; TOPCHIEV EOOD
kv. Drouzhba , bl. 7 vh. 2, et. 13
Tel.: (+359 44) 794 36
Fax: (+359 44) 731 97
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU SZKLANEGO I MIAŁKIEJ CERAMIKI
1313 Sofia; 93 Kiril i Metodiy Str., app. 84
Tel.: (+359 2) 328 006
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU CELULOZOWO-PAPIERNICZEGO
1528 Sofia; Gara Iskar, 8 "5009" Str.
Pulp and Cellulose Institute
Tel./fax: (+359 2) 428 523; 429 003;
(+359 2) 885 841; 873 721
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU BAWEŁNIANEGO, LNIARSKIEGO I KONOPII
1463 Sofia; 98 Patriarch Evtimiy Blvd.
Tel.: (+359 88) 214 897
BUŁGARSKII ZWI ZEK BRAN OWY PRZEMYSŁU WYROBÓW Z DZIANINY
1000 Sofia; 8 Pozitano Str.
RUEN AD
Tel.: (+359 2) 980 32 67
Fax: (+359 2) 980 52 86
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU ODZIE OWEGO
1202 Sofia; 119 Tzar Samouil Str. RILA STYLE
Tel.: (+359 2) 931 11 03; 32 10 64/20
Fax: (+359 2) 931 07 18
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA BUDOWY MASZYN, ZABAWEK I ARTYKUŁÓW SPORTOWYCH
4000 Plovdiv; complex "Trakia",
bl. 8, vh. 2, app. 26
Tel./fax: (+359 32) 670 003
STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW I SPRZEDAWCÓW WIN I WÓDEK
1080 Sofia; 19 Lavele Str.
Tel./fax: (+359 2) 981 05 74; 981 16 74
ZWI ZEK BROWARNIKÓW W BUŁGARII
3100 Mezdra; "Ledenika" AD
Tel.: (+359 91) 023 75; (+359 2) 986 50 90
Fax: (+359 91) 070 00; (+359 2) 986 50 90
STOWARZYSZENIE MLECZARNI
1000 Sofia; 9 Saborna Str.
Tel./fax: (+359 2) 988 24 94
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE WYROBÓW PERFUMERYJNYCH I KOSMETYCZNYCH
4003 Plovdiv; 56 Koprivshtitza Str.
Tel./fax: (+359 32) 640 470
Tel.: (+359 32) 768 497
BUŁGARSKA IZBA RZEMIOSŁA
1606 Sofia; 14 D. Grouev Str., et. 4, app. 15
Tel.: (+359 2) 514 393
Fax: (+359 2) 981 21 34
ZWI ZEK MŁYNARZY W BUŁGARII
1510 Sofia; 4 P. Ounoufieva Str.
Melnichen Kombinat AD
Tel.: (+359 2) 393 240; 394 887;
Fax: (+359 2) 390 830
ZWI ZEK PRODUCENTÓW MIESZANEK PASZ W BUŁGARII
1130 Sofia; 29 Vladaiska Str.
Tel./fax: (+359 2) 952 12 58
ZWI ZEK HODOWCÓW DROBIU W BUŁGARII
1303 Sofia; 136 Tzar Simeon Str., 2nd Floor
Tel./fax: (+359 2) 931 09 58
ZWI ZEK PRODUCENTÓW CUKRU W BUŁGARII
4000 Plovdiv; 117 Bulgaria Blvd.
Zaharen Kombinat "Crystal" AD
Tel./fax: (+359 32) 952 375; 248 969
Fax: (+359 32) 554 408
E-mail: [email protected],com
191
192
Zał czniki
ZWI ZEK PRODUCENTÓW WYROBÓW PUSZKOWANYCH W BUŁGARII
1574 Sofia; 13 Momina Cheshma Str.
BULGARPLOD AD
Tel./fax: (+359 2) 971 36 37
Fax: (+359 2) 793 081
IZBA BRAN OWA PIEKARZY
1379 Sofia; 5 Ohridsko Ezero Str.
HLEBOZAVOD 1
Tel./fax: (+359 2) 211 079; 211 081/wew. 212/
STOWARZYSZENIE BRAN OWE SPRZ TU MEDYCZNEGO
1528 Sofia; 5 Iskarsko Shausse Str.
Medical Equipment AD
Tel.: (+359 2) 798 387; 953 16 12
Fax: (+359 2) 791 547
BUŁGARSKA IZBA BUDOWNICTWA
1202 Sofia; 23 Choumerna Str.
Tel.: (+359 2) 988 63 93
Fax: (+359 2) 988 68 80; 988 68 81
IZBA TRANSPORTU KRAJOWEGO
4000 Plovdiv; 82 Hristo Botev Str.
Tel.: (+359 32) 266 792; 620 001
Fax: (+359 32) 630 650
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE BIUR PODRÓ Y
1000 Sofia, 8 St. Sofia Str.
Tel.: (+359 2) 987 40 59
Fax: (+359 2) 986 51 33
E-mail: [email protected];
Web-site: www.travel-bulgaria.com/bata
BUŁGARSKI ZWI ZEK FIRM OBSŁUGUJ CYCH HANDEL ZAGRANICZNY
1113 Sofia; 20 J. Curie Str.
Tel.: (+359 2) 6399/46 42
Fax: (+359 2) 6399/46 41
ZWI ZEK HANDLOWCÓW W BUŁGARII
1309 Sofia; 99 G. Rakovsky Str.,
14th Floor, Room 3
Tel.: (+359 2) 980 43 90
193
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA ENERGETYKI
1202 Sofia; 2 V. Glavinov Str.;
EKI-96 OOD
Tel.: (+359 2) 324 187; 962 13 28
Fax: (+359 2) 931 17 67
IZBA BRAN OWA LE NICTWA
1000 Sofia; 14 Aksakov Str.
Regional Directorate of Forestry
Tel.: (+359 2) 987 71 01; 987 40 09
STOWARZYSZENIE „CLUB 9000”
1000 Sofia; 108 Rakovsky Str.
Tel.: (+359 2) 980 49 10
Fax: (+359 2) 987 93 60
IZBA BRAN OWA TELEKOMUNIKACJI
1000 Sofia; 6 St. Karadzha Str.
Tel.: (+359 3) 949 64 30; 949 64 12; 889 364
Fax: (+359 2) 980 94 94
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA „FENIX RESOURCE”
1233 Sofia; 104 S. Vrachansky Str.
Tel.: (+359 2) 320 188; 320 143; 315 155
Fax: (+359 2) 322 197
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE HOTELARZY I RESTAURATORÓW
1000 Sofia; 1 St. Sofia Sq., 2nd Floor
Tel.:(+359 2) 986 33 84
Tel./fax: (+359 2) 986 42 25
ZWI ZEK PRACODAWCÓW WODOCI GÓW I KANALIZACJI W BUŁGARII
5000 Veliko Tarnovo; 30 Yavor Str.
V i K OOD
Tel.: (+359 62) 622 130
Fax: (+359 62) 639 853
STOWARZYSZENIE PRZEDSI BIORSTW HANDLOWYCH PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO
2000 Doupnitza; 1 Svoboda Sq.
RILENA TOURS OOD
Tel.: (+359 701) 356 63
Fax: (+359 701) 253 04; 320 60
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA „PATISHTA”
Sofia 1331 kv. "Republika" N 2
Moststroy AD
Tel.: (+359 2) 244 792; 250 831
Fax: (+359 2) 245 231
194
Zał czniki
BUŁGARSKA IZBA PRZEDSI BIORCÓW SEKTORA CHEMICZNEGO
1309 Sofia; 205 Al. Stamboliysky Blvd.
Tel.: (+359 2) 920 05 73; 223 460
Fax: (+359 2) 920 14 81
ZWI ZEK PRODUCENTÓW OLEJU RO LINNEGO W BUŁGARII
1000 Sofia; 47 Vitosha Blvd., 2nd Floor
Tel.: (+359 2) 989 94 81
Fax: (+359 2) 989 24 08
BUŁGARSKI ZWI ZEK TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO
4000 Pzardjik, 1 Ivailovsko Shausse Str.
NIKAN LINE OOD, P.O. Box 16
Tel.: (+359 4) 889 27 74; 892 43 23;
(+359 34) 819 33
Fax: (+359 34) 819 67
STOWARZYSZENIE PRZETWÓRCÓW MI SNYCH W BUŁGARII
1505 Sofia; 30 Madrid Str., 3rd Floor, app. 5
TANDEM-B OOD
Tel.: (+359 2) 946 14 46; 946 13 66; 971 26 71
Tel./fax: (+359 2) 946 14 54; 973 30 69
E-mail: [email protected]; [email protected]
STOWARZYSZENIE PRZEDSI BIORCÓW MASZYN I WYROBÓW DLA PRZEMYSŁU MI SNEGO
6300 Haskovo; 6 V. Levsky Str.
PIM SD
Tel.: (+359 38) 386 04; 386 01; 386 11
Fax: (+359 38) 254 50; 377 92
FEDERACJA PIEKARZY W BUŁGARII
1510 Sofia; 1 Baba Vida Str.
Tel./fax: (+359 2) 945 45 19; 945 42 26
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA HURTOWNI I HANDLU DETALICZNEGO
9300 Dobritch; 2 Tzar Petar Str. app. 10, vh. 5
Tel.: (+359 58) 302 61
BUŁGARSKA IZBA MODY
1000 Sofia; 16 Aksakov Str.
LINEA SD
Tel./fax: (+359 2) 981 49 67
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE W BRAN Y TECHNOLOGII INFORMATYCZNYCH
1000 Sofia; 7A Graf Ignatiev Str.
APIS – Hristovotch EOOD
Tel.: (+359 2) 980 48 27
Fax: (+359 2) 987 36 55
195
ZWI ZEK AGENCJI NIERUCHOMO CI
1505 Sofia; 2 Zemen Str.,
Tel./fax: (+359 2) 431 443
STOWARZYSZENIE PRODUKCJI NAPOJÓW BEZALKOHOLOWYCH
1000 Sofia; 82 Tzar Simeon Str., vh. 3
Tel.: (+359 2) 983 24 22
Fax: (+359 2) 983 36 82
STOWARZYSZENIE BRAN OWE PRODUCENTÓW I DYSTYBUTORÓW LEKÓW I WYROBÓW
SANITARNYCH
1303 Sofia; 88 Eng. Ivan Ivanov Str.
Tel.: (+359 2) 931 08 93; 834 486
Fax: (+359 2) 931 14 80; 832 731
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE SPEDYTORÓW
1000 Sofia; 46 William Gladstone Str.
Tel.: (+359 2) 980 63 40; 980 63 39; 963 29 22
Fax: (+359 2) 980 63 45; 963 36 94
OGÓLNOKRAJOWY BUŁGARSKI ZWI ZEK PSZCZELARZY
1000 Sofia; 60 Pozitano Str., 2nd Floor
Tel.: (+359 2) 897 542
Fax: (+359 2) 967 31 06
STOWARZYSZENIE EKSPORTERÓW DZIANINY I WYROBÓW WŁÓKIENNICZYCH
1124 Sofia; 2A Omourtag Str.
Tel.: (+359 2) 943 37 49
Fax: (+359 2) 943 31 68
KRAJOWE STOWARZYSZENIE BUŁGARSKICH AGENTÓW PRZEWOZOWYCH
1606 Sofia; 12A Tundja, Office 306
Trans Express OOD
Tel./ fax: (+359 2) 946 12 14/ 944 53 04
IZBA BRAN OWA TAKSÓWKARZY I SPEDYTORÓW
1000 Sofia; 52 Boudapeshta Str.
Tel./fax: (+359 2) 983 39 84
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE HANDLOWCÓW METALI
1000 Sofia; 26 Hristo Botev Blvd., app. 12
Tel./fax: (+359 2) 526 098
196
Zał czniki
BUŁGARSKI ZWI ZEK PSZCZELARZY
Sofia; 153 Hristo Botev Str.
Tel.: (+359 2) 931 13 68
Fax: (+359 2) 931 12 00
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE OPERATORÓW TELEGRAFICZNYCH
1510 Sofia; j.k. H. Dimitar, bl. 57,
entr. 3, 8th Floor, app. 7
Tel./fax: (+359 2) 470 94 53
OGÓLNOKRAJOWE STOWARZYSZENIE PRACODAWCÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ
1784 Sofia; j.k. Mladost 1
1 "akad. Evg. Pavlovski" str.
Tel. /fax: (+359 2) 723 716
OGÓLNOKRAJOWE STOWARZYSZENIE TAKSÓWKARZY
1233 Sofia, j.k. Banishora,
bl. 28, app. 53
Tel. (+359 2) 549 215; 580 077;
(+359 88) 831 064
OGÓLNOKRAJOWY ZWI ZEK BRAN OWY STRA AKÓW ”FIREFIGHTER”
1619 Sofia, 1 "Ogneboretz" str.
Tel.: (+359 2) 982 732 88; (+359 88) 831 377
STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW, IMPORTERÓW, HANDLOWCÓW I WULKANIZATORÓW OPON
1113 Sofia, 10, "Tzarigradsko Shausse" Blvd.
bl. 5, entr. 2, 3rd Floor
Tel.: (+359 2) 973 30 45
fax:: (+359 2) 971 36 31
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA DRÓG TRANSPORTOWYCH
1407 Sofia, 43, "Cherny Vrah" Blvd., P.O. Box 76
Tel.: (+359 2) 932 03 17
STOWARZYSZENIE FIRM GEODEZYJNYCH
1797 Sofia, 18, "Kl. Ohridski" Blvd.
Tel.: (+359 2) 777 191
Fax: (+359 2) 777 450
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE WYTWÓRCÓW D WIGÓW WINDOWYCH
SOFIA
37, Ekzarh Josef Str. Office 409
Tel.: (+359 88) 457 378
Nr 20.
197
REGIONALNE IZBY PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE (IPH)
BLAGOEVGRAD CCI
2700 Blagoevgrad, 23 T. Alexandrov Str.,
6th Floor, Rooms 62-64
Tel.: (+ 359 73) 885 017
Fax: (+ 359 73) 885 018
BOURGAS CCI
8000 Bourgas, 12B L. Karavelov Str., P.O. Box 644
Tel.: (+ 359 56) 812 007; 810 129; 816 346;
+(359 56) 816 345; 813 148; 813 149
Fax: (+ 359 56) 810 130, 813 150
E-mail: [email protected], [email protected],
[email protected]
Web-site: www.bscci.bcci.bg
DOBRITCH CCI
9300 Dobrich, 3 Bulgarai Str., P.O. Box 182
Tel.: (+ 359 58) 601 471, 601 472, 601 435
Fax: (+ 359 58) 601 434
E-mail: [email protected], [email protected]
Web-site: www.cci.dobrich.net
GABROVO CCI
5300 Gabrovo, 1 Vazrazhdane Sq., P.O. Box 217
Tel.: (+ 359 66) 808 839
Tel./Fax: (+ 359 66) 803 142, 804 138
E-mail: [email protected]gabrovo.com
Web-site: www.chamber-gabrovo.com
GOTSE DELCHEV CCI
2900 Gotse Delchev,
5 Ilia Batakliev Str.
Tel./Fax: (+ 359 751) 224 88
HASKOVO CCI
6300 Haskovo, 9 Rakovski Blvd., 2nd Floor
Tel.: (+ 359 38) 661 112
Fax: (+ 359 38) 665 502
SOFIA OFFICE
6, Trapezitsa Str.
Tel.: (+ 359 2) 988 53 11; 988 55 26
Fax: (+ 359 2) 986 51 46
SVILENGRAD OFFICE
6500 Svilengrad, 1 Asen Iliev Str.
Tel.: (+ 359 379) 732 74
KARDJALI CCI
6600 Kardjali, 3 Otec Paisii Str., P.O. Box 266
Tel./Fax: (+ 359 361) 621 89
KAZANLUK CCI
6100 Kazanluk, 2 Starata reka Str.,
D.K. Arsenal, Office 101
Tel.: (+ 359 431) 625 56
Fax: (+ 359 431) 626 35
KYUSTENDIL CCI
2500 Kyustendil, 44 Demokrasia Str.,
House of Culture, 2nd Floor
Tel.: (+ 359 78) 513 71
Tel./Fax: (+ 359 78) 513 70
LOVECH CCI
5500 Lovech, 24 Targovska Str., dom Preslav, Office
222, P.O. Box 92
Tel.: (+ 359 68) 418 44
Fax: (+ 359 68) 418 44
MONTANA CCI
3400 Montana, 21, Vassil Levski Str., P.O. Box 332
Tel./Fax: (+ 359 96) 305 660
PAZARDJIK CCI
4400 Pazardjik, 4 Dimitar Kazakov - Neron Str.,
P.O. Box 97
Tel.: (+ 359 34) 444 457
Fax: (+ 359 34) 444 703
Web-site: pzcci.cjb.net
PERNIK CCI
2300 Pernik, kv. Dimova Mahala, 3 Kozlodui Str.
Tel.: (+ 359 76) 640 335, 640 336, 603 356
E-mail: [email protected]; [email protected];
[email protected]
Web-site: www.dimont.com/pcci
198
Zał czniki
PLEVEN CCI
5800 Pleven, 4 Aton Str. , 1st Floor, P.O. Box 145
Tel.: (+ 359 64) 803 003; 803 001; 803 002
Fax: (+ 359 64) 803 004
SMOLYAN CCI
4700 Smolyan, Municipal Council, P.O. Box 44
Tel.: (+ 359 301) 620 55
Fax: (+ 359 301) 620 54
PLOVDIV CCI
4003 Plovdiv, 7 Samara Str.
Tel.: (+ 359 32) 968 880; 962 645
(+ 359 32) 962 618 - Euro Info Centre
Fax: (+ 359 32) 962 647
Web-site: www.plovdiv-chamber.org
STARA ZAGORA CCI
6000 Stara Zagora, 66, G. S. Rakovski Str.
Tel.: (+ 359 42) 626 297; 626 033; 396 27
Fax: (+ 359 42) 626 033
Web-site: www.chambersz.com
RAZGRAD CCI AND AGRICULTURE
7200 Razgrad, 2 Bouzloudja Str.,
House of Technics, 5th Floor,
Rooms 402, 403, 406. P.O. Box 265
Tel.: (+ 359 84) 660 253, 660 249, 660 254
Fax: (+ 359 84) 660 249
ROUSSE CCI
7000 Rousse, 3 A Ferdinand Blvd.,
1st Floor, P.O. Box 484
Chairman assistant (+ 359 82) 825 875
Project manager (+ 359 82) 825 876
Information department (+ 359 82) 825 887
Business contacts department (+ 359 82) 825 886
Daily service Department (+ 359 82) 825 878
Trade documentary Department (+ 359 82) 825 884
Fax: (+ 359 82) 825 873
Web-site: www.chamber.rousse.bg
SILISTRA CCI
7500 Silistra, 5 Patriarh Damyan Str.
Tel./Fax: (+ 359 86) 820 498
TARGOVISHTE CCI
7700 Targovishte, 1 Stefan Karadja Str.,
4th Floor, Room 413, P.O. Box 120
Tel.: (+359 601) 634 77
Tel./Fax: (+ 359 601) 620 08
Web-site: www.tshte.net/tpp/
VARNA CCI
9000 Varna, 135 Primorsky Blvd.
Tel.: (+ 359 52) 615 140; 239 018; 612 173
Fax: (+ 359 52) 612 146
E-mail: [email protected]; [email protected];
[email protected]
Web-site: www.vcci.bg
VELIKO TARNOVO CCI
5000 Veliko Tarnovo, 41 N. Gabrovski Str.,
Central Post P.O. Box 33
Tel.: (+ 359 62) 605 014; Tel/Fax: 605 015
[email protected]
VIDIN CCI
3700 Vidin, 1 Bdintsi Sq.
Tel.: (+ 359 94) 600 556; Fax: 600 576
SHOUMEN CCI
9700 Shoumen, 71 Saedinenie Str., P.O. Box 203
Tel.: (+ 359 54) 800 360
Fax: (+ 359 54) 800 361
Web-site: http://shcci.bcci.bg
VRATSA CCI
3000 Vratsa, 24 Hristo Botev Str., P.O. Box 267
Tel.: (+ 359 92) 660 271; 660 273; 665 509
Web-site: cci-eic-vratsa.bitex.com
SLIVEN CCI
8804 Sliven, 1 Tzar Samuil Str., P.O. Box 59
Tel.: (+ 359 44) 623 601
Tel./Fax: (+ 359 44) 623 718
YAMBOL CCI
8600 Yambol, 1 Rakovska Str., P.O. Box 291
Tel.: (+ 359 46) 662 939; Fax: 665 011
Web-site: www.yambiz.com
Nr 21.
FIRMY KURIERSKIE
ARAMEX INTERNATIONAL COURIER
124 Rakovski Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 08 15; 987 11 11/3
Fax: (+359 2) 980 08 16
Web-site: www.aramex.com
FEDERAL EXPRESS-FKB
10 5009 Str., Sofia Airport, 1258 Sofia
Tel.: (+359 2) 942 94 00; 942 94 14
Fax: (+359 2) 973 13 66
Web-site: www.fedex.com/bg
BULPOS
T11 General Gurko Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 987 82 81; 949 65 67
Fax: (+359 2) 986 27 95
IN TIME
12 Iskarsko Shose Blvd., 1592 Sofia
Tel.: (+359 2) 960 99
Fax: (+359 2) 960 98 99
Web-site: www.intime.bg
CITY EXPRESS
70A Eng. Ivan Ivanov Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 920 08 90; 920 05 23; 914 14 14
Fax: (+359 2) 981 92 00
DESPRED KURIERSKA SLUZHBA
2 Slavyanska Str., 1080 Sofia
Tel.: (+359 2) 971 99 09; 980 00 84
Fax: (+359 2) 971 99 73
D&D EXPRESS
34 Bunaia Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 971 99 09
Fax: (+359 2) 971 99 73
Dział Ceł: (+359 2) 945 91 41; 96 37 03
Web-site: www.dnd-express.bg
DHL WORLDWIDE EXPRESS
10 Prof. Tzvetan Lazarov Blvd., 1582 Sofia
Tel.: (+359 2) 988 23 09; 987 79 27
Fax: (+359 2) 978 02 68
Web-site: www.dhl.bg
TIP TOP COURIER AGENCY
35 Lomsko Shose, 1360 Sofia
Tel.: (+359 2) 936 99 99
GSM 0-881022
Mob. 0-48991022
Web-site: www.courier.bg
TNT BULGARIA
63 Shipchenski Prohod Blvd., 1574 Sofia
Tel.: (+359 2) 933 91 00; 933 91 83
Fax: (+359 2) 933 91 44
Web-site: www.tnt.com
UPS - UNITED PARCEL SERVICE
12 Assen Yordanov Blvd., 1592 Sofia
Tel.: (+359 2) 960 96
Fax: (+359 2) 960 98 99
Web-site: www.ups.com
199
200
Nr 22.
Zał czniki
FIRMY SPEDYCYJNE I TRANSPORTOWE
ALFACONT OOD
23B Sv. Kliment Str., 9001 Varna
Tel.: (+359 52) 601 989; 602 284
Fax: (+359 52) 602 285
ASTARTA 21 AD
10 Tzar ivan Shishman Str., 1000 Sofia
Tel./Fax: (+359 2) 980 12 77; 981 40 91
AIR SOFIA OOD
64 Patriarh Evtimi Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 09 25; 980 29 01
Fax: (+359 2) 980 29 07
BARWIL UNIMASTERS OOD
62-64 Hemus Str., 1111 Sofia
Tel.: (+359 52) 918 80
Fax: (+359 52) 980 08 39
Web-site: www.unimasters.com
BDZ - UPRAVLENIE
2 Vassil Levski Str. , 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 988 81 97; 932 42 02
Fax: (+359 2) 981 65 67; 931 14 96
CARGOLINK AD
10 Tzar Ivan Shishman Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 987 20 16; Fax: 980 12 77
CARGOLOG OOD
7km. ZIT Tzarigradsko Shose Blvd., 1184 Sofia
Tel.: (+359 2) 974 37 39; Fax: 974 34 75
CATONI & CO
11 Marko Balabanov Str. floor 1, 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 245 036
Fax: (+359 52) 243 111
Web-site: www.bgmarine.net
DANZAZ
4 Tsarigradsko Shose,
bl 2, entrance A, 1st Floor, ap. 1, 1113 Sofia
Tel.: (+359 2) 960 29 11
Fax: (+359 2) 960 29 22
DELTA TRANSPORT EOOD
31 Tsvetna Gradina, 1421 Sofia
Tel.: (+359 2) 963 12 23
Fax: (+359 2) 963 43 69
Web-site: www.delta-transport.bg
DESPRED AD
84 Veslets Str. , 1202 Sofia
Tel.: (+359 2) 931 39 50
Fax: (+359 2) 931 14 84
Web-site: www.despred.com
DISCORDIA OOD
44 Dondukov Blvd., floor 5, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 20 50
Fax: (+359 2) 981 15 13
Web-site: www.discordia.bg
DONAU TRANSIT OOD
1B Aleksandrovska str., 7000 Rousse
Tel.: (+359 82) 827 166; Fax: 827 73 85
D&D - TRANZIT OOD
2 Slavianska Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 69 45
Fax: (+359 2) 981 25 91
EKONT TRANS
Harbour Complex, office building, Port East,
7000 Ruse
Tel.: (+359 82) 844 433; Fax: 844 148
Web-site: www.econt.com
EUROSPED OOD
73 Pirin Str., Manastirski Livadi Estate,
1680 Sofia
Tel.: (+359 2) 919 91; 822 06 01; Fax: 955 98 07
Web-site: www.eurosped.biz
FIRST EAST EUROPEAN FORWARDING
AND TRANSPORT AGENCY OOD
53A Opalchenska Str., 1233 Sofia
Tel./Fax: (+359 2) 931 04 22; 931 04 24
FRANTZ WELTZ INTERNATIONALE
TRANSPORTE OOD
73 Vassil Levski Blvd., 1142 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 76 63; 980 76 71
Fax: (+359 2) 981 93 47
RONDINE
55/57 Nishava Str., 1680 Sofia
Tel.: (+359 2) 592 056
Fax: (+359 2) 597 068
ITN EOOD
13 Assen Zlatarov Str., 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 943 45 35; 943 48 87
Fax: (+359 2) 439 291
SCHENKER EOOD
7 Iskarsko Chaussee Blvd., BG-1592 Sofia
Tel.: (+359 2) 942 91 00
Fax: (+359 2) 975 30 75
Web-site: www.schenker.bg
KOMKO SPED TB OOD
3 Okolovrasten Pat Str., Gorubliane,
1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 763 151; 766 542
Fax: (+359 2) 975 34 47
SCORPION SHIPPING
23 Bacho Kiro Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 16 32; 926 27 00
Fax: (+359 2) 980 16 31
KUEHNE I NAGEL OOD
15 Iskarsko Shosse Blvd., 1528 Sofia
Tel.: (+359 2) 970 39 39
Fax: (+359 2) 970 39 49
Web-site: www.kuehne-nagel.com
SO MAT AD
1 Samokovsko Shose Str., Gorublyane,
1138 Sofia
Tel.: (+359 2) 985 569; 974 38 31
Fax: (+359 2) 974 33 09
M&M MILIZER MUNCH BG OOD
11 Obelsko Shose Str., Liulin, 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 984 57 10
Fax: (+359 2) 984 57 16
TRANSLAND OOD
163B Nishava Str., ap 4 and 6, 1408 Sofia
Tel.: (+359 2) 958 35 41; 958 35 45
Fax: (+359 2) 958 49 05
Web-site: www.transland.bg
MSC BULGARIA OOD
45 Preslav, Str., 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 602 154; 600 831
Fax: (+359 52) 600 836
NTZ TRANSPORT OOD
7 Pliska Str., 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 609 381
Fax: (+359 52) 609 380
PARAHODSTVO BMF
1 Primorski Blvd., 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 683 336; 683 225
Fax: (+359 52) 632 945
Web-site: www.navbul.com
UNIMASTERS LOGISTICS GROUP
40 Graf Ignatiev Str., 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 665 50
Fax: (+359 52) 665 53 33
Web-site: www.unimasters.com
VECTRA OOD
89b Stamboliiski Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 910 90; 981 00 14; 981 71 90
Fax: (+359 2) 980 04 24; 980 65 97
WERTA OOD
24 Krivolak Str., 1421 Sofia
Tel.: (+359 2) 963 29 22
Fax: (+359 2) 963 36 94
201
202
Zał czniki
Nr 23.
TARGI I WYSTAWY W BUŁGARII
IMPREZY TARGOWE OBJ TE DOFINANSOWANIEM W RAMACH SYSTEMU
∗
SPO-WKP W LATACH 2005-2006
LISTA „A” - brak imprez odbywaj cych si w Bułgarii
LISTA „B”
Nazwa targów
MT Techniczne
Miejsce
Płowdiw
MT Konsumpcyjne
Płowdiw
(Pivo/Gastro/Bakery)
2005 rok
26 wrze nia –
01 pa dziernika
2006 rok
wrzesie
09 - 14 maj
maj
Bran a
Telekomunikacja, komputery i
wyposa enie biur, przemysł
chemiczny, górnictwo, maszyny
budowlane, rodki transportu,
obróbka drewna i metalu, energetyka
i ekologia
Art. konsumpcyjne i technologie przemysł tekstylny, kosmetyczny,
meblowy, wyposa enie mieszka ,
biała technika (AGD)
LISTA „C”
Nazwa targów
"STROYKO 2000"
"STROYKO 2000"
Miejsce
Sofia
Sofia
2005 rok
23 - 29 marzec
19 - 25
pa dziernik
2006 rok
marzec
pa dziernik
Bran a
Budowlana
Budowlana
INNE TARGI IWYSTAWY ODBYWAJ CE SI W BUŁGARII
TERMIN
Pa dziernik/
Listopad
Pa dziernik/
Listopad
04.10 - 09.10
04.10 - 09.10
05.10 - 10.10
06.10 - 09.10
∗
TARGI I WYSTAWY
Pa dziernik 2004
BAŁKA SKIE JEDZENIE I NAPOJE 2004
MIASTO
Sofia
BALKAN PACKAGING 2004
Sofia
ZROBIONE DLA CIEBIE
ZROBIONE DLA CIEBIE
BULGARIAN CHOICE
BUŁGARSKA WYSTAWA WYROBÓW TEKSTYLNYCH
Blagoevgrad
Kyustendil
Varna
Sofia
na podstawie komunikatu z Portalu Promocji Eksportu MGiP (www.eksporter.gov.pl) dotycz cego
ogłoszenia imprez targowo-wystawienniczych obj tych w latach 2005-2006 cz ciowym dofinansowaniem
kosztów uczestnictwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego - wzrost konkurencyjno ci
przedsi biorstw - poddziałanie 2.2.2.
203
08.10 - 17.10
11.10 - 15.10
11.10 - 16.10
11.10 - 16.10
13.10 - 17.10
13.10 - 18.10
15.10 - 17.10
16.10 - 17.10
18.10 - 23.10
19.10 - 24.10
19.10 - 24.10
20.10 - 23.10
20.10 - 23.10
20.10 - 23.10
20.10 - 23.10
20.10 - 23.10
20.10 - 26.10
25.10 - 20.10
26.10 - 31.10
26.10 - 31.10
28.10 - 30.10
01.11 - 06.10
01.11 - 06.11
02.11 - 07.11
03.11 - 06.11
08.11 - 13.11
09.11 - 14.11
10.11 - 15.11
15.11 - 20.11
17.11 - 20.11
17.11 - 20.11
19.11 - 28.11
26.11 - 30.11
30.11 - 02.12
01.12 - 07.01
10.12 - 06.01
Marzec
ARCHITEKTURA, PRZEMYSŁ BUDOWLANY,
WYPOSA ENIE
REKLAMA - EXPO 2004
ZROBIONE DLA CIEBIE
ZROBIONE DLA CIEBIE
KWIATOWA JESIE
PARTNERS EXPO - PARTNERZY NA KÓŁKACH
ZOO REVUE
C.A.C.I.B.
ZROBIONE DLA CIEBIE
LEATHERMANIA
TEXTILEXPO
DENTO
GALENIA
INTERFOOD & DRINK
MEDICUS
SHIRE
STROIKO 2000
ZROBIONE DLA CIEBIE
JESIENNE ZAMÓWIENIA
ReUSE
BULVETMEDICA 2004
Listopad 2004
ARENA URODY
HOME TECHNO 2004
INTERTEXTILE - JESIE 2004
ZROBIONE DLA CIEBIE
ZROBIONE DLA CIEBIE
BAIT EXPO 2004
TRZY KLUCZE - mieszkanie, biuro, dom
ZROBIONE DLA CIEBIE
ZROBIONE DLA CIEBIE
NOWOCZESNY DOM
ZROBIONE DLA CIEBIE
THERM COMFORT 2004
WYSTAWA TURYSTYKI I WYPOCZYNKU
WYKONANE W BUŁGARII
TRZY KLUCZE - mieszkanie, biuro, dom
ROLNICTWO I WSZYSTKO DLA ROLNICTWA
Grudzie 2004
BO ONARODZENIOWA WYPRZEDA
BAZAR BO ONARODZENIOWY
2005
ALUMINIUM & PVC PROFILE 2005
Sofia
Sofia
Botevgrad
Sandanski
Plovdiv
Pleven
Plovdiv
Plovdiv
Pernik
Varna
Varna
Plovdiv
Plovdiv
Sofia
Plovdiv
Sofia
Sofia
Vidin
Plovdiv
Plovdiv
Stara Zagora
Sofia
Sofia
Sofia
Rousse
Stara Zagora
Sofia
Bourgas
Yambol
Stara Zagora
Sofia
Svilengrad
Varna
Varna
Sofia
Varna
Albena
Plovdiv
Sofia
Sofia
204
Nr 24.
Zał czniki
ADRESY AMBASAD W SOFII
AFGANISTAN
61, “Boryana” Str., bl. 216 A, ap. 15
Tel.: (+359 2) 556 196; Fax: 955 99 76
ALBANIA
10, “Krakra” Str. 1087 Sofia
Tel.: (+359 2) 943 38 57
ALGIERIA
16, “Slavyanska” Str.
Tel.: (+359 2) 980 22 50; Fax: 980 03 28
ARGENTYNA
36, “Dragan Tzankov” Blvd., P.O. Box 635
INTERPRED - World Trade Center, bl. Á, et. 8
Tel.: (+359 2) 971 25 39; 971 37 91
Fax: (+359 2) 916 130 28
ARMENIA
11, “20 april” Str.
Tel.: (+359 2) 952 60 46; Tel./fax: 54 79 70
AUSTRIA
4, “Shipka” Str. 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 35 72; 980 35 73; 981 05 67
BELGIA
1, “Velchova Zavera” Sq.
Tel.: (+359 2) 988 72 90; 988 72 95
Fax: (+359 2) 963 36 38
BIAŁORU
JK “Iztok” - 6, “Charles Darvin” Str.
Tel.: (+359 2) 971 34 88; Tel./fax: 973 31 00
BRAZYLIA
19, “Frederic Joliot Curie” Str., bl.156/1, et.4, ap.6
Tel.: (+359 2) 723 527; 722 497; 701 002
Fax: (+359 2) 971 28 18
CHINY
7, “Alexander fon Humbolt” Str.
Tel.: (+359 2) 973 38 73; Fax: 971 10 81
Web-site: www.chinaembassy.bg
CHORWACJA
32, “Veliko Tarnovo” Str.
Tel.: (+359 2) 943 32 25; 943 32 26
Fax: (+359 2) 946 13 55
Web-site: www.infotel.bg/croembassy
CYPR
JK Iztok – “Yuri Gagarin” Str., bl.154 A, et. 1, ap. 2
Tel.: (+359 2) 971 22 41; 971 92 70
Fax: (+359 2) 739 795
CZECHY
9, “Yanko Sakazov” Blvd.
Tel.: (+359 2) 946 11 11; 946 11 10
Fax: (+359 2) 946 18 00
DANIA
Tel.: (+359 2) 980 08 30; 980 22 40
Fax: (+359 2) 980 08 31
Web-site: www.danishembassy.bg
EGIPT
5, “6-ti Septemvri” Str.
Tel.: (+359 2) 988 15 09; 987 02 15
Fax: (+359 2) 980 12 63
FINLANDIA
16, Ulista Krakra Str. 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 942 49 10; Fax: 942 49 11
FRANCJA
27 - 29, “Oborishte” Str.
Tel.: (+359 2) 965 11 00; fax: 965 11 20
Web-site: www.ambafrance.com
GRECJA
33, “San Stefano” Str. , 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 946 10 27; 946 10 30; 943 34 53
Fax: (+359 2) 946 12 49
Web-site: www.greekembassy.bg
HISZPANIA
27, “Sheinovo” Str. 1381 Sofia
Tel.: (+359 2) 943 30 32; 943 30 34; 943 36 20
Fax: (+359 2) 946 12 01
HOLANDIA
38, “Galichitsa” Str. 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 962 57 90; 962 57 85/90/95
Fax: (+359 2) 962 59 58
Web-site: www.netherlandembassy.bg
INDIE
31, “Patriarch Evtimii” Bvld.
Tel.: (+359 2) 986 77 72; 986 76 72
Fax: (+359 2) 980 12 89
INDONEZJA
53, “Simeoneovsko Shousse”, res. 4
Tel.: (+359 2) 962 52 40; 68 32 20; 962 61 70
Fax: (+359 2) 962 44 18; 962 58 42
Web-site: www.indonesia.bg
IZRAEL
1, “BuIgaria” Sq.
Tel.: (+359 2) 951 50 46; 986 12 35; 951 50 29
Fax: (+359 2) 952 11 01
IRAN
77, “Vassil Levski” Blvd.
Tel.: (+359 2) 987 61 73; 987 85 46; 981 43 48
Fax: (+359 2) 987 70 41
JAPONIA
14, “Lyulyakova Gradina” Str.
Tel.: (+359 2) 971 34 37; 971 27 08
Fax: (+359 2) 971 10 95
KOREA SKA REPUBLIKA LUDOWODEMOKRATYCZNA
36, “Dragan Tzankov” Blvd.,
INTERPRED - World Trade Center, et. 8 A
Tel.: (+359 2) 971 21 81; Fax: 971 33 88
KUBA
1, “Konstantin Shtarkelov” Str.
Tel.: (+359 2) 720 996; 722 014
KUWEJT
“Simeonovsko Shousse” Blvd., res.15
Tel.: (+359 2) 962 56 89; 962 51 30; 962 53 09
LIBAN
19, “Frederic Joliot Curie” Str., bl. 155, ap. 13
Tel.: (+359 2) 971 31 69; 720 431
LIBIA
“Andrey Sakharov” Blvd., res.1
Tel.: (+359 2) 974 35 56; 974 31 56
Fax: (+359 2) 974 32 29; 974 32 97
MACEDONIA
Tel.: (+359 2) 701 560; 705 098
Fax: (+359 2) 971 28 32
MAROKO
129, “Evlogi Georgiev” Blvd.
Tel.: (+359 2) 943 30 99; 944 27 94
Fax: (+359 2) 946 10 43
MOŁDOWA
17, Patriarh Evtimii Blvd.
Tel.: (+359 2) 981 85 53
MONGOLIA
52, “Frederic Joliot Curie” Str.
Tel.: (+359 2) 659 012
Fax: (+359 2) 963 07 45
NIEMCY
25, “Frederic Joliot Curie” Str. 1113 Sofia
Tel.: (+359 2) 918 380
Fax: (+359 2) 963 16 58; 963 08 92
Web-site: www.german-embassy.bg
PALESTYNA
22, “James Boucher” Str.
Tel.: (+359 2) 963 43 24
Fax: (+359 2) 963 25 71
PERU
Tel.: (+359 2) 971 37 08
Fax: 973 33 46
Email: [email protected]
POLSKA
46, “Khan Kroum” Str.
Tel.: (+359 2) 987 26 10; 987 26 60
205
206
Zał czniki
PORTUGALIA
6, “lvatz Voivida” Str.
Tel.: (+359 2) 943 36 67
Fax: (+359 2) 943 30 89
UKRAINA
JK “Ovcha Kupel” – 29, “Boriana” Str.
Tel.: (+359 2) 955 94 78; 955 40 26
Fax: (+359 2) 955 52 47; 955 93 54
REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI
1, Alexander Jendov” Blvd. 1113 Sofia
Tel.: (+359 2) 971 3425
Fax: (+359 2) 971 31 03
URUGWAJ
91, “Tzar Ivan Assen II” Str. P.O. Box 213
Tel.: (+359 2) 943 45 45; 943 19 57
Fax: (+359 2) 943 40 40
ROSJA
28, “Dragan Tzankov” Blvd.
Tel.: (+359 2) 963 09 12; 963 13 14
Fax: (+359 2) 963 41 03
Web-site: www.russianembassy.net
USA
1, “Saborna” Str. 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 937 51 00
Fax: (+359 2) 981 89 77
Web-site: www.usembassy.bg
RUMUNIA
4, Sitnyakovo Blvd Str.
Tel.: (+359 2) 971 28 58; 973 30 81
Fax: (+359 2) 973 34 12
WENEZUELA
12, “Narodno Sabranie” Sq.;3rd Floor
Tel.: (+359 2) 980 38 82
Fax: (+359 2) 980 53 60
SŁOWACJA
9, “Yanko Sakazov” Blvd.
Tel.: (+359 2) 943 32 81
Fax: 943 38 37
W GRY
57, “6-ti Septemvri” Str.
Tel.: (+359 2) 963 11 35
Fax: (+359 2) 547 970
SYRIA
13 A, “Simeonovsko Shousse” Blvd.
Tel.: (+359 2) 962 57 42; 962 45 80
Fax: (+359 2) 962 43 14
WIELKA BRYTANIA
9, “Moskovska” Str. 1113 Sofia
Tel.: (+359 2) 933 92 22
Fax: (+359 2) 933 92 19
Web-site: www.britishembassy.gov.uk
SZWAJCARIA
33, “Shipka” Str.
Tel.: (+359 2) 946 01 97
Fax: 946 11 86
SZWECJA
4, “Alfred Nobel” Str.
Tel.: (+359 2) 971 24 31; 973 37 74
Fax: (+359 2) 973 37 95
TURCJA
80, “Vassil Levski” Blvd.
Tel.: (+359 2) 980 22 70; 987 29 84
Fax: (+359 2) 981 93 58
WŁOCHY
7, “Shipka” Str.
Tel.: (+359 2) 980 77 47; 980 69 50; 980 45 07
Fax: (+359 2) 980 3717
Nr 25.
MI DZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE
EUROPEJSKI BANK ODBUDOWY I ROZWOJU
1000 Sofia
15-17 Moskovska Str.
Tel.: (+359 2) 932 14 14
Fax: (+359 2) 932 14 41
MI DZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY
1000 Sofia
1 Batenberg Sq.
Tel.: (+359 2) 981 45 06; 981 91 45; 981 15 09
Fax: (+359 2) 981 25 24
PROGRAM NARODÓW ZJEDNOCZONYCH DS. ROZWOJU
1040 Sofia
25 Khan Krum Str.
P.O.Box 700
Tel.: (+359 2) 969 61 00
Fax: (+359 2) 981 31 84
Web-site: www.undp.bg
BANK WIATOWY
36 Dragan Tzankov Blvd.
INTERPRED, World Trade Centre
1057 Sofia
Tel.: (+359 2) 973 32 16-20; 973 32 12
Fax: (+359 2) 971 20 45; 801 595
207
208
Nr 26.
Zał czniki
PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE W POLSCE I W BUŁGARII
Ambasada Republiki Bułgarii w Rzeczpospolitej Polskiej
Al. Ujazdowskie 33/35, 00-540 Warszawa
Tel.: 022/ 629 40 71-75; 625 71 71
Fax: 022/ 628 22 71
Ambasador: Pan Latchezar Petkov
Wydział Handlowy
Tel.: 022/ 629 41 11; 621 25 35
Fax: 022/ 625 59 89
Wydział Konsularny
Tel/Fax: 022/ 628 13 40
godziny otwarcia: Poniedziałek - Pi tek 09.00-12.00
Radca: Pani Svetla Tzvetanova Stefanova
Konsulat Republiki Bułgarii we Wrocławiu
ul. Piotra Skargi 7/1, 50-082 Wrocław
Tel.: 071/ 783 39 28
Fax: 071/ 346 01 36
godziny otwarcia: 8-16 od poniedziałku do pi tku
Konsul Honorowy: Pan Jan Chorostkowski
Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej w Republice Bułgarii
ul. Chan Krum 46, 1000 Sofia.
Tel.: (+359 2) 987 26 10 (centrala), 987 26 60; 987 26 70; 987 16 60; 988 51 81 (sekretariat)
Fax: (+359 2) 987 29 39
Ambasador: Pan Andrzej Lindenberg
Wydział Konsularny
adres: j. w.
tel./fax: 981 85 45
Tel. komórkowy: (+359) 88 54 34 00; (w dysp. Kier. Konsulatu)
Konsulat Generalny RP w Warnie
ul. Sławia ska 18, 9000 Warna
Tel.: (+359 52) 609 212; 609 213
Fax: (+359 52) 609 211
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii
ul. Ewłogi Georgiew 125, 1504 Sofia
Tel: (+359 2) 943 35 16, 943 42 45
Fax: (+359 2) 943 48 14; 946 10 24
Web-site: www.brhplsofia.bsbg.net
I Radca: Pan Andrzej Prochwicz
Nr 27.
209
PA STWA Z KTÓRYMI BUŁGARIA PODPISAŁA UMOWY O WZAJEMNEJ
OCHRONIE I WSPIERANIU INWESTYCJI I / LUB O UNIKANIU
PODWÓJNEGO OPODATKOWANIA
Kraj
Albania
Algieria
Argentyna
Armenia
Austria
Belgia
Białoru
Chiny
Chorwacja
Cypr
Czechy
Dania
Egipt
Finlandia
Francja
Grecja
Gruzja
Hiszpania
Holandia
Indie
Indonezja
Iran
Irlandia
Izrael
Japonia
Jemen
Jordania
Jugosławia
Kanada
Kazachstan
Korea Południowa
Korea R.L.-D.
Kuba
Kuwejt
Liban
Libia
Luksemburg
Macedonia
Malta
Maroko
Umowa podatkowa
tak
nie
nie
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
tak
nie
nie
tak
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
nie
tak
tak
tak
tak
Umowa inwestycyjna
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
tak
nie
tak
tak
tak
nie
tak
nie
nie
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
210
Zał czniki
Kraj
Mołdowa
Mongolia
Niemcy
Norwegia
Polska
Portugalia
Rosja
Rumunia
Singapur
Słowacja
Słowenia
Stany Zjednoczone
Sudan
Syria
Szwajcaria
Szwecja
Tajlandia
Tunezja
Turcja
Ukraina
Uzbekistan
W gry
Wielka Brytania
Wietnam
Włochy
Zimbabwe
Umowa podatkowa
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
nie
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
nie
tak
tak
tak
tak
tak
Umowa inwestycyjna
tak
tak
tak
nie
tak
tak
nie
tak
nie
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
211
Nr 28.
KOSZTY OPERACYJNE W BUŁGARII
PRZYKŁADOWE CENY I OBCI ENIA PODATKOWE W BUŁGARII
DANE NA STYCZE 2004
rednie miesi czne wynagrodzenie brutto w EUR
(listopad 2003)
Obci enia wynagrodze miesi cznych na zasiłek socjalny,
fundusz bezrobotnych i opiek zdrowotn
Podatek dochodowy od osób prawnych, 2004
Podatek VAT, 2004 (od stycznia 2003 roku firmy, które w
okresie dwóch lat zainwestuj ponad 10 mln BGN w
przedsi wzi cie i zapewni ponad 50 nowych miejsc pracy,
zwolnione s z opłat VAT nało onych na import)
Cena wynajmu powierzchni biurowej w centrum Sofii,
EUR za m²
Cena kupna powierzchni biurowej w centrum Sofii,
EUR za m²
Cena kupna apartamentu w eleganckiej dzielnicy Sofii,
EUR za m²
- 80-120 m²
- 120-300 m²
rednie ceny kupna ziemi, 2002:
Ziemia rolna, EUR za 1000 m²
Ziemia przemysłowa- du e miasta, EUR za m²
Koszt wody dla przedsi biorstw w Sofii, z VAT, cena w
EUR/ m³
Koszt wody dla gospodarstw w Sofii, z VAT, cena w EUR/
m³
Koszt zało enia telefonu w firmie BTC , bez VAT,
cena w EUR
Miesi czny abonament dla telefonów stacjonarnych
w firmie BTC, bez VAT, cena w EUR
Opłata za przeniesienie telefonu, bez VAT, cena w EUR
Koszt 1 min rozmowy wychodz cej
z Bułgarii, bez VAT, cena w EUR
rednia cena za 1 litr paliwa z VAT, ceny w EUR
(pa dziernik 2003)
95 bezołowiowa
98 bezołowiowa
Diesel
145
32,2 % płacone przez pracodawc
19,5%
20 %
3 -15
409 - 1100
250 - 750
250 - 1000
46 - 230
8 - 40
0,47 - 0,53
0,43
41
prywatne – 4,35; słu bowe – 7,70
prywatne i słu bowe – 20,45
poprzez
Operator
do Europy do USA
satelit
BTC
0,20 - 0,25
0,41
2,05
Orbitel
0,11
0,15
-
0,71
0,92
0,58
212
Zał czniki
Koszt zu ycia energii elektryczneje , z VAT,
ceny w EUR/ kWh
3 taryfa - odczyty:
w godzinach szczytu
w dzie
w nocy
2 taryfa - odczyty:
w dzie
w nocy
1 taryfa
Elektryczno dla u ytkowników indywidualnych
w dzie
w nocy
Gaz naturalny, z VAT, ceny w EUR/ 1,000 m³
(ceny w I kw. 2004)
Elektryczno dla u ytku przemysłowego,
rednie napi cie (1 kV – 60 kV)
0,070
0,043
0,027
0,056
0,027
0,053
0,078
0,042
130-193
XII.
213
BIBLIOGRAFIA
1.
„Annual Report of the Bulgarian Stock Exchange 2003”, Bulgarian Stock Exchange,
2003.
2.
Biuletyn miesi czny 6/2003 Narodowego Banku Bułgarii.
3.
Biuletyny ekonomiczne opracowane przez Wydział Ekonomiczno-Handlowy
Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Sofii.
4.
Biuletyny kwartalne „Bulgarian Economy”, 2003, 2004, Center for Economic
Development.
5.
„Bulgaria Analytica” - biuletyn Bułgarskiej Izby Przemysłowo-Handlowej.
6.
„Bulgaria - legal, tax and accounting aspects”, Bułgarska Agencja ds. Inwestycji
InvestBulgaria, czerwiec 2004.
7.
„Economic Book Bulgaria - Europe” - GPI Group, 2000.
8.
„Foreign Investment Statistics”, Bułgarska Agencja ds. Inwestycji (InvestBulgaria),
sierpie 2004.
9.
„InfoIns” - publikacja Stowarzyszenie Bułgarskich Firm Ubezpieczeniowych, 2002,
2003.
10. „Invest in Bulgaria”, Bułgarskie Ministerstwo Gospodarki, kwiecie 2003.
11. „National Economic Development Plan of the Republic of Bulgaria over 2000-2006
Period”, Agency for Economic Analysis and Forecasting, czerwiec 2003.
12. „Payment System in Bulgaria” - publikacja Narodowego Banku Bułgarii.
13. „Pre-Accession Economic Programme 2002-2005”, Agency for Economic Analysis
and Forecasting, sierpie 2002.
14. „Program for Transport Infrastructure Development for the Period 2001-2005”,
Bułgarskie Ministerstwo Transportu i Komunikacji, pa dzierniki 2001.
15. Raporty analitycznej Bułgarskiej Agencji Prywatyzacji.
16. Raporty statystyczne opracowane przez Bułgarski Narodowy Urz d Statystyczny.
17. Raporty statystyczne opracowane przez Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady
Rzeczpospolitej Polskiej w Sofii.
18. Bulgaria: Selected Issues and Statistical Appendix, International Monetary Fund, June
2004.
19. Bulgaria: Investment Opportunities over the next EU frontier, Pavel Ezekiev,
InvestBulgaria Agency, London, June 2004
214
Bibliografia
20. Bulgaria Business Guide - Legal,Tax And Accounting Aspects, InvestBulgaria
Agency, October 2003
21. Commercial Banks in Bulgaria, March 2004, Bulgarian National Bank.
22. 2003 Regular Report on Bulgaria’s progress towards accession, Commission of the
European Communities, December 2003.
23. A financial package for the accession negotiations with Bulgaria and Romania,
Commission of the European Communities, Brussels 10.2.2004 (SEC 2004 160 final).
24. The Bulgarian Economy, L. Shouleva, Ministry of Economy, London, June 2004.
25. Ustawy i inne akty prawne wymienione w tre ci przewodnika.
BUŁGARIA
Przewodnik dla przedsi biorców
SUPLEMENT
Warszawa, maj 2005
215
216
Suplement
ZAWARTO
SUPLEMENTU
I.
Gospodarka........................................................................................................... 217
II.
Handel zagraniczny ............................................................................................. 222
III. Inwestycje zagraniczne........................................................................................ 226
IV. Współpraca gospodarcza z Polsk ..................................................................... 229
V.
Bułgaria a członkostwo w Unii Europejskiej.................................................... 230
VI. Prowadzenie działalno ci gospodarczej............................................................. 231
Zał czniki....................................................................................................................... 232
217
I.
GOSPODARKA
Od drugiej połowy lat 90-tych Bułgaria mo e poszczyci si dodatnim tempem wzrostu
gospodarczego. Wyj cie z trudnej sytuacji w jakiej kraj ten znajdował si na pocz tku
drugiej połowy ubiegłej dekady stało si m.in. mo liwe dzi ki podpisaniu u progu
1997 roku kolejnego porozumienia z MFW wprowadzaj cego stabilizuj cy walut
mechanizm currency board (zarz d walut ) oraz zastosowanie szeregu radykalnych
reform gospodarczych. Wyniki programu stabilizacji stały si widoczne ju w drugiej
połowie 1997 roku. Kolejne lata to okres post puj cej stabilizacji i wzrostu
gospodarczego. Zmiany PKB na przestrzeni lat 1992-2004 przedstawiono na poni szym
wykresie.
Rys. 1: Zmiany PKB w latach 1992-2004*
10
5
1,8
3,5
2,9
5,4
2,3
4,1
4,9
4,5
2001
2002
2003
5,6
0
%
-1,5
-5
-10
-6,9
-7,3
-10,1
-15
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2004
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii, Ministerstwo Finansów
W 2004 roku Bułgaria osi gn ła jeden z najwy szych wska ników dynamiki wzrostu
PKB w ród krajów Europy rodkowej i Wschodniej. W 2004 roku dynamika PKB w
cenach stałych wyniosła 5,6 % w porównaniu z 4,5 % w 2003 roku, za w pierwszym
kwartale 2005 roku wzrost ten był kontynuowany osi gaj c poziom 5,3 %. Warto
PKB w 2004 roku w cenach bie cych wyniosła około 24,1 mld USD, co daje 3,1 tys.
USD per capita. Faktyczny PKB jest jednak nieco wy szy, co wynika z du ego
udziału szarej strefy, któr szacuje si w granicach 25-30 % PKB.
*
Dane z lat ubiegłych uwidocznione w niektórych rysunkach i tabelach zawartych w niniejszym
suplemencie mog ró ni si niekiedy od warto ci zamieszczonych w poprzednich wydaniach
publikacji „Bułgaria Przewodnik dla przedsi biorców” – m.in. z powodu zmian w metodologii
klasyfikacji i prezentacji danych ródłowych przez odpowiedzialne za nie instytucje.
218
Suplement
Głównym motorem wzrostu gospodarczego jest sektor prywatny. Wynika to zarówno z
post puj cej prywatyzacji jak równie
z dynamiki powstawania nowych
przedsi biorstw, w ród których coraz istotniejsz rol odgrywaj firmy małe i rednie.
Du e znaczenie dla pobudzenia rozwoju sektora prywatnego maj równie zagraniczne
inwestycje bezpo rednie. Udział sektora prywatnego w PKB w 2004 roku szacuje si na
około 80 % (60 % w 1996). Według prognoz Ministerstwa Gospodarki Bułgarii udział
ten powinien wzrosn w najbli szych latach do 85 %, co b dzie jednak w du ej mierze
uzale nione od zrealizowania planów prywatyzacyjnych. W 2004 roku dynamika
wzrostu warto ci dodanej wytworzonej w sektorze prywatnym wyniosła 7,5 %
(w porównaniu z ujemn dynamik w sektorze publicznym –0,6 % ). Było to mo liwe
m.in. dzi ki wyra nemu przyspieszeniu i doskonałej stopie wzrostu uzyskanej w
ostatnim kwartale 2004 roku wynosz cej 8,0 %.
Tab. 1: Dynamika wzrostu warto ci dodanej wytworzonej w sektorze prywatnym
i pa stwowym w latach 1999-2004
Dynamika w %
Sektora prywatny
Sektor pa stwowy
1999
7,7
–8,0
2000
14,3
–11,4
2001
6,6
–2,3
2002
7,6
–2,7
2003
6,5
–2,0
2004
7,5
–0,6
Utrwalenie si pozytywnego trendu gospodarczego było mo liwe równie dzi ki
utrzymaniu wysokiego tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, które wyniosło w
2004 roku 12,0 % (nie uwzgl dniaj c zapasów) w porównaniu z 13,9 % w 2003 (9,3 %
w 2002). Wysoka dynamika miała w szczególno ci miejsce w IV kwartale 2004 roku
kiedy to wyniosła a 21,2 %. Mimo systematycznego wzrostu wolumenu inwestycji ich
wielko mierzona w stosunku do PKB jest ci gle relatywnie niska i wynosi około 22 %
(uwzgl dniaj c zapasy). Sytuacja ta dobrze obrazuje du e potrzeby inwestycyjne
bułgarskiej gospodarki zwi zane z odbudow i restrukturyzacj niedoinwestowanego
przez długie lata przemysłu oraz innych gał zi. Pozytywnie na wzrost gospodarczy
wpłyn ł równie wzrost konsumpcji, który w 2004 roku wyniósł 5 % (6,6 % w 2003).
Dynamiczny wzrost konsumpcji i inwestycji oraz b d cy ich pochodn szybki wzrost
importu znalazły swoje odzwierciedlenie w ujemnym saldzie rachunku obrotów
bie cych, na które zło yło si w 2004 roku wysokie ujemne saldo rachunku obrotów
handlowych w wysoko ci 2,5 mld USD oraz dodatnie usług (600 mln USD). Dobry
wynik w obrotach usługami był mo liwy przede wszystkim dzi ki wysokim wpływom z
usług turystycznych, które wyniosły około 1,7 mld USD (1,2 mld USD w roku 2002).
Dynamika sprzeda y handlu detalicznego na poziomie około 6 % była znacznie wy sza
w porównaniu z ubiegłym rokiem, kiedy wyniosła 3,2 %. Jeszcze wy sz dynamik
wzrostu charakteryzowała si sprzeda hurtowa (około 8 %). W 2004 tendencje te były
219
kontynuowane, w okresie stycze -kwiecie dynamika handlu detalicznego wyniosła
12,4 %, a hurtowego 13,3 %.
Jednym z najwa niejszych czynników kształtuj cych tendencje rozwojowe gospodarki
bułgarskiej s usługi. W 2004 roku stanowiły one 59,1 % warto ci dodanej wytworzonej
w całej gospodarce, a w IV kwartale 2004 roku wzrosły one w porównaniu do tego
samego okresu ubiegłego roku o 2,6 %.
Wraz z o ywieniem koniunktury stopniowo poprawiły si równie wska niki
w przemy le. Jego udział w warto ci dodanej wytworzonej w całej gospodarce wyniósł
w 2003 roku 30,0 %, przy dynamice wzrostu warto ci dodanej na poziomie 7,1 %
(w pierwszym kwartale 2004 roku wzrost wyniósł 6,4 %). W 2004 roku warto
produkcji sprzedanej przemysłu wzrosła w porównaniu do 2003 roku o 5,8 %.
Relatywnie wysoki wzrost gospodarczy miał pozytywny wpływ na zmniejszenie stopy
bezrobocia. W listopadzie 2004 roku wyniosła ona 11,9 %, co oznacza zdecydowan
popraw w porównaniu do 16,8 % w 2002 roku.
W 2004 roku nast pił nieznaczny wzrost inflacji do poziomu 6,1 %, co wi zało si m.in.
ze wzrostem cen ropy naftowej, podniesienia stawek akcyzy ma niektóre dobra oraz
wzrostem cen energii elektrycznej i cieplnej (w 2003 roku inflacja wyniosła 2,3 %).
Rys. 2: Inflacja na koniec okresu w latach 1992-2004
%
600
569,7
500
400
310,8
300
200
100
121,9
79,4 63,9
32,9
1,0 6,2
10,3
7,4
5,8
2,3
6,1
2000
2001
2002
2003
2004
0
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii, Ministerstwo Finansów Bułgarii
220
Suplement
Pomimo wzrostu inflacji, w celu utrzymania popytu, bank centralny systematycznie
obni ał bazowe stopy procentowe, które w okresie 2001-2004 zmniejszyły si z 4,7 %
do 2,9 % (licz c redni dla okresu). W ostatnim kwartale 2004 roku rednia bazowa
stopa procentowa wyniosła 2,8 %.
Rys. 3:
% 10
9
8
7
6
5
4
3
2
Podstawowa stopa procentowa na koniec okresu w latach 1996-2004
180
1996
6,65
5,08
4,46
4,63
4,73
3,95
4,02
2,95
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
W 2004 roku rz d Bułgarii kontynuował, podobnie jak w latach poprzednich,
zrównowa on polityk bud etow , co umo liwiło osi gni cie nieznacznej nadwy ki
bud etowej do poziomu 0,01 %, podczas gdy w 2002 roku deficyt bud etowy wynosił
0,7 % PKB.
redni poziom płac w Bułgarii jest najni szy ze wszystkich krajów kandyduj cych do
Unii Europejskiej i jest porównywalny jedynie do uposa e w Rumunii. W 2004 roku
rednia miesi czna płaca brutto wyniosła 350 BGN tj. około 186 EUR (142 EUR
w 2003 roku), przy czym odpowiednio w sektorze prywatnym 330 BGN (169 EUR)
i publicznym 244 BGN (125 EUR). Płace realnie w 2003 roku wzrosły w Bułgarii
w porównaniu do 2002 roku o 2,2 % (w 2002 roku o 1,1 %). Najni sze wynagrodzenia
uzyskiwali pracownicy zatrudnieni w hotelach, restauracjach i rolnictwie, za najwy sze
– zatrudnieni w sektorze po rednictwa finansowego. Na drugim miejscu pod wzgl dem
wysoko ci wynagrodzenia uplasowała si grupa zajmuj ca si produkcj i dystrybucj
energii, ciepła, gazu i wody oraz górnictwem. Zmiany redniej miesi cznej płacy
w ostatnich latach zostały przedstawione na rysunku poni ej.
221
Rys. 4:
rednia miesi czna płaca brutto w Bułgarii w latach 1995-2004 w USD*
200
150
100
160,1
50
113,1
79,4
76,3
1996
1997
106,5
109,4
112,1
119,9
126,7
1998
1999
2000
2001
2002
186,4
0
1995
*
2003
2004
wg redniego kursu walutowego za dany okres
ródło: Bułgarskie Stowarzyszenie Przemysłowe, United Bulgarian Bank
W ramach poszczególnych stanowisk istnieje znaczne zró nicowanie poziomu
wynagrodze , co uwidoczniono w poni szym zestawieniu rednich miesi cznych
wynagrodze brutto:
Tab. 2: Zró nicowanie poziomu wynagrodze
Kadra wg szczebla zarz dzania
ni sza rednia
prezes zarz du
wy sza rednia
prezes zarz du
USD:
2750
1000
600
300
2750
1500
1000
520
ródło: Ministerstwo Finansów za AIMS Human Capital Bulgaria
222
Suplement
II.
HANDEL ZAGRANICZNY
Rok 2004 był kolejnym, siódmym z rz du, rokiem wzrostu obrotów handlu
zagranicznego Bułgarii, które osi gn ły warto 23,97 miliarda USD (wobec 18,20
miliarda USD w 2003 roku). Import wyniósł 14,2 miliarda USD, co oznacza wzrost o
20 % w porównaniu z poprzednim rokiem, za eksport osi gn ł warto 9,8 miliarda
USD, czyli był o 30 % wy szy ni w roku 2003. Wy sza dynamika importu ni eksportu
powoduje utrzymywanie si w dalszym ci gu deficytu w handlu zagranicznym.
Według wst pnych danych za stycze 2005 saldo wymiany handlowej było, podobnie
jak w poprzednich latach, ujemne i wyniosło 199,4 mln EUR. Ujemne saldo było m.in.
wynikiem wzrostu cen surowców, które w du ej mierze kształtuj wymian handlow
Bułgarii (w szczególno ci import ropy naftowej i gazu).
Poni sza tabela przedstawia obroty handlowe Bułgarii z zagranic .
Tab. 3: Handel zagraniczny Bułgarii w latach 1997-2004 (w milionach USD)
Obroty
- Eksport FOB
- Import CIF
Saldo
1997
9872
4940
4932
8
1998
9150
4193
4957
-764
1999
9521
4006
5515
-1509
2000
11332
4825
6507
-1682
2001
12329
5099
7230
-2131
2002
13595
5692
7903
-2211
2003
18199
7445
10754
-3309
2004
23972
9771
14201
-4430
W ostatnich latach najwa niejsz pod wzgl dem warto ci grup towarow w
bułgarskim imporcie były dobra inwestycyjne, których udział w 2004 roku wynosił
niemal 27 %, podczas gdy na surowce przypadało 27 %, a na paliwa kopalne prawie
17 % zakupów dokonywanych za granic . Struktura ta wynika mi dzy innymi z
niskiej poda y krajowych bogactw naturalnych.
Podstawowe grupy towarowe bułgarskiego importu to: ropa naftowa, gaz ziemny,
samochody osobowe, produkty ropy naftowej, w giel kamienny, rudy miedzi
i koncentraty, lekarstwa i elektronika. Pierwsze pi grup towarowych obejmuje
ponad 30 % importu ogółem. W efekcie wahania warto ci bułgarskiego importu w
du ym stopniu zale od zmian w poziomie cen surowców (np. cen ropy naftowej i
gazu uzale nionych od sytuacji na rynku mi dzynarodowym).
Wysoka dynamika importu dóbr zaopatrzeniowych wi e si m.in. z dynamicznym
napływem inwestycji zagranicznych.
223
Rys. 5: Struktura towarowa importu Bułgarii w roku 2004
P aliwa kopalniane,
oleje i elektryczno
16,7%
Dobra inwestycyjne
Towary
26,5%
konsumpcyjne
16,3%
P ozostałe
0,8%
Surowce
39,6%
Surowce z ok. 41 % udziałem dominuj równie w bułgarskim eksporcie. Kolejn
istotn grup towarow stanowi towary konsumpcyjne, na które przypada ponad jedna
trzecia eksportu (39,8 %). Podstawowe grupy towarowe eksportowane przez Bułgari
to: produkty ropopochodne, nierafinowana mied , wyroby gor cowalcowane, energia
elektryczna i tekstylia, czyli surowce i wyroby o niskim stopniu przetworzenia.
W styczniu 2005 roku eksport (FOB) zwi kszył si o 27,6 % do 138,4 mln EUR w
porównaniu ze styczniem 2004 roku. Było to w szczególno ci wynikiem wzrostu
eksportu dóbr inwestycyjnych (65,8 %) oraz surowców (42,9 %). Eksport gotowych
produktów wzrósł tylko o 0,7 %, a eksport surowców energetycznych o 24,3 %.
Podstawowe produkty gotowe eksportowane z Bułgarii to ywno (12 %) oraz meble
i AGD (17,1 %).
224
Suplement
Rys. 6: Struktura towarowa eksportu Bułgarii w roku 2004
Surowce
41,3%
Dobra inwestycyjne
12,1%
Paliwa kopalniane,
oleje i elektryczno
6,8%
Towary
konsumpcyjne
39,8%
Główne kierunki eksportowe to niezmiennie ju od lat Włochy, Grecja, Niemcy i
Turcja, na które przypada prawie 44 % eksportu ogółem. W 2004 roku kraje Unii
Europejskiej (UE-15) były odbiorc niemal 40 % bułgarskich towarów. Na kraje Europy
rodkowej i Wschodniej przypadło nieco ponad 12 % bułgarskiego eksportu. Udział
Polski w bułgarskim eksporcie jest symboliczny. W 2004 roku wyniósł on mniej ni
1 % (ok. 80 mln USD), pomimo jego wzrostu w warto ciach bezwzgl dnych w okresie
2003-2004 o 46 %.
Rys. 7: Struktura geograficzna eksportu Bułgarii w roku 2004
Ameryka
5,9%
Azja
6,1%
Pozostałe
7,3%
Bałkany
20,7%
Rosja
1,3%
Kraje UE - 10
4,1%
Kraje UE- 15
54,7%
225
W imporcie, podobnie jak w przypadku eksportu, od wielu lat główne kierunki nie
ulegaj zmianie. S to: Rosja, Niemcy, Włochy, Grecja, Turcja i Francja, na które
ł cznie przypadało 40 % bułgarskiego importu w 2004 roku. Szczególne znaczenie ma
import z Rosji, stanowi cy prawie 14 % importu ogółem (głównie surowce – w tym
m.in. gaz). Prawie połowa towarów sprowadzanych do Bułgarii pochodzi z Unii
Europejskiej. Udział krajów nowoprzyj tych do UE w bułgarskim imporcie wyniósł
w 2004 roku 15 %. Udział Polski w imporcie jest nieznacznie wy szy ni w eksporcie.
W 2004 roku wyniósł on około 1,5 %, przy trendzie wzrostowym warto ci importu
(w okresie 2003-2004 warto importu z Polski wzrosła ze 135 do 173 mln USD).
Rys. 8: Struktura geograficzna importu Bułgarii w roku 2004
Ameryka
10,4%
Azja
8,1%
Pozostałe kraje
1,0%
Kraje UE- 15
40,5%
Bałkany
7,8%
Europa
17,5%
Kraje UE - 10
14,7%
226
Suplement
III.
INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Otwarcie Bułgarii na inwestycje zagraniczne nast piło wraz ze zmianami politycznymi
na pocz tku lat dziewi dziesi tych. Zainteresowanie inwestorów zagranicznych tym
krajem znacznie wzrosło po rozpocz ciu procesów prywatyzacyjnych w 1993 roku,
kiedy to bezpo rednie inwestycje zagraniczne w Bułgarii po raz pierwszy przekroczyły
próg 100 milionów USD rocznie.
W okresie 1992-2004 skumulowane zagraniczne inwestycje bezpo rednie w Bułgarii
wyniosły około 10,2 mld USD. W tym okresie udział bezpo rednich inwestycji
zagranicznych w prywatyzacji wynosił około 31 %. Rok 2004, na który przypada ok.
25 % skumulowanej warto ci napływu inwestycji w trzynastoletnim okresie bułgarskiej
transformacji, okazał si pod tym wzgl dem absolutnie rekordowy, co wynika m.in. z
poni szego rysunku.
Rys. 9: Napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych do Bułgarii
w latach 1992-2004 (w milionach USD)
3000
2488
2500
2097
2000
1500
1000
500
34
102
211
163
256
1992
1993
1994
1995
1996
636
620
1997
1998
819
1002
813
905
2001
2002
0
1999
2000
2003
2004
W 2004 najbardziej atrakcyjnym sektorem z punktu widzenia zagranicznych
inwestorów okazał si sektor energetyczny, którego udział w inwestycjach
zagranicznych ogółem wyniósł 38 %, co zwi zane było przede wszystkim z
prywatyzacj sektora dystrybucji energii elektrycznej.
W pierwszej pi tce najwi kszych inwestorów zagranicznych znajduj si CEZ
(Czechy), EVN (Austia), Viva Ventures (Austria), E.ON (Niemcy) i Sesecam (Turcja).
227
Do najbardziej atrakcyjnych sektorów nale usługi, w szczególno ci finansowe i
handel. W latach 1998-2004 zagraniczni inwestorzy zainwestowali w tych sektorach
odpowiednio 1,6 i 1,7 mld USD. Zainteresowanie nimi wynika z dostosowania
infrastruktury finansowej i handlowej do standardów krajów Unii Europejskiej.
W sektorze bankowym szacuje si , i około 85 % aktywów jest kontrolowane przez
inwestorów zagranicznych.
Rys. 10: Struktura bran owa bezpo rednich inwestycji zagranicznych zrealizowanych w
2004 roku (ł czna warto 2487,5 mln EUR)
37,1%
0,6%
0,6%
5,7%
2,7%
2,2%
1,8%
2,2%
2,8%
0,1%
3,9%
9,6%
16,1%
Telekomunikacja
Produkty naftowe, chemiczne, plastiki, opony, itp.
Nieruchomo ci
Budownictwo
14,6%
Handel i usługi
Produkty mineralne (cement, szkło,...)
Hutnictwo
Produkty ywno ciowe
Maszyny
Energetyka (elektryczno , gaz, woda)
Pozostałe sektory
W 2004 roku doszło do zmiany struktury geograficznej inwestycji zagranicznych.
Grecja, która była poprzednio liderem ust piła miejsce Austrii.
Z krajów znajduj cych si w okresie transformacji gospodarczej zainwestowały w
Bułgarii najwi cej W gry (426 mln USD) i Czechy (75 mln USD). Na poni szym
rysunku przedstawiono struktur bezpo rednich inwestycji zagranicznych w Bułgarii.
228
Suplement
Rys. 11: Struktura geograficzna bezpo rednich inwestycji zagranicznych w Bułgarii
zrealizowanych w 2004 roku (ł czna warto 2487,5 mil USD)
W gry
2,2%
USA
1,7%
W. Brytania
2,4%
Austria
37,3%
pozostałe kraje
23,7%
Holandia
13,7%
Włochy
2,7%
Niemcy
10,1%
Grecja
6,3%
Według rozpoznania WEH na terenie Bułgarii zostało zarejestrowanych ok. 300 firm
z polsko-bułgarskim kapitałem lub ze 100 % udziałem polskich inwestorów.
Skumulowana warto
inwestycji zrealizowanych w Bułgarii przez polskich
przedsi biorców jest relatywnie niska i wynosi zaledwie około 14 milionów USD.
Najwi kszymi polskimi inwestorami, wg informacji Bułgarskiej Agencji ds. Inwestycji
InvestBulgaria, s w Bułgarii firmy Celiko (około 10 mln EUR), NDM (2,4 mln EUR)
oraz Relpol (1,3 mln EUR).
Do głównych barier utrudniaj cych realizacj inwestycji w Bułgarii inwestorzy zaliczaj
stosunkowo du biurokracj , korupcj oraz nieprzejrzyste regulacje prawne.
229
IV.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK
Do 30 kwietnia 2004 roku zasady współpracy gospodarczej i wymiany handlowej mi dzy
Polsk i Bułgari regulowała Umowa mi dzyrz dowa o współpracy gospodarczej
z 29 kwietnia 1991 roku oraz Umowa o przyst pieniu Bułgarii do CEFTA podpisana
17 lipca 1998 roku. W zwi zku z wej ciem Polski do UE obie umowy zostały
wypowiedziane.
Od 1 maja 2004 roku polsko-bułgarska współpraca gospodarcza i handel s realizowane
w oparciu o Umow stowarzyszeniow zawart przez Bułgari z Uni Europejsk , która
weszła w ycie w dniu 1 lutego 1995 roku.
Ponadto w dalszym ci gu obowi zuje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania
(Umowa mi dzy Rzeczypospolit Polsk a Republik Bułgarii w sprawie unikania
podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i maj tku z dnia 11 kwietnia
1994 roku) oraz umowa o ochronie inwestycji zagranicznych (Umowa mi dzy Rz dem
Rzeczypospolitej Polskiej a Rz dem Republiki Bułgarii w sprawie wzajemnego popierania i
ochrony inwestycji z dnia 11 kwietnia 1994 roku).
Wymiana handlowa
Wymiana handlowa mi dzy obydwoma krajami systematycznie ro nie. W 2004 roku
wzajemne obroty wyniosły około 311 mln USD (wzrost o ok. 46 % w porównaniu do
2003 roku), w tym polski eksport do Bułgarii – 178,8 mln USD (wzrost o ok. 44 %), a
import z Bułgarii – 132,2 mln USD (wzrost o 48 %).
Tab. 4: Polsko-bułgarskie obroty towarowe (w milionach USD)
Obroty
- Eksport FOB
- Import CIF
Saldo
2000
116,3
80,5
35,4
45,5
2001
149,6
89,7
59,9
29,8
2002
144,7
82,9
61,8
21,2
2003
213,2
123,9
89,3
34,6
2004
311,0
178,8
132,2
46,6
ródło: CIHZ (2004 - dane wst pne)
Obecnie głównymi pozycjami w eksporcie s : druty, kable i przewody elektryczne, sprz t
AGD i RTV, meble, papier i wyroby papiernicze, mi so, tworzywa sztuczne i wyroby z
nich, artykuły spo ywcze oraz farmaceutyki.
W imporcie: wino, sprz t AGD, RTV i akcesoria, ło yska, wózki akumulatorowe i
spalinowe, preparaty do karmienia zwierz t, tyto , materiały fotograficzne i farmaceutyki.
230
Suplement
V.
BUŁGARIA A CZŁONKOSTWO W UNII EUROPEJSKIEJ
W pierwszym półroczu 2004 roku Bułgaria zamkn ła ostatnie rozdziały negocjacyjne
i tym samym zako czyła negocjacje akcesyjne z Uni Europejsk . Bułgaria podpisała
wraz z Rumuni Traktat Akcesyjny 25 kwietnia 2005 roku. Zakłada si , i Bułgaria
stanie si członkiem Unii Europejskiej z dniem 1 stycznia 2007 roku.
Uzyskanie członkostwa w Unii Europejskiej jest jednym z podstawowych celów
obecnej koalicji rz dz cej. D enia akcesyjne maj równie silne poparcie pozostałych
partii politycznych obecnych w parlamencie.
Głównym celem przedakcesyjnego programu ekonomicznego, uwzgl dniaj cym
polityczne i ekonomiczne uwarunkowania wewn trzne i zewn trzne, jest stabilny
wzrost gospodarczy. Postawienie takiego wła nie celu i uznanie go za ekonomicznopolityczny priorytet jest postrzegane przez społecze stwo nie tylko wył cznie z
punktu widzenia potrzeby osi gni cia okre lonej dynamiki rozwoju gospodarczego,
lecz równie jako wyraz d enia do przekształcenia Bułgarii w stabilny kraj
demokratyczny podobny do tych, które ju znajduj si w Unii Europejskiej.
Rz d bułgarski szacuje, i Bułgaria mo e otrzyma w latach 2007-2009 z funduszy Unii
Europejskiej około 4,5 mld EUR. Kwota ta obejmuje m.in. 2,3 mld EUR na popraw
infrastruktury, 620 mln EUR na rozwój najbiedniejszych regionów, 240 mln EUR na
modernizacj przej granicznych, 550 mln EUR na wygaszanie działalno ci elektrowni
nuklearnej w Kozłoduju oraz 380 mln EUR na rolnictwo.
Integracja z Uni Europejsk cieszy si ogromnym poparciem społecze stwa oraz
wszystkich sił politycznych Bułgarii. Przeprowadzane cyklicznie badania opinii
publicznej systematycznie pokazuj , e za przyst pieniem do Unii Europejskiej
opowiada si około 80 % społecze stwa.
VI.
231
PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ
Bułgaria konsekwentnie dostosowuje swoje prawodawstwo do wymaga i standardów
stawianych przez Komisj Europejsk . Działania te powoduj , i klimat do
prowadzenia działalno ci gospodarczej b dzie ulegał systematycznej poprawie.
Jednym z działa podnoszenia konkurencyjno ci gospodarki bułgarskiej jest reforma
systemu podatkowego, której głównym celem jest zwi kszenie przejrzysto ci i
uproszczenie systemu podatkowego. Wyrazem tego jest wprowadzenie jednej z
najni szych w Europie stawek podatku dochodowego od osób prawnych na poziomie
15 %. Bułgaria oferuje równie szereg zach t inwestycyjnych maj cych charakter
zwolnie podatkowych dla inwestorów podejmuj cych działalno w regionach o
wysokim bezrobociu. W przypadku podatku VAT maksymalna stawka wynosi 20 %.
Bułgaria oferuje standardowe formy zakładania przedsi biorstw przez inwestorów
zagranicznych, nieodbiegaj ce zasadniczo od uregulowa UE. W przypadku sp. z o.o.
minimalny kapitał zakładowy wynosi 5000 BGN (ok. 2,6 tys. EUR) za spółki
akcyjnej 50.000 BGN (ok. 26 tys. EUR). Inwestorzy zagraniczni mog równie
prowadzi w Bułgarii działalno w formie oddziałów i przedstawicielstw.
232
Suplement
ZAŁ CZNIKI
Nr 1.
MAKROEKONOMICZNE DANE O GOSPODARCE BUŁGARII
W LATACH 2001-2004
2001
Wzrost PKB
Wzrost sprzedanej produkcji przemysłowej
Wzrost nakładów brutto na rodki trwałe
Stopa inflacji
*
Stopa bezrobocia
*
2003
2004
4,0 %
4,8 %
4,3 %
5,6 %
0,1 %
2,6 %
17,4 %
33,2 %
23,3 %
8,5 %
13,8 %
22,3 %
7,4 %
5,8 %
2,3 %
4%
17,3 %
16,8 %
12,7 %
12,1 %
Deficyt na rachunku bie cym / PKB
6,2 %
4,4 %
8,6 %
8,4 %
Deficyt bud etowy / PKB
0,9 %
0,7 %
0,003 %
2,9 %
Eksport FOB (miliony USD)
5.099
5.692
7438
9888
Import CIF (miliony USD)
7.230
7.903
9912
13257
10.619
10.946
13241
6115
813
905
1419
1659
3.580
4747
6291
8350
Zadłu enie zagraniczne brutto (miliony USD) *
Napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych
(miliony USD)
Rezerwy walutowe (miliony USD) *
rednie wynagrodzenie (BGN)
Wynagrodzenie minimalne (BGN) *
Kurs BGN / EUR (sztywny)
*
2002
Wska niki na koniec okresu.
249
266
278
298
100
110
130
160
1,95583
1,95583
1,95583
1,95583
233
Nr 2.
STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU W 2003 I 2004 ROKU
(w milionach USD; ceny bie ce)
Import CIF
Działy SITC
Produkty gotowe
1475,8
1895,2
2003/2004
%
28,4 %
Surowce i półprodukty
3849,5
4602,8
19,6 %
Dobra inwestycyjne
2466,2
3083,4
25,0 %
Surowce energetyczne i pochodne
1690,1
1940,0
14,8 %
Razem Import CIF
9610,5
11617,4
20,9 %
2003
2004
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny
234
Nr 3.
Suplement
STRUKTURA GEOGRAFICZNA IMPORTU W 2003 I 2004 ROKU
Unia Europejska 25
Unia Europejska 15
Austria
Belgia
Dania
Finlandia
Francja
Niemcy
Grecja
Irlandia
Włochy
Holandia
Portugalia
Włochy
Szwecja
Wielka Brytania
Unia Europejska 10
Cypr
Czechy
Estonia
W gry
Łotwa
Litwa
Polska
Słowacja
Słowenia
Europa
Rosja
Szwecja
Ukraina
Bałkany
Albania
Bo nia i Hercegowina
Chorwacja
Rumunia
Turcja
Macedonia
Serbia i Czarnogóra
Ameryka
Brazylia
Kanada
USA
Azja
Chiny
Gruzja
Japonia
Inne kraje
Razem import /CIF/
2003
5309,1
4757
210,7
130,6
63,3
33,9
541,7
1370,4
637,6
20,5
982,3
170,7
26,9
214
110,9
239,5
552,1
2,7
156
1
119,2
1,4
11,6
135,2
2003
63,1
58,9
1649,4
1208,2
108,2
305,8
899,1
0,2
0,6
27,2
231,1
588,6
21,2
30,2
529,6
105,4
16,6
245,6
957,1
248,6
24,4
121,4
266,2
9610,5
Import CIF
2004
2003/2004 %
6284,5
18,37 %
5596,5
17,65 %
274,9
30,47 %
167,7
28,41 %
67,7
6,95 %
39,7
17,11 %
617,1
13,92 %
1693,6
23,58 %
667,5
4,69 %
37,7
83,90 %
1141,5
16,21 %
193
13,06 %
31,3
16,36 %
244
14,02 %
134,2
21,01 %
282,1
17,79 %
687,9
24,60 %
3,5
29,63 %
196,7
26,09 %
2,2
120,00 %
141,2
18,46 %
2
42,86 %
9,8
-15,52 %
173,1
28,03 %
Import CIF
2004 2003/2004 %
85,2
35,02 %
74,1
25,81 %
2119,6
28,51 %
1469,8
21,65 %
138,9
28,37 %
471,3
54,12 %
1154,6
28,42 %
1,1
450,00 %
1,4
133,33 %
26,4
-2,94 %
342,3
48,12 %
700
18,93 %
41
93,40 %
42,4
40,40 %
743,3
40,35 %
190,8
81,02 %
30,2
81,93 %
262,2
6,76 %
1121,1
17,14 %
377,7
51,93 %
23,1
-5,33 %
151,4
24,71 %
194,3
-27,01 %
11617,4
20,88 %
235
Nr 4.
STRUKTURA TOWAROWA EKSPORTU W 2003 I 2004 ROKU
Export FOB
Działy wg SITC
2003
2004
Produkty gotowe
1475,8
1895,2
2003/2004
%
28,42 %
Surowce i półprodukty
3849,5
4602,8
19,57 %
Dobra inwestycyjne
2466,2
3083,4
25,03 %
Surowce energetyczne i pochodne
1690,1
1940
14,79 %
129
96
-25,58 %
9610,5
11617,4
20,88 %
Inne
Razem import /CIF/
236
Nr 5.
Suplement
STRUKTURA GEOGRAFICZNA EKSPORTU W 2003 I 2004 ROKU
Eksport FOB
Kraje i grupy Krajów
Unia Europejska 25:
Unia Europejska 15
Austria
Belgia
Dania
Finlandia
Francja
Niemcy
Grecja
Irlandia
Włochy
Luksemburg
Holandia
Portugalia
Włochy
Szwecja
Wielka Brytania
Unia Europejska 10
Cypr
Czechy
Estonia
W gry
Łotwa
Litwa
Kraje i grupy Krajów
Malta
Polska
Słowacja
Słowenia
Rosja
Szwajcaria
Ukraina
Bałkany
Chorwacja
Rumunia
Turcja
Macedonia
USA
CHINY
Razem eksport /FOB/
2003
4010,3
3769,8
134,7
404,7
25,4
9,9
338,2
718,2
691,4
12,3
935,2
1,5
102,7
12,8
181,1
33,1
168,7
240,5
23
37,3
4,4
55,3
7,7
9,5
2003
6,3
54,7
15,9
26,3
93,2
46,3
52,5
1244,8
39
203,4
610,2
136,7
297,9
54,5
6668,2
2004
4653,1
4330,2
175,9
476,9
26,8
9,4
360,2
816,6
788,9
13,7
1043,8
1,3
101,8
12,3
269,2
35,5
198
322,8
31,1
47,1
3,6
69,4
7,7
11,7
Eksport FOB
2004
17,7
80,3
30,5
23,8
100,8
51,5
60,5
1640,2
33
323,4
798,6
166,7
357,2
29,3
7993,9
2003/2004
%
16,03 %
14,87 %
30,59 %
17,84 %
5,51 %
-5,05 %
6,51 %
13,70 %
14,10 %
11,38 %
11,61 %
-13,33 %
-0,88 %
-3,91 %
48,65 %
7,25 %
17,37 %
34,22 %
35,22 %
26,27 %
-18,18 %
25,50 %
0,00 %
23,16 %
2003/2004
%
180,95 %
46,80 %
91,82 %
-9,51 %
8,15 %
11,23 %
15,24 %
31,76 %
-15,38 %
59,00 %
30,88 %
21,95 %
19,91 %
-46,24 %
19,88 %
237
Nr 6.
TRANSAKCJE PRYWATYZACYJNE
W OKRESIE 1993 - MARZEC 2005
Ł cznie
Rok
przedsi biorstwa
Wszystkie ministerstwa
wyodr bnione
cz ci
przedsi biorstw
przedsi biorstwa
wyodr bnione
cz ci
przedsi biorstw
przedsi biorstwa
wyodr bnione
cz ci
przedsi biorstw
1993
22
41
18
34
4
7
1994
84
77
63
62
21
15
1995
107
211
87
163
20
48
1996
161
352
112
254
49
98
1997
320
264
266
235
54
29
1998
654
435
559
354
95
81
1999
631
580
492
489
139
91
2000
429
161
358
139
71
22
2001
172
59
120
28
52
31
2002
73
30
20
7
53
23
2003
86
29
1
1
85
28
2004
Stycze
marzec
2005
96
33
0
0
96
33
113
14
0
0
113
14
2948
2286
2096
1766
852
520
Razem
ródło: Agencja Prywatyzacji
238
Suplement
Nr 9.
STRUKTURA GEOGRAFICZNA BEZPO REDNICH INWESTYCJI
ZAGRANICZNYCH W LATACH 1996-2004
(MLN USD)
Kraj
RAZEM
Austria
Grecja
Holandia
Włochy
Niemcy
Cypr
USA
W gry
Czechy
Szwajcaria
Wielka Brytania
Francja
Rosja
Hiszpania
Turcja
Dania
Szwecja
Izrael
Lichtenstein
Irlandia
Kanada
Słowenia
Japonia
Liban
Panama
Słowacja
Chiny
Portugalia
Islandia
Łotwa
Monako
Jordania
Kuwejt
Litwa
Chorwacja
Norwegia
Polska
Ukraina
inne kraje
1996
137,3
5,9
2,7
33,2
0,7
13,4
2,1
15,5
0,1
0,1
4,0
6,3
0,3
0,2
0,0
0,1
1,3
1,1
0,0
0,1
0,0
0,1
0,0
0,0
0,4
0,0
0,0
0,0
0,5
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,0
1,6
0,0
0,7
1997
570,2
17,7
4,6
2,4
2,1
44,0
32,1
32,0
0,0
6,7
2,9
24,5
5,8
0,5
59,9
1,4
0,0
0,0
0,1
0,2
0,1
0,0
0,0
1,7
0,8
0,0
7,6
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
2,9
1998
605,1
41,5
22,7
54,5
2,3
23,6
150,7
55,7
0,7
1,3
42,5
33,4
20,6
17,8
47,1
25,3
1,6
0,0
0,1
2,7
7,8
0,0
0,0
3,3
0,0
0,2
2,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,3
-0,1
0,0
0,0
1999
2000
866,0 1103,3
78,7
78,2
2,3 105,8
110,1 -11,2
7,2 379,5
43,3
42,3
172,1
81,7
58,4
61,8
7,9
2,3
0,0
0,7
9,5
27,2
29,7
-4,8
82,1
41,7
103,3
25,0
3,8
1,1
13,6
26,2
-1,1
2,3
0,4
2,5
15,2
9,1
5,4
4,3
16,6
3,6
0,0
0,2
0,0
0,2
1,9
1,8
2,5
0,3
0,0
0,1
0,1
1,7
0,0
0,0
0,0
0,9
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
-0,1
0,0
-1,8
-0,2
-0,1
0,0
-0,3
0,1
70,7
0,9
2001
903,4
104,6
262,3
90,3
163,9
75,3
19,8
49,9
1,1
2,9
37,0
23,5
16,5
-4,9
5,7
-10,8
-0,6
6,3
0,1
7,6
-6,3
0,0
0,0
3,5
-1,2
0,9
0,4
-0,3
0,1
0,0
0,4
0,0
0,0
0,0
0,1
0,0
0,1
0,3
0,1
11,8
2002
2003
2004
980,0 1850,5 2114,2
166,4 210,9 735,9
240,1 198,9 152,2
36,5 216,6 367,8
25,1
87,8
52,3
90,8
96,1 208,9
-8,4 104,9
41,5
60,0 112,8
36,4
10,2 324,8
46,9
68,9
-6,1 282,5
39,3 134,2 -20,9
0,7
86,5
51,7
8,9
20,5
26,8
5,2
27,6
-6,8
0,1
4,0
6,3
16,4
-4,6
25,3
4,2
43,4
18,3
30,7
6,1
14,8
3,3
4,8
8,3
6,8
11,3
1,8
-1,8
2,6
16,2
0,0
8,2
26,7
0,0
31,7
-2,9
14,3
0,6
0,6
10,0
4,2
1,7
6,1
3,2
5,7
-0,1
-2,9
-0,9
0,2
0,4
5,5
0,1
-0,2
3,4
0,0
0,0
4,8
1,4
1,6
0,7
0,0
1,1
0,7
0,0
0,1
1,6
0,0
0,0
1,5
0,0
0,6
0,2
0,1
0,2
0,6
0,2
0,5
0,8
0,8
-3,1
0,3
-0,1
-0,3
0,4
3,8
31,0
0,8
razem
19962004
9130,2
1439,8
991,6
900,2
720,9
637,6
596,6
482,5
394,0
357,0
275,7
251,5
223,1
167,9
127,9
92,9
69,5
62,1
41,0
40,3
38,8
35,2
29,1
27,7
18,8
16,3
8,0
5,8
4,9
4,8
4,0
1,8
1,7
1,5
1,0
0,9
0,0
-0,2
-0,2
122,6
Nr 10. NAJWI KSI INWESTORZY ZAGRANICZNI WG BRAN
Bankowo
i finanse
Napoje
Materiały budowlane
Chemikalia
Szkło i ceramika
Ubrania
Komputery i elektronika
Allianz (Niemcy)
ALPHA BANK AE (Grecja)
ALICO (USA)
BANK AUSTRIA KREDITANSTALT (Austria)
BANQUE NATIONALE DE PARIS (Francja)
BULGARIAN AMERICAN INVESTMENT FUND (USA)
CARESBACK (USA)
CITIBANK N.A. (USA)
COMMERZBANK AG (Niemcy)
COMMERCIAL BANK OF GREECE (Grecja)
CS FIRST BOSTON LTD (Wielka Brytania)
DEMIRBANK (Turcja)
EBRD (Mi dzynarodowe)
ING GROUP N.V. (Holandia)
IONION BANK (Grecja)
NATIONAL BANK OF GREECE (Grecja)
RAIFFEISEN BANK (Austria)
SOCIETE GENERALE (Francja)
T.C. ZIRAAT BANK (Turcja)
TOKUDA BANK (Niemcy)
UNICREDITO ITALIANO S.A. (Włochy)
OTP (W gry)
PIRAEUS BANK (Grecja)
BREWINVEST (Grecja)
CARLSBERG (Dania)
INTERBREW (Belgia)
BRAMACK DACHSYSTEME (Austria)
HEIDELBERGER ZEMENT (Niemcy)
HOLDERBANK/HOLCIM (Szwajcaria)
ITALCEMENTI GROUP (Włochy)
PLENA (Luksemburg)
Plevzem (Cypr)
KNAUF (Austria)
YTONG HOLDING (Niemcy)
SOLVAY GROUP (Belgia)
WHITEBEAM (Malta)
BARECK (Cypr)
ROCA (Hiszpania)
YIOULA GLASSWORKS (Grecja)
PANGEA (Grecja)
ROLLMANN & PARTNERS (Niemcy)
CISCO SYSTEMS (USA)
EPIQ (Belgia)
HEWLETT PACKARD
IBM
MICROSOFT (USA)
SIGMA (Belgia)
239
240
Budownictwo i
nieruchomo ci
Suplement
LINDNER GROUP (Niemcy)
SORAVIA GROUP (Austria)
TODINI (Włochy)
WIENER STAEDTISCHE (Austria)
Usługi doradcze
DELOITTE & TOUCHE
EPIC
ERNST & YOUNG
KPMG
PRICE WATERHOUSE & COOPERS
Usługi in ynieryjne
ABB (Szwajcaria, Szwecja)
FESTO (Niemcy)
HYUNDAI (Korea)
LIEBHERR GERAETE GmbH (Niemcy)
SCHNEIDER ELECTRIC (Francja)
SIEMENS (Niemcy)
SPARKY TRADING (Niemcy)
Energetyka
ACCESS MI DZYNARODOWE (USA)
ENEL (Włochy)
ENERGOPRO (Czechy)
ENTERGY (USA)
MECAMIDI (Francja)
Przetwórstwo ywno ci AMYLUM (Mi dzynarodowe)
CHIPITA (Grecja)
DANONE (Francja)
DELTA (Grecja)
EASTSTARCH (Holandia)
KLARINA Holding (Luksemburg)
KRAFT FOODS (USA)
MEGGLE (Niemcy)
NESTLE (Szwajcaria)
Ubezpieczenia
ALLIANZ (Niemcy)
AIG LIFE (USA)
Massmedia
ANTENA (Grecja)
NEWS CORPORATION (USA)
WESTDEUTSCHEALLGEMEINE ZEITUNG (Niemcy)
Przetwórstwo
ATUSA (Hiszpania)
metali/wyroby metalowe LIFTON IDUSTRIES (Wielka Brytania)
PALFINGER (Austria)
SKF BEARINGS (Szwecja)
FAF METAL (Turcja)
Hutnictwo
UMICORE (Belgia)
VIOHALCO GROUP (Grecja)
Górnictwo
BRITISH GAZ EXPLORATION AND PRODUCTION (Wielka Brytania)
NAVAN MINING (Irlandia)
Przetwórstwo ropy
HELLENIC PETROLEUM (Grecja)
naftowej i paliw
LWIELKA BRYTANIAOIL (Rosja)
OMV (Austria)
RAO GAZPROM (Rosja)
SHELL OVERSEAS HOLDINGS (Wielka Brytania)
Farmceutyki
BIOLAND (Francja)
PHARMACO (Islandia)
Usługi instalacyjne
(wodoci gowokanalizacyjne)
Restauracje
Telekomunikacja
Tekstylia
Przetwórstwo drewna
Turystyka
Handel i dystrybucja
Transport i logistyka
Produkcja wina
241
AMERICAN STANDARD (USA)
GOODYS (Grecja)
McDONALDS (USA)
ADVENT (USA)
CABLE AND WIRELESS (Wielka Brytania)
INTRACOM (Grecja)
MOBILTEL HOLDING (Austria)
OTE (Grecja)
COATS (Wielka Brytania)
MASER HOLDING (Turcja)
MIROGLIO (Włochy)
SAFIL (Włochy)
KAINDL CRONOSPAN
SWEDISH MATCH (Szwecja)
C&N TOURISTIC/NECKERMANN (Niemcy)
HILTON GROUP (USA)
PRINCESS HOLDING GROUP (Turcja)
RADISSON SAS
SHERATON (MI DZYNARODOWE)
TUI (Niemcy)
ENA (Grecja)
EUROBILLA (Austria)
HUGO PFOHE (Niemcy)
METRO GROUP (Niemcy)
KAVEN IRADIS/PROCTER&GAMBLE (USA)
KOC GROUP (Turcja)
REGENT GROUP (Wielka Brytania)
UNILEVER
DHL Worldwide Express
SCHENKER (Niemcy)
TNT Express Worldwide
WILLI BETZ (Niemcy)
BOYAR (Wielka Brytania)
SUBERCOR (Portugalia)
242
Suplement
STRONY INTERNETOWE
Biuro Prezydenta
www.president.bg
Ministerstwo Ochrony rodowiska i Wód
www.moew.govrnment.bg
Biuro Premiera
www.government.bg
Bułgarska Pa stwowa Komisja Papierów
Warto ciowych
www.ssec.bg
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
www.mfa.government.bg
Ministerstwo Finansów
www.minfin.government.bg
Pa stwowa Komisja Regulacji Energetyki
www.dker.bg
Narodowy Bank Bułgarii
www.bnb.bg
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Prac
Publicznych
www.mrrb.government.bg
www.priv.government.bg
Ministerstwo Gospodarki
www.mi.government.bg
Krajowy Instytut Statystyczny
www.nsi.bg
Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa
www.mzgar.government.bg
Bułgarska Agencja Promocji Handlu
www.bepc.government.bg
Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej
www.mlsp.government.bg
www.investbg.government.bg
Ministerstwo Transportu i Telekomunikacji
www.mtc.government.bg
Agencja dla Małych i rednich Przedsi biorstw
www.asme.bg
Ministerstwo Sprawiedliwo ci
www.mjeli.government.bg
Urz d Patentowy Republiki Bułgarii
www.bpo.bg
243
BIBLIOGRAFIA
1.
Biuletyny kwartalne „Bulgarian Economy”, 2003, 2004, 2005, Center for Economic
Development.
2.
„Bulgaria Analytica” – biuletyn Bułgarskiej Izby Przemysłowo-Handlowej.
3.
„Bulgaria – legal, tax and accounting aspects”, Bułgarska Agencja ds. Inwestycji
InvestBulgaria, 2005.
4.
„Foreign Investment Statistics”, Bułgarska Agencja ds. Inwestycji (InvestBulgaria),
2005.
5.
„Invest in Bulgaria”, Bułgarskie Ministerstwo Gospodarki, kwiecie 2003.
6.
„National Economic Development Plan of the Republic of Bulgaria over 2000-2006
Period”, Agency for Economic Analysis and Forecasting, czerwiec 2003.
7.
„Payment System in Bulgaria” – publikacja Narodowego Banku Bułgarii.
8.
„Pre-Accession Economic Programme 2002-2005”, Agency for Economic Analysis
and Forecasting, sierpie 2002.
9.
„Program for Transport Infrastructure Development for the Period 2001-2005”,
Bułgarskie Ministerstwo Transportu i Komunikacji, pa dzierniki 2001.
10. Raporty analityczne Bułgarskiej Agencji Prywatyzacji.
11. Raporty statystyczne opracowane przez Bułgarski Narodowy Urz d Statystyczny.
12. Biuletyny Ekonomiczne opracowane przez Wydział Ekonomiczno-Handlowy
Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Sofii.
13. Bulgaria: Selected Issues and Statistical Appendix, International Monetary Fund, June
2004.
14. Bulgaria: Investment Opportunities over the next EU frontier, Pavel Ezekiev,
InvestBulgaria Agency, London, June 2004
15. 2003 Regular Report on Bulgaria’s progress towards accession, Commission of the
European Communities, December 2003.
16. A financial package for the accession negotiations with Bulgaria and Romania,
Commission of the European Communities, Brussels 10.2.2004 (SEC 2004 160 final).
17. The Bulgarian Economy, L. Shouleva, Ministry of Economy, London, June 2004.
18. Ustawy i inne akty prawne wymienione w tre ci Suplementu i Przewodnika.

bułgaria - Centrum Obsługi Inwestora

Transkrypt

Podobne dokumenty

bułgaria - OPENKontakt.com

Zobacz więcej - Wydawnictwo Naukowe PWSZ w Płocku

białoruś - Centrum Obsługi Inwestora