Konferencja metodyczna dla nauczycieli języka polskiego

Jak przygotować uczniów do
czytania utworów poetyckich na
maturze?
Anna Kondracka-Zielińska
Dlaczego uczniowie odbierają poezję
jako „trudną”?
• Poezja znajduje się w kanonie i kojarzy się z lekturami;
• Częściej omawia się teksty dawne, z odległych epok;
• Język odbierany jako trudny, zawierający zbyt wiele środków
poetyckich;
• Problematyka w poezji może się wydawać nieprzystająca do
współczesności.
Metafora poza poezją – pomysł na ćwiczenie
• Zapisz metafory, którymi posługujemy się, by mówić o emocjach
(np..: płonąć z miłości, kisić/dusić złość w sobie).
• Zgromadź związki frazeologiczne, które wywodzą się od części
ciała (np.: mieć głowę na karku), następnie z wybranymi ułóż
zdania.
Odnajdywanie metafor w reklamie
• Obejrzyj plakat reklamowy (towarów luksusowych lub reklam
społecznych), zinterpretuj i podaj odpowiedzi na pytania (znaczenie
dosłowne wybranych elementów – ich znaczenie metaforyczne,
interpretacja całego plakatu).
Interpretacja piosenek (np.: hip-hop)
• Wysłuchaj piosenki Łony pt. Rozmowa
(http://tekstyhh.pl/index.php/Lona/Rozmowa.html), następnie zestaw ją
z Wielką Improwizacją i wykonaj polecenia (o czym mówi, co ukazuje
piosenka, co można powiedzieć o języku i postawie nadawcy; to samo
wobec tekstu A. Mickiewicza, na koniec – porównanie i wnioski).
• Piosenka artystyczna (aktorska), np.: A. Osiecka, M. Grechuta,
Cz. Niemen.
Jak mówić uczniom o poezji?...
• Akcentować wartość indywidualnego odbioru tekstu poetyckiego (własne
skojarzenia/odczytania ucznia), wyrażania subiektywnych odczuć – brak
jednego klucza do odczytania;
• Wiersz to specyficzna sytuacja komunikacyjna
(poziom wewnątrz-/zewnątrztekstowy).
• Przypomnieć wiadomości z zakresu poetyki (typy liryki, sytuacja
komunikacyjna, nadawca–odbiorca, gatunki, środki poetyckie…);
• Odczytywać utwór jako całość – nie poszczególne wersy;
• Nie zapominać o tytule utworu.
Przykład ćwiczenia – Raki J. Kochanowskiego
(pochwała i krytyka kobiet)
•
•
•
•
•
•
Kim jest podmiot?
Czy można utożsamiać go z autorem? Typ liryki?
Kto jest adresatem?
Co jest tematem utworu? Rola tytułu?
Sytuacja liryczna?
Kompozycja utworu, zasada organizacji i środki poetyckie z ich funkcją
w tekście?
Szkolna analiza
a metodologia literaturoznawcza
• Strukturalizm
• Psychoanaliza
• Hermeneutyka
• Fenomenologia
• Historyzm
• Feminizm
• Badania kulturowe
• Komparatystyka
Poezja na maturze 2015
• Poezja będzie obecna na maturze częściej niż dotychczas;
• Na maturze ustnej – obecność w niektórych zestawach (np.: I. Krasicki,
Filozof);
• Na maturze pisemnej – interpretacja pojedynczego tekstu (np.:
T. Różewicz, Odnaleźć samego siebie - PP), interpretacja porównawcza
(np.: Z. Herbert, Podróż do Krakowa i W. Szymborska, Nieczytanie – PR);
przy budowaniu wypowiedzi argumentacyjnej (powołanie się na inne
teksty, np. wiersze), zajęcie stanowiska i uzasadnianie.
Jak ćwiczyć z uczniami tworzenie
wypowiedzi ustnej w odniesieniu do liryki?
• Czytać (głośno) i interpretować podczas lekcji (wspólne formułowanie
tezy/hipotezy);
• Stosować interpretację głosową i przekład intersemiotyczny (narysuj
sytuację przedstawioną w wierszu);
• Mile widziane karty pracy (znaki kultury, toposy) oraz konteksty
ikoniczne (jaki obraz najlepiej ilustruje sytuację w wierszu);
• Założenia szkół interpretacyjnych – bez zbędnej terminologii.
By wypowiedź ucznia była odpowiednio
długa…
•
Ćwiczyć mówienie na każdej lekcji (ostatnie 5 minut – podsumowanie tematu,
co zaciekawiło, co było ważne…);
•
•
•
•
•
Stopniować trudność (od krótszych do kilkuzdaniowych wypowiedzi);
•
Pisać wstępy i zakończenia (unikać schematu).
Na podsumowanie tekstów zadawać uzasadnianie stanowiska wobec lektury;
Podzielić klasę na dwa obozy, by każdy musiał odnieść się do odmiennej tezy;
Ćwiczyć formułowanie tez/hipotez wobec tekstu oraz argumentację wobec nich;
Ćwiczyć umiejętność rozpoznawania części składowych wypowiedzi na
gotowym tekście, nawet bez podziału na akapity;
Praktyki dobrego mówcy
• Pozyskanie informacji zwrotnej od klasy (karty pracy);
• Wspólne opracowanie zasad, którymi powinni się kierować uczniowie
podczas wystąpienia;
• Warto, by uczniowie nagrywali siebie w domu, podczas przygotowań do
wystąpienia przed klasą.
Warte polecenia
• Iwona Kulpa-Szustak, Joanna Wojtulewicz, Wszystko
jest poezja… Poradnik dla nauczycieli przygotowujących
uczniów do interpretacji utworów poetyckich na
maturze, ORE Warszawa 2014.
• www.ore.edu.pl
Dziękuję za uwagę
Anna Kondracka-Zielińska
[email protected]