zeszyty - Fabryka Wiedzy
Transkrypt
zeszyty - Fabryka Wiedzy
ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH maj 2014 ISSN 1734-4980 Wyjaśnienia – interpretacje – praktyka w numerze m.in.: ZALICZKA NA POCZET WYNAGRODZENIA Od otrzymanej przez pracownika w okresie jego przebywania na urlopie bezpłatnym zaliczki na poczet przyszłego wynagrodzenia należy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne. Zaliczka jest także podstawą do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. 3 ODPOWIEDZIALNOŚĆ SKŁADKOWA LIKWIDATORA FIRMY Likwidator nie jest członkiem zarządu osoby prawnej, a więc nie może tak jak członek zarządu odpowiadać za długi składkowe spółdzielni, której działalność ma zakończyć. 4 SĄDOWE PRZYWRÓCENIE DO PRACY W sporach ze stosunku pracy sąd może wydać wyrok przywracający pracownika do pracy na poprzednich warunkach. Zasądza przy tym jednocześnie wypłatę wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy. Takie orzeczenie wiąże się z wieloma dodatkowymi obowiązkami wobec ZUS, które pracodawca musi w konkretny sposób i w odpowiednim terminie zrealizować. 6–7 OKRES WYCZEKIWANIA PO STAŻU Stypendyści w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący nie podlegają, nawet dobrowolnie, ubezpieczeniu chorobowemu. Odbyty staż nie skraca zatem okresu wyczekiwania na świadczenia chorobowe. 10 Sąd może rozstrzygnąć, czy pracownikowi przysługują świadczenia wypadkowe Brak protokołu powypadkowego nie oznacza, że zdarzenie nie było wypadkiem przy pracy. Kwestię tę może ustalić sąd w postępowaniu dowodowym. Taką uchwałę podjął Sąd Najwyższy 11 lutego 2014 r. (sygn. akt I UZP 4/13). Sprawa dotyczyła pracownika firmy budowlanej, który w czasie pracy na budowie uległ wypadkowi (i został uderzony w głowę metalowym prętem ciągniętym przez koparkę). Pierwszą konsekwencją tego zdarzenia był rozcięty policzek i łuk brwiowy. Pracownik był zatrudniony na tej budowie od 3 dni. Pracodawca nie zgłosił go jeszcze do ubezpieczenia i poprosił, aby zataił wypadek przy pracy. Pracownik zgodził się i w efekcie nie sporządzono żadnej dokumentacji dotyczącej wypadku przy pracy. Zdarzenia nie zgłoszono też do ZUS ani do inspekcji pracy. Po pewnym czasie, gdy pracodawca opłacił już należne składki, pracownik zgłosił się do ZUS z wnioskiem o jednorazowe odszkodowanie. ZUS odmówił przyznania mu świadczenia, wskazując, że nie została przedstawiona dokumentacja wypadku przy pracy (brak protokołu powypadkowego). Sąd I instancji nie zgodził się z ZUS Sąd I instancji, rozpatrując odwołanie po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, zmienił decyzję ZUS i przyznał pracownikowi jednorazowe odszkodowanie. Od tego orzeczenia Zakład złożył apelację, wskazując, że w związku z brakiem protokołu powypadkowego sąd nie może już orzekać o świadczeniach z ubezpieczenia wypadkowego. Pracownik powinien dochodzić ewentualnych roszczeń od pracodawcy na drodze postępowania w sprawie pracowniczej, ale już nie od ZUS. Sąd apelacyjny powziął w sprawie wątpliwości prawne i zdecydował się zadać pytanie Sądowi Najwyższemu, czy dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy, w sytuacji gdy nie przedstawiono ZUS dokumentacji powypadkowej. Rozstrzygnięcie SN daje możliwość dochodzenia przed sądem świadczeń wypadkowych Sąd Najwyższy w uchwale z 11 lutego 2014 r. stwierdził, że w postępowaniu prowadzonym na skutek odwołania od decyzji organu rentowego, odmawiającej przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy z powodu nieprzedstawienia przez ubezpieczonego protokołu powypadkowego, sąd ubezpieczeń społecznych jest uprawniony do dokonywania oceny, czy dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy (art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.). Ważne Fakt nieprzedstawienia przez pracodawcę dokumentacji wypadkowej ZUS nie pozbawia pracownika możliwości dochodzenia przed sądem świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego. Chodzi tu o przypadek, gdy wykaże, że faktycznie był zatrudniony na podstawie stosunku pracy lub na innej podstawie (np. umowy cywilnoprawnej), dającej tytuł do ubezpieczenia wypadkowego. Brak dokumentacji uzupełni sąd w postępowaniu dowodowym. Jest on uprawniony do rozstrzygnięcia, czy dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy i czy pracownikowi przysługują z tego tytułu świadczenia wypadkowe. Michał Culepa specjalista w zakresie prawa pracy Aktualności Nowe jednorazowe odszkodowania za wypadki przy pracy i choroby zawodowe OD REDAKCJI Od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca 2015 r. ZUS wypłaci ustalone na ten okres stawki jednorazowych odszkodowań wypadkowych. Ich kwoty są na wyższym poziomie niż w zeszłym roku. SZANOWNI CZYTELNICY, przypominam, że w tym miesiącu za kwiecień płatnicy muszą opłacić składkę wypadkową na nowy rok składkowy. Ci płatnicy, którym składkę tę ustala ZUS, powinni otrzymać do końca kwietnia zawiadomienie z ZUS. Jeśli nie dostali takiej informacji, muszą zwrócić się do Zakładu z wnioskiem o podanie obowiązującej stopy składek. W numerze zamieściliśmy wzór takiego pisma. W maju ważną kwestią dla pracodawców tworzących ZFŚS jest przelanie pierwszej transzy środków na fundusz socjalny. W dodatku specjalnym poruszamy tę tematykę, poszerzając o poprawne i wadliwe wydatkowanie kwot z funduszu, co przekłada się na obowiązki składkowe płatnika. Krystyna Trojanowska Dodatkowo dla Czytelników: • S erwis e-mailowy Przegląd ZUS i Płace – z nowościami w ubezpieczeniach społecznych • B ezpłatne wydanie online z archiwum dostępne na www.e.zeszytyus.pl • D ostęp do serwisu www.wskazniki.pl z aktualnymi wskaźnikami i stawkami • Możliwość zadania pytania ekspertowi – odpowiedzi na łamach publikacji • B ezpłatny dodatek specjalny omawiający wybrane zagadnienia związane z rozliczaniem ubezpieczeń społecznych Zeszyty ubezpieczeń społecznych Kierownik grupy czasopism: Agnieszka Konopacka-Kuramochi Redaktor prowadząca: Krystyna Trojanowska Wydawca: Marlena Prószyńska Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski Korekta: Zespół E-mail: [email protected] Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk ISSN: 1734-4980 Druk: Paper&Tinta Nakład: 4000 egz. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10 e-mail: [email protected] NIP: 526-19-92-256 Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł Materiały drukowane w „Zeszytach Ubezpieczeń Społecznych” wraz z innymi elementami subskrypcji chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w „Zeszytach Ubezpieczeń Społecznych” lub w innych elementach subskrypcji informacji, wskazówek, przykładów itp. do konkretnych przypadków. ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Może ono zostać przyznane również członkowi rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ustala lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska. Lekarz orzecznik lub komisja lekarska ustala również niezdolność do pracy oraz jej związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, a także związek śmierci ubezpieczonego lub rencisty z takim wypadkiem lub chorobą. Zgodnie z przepisami ustawy wypadkowej przyznanie lub odmowa przyznania jednorazowego odszkodowania oraz ustalenie jego wysokości następuje w drodze decyzji, którą ZUS wydaje w ciągu 14 dni od dnia: yy otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej albo yy wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do jednorazowego odszkodowania oraz jego wysokość, ZUS dokonuje z urzędu wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni. Wysokość kwot jednorazowych odszkodowań od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca 2015 r. Za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (art. 12 ust. 1 ustawy 730 zł wypadkowej) Za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego 730 zł uszczerbku co najmniej o 10 pkt procentowych (art. 12 ust. 2 ustawy wypadkowej) Z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji 12.755 zł ubezpieczonego (art. 12 ust. 3 ustawy wypadkowej) Z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji 12.755 zł wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty (art. 12 ust. 4 ustawy wypadkowej) Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubez- 65.701 zł pieczonego bądź rencisty (art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy wypadkowej) Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczo- 32.851 zł nego lub rencisty inny niż małżonek bądź dziecko (art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy wypadkowej) Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej 65.701 zł dzieci zmarłego ubezpieczonego bądź rencisty oraz 12.755 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci (art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej) Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci 65.701 zł zmarłego ubezpieczonego bądź rencisty i 12.755 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugie oraz każde następne dziecko (art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy wypadkowej) Gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie 12.755 zł inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego bądź rencisty, każdemu z nich niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom (art. 14 ust. 3 ustawy wypadkowej) Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżo- 12.755 zł nek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego bądź rencisty i 12.755 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego oraz każdego następnego uprawnionego (art. 14 ust. 4 ustawy wypadkowej) PODSTAWA PRAWNA: art. 12, art. 14 ust. 1–4 i ust. 9, art. 15 i art. 16 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.), MAJ 2014 | 2 obwieszczenie ministra pracy i polityki społecznej z 26 lutego 2014 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (M.P. z 2014 r. poz. 187). Andrzej Zając specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Aktualności W maju za kwiecień trzeba opłacić składkę wypadkową ustaloną na nowy rok składkowy Płatnik, który do 30 kwietnia danego roku nie otrzymał z ZUS informacji o dotyczącej go w nowym roku składkowym stopie składek wypadkowych, powinien zwrócić się do jednostki organizacyjnej ZUS, właściwej ze względu na swoją siedzibę, o podanie wysokości obowiązującej go stopy składek. Tematykę nowych składek wypadkowych poruszaliśmy już w numerze specjalnym do kwietniowego wydania „Zeszytów Ubezpieczeń Społecznych”. W tym wydaniu Wzór pisma płatnika składek o podanie obowiązującej go stopy procentowej składek wypadkowych „Redpol” sp. z o.o. ul. Akademicka 15 20-033 Lublin NIP: 643000654 REGON: 023117600 Lublin, 2 maja 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ul. Altanowa 33 20-819 Lublin Z uwagi na to, że do dnia dzisiejszego nie otrzymaliśmy informacji o obowiązującej nas w okresie od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca 2015 r. stopie procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe, uprzejmie prosimy o jej niezwłoczne podanie, tak abyśmy składki od wypłat dokonanych w kwietniu 2014 r. mogli naliczyć już według aktualnej stopy procentowej. Nadmieniam, że podlegamy wpisowi do rejestru REGON, w 2013 roku zgłaszaliśmy do ubezpieczenia wypadkowego przeciętnie 34 osoby oraz składaliśmy deklarację ZUS IWA za lata 2011–2013, a więc zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.) stopę składki wypadkowej na wspomniany okres powinien ustalić dla nas Zakład Ubezpieczeń Społecznych. pragniemy jedynie zasygnalizować, jak mają postąpić płatnicy, którym ZUS powinien do 20 kwietnia ustalić obowiązującą stopę składek wypadkowych, przesyłając stosowne zawiadomienie, a tego nie uczynił. Otóż, w takiej sytuacji, płatnik, któremu do końca kwietnia ZUS nie przesłał informacji, powinien niezwłocznie zwrócić się do Zakładu o podanie wysokości obowiązującej go stopy składek. Do celów dowodowych wskazane jest, aby wystąpienie takie miało formę pisemną. Jak je poprawnie sporządzić, wskazujemy w zamieszczonym wzorze. PODSTAWA PRAWNA: art. 28–36 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst. jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.), rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 878). Bogdan Godzisz specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Prezes zarządu Bogdan Sidoruk Zaliczka wypłacona na poczet wynagrodzenia rodzi obowiązki wobec ZUS Od otrzymanej przez pracownika w okresie jego przebywania na urlopie bezpłatnym zaliczki na poczet przyszłego wynagrodzenia należy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne. Zaliczka jest także podstawą do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Takie stanowisko wyraził ZUS w interpretacji indywidualnej z 4 lutego 2014 r. (decyzja nr 28.). W uzasadnieniu podał, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskiwany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia oraz zasiłków (art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową). Z podstawy wymiaru składek wyłączone są także przychody wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanym rozporządzeniem składkowym. W powołanym rozporządzeniu zaliczka na poczet przyszłego wynagrodzenia nie została wymieniona jako przychód wyłączony z podstawy wymiaru składek. W konsekwencji stanowi ona podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, a składki na ubezpieczenia powinny zostać od tego przychodu uwzględnione w dokumentach rozliczeniowych składanych za miesiąc, w którym dojdzie do faktycznej jego wypłaty. Pracodawca, jako płatnik składek, jest zobowiązany składać za pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym imienny raport ZUS RSA z kodem pracowniczym (01 10 XX), podając okres udzielonego urlopu z kodem świadczenia przerwy 111 (urlop bezpłatny). Raport ten jest składany za każdy miesiąc przebywania pracownika na urlopie bezpłatnym. W sytuacji gdy w okresie przebywania na urlopie bezpłatnym pracownik otrzymuje zaliczkę na poczet przyszłego wynagrodzenia, to oprócz raportu ZUS RSA z wykazanym urlopem bezpłatnym pracodawca powinien za niego składać raport ZUS RCA z kodem ubezpieczenia 01 10 XX i od kwoty 3 wypłacanej zaliczki naliczać oraz opłacać składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne. PODSTAWA PRAWNA: art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.), § 1 ust. 1 pkt 12 i 14 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 186, poz. 1444 ze zm.). | MAJ 2014 Andrzej Radzisław specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Aktualności Likwidator nie odpowiada za długi składkowe likwidowanej firmy Likwidator nie jest członkiem zarządu osoby prawnej, a więc nie może jak członek zarządu odpowiadać za długi składkowe spółdzielni, której działalność ma zakończyć. Tak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z 11 lutego 2014 r. (sygn. akt I UZP 3/13). Została ona podjęta po przeanalizowaniu sprawy pracownicy zatrudnionej w Gminnej Spółdzielni „S” od 1977 roku. W latach 2003–2004 osoba ta pełniła obowiązki członka zarządu, a później prezesa. W październiku 2004 roku spółdzielnia została postawiona w stan likwidacji ze względu na problemy finansowe. Likwidatorem wyznaczono wspomnianą pracownicę. W 2005 roku kwota zobowiązań przekroczyła o ponad 8% wartość majątku. Strata bilansowa spółdzielni wyniosła ponad 27 tys. zł. Od tego roku do września 2009 roku (czyli do czasu faktycznego zakończenia działalności, spółdzielnię wykreślono z rejestrów około pół roku później) spółdzielnia przestała regulować swoje zobowiązania publicznoprawne wobec ZUS, Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Egzekucja z majątku spółdzielni nie pokryła długów nawet w części. Wobec braku środków nawet na opłaty sądowe postępowanie upadłościowe wobec spółdzielni umorzono. W tej sytuacji ZUS na podstawie art. 116a Ordynacji podatkowej (zastosowanego na mocy art. 31 ustawy z 13 października o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową) zażądał bezpośrednio od likwidatora opłacenia zaległych składek za ostatnie lata działalności. Pracownica odmówiła opłacenia składek, dlatego ZUS wydał decyzję o odpowiedzialności za składki na ubezpieczenia społeczne i fundusze publiczne. Likwidatorka spółdzielni decyzję zaskarżyła do sądu. Sąd I instancji utrzymał odpowiedzialność składkową Rozpatrujący sprawę sąd I instancji oddalił odwołanie, utrzymując tym samym w mocy decyzję o odpowiedzialności likwidatorki za długi składkowe spółdzielni. Była już likwidator złożyła od tego orzeczenia apelację. Sąd II instancji powziął wątpliwość co do odpowiedzialności likwidatora spółdzielni za długi składkowe. Przedstawił w pytaniu prawnym tę kwestię do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy. SN podjął korzystną dla likwidatora uchwałę Udzielając odpowiedzi, SN wydał wspomnianą na wstępie uchwałę, w której stwierdził, że likwidator spółdzielni nie ponosi odpowiedzialności za jej zaległości składkowe na podstawie art. 116a Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. PODSTAWA PRAWNA: art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz.1442 ze zm.), art. 116a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.). Michał Culepa specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Pracodawca nie musi informować ZUS o każdej podwyżce pensji emeryta Firma powinna zawiadomić ZUS o zatrudnieniu emeryta oraz o wysokości ustalonego dla niego wynagrodzenia. Nie ma tego obowiązku przy każdorazowej zwyżce wynagrodzenia. Sprawa, w której udzielił wyjaśnień ZUS, dotyczyła pracodawcy zatrudniającego kilku emerytów, którzy nie osiągnęli jeszcze powszechnego wieku emerytalnego. Podwyższając emerytowi wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy, powziął on wątpliwość, czy nie powinien zawiadomić Zakładu o tym fakcie. ZUS wyjaśnił, iż każdorazowa podwyżka pensji nie obliguje zatrudniającego i emeryta do zawiadamiania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazał, iż obowiązki pracodawców w zakresie powiadamiania ZUS o zatrudnieniu świadczeniobiorcy, który nie osiągnął jeszcze pełnego wieku emerytalnego, a także o wysokości osiąganego przez niego przychodu zostały określone w art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej ustawą emerytalną. Należy pamiętać jednak o tym, że płatnik składek nie ma obowiązku informowania ZUS o przychodach zatrudnianych emerytów i rencistów, którzy mogą osiągać przychody bez żadnego ograniczenia. Przepis ten nie nakłada także na płatników składek obowiązku informowania ZUS ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH o każdorazowej podwyżce wynagrodzenia ponad dopuszczalne kwoty przychodu. Natomiast po zakończeniu roku kalendarzowego na pracodawcy (zleceniodawcy) spoczywa obowiązek powiadomienia ZUS (do końca lutego) o łącznej kwocie przychodu uzyskanego przez emeryta lub rencistę w poprzednim roku kalendarzowym. Przychody osiągane przez świadczeniobiorcę z tytułu niepodlegającego obowiązkowi ubezpieczeń społecznych nie mają wpływu na wypłacane emerytury. W związku z tym nie należy zawiadamiać ZUS o zatrudnianiu emeryta (rencisty) na podstawie umowy o dzieło ani o osiąganych przez niego z tego tytułu przychodach (z wyjątkiem umów o dzieło podlegających oskładkowaniu, czyli zawartych z własnym pracodawcą albo wykonywanych na jego rzecz). Analogiczne obowiązki nałożone są na emerytów i rencistów. Zgodnie ze stanowiskiem ZUS nie jest jednak uzasadnione ich dublowanie. Niejednokrotnie emeryt lub rencista wykonuje bowiem kilka rodzajów MAJ 2014 | 4 działalności, z której przychody wpływają na zawieszenie lub zmniejszenie wysokości świadczeń. Istotne jest, aby ZUS posiadał pełną informację o wysokości osiąganego przychodu. Tylko taka informacja umożliwia bowiem wydanie prawidłowej decyzji rozliczającej emeryturę lub rentę. Pracodawca przed zatrudnieniem pracownika powinien zatem uzyskać od niego oświadczenie potwierdzające posiadanie lub nieposiadanie ustalonego prawa do emerytury (renty) oraz poinformować o obowiązku powiadomienia o wszelkich zmianach w tej kwestii. PODSTAWA PRAWNA: art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.). Zygmunt Łobejko specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Wejdź na www.zeszytyus.pl i zapisz się na bezpłatny e-letter Aktualności Wykonywanie tej samej działalności w ramach spółki cywilnej umożliwia preferencyjne opłacanie składek Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez kolejne 24 miesiące kalendarzowe od podstawy wymiaru składek w wysokości zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia, posiadają zarówno przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w formie indywidualnej, jak i wspólnicy spółek cywilnych. W tej kwestii wypowiedział się ZUS, wydając 20 lutego 2014 r. interpretację indywidualną (nr 65/2014). Decyzja została podjęta po rozpatrzeniu wniosku przedsiębiorcy, który prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą i korzystając na mocy art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową, z preferencyjnych składek, uważa, że wykonując ten sam co dotychczas rodzaj działalności, tylko jako wspólnik spółki cywilnej ma on także prawo do ulgi. Zdaniem Zakładu osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jest zarówno osoba fizyczna wykonująca we własnym imieniu tę działalność, jak i wspólnik spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej. Zatem nie zachodzą żadne przeszkody, aby osoba, która najpierw prowadziła samodzielnie pozarolniczą działalność gospodarczą, a następnie stała się wspólnikiem spółki cywilnej, korzystała z preferencji składkowych. Ważne, by nie upłynął jeszcze 24-miesięczny okres uprawniający do opłacania składek ubezpieczeniowych od niższej podstawy oraz aby nie zachodziły inne przesłanki negatywne, uniemożliwiające skorzystanie z tego prawa. PODSTAWA PRAWNA: art. 18a ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.). Renata Zawiślak specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Nie każdy wspólnik spółki cywilnej opłaca składkę zdrowotną Osoba prowadząca działalność rolniczą z tytułu bycia wspólnikiem w spółce cywilnej nie powinna opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne. Takie jest stanowisko NFZ zawarte w decyzji z 11 października 2013 r. (decyzja nr 14/02/2013). Rozstrzygnięcie zapadło po przeanalizowaniu problemu spółki zatrudniającej pracowników i prowadzącej działalność rolniczą, tj. chów i hodowlę drobiu. Jej wspólnicy są jednocześnie wspólnikami innych spółek prowadzących działalność gospodarczą. Opłacają z tego tytułu składki na ubezpieczenia społeczne oraz w podwójnej wysokości składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Wspólnicy mieli wątpliwości, czy w związku z prowadzeniem działalności rolniczej w formie spółki cywilnej muszą opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne. W wydanej decyzji dyrektor NFZ podkreślił, iż z przepisów art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej ustawą zdrowotną, wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega osoba spełniająca warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, która jest osobą prowadzącą działalność pozarolniczą. Gdy ubezpieczony prowadzący pozarolniczą działalność uzyskuje przychody z więcej niż jednego rodzaju działalności, składkę na ubezpieczenie zdrowotne powinien opłacać odrębnie od każdego rodzaju działalności (art. 82 ustawy zdrowotnej). Z uwagi na to, że wnioskodawca prowadzi działalność rolniczą, z tytułu bycia wspólnikiem w spółce cywilnej nie powinien opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wyjaśniając szerzej ten problem, warto podkreślić, iż co do zasady osoba, która jest wspólnikiem w spółce cywilnej, podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym oraz w konsekwencji jest zobowiązana do opłacania za siebie również składki na ubezpieczenie zdrowotne. Tak jest, gdy wspólnik spółki cywilnej jest przedsiębiorcą, czyli mają do niego zastosowanie przepisy ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.). Jednak z przepisów tej ustawy wprost wynika, że regulacji tych nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie m.in. chowu i hodowli zwierząt. W konsekwencji wspólnicy spółki cywilnej, która zajmuje się taką działalnością, nie są przedsiębiorcami i nie powinni opłacać za siebie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Oczywiście gdy spółka cywilna zatrudnia pracowników czy też zleceniobiorców, to jest zobowiązana zgłosić te osoby do ubezpieczeń i opłacać za nie składki. Jaki jest przedmiot działalności spółki, nie ma wówczas żadnego znaczenia. W analizowanej sytuacji wnioskodawca powinien wystąpić do ZUS o zwrot nienależnie opłacanych składek na ubezpieczenie zdrowotne, załączając do wniosku decyzję NFZ o braku podstaw do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. We wniosku musi wskazać, że opłacał składkę na ubezpieczenie zdrowotne od podwójnej podstawy wymiaru, gdyż był przekonany, że bycie wspólnikiem w spółce cywilnej to kolejny tytuł do tego ubezpieczenia. Pomimo korzystnej dla siebie interpretacji może on mieć jednak problem z uzyskaniem zwrotu nienależnie opłaconych składek. Osoba, która jest bowiem zobowiązana do opłacania dwóch składek na ubezpieczenie zdrowotne, wpisuje podwójną podstawę wymiaru i od tej kwoty nalicza oraz opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Przepisy ustawy zdrowotnej wskazują tylko minimalną podstawę wymiaru składki, którą jest bowiem zadeklarowana kwota nie niższa od 75% przeciętnej płacy. Co prawda taka sytuacja w praktyce rzadko się zdarza, ale taki zapis w ustawie może spowodować, że ZUS uzna, iż przedsiębiorca powinien opłacać jedną składkę na ubezpieczenie zdrowotne (z tytułu innej pozarolniczej działalności), ale z uwagi na to, że w dokumentach rozliczeniowych składanych do ZUS wykazał wyższą podstawę niż minimalna i od tej wyższej podstawy opłacił składkę, zwrot składek byłby nieuzasadniony. Zawsze jednak, gdy decyzja ZUS będzie odmowna, przedsiębiorca może wnieść od niej odwołanie do sądu. PODSTAWA PRAWNA: art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.). Michał Jarosik specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Czytelniku, zaproponuj własny temat! Wyślij propozycję e-mailem na adres: [email protected] 5 | MAJ 2014 ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH TEMAT NUMERU Płatnik ma obowiązki wobec ZUS po sądowym W sporach ze stosunku pracy niekiedy sąd wydaje wyrok przywracający pracownika do pracy na poprzednich warunkach. Zasądza przy tym jednocześnie wypłatę wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy. Taki wyrok wiąże się z wieloma dodatkowymi obowiązkami wobec ZUS, które pracodawca musi w konkretny sposób i w odpowiednim terminie zrealizować. Mimo że wynagrodzenie przysługuje za okres pozostawania bez pracy, a więc czas, w którym praca nie była świadczona, w zakresie rozliczeń składkowych należy je traktować tak jak wynagrodzenie za pracę. Oznacza to, że należy od niego naliczyć i odprowadzić składki na wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Istnieje tu tylko jeden wyjątek, z którym będziemy mieć do czynienia wówczas, jeśli wypłata wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy nastąpi po przekroczeniu przez daną osobę rocznej podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych, o której mowa w art. 19 ustawy z 13 października 1998 r., zwanej ustawą systemową. Przypomnijmy, że w 2014 roku kwota ta wynosi 112.380 zł (przykład 1). Wynagrodzenie należy oskładkować w miesiącu wypłaty Pracodawcy zgłaszają czasami wątpliwości dotyczące sposobu rozliczenia składek należnych od wypłaconego wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy. Podstawą tych wątpliwości jest fakt, że wspomniane wynagrodzenie wypłacane jest po powrocie pracownika do pracy, ale przysługuje za okres wsteczny, tj. za okres, w którym pracy tej nie świadczył. Rodzi się więc pytanie, czy składki należy naliczyć i odprowadzić w miesiącu, w którym dokonano wypłaty, czy też „rozbić” je na miesiące, za które przysługuje wynagrodzenie, i rozliczyć w tych miesiącach. Właściwy jest pierwszy sposób postępowania, co wynika wprost z § 2 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zwanego rozporządzeniem w sprawie rozliczania składek. Przepis ten stanowi, że dla każdego ubezpieczonego, którego podstawę wymiaru składek stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanej ustawą o PIT, a więc także pracownika, płatnik składek w dokumentach rozliczeniowych (raporcie i deklaracji) uwzględnia należne składki od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji ubezpieczonego wypłat – od pierwszego do ostatniego PRZYKŁADY 1. BEZ SKŁADEK EMERYTALNO-RENTOWYCH Z uwagi na wadliwe wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę sąd przywrócił pracownika do pracy, zasądzając jednocześnie wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy w wysokości odpowiadającej jednomiesięcznym poborom. Załóżmy, że z dniem 1 października 2014 r. pracownik ten powróci do pracy. Przyznane przez sąd wynagrodzenie w kwocie 15.678,90 zł zostanie mu wypłacone 6 października. W związku z tym, że we wrześniu 2014 roku przychody tej osoby przekroczą obowiązującą kwotę graniczną (112.380 zł), pracodawca nie powinien naliczać od wypłaconej kwoty składek emerytalno-rentowych. Natomiast od kwoty tej trzeba będzie naliczyć składki na ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne. 2. ZSUMOWANA PODSTAWA WYMIARU Wyrokiem sądowym pracownik został przywrócony do pracy, do której zgłosił się 3 kwietnia 2014 r. W tym dniu pracodawca wypłacił tej osobie wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy w kwocie 5.679,65 zł, które odpowiada dwumiesięcznemu wynagrodzeniu pracownika. Z kolei wypłata pensji za kwiecień nastąpiła 28 tego miesiąca. Kwota, jaką otrzymał pracownik za przepracowane w kwietniu dni, wyniosa 2.298,64 zł. Ustalając podstawę wymiaru składek za kwiecień, pracodawca powinien zsumować obie kwoty. Podstawę składek na ubezpieczenia społeczne stanowić więc będzie kwota 7.978,29 zł (5.679,65 zł + 2.298,64 zł). Przy obliczaniu składki zdrowotnej podstawa ta powinna być zmniejszona o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika: (7.978,29 zł 9,76%) + (7.978,29 zł 1,50%) + (7.978,29 zł 2,45%) = 1.093,82 zł. Oznacza to, że podstawa składek na ubezpieczenie zdrowotne będzie wynosiła 6.884,47 zł (7.978,29 zł – – 1.093,82 zł). Składki należne zarówno od wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, jak i od wynagrodzenia za przepracowane w kwietniu dni powinny być rozliczone w raporcie ZUS RCA składanym za ten miesiąc. ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH MAJ 2014 | 6 dnia miesiąca kalendarzowego, którego dotyczą wspomniane dokumenty. Nie jest tu więc istotny okres, za jaki przysługuje wynagrodzenie, ale data jego faktycznej wypłaty (przykład 2). Płatnik musi złożyć raporty zerowe Wydanie przez sąd postanowienia o przywróceniu pracownika do pracy powoduje swoistą reaktywację stosunku pracy. Oznacza to, że imienne raporty miesięczne muszą być złożone za cały okres pozostawania danej osoby bez pracy, a nie tylko za miesiąc, w którym do tej pracy wróciła. Po wyroku sądowym okres pozostawania bez pracy należy bowiem traktować jak okres zatrudnienia pracowniczego – oczywiście, o ile pracownik wyrazi chęć powrotu do firmy. W związku z tym, że w miesiącach nieświadczenia pracy pracownik nie otrzymywał żadnego wynagrodzenia, za okres ten pracodawca musi złożyć raporty zerowe, czyli takie, w których wykazane zostaną zerowe podstawy wymiaru składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń i takie same składki. Składając raporty za pracownika przywróconego do pracy, firmy często popełniają błąd przy nadawaniu im numeru identyfikatora. Przyjmując, że skoro są to pierwsze dokumenty składane za dane miesiące, opatrują je numerem zaczynającym się od cyfr 01. Tymczasem formularze te – mimo że pierwszorazowe – powinny być złożone w trybie korekty, a więc należy je oznaczyć identyfikatorem zaczynającym się od cyfr 02 (przykład 3). Pracodawca powinien pamiętać o deklaracji ZUS DRA Przygotowując imienne raporty miesięczne za pracownika przywróconego do pracy, należy pamiętać o tym, że komplet dokumentów rozliczeniowych – poza niemającymi tu znaczenia wyjątkami – składa się z raportów oraz deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. W każdym miesiącu objętym korektą do składanych raportów musimy więc dołączyć deklarację (przykład 4). Przywróconego do pracy zgłasza się do ZUS z datą wyrejestrowania Wyrok przywracający pracownika do pracy może być wydany tylko wobec osoby, której stosunek pracy uległ już rozwiązaniu, a tym samym została ona już wyrejestrowana z ubezpieczeń. Jak już wcześniej wspomniano, skutkiem takiego wyroku jest swoiste reaktywowanie stosunku pracy łączącego pracownika z pracodawcą. Oznacza to, że osoba ta powinna być ponownie zgłoszona do ubezpieczeń „pracowniczych”. O ile konieczność zgłoszenia do ubezpieczeń pracownika przywróconego do pracy nie budzi raczej wątpliwości, o tyle wywołuje je data, z jaką zgłoszenie to powinno nastąpić. Zdarza się, że pracodawcy zgłaszają taką osobę na bieżąco, tj. z datą, z którą podjęła ona pracę po uzyskaniu pozytywnego wyroku. Postępowanie to jest nieprawidłowe, ponieważ w takim przypadku pracownik – mimo przywrócenia do pracy – będzie miał przerwę w ubezpieczeniach, która obejmie okres między wadliwym rozwiązaniem umowy o pracę a powrotem do firmy. Właściwą datą jest natomiast data, z którą dana osoba została pierwotnie wyrejestrowana z ubezpieczeń. Pozwala to na zachowanie ciągłości ubezpieczeń „pracowniczych”. Wyrejestrowany członek rodziny powinien zostać zarejestrowany Pracownik, z którym pracodawca wadliwie rozwiązał umowę o pracę, mógł zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członka lub członków swojej rodziny. Wraz z wyrejestrowaniem pracownika osoby takie powinny również zostać wyrejestrowane, przy czym w tym przypadku stosuje się druk ZUS ZCNA, a nie ZUS ZWUA. Po przywróceniu pracownika do pracy osoby te odzyskują prawo do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu bycia członkiem rodziny. Oznacza to, że pracodawca powinien je ponownie zgłosić do wspomnianego ubezpieczenia. Przed zgłoszeniem firma musi jednak wyjaśnić, czy w międzyczasie nie uzyskały one własnego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego i czy nadal mogą być nim objęte na zasadach przewidzianych dla członków rodziny. PRZYKŁADY przywróceniu pracownika do pracy 3. KOLEJNY NUMER IDENTYFIKATORA W wyniku wypowiedzenia złożonego przez pracodawcę stosunek pracy pracownicy uległ rozwiązaniu z dniem 31 stycznia 2014 r. W kwietniu sąd wydał jednak wyrok uznający, że wypowiedzenie to było złożone niezgodnie z przepisami, i przywrócił pracownicę do pracy. Przyznał jej jednocześnie wynagrodzenie za okres pozostawania bez zatrudnienia w wysokości odpowiadającej jednomiesięcznemu wynagrodzeniu. Zostało ono wypłacone w dniu powrotu do pracy, tj. 5 maja br. W tej sytuacji pracodawca powinien złożyć raporty ZUS RCA za okres, w którym pracownica pozostawała bez pracy, czyli za luty, marzec, kwiecień 2014 roku. W raportach tych powinny być wykazane zerowe podstawy wymiaru składek na wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Cyfra „0” powinna być wpisana także w pozycjach, w których wykazywane są kwoty składek. Mimo że będą to pierwszorazowe raporty za ten okres, należy je oznakować następującymi numerami: 02 02.2014, 02 03.2014, 02 04.2014. Natomiast wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy trzeba rozliczyć – wraz z wynagrodzeniem za pracę – w raporcie składanym za maj, który oznaczony będzie identyfikatorem 01 05.2014. 4. DEKLARACJA DO KAŻDEGO RAPORTU W przedstawionej w poprzednim przykładzie sytuacji do raportów ZUS RCA za miesiące od lutego do kwietnia 2014 roku pracodawca musi dołączyć deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA oznaczone tym samym numerem identyfikatora co raporty. Fakt, że w danych wykazanych w deklaracjach nie zaszły żadne zmiany, nie ma tu znaczenia. Imienne raporty miesięczne oraz ich korekty nie mogą bowiem być składane samodzielnie – bez deklaracji. 5. PONOWNE ZGŁOSZENIE DO ZUS Pracodawca wypowiedział pracownikowi umowę o pracę. Okres wypowiedzenia upłynął z dniem 28 lutego 2014 r. Z tym też dniem uległa rozwiązaniu umowa o pracę. Z kolejnym dniem po ustaniu stosunku pracy (1 marca 2014 r.) pracodawca wyrejestrował tę osobę z ubezpieczeń „pracowniczych”. W kwietniu zapadł wyrok przywracający pracownika do pracy, do której ten przystąpił z dniem 5 maja. W tej sytuacji pracodawca powinien zgłosić wspomnianą osobę do ubezpieczeń z kodem tytułu zaczynającym się od cyfr 01 10 oraz datą, z którą nastąpiło wyrejestrowanie, tj. z dniem 1 marca 2014 r. PODSTAWA PRAWNA: art. 45–51, art. 56–61 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.), art. 4 pkt 9, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11–12, art. 13 pkt 1, art. 18 ust. 1, art. 19–20, art. 36, art. 41, art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 67, art. 69, art. 76a, art. 81 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.), rozporządzenie Rady Ministrów z 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 78, poz. 465 ze zm.), rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 186, poz. 1444 ze zm.). Bogdan Majkowski specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Bieżące i archiwalne wydania online „Zeszytów Ubezpieczeń Społecznych” znajdą Państwo na stronie http://e.zeszytyus.pl Aby uzyskać do nich dostęp, prosimy o kontakt z COK, tel.: 22 518 29 29 lub e-mail: [email protected] 7 | MAJ 2014 ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Składki Bilety komunikacji miejskiej mogą być zwolnione ze składek Pytanie: W regulaminie wynagradzania pracodawca umieścił zapis, że pracownik wykonujący polecenia służbowe na terenie miasta – siedziby pracodawcy ma prawo otrzymać od pracodawcy miesięcznie 10 biletów komunikacji miejskiej do poruszania się po mieście. Czy to świadczenie może zostać zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne? Odpowiedź: Warunkiem uniknięcia oskładkowania świadczeń polegających na zapewnieniu pracownikom przejazdów środkami lokomocji są odpowiednie zapisy w układzie zbiorowym pracy albo w regulaminie wynagradzania. Pracodawca nie może: 1)przekazać pracownikowi pieniędzy na zakup biletów albo 2) zwrócić pracownikowi wydatków poniesionych z jego prywatnych pieniędzy na ten cel. ZUS zgadza się, że wolne od składek jest wręczenie pracownikowi biletów, za które zapłacił pracodawca, albo zorganizowanie przez niego transportu. Podstawy wymiaru składek nie stanowią korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji. Tę korzystną dla pracodawców regulację wprowadza § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.), zwanego rozporządzeniem składkowym. Nie są oskładkowane te świadczenia związane z przejazdami, które: yy wynikają z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, yy są niepieniężne (w znaczeniu, że pracownik nie otrzymuje gotówki), yy mają charakter materialny, nie stanowią ekwiwalentu w formie pieniężnej, yy polegają na bezpłatnych lub częściowo odpłatnych dla pracownika przejazdach środkami lokomocji. W sprawie tej wypowiedział się ZUS w decyzji z 3 października 2013 r. (sygn. akt DI/100000/451//1307/2013). Zakład odniósł się do stosowania § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia składkowego i stwierdził, że: yy przepis ten nie obejmuje ekwiwalentów pieniężnych z tytułu ponoszonych kosztów przejazdów do pracy środkami lokomocji, wypłacanych pracownikom przez pracodawcę (ekwiwalent pieniężny, jaki otrzymuje pracownik z przeznaczeniem na zakup biletu lub jako zwrot poniesionych kosztów związanych z kupnem biletu, podlega oskładkowaniu), yy składki na ubezpieczenia społeczne nie powinny być naliczane od przychodu, jaki pracownik uzyskuje, korzystając z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji (przez co należy rozumieć korzystanie z transportu publicznego na podstawie przekazywanych przez pracodawcę biletów lub z transportu organizowanego przez pracodawcę). Interpretacja ta jest o tyle ważna, że wystąpił o nią pracodawca, który przewidywał konieczność zapewnienia transportu dla pracownika w postaci przejazdu taksówką. ZUS zgodził się, aby wydatki pracodawcy także na tę formę komunikacji były wolne od składek. PODSTAWA PRAWNA: art. 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.). Tomasz Król specjalista w zakresie prawa pracy Z umowy o dzieło nie trzeba opłacać składek, gdy jest wykonywana przez zleceniobiorcę Pytanie: Dnia 1 lutego 2014 r. na stanowisku konserwatora zatrudniliśmy 50-letniego mężczyznę. Pracę wykonuje na podstawie umowy zlecenia. Z tą samą osobą chcemy zawrzeć umowę o dzieło na przeprowadzenie generalnego remontu zakupionej przez spółkę tokarki. Czy od umowy o dzieło powinny być opłacone składki? Odpowiedź: Umowa o dzieło zawarta z osobą, która jednocześnie wykonuje w tej samej firmie umowę zlecenia, nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Pracodawca, który zawrze z własnym pracownikiem umowę o dzieło, nie zgłasza dodatkowo tej osoby do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, natomiast składki na ubezpieczenia społeczne jest zobowiązany naliczać i opłacać od zsumowanego wynagrodzenia, które będzie mu wypłacał ze stosunku pracy oraz umowy o dzieło. Inaczej sytuacja wygląda z zatrudnieniem na podstawie umowy zlecenia. Jeśli z osobą zatrudnioną na podstawie umowy zlecenia zostanie zawarta umowa o dzieło, to od wynagrodzenia wypłacanego z umowy ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH o dzieło płatnik składek (zleceniodawca) nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne. Artykuł 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową, ma zastosowanie wyłącznie do umów cywilnoprawnych zawieranych z własnym pracownikiem, a nie ze zleceniobiorcą. Umowa o dzieło nie jest także samoistnym tytułem do objęcia danej osoby ubezpieczeniem zdrowotnym, gdyż taki tytuł do ubezpieczeń nie jest wymieniony w art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej ustawą zdrowotną. MAJ 2014 | 8 Od przychodu z tytułu umowy o dzieło zawartej z osobą wykonującą w firmie umowę zlecenia nie ma obowiązku opłacania składek ubezpieczeniowych. Płatnik musi jedynie wpłacić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych od wypłaconego wynagrodzenia. PODSTAWA PRAWNA: art. 6, art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.), art. 31, art.32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.). Andrzej Radzisław radca prawny Zasiłki Pracodawca może dokonać egzekucji z pobieranego przez pracownika zasiłku chorobowego Pytanie: Pracownica w ciąży przebywa na dłuższym zwolnieniu lekarskim. W marcu otrzymałam zajęcie jej wynagrodzenia od komornika (należność główna 682,76 zł). Pracownica otrzymuje zasiłek chorobowy w wysokości 1.352,96 zł brutto. Czy powinnam dokonać potrącenia z wypłacanego zasiłku? Odpowiedź: Tak. Od zasiłku chorobowego należy potrącić zajęcie komornicze. Wynagrodzenie za czas choroby korzysta z takiej samej ochrony przed potrąceniami, jak wynagrodzenie za pracę. Zatem w sytuacji gdy zatrudnionej przysługują różne rodzaje świadczeń, wówczas powinno się osobno obliczać wysokość potrącenia z wynagrodzenia, a osobno z zasiłku. Zasiłek chorobowy podlega egzekucji na zasadach określonych w art. 139–143 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną. Przepisy powołanej ustawy określają zakres i granice dopuszczalnych potrąceń, które mogą wynosić: yy na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych – do 60% kwoty zasiłku, yy na zaspokojenie innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych – do 25% kwoty zasiłku, yy w przypadku zbiegu egzekucji należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych i niezwiązanych z alimentami – do 60% kwoty zasiłku. Obowiązuje też kwota wolna od potrąceń, w wysokości 50% najniższej emerytury (najniższa emerytura od 1 marca 2014 r. wynosi 844,45 zł). Kwota wolna podlega proporcjonalnemu obniżeniu, w sytuacji gdy zasiłek został wypłacony tylko za część miesiąca, czyli dokładnie odwrotnie niż w odniesieniu do wynagrodzenia za czas przepracowany lub za czas choroby, kiedy kwota wolna pomniejszana jest proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, a nienaruszalna w przypadku nieprzepracowania całego miesiąca. Ważne Wysokość tej części zasiłku, która będzie podlegała potrąceniu, ustala się od jego wartości brutto, czyli przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy. W sytuacji przedstawionej w pytaniu wysokość zasiłku chorobowego z uwzględnieniem potrąceń należy ustalić w następujący sposób: 1. Zasiłek chorobowy należny za cały miesiąc: 1.352,96 zł brutto. 2. Zajęcie komornicze z tytułu należności innych niż świadczenia alimentacyjne: 682,76 zł. 3. Kwota możliwa do potrącenia: 1.352,96 zł 25% = 338,24 zł. 4. Podatek: 1.352,96 zł 18% = 243,53 zł. 5. Zaliczka na podatek dochodowy (przy założeniu, że pracodawca jest upoważniony przez zatrudnioną do odliczania kwoty wolnej): 243,53 zł – 46,33 zł = 197 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych). 6. Zasiłek netto: 1.352,96 zł – 197 zł (zaliczka) = 1.155,96 zł. 7. Kwota do wypłaty: 1.155,96 zł – 338,24 zł (potrącenie komornicze) = 817,72 zł. 8. Wysokość wypłaconego po dokonaniu potrącenia zasiłku nie narusza kwoty wolnej, która wynosi: 422,23 zł (844,45 zł 50%). PODSTAWA PRAWNA: art. 139–143 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz.1440 ze zm.). Magdalena Skalska specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Skan dokumentu nie jest podstawą do ustalenia prawa do świadczeń chorobowych Pytanie: Czy na podstawie skanu zwolnienia lekarskiego można wypłacić zasiłek opiekuńczy pracownikowi? Oryginał zwolnienia lekarskiego dostarczył dopiero po 3 tygodniach, już po zakończeniu zwolnienia lekarskiego. Odpowiedź: Skan zaświadczenia lekarskiego nie stanowi podstawy do wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny. Przy ustalaniu prawa do zasiłków i ich wysokości dowodami stwierdzającymi czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, konieczność osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, pobyt w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej – są zaświadczenia lekarskie, wystawiane na odpowiednim druku, według wzoru określonego w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 229). Zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA wystawia się z dwiema kopiami: 1.Oryginał ZUS ZLA wystawiający zaświadczenie przesyła, w ciągu 7dni od dnia wystawienia, bezpośrednio do terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. 2. Pierwszą kopię z otrzymuje ubezpieczony. 3. Drugą kopię wystawiający zaświadczenie przechowuje przez okres 3 lat. W razie zagubienia zaświadczenia lekarskiego lekarz, który wydał utracone zaświadczenie, na wniosek ubezpieczonego, sporządza wypis z kopii tego zaświadczenia. W przypadku gdy ZUS ZLA – także do zasiłku opiekuńczego – zostało dostarczone po upływie 7 dni od jego otrzymania, zasiłek ulega obniżeniu o 25% za okres od ósmego dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia tego zaświadczenia. Obniżenia tego nie stosuje się, jeżeli 9 niedostarczenie zaświadczenia w terminie nastąpiło z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Jeżeli ostatni dzień 7-dniowego terminu przypada w dniu ustawowo wolnym od pracy albo w sobotę, uznaje się, że świadectwo lekarskie zostało dostarczone w terminie, jeżeli zostało dokonane w najbliższym dniu roboczym. Ważne Opieka może być udokumentowana tylko pierwszą kopią zaświadczenia lekarskiego, którą pracownik powinien dostarczyć pracodawcy w ciągu 7 dni od daty jego otrzymania. PODSTAWA PRAWNA: art. 53, art. 58, art. 62 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz.159). | MAJ 2014 Izabela Nowacka specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Zasiłki Odbyty staż nie skraca okresu wyczekiwania na świadczenia chorobowe Pytanie: Dnia 17 lutego 2014 r. podpisaliśmy umowę o pracę z osobą, która wcześniej odbywała u nas staż na podstawie skierowania z urzędu pracy, a 4 marca pracownica zachorowała i otrzymała zwolnienie lekarskie na okres do 27 marca. Czy w takim przypadku do okresu ubezpieczenia można doliczyć jej okres odbywania w naszym zakładzie stażu i czy w związku z tym przysługuje jej wynagrodzenie chorobowe? Odpowiedź: Okresu odbywania stażu nie uwzględnia się przy ustalaniu 30-dniowego okresu wyczekiwania na prawo do świadczeń chorobowych. Ubezpieczony, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby, nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie: yy 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli podlega temu ubezpieczeniu obowiązkowo, albo yy 90 dni, jeśli podlega ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie (art. 4 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159, zwanej ustawą chorobową). Jest to tzw. okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego. Pracownik ubezpieczeniu chorobowemu podlega obowiązkowo, obowiązuje go zatem 30-dniowy okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego. Przepisy dotyczące okresu wyczekiwania mają także zastosowanie do wynagrodzenia za okres pierwszych 33 dni niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ze środków pracodawcy. Wynagrodzenie za okres choroby nie przysługuje bowiem w przypadkach, w których nie przysługiwałby zasiłek chorobowy (art. 92 § 3 pkt 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Do wymaganego okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między obecnym a poprzednim okresem ubezpieczenia nie przekroczyła 30 dni albo była spowodowana: yy urlopem wychowawczym, yy urlopem bezpłatnym lub yy odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Pracownica zachorowała przed upływem 30 dni od podjęcia zatrudnienia. Wcześniej, przed rozpoczęciem pracy, wykonywała u pracodawcy pracę jako osoba odbywająca staż na podstawie skierowania powiatowego urzędu pracy. Ważne Zgodnie z przepisami ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), zwanej ustawą systemową, osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu. Nie mają natomiast możliwości podlegania, nawet dobrowolnie, ubezpieczeniu chorobowemu (art. 6 ust. 1 pkt 9a i art. 11 ustawy systemowej). Oznacza to, że okres odbywania stażu nie może zostać doliczony do 30-dniowego okresu ubezpieczenia wymaganego do nabycia prawa do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego. Pracownica musi więc wyczekiwać na prawo do wynagrodzenia chorobowego do upływu 30 dni zatrudnienia, jeśli tylko nie zachodzą okoliczności dające prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia. Ważne Okres orzeczonej niezdolności do pracy przypadający na okres wyczekiwania nie podlega wliczeniu do 33 dni, po których upływie pracownica nabywa prawo do zasiłku chorobowego. Jak wynika z wyjaśnień ZUS, warto pamiętać, iż obowiązujące przepisy przewidują również wyjątki od obligatoryjnego upływu okresu wyczekiwania na świadczenia chorobowe. Okolicznościami, które dają prawo do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia, tj. bez okresu wyczekiwania, są przypadki, gdy niezdolność do pracy dotyczy: yy absolwentów szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do tego ubezpieczenia w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych, yy ubezpieczonych, których niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, yy osób objętych ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo, jeżeli posiadają co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. yy ubezpieczonego, który sprawował mandat posła lub senatora, jeśli został objęty ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji (art. 4 ust. 3 ustawy chorobowej). Justyna Wojciechowska specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Majowa przerwa w pracy przedszkola nie oznacza prawa do zasiłku opiekuńczego rodzica Pytanie: Czy powinniśmy wypłacić zasiłek opiekuńczy pracownicy – samotnej matce, która w połowie kwietnia dowiedziała się o zamknięciu w długi weekend majowy, przedszkola, do którego uczęszcza jej dziecko? Pracownica uzyskała informację które placówki w zastępstwie zajmą się dziećmi. Odpowiedź: W takim przypadku nie zachodzą przesłanki wypłacenia pracownicy zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem. Warunkami wypłaty zasiłku opiekuńczego są nieprzewidziane zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły (gdy ubezpieczony dowie się o tym w terminie krótszym niż 7 dni) oraz brak innych, poza ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH ubezpieczonym, członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogliby zapewnić opiekę. W opisanej sprawie bez znaczenia pozostaje, czy jest inny członek rodziny mogący MAJ 2014 | 10 zapewnić dziecku opiekę. Nie został bowiem spełniony warunek zasadniczy, „nieprzewidzianego zamknięcia” przedszkola. Dyżury przedszkoli zostały bowiem zaplanowane i podane do wiadomości rodziców. PODSTAWA PRAWNA: art. 32, art. 34 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159). Jan Frydrych prawnik Zasiłki/Emerytury Za zgodą pracownika można dokonać potrąceń z zasiłku chorobowego bez ograniczeń Pytanie: Pracownik wyraził zgodę na potrącanie mu z zasiłku chorobowego należnych wpłat na ubezpieczenie grupowe. Czy w takim przypadku obowiązuje jakaś granica tych potrąceń? Odpowiedź: W razie wyrażenia przez zatrudnionego dobrowolnej zgody brak jest granicy potrąceń. Dotyczy to m.in. potrąceń z tytułu składek na ubezpieczenie grupowe, raty związanej ze spłatą pożyczki do kasy zapomogowo-pożyczkowej czy też składki członkowskiej związanej z przynależnością do organizacji związkowej, na których potrącenie pracownik wyraził zgodę na piśmie. Przystąpienie do ubezpieczenia grupowego jest dobrowolną decyzją pracownika, w związku z czym to on wyraża zgodę na dokonywanie potrącenia składek z wypłacanego przez pracodawcę wynagrodzenia czy zasiłku. Oświadczenie pracownika o wyrażeniu zgody na potrącenie musi być, pod rygorem nieważności, sporządzone na piśmie. W przypadku wynagrodzenia za pracę (czy też wynagrodzenia za czas choroby) trzeba pamiętać, że przy potrącaniu za zgodą pracownika takich należności, jak np. składki związkowe, składki z tytułu pożyczki czy właśnie składki ubezpieczeniowe, wolna od potrąceń musi być kwota stanowiąca 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Potrącenia z zasiłków z ubezpieczenia społecznego są dokonywane na innych zasadach. Określają je przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej ustawą emerytalną. W art. 139 tej ustawy są wymienione należności, które mogą być potrącone z zasiłku bez zgody pracownika, czyli m.in.: yy sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych, yy należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego oraz yy sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. W takich przypadkach granice potrąceń określa art. 140 ustawy emerytalnej. Obowiązują także kwoty wolne określone w art. 141 tej ustawy. W przypadku dobrowolnych potrąceń, dokonywanych z zasiłku za pisemną zgodą zatrudnionego, nie obowiązują kwoty wolne ani granice potrąceń. Z przysługującego ubezpieczonemu zasiłku potrąca się w pierwszej kolejności zaliczkę na poczet podatku dochodowego. Z kwoty zasiłku netto, po uzyskaniu pisemnej zgody zatrudnionego, pracodawca może zaś potrącić składkę na ubezpieczenie grupowe. PODSTAWA PRAWNA: art. 91 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), art. 138–144 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.). Renata Gawęcka specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych Nie zawsze trzeba mieć status pracownika przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę Pytanie: Niedawno rozwiązaliśmy za porozumieniem stron stosunek pracy z długoletnią pracownicą urodzoną 15 grudnia 1953 r. Zatrudnienie ustało na jej wniosek w związku z wystąpieniem o emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach. ZUS nie uznał jednak okresu takiej pracy i wydał w tej sprawie decyzję odmowną. Ubezpieczona chce w kwietniu 2014 roku wystąpić z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę pracowniczą, do której przyznania również spełnia warunki. Do tego czasu moglibyśmy zawrzeć z nią umowę zlecenia. Czy wykonywanie takiej umowy nie przeszkodzi jej w nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury? Odpowiedź: Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje zasadniczo tylko osobom, które przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie były pracownikami. Przepisy przewidują jednak wyjątki od tych wymagań. Wcześniejsza emerytura pracownicza jest przewidziana w art. 29 i art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej ustawą emerytalną. Kobieta urodzona po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. może uzyskać prawo do takiego świadczenia, jeżeli: yy do 31 grudnia 2008 r. ukończyła 55 lat oraz udowodniła co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy lub yy do 31 grudnia 2008 r. udowodniła co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz yy nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego albo złoży wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje tylko tym osobom, które ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie, były pracownikami oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawały w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy. Warunków tych nie muszą jednak spełniać osoby, które przez cały okres wymagany do przyznania emerytury (w przypadku kobiet 30 albo 20 lat) podlegały ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stosunku pracy. Ponadto warunek pozostawania 11 w stosunku pracy przynajmniej przez 6 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom nie dotyczy osób, które w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę były uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy. ZUS może przyznać wcześniejszą emeryturę pracowniczą tylko osobom, które wniosek o przyznanie tego świadczenia złożą przed dniem ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Od 1 stycznia 2013 r. wiek ten jest stopniowo wydłużany (o jeden miesiąc za każdy późniejszy kwartał urodzenia). Dla kobiet urodzonych w czwartym kwartale 1953 roku (do tej grupy należy pracownica, o której mowa w pytaniu) wydłużony powszechny wiek emerytalny wynosi 60 lat i 4 miesiące. Zatem tylko do czasu ukończenia tego wieku (tj. najpóźniej do 14 kwietnia 2014 r. włącznie) pracownica powinna była zgłosić wniosek o wcześniejszą emeryturę. Jeśli tego nie zrobiła i zgłosi wniosek później, ZUS przyzna emeryturę powszechną i obliczy ją na nowych zasadach (ze składek i kapitału początkowego). PODSTAWA PRAWNA: art. 29 i art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.). | MAJ 2014 Marek Opolski ekspert w dziedzinie emerytur i rent ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Emerytury Świadczenie przedemerytalne lub emerytura częściowa przysługuje pracownikom, którym pracodawca zlikwidował stanowiska pracy Odpowiedź: Pracownicy mogą ubiegać się o świadczenie przedemerytalne albo o emeryturę częściową, o ile spełnią warunki przedstawione poniżej. Świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki: yy przez co najmniej 6 miesięcy pobierała zasiłek dla bezrobotnych, yy nadal (w dniu zgłoszenia wniosku o świadczenie) jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna, yy w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, yy złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w okresie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych albo w terminie 14 dni gdy zatrudnienie lub inna praca zarobkowa ustaje po upływie 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku (w szczególnie uzasadnionych przypadkach termin 30- i 14-dniowy mogą ulec przywróceniu), yy ma wymagany staż, wiek i inne indywidualne warunki określone w art. 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych prawo do tego świadczenia przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (aktualnie tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.), w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat – kobieta oraz 60 lat – mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn. Ukończenie wskazanego wieku nie jest wymagane, jeżeli osoba ubezpieczona do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn (art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych). Należy mieć na uwadze, że za rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy uważa się: yy rozwiązanie tego stosunku z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z przepisami ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników), w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z tych przyczyn u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników, yy rozwiązanie tego stosunku z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych, yy wygaśnięcie tego stosunku w przypadku śmierci pracodawcy lub gdy odrębne przepisy przewidują wygaśnięcie stosunku pracy lub stosunku służbowego w wyniku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i niezaproponowania przez tego pracodawcę nowych warunków pracy i płacy. Stosowna informacja o przyczynie rozwiązania stosunku pracy powinna się znaleźć w wystawianych świadectwach pracy. Pracownicy, spełniający warunki indywidualne do przyznania świadczenia przedemerytalnego, po rozwiązaniu stosunku pracy powinni zarejestrować się w urzędzie pracy jako osoby bezrobotne. Po okresie pobierania przez co najmniej 6 miesięcy zasiłku dla bezrobotnych i otrzymaniu stosownego MAJ 2014 | 12 zaświadczenia (o okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych i aktualnym statusie osoby bezrobotnej) składają wnioski w swoim oddziale ZUS. Powinni pamiętać o tym, aby wniosek złożyć w terminie nie później niż 30 dni od otrzymania zaświadczenia albo 14 dni od ustania zatrudnienia (dotyczy osób wykonujących zatrudnienie lub inną pracę zarobkową w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia albo zatrudnienie w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, gdy praca ta lub zatrudnienie ustaną po upływie 6-miesięcznego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych). Kwota ryczałtowa świadczenia przedemerytalnego od 1 marca 2014 r. wynosi 991,39 zł. Kolejnym świadczeniem, do którego po spełnieniu określonych warunków pracownicy mogą mieć prawo, jest emerytura częściowa. Warunkiem przyznania tej emerytury jest również złożenie wniosku przed osiągnieciem powszechnego wieku emerytalnego uprawniającego do emerytury. Zgodnie z art. 26b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, emerytura częściowa przysługuje: yy kobiecie urodzonej po 31 grudnia 1958 r., która nie ma ukończonego wieku emerytalnego ustalonego według jej daty urodzenia, a ma ukończony wiek 62 lata oraz udowodniony co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy, oraz yy mężczyźnie urodzonemu po 31 grudnia 1948 r., który nie ma ukończonego wieku emerytalnego ustalonego według jego daty urodzenia, a ma skończone 65 lat oraz udowodniony co najmniej 40-letni okres składkowy i nieskładkowy. Wysokość emerytury częściowej wynosi 50% kwoty emerytury ustalonej na nowych zasadach i nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury. PODSTAWA PRAWNA: art. 26b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), art. 2–3 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 170). Adam Zatorski specjalista w zakresie emerytur i rent ANU109 Pytanie: Zakład nasz przechodzi reorganizację. Z niektórymi pracownikami będziemy rozwiązywać stosunek pracy, gdyż likwidowane są stanowiska. Są to pracownicy, którzy mają dość długi staż pracy, w przypadku mężczyzn ponad 40-letni, a w przypadku kobiet ponad 35-letni. Nie pracowali i nie pracują w szczególnych warunkach czy w szczególnym charakterze. Proponujemy im dość znaczne odprawy, ale jednocześnie chcielibyśmy zabezpieczyć tych pracowników stałymi miesięcznymi dochodami z tytułu świadczeń z ZUS, do których nabyliby prawo. O jakie świadczenia mogliby pracownicy ubiegać się w ZUS?