Geografia – klasa I

Geografia – klasa I
Treść nauczania- wymagania szczegółowe
Lp.
Temat lekcji
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Obraz Ziemi
1
O czym będziemy się
uczyć na lekcjach
geografii?







2
Współrzędne
geograficzne.
3
Ćwiczenia w określaniu
współrzędnych
geograficznych









4
Obraz Ziemi na mapie



Przedstawia podział nauk geograficznych
Wymienia dyscypliny geografii
Wymienia źródła wiedzy geograficznej
Wyjaśnia znaczenie terminu „geografia”
Wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, regionalna i społecznoekonomiczna
podaje wymiary Ziemi, oraz główne cechy je kształtu
wskazuje na mapie lub na globusie równik i południk 0 0 oraz półkulę
południową północną, południową, wschodnią i zachodnią
wymienia cechy południków i równoleżników
wskazuje na globusie oraz na mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe
wyjaśnia pojęcie „długość geograficzna” i „szerokość geograficzna”
Określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie
Określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na
mapie oraz na globusie
Określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na
mapie oraz na globusie
Odszukuje obiekty na mapie na podstawie współrzędnych geograficznych
Dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania odpowiednich informacji
geograficznych
Analizuje i interpretuje treści map ogólno geograficznych, tematycznych,
turystycznych
Podaje różnice między planem a mapą
Dokonuje podziału map ze względu na ich skalę i treść
Podaje różnicę między siatką geograficzną a kartograficzną
1



zna imiona lub nazwiska uczonych oraz ich
dokonania w zakresie poznania kształtu i
wymiarów Ziemi
omawia historię poznania kształtów i rozmiarów
Ziemi
wyjaśnia różnicę między geoidą a elipsoidą


podaje wartość azymutu geograficznego
stosuje ze zrozumieniem pojęcia „długość
geograficzna” i „szerokość geograficzna”

Podaje zasady działania oraz możliwości
wykorzystania odbiornika GPS
oblicza rozciągłość (odległość) między dwoma
punktami na mapie, korzystając z zależności 10111,2 km



Wyjaśnia na czym polega generalizacja mapy
oraz uzasadnia jej przydatność
Wykazuje znaczenie skali mapy w
przedstawianiu różnych informacji
geograficznych na mapie
5
6
7
Skala mapy
Przedstawianie zjawisk na
mapach
Praca z mapą- ćwiczenia
umiejętności czytania
mapy




Wyjaśnia znaczenie skala i siatka kartograficzna
Posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „skala”
Wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady
Posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie


Wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach
Odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod
kartograficznych

Odczytuje wysokość bezwzględną i Identyfikuje położenie i
charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach,
zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych.
Analizuje i interpretuje treści map ogólno geograficznych, tematycznych i
turystycznych
Posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną,
samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty
geograficzne na mapie i w terenie)
Lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty





Przekształca rodzaje skali
Oblicza skalę mapy znając odległość rzeczywistą
miedzy obiektami na mapie

Charakteryzuje wybrane metody przedstawiania
zjawisk na mapach
Charakteryzuje sposobu przedstawiania rzeźby
terenu na mapie




Stosuje ze zrozumieniem terminy „wysokość
względna” i „wysokość bezwzględna”
oblicza wysokość względną wybranych punktów
Lokalizuje na mapach (również konturowych)
obiekty geograficzne na świecie i w Polsce
(niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy,
morza, państwa, itd.
Ziemia we wszechświecie

8
Budowa Układu
Słonecznego




9
Ruch obiegowy Ziemi i
jego następstwa






Wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie
Słonecznym
Wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, zaczynając od nazwy tej
planety, która znajduje się najbliżej Słońca
Rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji
Korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu
Słonecznego
Wyjaśnia termin „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”,
„równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie”
Wymienia daty występowania równonocy oraz przesileń
Podaje czas obiegu Ziemi wokół Słońca
Podaje najważniejsza następstwa ruchu obiegowego Ziemi
Podaje różnice między teorią geocentryczną i heliocentryczną
Podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi
Podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji
przedstawiających oświetlenie Ziemi w ciągu roku
2






Charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: planety,
planetoidy, gwiazdy, satelity, meteory i
meteoryty
Omawia rolę lotów kosmicznych w poznaniu
wszechświata
Omawia udział Polaków w poznaniu kosmosu
Posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska
zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca
Charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi
Wyjaśnia przyczyny występowania dnia
polarnego i nocy polarnej
10
Obliczamy kąt padania
promieni słonecznych
*

11
Ruch obrotowy Ziemi i
jego następstwa




Wyjaśnia zmiany wysokości Słońca
w różnych porach roku
Wyjaśnia pojęcia : ruch obrotowy Ziemi, południe słoneczne, doba,
górowanie Słońca, południk miejscowy, gnomon,
Podaje najważniejsze następstwa ruchu obrotowego Ziemi
Podaje kierunek i czas obrotu Ziemi wokół własnej osi
Podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi
Opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując
się rysunkiem lub planszą

Oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem w
pierwszych dniach kalendarzowych pór roku


Omawia zastosowanie gnomonu
Demonstruje ruch obrotowy Ziemi posługując się
globusem
Charakteryzuje dwa rodzaje prędkości Ziemi
Przedstawia (korzystając także z własnych
obserwacji) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w
długości trwania dnia i nocy w różnych
szerokościach geograficznych i porach roku



12
Czas miejscowy, strefowy
i urzędowy




13
Czas miejscowy
rozwiązywanie zadań
Wyjaśnia termin: czas słoneczny, czas strefowy, czas urzędowy
Wyjaśnia przyczynę wprowadzenie stref czasowych i międzynarodowej
linii zmiany daty
Wymienia rodzaje kalendarzy oraz ich cechy
Oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego
położenia matematyczno-geograficznego




Charakteryzuje czas słoneczny, strefowy i
urzędowy
Posługuje się mapą stref czasowych do
określenia różnicy czasu strefowego i
słonecznego na Ziemi
Oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia w
określonym czasie
Ustala jaki dzień tygodnia nastąpi po
przekroczeniu linii zmiany daty
Wyjaśnia termin: czas letni
i zimowy.
Atmosfera
14
Skład i budowa atmosfery




Wyjaśnia terminy: atmosfera i troposfera
Podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego
Wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy warstwy
znajdującej się najbliżej powierzchni Ziemi
Omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w
poszczególnych warstwach atmosfery
3



Charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery
Omawia zjawisko inwersji powietrza
Omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące
w składzie powietrza atmosferycznego
Wymienia czynniki klimatotwórcze oraz
wyjaśnia ich wpływ na zróżnicowanie
temperatury powietrza na Ziemi
15
16
17
Temperatura powietrzaczynniki na nią
wpływające
Ciśnienie atmosferycznejak powstaje wiatr?
Wiatry stałe, sezonowe i
lokalne











18
Wilgotność powietrza.
Dlaczego pada deszcz?



Oblicza zmiany temperatury wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości
Wyjaśnia termin: izoterma
Podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Ziemi
Analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie
map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza
Oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią
roczną temperaturę powietrza
Wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne, izobara, niż baryczny, wyż
baryczny
Sporządza schemat wyżu i niżu barycznego
Wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru
Wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz
lokalnych, występujących na kuli ziemskiej
Wskazuje na mapie świata obszary występowania określonych rodzajów
wiatrów
Wyjaśnia terminy: wilgotność względna, wilgotność powietrza,
resublimacja
Analizuje występowanie opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej na
podstawie mapy stref klimatycznych
Podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub
niedoborem opadów atmosferycznych




Stosuje ze zrozumieniem pojęcie: niż baryczny i
wyż baryczny

Wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony
tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich
przykłady

Omawia przyczyny nierównomiernego
rozmieszczenia opadów na kuli ziemskiej

19
Typy chmur i rodzaje
opadów



Wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych
Rozpoznaje przedstawione na ilustracjach rodzaje opadów i osadów
atmosferycznych
Wymienia stany skupienia wody w atmosferze
4
Charakteryzuje skale temperatury (Celsjusza,
Kelvina, Fahrenheita
Sporządza wykres przedstawiający przebieg
temperatury powietrza
Omawia zależność temperatury powietrza od kąta
padania promieni słonecznych
Wymienia czynniki klimatotwórcze oraz
wyjaśnia na przykładach ich wpływ na
zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi


Rozpoznaje na podstawie fotografii rodzaje
chmur
Wyjaśnia na podstawie schematu, procesy
powstawanie chmur oraz opadów
atmosferycznych na kuli ziemskiej
Charakteryzuje rodzaje chmur, a także opadów i
osadów atmosferycznych
20
21
Pogoda i klimat- czynniki
klimatotwórcze
Strefy klimatyczne na kuli
ziemskiej




Wyjaśnia termin: pogoda, klimat
Wymienia czynniki klimatotwórcze
Charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat
Podaje różnice między klimatem a pogodą

Wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map
temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref
klimatycznych na Ziemi
Charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg
temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w
wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach
klimatycznych
Wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na
mapie




Stosuje ze zrozumieniem terminy: pogoda, klimat
Charakteryzuje klimat górski

Charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem
warunków sprzyjających działalności człowieka
Podaje na podstawie map tematycznych
zależności między strefami oświetlenia Ziemi a
strefami klimatycznymi
Wykazuje na przykładach związek między
wysokością Słońca temperaturą powietrza


Wody Ziemi
22
23
24
Zasoby wody w
przyrodzie
i jej obieg
Ruch wód oceanicznych
Elementy systemu
rzecznego




Wymienia nazwy oceanów i wskazuje te oceany na mapie świata
Wyjaśnia terminy: kondensacja, parowanie, morza, zatoka, cieśnina
Omawia zasoby wody Ziemi na podstawie schematu
Wymienia stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich
występowania


Podaje przykłady ruchów wody oceanicznej
Wskazuje na mapie świata wybrane prądy morskie oraz wymienia ich
nazwy







Wyjaśnia pojęcia: rzeka główna, dorzecze, zlewisko, dopływ, dział wodny
Wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki
Wyjaśnia termin przepływ
Analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu
Wymienia elementy dorzecza
Zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko
Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek
5








Dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami
klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej
Omawia obieg wody w przyrodzie na podstawie
schematu
Charakteryzuje przyczyny i skutki ruchów wody
morskiej
Określa wpływ prądów morskich na klimat.
Wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania
rzek
Wyjaśnia związki między warunkami
klimatycznymi a rodzajami zasilania rzek
Stosuje ze zrozumieniem pojęcie: rzeka główna,
dopływ, dział wodny, zlewisko, dorzecze
Charakteryzuje zjawisko powodzi i podaje
przykłady występowania tego zjawiska
24
Jeziora i bagna




Wyjaśnia termin: jezioro, bagno, wieloletnia zmarzlina
Wymienia różne typy genetyczne jezior
Wymienia typy jezior ze względu na charakter przepływu
Nazywa i wskazuje na mapie różne typy jezior oraz obszary bagienne




25
Wody podziemne




Wyjaśnia termin: wody podziemne, źródło, wody artezyjskie, gejzery
Wymienia rodzaje wód podziemnych
Analizuje budowę niecki artezyjskiej na podstawie ilustracji
Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych



Omawia warunki powstawania bagien
Charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i
podaje ich przykłady
Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania
stawów i sztucznych zbiorników wodnych
Charakteryzuje procesy prowadzące do
powstania gejzeru
Charakteryzuje wybrane rodzaje wód
podziemnych
Omawia niebezpieczeństwo związane z
zanieczyszczeniem wód podziemnych
Wskazuje na mapie świata obszary występowania
wód artezyjskich i gejzerów
Wnętrze Ziemi

26
27
Budowa wnętrza Ziemi
Wśród minerałów i skał.



Wymienia warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej
się najgłębiej
Wymienia metody badania wnętrza Ziemi
Podaje różnice miedzy litosferą a skorupą ziemską
Omawia na podstawie schematu budowę wnętrza Ziemi



Wyjaśnia termin: skała i minerał
Wymienia nazwy wybranych skał i minerałów
Wskazuje różnicę między minerałem a skałą



Określa wiek Ziemi
Wymienia nazwy er zaczynając od najstarszej
Wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi.
Podaje przykłady skamieniałości przewodnich
Wymienia nazwy er
Omawia na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia w
przeszłości geologicznej Ziemi








28
Wydarzenia w dziejach
Ziemi.


6




Podaje zastosowanie metod badania wnętrza
Ziemi
Charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi
Omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza
Ziemi
Wyjaśnia termin: prądy konwekcyjne
Rozpoznaje skały i określa ich rodzaj
Charakteryzuje skały i warunki ich powstawania
Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania
skał
Podaje przykłady minerałów skałotwórczych
Dostrzega zmiany w świecie organicznym w
dziejach Ziemi
Wymienia nazwy okresów geologicznych
Wymienia hipotezy wyginięcia dinozaurów
Omawia najważniejsze wydarzenia w historii
Ziemi
w poszczególnych erach


29
Wulkanizm i trzęsienia
Ziemi




Wymienia procesy wewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi
Wyjaśnia terminy: epicentrum, hipocentrum, wulkan, lawa, magma,
Ognisty Pierścień Pacyfiku
Wymienia produkty erupcji wulkanicznej
Wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie
Podaje główne cechy płytowej budowy litosfery
Wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu





30
Jak powstają góry?




Wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór
Wyjaśnia terminy: ruchy górotwórcze, góry fałdowe, góry zrębowe
Wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi
Wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i
zrębowych

Wymienia procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnię
Ziemi
Wyjaśnia terminy: erozja, wietrzenie
Wymienia rodzaje wietrzenia



Omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi
Wskazuje związki pomiędzy płytową budową
litosfery, a występowaniem trzęsień ziemi i
zjawisk wulkanicznych
Wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na
mapie
Stosuje ze zrozumieniem pojęcia: hipocentrum,
epicentrum, orogeneza
Omawia różnicę między górami zrębowymi a
fałdowymi
Określa na podstawie danych statystycznych
ukształtowanie powierzchni kontynentów
Charakteryzuje wielkie formy ukształtowanie
powierzchni Ziemi
Charakteryzuje na podstawie schematów
powstawanie gór fałdowych i zrębowych
Rzeźbiarze powierzchni Ziemi
31
32
Wietrzenie skał
Procesy krasowe






Wyjaśnia terminy: krasowienie
Podaje przykłady skał, które ulegają krasowieniu
Wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska
krasowe
Podaje przykłady form krasowych – powierzchniowych i
podziemnych
7







Charakteryzuje rodzaje wietrzenia i formy terenu powstałe w
jego wyniku
Rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe na skutek
wietrzenia
Posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: erozja i wietrzenie
Opisuje wybrane przykłady ruchów masowych
Omawia procesy krasowe i wyjaśnia, w jaki sposób powstają
formy krasowe
Posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: krasowienie i erozja
Rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w
wyniku działania procesów krasowych


33
Działalność rzeźbotwórcza
rzek





34
Lodowce i lądolody



35
Formy polodowcowe


36
Działalność wiatru




37
Rzeźbotwórcza
działalność morza




Wyjaśnia terminy: erozja wgłębna, erozja boczna,
akumulacja
Wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających
ujście deltowe i lejkowate
Wyjaśnia proces powstawania delty
Podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecznej
Wymienia rodzaje ujść rzecznych


Wyjaśnia termin: granica wiecznego śniegu
Wskazuje na mapie świata obszary występowania
lądolodów
Podaje różnice między lodowcem górskim a lądolodem
Dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a
występowaniem lodowców górskich i lądolodów na kuli
ziemskiej

Wymienia przykłady form powstałych w wyniku
działalności lodowców górskich i lądolodów
Rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe
Wyjaśnia terminy: deflacja, korazja, niecka deflacyjna,
wydma paraboliczna, barchan, grzyb skalny
Wskazuje na mapie świata wybrane obszary pustynne
Wymienia typy pustyń ze względu na budowę i położenie
Podaje przykłady form powstałych w wyniku erozyjnej i
akumulacyjnej działalności wiatru
Wskazuje różnicę między barchanem a wydmą paraboliczną
Wyjaśnia termin abrazja
Podaje przykłady form powstałych w wyniku działalności
morza
Wymienia najważniejsze typy wybrzeży morskich
Wskazuje na mapie świata typy wybrzeży
8





Wyjaśnia proces powstawania meandrów
Charakteryzuje działalność rzeki w górnym, środkowym i
dolnym odcinku jej biegu
Rozpoznaje i opisuje formy powstałe na skutek niszczącej i
budującej działalności rzek
Stosuje ze zrozumieniem pojęcia: spadek rzeki
Omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść
lejkowatych
Charakteryzuje rzeźbotwórczą działalność lodowców górskich i
lądolodów
Stosuje ze zrozumieniem pojęcia: wieczna zmarzlina, granica
wiecznego śniegi
Wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni
pokrywy lodowej

Rozpoznaje i opisuje formy powstałe w wyniku działalności
lodowców górskich i lądolodów


Charakteryzuje rzeźbotwórczą działalność wiatru
Omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność
wiatru
Wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem
Określa genezę wybranych pustyń
Rozpoznaje i opisuje formy powstałe w wyniku działalności
wiatru






Omawia na podstawie ilustracji proces powstawania klifu i
mierzei
Wyjaśnia genezę poszczególnych typów wybrzeży morskich
Rozpoznaje i opisuje formy powstałe w wyniku działalności
morza
Tajemnice natury
38
Gleby strefowe i
astrefowe




39
Strefy roślinne na Ziemi

Wyjaśnia terminy: gleba, żyzność gleby
Wymienia czynniki glebotwórcze
Wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i
astrefowych na ziemi
Wskazuje i nazywa poziomy glebowe na podstawie
schematu profilu glebowego




Nazywa główne strefy roślinne na kuli ziemskiej i wskazuje
je na mapie świata
9

Charakteryzuje poziomy glebowe
Wskazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb
na Ziemi
Uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami
Charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na
Ziemi
Wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności