Raport z debaty klimatycznej w Bydgoszczy

Raport z debaty klimatycznej
w Bydgoszczy
Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju
Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali moderatorzy:
Bożena Gorczyca i Paweł Sikora
Nadzór eksperta:
Andrzej Kassenberg
Warszawa, 19.10.2012
Projekt „Dobry klimat dl powiatów” jest realizowany przy udziale środków
instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy
2
W dniu 3.10.2012 r. odbyła się w Bydgoszczy Debata Klimatyczna pod patronatem
honorowym Prezydenta Miasta Bydgoszczy oraz Ministerstwa Środowiska inicjująca cykl 90 spotkań
powiatowych w kraju. Organizatorem debaty był Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) w ramach
projektu pn. Dobry klimat dla powiatów1, przy współudziale Urzędu Miasta Bydgoszczy.
Celem Debaty było opracowanie społecznych założeń dla Powiatowego Programu
Niskoemisyjnego Rozwoju (czyli strategii rozwoju przy założeniu ograniczenia emisji gazów
cieplarnianych i adaptacji do jego zmian). Jednakże w Bydgoszczy założono również drugi cel,
którym było skonfrontowanie wypracowanych w ramach spotkania wniosków z przyjętymi
założeniami w projektach dokumentów, które będą przedłożone do przyjęcia przez Radę Miasta na
sesji w listopadzie 2012:

- Plan działań na rzecz Zrównoważonej Energii dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012-2020.

- Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy na lata
2012-2020.
Debatę rozpoczął pan dr Andrzej Kassenberg, prezes Instytutu na rzecz Ekorozwoju.
Uczestników spotkania przywitała w imieniu władz Miasta Bydgoszczy pani dr Grażyna Ciemniak,
Zastępca Prezydenta Miasta Bydgoszczy, która podsumowała podejmowane przez miasto działania
na rzecz ochrony klimatu. Informacje na ten temat zawiera załącznik nr 1.
Debatę prowadzili moderatorzy: pani Bożena Gorczyca i pan Paweł Sikora. Rolę eksperta
pełnił dr Andrzej Kassenberg z InE. W debacie uczestniczył również pan Tomasza Pawelec z Carbon
Engineering Sp. z o.o. jako ekspert Miasta Bydgoszczy ds. klimatu oraz Lokalni Inicjatorzy
Społeczeństwa Obywatelskiego - pani Nina Woderska i pan Dawid Frasz.
W trakcie początkowej sesji, która miała na celu wprowadzenie uczestników w temat
zmian klimatycznych pan Paweł Sikora i Bożena Gorczyca przedstawili prezentację multimedialną.
W pierwszej części prezentacji przeprowadzonej przez pana Pawła Sikorę zaprezentowano zjawisko
efektu cieplarnianego, globalnego ocieplenia oraz dowody na zachodzące globalnie zmiany
klimatyczne powodujące globalne ocieplenie. W dalszej części uczestnikom debaty przedstawione
zostały niekorzystne skutki zmian klimatu. Kolejnym elementem pierwszej części prezentacji było
pokazanie jakie działania są podejmowane przez społeczność międzynarodową by chronić klimat.
Przybliżono także działania Unii Europejskiej jako instytucji ekologicznie odpowiedzialnej, lidera
działań w celu zatrzymania niekorzystnych zmian klimatycznych. Drugą część prezentacji
poprowadziła pani Bożena Gorczyca. Zaprezentowała uczestnikom debaty jakie działania na
szczeblu rządowym podejmowane są w Polsce, by chronić klimat. Zwróciła uwagę na pozytywne i
negatywne aspekty aktualnej sytuacji. Przedstawiony został potencjał jaki można wykorzystać, by
efektywnie chronić klimat oraz wyzwania jakie musimy podjąć w naszym kraju, by efektywnie
przyczynić się do ochrony klimatu. Ostatnim elementem prezentacji było przedstawienie działań
lokalnych, które mogą przyczynić się do ochrony klimatu lub adaptacji do jego zmian. W ramach
tego zagadnienia wskazano obszary lokalnych aktywności na rzecz ochrony klimatu.
Po prezentacji multimedialnej został przedstawiony film przedstawiający dobre praktyki w
Polsce w zakresie działań na rzecz ochrony klimatu pn. „Tydzień z dobrym klimatem". Po filmie
1
Projekt „Dobry Klimat dla Powiatów” jest laureatem europejskiego programu LIFE+. Realizują go wspólnie Instytut na
rzecz Ekorozwoju, Związek Powiatów Polskich oraz Community Energy Plus (Wielka Brytania). Celem tego
partnerskiego przedsięwzięcia jest włączenie polskich powiatów w działania prowadzące do ograniczenia emisji gazów
cieplarnianych oraz służące lepszej adaptacji do zmian klimatu.
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy
3
uczestnicy debaty dobrali się w 3 grupy. W ramach tych grup moderatorzy zaproponowali dyskusję
na temat prezentacji i filmu. Uczestnicy debaty w zespołach podzielili się swoimi spostrzeżeniami i
refleksjami na temat filmu. Na koniec przedstawiciele poszczególnych zespołów przedstawili na
forum wypracowanie wnioski.
Sesję warsztatową rozpoczęto od 20-minutowej dyskusji w trzech grupach na temat: Jakie
uwarunkowania dla gospodarki regionu wynikają ze zmian klimatycznych? W ramach tej dyskusji
uczestnicy wypracowali wnioski, które zostały spisane na flipczartach i zaprezentowane na forum
przez przedstawicieli poszczególnych zespołów. W podsumowaniu prezentowano to co ma lub
może mieć wpływ na podejmowane w Bydgoszczy działania na rzecz ochrony klimatu.
Wskazywano na szanse jakie wiążą się z rozwojem technologii. Zauważono, że rozwijane są
technologie wodo-, energo- i materiałooszczędne. Wykorzystanie ich w przyszłości może w
znaczący sposób zmniejszyć presję na środowisko, poprzez bardziej racjonalne gospodarowanie
zasobami. Wskazywano także na nowoczesne technologie w budownictwie takie jak wydajne
systemy klimatyzacyjne, rekuperatory, domy energooszczędne i domy pasywne.
W sposób obszerny nawiązano do zmian na rynku pracy. Podkreślano nowe możliwości
jakie będą się wiązać z rozwojem nowych gałęzi gospodarki związanych z niskoemisyjnymi
technologiami. Zwrócono także uwagę na fakt, że rozpoczęły się już prace związane z
termomodernizacjami budynków. Uczestnicy debaty doszli do przekonania, że przy pracach
termomodernizacyjnych znajdzie pracę spora liczba ludzi. Z drugiej strony wskazywano na możliwe
ubytki miejsc pracy w gałęziach gospodarki cechujących się szkodliwym wpływem na środowisko
przyrodnicze.
Podnoszono także zagrożenia jakie mogą płynąć w przyszłości, które będą związane z
występowaniem chorób, dotykających zarówno człowieka jak i przyrodę ożywioną.
Kolejnym istotnym czynnikiem, który wskazywali uczestnicy debaty są zmiany w rolnictwie.
Z jednej strony przypuszczalnie pojawią się nowe technologie, które umożliwią osiąganie wyższych
zysków z działalności rolniczej. Przykładem wg uczestników mogą być np. nowe odmiany roślin,
dające wyższe plony a przy tym odporne na choroby roślin i szkodniki, co zmniejszy stosowanie
środków chemicznych. Jako zagrożenie postrzegano w trakcie debaty postępujący spadek
bioróżnorodności, który może zagrażać zachwianiem równowagi w przyrodzie w tym kurczenie się
zasobów leśnych wynikający z postępującej urbanizacji.
Podkreślano także wzrost znaczenia w przyszłości w aglomeracjach miejskich inteligentnych
systemów zarządzania ruchem, oświetleniem, systemami związanymi z szeroko rozumianym
transportem. Rozwiązania te pozwolą na znaczne zmniejszenie uciążliwości transportu poprzez
redukcję emisji spalin. Uczestnicy debaty jako przykłady podawali pojazdy napędzane energią
elektryczną, wyposażone w systemy KERS, pojazdy hybrydowe. Podnoszono też znaczenie
kompleksowych rozwiązań związanych z budową systemu ścieżek rowerowych i przyjaznych
traktów pieszych.
Zwrócono także uwagę na zwiększające się zainteresowanie produktami proekologicznymi.
Dostrzeżono zwiększenie nakładów na działania proekologiczne, co w przyszłości stworzy nowe
szanse i możliwości.
Istotne także wg uczestników będą zmiany planistyczne, które będzie polegać na
dopasowaniu planów zagospodarowania przestrzennego do nowych realiów.
W podsumowaniu pierwszej sesji warsztatowej zabrał głos pan Tomasz Pawelec ekspert
miasta Bydgoszcz ds. zmian klimatycznych, przedstawiając uwarunkowania jakie wynikają ze zmian
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy
4
klimatycznych dla regionu. Podkreślił konieczność ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 20%,
konieczność wykorzystania alternatywnych źródeł energii spowodowany wzrostem cen energii.
Zwrócił także uwagę na wymogi oszczędności energii i konieczność zapewnienia bezpieczeństwa
energetycznego. Dodał również, że postępujące zmiany klimatu będą powodować częstsze
występowanie zjawisk ekstremalnych jak gwałtowne nawałnice, ulewne opady, susze, huragany i
inne.
Podczas drugiej sesji warsztatowej uczestnicy pracowali w tych samych zespołach.
Zadaniem zespołów było wypracowanie pomysłów i wizji gospodarki w Bydgoszczy w 2030 roku,
biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne. W trakcie półgodzinnej sesji uczestnicy dyskutowali w
zespołach a następnie przedstawili efekty pracy.
Zaproponowano by w Bydgoszczy powstał Instytut Badawczo-Rozwojowy związany z
nowoczesnymi niskoemisyjnymi technologiami. Placówka ta mogłaby powstać w oparciu o
potencjał naukowy i zasoby ludzkie UTP. Zadaniem tej placówki byłaby adaptacja nowoczesnych
technologii na lokalny rynek oraz badania nad własnymi rozwiązaniami technologicznymi
przyczyniającymi się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i oszczędności zasobów oraz
racjonalnego ich wykorzystywania. Podawano przykłady produkcji ogniw fotowoltaicznych,
dachówek fotowoltaicznych, urządzeń związanych z nowoczesnymi technologiami przesyłania
energii, kształcenia kadr przygotowanych do wdrażania i wykorzystywania nowoczesnych
technologii.
Uczestnicy snuli wizję Bydgoszczy jako miasta ze zintegrowanym, nowoczesnym systemem
transportu. W związku z dogodnym położeniem Bydgoszczy i dobrej infrastrukturze,
zaproponowano wizję komplementarnego systemu, w skład którego wchodzi transport kolejowy,
wodny, rowerowy, tramwajowy, samochodowy oparty o odnawialne źródła energii i nowoczesne
technologie. Podkreślano, że stworzenie takiego systemu przyjaznego środowisku i ludziom
mogłoby zrewolucjonizować życie w dużej aglomeracji miejskiej.
Kolejnym pomysłem była wizja Bydgoszczy jako miasta, które promuje postawy
proekologiczne. W oparciu o edukację w szkołach, współpracę z organizacjami pozarządowymi,
instytucjami samorządowymi wdrożono by system postaw i zachowań mających na celu ochronę
środowiska. Wskazywano również na konieczność wdrożenia systemu zachęt wzmacniającego
postawy proekologiczne.
Inna wizja dotyczyła Bydgoszczy jako miasta z oszczędnymi budynkami mieszkaniowymi i
użyteczności publicznej. Wyobrażano sobie wszystkie stare budynki po termomodernizacji. Nowe
natomiast jako wznoszone w nowoczesnych technologiach domów pasywnych i energooszczędnych.
Z tym zagadnieniem wiązano wzrost znaczenia wytwarzania energii przez tych co ją konsumują dla
siebie samych i na sprzedaż, czyli budowania postaw prosumenckich.
Powstał również pomysł włączenia do wizji aglomeracji bydgoskiej koncepcji inteligentnych
sieci elektroenergetycznych - inteligentna energetyka.
Na końcu tej sesji zapoznano się z wizją, którą przedstawił ekspert pan Tomasz Pawelec,
która powstała na potrzeby opracowań dotyczących ochrony klimatu w Bydgoszczy, o których była
mowa wcześniej. Brzmi ona tak: Bydgoszcz miastem zrównoważonej energii, liderem w zakresie
wykorzystania technologii niskoemisyjnych i ochrony klimatu. Bydgoszcz miastem zrównoważonego
rozwoju, inspirującym przykładem dla innych miast. Poprzez działania na rzecz ochrony klimatu
miasto lepiej adaptuje się do energetycznych i środowiskowych wyzwań przyszłości. Jak widać
wypracowane pomysły i elementy wizji wypracowane w trakcie warsztatów stanowić mogą
uzupełnienie wizji zapisanej w ww. dokumentach.
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy
5
Po przedstawieniu wszystkich wizji przeprowadzono głosowanie w celu wybrania jednej z
nich, stanowiącą podstawę do dalszej pracy w następnym . Najwięcej głosów2 - 20 otrzymała wizja:
Bydgoszcz 2030 miastem:

ze zintegrowanym systemem transportu

z rozwiniętym transportem publicznym dostosowanym do potrzeb mieszkańców

w oparciu o odnawialne źródła energii

transport multimodalny
Drugi wynik – 14 głosów otrzymała wizja Bydgoszczy jako miasta promującego postawy
proekologiczne.
Tematem trzeciej sesji warsztatowej było określenie jakie istnieją w Bydgoszczy zasoby i
instrumenty, aby wcześniej wybraną wizje osiągnąć. Uczestnicy debaty pracowali w poprzednich
grupach.
W wyniku prac poszczególnych grup wskazano na istniejące zasoby : potencjał transportu
multimodalnego, kolej, tramwaje, autobusy, szlak wodny, lotnisko, szlaki rowerowe. Ponadto
mocno podkreślano istniejące zasoby ludzkie – kadra naukowa na uczelniach wyższych, aktywni
działacze organizacji pozarządowych, zaangażowanie władz samorządowych. Ekspert p. Pawelec
wskazał natomiast na potencjał odnawialnych źródeł energii, rozwiniętą sieć ciepłowniczą.
Drugim elementem pracy było określenie jakie istnieją instrumenty do wdrożenia wcześniej
opracowanej wizji. Zwrócono uwagę, że opracowane dokumenty jak „Strategia Rozwoju Miasta”,
„Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy na lata 20122020” umożliwią osiągnięcie zamierzonych celów. Istotnym instrumentem są również środki budżetu miasta, jak również środki pochodzące z Unii Europejskiej, z zwłaszcza z nowej perspektywy
finansowej 2014-2020.
Istotnym celem debaty była również konfrontacja wypracowanych w ramach spotkania
wniosków z przyjętymi założeniami do projektów dokumentów, które będą przedłożone do przyjęcia przez Radę Miasta .
Podczas warsztatów uczestnicy wskazali jakie ich zdaniem uwarunkowania dla rozwoju
gospodarki miasta wynikają ze zmian klimatu, zaproponowali propozycje działań, które należy
podjąć w mieście, aby realizować politykę ochrony klimatu, dyskutowali nad zasobami i
instrumentami, którymi dysponują w celu realizacji zamierzeń/wizji. Wnioski skonfrontowano z
założeniami projektów ww. dokumentów. Wiele sugestii pokrywa się z zapisami dokumentów, a
nowe wskazania zostaną uwzględnione jako wnioski do opracowania ostatecznych wersji
dokumentów, przed ich uchwaleniem.
Wśród uczestników spotkania byli Radni Miasta Bydgoszczy: pani Bernadeta Różańska
Majchrzak - przewodnicząca Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska oraz pan Marek
Gralik - przewodniczący Komisji Edukacji, który brał udział w realizacji projektu LAKS jako członek
komitetu sterującego. Ponadto w spotkaniu udział wzięli przedstawiciele Urzędu Miasta Bydgoszczy
i miejskich jednostek organizacyjnych, środowiska akademickiego, biznesu oraz organizacji
pozarządowych.
W trakcie podsumowania uczestnicy debaty zwrócili uwagę na następujące zagadnienia:
2
Każdy uczestnik debaty miał trzy głosy do oddania.
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy
6

konieczność realizacji ciągłej kampanii edukacyjno-informacyjnej skierowanej do różnych grup
społecznych ,

potrzebę ścisłej i systematycznej współpracy z mediami w celu dotarcia do jak największej
liczby mieszkańców Bydgoszczy.

niezbędność merytorycznego wsparcia jednostek oświatowych w celu wdrażania kampanii
edukacyjno-informacyjnej ,

konieczność wykorzystania ekonomicznych argumentów w celu dotarcia do decydentów i
dorosłych mieszkańców,

przekazanie materiałów wypracowanych przez uczestników debaty do władz samorządowych ,

uczestnicy debaty byli przedstawicielami różnych środowisk, co umożliwiło wymianę
stanowisk ,

trudności w zaangażowanie przedstawicieli różnych grup społecznych w proces wdrażania i
monitorowania wypracowanej strategii .
Reasumując należy stwierdzić, że uczestnicy debaty w Bydgoszczy bardzo aktywnie
uczestniczyli w spotkaniu. Przedstawiciele władz samorządowych, oraz merytoryczni pracownicy
Urzędu Miasta Bydgoszczy wykazali, że w Bydgoszczy została wykonana olbrzymia praca w
dziedzinie zmian klimatycznych, oraz że proces przygotowania niezbędnych dokumentów jest
niezwykle profesjonalny. W tej dziedzinie miasto Bydgoszcz jest w czołówce polskich samorządów.
W celu efektywnego wdrażania opracowanej strategii pomocnym narzędziem może być
powołanie grupy partnerskiej, złożonej z przedstawicieli różnych grup społecznych. Jasne
określenie ról poszczególnych partnerów z systematycznym wsparciem merytorycznym umożliwi
uzyskanie zaplanowanych celów. Koordynatorem i moderatorem pracy grupy partnerskiej powinien
być przedstawiciel Urzędu Miasta Bydgoszczy.
Niezbędnym czynnikiem
efektywnej pracy grupy partnerskiej jest profesjonalne
przygotowanie moderatora grupy. W Polsce oraz w innych krajach Unii Europejskiej można znaleźć
dobre praktyki w tej dziedzinie , które warto wykorzystać w pracy nad wdrażaniem strategii.
Koordynator omawianej grupy partnerskiej powinien aktywnie uczestniczyć w dalszej
realizacji projekt pn. „Dobry klimat dla powiatu” .
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy
7
DOTYCHCZASOWE DOKONANIA BYDGOSZCZY W OCHRONIE KLIMATU
Miasto Bydgoszcz realizuje politykę ochrony klimatu od 2009 r. w związku z
uczestnictwem w międzynarodowym projekcie o akronimie LAKS pn. „Lokalna odpowiedzialność
za realizacje celów Protokołu z Kioto", współfinansowanym z Instrumentu na rzecz Środowiska LIFE+. W ramach projektu przeprowadzono między innymi inwentaryzację emisji gazów
cieplarnianych z terenu miasta za lata 2005 - 2009, która wskazała obszary interwencji.
Opracowano Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu, który określa działania
jakie należy podjąć w celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych z obszaru miasta. Dokument
ten został przyjęty Uchwałą Rady Miasta Bydgoszczy w listopadzie 2010 r. W ten sposób Miasto
Bydgoszcz zobowiązało się do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 18,7% do 2020 r. Opracowano
również sposób monitorowania wdrażania planowanych działań. Pierwszy raport za 2010 r. pn.
„Bilans Klimatyczny" został przyjęty Uchwałą Rady Miasta Bydgoszczy w marcu 2011 r.
W lutym 2011 r. Miasto Bydgoszcz zgłosiło akces do projektu DOKLIP (Dobry Klimat dla
Powiatów).
Ponadto w latach 2010-2012 Miasto Bydgoszcz realizowało międzynarodowy projekt o
akronimie „3x20 net", współfinansowany z programu Europa dla Obywateli, którego celem była
edukacja ekologiczna i wzrost świadomości ekologicznej w zakresie realizacji polityki energetycznoklimatycznej Unii Europejskiej wśród pracowników samorządowych miast partnerskich, szkół,
organizacji ekologicznych i mieszkańców.
Obecnie Miasto Bydgoszcz realizuje projekt pn. „Demonstracja efektywności energetycznej i
wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych" w ramach Programu dla
Europy Środkowej. Istotnym elementem projektu jest realizacja inwestycji pilotażowej polegająca
na budowie centrum demonstracyjnego odnawialnych źródeł energii dla Zespołu Szkół
Mechanicznych nr 2 przy ul. Słonecznej w Bydgoszczy. Inwestycja będzie miała charakter
demonstracyjny, planowane jest wydzielenie pomieszczeń edukacyjno-demonstracyjnych. Obiekt
będzie służył uczniom jako żywe laboratorium oraz będzie udostępniony publicznie.
Na mocy Uchwały Rady Miasta z listopada 2011 r. Bydgoszcz jest sygnatariuszem
Porozumienia między Burmistrzami, co zobowiązuje Miasto do co najmniej 20% redukcji emisji
gazów cieplarnianych z obszaru Miasta. Od listopada 2011 r. Miasto jest również członkiem
Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć „Energie Cités", które podejmuje działania na polu propagowania
polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej.
W celu kompleksowego zarządzania energią w mieście zostanie zatrudniony od 2013 r.
Energetyk Miejski, który utworzy Biuro Zarządzania Energią.
Po zakończeniu projektu LAKS Miasto dalej realizuje swoje zobowiązania w zakresie ochrony
klimatu. W 2012 r. przeprowadzono kontrolną inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych i
przedstawiono raport z wdrażania Planu za 2011 r.
Obecnie przedstawione są do publicznej informacji projekty dokumentów: aktualizacja
Planu Ochrony Klimatu oraz Plan Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (Sustainable Energy
Action Plan, SEAP) wymagany przez Porozumienie między Burmistrzami.
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy
8
Co po debacie?
W ramach projektu „Dobry klimat dla powiatów” w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie
społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program
Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013
roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek
Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację „Dobry klimat
dla powiatów”. [zobacz>>]
Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym
mieszkańców powiatu w latach 2014-15. W ramach opracowywania programu zidentyfikowane
zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w
perspektywie finansowej do roku 2020.
Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu
niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność
internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana
możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii – pierwszego niskowęglowego regionu w
Wielkiej Brytanii. [zobacz>>]
W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można się
wymienić doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się
problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu „Dobry klimat dla
powiatów”. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: http://liso.chronmyklimat.pl
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju Bydgoszczy
9