arkusz - ZSZ Bychawa

dysleksja
Miejsce na naklejk´ z kodem
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY
Z OPERONEM
CHEMIA
POZIOM ROZSZERZONY
GRUDZIE¡
ROK 2007
Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdajàcego
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron
(zadania 1–19). Ewentualny brak zg∏oÊ przewodniczàcemu zespo∏u nadzorujàcego egzamin.
Rozwiàzania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka˝dym zadaniu.
W rozwiàzaniach zadaƒ rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzàcy do ostatecznego wyniku oraz
pami´taj o jednostkach.
Pisz czytelnie; u˝ywaj d∏ugopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
Nie u˝ywaj korektora, a b∏´dne zapisy wyraênie przekreÊl.
Pami´taj, ˝e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie.
Podczas egzaminu mo˝na korzystaç z karty wybranych
tablic chemicznych, linijki oraz kalkulatora.
Za rozwiàzanie
wszystkich zadaƒ
mo˝na otrzymaç
∏àcznie 60 punktów.
˚yczymy powodzenia
Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy
PESEL ZDAJÑCEGO
KOD
ZDAJÑCEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
Kopiowanie w ca∏oÊci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadaƒ przez
dyrektorów szkó∏ bioràcych udzia∏ w programie Próbna Matura z OPERONEM.
2
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
Zadanie 1. (4 pkt)
Uk∏ad okresowy pierwiastków jest u∏o˝ony tak, ˝e w grupach znajdujà si´ pierwiastki o podobnych
w∏aÊciwoÊciach fizycznych i chemicznych. Tworzà one równie˝ podobne zwiàzki. Zdarzajà si´ jednak ró˝nice, na przyk∏ad fosfor tworzy dwa chlorki (PCl3 i PCl5), a azot tylko jeden (NCl3).
Na podstawie budowy pow∏ok elektronowych chloru, azotu i fosforu oraz po∏o˝enia pierwiastka
w uk∏adzie okresowym wyjaÊnij, dlaczego wyst´powanie NCl5 jest teoretycznie niemo˝liwe.
Zadanie 2. (3 pkt)
Prawo sta∏oÊci sk∏adu stwierdza, ˝e ka˝dy zwiàzek chemiczny ma ÊciÊle okreÊlony sk∏ad. Czy
twierdzenie, ˝e okreÊlonemu sk∏adowi (procentowemu) odpowiada ÊciÊle okreÊlony zwiàzek
chemiczny. jest s∏uszne? Uzasadnij odpowiedê, ilustrujàc jà wzorami dwóch zwiàzków organicznych. Wyznacz sk∏ad procentowy atomów w obu zwiàzkach oraz podaj ich nazwy systematyczne.
Twierdzenie odwrotne do prawa sta∏oÊci sk∏adu b´dzie:
...................................................................................................
3
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
Zadanie 3. (2 pkt)
210
190
Liczba neutronów w jàdrze N
170
nadmiar neutronów
jàdra – b promieniotwórcze
150
130
110
90
70
50
nadmiar protonów
jàdra – a promieniotwórcze
30
10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
Liczba atomowa Z
Na podstawie analizy podanego wykresu ustal, które z wymienionych izotopów sà b, a które a
promieniotwórcze.
neptun-237:
stront-96:
.......................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................
Zadanie 4. (5 pkt)
Przeczytaj uwa˝nie poni˝szy tekst i w wolne miejsca wpisz w∏aÊciwe informacje.
Pierwiastki X, Y i Z znajdujà si´ w tym samym okresie uk∏adu okresowego. Rozmieszczenie elektronów na pow∏okach atomu pierwiastka X jest nast´pujàce: K2 L8 M1. Pierwiastek Y le˝y w szesnastej
grupie uk∏adu okresowego, natomiast pierwiastek Z nale˝y do fluorowców.
Nazwa pierwiastka X:
..........................................................
Symbol chemiczny:
..........................................................
Nazwa pierwiastka Y:
..........................................................
Symbol chemiczny:
..........................................................
Nazwa pierwiastka Z:
..........................................................
Symbol chemiczny:
..........................................................
Najwy˝szà elektroujemnoÊç ma pierwiastek:
.............................................................................................................................
Wiàzaniem o najwi´kszym udziale charakteru jonowego jest wiàzanie pomi´dzy jonami pierwiastków:
....................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 5. (2 pkt)
˚elazo i jego stopy sà ma∏o odporne na czynniki atmosferyczne. Wi´kszoÊç przedmiotów stalowych
nara˝onych jest stale na dzia∏anie wilgoci, np. rury zakopane w ziemi, kad∏uby statków, s∏upy wysokiego napi´cia, konstrukcje mostów, wie˝owców itp. Wilgoç przyspiesza korozj´ tych konstrukcji
i zwi´ksza koszty ich eksploatacji. Aby zmniejszyç straty wywo∏ane korozjà, ∏àczy si´ je z innymi
metalami, które, jako aktywniejsze chemicznie, korodujà szybciej i chronià stal przed zniszczeniem.
Podaj zasad´ doboru protektora, chroniàcego stal przed korozjà. Majàc do dyspozycji o∏ów,
magnez i nikiel, podaj, który z nich mo˝na zastosowaç.
4
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
Oceƒ przydatnoÊç ka˝dego z metali do pe∏nienia funkcji protektora, wpisujàc s∏owo „tak” przy
tych, które si´ do tego nadajà, lub „nie” przy metalach niemogàcych byç protektorami.
a) o∏ów:
.............................................,
b) magnez:
.............................................,
c) nikiel:
...............................................
Zadanie 6. (3 pkt)
Poni˝ej podane sà symbole jonów i ich st´˝enia w roztworze.
Na+ (0,4 mol/dm3), Ca2+ (0,3 mol/dm3), Cl– (0,8 mol/dm3), NO–3 (0,2 mol/dm3)
Wyznacz, jakie sole rozpuszczono, aby przygotowaç ten roztwór. W odpowiedzi podaj ich wzory sumaryczne i st´˝enia molowe.
Wzór soli
St´˝enie molowe soli
Zadanie 7. (6 pkt)
Przygotowano roztwory wodne chlorku miedzi(II) i azotanu(V) ˝elaza(III). Do ka˝dego z nich dolano niewielkiego nadmiaru roztworu wodnego wodorotlenku sodu.
Jakie obserwacje pozwolà ci zidentyfikowaç zawartoÊç probówek? Napisz czàsteczkowe i jonowe skrócone równania reakcji, które mia∏y miejsce w ka˝dej z probówek.
NaOH
NaOH
1
chlorek miedzi(II)
2
azotan(V) ˝elaza(III)
5
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
Probówka nr 1
Probówka nr 2
Obserwacja
Wzór i nazwa
systematyczna powsta∏ego
zwiàzku
Równanie reakcji
w formie czàsteczkowej
Równanie reakcji w formie jonowej skróconej
Zadanie 8. (5 pkt)
Szacuje si´, ˝e w wyniku procesu fotosyntezy roÊliny zielone na Ziemi dostarczajà rocznie oko∏o 270
miliardów (27 $ 1010) ton tlenu.
Przyjmujàc, ˝e substratami fotosyntezy sà tlenek w´gla(IV) i woda, a produktami glukoza i tlen,
napisz równanie reakcji fotosyntezy. Oblicz obj´toÊç (w m3) poch∏oni´tego przez roÊliny tlenku
w´gla(IV).
Zadanie 9. (5 pkt)
Wynikiem zwi´kszania si´ zapotrzebowania na energi´ elektrycznà i gwa∏townego rozwoju przemys∏u jest zwi´kszona emisja szkodliwych i toksycznych gazów. W celu zmniejszenia zawartoÊci tlenku siarki(IV) w gazach spalinowych przemys∏u energetycznego do w´gla dodaje si´ sproszkowanego
wapienia. Powstaje wówczas sta∏y siarczan(VI) wapnia.
Uzupe∏nij równanie reakcji, jakiej ulega wtedy wapieƒ.
CaCO3 + SO2 + O2 " ...........................................................................
6
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
OkreÊl typ tej reakcji i rol´ ka˝dego z substratów.
Rodzaj reakcji:..................................................................................................................................................................................................
Rola substratów:
SO2:
CaCO3:
...........................................................................,
...........................................................................
O2:
...........................................................................,
.
Zadanie 10. (1 pkt)
Jednym z wielu w´glowodanów wyst´pujàcych w roÊlinach jest arabinoza o wzorze sumarycznym
C5H10O5. Cukier ten w reakcji z kwasem octowym tworzy tetraoctan arabinozy. Natomiast wodny
roztwór tego cukru reaguje z odczynnikiem Tollensa.
Na podstawie podanych informacji zaproponuj wzór rzutowy Fischera cukru posiadajàcego
w∏aÊciwoÊci podobne do arabinozy.
Zadanie 11. (3 pkt)
Pewien wodorotlenek o ogólnym wzorze sumarycznym M(OH)2 wchodzi w reakcj´ zarówno z kwasem, jak i zasadà. Pierwiastek M posiada konfiguracj´ elektronowà [18Ar] 4s2 3d10.
Podaj w∏aÊciwy wzór sumaryczny wodorotlenku M(OH)2 oraz napisz równania reakcji tego wodorotlenku z kwasem solnym i zasadà sodowà.
Wzór wodorotlenku:
...................................................................................................................................................................................
Równanie reakcji wodorotlenku z kwasem:
7
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
Równanie reakcji wodorotlenku z zasadà:
Zadanie 12. (1 pkt)
Wska˝, które z podanych poni˝ej procesów przyczyniajà si´ do wyst´powania w atmosferze ka˝dego z wymienionych gazów.
A. wy∏adowania atmosferyczne
B. spalanie koksu
C. spalanie zasiarczonych gatunków w´gla kamiennego
tlenek siarki(IV)
tlenki azotu
tlenek w´gla(IV)
Zadanie 13. (1 pkt)
Przedstawione poni˝ej informacje odnoszà si´ do glukozy i sacharozy.
Wybierz z nich te, które dotyczà tylko glukozy, i wypisz je poni˝ej.
A. Jest s∏odka w smaku.
B. Rozpuszcza si´ w wodzie.
C. Ma w∏aÊciwoÊci redukujàce.
D. Powstaje w reakcji fotosyntezy.
E. Jest disacharydem.
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 14. (2 pkt)
Wiele produktów spo˝ywczych mo˝e zawieraç skrobi´. Aby stwierdziç jej obecnoÊç w tych produktach, nale˝y:
A. ogrzaç próbk´ bez dost´pu powietrza.
B. spaliç próbk´ w nadmiarze tlenu.
C. podzia∏aç na ten produkt tlenkiem srebra.
D. dodaç kilka kropli roztworu jodu w jodku potasu.
Wska˝ w∏aÊciwà odpowiedê oraz podaj, jakie charakterystyczne zmiany pozwolà ci stwierdziç
obecnoÊç skrobi w tych produktach.
Odpowiedê:
8
.......................................................................................................................................................................................................
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
Obserwacja:
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 15. (4 pkt)
Aby ustaliç budow´ estru, poddano go hydrolizie, otrzymujàc nasycony kwas monokarboksylowy
A o masie czàsteczkowej 60 u oraz alkohol B. Z alkoholu B, po utlenieniu, otrzymano zwiàzek C, który nie reagowa∏ z odczynnikiem Tollensa. Przepuszczajàc pary alkoholu B przez ogrzany tlenek glinu, otrzymano propen.
Ustal wzór pó∏strukturalny i nazw´ tego estru oraz wzory pó∏strukturalne i nazwy systematyczne zwiàzków A, B i C.
Wzór i nazwa estru:
Wzór i nazwa zwiàzku A:
Wzór i nazwa zwiàzku B:
Wzór i nazwa zwiàzku C:
9
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
Zadanie 16. (4 pkt)
Poddano reakcji dimeryzacji alken o wzorze sumarycznym C3H6.
Jakie dwa produkty powsta∏y w tej reakcji? Podaj ich wzory pó∏strukturalne i nazwy systematyczne.
Wzór i nazwa zwiàzku 1:
Wzór i nazwa zwiàzku 2:
Zadanie 17. (4 pkt)
Podaj sta∏à równowagi poni˝szej reakcji. OkreÊl wp∏yw dodania lub usuni´cia podanych ni˝ej
substancji na stan równowagi oraz na wydajnoÊç tej reakcji.
N2 + 3 H2 E 2 NH3
Sta∏a równowagi:
Ingerencja w uk∏ad
Usuwanie N2
Dodanie H2
Usuwanie NH3
10
Przesuni´cie
stanu równowagi
WydajnoÊç
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
Zadanie 18. (2 pkt)
Zaprojektuj doÊwiadczenie, w którym zostanie zbadany wp∏yw rozdrobnienia cynku w reakcji
z kwasem solnym na zmian´ szybkoÊci tej reakcji. W odpowiedzi podaj schematyczny rysunek
zestawu doÊwiadczalnego i chronologicznà list´ czynnoÊci do wykonania.
Zadanie 19. (3 pkt)
Wymienione sole podziel wed∏ug kryteriów z tabeli.
ZnCl2, Na2SO3, FeCl3, K2SO4, K2CO3, CsNO3
Kryterium
Sole
1) sole, które tak jak kwasy zwi´kszajà st´˝enie jonów H+
2) sole, które tak jak zasady zwi´kszajà st´˝enie jonów OH–
3) sole, które nie naruszajà równowagi mi´dzy st´˝eniem
jonów H+ i OH– po wprowadzeniu ich do wody
Podaj równanie reakcji uzasadniajàce wybór soli do kategorii drugiej.
11
Chemia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà”
BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)
12