docWskazówki dotyczące realizacji materiału
download 
Reklamacja Transkrypt
Wskazówki dotyczące realizacji materiału
PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU TECHNIK ROLNIK 321[05] Dopuszczony do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji i Nauki Numer dopuszczenia: 321[05]/T, TU, SP/MEiN/REA/2006.03.14 Technik Rolnik tyt.indd 3 2006-05-29, 16:42 Autorzy Koordynator: mgr inż. Ewa Marciniak-Kulka mgr inż. Andrzej Kulka mgr Małgorzata Pawlonka mgr inż. Zbigniew Pawlonka mgr Irena Budzińska mgr Anna Mironiuk mgr Renata Kacperska Recenzenci prof. dr hab. Franciszek Borówczak dr inż. Ludwika Maria Felińska Projekt okładki: 69 – Studio Reklamy, Olsztyn Redakcja: Małgorzata Janus Redaktor prowadzący: Dorota Mazur-Dulęba Właścicielem praw wydawniczych niniejszego programu jest Wydawnictwo REA s.j., 05-510 Konstancin-Jeziorna, ul. Kościuszki 21 © Wydawnictwo REA s.j. ISBN 83-7141-391-2 Wydawnictwo REA s.j. 01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11 tel./fax (0-22) 631-94-23, 632-21-15 http://www.rea-sj.pl e-mail: [email protected] Skład: HAPPY Studio DTP Spis treści: I. Wstęp ..................................................................................................... 7 II. Plany nauczania ..................................................................................... 9 III. Programy nauczania przedmiotów zawodowych IIII. 1. Produkcja roślinna ...................................................................... 15 III. 2. Produkcja zwierzęca ..................................................................... 47 III. 3. Technika w rolnictwie ................................................................... 76 III. 4. Przepisy ruchu drogowego .......................................................... 100 III. 5. Ekonomika rolnictwa .................................................................. 109 III. 6. Zajęcia praktyczne ..................................................................... 142 III. 7. Praktyka zawodowa .................................................................... 163 III. 8. Przedmiot specjalizacyjny ........................................................... 165 I. Wstęp Rolnictwo, jako dział gospodarki narodowej, charakteryzuje się dużą odmiennością warunków produkcji w porównaniu z innymi branżami. Praca odbywa się w układzie dynamicznym, czyli zmieniającym się podczas procesu produkcji zależnie od licznych uwarunkowań. Ta właśnie specyfika decyduje o konieczności wielopłaszczyznowego traktowania kwalifikacji zawodowych technika rolnika. Zgodnie z podstawą programową kształcenia w zawodzie technik rolnik, absolwent szkoły powinien być przygotowany do wykonywania zadań zawodowych związanych z wytwarzaniem i sprzedażą produktów rolniczych, a zwłaszcza do: 1) projektowania organizacji gospodarstwa rolnego; 2) projektowania i organizowania procesów produkcji i pracy w gospodarstwie rolnym; 3) wykonywania zabiegów składających się na technologie produkcji rolniczej; 4) prowadzenia uproszczonej rachunkowości, obliczania opłacalności produkcji rolniczej oraz stosowania zasad marketingu. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik rolnik może samodzielnie prowadzić indywidualne gospodarstwo rolne. Może także podejmować pracę w rolniczych przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych, a także samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą. Zawód technik rolnik jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym wstępną specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa specjalizację, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć: rolnictwa ekologicznego, rynku rolnego, podstaw agrobiznesu, obsługi ruchu turystycznego na wsi, organizacji przetwórstwa spożywczego w gospodarstwie rolnym, podstaw ogrodnictwa, usług technicznych na wsi, marketingu produktów rolniczych, spółdzielczości wiejskiej. Zajęcia specjalizacyjne mogą być również kierunkowym rozszerzeniem wybranych technologii realizowanych w zakresie programu nauczania dla zawodu. Przykładem może być: produkcja mleka na użytkach zielonych, chów krów mamek, ekstensywna produkcja jaj, chów i użytkowanie koni, grupa producencka, produkcja materiału hodowlanego trzody chlewnej, uprawa różnych roślin na nasiona itp. W programie umieszczono 6 przedmiotów: 1) Produkcja roślinna 2) Produkcja zwierzęca 3) Technika w rolnictwie 7 4) Przepisy ruchu drogowego 5) Ekonomika w rolnictwie 6) Praktyczna nauka zawodu Taki podział wydaje daje nauczycielom możliwość swobodnego planowania wynikowego, uwzględniającego zarówno korelacje wewnątrzprzedmiotowe, jak i międzyprzedmiotowe. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku kształtowania umiejętności zawodowych, które są właściwe dla zawodu. W takich przypadkach potrzebne jest tworzenie sytuacji dydaktycznych pozwalających na korelacje odnoszące się do czasu realizacji, treści kształcenia i metod kształcenia. Możliwe również staje się stosowanie zintegrowanych metod sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów/słuchaczy. Program o takiej konstrukcji gwarantuje elastyczność pozwalającą na wybór tempa pracy i dostosowanie go do możliwości intelektualnych uczniów. Pewne grupy celów kształcenia mogą być osiągane równolegle, zależnie od przyjętej strategii dotyczącej wyboru metod pracy z uczniem. Nie byłoby to możliwe w sytuacji zaprojektowania wielu przedmiotów. Zastosowane kryteria podziałowe pozwalają wyodrębnić grupy celów kształcenia wyraźnie różniące się specyfiką – produkcja roślinna i produkcja zwierzęca – oraz utrwalające jakość procesu kształcenia zawodowego – technika w rolnictwie, ekonomika i praktyczna nauka zawodu. W programie zamieszczono wymagania programowe, które są szczegółową informacją dla przyszłych uczniów i ich rodziców. Ma to szczególne znaczenie w przypadku nauczycieli rozpoczynających pracę w szkole i nie mających doświadczenia w planowaniu pracy bieżącej. Umieszczenie wymagań usprawni także konstruowanie narzędzi pomiaru dydaktycznego i sprawdzanie umiejętności uczniów. Kwalifikacje technika rolnika z założenia powinny umożliwić nie tylko profesjonalne wykonywanie poszczególnych prac stanowiących zadania zawodowe, ale również projektowanie procesów produkcji i pracy oraz kierowanie ich wykonaniem. Ten program pozwala na ukształtowanie i utrwalenie umiejętności z każdej z tych grup. 8 II. Plany nauczania PLAN NAUCZANIA Czteroletnie technikum Zawód: technik rolnik 321[05] Podbudowa programowa: gimnazjum Dla młodzieży Lp. Przedmioty nauczania Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie nauczania Liczba godzin w czteroletnim okresie nauczania Semestry I-VIII Klasy I-IV 1. Produkcja roślinna 2. Forma stacjonarna Forma zaoczna 10 7 150 Produkcja zwierzęca 8 6 130 3. Technika w rolnictwie 6,5 5 90 4. Przepisy ruchu drogowego 1 1 30 5. Ekonomika w rolnictwie 7,5 5 110 6. Zajęcia praktyczne 15 10 90 7. Przedmiot specjalizacyjny 2 1 30 50 35 630 Razem godzin zajęć edukacyjnych Praktyka zawodowa: łącznie 8 tygodni ! Uwaga Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym – 20 godzin na 1 ucznia Nauka obsługi maszyn rolniczych (zajęcia indywidualne) – 6 godzin na 1 ucznia 9 PLAN NAUCZANIA Technikum uzupełniające Zawód: technik rolnik 321[05] Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa Dla młodzieży Lp. Przedmioty nauczania Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Liczba godzin w trzyletnim okresie nauczania Semestry I-VI Klasy I-III Forma zaoczna 1. Produkcja roślinna 8 7 110 2. Produkcja zwierzęca 7 6 90 3. Technika w rolnictwie 5,5 4 60 4. Przedmiot specjalizacyjny 2 2 30 5. Ekonomika w rolnictwie 3,5 2,5 50 6. Zajęcia praktyczne 5 2,5 74 31 24 414 Razem Praktyka zawodowa: łącznie 6 tygodni 10 Forma stacjonarna PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik rolnik 321[05] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Dla młodzieży Lp. Przedmioty nauczania Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Liczba godzin w dwuletnim okresie nauczania Sem. Sem. Sem Sem. I II III IV Forma stacjonarna Forma zaoczna 1. Produkcja roślinna 6 6 6 6 8 160 2. Produkcja zwierzęca 5 5 5 5 7 140 3. Technika w rolnictwie 5 4 4 4 5,5 120 4. Przedmiot specjalizacyjny – – 2 2 2 30 5. Ekonomika w rolnictwie 3 4 4 4 5,5 100 6. Zajęcia praktyczne 5 5 5 5 9 132 24 24 26 26 37 682 Razem Praktyka zawodowa: łącznie 8 tygodni ! Uwaga Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym – 20 godzin na 1 ucznia Nauka obsługi maszyn rolniczych (zajęcia indywidualne) – 6 godzin na 1 ucznia Nauka pracy kombajnami samobieżnymi – nie jest obowiązkowa, jednak dla chłopców jest zalecana (po dokonaniu dodatkowych opłat) 11 Programy nauczania przedmiotów zawodowych III. 1. Produkcja roślinna Proponowany podział materiału nauczania dla czteroletniego technikum dla młodzieży L.p Materiał nauczania Proponowana liczba godzin 1 Siedlisko życia roślin 35 2 Zabiegi agrotechniczne 70 3 Zmianowanie i płodozmian 20 4 Technologie produkcji roślin uprawnych 5 Hodowla roślin i nasiennictwo 20 6 Użytki zielone 20 7 Produkcja roślinna w rolnictwie ekologicznym 10 8 Integrowane metody produkcji roślinnej 5 9 Jakość zdrowotna i bezpieczeństwo produktów roślinnych 3 10 Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska 3 11 Organizacja produkcji roślinnej w gospodarstwie; 4 Do dyspozycji nauczyciela Razem 135 15 340 15 Cele kształcenia Uczeń po Materiał nauczania, zakończeniu procesu hasła programowe kształcenia powinien umieć: 1. Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 2. 3. 1. SIEDLISKO ŻYCIA ROŚLIN Wymienić czynniki Czynniki klimatyczne • definiuje pojęcie siedliska roślin • wymienia naturalne i sztuczne czynniklimatyczne siedliska i ich znaczenie i przedstawić ich rolnicze ki siedliska i przedstawia ich wpływ na kształtowanie się plonu i jego jakość wpływ na wysokość • charakteryzuje podstawowe czynniki klii jakość plonu matyczne • przedstawia wpływ światła na wzrost i rozwój roślin • omawia wpływ temperatury powietrza i gleby na plonowanie roślin • wykonuje pomiar temperatury powietrza i gleby • charakteryzuje ciśnienie atmosferyczne jako czynnik siedliska • wymienia przyrządy do pomiaru ciśnienia i wykonuje pomiar • przedstawia pozytywne i negatywne oddziaływanie wiatru na rośliny i glebę • dokonuje pomiaru kierunku i prędkości wiatru • omawia znaczenie wilgotności w siedlisku życia roślin • podaje pojęcie i rodzaje przymrozków • omawia sposoby ochrony roślin przed przymrozkami • wyjaśnia, na czym polega proces powstawania chmur • wymienia rodzaje chmur i charakteryzuje ich budowę • wymienia rodzaje osadów atmosferycznych i omawia ich znaczenie w życiu roślin Przewidzieć przebieg Pogoda, jej pogody na podstawie zmienność pomiarów czynników i przewidywanie klimatycznych, obserwacji zjawisk meteorologicznych oraz prognoz i map 16 • wyjaśnia zastosowanie przyrządów meteorologicznych i omawia zasadę ich działania • analizuje wpływ pogody na agrotechnikę • korzysta z prognoz pogody w celu projektowania organizacji prac w gospodarstwie • prognozuje pogodę na podstawie zjawisk występujących w przyrodzie 1. Scharakteryzować klimat Polski i rejony klimatyczno-rolnicze 2. 3. Ogólna charakterystyka klimatu Polski • charakteryzuje klimat w Polsce i przebieg czynników klimatycznych na terenie kraju • przedstawia wpływ ukształtowania terenu na mikroklimat i plonowanie roślin • analizuje warunki klimatyczne rejonu na podstawie map klimatycznych • charakteryzuje rejony klimatyczno-rolnicze Polski Scharakteryzować Powstawanie czynniki mające i budowa gleby wpływ na powstawanie różnych typów gleb • definiuje podstawowe pojęcia z gleboznawstwa • rozpoznaje ważniejsze minerały i skały • omawia poszczególne rodzaje wietrzenia skał (fizyczne, chemiczne i biologiczne) • charakteryzuje skały macierzyste gleb (osadowe, magmowe, przeobrażeniowe) • przedstawia czynniki glebotwórcze (skałę macierzystą, klimat, wodę, organizmy żywe, ukształtowanie terenu, działalność człowieka, wiek gleby) i ich wpływ na powstawanie różnych typów gleb • omawia procesy glebotwórcze: przemywania, bielicowania, glejenia, brunatnienia, bagienny, murszenia • charakteryzuje procesy humifikacji i mineralizacji • omawia najistotniejsze cechy budowy profilu glebowego Usystematyzować Typy gleb i klasyfikować gleby, ze szczególnym uwzględnieniem gleb, które występują w okolicy szkoły; • przedstawia genezę powstawania, właściwości i przydatność rolniczą ważniejszych typów gleb występujących w rejonie szkoły • rozpoznaje profile ważniejszych typów gleb Wymienić części składowe gleby • wymienia części składowe gleby (faza stała, ciekła i gazowa) • przedstawia podział gleb w zależności od składu mechanicznego • wykazuje wpływ składu mechanicznego (granulometrycznego) na właściwości gleb • dokonuje oceny organoleptycznej składu granulometrycznego gleby • wymienia składniki organiczne gleb i omawia ich rolę w kształtowaniu żyzności gleb • analizuje znaczenie oraz właściwości humusu Przedstawić powiązania między składem gleby a jej przydatnością rolniczą Części składowe gleby 17 1. 2. 3. • wymienia rodzaje wody w glebie i ich rolę • omawia, jakie rodzaje wody są dostępne dla roślin • przedstawia znaczenie powietrza glebowego dla wzrostu i rozwoju roślin Przeanalizować właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby pod kątem ich przydatności do produkcji roślinnej Właściwości gleb Usystematyzować Klasyfikacja i klasyfikować gleby użytkowa gleb ze szczególnym w Polsce uwzględnieniem gleb, które występują w okolicy szkoły Scharakteryzować czynniki, które przyczyniają się do degradacji gleb • podaje zasady bonitacji gleb w Polsce i sposoby jej wykorzystania • omawiać klasyfikację użytkową gruntów ornych i użytków zielonych • podaje podział gleb na kompleksy przydatności rolniczej • charakteryzuje poszczególne kompleksy • czyta i charakteryzuje mapy glebowo-rolnicze, mapy zasobności gleb, mapy glebowo-bonitacyjne i mapy wilgotnościowo-glebowe użytków zielonych • omawia przydatność rolniczą gleb • dobiera rośliny do uprawy na danej glebie • wymienia rodzaje erozji gleb • omawia podatność gleb w Polsce na procesy erozyjne • analizuje sposoby zapobiegania erozji gleb Podać sposoby Zagospodarowanie • omawia sposoby zagospodarowania rekultywacji gruntów gleb zdewastowanych gleb zdewastowanych 18 Degradacja gleb • przedstawia budowę i właściwości koloidów glebowych i ich wpływ na właściwości gleby • omawia warunki powstawania i zanikania struktury rolniczej gleb • przedstawia wpływ struktury na właściwości wodne, cieplne i powietrzne oraz urodzajność gleb • przedstawia znaczenie sorpcji dla wzrostu i rozwoju roślin • analizuje właściwości wodne i powietrzne oraz ich wpływ na temperaturę gleby i plonowanie roślin • analizuje sposoby zwiększania aktywności biologicznej gleb • przedstawia pojęcie odczynu i kwasowości gleb • omawia przyczyny zakwaszania gleb • oznacza odczyn gleby • dokonuje analizy wpływu pH na procesy mikrobiologiczne i rozwój roślin uprawnych 1. 2. 3. Wyszukać obowiązujące przepisy prawne dotyczące ochrony gleb Przepisy prawne dotyczące ochrony gleb • wyszukuje obowiązujące przepisy prawne dotyczące ochrony gleb Przedstawić sposoby utrzymania i poprawiania żyzności gleb Utrzymanie żyzności gleb • projektuje sposoby utrzymania żyzności gleb • podaje sposoby ulepszania gleb lekkich • podaje metody i środki ulepszania gleb ciężkich • omawia metody i środki polepszenia właściwości gleb suchych lub zbyt mocno uwilgotnionych 2. ZABIEGI AGROTECHNICZNE Melioracje wodne • przedstawia zadania i rodzaje melioracji wodnych • podaje sposoby odwadniania użytków rolnych • omawia sposoby nawadniania użytków rolnych • przedstawia zasady eksploatacji i konserwacji urządzeń wodno-melioracyjnych Podać podstawowe zabiegi uprawowe, wyjaśnić ich znaczenie dla plonowania roślin oraz omówić sposoby ich wykonania Podstawowe zabiegi uprawowe – ich znaczenie i sposoby prawidłowego wykonania • wyjaśnia, jakie są cele i zadania uprawy roli • wymienia i charakteryzuje rodzaje orek • omawia sposoby wykonania orek • omawia zadania i sposoby wykonania uprawek spulchniających, wyrównujących, rozkruszających i ugniatających rolę • przedstawia zasady doboru narzędzi i organizacji pracy • ocenia jakość wykonanej orki i zabiegów doprawiających rolę Wymienić rodzaje uprawek i przedstawić ich zadania Zespoły uprawek – rodzaje i zadania • wymienia rodzaje zespołów uprawek i omawia ich zadania • dobiera uprawki i łączy je w zespoły w zależności od rodzaju gleby i przeznaczenia • omawia sposoby uprawy w zależności od rodzaju gleby i zespołu uprawek • omawia wpływ zabiegów uprawowych na właściwości gleby • projektuje całokształt uprawy roli pod daną roślinę • projektuje zespół uprawek z uwzględnieniem różnych wariantów technologicznych Zdefiniować pojęcie melioracji wodnych Uzasadnić konieczność zarówno zabiegów odwadniających, jak i nawadniających 19 1. 2. 3. • przedstawia nowe tendencje i techniki w uprawie roli • omawia wady i zalety uproszczonej uprawy roli, agregatowania maszyn i narzędzi, stosowania narzędzi aktywnych, uprawy zerowej i siewu bezpośredniego • stosuje przepisy bhp podczas wykonywaniu zabiegów uprawowych Przedstawić rolę nawożenia w kształtowaniu jakości i wielkości plonu Odżywianie i nawożenie roślin • omawia znaczenie światła, ciepła, powietrza i wody w procesie kształtowania się plonu • wymienia makro- i mikroelementy • określa wpływ poszczególnych składników pokarmowych na wzrost i rozwój roślin • rozpoznaje objawy niedoboru poszczególnych składników mineralnych • analizuje różnice w objawach niedoboru i nadmiaru składników mineralnych • definiuje pojęcia: wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin • wymienia czynniki kształtujące potrzeby nawozowe • omawia sposób pobierania i przygotowania próbek gleby do analizy • analizuje mapy zasobności gleb i zalecenia nawozowe ze Stacji Chemiczno-Rolniczej • dokonuje podziału nawozów stosowanych w rolnictwie Nawozy naturalne Scharakteryzować nawozy naturalne i uzasadnić ich wpływ na właściwości gleby, jakość i wielkość plonów Obornik Gnojówka i gnojowica Pomiot ptasi Komposty 20 • wymienia nawozy naturalne • ocenia wartość nawozową obornika i pozostałych nawozów naturalnych • charakteryzuje procesy zachodzące w czasie przechowywania obornika • omawia technikę stosowania obornika • ocenia wartość nawozową gnojówki • omawia technikę przechowywania i stosowania gnojówki • ocenia wartość nawozową gnojowicy • omawia sposób przechowywania gnojowicy • przedstawia technikę stosowania gnojowicy na gruntach ornych i użytkach zielonych • charakteryzuje odchody ptasie i ich wartość nawozową • omawia sposoby sporządzania kompostów 1. 2. 3. Nawożenie słomą • przedstawia wartość nawozową kompostów i technikę ich stosowania • omawia zasady nawożenia słomą • podaje wartość nawozową słomy Nawożenie roślinami • przedstawia sposoby nawożenia nawozielonymi zami zielonymi • analizuje wpływ sposobu przechowywania i stosowania nawozów naturalnych na środowisko Nawozy mineralne Przedstawić charakterystykę nawozów mineralnych zasady ich stosowania i wpływ na jakość i wielkość plonów Nawozy azotowe • przedstawia charakterystykę nawozów azotowych • omawia zasady nawożenia azotowego • analizuje wpływ nawożenia azotowego na jakoś i wielkość plonu • przedstawia charakterystykę nawozów Nawozy fosforowe fosforowych • omawia zasady nawożenia fosforowego • opisuje wpływ nawożenia fosforowego na jakość i wielkość plonu • przedstawia charakterystykę nawozów Nawozy potasowe potasowych • omawia zasady nawożenia potasowego • omawia wpływ nawożenia potasowego na jakość i wielkość plonu Nawozy magnezowe • przedstawia charakterystykę nawozów magnezowych • omawia zasady nawożenia magnezem • omawia wpływ nawożenia magnezem na jakość i wielkość plonu • charakteryzuje nawozy wieloskładnikowe Nawozy • omawia zasady stosowania nawozów wieloskładnikowe wieloskładnikowych • charakteryzuje mikronawozy Mikronawozy • omawia zasady stosowania mikronawozów • charakteryzuje nawozy wapniowe • omawia zasady stosowania nawozów Nawozy wapniowe wapniowych • określa zasady przechowywania nawozów mineralnych Przechowywanie • omawia technikę stosowania nawozów i technika mineralnych stosowania nawozów • projektuje kompleksowe stosowanie nawozów organicznych i mineralnych • przelicza czysty składnik na masę towarową nawozu • oblicza zapotrzebowanie nawozów pod wybraną roślinę uprawną z wykorzystaniem wyników analizy gleby 21 1. 2. Efektywność i opłacalność nawożenia Przepisy prawne i bhp • analizuje wpływ wzrastającego poziomu nawożenia na całokształt produkcji roślinnej • analizuje efektywność i opłacalność nawożenia • omawia przepisy prawne dotyczące nawożenia w rolnictwie • analizuje przepisy bhp podczas stosowania nawozów organicznych i mineralnych • opisuje wpływ nawożenia na środowisko Omówić pojęcie i rolę ochrony roślin w nowoczesnym rolnictwie Ochrona roślin • definiuje pojęcie ochrony roślin • przedstawia zadania ochrony roślin • wymienia straty wywołane przez agrofagi Omówić rodzaje chorób i ich objawy Choroby roślin • definiuje pojęcie choroby • wymienia czynniki chorobotwórcze oraz charakteryzuje ich objawy chorobowe • charakteryzuje choroby grzybowe i objawy chorobowe • rozpoznaje najczęściej występujące choroby grzybowe • opisuje choroby bakteryjne i wirusowe • omawia sposoby rozprzestrzeniania się chorób bakteryjnych i wirusowych • rozpoznaje choroby bakteryjne i wirusowe Szkodniki roślin • definiuje pojęcie szkodnika • przedstawia podział szkodników ze względu na przynależność systematyczną, zasięg żerowania i budowę aparatu gębowego • omawia sposoby żerowania i typy uszkodzeń • charakteryzuje nicienie i roztocze, przedstawia objawy żerowania • omawia sposoby zapobiegania • charakteryzuje szkodliwość gryzoni, ptaków i ślimaków • omawia szkodliwość i sposoby zapobiegania ich występowaniu • charakteryzuje szkodniki roślin z gromady owadów • rozpoznaje grupy szkodników na podstawie występujących uszkodzeń Scharakteryzować czynniki chorobotwórcze Zdefiniować pojęcie szkodnika Scharakteryzować rodzaje szkodników i objawy ich żerowania Przedstawić pojęcie Chwasty roślin podział i szkodliwość uprawnych chwastów roślin uprawnych 22 3. • definiuje pojęcie chwastów roślin uprawnych • określa szkodliwość chwastów • omawia biologiczne właściwości chwastów 1. 2. 3. • dokonuje podziału chwastów ze względu na trwałość i występowanie • rozpoznaje chwasty roślin naturalnych Omówić rodzaje Metody ochrony metod ochrony roślin roślin uprawnych i ich znaczenie • przedstawia podział metod ochrony roślin • charakteryzuje metody zapobiegawcze (agrotechniczną, hodowlaną i kwarantannę) • charakteryzuje metody bezpośredniego zwalczania (biologiczną, chemiczną, fizyczną i mechaniczną) • omawia zasady integrowanej ochrony roślin • ustala ekonomiczny próg szkodliwości w celu podjęcia decyzji o zastosowaniu chemicznej ochrony roślin Przedstawić podział środków ochrony roślin i ich charakterystykę Środki ochrony roślin • definiuje pojęcie pestycydów • przedstawia podział pestycydów ze względu na klasę toksyczności Scharakteryzować fungicydy Fungicydy • dokonuje podziału fungicydów ze względu na substancję czynną • charakteryzuje fungicydy, ich działanie i toksyczność Scharakteryzować zoocydy Zoocydy • dokonuje podziału zoocydów ze względu na sposób działania na szkodniki (żołądkowe, kontaktowe, oddechowe) • dzieli zoocydy ze względu na mechanizm działania w roślinie (powierzchniowe, wgłębne, systemiczne) • dokonuje podziału zoocydów ze względu na przynależność do grup chemicznych (pyretroidy,preparaty fosforoorganiczne, karbaminiany, biopreparaty, preparaty acylomocznikowe, chlorowane węglowodory, inne, feromony) • dzieli zoocydy ze względu rodzaj szkodników, na które działają (rodentycydy, akarycydy, nematocydy, moluskocydy • dobiera środki chemiczne do zwalczania wybranych szkodników Scharakteryzować herbicydy Herbicydy • dokonuje podziału herbicydów (dolistne – doglebowe, kontaktowe – układowe, selektywne – nieselektywne) • przedstawia charakterystykę herbicydów • omawia sposób i termin wykonania skutecznego zabiegu zwalczania chwastów 23 1. 2. 3. • dobiera herbicydy do zwalczania chwastów w zależności od gatunku i fazy rozwojowej chwastów i chronionej rośliny Scharakteryzować pozostałe środki ochrony roślin Pozostałe środki ochrony • omawia zastosowanie regulatorów wzrostu i rozwoju • wyjaśnia sposób działania i zastosowanie repelentów i atraktantów • omawia zadanie i zastosowanie środków zwiększających zwilżalność i przylepność chemicznych środków ochrony roślin Omówić zasady bhp podczas stosowaniu pestycydów Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas stosowaniu pestycydów • przedstawia przepisy bhp dotyczące transportu, przechowywania i stosowania środków chemicznych ochrony roślin • wyjaśnia prawidłowy sposób postępowania z opakowaniami • opisuje objawy zatruć i sposób udzielania pierwszej pomocy Omówić organizację służby zdrowia i przepisy prawne dotyczące ochrony roślin Organizacja ochrony • wymienia terenowe służby ochrony roroślin ślin, omawia ich zadania • opisuje zadania i rolę instytutu ochrony roślin • wyszukuje przepisy prawne dotyczące ochrony roślin • korzysta z zaleceń ochrony roślin w celu zaprojektowania kompleksowej ochrony roślin przed chorobami, szkodnikami i chwastami 3. ZMIANOWANIE I PŁODOZMIAN Zdefiniować podstawowe pojęcia z zakresu zmianowania Dokonać analizy czynników zmianowania Zaprojektować przykładowe zmianowania 24 Podstawy zmianowania • definiuje i wyjaśnia podstawowe pojęcia z zakresu zmianowania (rotacja, płodozmian, plon główny, przedplon, roślina następcza i międzyplonowa) • wymienia grupy czynników zmianowania i podaje ich znaczenie • charakteryzuje czynniki zmianowania (przyrodnicze, • agrotechniczne, organizacyjno – ekonomiczne) • analizuje współzależność grup czynników zmianowania • omawia zasady układania zmianowań • wymienia typy płodozmianów • charakteryzuje różne typy płodozmianów • układa przykładowe zmianowania i płodozmiany • dokonuje oceny zmianowań 1. 2. 3. • projektuje organizację produkcji roślinnej w gospodarstwie 4. TECHNOLOGIE PRODUKCJI ROŚLIN UPRAWNYCH Zdefiniować Wprowadzenie do • definiuje podstawowe pojęcia dotyczące pojęcia dotyczące technologii produkcji technologii produkcji roślinnej • wyróżnia czynniki wpływające na wybór technologii produkcji roślinnej roślin uprawnych technologii • analizuje charakterystyczne cechy technologiczne produkcji poszczególnych grup Określić cechy roślin biologiczne i wymagania siedliskowe roślin uprawnych Określić cechy biologiczne i wymagania siedliskowe roślin Ogólna charakterystyka roślin zbożowych • omawia znaczenie gospodarcze roślin zbożowych • charakteryzuje rośliny zbożowe • przedstawia charakterystykę botaniczno-rolniczą zbóż • opisuje i rozróżnia fazy rozwojowe zbóż • analizuje wpływ czynników siedliska na wzrost zbóż w różnych fazach rozwojowych • wymienia i charakteryzuje czynniki plonotwórcze • analizuje i przedstawia możliwość zmniejszenia wpływu negatywnych czynników na plonowanie roślin zbożowych • rozpoznaje rośliny zbożowe w poszczególnych fazach rozwojowych • rozpoznaje ziarniaki poszczególnych gatunków zbóż Technologie produkcji roślin zbożowych (ozimych i jarych) Zaprojektować i zanalizować przykładowe technologie produkcji roślin zbożowych Wymagania klimatyczno-glebowe Uprawa roli i nawożenie Zasady siewu roślin zbożowych • charakteryzuje wymagania klimatyczno-glebowe roślin zbożowych • dobiera przedplon i ocenia jego wartość charakteryzuje i dobiera zrejonizowane odmiany roślin zbożowych • analizuje zasady uprawy roli i nawożenia roślin zbożowych • projektuje uprawę roli i nawożenie przykładowej rośliny zbożowej wg przyjętych założeń technologicznych • wypełnia część karty technologicznej dotyczącą przygotowania pola pod zasiew i nawożenia • projektuje zespół uprawek pożniwnych i przedsiewnych 25 1. 2. Zabiegi pielęgnacyjne w roślinach zbożowych i ich znaczenie plonotwórcze Zbiór i sposoby przechowywania roślin zbożowych Obliczanie dochodu bezpośredniego produkcji wybranej rośliny zbożowej w określonych warunkach 26 3. • wylicza nakłady siły roboczej i pociągowej na poszczególne zabiegi uprawowe • na podstawie zaleceń stacji chemiczno-rolniczej ustala dawki NPK, Ca Mg • ustala termin stosowania, rodzaj nawozu i sposób nawożenia • dobiera maszyny i narzędzia do uprawy roli i nawożenia • uzasadnia znaczenie plonotwórcze dobrego materiału siewnego • planuje termin siewu, ilość wysiewu, głębokość i rozstawę rzędów • oblicza normę wysiewu w 1ha • dobiera zaprawę nasienną i sposób zaprawiania • planuje ścieżki przejazdowe i uzasadnia potrzebę ich wykonania • wypełnia kartę technologiczną w części dotyczącej siewu • uzasadnia celowość i planuje terminy bronowania pielęgnacyjnego • dobiera odpowiednie herbicydy i terminy ich stosowania w zwalczaniu chwastów jedno- i dwuliściennych • umiejscawia pogłówne nawożenie azotem w określonej fazie rozwojowej • rozpoznaje choroby i szkodniki roślin zbożowych • dobiera metody i środki ich zwalczania • przedstawia zasady kompleksowej ochrony zbóż • integruje metody ochrony roślin • wypełnia kartę technologiczną w części dotyczącej pielęgnacji roślin zbożowych • rozróżnia fazy dojrzałości ziarna • analizuje zasady i sposoby zbioru ziarna oraz postępowania ze słomą po zbiorze • dobiera sprzęt techniczny do planowanego sposobu zbioru • wybiera metodę dosuszania i przechowywania ziarna • wypełnia kartę technologiczną w części dotyczącej zbioru i przechowywania • analizuje różnice w technologiach produkcji różnych gatunków zbóż • oblicza koszty bezpośrednie i dochód bezpośredni na podstawie wypełnionej karty technologicznej • analizuje i ocenia otrzymany wynik • weryfikuje strukturę kosztów w celu ich obniżenia 1. 2. 3. • wykorzystuje informacje płynące z rynku w celu poprawienia opłacalności produkcji Określić cechy biologiczne i wymagania siedliskowe roślin Ogólna charakterystyka roślin okopowych • charakteryzuje rośliny okopowe • określa znaczenie gospodarcze roślin okopowych • podaje cechy charakterystyczne roślin okopowych • przedstawia rejonizację upraw z uwzględnieniem stref degradacji Technologia produkcji ziemniaków jadalnych, przemysłowych i sadzeniaków Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji ziemniaków Właściwości biologiczne i wymagania siedliskowe ziemniaka Uprawa roli i nawożenie Dobór sadzeniaków i technika sadzenia Zabiegi pielęgnacyjne • określa właściwości biologiczne ziemniaka: części nadziemne, podziemne i skład chemiczny bulw • charakteryzuje cechy morfologiczne ziemniaka • przedstawia wymagania glebowe ziemniaka • wskazuje cechy odmianowe ziemniaka • dobiera odmiany do kierunku użytkowania i warunków przyrodniczych rejonu • wymienia dobre i złe przedplony dla ziemniaków • dobiera zabiegi uprawowe w zależności od rodzaju gleby, przedplonu, nawożenia, zachwaszczenia • planuje nawożenie organiczne i mineralne ziemniaków w zależności od kierunku użytkowania i stanowiska (oblicza dawki, dobiera nawozy, planuje termin stosowania) • dobiera maszyny do nawożenia • wypełnia kartę technologiczną w części dotyczącej uprawy roli i nawożenia • omawia sposoby przygotowania bulw do sadzenia (sortowanie, pobudzanie, podkiełkowanie) • oblicza ilość sadzeniaków na hektar w zależności od kierunku użytkowania • przedstawia sposób sadzenia ziemniaków (termin, głębokość, rozstawa rzędów zależna od typu ciągnika i maszyn towarzyszących) • wypełnia kartę technologiczną w części dotyczącej sadzenia • omawia zadania zabiegów pielęgnacyjnych w produkcji ziemniaków (walka z chwastami, niszczenie skorupy, formowanie redlin, ochrona przed szkodnikami i chorobami) 27 1. 2. Organizacja zbioru i przechowywania ziemniaków 3. • wymienia rodzaje zabiegów pielęgnacyjnych (mechaniczne, mechaniczno-chemiczne, chemiczno-mechaniczne, uproszczone) • rozpoznaje choroby i szkodniki ziemniaków • dobiera metody i środki do ich zwalczania • wypełnia kartę technologiczną produkcji ziemniaka w części dotyczącej pielęgnacji • omawia sposoby przygotowania plantacji do zbioru poprzez niszczenie łęcin (mechaniczne, chemiczne) • wymienia czynniki decydujące o terminie zbioru • planuje organizację i przebieg zbioru • analizuje warunki przechowywania ziemniaków i sposoby konserwowania • wypełnia kartę technologiczną w części dotyczącej zbioru i przechowywania • porównuje technologię produkcji ziemniaków ogólnoużytkowych i reprodukcyjnych • oblicza opłacalność produkcji ziemniaków Technologia produkcji buraków Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji buraków Wymagania klimatyczne i glebowe buraka Uprawa roli i nawożenia 28 • omawia znaczenie gospodarcze buraków • przedstawia stan i perspektywy rozwoju produkcji buraka • opisuje cechy botaniczne buraka (systematyka, pochodzenie, burak jako roślina dwuletnia, fazy rozwojowe, pośpiechowatość, sposób pylności, budowa owocu, kłębek jako materiał siewny, budowa morfologiczna korzeni, rozmieszczenie i zawartość procentowa sacharozy w korzeniu) • opisuje wymagania klimatyczne buraka (długość okresu wegetacji, wymagania wodne, świetlne i termiczne) • analizuje zależność pomiędzy zawartością cukru w korzeniach a pogodą podczas wegetacji • opisuje wymagania glebowe buraka • dobiera rośliny przedplonowe i uzasadni słuszność wyboru • przedstawia problem wyburaczenia i szkodliwości następczego działania herbicydów • projektuje całokształt uprawy roli pod buraki 1. 2. Siew buraków Zabiegi pielęgnacyjne Zbiór buraków 3. • planuje nawożenie obornikiem (wielkość dawki, termin nawożenia) • dobiera dawki nawożenia mineralnego zgodnie z zaleceniami stacji chemiczno-rolniczej • planuje terminy i sposoby stosowania oraz dzielenie dawek azotu • analizuje możliwość łącznego stosowania agrochemikaliów • wybiera nawozy i przelicza czysty składnik na masę towarową nawozu • wypełnia kartę technologiczną produkcji buraków w części dotyczącej uprawy roli i nawożenia • charakteryzuje i dobiera odmiany zrejonizowane w Polsce • omawia sposoby przygotowania nasion do siewu (kalibrowanie, otoczkowanie) • ustala prawidłowy termin siewu zależnie od rejonu kraju, temperatury gleby, wskaźników fenologicznych • dobiera gęstość i głębokość siewu zależnie od stanowiska i doświadczenia rolnika • dobiera rodzaj siewnika i przygotowuje go do pracy (wykonuje próbę kręconą) • rozpoznaje choroby i szkodniki buraka cukrowego • dobiera metody zapobiegania i bezpośredniego zwalczania wybranych chorób i szkodników po przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości • przedstawia zadania zabiegów pielęgnacyjnych (niszczenie zaskorupienia gleby, ustalenie obsady roślin, odchwaszczanie) • projektuje zabiegi pielęgnacyjne na plantacji buraków, dobiera narzędzia i termin wykonania • dobiera herbicydy i planuje sposób ich stosowania zgodnie z zaleceniami IOR • planuje kompleksową ochronę plantacji przed chorobami i szkodnikami po przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości • wypełnia kartę technologiczną w części dotyczącej pielęgnacji plantacji buraków • omawia możliwe metody zbioru • planuje metodę zbioru w przykładowym gospodarstwie • wykonuje kalkulację dochodu bezpośredniego 29 1. Określić cechy biologiczne i wymagania siedliskowe roślin 2. Ogólna charakterystyka roślin przemysłowych 3. • wymienia rośliny przemysłowe uprawiane w Polsce • przedstawia znaczenie gospodarcze i agrotechniczne roślin przemysłowych • opisuje budowę morfologiczną roślin przemysłowych Technologia produkcji rzepaku ozimego Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji rzepaku ozimego Wymagania klimatyczno-glebowe Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie Siew Pielęgnacja Zbiór Określić cechy biologiczne i wymagania siedliskowe roślin 30 Ogólna charakterystyka roślin pastewnych w uprawie polowej • wymienia odmiany rzepaku ozimego i dokonuje krótkiej charakterystyki • analizuje wymagania klimatyczno-glebowe rzepaku ozimego • przedstawia wymagania rzepaku w stosunku do stanowiska w zmianowaniu • planuje całokształt uprawy roli pod rzepak po różnych przedplonach • przedstawia wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe rzepaku ozimego • ocenia celowość i potrzebę nawożenia obornikiem • planuje nawożenie mineralne rzepaku ozimego • projektuje termin, ilość i sposób wysiewu • planuje zabiegi pielęgnacyjne w okresie jesiennym (przerzedzanie wschodów, zwalczanie chwastów, wykonanie przegonów ) • planuje zabiegi pielęgnacyjne w okresie wiosennym (zwalczanie chwastów, ochrona przed szkodnikami i chorobami) • ocenia stan plantacji jesienią i po przezimowaniu • planuje termin i sposób zbioru • projektuje technologię produkcji rzepaku jarego • przedstawia różnice technologiczne w technologii produkcji rzepaku jarego i ozimego • projektuje technologię produkcji pozostałych roślin przemysłowych uprawianych w rejonie szkoły • rozpoznaje najczęściej występujące choroby i szkodniki roślin przemysłowych • przedstawia różnorodność gatunków roślin pastewnych • podaje podział roślin pastewnych • przedstawia charakterystykę botaniczną i morfologiczną grup roślin pastewnych • omawia kierunki użytkowania roślin pastewnych 1. 2. 3. • omawia znaczenie roślin pastewnych w zwiększaniu żyzności gleby Technologia produkcji roślin strączkowych Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji roślin strączkowych Wymagania siedliskowe Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie roślin strączkowych Siew roślin strączkowych Pielęgnacja roślin strączkowych Zbiór i przechowywanie Ppłacalność produkcji Różnice technologiczne • rozpoznaje rośliny strączkowe i ich nasiona • charakteryzuje wymagania siedliskowe roślin strączkowych • przedstawia charakterystykę biologiczną i użytkową zrejonizowanych odmian roślin strączkowych (łubinu, grochu, peluszki, bobiku, wyki oraz soi) • charakteryzuje dobre i złe stanowiska w uprawie roślin strączkowych • omawia uprawę roli w zależności od przedplonu i gatunku rośliny • omawia wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin strączkowych • dobiera nawozy i planuje ich stosowanie • przygotowuje materiał siewny (zaprawianie, szczepienie nasion) • planuje sposób wysiewu nasion roślin strączkowych (termin siewu, ilość, rozstawę rzędów, głębokość) • wykonuje próbę kręconą i przygotowuje siewnik do siewu • projektuje prace pielęgnacyjne na plantacjach roślin pastewnych • rozpoznaje choroby i szkodniki roślin strączkowych • określa zasady, terminy i sposoby zbioru oraz przechowywania roślin pastewnych w zależności od kierunku użytkowania • oblicza opłacalność produkcji roślin strączkowych • dokonuje analizy różnic w produkcji roślin strączkowych Technologia produkcji roślin motylkowych drobnonasiennych Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji roślin motylkowych drobnonasiennych Wymagania siedliskowe Stanowisko w zmianowaniu • rozpoznaje rośliny motylkowych drobnonasiennych i ich nasiona • charakteryzuje wymagania siedliskowe roślin motylkowych drobnonasiennych • przedstawia charakterystykę biologiczną i użytkową zrejonizowanych odmian roślin motylkowych drobnonasiennych • podaje dobre i złe stanowiska w uprawie roślin motylkowych drobnonasiennych 31 1. 2. Uprawa roli Nawożenie roślin Siew roślin Pielęgnacja roślin Zbiór i przechowywanie Opłacalność produkcji Różnice technologiczne Mieszanki roślin motylkowych drobnonasiennych 3. • omawia uprawę roli w zależności od przedplonu i gatunku rośliny • omawia wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin motylkowych drobnonasiennych • dobiera nawozy i planuje ich stosowanie • przygotowuje materiał siewny (zaprawianie, szczepienie nasion) • planuje sposób wysiewu nasion roślin motylkowych drobnonasiennych (termin siewu, ilość, rozstawę rzędów, głębokość) • wykonuje próbę kręconą i przygotowuje siewnik do siewu • projektuje prace pielęgnacyjne na plantacjach roślin motylkowych • rozpoznaje choroby i szkodniki roślin motylkowych • określa zasady, terminy i sposoby zbioru oraz przechowywania roślin pastewnych w zależności od kierunku użytkowania • oblicza opłacalność produkcji roślin • analizuje różnice w technologii produkcji roślin motylkowych drobnonasiennych • omawia zalety uprawy roślin motylkowych w mieszankach • przedstawia technologię produkcji mieszanek roślin motylkowych Technologia produkcji pozostałych roślin pastewnych niemotylkowych (słonecznika, kukurydzy, kapusty pastewnej, traw w produkcji polowej) Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji pozostałych roślin pastewnych niemotylkowych Wymagania siedliskowe Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie roślin strączkowych Siew roślin strączkowych Pielęgnacja roślin strączkowych 32 • omawia znaczenie gospodarcze roślin pastewnych niemotylkowych • przedstawia opis botaniczny rośliny • opisuje wymagania klimatyczno-glebowe • przedstawia stanowisko w zmianowaniu • • • • • • • • planuje całokształt uprawy roli projektuje nawożenie charakteryzuje zrejonizowane odmiany omawia sposób przygotowania nasion do siewu planuje termin, ilość i sposób siewu omawia sposób pielęgnacji plantacji ustala termin i sposób zbioru rozpoznaje rośliny pastewne motylkowe i niemotylkowe oraz ich nasiona 1. 2. 3. Technologia produkcji poplonów Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji poplonów Uprawa poplonów • omawia znaczenie gospodarcze i agrotechniczne poplonów • rozróżnia rodzaje poplonów (wsiewki poplonowe, poplony ścierniskowe, poplony ozime i plony wtóre) • dobiera rośliny do uprawy w poplonach w zależności od rodzaju poplonu • projektuje całokształt uprawy poszczególnych poplonów i plonów wtórnych 5. HODOWLA ROŚLIN I NASIENNICTWO Określić i scharakteryzować kierunki i metody hodowli roślin uprawnych Hodowla roślin Przedstawić zadania Nasiennictwo i podstawowe zasady obowiązujące w produkcji nasiennej • przedstawia zadania i znaczenie hodowli roślin • wymienia kierunki hodowli roślin • omawia podstawowe zagadnienia z genetyki (genotyp, fenotyp, zmienność dziedziczna, krzyżowanie, mutacje chromosomowe, genowe i genomowe, crossing – ower i rekombinacja) • wymienia i scharakteryzuje podstawowe metody hodowli twórczej (selekcja, krzyżowanie, wykorzystanie zjawiska heterozji i hodowli poliploidalnej i mutacyjnej) • wymienia przyczyny i objawy degradacji odmian • omawia cele i sposoby hodowli zachowawczej • omawia organizację hodowli w Polsce i sposoby kontroli jakości odmian • wymienia zadania produkcji nasiennej • przedstawia podstawowe zasady obowiązujące w produkcji nasiennej • ocenia i przygotowuje materiał siewny roślin uprawnych • omawia zasady kontroli plantacji nasiennych • dokonuje analizy specyfiki uprawy roślin na plantacjach nasiennych • omawia system kontroli materiału siewnego • przedstawia definicję zadania i dokumenty kwalifikacji polowej • omawia zasady oceny laboratoryjnej materiału siewnego i sadzeniaków • przygotowuje materiał siewny roślin uprawnych • charakteryzuje i przygotowuje do pracy maszyny i sprzęt do siewu i sadzenia • wykonuje prace siewne z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy 33 1. 2. 3. 6. UŻYTKI ZIELONE Określić znaczenie gospodarcze łąk i pastwisk 34 Gospodarcze i przyrodnicze znaczenie trwałych użytków zielonych Rozpoznać i scharakteryzować roślinność użytków zielonych Roślinność użytków zielonych Zaprojektować i przeanalizować technologie produkcji pasz na użytkach zielonych Technologia produkcji pasz na użytkach zielonych Scharakteryzować sposoby zagospodarowania, użytkowania i pielęgnacji łąk i pastwisk oraz niezbędny sprzęt Użytkowanie łąk i pastwisk Renowacja łąk i pastwisk • definiuje podstawowe pojęcia dotyczące trwałych użytków zielonych • omawia znaczenie gospodarcze trwałych użytków zielonych • przedstawia typologiczny podział użytków zielonych (łęgi, grądy, bielawy, łąki pobagienne, hale, polany) • analizuje czynniki siedliska mające wpływ na stan użytków zielonych • analizuje skład botaniczny porostu użytków zielonych • ocenia wartość wybranego użytku zielonego na podstawie jego składu botanicznego • rozpoznaje ważniejsze gatunki traw na podstawie cech morfologicznych • charakteryzuje rośliny motylkowe występujące na użytkach zielonych • rozpoznaje rośliny motylkowe występujące w runi łąk i pastwisk • przedstawia rolę ziół w poroście • rozpoznaje ważniejsze gatunki ziół w runi łąk i pastwisk • charakteryzuje chwasty w zależności od sposobu użytkowania oraz warunków glebowych • analizuje wpływ nawożenia na udział w runi ziół, roślin motylkowych i chwastów • przedstawia sposoby regulowania wilgotności na użytkach zielonych • planuje organiczne i mineralne nawożenie użytków zielonych • dobiera rodzaj nawozów, wysokość dawek oraz terminy stosowania w zależności od warunków glebowych i sposobu użytkowania • planuje zabiegi pielęgnacyjne na trwałych użytkach zielonych • omawia sposoby użytkowania, łąk i pastwisk • analizuje metody zagospodarowania łąk i pastwisk metodą intensywnego nawożenia, podsiewu, pełnego zagospodarowania • dobiera mieszanki traw i roślin motylkowych do pełnego zagospodarowania użytków zielonych 1. 2. Dobrać i eksploatować maszyny do pielęgnacji zbioru i konserwacji pasz z użytków zielonych, z zachowaniem przepisów bhp 3. • dobiera maszyny do pielęgnacji, zbioru i konserwacji pasz z użytków zielonych • stosuje przepisy bhp podczas pielęgnacji, zbioru i konserwacji pasz na użytkach zielonych 7. PRODUKCJA ROŚLINNA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM Przedstawić systemy rolnictwa Systemy rolnictwa Przedstawić regulacje prawne w produkcji roślinnej w rolnictwie ekologicznym Podstawy prawne rolnictwa ekologicznego Przedstawić zasady gospodarowania w produkcji roślinnej w rolnictwie ekologicznym Przestawianie gospodarstwa na metody produkcji ekologicznej Materiał siewny Kontrola gospodarstw ekologicznych Uprawa roli Płodozmian Nawożenie • wymienia systemy rolnictwa • określa różnice w zasadach gospodarowania w systemach rolnictwa • wymienia rozporządzenia UE i Ustawę Sejmu RP „o rolnictwie ekologicznym” • określa zasady zgłaszania podjęcia produkcji ekologicznej • wymienia jednostki certyfikujące • określa częstotliwość kontroli • określa zakres kontroli • podaje zasady płatności za kontrolę i dotacji do kosztów kontroli • określa okresy przestawiania • określa zasady równoległego prowadzenia produkcji ekologicznej i konwencjonalnej • określa wymagania w stosunku do materiałów rozmnożeniowych w rolnictwie ekologicznym • podaje warunki użycia innych materiałów siewnych niż ekologiczne • przedstawia zalety i wady orki • przedstawia zasady uprawy roli w rolnictwie ekologicznym • wymienia narzędzia przydatne do uprawy roli w gospodarstwach ekologicznych • przedstawia cele płodozmianu w rolnictwie ekologicznym • określa przydatność grup i gatunków roślin do uprawy w gospodarstwie ekologicznym • układa płodozmian • wskazuje sposoby zachowania i podwyższania żyzności gleby w gospodarstwie ekologicznym • wymienia nawozy dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym • określa produkcję azotu w nawozach naturalnych • omawia zasady sporządzania kompostu 35 1. 2. Ochrona roślin Przedstawić zasady rolnictwa biodynamicznego Rolnictwo biodynamiczne Oznakowanie produktów ekologicznych Płatności za pakiet: Rolnictwo ekologiczne 3. • wyjaśnia znaczenie profilaktyki w ochronie roślin • omawia metody ochrony roślin przed chwastami, szkodnikami i chorobami • wymienia środki ochrony roślin dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym • omawia zasady rolnictwa biodynamicznego • omawia wykorzystanie kalendarza biodynamicznego • przedstawia wykorzystanie preparatów biodynamicznych • definiuje pojęcie produktu ekologicznego • wymienia informacje zawarte na etykiecie produktu ekologicznego • podaje warunki uzyskania płatności • podaje wielkości płatności • wylicza płatność dla gospodarstwa 8. INTEGROWANE METODY PRODUKCJI ROŚLINNEJ Scharakteryzować rolnictwo integrowane jako odrębny system produkcji rolniczej Planować i realizować zabiegi agrotechniczne Ogólna charakterystyka systemu integrowanej produkcji rolnej Technologia produkcji roślinnej w systemie rolnictwa integrowanego • definiuje pojęcie rolnictwa integrowanego • wymienia cechy rolnictwa integrowanego, różniące go od rolnictwa konwencjonalnego i ekologicznego • określa przyczyny powstania tego systemu rolnictwa • charakteryzuje efektywność produkcyjną i ekonomiczną • planuje zmianowanie roślin • wymienia i uzasadnia zasady integrowanej uprawy roli • dobiera odmiany roślin uprawnych odpowiednich do produkcji integrowanej • planuje nawożenie organiczne i mineralne • wymienia pestycydy zalecane i niewskazane do produkcji integrowanej • określa ekonomiczny próg szkodliwości ważniejszych agrofagów wybranych roślin uprawnych 9. JAKOŚĆ ZDROWOTNA I BEZPIECZEŃSTWO PRODUKTÓW ROŚLINNYCH Określić sposoby zapewnienia jakości zdrowotnej produktów 36 Jakość zdrowotna • określa wpływ środowiska naturalnego, produktów roślinnych zabiegów chemicznych i fizycznych oraz pasz i produktów żywienia człowieka na jakość i bezpieczeństwo ich stosowania • dobiera warunki produkcji w gospodarstwie w zależności od przyjętych technologii 1. 2. 3. • rozpoznaje wadliwe cechy produktów żywnościowych na podstawie materiałów źródłowych i ćwiczeń laboratoryjnych • interpretuje podstawowe zasady bhp w stosowaniu środków ochrony roślin i nawozów • określa zasady bezpiecznego przechowywania produktów • omawia normy jakościowe dotyczące produkcji i przechowywania produktów roślinnych 10. PRZEPISY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY, OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ I OCHRONY ŚRODOWISKA Przedstawić i zastosować w praktyce przepisy bhp Bezpieczeństwo i higiena pracy • omawia znaczenie przestrzegania przepisów bhp • charakteryzuje działanie organizmu ludzkiego podczas pracy • wymienia ważniejsze czynniki powodujące zmęczenie fizyczne i psychiczne • omawia zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w rolnictwie Przedstawić Ochrona • omawia przyczyny pożarów na wsi i zastosować przeciwpożarowa • przedstawia podstawowe zasady profiw praktyce laktyki przeciwpożarowej zasady ochrony • charakteryzuje urządzenia przeciwpożaprzeciwpożarowej rowe • wymienia przepisy przeciwpożarowe Zastosować wytyczne Polski Kodeks Dobrej • omawia przyczyny opracowania i wdraKDPR Praktyki Rolniczej żania Polskiego Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej • charakteryzuje zagrożenia dla środowiska przyrodniczego związanie z prowadzeniem produkcji roślinnej • przedstawia zasady prowadzenia produkcji roślinnej nie zagrażającej środowisku • wymienia podstawowe akty prawne regulujące prowadzenia produkcji roślinnej • omawia cele i sposoby kształtowania krajobrazu rolniczego 11. ORGANIZACJA PRODUKCJI ROŚLINNEJ W GOSPODARSTWIE Zorganizować produkcję roślinną w zależności od specjalizacji Organizacja produkcji roślinnej zależnie od jej specjalizacji • omawia zasady specjalizacji oraz uproszczeń produkcji roślinnej i zmianowania • wymienia i charakteryzuje podstawowe typy specjalistycznych gospodarstw z produkcją roślinną • omawia etapy organizowania produkcji roślinnej w gospodarstwie 37 Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Program nauczania Produkcja roślinna został zaprojektowany z uwzględnieniem: – podejmowania zadań związanych z wykonywaniem prac w produkcji; – projektowania rozwiązań o dynamicznym charakterze; – tworzenia projektów procesów technologicznych uwzględniających zależności istniejące w środowisku przyrodniczym z jednoczesnym kształtowaniem u uczniów umiejętności ponadprzedmiotowych. Dobór i układ treści kształcenia umożliwia: – poznanie i utrwalenie fachowej terminologii, – kształtowanie etycznych postaw zawodowych, – zapewnienie bezpiecznych warunków pracy i praktyczne stosowanie zasad bezpiecznego prowadzenia obserwacji i działań doświadczalnych. Program, poza materiałem nauczania z podstawy programowej, zawiera treści dodatkowe – spójne z podstawą i wymienionymi w niej celami. Założone cele należy osiągać poprzez wykonywanie ćwiczeń praktycznych, obliczeń, obserwacji, zbieranie i porządkowanie informacji, analizę dokumentacji, analizę podstaw technologicznych i formalnych produkcji poszczególnych grup roślin z uwzględnieniem ich przeznaczenia oraz roli w płodozmianie. Stosowane metody, formy, techniki i środki nauczania należy dobierać zgodnie z zasadą ciągłego doskonalenia umiejętności i wspierania czynników ułatwiających uzyskanie kwalifikacji oraz kształtowanie postaw zawodowych. Wykład upoglądowiony oraz pokazy i prezentacje powinny jedynie pełnić funkcję wspomagającą. Konieczne będzie zastosowanie różnych form dyskusji, symulacji, projektowania, metaplanu, drzewa decyzyjnego, analizy przypadku i innych metod aktywizujących pracę na zajęciach. Można również wykorzystywać teksty przewodnie, projekty edukacyjne itp. Ważne jest, aby uwzględnić różnorodność uwarunkowań w gospodarstwach i regionach. Sytuacje dydaktyczne mają pomóc w zrozumieniu złożoności i różnorodności czynników wpływających na decyzje organizacyjne i technologiczne. Metody pracy mają nie tylko aktywizować, ale także pobudzać do poszukiwań rozwiązań optymalnych dla gospodarstwa. Aby program mógł być zrealizowany wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej. Pracownia produkcji roślinnej powinna składać się z sali ćwiczeń i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali ćwiczeń należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. 38 Sala ćwiczeń powinna być wyposażona w: 1) środki techniczne, takie jak: rzutnik pisma, rzutnik przeźroczy, magnetowid, zestaw komputerowy, telewizor, radio, drukarkę, kopiarkę; 2) materiały dydaktyczne, takie jak: filmy, przeźrocza, foliogramy, fazogramy, programy komputerowe, plansze, modele; 3) tekstowe źródła informacji, takie jak: przedmiotowe materiały metodyczne do prowadzenia zajęć, podręczniki, inne książki niezbędne do kształcenia w zawodzie, czasopisma fachowe, instrukcje do ćwiczeń, katalogi, prospekty. Pracownia produkcji roślinnej powinna być wyposażona ponadto w: 1) przekroje i modele odkrywek glebowych itp., 2) atlasy roślin i ich nasion, 3) próbki pasz i nawozów, 4) przyrządy pomiarowe do określania jakości produktów i materiału siewnego, 5) przykładowe karty technologiczne, 6) przykładowe projekty zmianowania, 7) przykładowe projekty zagospodarowania przestrzennego gospodarstw. Realizacja programu powinna przebiegać zgodnie z działami programowymi. Możliwe jest przestawianie ich kolejności w wypadku konieczności skorelowania treści z innymi przedmiotami lub zajęciami w gospodarstwie pomocniczym. Zajęcia lekcyjne związane np. z rozpoznawaniem materiału siewnego, próbek glebowych, stanów wzrostu i rozwoju roślin, stopnia zagrożenia plantacji szkodnikami, skutecznością zwalczania chwastów i szkodników itd. będą o wiele efektywniejsze, jeżeli zostaną przeprowadzone w autentycznych warunkach środowiskowych. Wymaga to jednak racjonalnego planowania, korelowania zajęć z innymi blokami i zapewnienia uczniom pracy w niewielkich zespołach (podział klasy na grupy ćwiczeniowe). Należy także pamiętać o tym, że nie wszystkie treści w jednakowym stopniu muszą być opanowane przez ucznia. Należy położyć nacisk na te treści, które będą praktycznie wykorzystywane w przyszłej pracy zawodowej. Więcej czasu warto przeznaczyć na doskonalenie i nabywanie przez uczniów umiejętności ponadzawodowych i koniecznych dla zawodu, przyporządkowanych do określonych obszarów wymagań standardów egzaminacyjnych. 39 Wskazówki dotyczące poszczególnych działów w bloku Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. SIEDLISKO ŻYCIA ROŚLIN – ćwiczenia praktyczne uwzględniające obserwację map i ich szkicowanie – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, – pokazy zjawisk erozyjnych – korzystanie z wielu źródeł informacji – próby oceny przydatności rolniczej gleb – opanowanie poprawnych nazw i określanie własności fizycznych i właściwości zjawisk przyrodniczych oraz ich charakteryzowanie – określenie zależności pomiędzy siedliskiem a warunkami klimatycznymi – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – przetwarzanie i porządkowanie danych – czytanie ze zrozumieniem – rozwiązywanie zadań z uwzględnieniem analogii – wykorzystanie wiedzy przyrodniczej z zakresu meteorologii, budowy litosfery – czytanie i interpretowanie map – wykonywanie szkiców i schematów – posługiwanie się klasyfikacją ZABIEGI AGROTECHNICZNE 40 – pokazy – oceny organoleptyczne – projekt lub tekst przewodni w celu opracowania zespołu uprawek – kalkulacje efektywności i opłacalności nawożenia – poznanie składu i wartości użytkowej gleb – dokonywanie oceny potrzeb i form zastosowania uprawek w gospodarstwie – doskonalenie umiejętności obserwacji, oceny i zachowanie przyjętych zasad – wykorzystanie wiedzy biologicznej, fizycznej i hydrologicznej – pokazy – oceny organoleptyczne – projekt lub tekst przewodni w celu opracowania zespołu uprawek – kalkulacje efektywności i opłacalności nawożenia – poznanie składu i wartości użytkowej gleb – dokonywanie oceny potrzeb i form zastosowania uprawek w gospodarstwie – doskonalenie umiejętności obserwacji, oceny i zachowanie przyjętych zasad – wykorzystanie wiedzy biologicznej, fizycznej i hydrologicznej 1. 2. – ćwiczenia na dobieranie – labirynt podejmowania decyzji w celu doboru nawozów – debata na temat wykorzystania i konserwacji urządzeń – projektowanie i wykonanie preliminarza nawożenia mineralnego i organicznego – porównywanie systemów uprawek przedsiewnych, pielęgnacyjnych i pożniwnych – projektowanie zabiegów doprawiających rolę 3. – korelacja z ekonomiką i techniką Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ melioracji na środowisko naturalne oraz wpływ jakości wykonania zabiegów melioracyjnych na przydatność użytkową gleb. To stanowi ważny element kształtowania postaw zawodowych. Konieczne jest wskazanie przemian w środowisku spowodowanych różnorodnymi zabiegami. Inne szczególnie ważne HODOWLA ROŚLIN I NASIENNICTWO – debata i różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a specyfiką prowadzenia plantacji nasiennych – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych – pokaz, ocena i interpretacja cech nasion i materiału siewnego. – określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki rozwoju plantacji nasiennych – badanie, analizowanie i symulacje procesów w optymalnych warunkach – rozpoznawanie nasion i ich weryfikacja według określonych cech. – korelacje z geografią i biologią w odniesieniu do warunków klimatycznych, glebowych i wymagań mikroklimatycznych – doskonalenie umiejętności obserwacji – konstruowanie opisów charakterystycznych w odniesieniu do kształtu, barwy, stopnia wykształcenia cech – prowadzenie badań zgodnie z metodyką W tym dziale niezbędne jest użycie materiału ilustracyjnego w postaci atlasów, fotografii barwnych, szkiców, schematów. Niezbędne są warunki i urządzenia do pomiaru siły kiełkowania nasion. Inne szczególnie ważne ZMIANOWANIE I PŁODOZMIAN – zastosowanie metody projektów – wspieranie samodzielności ucznia w wyborze i projektowaniu rozwiązań technologicznych – projektowanie warunków utrzymania i poprawy żyzności i urodzajności gleb – organizowanie – praca w grupach i współpraca z różnymi podmiotami – podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowań 41 1. 2. – prezentacja znanych rozwiązań – ćwiczenia obliczeniowe – metody decyzyjne – analiza i ocena projektów – modelowanie zmianowania i płodozmianu roślin w gospodarstwie dla określonych siedlisk – ocena efektów ekonomicznych stosowanych projektów 3. – rozwiązywanie problemów w sposób twórczy – wykorzystanie komputera w poszukiwaniu informacji – zastosowanie wybranych rozwiązań w praktyce – poszukiwanie i analizowanie informacji z różnych źródeł – korelacja z produkcją zwierzęcą, ekonomiką i techniką TECHNOLOGIE PRODUKCJI ROŚLIN UPRAWNYCH – ćwiczenia w wypełnianiu kart technologicznych – metody analityczne – metody prowadzące do podejmowania decyzji produkcyjnych Inne szczególnie ważne – znajomość podstaw technologii produkcji wybranych roślin uprawnych – projektowanie na podstawie analizy wprowadzanych zmian w metodach technologicznych – podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji – zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych – analizowanie metod stosowanych w agrotechnice – korzystanie z różnych źródeł informacji – korelacje z biologicznymi podstawami, z techniką i ekonomią Konieczne są programy komputerowe z przykładowymi technologiami i możliwościami symulowania określonych sytuacji w gospodarstwie. Warto też opracować karty pracy dla uczniów. UŻYTKI ZIELONE – metody analityczne – ćwiczenia w ocenie funkcji gospodarczej łąk i pastwisk – metody prowadzące do oceny wartości – ćwiczenia kalkulacji kosztów – symulacje zmian wraz z oceną wartości kośnej i pastwiskowej 42 – znajomość podstaw postępowania w pielęgnacji i utrzymaniu wartości użytkowej – organizowanie doboru mieszanek nasiennych według ich cech – ocena efektów wprowadzanych zmian – doskonalenie spostrzegawczości – porządkowanie i analizowanie danych – podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – myślenie systemowe – kształtowanie podstawy odpowiedzialności za prowadzenie procesu produkcji i jakość 1. 2. 3. – korelacja z biologicznymi podstawami, produkcją zwierzęcą, techniką i ekonomiką Inne szczególnie ważne Wskazane jest uwzględnienie przykładów tworzenia trwałych użytków zielonych na gruntach ornych i rachunku ekonomicznego podejmowanych decyzji ORGANIZACJA PRODUKCJI ROŚLINNEJ W GOSPODARSTWIE – metoda projektu – ćwiczenia w obliczaniu efektywności podejmowanych zmian – metody prowadzące do podejmowania decyzji – formy debaty i dyskusji Inne szczególnie ważne – projektowanie form użytkowania pól – projektowanie normowania dawek nawozowych i siewnych – projektowanie zmianowania – kalkulacje efektów zmian organizacyjnych na podstawie bazy i powierzchni gospodarstwa oraz możliwości upraw – projektowanie produkcji, terminów oraz preliminarza prac – zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych – korzystanie z różnych źródeł informacji – podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji – korelacje z techniką, ekonomiką i produkcją zwierzęcą Szczególnie ważne jest korelacja i połączenie projektów zmian organizacyjnych z innymi blokami. Przy wzorowej współpracy nauczycieli można stworzyć projekty w ramach ścieżek międzyprzedmiotowych. W ten sposób efektywnie wykorzysta się czas i umożliwi szeroką prezentację projektów. EKOLOGICZNE METODY PRODUKCJI ROŚLINNEJ – debata lub różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a metodami produkcji roślinnej – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych – pokaz i pogadanka – prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne cechy ekologicznych metod uprawowych – określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki produkcyjne – badanie, analizowanie i wykorzystywanie warunków mikroklimatycznych w doborze upraw i stosowanych technologii – ocena efektów zdrowotnych i ekonomicznych, stosowanych technologii i technik produkcyjnych – kształtowanie postaw zawodowych – planowanie czynności związanych z zadaniem – poprawność omawiania i ocena efektywności – uzasadnienie trafności wyboru metod i technik – doskonalenie umiejętności obserwacji, konstruowanie opisów, 43 1. 2. 3. – ocena wartości rynkowej produktów pochodzących z gospodarstw stosujących ekologiczne metody produkcji roślinnej – korelacje z geografią i biologią w odniesieniu do warunków klimatycznych, glebowych i wymagań mikroklimatycznych oraz z produkcją zwierzęcą, techniką i ekonomiką. INTEGROWANE METODY PRODUKCJI ROŚLINNEJ – wykład upoglądowiony, metody decyzyjne dotyczące wyboru sposobu produkcji – pokaz i pogadanka – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych – prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne cechy integrowanych metod uprawowych Inne szczególnie ważne – ocena efektów produkcyjnych stosowanych technologii – wskazywanie możliwości wdrażania integrowanych metod produkcji roślinnej – określanie celowości i uwarunkowań technicznych i technologicznych – doskonalenie spostrzegawczości – analizowanie danych – podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – myślenie systemowe – kształtowanie podstawy odpowiedzialności za prowadzenie procesu produkcji – korelacje z produkcją zwierzęcą, techniką i ekonomiką. Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ wybranej technologii na środowisko naturalne oraz wpływ metod integrowanych na jakość produktu i efekty ekonomiczne, a także zapewnienie zapasów paszowych w gospodarstwie – są to elementy kształtowania postaw zawodowych. Ważną rolę dydaktyczną odgrywają prezentacje uczniów. Zalecana jest praca w nielicznych grupach. JAKOŚĆ ZDROWOTNA I BEZPIECZEŃSTWO PRODUKTÓW ROŚLINNYCH – różne formy dyskusji lub debata dotycząca interakcji pomiędzy produkcją roślinną a środowiskiem naturalnym – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i standaryzacji jakościowej produktów 44 – określenie wpływu środowiska naturalnego, zabiegów chemicznych i fizycznych oraz przechowywania pasz i produktów żywienia człowieka na jakość i bezpieczeństwo ich użytkowania – analizowanie i dobieranie warunków w gospodarstwie zależnie od przyjętych technologii – doskonalenie umiejętności obserwacji, konstruowania opisów, wskazywania cech charakterystycznych – prowadzenie badań z użyciem odpowiedniego sprzętu zgodnie z metodyką – interpretowanie aktów prawnych – korelacje z produkcją zwierzęcą oraz programem wychowawczym szkoły 1. 2. – poznanie i interpretacja podstawowych zasad z zakresu bezpieczeństwa stosowania nawozów i środków ochrony roślin oraz form przechowywania produktów żywnościowych – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny produktów – rozpoznawanie cech wadliwych na podstawie materiałów źródłowych i ćwiczeń laboratoryjnych Inne szczególnie ważne 3. W tym dziale niezbędne jest podjęcie współpracy z wychowawcą klasy oraz uwzględnienie szerszego problemu w ramach ścieżek międzyprzedmiotowych. Konieczne jest stworzenie możliwości przeprowadzenia wybranych badań w laboratorium chemicznym lub technologii żywienia człowieka PRZEPISY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY, OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ I OCHRONY ŚRODOWISKA – wykład upoglądowiony lub prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne zagrożenia i przyczyny ich powstawania – metody decyzyjne dotyczące postępowania w przypadkach zagrożeń i profilaktyce – metody analityczne wskazujące dobre praktyki i racjonalne zachowania – ćwiczenia w zakresie przestrzegania, tworzenia zasad i procedur w konkretnym gospodarstwie – rozpoznanie i określanie związków przyczynowo – skutkowych podstawowych zagrożeń i określanie metod zapobiegania im – organizowanie i projektowanie niezbędnych zabezpieczeń – wskazywanie możliwości wdrażania systemu dobrej praktyki organizacyjnej i produkcyjnej – przestrzeganie prawa z zakresu ochrony środowiska, bhp i ochrony przeciwpożarowej Inne szczególnie ważne Poza realizacją treści należy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie nawyków wykonywania wszystkich zadań praktycznych, ale również teoretycznych, z zachowaniem przepisów dotyczących bezpieczeństwa, profilaktyki zdrowotnej i organizacyjnej. W pracowni powinny się znaleźć katalogi, programy, przykładowe dokumenty oraz zbiór przepisów stosowanych zarówno w Unii Europejskiej, jak i specyficznych dla naszego kraju. – doskonalenie spostrzegawczości – podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – interpretowanie aktów prawnych – myślenie systemowe – tworzenie procedur – kształtowanie postawy odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i innych osób oraz ochronę inwentarza i mienia – wielokierunkowe korelacje 45 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych powinny mieć charakter ciągły, zaplanowany, jasny i przejrzysty. Mają one informować o postępach. Stanowią element motywowania do dalszej pracy i pomagają w samodzielnym planowaniu własnego rozwoju. Ważnym elementem systemu oceniania są wskazane w programie wymagania programowe. Badanie poziomu osiągnięć może mieć więc charakter diagnostyczny, kształtujący lub sumujący. W nauczycielskich planach dydaktycznych należy starannie dobrać poziomy wymagań i przypisać je skali określającej stopnie szkolne z koniecznym uwzględnieniem taksonomii i szczegółowych zasad przyjętych w WSO. Metody sprawdzania i ewaluacja systemu będą zależały od stosowanych form. Zawsze jednak powinny odnosić się do wszechstronnego rozwoju ucznia. Narzędzia mierzenia jakości pracy w każdym bloku programowym mogą być zróżnicowane zależnie od stawianych celów. Zbyt duża różnorodność ograniczy jednak badania diagnozujące. Poza uproszczonymi projektami i arkuszami oceny prezentacji projektu, zalecane są: testy dydaktyczne z zadaniami otwartymi i zamkniętymi, oceny opisowe skonstruowane dla potrzeb zespołów uczniowskich, stosowanie zadań problemowych pozwalających sprawdzić umiejętności. Konieczne jest dostosowanie narzędzi do możliwości pomiaru dydaktycznego i uwzględnienie wymagań sprawdzanych we wszystkich obszarach egzaminu zewnętrznego, np. umiejętności czytania ze zrozumieniem, przetwarzania danych, identyfikowania podstawowych zasad aktywności na rynku pracy, przewidywania zagrożeń życia i zdrowia, analizowania dokumentacji, wykonywania kalkulacji, wdrażania elementów rachunku ekonomicznego, wyciągania i formułowania wniosków itd. Wskazane jest ocenianie prezentacji, ćwiczeń praktycznych, projektów uczniowskich, tekstów przewodnich, posterów, prac okresowych itd. Do wszystkich proponowanych form oceniania konieczne jest opracowanie jasnych kryteriów, zrozumiałych dla wszystkich uczestników kształcenia. W zawodzie technik rolnik musi nastąpić również utrwalenie właściwych nawyków zawodowych oraz etycznych postaw związanych z jakością produkowanej żywności i utrzymywaniem żywych zwierząt oraz ekologicznymi podstawami ochrony środowiska. Konieczna jest tu więc samoocena postaw i zachowań. Będzie temu sprzyjać przygotowanie arkuszy obserwacji i samokontroli. Celem oceniania jest również utrwalanie wiadomości i umiejętności, ich uogólnianie i rozwijanie twórczej inwencji. Aby sprostać temu celowi warto zastosować i uwzględniać procedury analityczno–pomiarowe oraz oceniać systematycznie i konsekwentnie. Osiągnięcia edukacyjne mogą być sprawdzane w toku jednego zajęcia szkolnego lub kilku zajęć – zależnie od formy, metod i celu oceny. 46 III. 2. Produkcja zwierzęca Proponowany podział materiału nauczania dla czteroletniego technikum dla młodzieży Lp. Materiał nauczania Proponowana liczba godzin 1. Anatomiczne i fizjologiczne podstawy użytkowania zwierząt gospodarskich 30 2. Podstawy żywienia rodzaje i wartość pasz 30 3. Zoohigiena i podstawy chowu zwierząt 30 4. Technologiczne podstawy chowu i hodowli bydła 50 5. Technologiczne podstawy chowu owiec i kóz 24 6. Technologiczne podstawy chowu trzody chlewnej 32 7. Technologiczne podstawy chowu koni 14 8. Technologiczne podstawy produkcji drobiarskiej 14 9. Produkcja zwierzęca w rolnictwie ekologicznym 15 10. Wybrane elementy hodowli zwierząt 16 11. Formalno-prawne podstawy chowu zwierząt, profilaktyki weterynaryjnej i obrotu produktami 17 Razem 272 47 Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE PODSTAWY UŻYTKOWANIA ZWIERZĄT GOSPODARSKICH 48 Nazwać układy wchodzące w skład organizmu zwierzęcego Układy w organizmie • wymienia układy w organizmie • wskazuje układy na schemacie sylwetki zwierzęcia Opisać budowę i określić funkcje układu kostnego Budowa i funkcje układu kostnego • opisuje budowę kości na przekroju i w widoku z boku • wymienia rodzaje kości • wskazuje przykłady kości różnych rodzajów • wskazuje typy połączeń kostnych • opisuje budowę stawu • opisuje budowę szkieletu • nazywa odcinki kręgosłupa • rozróżnia żebra rzekome i prawdziwe • nazywa kości i stawy kończyny piersiowej i miednicznej • wskazuje funkcje szkieletu • określa jak rosną kości na długość, a jak na grubość • uzasadnia znaczenie kondycji kośćca dla zdrowia zwierząt Opisać budowę i określić funkcje układu mięśniowego Budowa i funkcje układu mięśniowego • wymienia rodzaje tkanki mięśniowej • wskazuje przykładowe narządy zbudowane z poszczególnych rodzajów mięśniówki • opisuje budowę wewnętrzną mięśnia szkieletowego • rozróżnia mięśnie szkieletowe ze względu na kształt • nazywa mięśnie mające największe znaczenie jako surowiec dla przetwórstwa i gastronomii • określa istotę pracy mięśni • nazywa rodzaje skurczów mięśniowych • wskazuje przykłady mięśni pracujących mimowolnie i zależnie od woli • określa etapy zmian pośmiertnych w mięśniach 1. 2. 3. Opisać budowę i określić funkcje układu powłokowego Budowa i funkcje układu powłokowego • • • • • • • nazywa warstwy skóry opisuje budowę każdej z warstw wymienia wytwory skóry opisuje budowę racicy i kopyta opisuje budowę rogu określa funkcje skóry i jej wytworów wymienia rodzaje gruczołów mlekowych u zwierząt gospodarskich • opisuje budowę wewnętrzną wymienia krowy • uzasadnia wpływ kondycji skóry racic i kopyt na użytkowanie zwierzęcia Opisać budowę i określić funkcje układu pokarmowego Budowa i funkcje układu pokarmowego • wymienia narządy w układzie pokarmowym • wymienia gruczoły zaścienne układu pokarmowego • opisuje budowę jamy gębowej • opisuje budowę żołądka zwierząt monogastrycznych i poligastrycznych • opisuje budowę jelita cienkiego • opisuje budowę jelita grubego • określa istotę trawienia • wymienia rodzaje trawienia • wskazuje przykłady różnych rodzajów trawienia • przyporządkowuje rodzaj trawienia do odcinka układu pokarmowego • określa rolę wątroby i trzustki w trawieniu enzymatycznym • nazywa produkty enzymatycznego rozkładu białek, węglowodanów i tłuszczów • opisuje mechanizm wchłaniania w jelicie cienkim • wskazuje przystosowania układu pokarmowego zwierząt gospodarskich do rodzaju pobieranego pokarmu Opisać budowę i określić funkcje układu krwionośnego Budowa i funkcje układu krwionośnego • opisuje budowę serca • nazywa rodzaje naczyń krwionośnych • określa cechy budowy naczyń krwionośnych • wskazuje składniki krwi • opisuje istotę pracy serca • określa rolę krwi i poszczególnych jej składników • wskazuje kierunki i odcinki przepływu krwi w małym i dużym obiegu • analizuje wpływ odżywienia i natlenienia organizmu na efektywność pracy układu krwionośnego 49 1. 2. Opisać budowę i określić funkcje układu oddechowego Budowa i funkcje układu oddechowego • nazwa narządy układu oddechowego • opisuje budowę drzewa oskrzelowego • opisuje istotę wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych • charakteryzuje mechanizm wdechu i wydechu • wskazuje wpływ efektywności oddychania zewnętrznego na oddychanie wewnętrzne Opisać budowę i określić funkcje układu wydalniczego Budowa i funkcje układu wydalniczego • wymienia narządy w układzie wydalniczym • opisuje budowę nerki i pęcherza moczowego • wskazuje funkcje układu wydalniczego • analizuje proces wydzielania moczu • opisuje mechanizm wydalania moczu • uzasadnia zależność pomiędzy pracą nerek a układem krwionośnym Opisać budowę i określić funkcje układu wydzielania wewnętrznego Budowa i funkcje układu wydzielania wewnętrznego • wskazuje gruczoły dokrewne • określić funkcje poszczególnych gruczołów dokrewnych • opisuje istotę regulacji hormonalnej i neurohormonalnej • wskazuje hormony wydzielane przez poszczególne gruczoły • określa rolę tych hormonów • opisuje mechanizm regulacji wydzielania i wydalania mleka, reakcję strachu Opisać budowę i określić funkcje układu nerwowego Budowa i funkcje układu nerwowego • opisuje budowę komórki nerwowej • wymienia rodzaje komórek nerwowych • określa cechy budowy ośrodkowego układu nerwowego i jego funkcje • określa cechy budowy i funkcje obwodowego układu nerwowego • wskazuje różnice pomiędzy funkcjonowaniem układu nerwowego somatycznego a autonomicznego • opisuje reakcję odruchową Opisać budowę i określić funkcje narządów zmysłów Budowa i funkcje oka i ucha • wskazuje zasadnicze elementy budowy oka • określa funkcje oka • wskazuje zasadnicze elementy budowy ucha • określa funkcje ucha • wskazuje narządy powonienia, smaku i czucia • lokalizuje narządy powonienia, smaku i czucia w organizmie Narządy powonienia, smaku, czucia 50 3. 1. 2. 3. Wskazać powiązania pomiędzy różnymi układami i narządami Powiązania anatomiczne i fizjologiczne w organizmie zwierzęcym • określa powiązania pomiędzy układami i narządami dotyczące odżywiania • określa powiązania pomiędzy układami i narządami dotyczące oddychania • określa powiązania pomiędzy układami i narządami dotyczące reagowania na bodźce i regulacji w organizmie Wskazać położenie poszczególnych układów na sylwetkach zwierząt (lub na żywych zwierzętach) Położenie narządów i układów • na sylwetkach (lub na żywych zwierzętach) wskazuje położenie: – odcinków kręgosłupa – kości kończyny piersiowej i miednicznej – mięśni karku, najdłuższego grzbietu, łopatkowych, udowych, przepony – kopyt, racic, rogów, gruczołów mlecznych – serca, tętnicy szyjnej, tętnicy ogonowej, tętnicy podżuchwowej – płuc – jamy gębowej, zębów, żołądka, odbytu, wątroby, trzustki – nerek, pochwy, prącia, jąder, macicy – mózgowia, rdzenia kręgowego – oka, ucha, nozdrzy 2. PODSTAWY ŻYWIENIA RODZAJE I WARTOŚĆ PASZ Nazwać składniki chemiczne w paszach Sklasyfikować składniki chemiczne występujące w paszach pod względem właściwości chemicznych i znaczenia dla organizmu zwierzęcego Wskazać kryteria podziału pasz Dokonać podziału pasz Skład chemiczny pasz Przemiany składników pokarmowych w organizmie zwierzęcym • nazywa grupy składników chemicznych w paszach • określa właściwości i rolę białek w żywieniu • określa właściwości i rolę węglowodanów w żywieniu • określa właściwości i rolę tłuszczów w żywieniu • określa rolę witamin w żywieniu • określa rolę związków mineralnych w żywieniu • wskazuje postać, w jakiej węglowodany, białka i tłuszcze są wchłaniane z układu pokarmowego Podział, rodzaje i wartość żywieniowa pasz Charakterystyka pasz • wskazuje przynajmniej dwa kryteria podziału pasz • rozróżnia pasze pod względem pochodzenia • rozróżnia pasze pod względem zawartości składników chemicznych • rozróżnia pasze pod względem wartości energetycznych • interpretuje pojęcie wartość pokarmowa 51 1. 2. • rozpoznaje słomę, siano, kiszonkę, zielonki, ziemniaki, buraki pastewne, ziarna zbóż, kukurydzy i roślin strączkowych oraz ich śruty • określa wartość i przydatność żywieniową pasz objętościowych soczystych, suchych i treściwych • interpretuje pojęcia: przemysłowa mieszanka paszowa pełnoporcjowa, uzupełniająca, koncentrat paszowy • wskazuje przykłady przemysłowych mieszanek paszowych i koncentratów • określa celowość stosowania dodatków paszowych • wskazuje przykłady dodatków paszowych • wskazuje przykłady produktów ubocznych przetwórstwa rolno-spożywczego • wskazuje kierunki i celowość wykorzystania ubocznych produktów przetwórstwa zbóż, owoców i warzyw, gorzelnictwa, browarnictwa, mleczarstwa i innych Określić wartość pokarmową pasz objętościowych soczystych, suchych i treściwych Rozpoznać pasze objętościowe soczyste, suche i treściwe Wskazać pasze przemysłowe Wskazać dodatki paszowe Określić wykorzystanie produktów ubocznych przemysłu przetwórczego w żywieniu zwierząt Scharakteryzować system tradycyjny, system NEL i system INRA w żywieniu zwierząt Systemy normowania i dawkowania pasz dla zwierząt Określić mierniki wartości pokarmowej pasz Mierniki wartości pokarmowej pasz Ustalić normę żywieniową dla konkretnego zwierzęcia Zbilansować dawkę żywieniową dla konkretnego zwierzęcia 52 3. Norma i dawka żywieniowa • wyjaśnia pojęcia norma żywieniowa i dawka żywieniowa • określa zasady normowania i dawkowania w systemie tradycyjnym • wskazuje mierniki wartości pokarmowej pasz w tym systemie • określa zasady normowania i dawkowania w systemie NEL • wskazuje mierniki wartości pokarmowej pasz w tym systemie • określa zasady normowania i dawkowania w systemie INRA • wskazuje mierniki wartości pokarmowej pasz w tym systemie • porównuje wymienione systemy żywienia • dobiera system żywienia • posługuje się odpowiednimi „Normami żywieniowymi” • ustala normę żywieniową dla przykładowego zwierzęcia • bilansuje dawkę żywieniową dla przykładowego zwierzęcia 1. Opisać sposoby konserwowania pasz 2. Konserwowanie, przechowywanie i skarmianie pasz • ocenia przydatność zielonki do produkcji siana lub kiszonki • określa sposoby suszenia zielonki na siano • określa zasady podsuszania zielonki na kiszonkę i sianokiszonkę • wskazuje warunki przechowywania siana • określa rodzaje kiszonek • wskazuje warunki dobrego zakiszania • analizuje warunki zakiszania pasz • uzasadnia kolejność czynności podczas zakiszania pasz • określa zasady przechowywania kiszonek • charakteryzuje sposoby przygotowania do skarmienia pasz objętościowych suchych, soczystych i treściwych • ocenia jakość przykładowej kiszonki, zielonki, siana i paszy treściwej Użytkowanie pastwiska • • • • Dobrać warunki i sposoby przechowywania do rodzaju paszy Wskazać sposoby przygotowywania pasz do skarmiania Zaprojektować użytkowanie pastwisk 3. • • • • • • Wykonać preliminarz paszowy Sporządzić bilans pasz Planowanie żywienia stada zwierząt określa produkcyjność pastwiska ocenia jakość runi pastwiskowej oblicza obsadę i obciążenie pastwiska analizuje wydajność pastwiska w ciągu sezonu pastwiskowego wybiera system wypasu dzieli pastwisko stosownie do systemu wypasu projektuje sposób wygrodzenia kwater opracowuje harmonogram wypasu sporządza harmonogram pielęgnacji pastwiska projektuje urządzenia na pastwisku (poidła, ogrodzenia, zacienienia, czochradła itp.) • określa grupy zwierząt w przykładowym gospodarstwie specjalizującym się w wybranej dziedzinie produkcji • ustala dzienne lub roczne dawki żywieniowe dla tych zwierząt • podsumowuje roczne zapotrzebowanie pasz dla gospodarstwa • określa możliwości produkcyjne pasz dla gospodarstwa • oblicza różnice ilości pasz z produkcji własnej w stosunku do zapotrzebowania • oblicza ilości i rodzaje pasz z zakupu • bilansuje produkcję i zapotrzebowanie na pasze w gospodarstwie 53 1. 2. 3. 3. ZOOHIGIENA I PODSTAWY CHOWU ZWIERZĄT Określić czynniki wpływające na zdrowie i produkcyjność zwierząt Adaptacja i aklimatyzacja Wpływ czynników klimatycznoglebowych na zdrowi i produkcyjność zwierząt: – promieniowanie słoneczne – temperatura powietrza – wilgotność powietrza – ruch powietrza – ciśnienie atmosferyczne – opady atmosferyczne – zanieczyszczenie powietrza – właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby • wyjaśnia pojęcia adaptacja i aklimatyzacja • ocenia wpływ promieniowania słonecznego, temperatury, wilgotności, ruchu powietrza, opadów atmosferycznych i zanieczyszczeń powietrza na zdrowie i produkcyjność zwierząt • określa wpływ właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby na zdrowie i produkcyjność zwierząt gospodarskich • opisuje jakość higieniczną pastwiska • wskazuje znaczenie higieniczne ruchu na świeżym powietrzu Wskazać właściwą lokalizację budynków inwentarskich Lokalizacja budynków inwentarskich • określa warunki lokalizacji budynków inwentarskich w stosunku do ukształtowania terenu, kierunku wiatrów lokalnych, studni i ujęć wodnych, dróg • wskazuje usytuowanie osi długiej budynku w stosunku do stron świata • uwzględnia miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w projektowaniu usytuowania budynków inwentarskich • planuje usytuowanie budowli rolniczych Wskazać optymalne warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach inwentarskich Mikroklimat w pomieszczeniach inwentarskich • wyjaśnia znaczenie zachowania dobrostanu zwierząt • wskazuje optymalne warunki temperatury, wilgotności, szybkości przepływu powietrza, stężenia gazów szkodliwych • opisuje sposoby zapewnienia optymalnych warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach • określa cechy materiałów budowlanych dla zapewnienia właściwych warunków termicznych budynków inwentarskich Określić możliwości zapewnienia optymalnych warunków mikroklimatycznych 54 1. 2. Przeanalizować wpływ materiałów budowlanych na kształtowanie się warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach inwentarskich 3. • ocenia wpływ materiałów budowlanych na zapewnienie właściwych warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach inwentarskich Scharakteryzować wpływ chowu i hodowli zwierząt na środowisko Środowiskowe aspekty chowu zwierząt gospodarskich • określa wpływ chowu zwierząt na stan środowiska naturalnego • wskazuje czynniki najbardziej zagrażające środowisku naturalnemu ze strony chowu zwierząt • określa zasady składowania obornika, gnojowicy i gnojówki • ocenia skuteczność różnych sposobów składowania obornika, gnojówki i gnojowicy Opisać cechy pokrojowe zwierząt gospodarskich Pokrój zwierząt gospodarskich • charakteryzuje cechy zewnętrzne krowy, świni, konia, owcy, kury • rozpoznaje wady pokrojowe bydła, trzody chlewnej, koni, owiec i kur • ocenia wpływ wad pokrojowych na użytkowanie zwierząt gospodarskich Wskazać typy kondycyjne zwierząt gospodarskich Kondycja zwierząt gospodarskich • wskazuje typy kondycyjne zwierząt gospodarskich • opisuje cechy poszczególnych typów kondycyjnych • wnioskuje o użytkowaniu zwierzęcia na podstawie jego kondycji Wskazać typy konstytucyjne zwierząt gospodarskich Konstytucja zwierząt gospodarskich • wskazuje typy konstytucyjne zwierząt gospodarskich • opisuje cechy poszczególnych typów konstytucyjnych • wnioskuje o użytkowaniu zwierzęcia na podstawie jego konstytucji Określić typy temperamentalne zwierząt gospodarskich Temperament zwierząt gospodarskich • wskazuje typy temperamentalne zwierząt • ocenia wpływ temperamentu na użytkowanie zwierzęcia • określa wpływ rozpoznania temperamentu zwierzęcia na bezpieczeństwo obsługi Określić technologiczne podstawy produkcji zwierzęcej Terminologiczne podstawy technologii produkcji zwierzęcych • wyjaśnia pojęcia: rasa, odmiana, typ użytkowy, linia hodowlana, materiał hodowlany, materiał towarowy • określa istotę technologii produkcji 55 1. 2. 3. • wskazuje rodzaje technologii produkcji zwierzęcej • projektuje schemat przykładowego ciągu technologicznego WYBRANE TECHNOLOGIE (bydło, owce, trzoda chlewna, konie i drób) 4. TECHNOLOGICZNE PODSTAWY CHOWU I HODOWLI BYDŁA Rozpoznać, scharakteryzować i ocenić różne typy użytkowe i rasy bydła Krajowe i zagraniczne rasy bydła • charakteryzuje typy użytkowe bydła • opisuje cechy polskich ras bydła • opisuje cechy zagranicznych ras bydła użytkowanych w Polsce • rozpoznaje na fotografiach lub żywych zwierzętach typ użytkowy i rasę • dobiera typ użytkowy i rasę bydła do warunków gospodarstwa • analizuje możliwości zbytu mleka lub wołowiny Zaplanować i zorganizować rozród bydła Rozród bydła • opisuje objawy rui u krowy • określa rodzaje krycia u bydła • dobiera właściwe nasienie lub rozpłodnika • dobiera sposób krycia • charakteryzuje przebieg ciąży u krowy • rozpoznaje objawy zbliżającego się porodu • przeprowadza poród • określa zasady postępowania z noworodkiem i krową po porodzie • projektuje kalendarz pokryć i wycieleń dla stada bydła Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji krowy i cielęcia w okresie karmienia mlekiem matki Odchów i żywienie cieląt • projektuje sposób żywienia cieląt w różnych okresach • prowadzi obserwacje zachowania się cieląt, ich wyglądu i konsystencji odchodów • rozróżnia zmiany związane ze wzrostem i rozwojem • opisuje zmiany w wyglądzie i proporcjach ciała podczas wzrostu i rozwoju • kontroluje masę ciała • oblicza przyrosty dobowe • planuje żywienie i pielęgnację pierwiastek Dobrać typy użytkowe i rasy bydła w zależności od potrzeb regionalnych i możliwości zbytu produktów 56 1. Scharakteryzować użytkowanie mleczne Określić warunki specjalizacji gospodarstw w produkcji mlecznej krów Scharakteryzować rodzaje użytkowania mięsnego bydła 2. 3. Użytkowanie mleczne i znaczenie produktów przetwórstwa mleczarskiego • opisuje zasady wydzielania i wydalania mleka • określa cechy budowy wymienia • ocenia zdolność wydojową wymienia • ocenia zdrowotność wymienia • wymienia sposoby wykonania doju • wykonuje czynności przedudojowe • wykonuje dój z wykorzystaniem wybranej techniki • kontroluje parametry przebiegu doju • wykonuje czynności poudojowe • analizuje przebieg laktacji • dobiera środki utrzymania higieny dojarza, krowy i sprzętu udojowego • analizuje wyniki oceny jakości mleka • określa zasady przechowywania mleka w gospodarstwie • prowadzi dokumentację wydajności mlecznej krowy • wskazuje kierunki przerobowe mleka • podaje przykłady zależności pomiędzy jakością mleka a przydatnością przetwórczą • ocenia warunki (przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne) gospodarstwa decydujące o specjalizowaniu się w produkcji mleka • wykonuje kalkulację opłacalności produkcji mleka Użytkowanie mięsne bydła • • • • • • • • • • • Scharakteryzować i uzasadnić celowość utrzymywania krów mamek Użytkowanie krów mamek określa wskaźniki przydatności opasowej określa wskaźniki wartości rzeźnej oblicza wydajność rzeźną wskazuje sposoby pozyskiwania mięsa wołowego charakteryzuje rodzaje opasu młodego bydła wskazuje chwyty rzeźnicze opisuje cechy poszczególnych wyrębów w tuszy wołowej kontroluje masę ciała oblicza przyrost dzienny oblicza zużycie paszy na jednostkę przyrostu wykonuje kalkulację opłacalności produkcji żywca wołowego • wybiera materiał hodowlany na krowy mamki • określa warunki żywienia krów mamek i ich cieląt 57 1. 2. 3. • opisuje warunki utrzymania stada krów mamek • wskazuje celowość takiej produkcji i kryteria opłacalności Żywienie bydła • wskazuje pasze dla odpowiedniej grupy produkcyjnej bydła • planuje żywienie dla odpowiedniej grupy produkcyjnej bydła • przygotowuje pasze dla różnych grup produkcyjnych bydła • planuje ilość odpasów • planuje potrzebne ilości wody do pojenia • dba o jakość higieniczną żywienia Omówić sposoby utrzymania i pielęgnacji różnych grup produkcyjnych bydła Warunki utrzymania i pielęgnacji bydła • omawia sposoby utrzymania bydła • ocenia sposoby utrzymania bydła pod względem ekonomicznym i ekologicznym • opisuje sposoby poskramiania bydła • wskazuje sposoby przeprowadzania buhajów • dobiera narzędzia dla pielęgnacji skóry • opisuje technikę czyszczenia skóry bydła • dobiera narzędzia do wykonania korekcji racic • opisuje technikę wykonania korekcji racic • określa celowość zastosowania dekornizacji • wskazuje celowość strzyżenia krów • przygotowuję sztukę bydła do wystawy Scharakteryzować i ocenić pomieszczenia dla różnych grup produkcyjnych bydła Pomieszczenia dla bydła • określa funkcje pomieszczenia dla wskazanej grupy bydła • wskazuje typy pomieszczeń dla bydła • ocenia lokalizację budynku dla bydła • dobiera stanowiska dla określonej grupy bydła i typu budynku • projektuje pomieszczenia towarzyszące • projektuje wybiegi • projektuje urządzenia wspomagające pielęgnację Dobrać odpowiednie żywienie w zależności od rodzaju użytkowania zwierząt (normy, dawki pokarmowe, preliminarz pasz) Scharakteryzować sposoby żywienia młodzieży bydlęcej Dobrać i przygotować pasze dla krów mlecznych 58 1. 2. 3. • projektuje urządzenia do pobierania pasz i wody • określa warunki oddawania odchodów Zadać pasze i usunąć odchody z uwzględnieniem doboru urządzeń technicznych i warunków bezpiecznej obsługi bydła Zadawanie pasz dla bydła Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji bydła Technologie produkcji mleka na użytkach zielonych Usuwanie odchodów z pomieszczeń dla bydła Technologia produkcji mięsa wołowego • dobiera narzędzia i maszyny do zadawania pasz • dobiera urządzenia do pojenia • dobiera urządzenia do usuwania odchodów • planuje usuwanie odchodów • opisuje zabezpieczenia podczas pracy nad zadawaniem pasz i usuwaniem odchodów z pomieszczeń dla bydła • określa założenia technologiczne • projektuje rozwiązania technologiczne z uwzględnieniem założeń • planuje efekty ekonomiczne we wskazanej technologii produkcji 5. TECHNOLOGICZNE PODSTAWY CHOWU OWIEC I KÓZ Rozpoznać, scharakteryzować i ocenić różne typy użytkowe i rasy owiec i kóz Zagraniczne i krajowe rasy owiec i kóz • rozpoznaje typy użytkowe owiec • dobiera rasy owiec i kóz zgodne z kierunkiem produkcji • ocenia możliwości zbytu produktów • określa warunki specjalizacji w chowie owiec i kóz Zaplanować i zorganizować rozród owiec i kóz Rozród owiec i kóz • wskazuje okresy występowania rui u owiec i kóz • określa sposoby krycia owiec i kóz • planuje kalendarz stanówki i wykotów w stadzie owiec i kóz • zaplanować organizację wykotów w stadzie owiec i kóz Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji jagniąt i koźląt w okresie karmienia mlekiem matki Odchów i żywienie jagniąt i koźląt • określa zasady pielęgnacji nowonarodzonych jagniąt i koźląt • kontroluje stan zdrowia i odżywienia jagniąt i koźląt w stadzie • planuje wprowadzanie pasz w żywieniu jagniąt i koźląt Dobrać gatunki, typy użytkowe i rasy owiec i kóz w zależności od potrzeb regionalnych i możliwości zbytu produktów 59 1. 2. 3. Żywienie owiec i kóz • projektuje żywienie jarek i tryczków oraz koźląt • dobiera pasze dla przykładowej grupy produkcyjnej owiec lub kóz • planuje sposób żywienia owiec i kóz • planuje zapotrzebowanie paszowe dla stada owiec lub kóz Scharakteryzować użytkowanie mleczne owiec i kóz i określić warunki specjalizacji gospodarstw w tym typie produkcji Użytkowanie mleczne owiec i kóz i znaczenie produktów przetwórstwa mleczarskiego • określa cechy użytkowania mlecznego owcy i kozy • opisuje laktację u kozy i owcy • określa właściwości mleka koziego i owczego • opisuje zasady wykonania doju u owcy i kozy • określa kierunki przerobowe mleka koziego i owczego • określa warunki specjalizacji gospodarstwa w chowie owiec lub kóz Scharakteryzować rodzaje użytkowania mięsnego owiec i kóz Użytkowanie mięsne owiec i kóz • określa wartość mięsa baraniego i koziego • opisuje cechy tuszy baraniej i koziej • określa zasady tuczu owiec i kóz Scharakteryzować użytkowanie wełniste i kożuchowe owiec Użytkowanie wełniste, kożuchowe i futrzarskie owiec, użytkowanie futrzarskie kóz • opisuje cechy okrywy wełnistej • wskazuje wpływ żywienia i utrzymania na jakość włosów wełnistych u owiec • rozpoznaje wady wełny • określa zasady wykonania strzyży u owiec • zabezpiecza wełnę po zestrzyżeniu • określa zasady zdejmowania skór z owcy i kozy • zabezpiecza skóry przed garbowaniem Utrzymanie i pielęgnacja owiec i kóz • charakteryzuje sposoby utrzymania kóz i owiec • dobiera typ pomieszczenia do sposobu utrzymania i użytkowania owiec i kóz Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji jarek i tryczków Dobrać i przygotować pasze dla różnych grup owiec i kóz Dobrać odpowiednie żywienie w zależności od rodzaju użytkowania owiec i kóz (normy, dawki pokarmowe, preliminarz pasz) Scharakteryzować użytkowanie futrzarskie owiec i kóz Omówić sposoby utrzymania i pielęgnacji owiec i kóz 60 1. 2. Scharakteryzować i ocenić pomieszczenia dla owiec i kóz Zadać pasze i usunąć odchody, dobrać odpowiednie urządzenia techniczne i zapewnić warunki bezpiecznej obsługi owiec i kóz 3. • określa warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach dla owiec i kóz Zadawanie pasz i usuwanie odchodów • planuje zadawanie pasz dla owiec lub kóz • projektuje usuwanie odchodów z pomieszczeń dla owiec i kóz • opisuje warunki bezpieczeństwa podczas wykonywania tych prac • wskazuje urządzenia do karmienia, pojenia i usuwania odchodów 6. TECHNOLOGICZNE PODSTAWY CHOWU TRZODY CHLEWNEJ Rozpoznać, scharakteryzować i ocenić różne typy użytkowe i rasy trzody chlewnej Krajowe i zagraniczne rasy trzody chlewnej • charakteryzuje typy użytkowe trzody chlewnej • opisuje cechy polskich ras trzody chlewnej • opisuje cechy zagranicznych ras trzody chlewnej użytkowanych w Polsce • rozpoznaje na fotografiach lub żywych zwierzętach typ użytkowy i rasę • dobiera typ użytkowy i rasę trzody chlewnej do warunków gospodarstwa • analizuje możliwości zbytu wieprzowiny i prosiąt Rozród trzody chlewnej Technologie produkcji prosiąt • opisuje objawy rui u lochy • określa rodzaje krycia u trzody chlewnej • dobiera właściwe nasienie lub rozpłodnika • dobiera sposób krycia • opisuje przebieg ciąży u lochy • rozpoznaje objawy zbliżającego się porodu • przeprowadza poród • określa zasady postępowania po porodzie • projektuje kalendarz pokryć i oproszeń dla stada loch • określa zasady utrzymania i pielęgnacji prosiąt • planuje dokarmianie prosiąt do odsadzenia Dobrać typy użytkowe i rasy trzody chlewnej w zależności od potrzeb regionalnych i możliwości zbytu produktów Zaplanować i zorganizować rozród trzody chlewnej Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji prosiąt w okresie karmienia mlekiem matki Odchów i żywienie prosiąt 61 1. 2. 3. Żywienie, utrzymanie i pielęgnacja trzody chlewnej • wskazuje sposoby żywienia trzody chlewnej • wskazuje pasze dla odpowiedniej grupy produkcyjnej świń • planuje żywienie dla odpowiedniej grupy produkcyjnej trzody chlewnej • przygotowuje pasze dla różnych grup produkcyjnych • planuje dzienny harmonogram żywienia • planuje sposób pojenia • dba o jakość higieniczną żywienia • pokazuje możliwości projektowania żywienia z wykorzystaniem komputera • określa zasady pielęgnacji loch, tuczników i knurów Scharakteryzować rodzaje użytkowania mięsnego trzody chlewnej Użytkowanie mięsne świń Technologie produkcji tuczników bekonowych i szynkowych • rozróżnia rodzaje tuczu trzody chlewnej • opisuje zmiany zachodzące podczas wzrostu i rozwoju trzody chlewnej • ocenia cechy mięsności na żywym zwierzęciu • oblicza wydajność rzeźną świni • nazywa poszczególne wyręby w półtuszy wieprzowej • kontroluje przyrosty masy ciała • oblicza zużycie paszy na kg przyrostu • wykonuje kalkulację opłacalności produkcji mięsa wieprzowego Omówić sposoby utrzymania trzody chlewnej Sposoby utrzymania trzody chlewnej Pomieszczenia dla trzody chlewnej • opisuje sposoby utrzymania trzody chlewnej • wskazuje warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach dla trzody chlewnej • określa funkcje pomieszczeń dla trzody chlewnej • wskazuje typy pomieszczeń dla trzody chlewnej • planuje organizację wewnętrzną w chlewniach • projektuje wyposażenie chlewni • ocenia funkcjonalność przykładowych chlewni Zadawanie pasz i usuwanie odchodów w chowie trzody chlewnej • wskazuje maszyny i urządzenia do zadawania pasz i pojenia trzody chlewnej • opisuje techniki usuwania odchodów z chlewni • określa zasady bezpiecznej pracy podczas zadawania pasz i usuwania obornika z chlewni Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji trzody chlewnej Dobierać i przygotowywać pasze dla różnych grup trzody chlewnej Dobierać odpowiednie żywienie w zależności od rodzaju użytkowania świń (normy, dawki pokarmowe, preliminarz pasz) Scharakteryzować i ocenić pomieszczenia dla trzody chlewnej Zadać pasze i usunąć odchody, z uwzględnieniem doboru urządzeń technicznych i warunków bezpiecznej obsługi 62 1. 2. Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji trzody chlewnej Projektowanie technologii produkcji 3. • określa założenia technologiczne • projektuje rozwiązania technologiczne z uwzględnieniem założeń • planuje oczekiwane efekty ekonomiczne we wskazanej technologii produkcji 7. TECHNOLOGICZNE PODSTAWY CHOWU KONI Krajowe i zagraniczne rasy koni • • • • Zaplanować i zorganizować rozród koni Rozród koni • określa warunki eksploatacji rozrodczej klaczy i ogiera • opisuje przebieg i objawy rui u klaczy • określa rodzaje krycia u koni • dobiera właściwego rozpłodnika • omawia przebieg ciąży u klaczy • rozpoznaje objawy zbliżającego się porodu • przeprowadza poród Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji źrebiąt w okresie karmienia mlekiem matki Odchów i żywienie źrebiąt • opisuje zasady postępowania z klaczą i źrebięciem po porodzie • wprowadza we właściwej kolejności pasze w dokarmianiu źrebiąt w zależności od mleczności matki • prowadzi obserwację odchowu źrebiąt Scharakteryzować sposoby żywienia młodych koni Żywienie koni • opisuje żywienie przy utrzymaniu alkierzowym koni • określa zasady pastwiskowania koni • planuje kolejność i odstępy pomiędzy zadawaniem różnych pasz koniom • określa sposoby i zasady pojenia koni • charakteryzuje żywienie młodych koni Rozpoznać, scharakteryzować i ocenić różne typy użytkowe i rasy koni Dobrać typy użytkowe i rasy koni w zależności od potrzeb regionalnych Dobrać i przygotować pasze dla koni opisuje cechy pokrojowe koni nazywa maści i odmiany koni wskazuje typy użytkowe koni charakteryzuje przykładowe rasy koni gorącokrwistych i zimnokrwistych • charakteryzuje polskie konie półkrwi • dobiera rasy koni do potrzeb gospodarstwa Dobrać odpowiednie żywienie w zależności od rodzaju użytkowania koni (normy, dawki pokarmowe, preliminarz pasz) 63 1. Dobrać rodzaje uprzęży, w zależności od użytkowania koni, ze szczególnym uwzględnieniem użytkowania rekreacyjnosportowego 2. Użytkowanie i pielęgnacja koni Rodzaje uprzęży 3. • wskazuje zasady codziennej i okresowej pielęgnacji koni • określa technikę czyszczenia skóry i rozczyszczania kopyt • dobiera uprząż do sposobu użytkowania konia • kompletuje rząd jeździecki • czyści i konserwuje uprząż Omówić zasady pielęgnacji koni Omówić sposoby utrzymania koni Pomieszczenia dla koni • wskazuje sposoby utrzymania koni • określa funkcje stajni • projektuje stanowiska lub boksy dla koni • projektuje pomieszczenia towarzyszące stajni Zadawanie pasz i usuwanie odchodów z pomieszczeń dla koni • opisuje urządzenia wewnętrzne do zadawania pasz i pojenia koni • opisuje sposoby usuwania odchodów ze stajni • określa zasady bezpiecznej pracy podczas obsługi koni Scharakteryzować i ocenić pomieszczenia dla koni Zadać pasze i usunąć odchody, z uwzględnieniem doboru urządzeń technicznych i warunków bezpiecznej obsługi 8. TECHNOLOGICZNE PODSTAWY PRODUKCJI DROBIARSKIEJ Rozpoznać, scharakteryzować i ocenić typy użytkowe i rasy drobiu Krajowe i zagraniczne rasy drobiu • wskazuje typy użytkowe kur, kaczek, gęsi i indyków • dobiera materiał hodowlany i towarowy do warunków i celu produkcji drobiarskiej • analizuje przykładowe oferty materiału towarowego lub hodowlanego drobiu Rozród drobiu • określa zasady użytkowania rozrodczego samców i samic drobiu • opisuje sposób tworzenia się jaja • określa warunki i czas inkubacji jaj kurzych, kaczych, gęsich i indyczych Dobrać materiał towarowy lub hodowlany w zależności od potrzeb regionalnych i możliwości zbytu produktów Zaplanować i zorganizować rozród drobiu 64 1. 2. 3. • kontroluje inkubację jaj • dokonuje selekcji kurcząt Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji piskląt Odchów i żywienie różnych gatunków drobiu Utrzymanie i pielęgnacja piskląt • projektuje żywienie piskląt drobiu grzebiącego i wodnego • planuje żywienie kur nieśnych • planuje żywienie drobiu mięsnego • planuje żywienie drobiu hodowlanego Dobrać i przygotować programy żywieniowe dla drobiu Programy żywienia drobiu • opracowuje przykładowy program żywieniowy dla wybranej grupy drobiu • korzysta z sieci informacyjnych w projektowaniu żywienia • wskazuje możliwości wykorzystania komputerowego programu specjalistycznego ułatwiającego programowanie żywienia drobiu Scharakteryzować użytkowanie nieśne drobiu Użytkowanie nieśne drobiu • • • • • Scharakteryzować rodzaje użytkowania mięsnego drobiu Użytkowanie mięsne różnych gatunków drobiu • opisuje cechy mięsności na przykładach • określa cechy tuszki • oblicza wydajność rzeźną • oblicza zużycie paszy na jednostkę przyrostu Scharakteryzować i ocenić pomieszczenia dla różnych gatunków drobiu Pomieszczenia dla drobiu • ocenia różne typy pomieszczeń dla drobiu • projektuje urządzenia wewnętrzne w pomieszczeniach dla drobiu • ocenia systemy zadawania pasz dla drobiu • planuje usuwanie i zagospodarowanie odchodów drobiowych • określa warunki bezpiecznej pracy podczas obsługi drobiu Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji młodych ptaków przeznaczonych do rozrodu Zadać pasze i usunąć odchody, z uwzględnieniem doboru urządzeń technicznych i warunków bezpiecznej obsługi Zadawanie pasz i usuwanie odchodów z pomieszczeń dla drobiu analizuje krzywą nieśności kur oblicza procent nieśności stosuje program świetlny organizuje przepierzanie dokumentuje i kontroluje nieśność 65 1. Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji wybranych gatunków drobiu 2. Technologie produkcji drobiarskiej 3. • określa założenia technologiczne • projektuje rozwiązania technologiczne z uwzględnieniem założeń • planuje efekty ekonomiczne we wskazanej technologii produkcji 9. PRODUKCJA ZWIERZĘCA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM Przedstawić regulacje prawne dotyczące produkcji zwierzęcej w rolnictwie ekologicznym Opisać warunki chowu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych Znaczenie produkcji zwierzęcej w gospodarstwie ekologicznym Przestawianie produkcji zwierzęcej na metody produkcji ekologicznej Pochodzenie zwierząt Warunki chowu w budynkach i na wybiegach Żywienie zwierząt Zapobieganie chorobom i leczenie 66 • wskazuje na znaczenie produkcji zwierzęcej w podnoszeniu żyzności gleby i w zwiększeniu bioróżnorodności gospodarstwa • określa minimalne okresy przestawiania poszczególnych gatunków i typów użytkowych zwierząt • określa cechy użytkowe gatunków i ras zwierząt przydatnych do chowu w gospodarstwach ekologicznych • wskazuje gatunki i rasy przydatne do chowu w gospodarstwach ekologicznych • określa możliwości zakupu zwierząt • wymienia potrzeby zwierząt wynikające z ich biologii i zachowania • określa maksymalną dopuszczalną obsadę zwierząt w gospodarstwie • podaje minimalną powierzchnię dla zwierząt w budynkach i na wybiegach • określa inne warunki, które powinny być spełnione w budynkach i na wybiegach • wymienia środki dezynfekujące i czyszczące dopuszczone do stosowania w gospodarstwie ekologicznym • wymienia pasze i dodatki możliwe do wykorzystania w żywieniu zwierząt • określa sposób żywienia młodych zwierząt • określa możliwości zakupu pasz • określa sposoby zapobiegania chorobom zwierząt • wymienia środki lecznicze możliwe do użycia w gospodarstwie ekologicznym • określa warunki i zasady użycia w leczeniu syntetycznych leków i antybiotyków 1. 2. 3. • wymienia zabiegi okaleczeń dopuszczone ze względów bezpieczeństwa i sanitarnych (dekornizacja, przycinanie zębów, ogona, kastracja) 10. WYBRANE ELEMENTY HODOWLI ZWIERZĄT Określić istotę genu i dziedziczności Określić zależności pomiędzy środowiskiem a rozwojem cech użytkowych zwierząt gospodarskich Scharakteryzować krzyżowanie i zjawisko heterozji Istota genu Dziedziczenie i dziedziczność Krzyżowanie i heterozja Genetyczne podstawy selekcji Dziedziczenie cech użytkowych Wskazać genetyczne podstawy selekcji Scharakteryzować dziedziczność cech użytkowych zwierząt Określić cel i przedmiot pracy hodowlanej Ocenić zwierzęta hodowlane Cel pracy hodowlanej Ocena zwierząt Selekcja Dobór hodowlany • opisuje budowę DNA • określa, co to jest gen • wyjaśnia pojęcia: dziedziczność, mutacja, krzyżowanie, heterozja, selekcja • wyznacza rodzaje zmienności • interpretuje krzywą zmienności • dokonuje podziału zmienności genetycznej • interpretuje współczynnik odziedziczalności • opisuje różnicę selekcyjną i postęp hodowlany • charakteryzuje dziedziczenie masy ciała i cech wpływających na jakość tuszy • charakteryzuje dziedziczenie wydajności mlecznej i składu chemicznego mleka • charakteryzuje dziedziczenie nieśności i jakości jaj • charakteryzuje dziedziczenie jakości i wydajności wełny • charakteryzuje dziedziczenie płodności • rozróżnia rodzaje selekcji • identyfikuje metody selekcji • określa istotę doboru hodowlanego • wskazuje rodzaje doboru jednorodnego i niejednorodnego • określa cel pracy hodowlanej • wymienia przykłady cech będących przedmiotem pracy hodowlanej • ocenia zdrowie zwierząt • ocenia pokrój krowy, świni, owcy, konia, kury • ocenia użytkowość mleczną krów • ocenia na przykładach użytkowość mięsną • ocenia dzielność koni • ocenia użytkowość nieśną kur • ocenia użytkowość wełnistą owiec • ocenia płodność i plenność • wskazuje metody oceny wartości hodowlanej 67 1. 2. Oznakować i zidentyfikować bydło, owce, kozy trzodę chlewną i konie Znakowanie zwierząt gospodarskich Prowadzić dokumentację identyfikacyjną i hodowlaną zwierząt gospodarskich Dokumenty identyfikacyjne zwierząt gospodarskich Dokumentacja hodowlana 3. • określa gatunki zwierząt gospodarskich, które muszą być identyfikowane • wskazuje cele identyfikacji zwierząt gospodarskich • opisuje zasady znakowania bydła, owiec, kóz, świń i koni • wskazuje obowiązki właściciela zwierząt związane z ich znakowaniem i identyfikowaniem • wskazuje podmioty znakujące i rejestrujące zwierzęta • identyfikuje dokumenty rejestracyjne zwierząt • wypełnia przykładowe dokumenty Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt 11. FORMALNO-PRAWNE PODSTAWY CHOWU ZWIERZĄT PROFILAKTYKI WETERYNARYJNEJ I OBROTU ICH PRODUKTAMI Scharakteryzować przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania różnym grupom chorób zwierząt gospodarskich Choroby skóry Postępować zgodnie z Ustawą o ochronie zwierząt Choroby przemiany materii niepłodność Zastosować zasady bezpieczeństwa zdrowotnego żywności Choroby układu oddechowego Choroby układu pokarmowego Choroby zakaźne Przechować produkty zwierzęce Zorganizować sprzedaż i transport zwierząt gospodarskich i ich produktów Stosować przepisy o Inspekcji Weterynaryjnej 68 • charakteryzuje przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania chorobom skóry • charakteryzuje przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego • charakteryzuje przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania chorobom układu pokarmowego • charakteryzuje przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania chorobom przemiany materii • charakteryzuje przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania niepłodności • wskazuje przykłady chorób zakaźnych u różnych gatunków zwierząt gospodarskich • właściwie postępuje w przypadku podejrzenia choroby zakaźnej • określa sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym Choroby pasożytnicze • wskazuje przykłady chorób pasożytniczych i sposoby zapobiegania im Choroby odzwierzęce • proponuje postępowanie w przypadku podejrzenia choroby odzwierzęcej Pomoc w nagłych • udziela pomocy w nagłych wypadkach wypadkach 1. 2. 3. Pomoc przy porodzie – prawna ochrona zwierząt – dobra Praktyka Produkcyjna i Dobra Praktyka Higieniczna w chowie zwierząt • udziela pomocy przy porodzie • właściwie przechuje mleko, wełnę, pierze, skóry i inne produkty zwierzęce w gospodarstwie • identyfikuje systemy zapewniające jakość produkcji zwierzęcej Zasady transportu i sprzedaży zwierząt gospodarskich • transportuje żywe zwierzęta i ich produkty • zabezpiecza dokumentację sprzedaży zwierząt i ich produktów Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Program nauczania w bloku Produkcja zwierzęca został zaprojektowany z uwzględnieniem kilku kluczowych zasad: – skonkretyzowanie biologicznych odniesień w bloku programowym, – wprowadzenie w fachową terminologię, – mobilizowanie do podejmowania zadań związanych z wykonywaniem prac w produkcji, zwierzęcej i projektowaniem rozwiązań technologicznych, – uwzględnienie dynamicznego charakteru procesów technologicznych, – podkreślenie znaczenia zapewnienia bezpiecznych warunków pracy, – wskazanie konieczności śledzenia podstaw prawnych wyznaczających ramy dla produkcji i dystrybucji w odniesieniu do żywych zwierząt i produktów, – wykorzystanie systemów zapewniających wysoką jakość w produkcji zwierzęcej i bezpieczeństwo zdrowotne żywności, – kształtowanie etycznych postaw zawodowych, – kształtowanie umiejętności ponadprzedmiotowych. Takie podejście podczas realizacji programu wymusza zastosowanie metod zapewniających osiągnięcie postawionych celów szczegółowych oraz celów umieszczonych w wymienionych założeniach, a wynikających z podstaw prawnych i dobrych praktyk. Większość czasu na realizację zajęć powinno być przeznaczone na wykonywanie: 69 – – – – – ćwiczeń praktycznych, obliczeń, obserwacji, zbieranie i porządkowanie informacji, analizę podstaw technologicznych i formalnych produkcji, analizę dokumentacji. Kształtowaniu postaw zawodowych sprzyjać będzie zastosowanie różnych form: – dyskusji, – metaplanu, – drzewa decyzyjnego, – analizy przypadku. Konieczne będzie również analizowanie dokumentacji i tworzenie nowych dokumentów – można to czynić wykorzystując teksty przewodnie lub projekty edukacyjne. Te ostatnie znajdą zastosowanie również w wyborze i zastosowaniu rozwiązań technologicznych w chowie zwierząt. Rolę wspomagającą będzie odgrywał wykład upoglądowiony oraz pokazy i prezentacje. Posłużą one do zapoznania uczniów zarówno z wzorcami typów użytkowych, ras, linii hodowlanych, rodów, mieszańców, jak i pokrojem zwierząt oraz wyglądem pomieszczeń, pasz, surowców zwierzęcych. Zastosowane metody pracy mają stworzyć sytuacje dydaktyczne do wykonywania zadań lub podejmowania decyzji na podstawie wskazanych uwarunkowań, które – jak w każdym układzie dynamicznym – są różne w różnych gospodarstwach i różnych regionach kraju, Europy i Świata. Aby program mógł być zrealizowany wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej. Powinna ją stanowić: pracownia produkcji zwierzęcej składająca się z sali ćwiczeń i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali ćwiczeń należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów (jedno- lub dwuosobowych). Powinna być ona wyposażona w: 1) środki techniczne, takie jak: telewizor, magnetowid, radio, rzutnik pisma, rzutnik przezroczy, zestaw komputerowy, drukarkę, kopiarkę; 2) materiały dydaktyczne, takie jak: filmy, przezrocza, foliogramy, fazogramy, programy komputerowe, plansze; 3) tekstowe źródła informacji, takie jak: podręczniki, inne książki niezbędne do kształcenia w zawodzie, czasopisma fachowe, instrukcje do ćwiczeń, katalogi, prospekty, przedmiotowe materiały metodyczne do prowadzenia zajęć. 70 Pracownia produkcji zwierzęcej powinna być ponadto wyposażona w: 1) przekroje, modele i atrapy zwierząt gospodarskich, 2) atlasy ras zwierząt, 3) próbki pasz, 4) przyrządy pomiarowe do określania czynników zoohigieniczych w pomieszczeniach dla zwierząt oraz jakości produktów, 5) apteczkę weterynaryjną z wyposażeniem, 6) przykładowe karty technologiczne. Skuteczność kształcenia może być znacznie lepsza, jeżeli w szkole jest gospodarstwo pomocnicze prowadzące produkcję zwierzęcą. Wtedy zajęcia lekcyjne związane z rozpoznawaniem materiału hodowlanego, stanów fizjologicznych, sytuacji behawioralnych, czy rozwiązań technologicznych można prowadzić w budynkach inwentarskich, na pastwisku albo na wybiegach. Wymaga to jednak blokowania w planie zajęć dwie lekcje, jedna po drugiej. W zależności od przyjętej w szkole koncepcji szkolnego planu nauczania działy od 4 do 10 można realizować w innej kolejności. Działy 1–3 powinny być zrealizowane przed wszystkimi pozostałymi. Wskazówki dotyczące poszczególnych działów w bloku Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE PODSTAWY UŻYTKOWANIA ZWIERZĄT GOSPODARSKICH – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, sylwetką zwierząt – ćwiczenia praktyczne z udziałem żywych zwierząt uwzględniające obserwację nazw organów i układów – odnoszenie elementów budowy do pełnionej funkcji – wskazywanie ważności i niezbędności fizjologicznej i anatomicznej poszczególnych układów i narządów w układach – wykorzystanie wiedzy biologicznej – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie szkiców i schematów – wykorzystywanie wiedzy w praktyce 71 1. 2. 3. – opanowanie właściwych – określenie zależności pomiędzy kondycją układu a kondycją całego ustroju Inne szczególnie ważne Znajomość anatomicznych podstaw produkcji zwierzęcej pozwoli w kolejnych działach oceniać jakość produkowanych surowców PODSTAWY ŻYWIENIA RODZAJE I WARTOŚĆ PASZ – pokazy w celu poznania wyglądu typowych pasz gospodarskich oraz ich oceny organoleptycznej – projekt lub tekst przewodni w celu opracowania użytkowania pastwiska i produkcji kiszonek, – ćwiczenie obliczeniowe – norma, dawka żywieniowa, preliminarz i bilans paszowy – labirynt podejmowania decyzji w celu wybrania systemu żywienia Inne szczególnie ważne – poznanie składu i wartości pasz – dokonywanie oceny pasz w gospodarstwie – wybór systemu żywienia – projektowanie normowania i dawkowania pasz – projektowanie i użytkowanie pastwiska – projektowanie i wykonanie odpowiedniej kiszonki – opracowanie preliminarza i bilansu pasz dla konkretnej grupy zwierząt i konkretnej (przykładowej) bazy i powierzchni paszowej – doskonalenie umiejętności obserwacji, oceny – wykorzystanie wiedzy biologicznej, chemicznej i fizycznej – porównywanie systemów żywieniowych – projektowanie produkcji kiszonek i siana – korelacja z produkcją roślinną i techniką – preliminarz i bilans pasz – korelacja z ekonomiką Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ wybranej technologii zakiszania na środowisko naturalne oraz wpływ jakości pasz na jakość produktu i kondycję zwierząt – są to ważne elementy kształtowania postaw zawodowych. Dla skuteczności procesu kształcenia potrzebne jest zgromadzenie próbek odpowiednich pasz i innych materiałów – formularzy obliczeniowych, filmów, norm żywieniowych. ZOOHIGIENA I PODSTAWY CHOWU ZWIERZĄT – debata lub różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a zwierzętami gospodarskimi 72 – określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki chowu zwierząt i wpływu chowu zwierząt na środowisko naturalne – korelacje z geografią i biologią w odniesieniu do warunków klimatycznych, glebowych i wymagań mikroklimatycznych zwierząt gospodarskich 1. 2. – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach inwentarskich oraz oceny pokroju zwierząt – pokaz i pogadanka – poznanie i interpretacja cech pokrojowych i podstawowych pojęć z zakresu chowu zwierząt Inne szczególnie ważne – badanie, analizowanie i dobieranie warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach dla zwierząt – ocena pokroju zwierząt – rozpoznawanie typów użytkowych, konstytucyjnych, kondycyjnych, temperamentalnych zwierząt gospodarskich 3. – doskonalenie umiejętności obserwacji, konstruowania opisów, wskazywania cech charakterystycznych w odniesieniu do typów użytkowych zwierząt – prowadzenie badań z użyciem odpowiedniego sprzętu zgodnie z metodyką W tym dziale potrzebne jest użycie materiału ilustracyjnego w postaci szkiców, schematów, barwnych fotografii zwierząt lub ich cech. Niezbędne są urządzenia do pomiaru warunków mikroklimatycznych TECHNOLOGICZNE PODSTAWY CHOWU I HODOWLI BYDŁA, OWIEC I KÓZ, TRZODY CHLEWNEJ, KONI, DROBIU I CHOWU ZWIERZĄT W GOSPODARSTWIE EKOLOGICZNYM – preferowane powinno być wspieranie samodzielności ucznia w wyborze i projektowaniu rozwiązań technologicznych poprzez zastosowanie metody projektów – pokaz lub prezentacja filmu ze znanymi rozwiązaniami technologicznymi – ćwiczenia obliczeniowe – metody decyzyjne – analiza katalogów z materiałem hodowlanym, analiza i ocena projektów budynków – wybór materiału hodowlanego odpowiednio do warunków chowu – planowanie i organizowanie rozrodu – projektowanie i organizowanie żywienia – modelowanie użytkowania – projektowanie warunków utrzymania zwierząt – ocena efektów ekonomicznych chowu – projektowanie i organizowanie produkcji zwierzęcej w gospodarstwie ekologicznym Inne szczególnie ważne Wskazane jest korzystanie z podstaw prawnych i norm – poszukiwanie i analizowanie informacji z różnych źródeł – podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowania – zastosowanie wybranych rozwiązań w praktyce – rozwiązywanie problemów w sposób twórczy – wykorzystanie komputera w poszukiwaniu informacji, obliczeniach, opracowaniu projektu – praca w grupach i współpraca z różnymi podmiotami WYBRANE ELEMENTY HODOWLI ZWIERZĄT – metody analityczne – ćwiczenia w obliczaniu wskaźników – znajomość podstaw genetycznych istotnych w hodowli zwierząt – korelacje z biologicznymi podstawami dziedziczenia 73 1. – metody prowadzące do podejmowania decyzji – ocena wartości hodowlanej i użytkowej zwierząt – ćwiczenia w wypełnianiu dokumentacji hodowlanej i identyfikacyjnej oraz rozpoznawaniu znaków identyfikacyjnych Inne szczególnie ważne 2. – ocena wartości użytkowej i hodowlanej zwierząt gospodarskich – znakowanie i identyfikowanie zwierząt gospodarskich 3. – zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych – analizowanie metod stosowanych w hodowli zwierząt – korzystanie z różnych źródeł informacji – podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji W pracowni powinny się znaleźć katalogi zawierające informacje o wartości użytkowej i hodowlanej zwierząt gospodarskich, przykładowe programy hodowlane, przykładowe dokumenty identyfikacyjne i kolczyki FORMALNO-PRAWNE PODSTAWY CHOWU ZWIERZĄT PROFILAKTYKI WETERYNARYJNEJ I OBROTU ICH PRODUKTAMI – wykład upoglądowiony lub prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne objawy i przyczyny powstawania chorób zwierząt – metody decyzyjne dotyczące postępowania w przypadkach poszczególnych chorób oraz organizacji sprzedaży i transportu zwierząt – metody analityczne – dobre praktyki i HACCP – ćwiczenia w zakresie tworzenia procedur Inne szczególnie ważne 74 – rozpoznanie objawów podstawowych chorób zwierząt – postępowanie w przypadkach różnych chorób – organizowanie transportu i sprzedaży zwierząt i ich produktów – wskazywanie możliwości wdrażania systemu Dobrej Praktyki Produkcyjnej, Dobrej Praktyki Higienicznej i systemu HACCP – przestrzeganie prawa o ochronie zwierząt i ustawy weterynaryjnej – doskonalenie spostrzegawczości – analizowanie danych podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – interpretowanie aktów prawnych – myślenie systemowe – tworzenie procedur – kształtowanie podstawy odpowiedzialności za prowadzenie procesu produkcji i jakość produktu Fotografie lub filmy z przykładowymi objawami chorób, środkami transportu zwierząt Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Ważnym elementem systemu oceniania są wskazane w programie wymagania programowe. One wyznaczają treść umieszczaną w zadaniach sprawdzających wiedzę lub umiejętności uczniów/słuchaczy. Wymaganiom tym w planach nauczycielskich należy przypisać odpowiedni poziom ze skali ocen szkolnych umieszczonych w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania. Bardzo pomocne może być odniesienie zaproponowanych wymagań programowych do wybranej taksonomii celów. Pozwoli to ocenić, czy mamy do czynienia z celami dotyczącymi wiedzy czy umiejętności. Na podstawie tak opracowanych wymagań programowych można konstruować narzędzia mierzenia jakości pracy w bloku programowym. Planując metody i formy sprawdzania wiedzy i umiejętności należy uwzględnić ich różnorodność. W sprawdzianach pisemnych powinny się zatem znaleźć różne typy zadań zarówno otwartych, jak i zamkniętych. Dobre rezultaty dawać będzie zastosowanie „wiązki zadań” pozwalających na podstawie opisu jednego problemu sprawdzić kilka różnych umiejętności. Wskazane jest ocenianie prezentacji, ćwiczeń praktycznych, projektów uczniowskich, tekstów przewodnich, posterów, prac okresowych. Do wszystkich proponowanych form oceniania konieczne jest opracowanie kryteriów. W zawodzie technik rolnik musi nastąpić również utrwalenie właściwych nawyków zawodowych oraz etycznych postaw związanych z jakością produkowanej żywności i utrzymywaniem żywych zwierząt. Aby rozpoznać poziom tych elementów kształcenia należy zmotywować uczniów/słuchaczy do samooceny. Będzie temu sprzyjać przygotowanie arkuszy samokontroli lub obserwacji. Ocenianie musi być konsekwentne. Wszystkie zastosowane metody i techniki oceniania powinny bezpośrednio wynikać z założonych wymagań programowych, a wnioskowanie powinno odnosić się do znanych uczniowi kryteriów oceniania poszczególnych form. 75 III. 3. Technika w rolnictwie Proponowany podział materiału nauczania dla czteroletniego technikum dla młodzieży Lp. Materiał nauczania 1. Podstawy techniki 35 2. Maszyny i urządzenia do produkcji roślinnej 78 3. Maszyny i urządzenia do produkcji zwierzęcej 25 4. Pojazdy rolnicze i wykorzystywanie energii w rolnictwie 48 5. Użytkowanie maszyn i urządzeń 35 Razem 76 Proponowana liczba godzin 221 Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. PODSTAWY TECHNIKI Wiadomości wstępne Scharakteryzować znaczenie techniki w rolnictwie Zadania i zakres przedmiotu Znaczenie mechanizacji w praktyce rolniczej • wyjaśnia znaczenie mechanizacji i motoryzacji w rolnictwie Rysunek w technice rolniczej Pisać pismem technicznym zgodnie z PN Zastosować zasady kreślenia rysunku technicznego Wykonać proste rysunki i schematy maszyn Czytać rysunki i schematy maszyn Pismo techniczne zgodne z PN Zasady wykonywania rysunku technicznego Zasady rzutowania prostokątnego Kreślenie rysunku wykonawczego Uproszczenia na rysunku Szkice i schematy maszyn • pisze pismem technicznym zgodnie z PN • stosuje materiały i przybory kreślarskie zgodnie z ich przeznaczeniem • wykorzystuje arkusze rysunkowe i podziałki • rysuje części maszyn w rzutach prostokątnych • wykonuje prosty rysunek części maszyn • stosuje uproszczenia i symbole rysunkowe • wykonuje szkic i schemat określonej maszyny • czyta rysunki wykonawcze i zestawieniowe Materiały konstrukcyjne Scharakteryzować metale żelazne i nieżelazne Scharakteryzować drewno i tworzywa sztuczne Scharakteryzować inne materiały konstrukcyjne Metalowe materiały konstrukcyjne (metale żelazne i kolorowe) Drewno i tworzywa sztuczne Materiały konstrukcyjne pochodzenia naturalnego – szkło, guma, skóra, tkaniny itp. • • • • klasyfikuje materiały konstrukcyjne charakteryzuje materiały konstrukcyjne rozpoznaje materiały konstrukcyjne określa przydatność i stosuje materiały konstrukcyjne do danych konstrukcji 77 1. 2. 3. Części maszyn Scharakteryzować połączenia rozłączne i nierozłączne Określić przydatność połączeń w technice rolniczej Podać sposoby zabezpieczeń połączeń śrubowych Określić potrzebę stosowania osi, wałów, łożysk, sprzęgieł i przekładni w maszynach rolniczych Połączenia nierozłączne Połączenia rozłączne Zabezpieczenia połączeń śrubowych Osie i wały, łożyska ślizgowe i toczne Sprzęgła sztywne, elastyczne, rozłączne, bezpieczeństwa Przekładnie cięgnowe i bezciegnowe, bezstopniowe Obliczyć przełożenie przekładni, prędkości obrotowe i średnice zastosowanych kół • klasyfikuje połączenia • charakteryzuje połączenia nierozłączne i rozłączne • przedstawia sposoby zabezpieczenia połączeń śrubowych przed samoodkręceniem • podaje przykłady zastosowań poszczególnych połączeń • określa rodzaje przenoszonych obciążeń przez osie i wały • klasyfikuje łożyska • przedstawia sposób pracy i wykorzystania łożysk • klasyfikuje sprzęgła • charakteryzuje sprzęgła nierozłączne i rozłączne • wskazuje sprzęgła bezpieczeństwa • klasyfikuje przekładnie • charakteryzuje przekładnie zębate, cierne, łańcuchowe, pasowe, bezstopniowe • oblicza przełożenie przekładni prostej i złożonej • dobiera prędkość obrotową lub średnicę koła napędzanego wykorzystując przełożenie Maszynoznawstwo ogólne Opisać pompy Pompy w rolnictwie Scharakteryzować układy hydrauliczne Opisać wentylatory, dmuchawy i sprężarki Scharakteryzować układy pneumatyczne 78 Napędy hydrauliczne Wentylatory, sprężarki Napędy pneumatyczne • rozróżnia pompy • opisuje budowę, działanie i zastosowanie pomp • określa przydatność pomp do wykonania określonych prac • charakteryzuje hydrokinetyczne układy napędowe • charakteryzuje hydrostatyczne układy napędowe • wskazuje zastosowanie napędów hydraulicznych • przedstawia wentylatory, dmuchawy i sprężarki • charakteryzuje napędy pneumatyczne • wskazuje zastosowanie napędów pneumatycznych 1. 2. 3. Podstawy eksploatacji maszyn Wyjaśnić zjawisko tarcia i jego wpływ na zużycie części maszyn Opisać rolę smarowania części maszyn Tarcie suche, półpłynne, płynne Sposoby zmniejszania tarcia Rodzaje korozji Sposoby zabezpieczania przed korozją • charakteryzuje rodzaje tarcia i jego wpływ na zużycie części maszyn • przedstawia sposoby zmniejszania tarcia • charakteryzuje rodzaje korozji metali • przedstawia sposoby zabezpieczania metali przed korozją Scharakteryzować zjawisko i rodzaje korozji Opisać zasady zabezpieczania metali przed korozją 2. MASZYNY I URZĄDZENIA DO PRODUKCJI ROŚLINNEJ Mechanizacja uprawy i doprawiania roli Sklasyfikować maszyny i narzędzia Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn i narzędzi Dobrać maszyny i narzędzia w zależności od rodzaju gleby i zastosowanej technologii uprawy Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (BHP), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi Pługi Włóki, brony, Wały, kultywatory Czynne maszyny uprawowe Agregaty uprawowe Sposoby regulowania maszyn i narzędzi Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie • klasyfikuje pługi • wskazuje elementy robocze pługa • dobiera elementy robocze pługa do wykonania określonej orki • reguluje pług do wykonywanej orki • wskazuje zastosowanie włóki • klasyfikuje brony • dobiera rodzaj bron do wykonywanego zabiegu • dobiera kultywator do wykonywanego zabiegu • charakteryzuje bierne i czynne agregaty uprawowe • dobiera narzędzia do agregatu • określa sposoby regulowania intensywności pracy bron • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące uprawy i doprawiania roli • stosuje przepisy bhp podczas obsługi maszyn, konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi do uprawy roli 79 1. 2. 3. Mechanizacja nawożenia mineralnego i organicznego Sklasyfikować maszyny do nawożenia Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do nawożenia mineralnego i organicznego Dobrać maszyny w zależności od rodzaju nawozu i zastosowanej technologii uprawy Maszyny do nawożenia organicznego (nawozy płynne i stałe) Maszyny do nawożenia mineralnego Ładowacze obornika Rozdrabniacze nawozów Sposoby regulowania dawki nawozu na 1 ha Deszczownie Opisać sposoby dawkowania nawozu na jednostkę powierzchni Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę deszczowni Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie • klasyfikuje maszyny do nawożenia mineralnego • stosuje maszyny odpowiednie do rodzaju i ilości nawozu • klasyfikuje maszyny do nawożenia organicznego • stosuje maszyny odpowiednie do rodzaju i ilości nawozu • przedstawia sposoby załadunku maszyn do nawożenia • przedstawia sposób dawkowania nawozu na jednostkę powierzchni • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące stosowania nawozów organicznych i mineralnych • określa sposoby pracy deszczowni • wskazuje potrzebę stosowania deszczowni • określa zasady bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi do nawożenia Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do nawożenia Mechanizacja siewu i sadzenia Sklasyfikować maszyny do siewu i sadzenia roślin Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do siewu i sadzenia roślin 80 Siewniki rzędowe Siewniki do siewu precyzyjnego Sadzarki do ziemniaków i rozsady Przygotowanie do pracy siewnika Obliczanie próby kręconej siewnika • opisuje budowę i działanie siewnika rzędowego i punktowego • opisuje budowę i działanie sadzarki półautomatycznej do ziemniaków 1. 2. Obliczanie długości znaczników, rozstawy redlic, ścieżki przejazdowe Przygotowanie do pracy sadzarek Dobrać maszyny w zależności od rodzaju wysiewu, sadzonych roślin, zastosowanej technologii siewu Obliczyć ilość wysiewu nasion (próba kręcona) Obliczyć długość znaczników, rozstaw redlic i ścieżek przejazdowych Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do siewu i sadzenia Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie 3. • opisuje budowę i działanie sadzarki do rozsad • wykonuje próbę kręconą siewnika • stosuje różne przyrządy wysiewające • ustawia szerokość międzyrzędzi • oblicza długości znaczników • oblicza rozstawienie ścieżek przejazdowych • przygotowuje do pracy sadzarkę do ziemniaków w zależności od kalibru sadzeniaków • przygotowuje do pracy sadzarkę do rozsady w zależności od rodzaju rozsady • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi do siewu i sadzenia Mechanizacja prac pielęgnacyjnych i ochrony roślin Sklasyfikować maszyny do pielęgnacji i aparaturę do chemicznej ochrony roślin Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę narzędzi i maszyn do pielęgnacji roślin Dobrać części robocze maszyn do pielęgnacji w zależności od szerokości międzyrzędzi i rodzaju zabiegu Wieloraki do mechanicznej pielęgnacji roślin Elementy robocze wieloraka Obliczanie i ustawienia szerokości roboczej międzyrzędzi do różnych upraw i zabiegów Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie maszyn do mechanicznej pielęgnacji roślin Aparatura do chemicznej ochrony roślin – opylacze, zaprawiarki • rozróżnia narzędzia do mechanicznej pielęgnacji roślin • dobiera elementy robocze wieloraka do rodzaju wykonywanego zabiegu • ustawia elementy robocze w międzyrzędziu • ustala szerokość roboczą międzyrzędzia i wieloraka • określa zasady bhp podczas obsłudze maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania narzędzi do mechanicznej pielęgnacji roślin • dokonuje podziału aparatury do chemicznej ochrony roślin 81 1. Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę aparatury do chemicznej ochrony roślin Zidentyfikować i dobrać końcówki rozpylające do określonego zabiegu Określić ilość cieczy roboczej w zależności od rodzaju zabiegu, ciśnienia roboczego, prędkości jazdy Opisać zasady badań i użytkowania opryskiwaczy 2. Opryskiwacze Końcówki rozpylające i sposób ich pracy Sposoby ustalania ilości cieczy roboczej na 1 ha Zespoły opryskiwaczy podlegające obowiązkowym badaniom i ich certyfikacja Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie aparatury do chemicznej ochrony roślin 3. • opisuje budowę i działanie opryskiwacza • stosuje odpowiednie końcówki rozpylające do wykonywanego zabiegu • oblicza ilość cieczy roboczej na jednostkę powierzchni • ustala prędkość roboczą opryskiwacza • przedstawia zasady i zakres obowiązkowych badań opryskiwaczy • określa zespoły robocze podlegające obowiązkowym badaniom • przygotowuje opryskiwacz do badania • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące wykonywania chemicznych zabiegów ochrony roślin • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania aparatury do chemicznej ochrony roślin Wwyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn pielęgnacji i chemicznej ochrony roślin Mechanizacja zbioru i konserwacji zielonek Sklasyfikować maszyny do zbioru zielonek Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do zbioru zielonek na siano, sianokiszonki i kiszonki 82 Kosiarki Maszyny do przetrząsania i zgrabiania Ścinacze zielonek, sieczkarnie polowe • klasyfikuje maszyny do zbioru zielonek • proponuje rodzaj maszyny z określonym zespołem tnącym do koszenia zielonek • charakteryzuje maszyny do przetrząsania i zgrabiania siana • proponuje określony rodzaj maszyny do przetrząsania lub zgrabiania siana • opisuje ścinacze zielonek i sieczkarnie polowe • przedstawia sposób pracy ze ścinaczami i sieczkarniami 1. 2. 3. Dobrać kosiarki w zależności od rodzaju przyrządów tnących i przeznaczenia zielonki Zbieracze pokosów, urządzenia do transportu zielonek i siana Prasy • wyjaśnia sposób pracy zbieraczy pokosów • przedstawia sposoby transportu zielonek lub siana Opisać sposoby zbioru i transportu zielonek lub siana Owijarki Scharakteryzować urządzenia do kiszenia i przechowywania zielonek Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do zbioru i konserwacji zielonek Urządzenia do dosuszania siana Urządzenia do przechowywania kiszonek Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie maszyn do zbioru i konserwacji zielonek • opisuje sposoby pracy pras kostkujących lub zwijających • przedstawia zasady pracy owijarek do sianokiszonek • charakteryzuje sposoby i urządzenia do dosuszania siana • charakteryzuje sposoby i urządzenia do przechowywania kiszonek i sianokiszonek • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące przechowywania kiszonek • dobiera maszyny do technologii zbioru zielonek na siano, sianokiszonki, kiszonki • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi do zbioru i przechowywania zielonek Mechanizacja zbioru, omłotu, przechowywania zbóż i kukurydzy Sklasyfikować maszyny zbioru zbóż i rzepaku Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do zbioru i omłotu zbóż Dobrać maszyny i ich wyposażenie do zbioru zbóż Opisać przygotowanie kombajnu zbożowego do zbioru innych roślin Maszyny do koszenia zbóż Młocarnie Kombajn zbożowy Przystosowanie kombajnu do zbioru Maszyny do czyszczenia, sortowania i dosuszania nasion Urządzenia do magazynowania nasion • charakteryzuje maszyny do koszenia zbóż i rzepaku • charakteryzuje młocarnie • opisuje zespoły robocze kombajnu zbożowego i możliwości ich ustawień • przedstawia schemat technologiczny pracy kombajnu zbożowego • przygotowuje kombajn do zbioru rzepaku, zbóż, kukurydzy • proponuje sposoby i maszyny do czyszczenia, sortowania i dosuszania nasion • proponuje sposoby i urządzenia do przechowywania nasion • dobiera maszyny do technologii zbioru i przechowywania nasion 83 1. 2. 3. Opisać maszyny do czyszczenia, sortowania i dosuszania nasion Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie maszyn do zbioru i przechowywania zbóż • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do zbioru i przechowywania nasion Opisać urządzenia do przechowywania nasion Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do zbioru i omłotu zbóż Mechanizacja zbioru roślin okopowych Sklasyfikować maszyny do zbioru okopowych Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do zbioru roślin okopowych Dobrać maszyny do technologii zbioru buraków Dobrać maszyny do technologii zbioru ziemniaków Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do zbioru roślin okopowych 84 Kopaczki, sortowniki, kombajny Ogławiacze, wyorywacze, kombajny Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie maszyn do zbioru okopowych • klasyfikuje maszyny do zbioru roślin okopowych • przedstawia zespoły robocze maszyn do zbioru roślin okopowych • dobiera maszyny do zbioru ziemniaków w zależności od technologii • przedstawia schemat technologiczny pracy kombajnów do zbioru ziemniaków • dobiera maszyny do zbioru buraków w zależności od technologii • przedstawia schemat technologiczny pracy kombajnu do zbioru buraków • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do zbioru ziemniaków i buraków 1. 2. 3. Mechanizacja prac w rolnictwie ekologicznym i inne maszyny specjalistyczne Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę narzędzi do uprawy i doprawiania roli Głębosze, spulchniacze Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę narzędzi i maszyn do pielęgnacji roślin Maszyny do usuwania perzu Sprzęt specjalistyczny zgodny z wybrana specjalizacją Wypalacze chwastów Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę narzędzi i maszyn specjalistycznych • charakteryzuje sposoby pracy głęboszy i spulchniaczy • dobiera elementy robocze głęboszy • przedstawia urządzenia do termicznego usuwania chwastów • określa sposoby pracy urządzeniami termicznymi • przedstawia maszyny do mechanicznego usuwania perzu • charakteryzuje specjalistyczne maszyny do uprawy, pielęgnacji lub zbioru i przechowywania zgodnie z wybraną specjalizacją • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń wykorzystywanych w rolnictwie ekologicznym i inny sprzętu specjalistycznego 3. MASZYNY I URZĄDZENIA DO PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ Maszyny i urządzenia do przygotowania pasz Scharakteryzować pomieszczenia inwentarskie Opisać instalacje do zaopatrywania gospodarstw w wodę Sklasyfikować maszyny i urządzenia do przygotowania, zadawania pasz Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn i urządzeń do przygotowania i zadawania pasz Pomieszczenia inwentarskie Instalacje wodociągowe, Urządzenia hydroforowe, poidła automatyczne Maszyny do przygotowania pasz objętościowych suchych i soczystych Maszyny do przygotowania pasz treściwych Linie technologiczne do zadawania pasz • charakteryzuje pomieszczenia inwentarskie – obory, chlewnie, stajnie, owczarnie, kurniki • opisuje instalacje wodociągowe i urządzenia hydroforowe • przedstawia sposoby i urządzenia do pojenia zwierząt • klasyfikuje maszyny i urządzenia do przygotowania i zadawania pasz • charakteryzuje maszyny i urządzenia do przygotowania i zadawania pasz objętościowych • charakteryzuje maszyny i urządzenia do przygotowania i zadawania pasz treściwych • dobiera maszyny i urządzenia do przygotowania i zadawania pasz w ciąg technologiczny • projektuje wyposażenie pomieszczeń inwentarskich w niezbędne maszyny i urządzenia • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące usytuowania budowli inwentarskich i studni 85 1. 2. Dobrać maszyny i urządzenia do przygotowania i zadawania pasz w linie technologiczne – zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja maszyn do przygotowania pasz 3. • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do przygotowania i zadawania pasz Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji maszyn do przygotowania i zadawania pasz Maszyny i urządzenia do pozyskiwania i przechowywania mleka Sklasyfikować maszyny i urządzenia do pozyskiwania i przechowywania mleka Opisać maszyny i urządzeń do pozyskiwania i przechowywania mleka Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji maszyn i urządzeń do pozyskiwania i przechowywania mleka 86 Dojarki i hale udojowe Schładzalniki do mleka Automatyczne systemy pozyskiwania mleka Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja urządzeń do pozyskiwania mleka • klasyfikuje urządzenia do pozyskiwania i przechowywania mleka • przedstawia zasadę pracy aparatu udojowego • opisuje budowę, działanie, zastosowanie, obsługę dojarki konwiowej • opisuje sposoby pracy dojarki przewodowej, hali udojowej • charakteryzuje półautomatyczne i automatyczne sposoby pozyskiwania mleka • omawia schładzalniki do mleka • dobiera sposoby pozyskiwania i przechowywania mleka w zależności od wielkości produkcji • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do doju i przechowywania mleka 1. 2. 3. Maszyny i urządzenia do usuwania odchodów Scharakteryzować pomieszczenia inwentarskie Scharakteryzować płyty gnojowe, zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę Sklasyfikować maszyny i urządzenia do usuwania odchodów Scharakteryzować maszyny i urządzenia do usuwania odchodów Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji maszyn i urządzeń do usuwania odchodów Pomieszczenia inwentarskie i sposoby usuwania odchodów płynnych i stałych z obór, chlewni, stajni, owczarni, kurników Sposoby przechowywania odchodów Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja urządzeń do usuwania odchodów • charakteryzuje pomieszczenia dla zwierząt • klasyfikuje maszyny do usuwania odchodów płynnych i stałych • opisuje sposoby pracy urządzeń do usuwania odchodów • omawia budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn i urządzeń do usuwania odchodów • charakteryzuje płyty i zbiorniki na nawozy naturalne • dobiera maszyny i urządzenia do usuwania odchodów w ciąg technologiczny w zależności od gatunku utrzymywanych zwierząt • określa wymagania ochrony środowiska dla płyt i zbiorników do przechowywania nawozów naturalnych • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, obsługę konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do usuwania odchodów 4. POJAZDY ROLNICZE I WYKORZYSTYWANIE ENERGII W ROLNICTWIE Pojazdy rolnicze Scharakteryzować silniki spalinowe Wyjaśnić zasady pracy silników Opisać budowę i funkcje stałych części silnika Scharakteryzować budowę i działanie układów silnika Silnik spalinowy Podział silników spalinowych Wielkości charakteryzujące i zasady pracy silników spalinowych Stałe części silnika Układ korbowy Układ rozrządu • opisuje silniki spalinowe stosowane w pojazdach rolniczych • podzielić silniki spalinowe • określić wielkości charakterystyczne dla danego silnika • opisać zasadę działania silnika spalinowego z zapłonem samoczynnym i iskrowym, dwu- i czterosuwowych • rozróżnić silniki spalinowe • opisuje stałe części silnika i określić ich funkcje • charakteryzuje układ korbowy silnika • charakteryzuje układ rozrządu 87 1. 2. Scharakteryzować paliwa i oleje silnikowe Układ smarowania Układ zasilania Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi silnika (bhp), obsługi technicznej (OT) Układ zapłonowy Układ chłodzenia Układ wydechowy Paliwa silnikowe Oleje i smary Zasady bhp przy obsłudze silników 3. • charakteryzuje układ smarowania i oleje silnikowe • charakteryzuje układ zasilania powietrzem i paliwem oraz paliwa silnikowe • charakteryzuje układ zapłonowy • charakteryzuje układ chłodzenia • charakteryzuje układ usuwania spalin • określa wymagania dotyczące ochrony środowiska dla spalin • określa zasady bhp podczas obsługi silników spalinowych Mechanizmy przekazywania napędu ciągnika rolniczego Wyjaśnić schemat blokowy przeniesienia napędu ciągnika rolniczego Określić zadania mechanizmów napędowych ciągników rolniczych i samochodów Scharakteryzować koła ogumione Scharakteryzować mechanizmy jezdne Scharakteryzować mechanizmy prowadzenia pojazdu rolniczego Scharakteryzować urządzenia zaczepowe i trzypunktowy układ zawieszenia (TUZ) Opisywać instalacje hydrauliczne i pneumatyczne 88 Sprzęgła Skrzynie przekładniowe Mosty napędowe ciągnika kołowego i gąsienicowego Wały odbiory mocy Koła ogumione i zasady ich ustawienia Gąsienicowe mechanizmy jezdne Zaczepy ciągnika rolniczego Układy kierownicze Układy hamulcowe ciągnika i przyczepy Instalacja pneumatyczna Podnośnik hydrauliczny • przedstawia schemat blokowy przeniesienia napędu w ciągniku rolniczym • określa ogólne zadania poszczególnych elementów przenoszenia napędu • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę sprzęgieł • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę skrzyń przekładniowych • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę reduktorów i wzmacniaczy momentów obrotowych • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę mostów napędowych (przekładnia główna, mechanizm różnicowy, zwolnice) ciągnika kołowego i gąsienicowego • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę wałów odbioru mocy • opisuje budowę, działanie i obsługę kół ogumionych, prześwit i rozstawę kół ciągnika • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę gąsienicowych mechanizmów jezdnych • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę zaczepów ciągnika rolniczego • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę układów kierowniczych ciągnika kołowego i gąsienicowego • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę układów hamulcowych ciągnika i przyczepy • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę instalacji pneumatycznej ciągnika • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę instalacji i podnośnika hydraulicznego 1. 2. Scharakteryzować instalacje elektryczne Akumulatory Instalacja elektryczna ciągnika 3. • charakteryzuje budowę, działanie i obsługę instalacji elektrycznej pojazdów silnikowych • określa zasady obsługi akumulatorów Określić zasady obsługi sezonowej, konserwacji i przechowywania pojazdów rolniczych Mechanizacja transportu w gospodarstwie rolnym Scharakteryzować podstawowe urządzenia do transportu wewnętrznego i zewnętrznego Dobrać środki transportowe do określonych prac Opisać przyczepy Określić zasady bezpiecznej obsługi, konserwacji i przechowywania środków transportowych Umiejscowione środki transportu wewnętrznego w gospodarstwie Mobilne środki transportu wewnętrznego w gospodarstwie Przyczepy rolnicze Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie środków transportowych • dokonuje podziału środków transportu wewnętrznego • charakteryzuje cięgnowe i bezcięgnowe środki transportu umiejscowionego • charakteryzuje mobilne środki transportu • dobiera środki transportowe do wykonania określonych prac • opisuje ogólną budowę, zasadę działania, obsługę i konserwację przyczep • stosuje przepisy bhp podczas obsługi, konserwacji i przechowywania pojazdów i środków transportowych Charakterystyka techniczna i zasady obsługi pojazdów rolniczych Określić podział ciągników rolniczych Scharakteryzować typowe pojazdy stosowane w rolnictwie Określić czynniki eksploatacyjne Dział ciągników rolniczych Charakterystyka techniczna pojazdów rolniczych Moc efektywna, użyteczna, sprawność i siła uciągu ciągnika rolniczego Sposoby zwiększania siły uciągu ciągnika Przeglądy techniczne • określa kryteria podziału ciągników rolniczych • opisuje charakterystykę techniczną typowych pojazdów stosowanych w rolnictwie • określa czynniki wpływające na sprawność, siłę uciągu oraz straty mocy • opisuje eksploatacyjne sposoby zwiększania siły uciągu • opisuje czynności podczas przeglądów technicznych P1 i P2 89 1. 2. 3. Omówić zasady obsługi codziennej, sezonowej, konserwacji i przechowywania pojazdów rolniczych Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie ciągnika rolniczego • określa wymagania dotyczące ochrony środowiska dotyczące mycia i konserwacji pojazdów i maszyn • określa wymagania dotyczące ochrony środowiska dotyczące odpadów niebezpiecznych (opony, akumulatory, oleje), • określa zasady bhp podczas obsługi pojazdów, obsługi technicznej, zasady konserwacji i przechowywania pojazdów rolniczych Energia elektryczna w gospodarstwie rolniczym Scharakteryzować sposoby dostarczania energii elektrycznej do gospodarstwa rolniczego Scharakteryzować instalacje elektryczne stosowane w gospodarstwie Dostarczanie energii elektrycznej do gospodarstwa Przyłącze instalacji elektrycznej i jego zabezpieczenia Instalacje elektryczne w gospodarstwie rolnym Silniki elektryczne Scharakteryzować napędy elektryczne Opisać zasady konserwacji instalacji i urządzeń elektrycznych Urządzenia elektryczne stosowane w gospodarstwie – oświetleniowe, grzejne, bojlery, pastuchy, tresery • charakteryzuje sposoby dostarczania energii elektrycznej do gospodarstwa rolniczego • opisuje przyłącze linii energetycznej i sposoby zabezpieczenia tej linii • charakteryzuje instalacje elektryczne stosowane w gospodarstwie (oświetlenie, ogrzewanie, itp.) • opisuje silniki elektryczne • omawia zasady doboru silników do napędu maszyn • określa zasady bhp podczas obsługi instalacji i silników elektrycznych, zasady konserwacji i przechowywania urządzeń elektrycznych Niekonwencjonalne źródła energii Scharakteryzować niekonwencjonalne źródła energii Określić korzyści wynikające z wykorzystania odnawialnych źródeł energii 90 Kolektory słoneczne Siłownie wiatrowe Instalacje biogazowe Instalacje spalania biomasy Pompy ciepła • omawia wykorzystywanie energii słonecznej • omawia wykorzystywanie energii wiatru • omawia wykorzystywanie energii biogazu • omawia wykorzystywanie energii biomasy • charakteryzuje odzyskiwanie ciepła • wskazać korzyści wykorzystywania odnawialnych źródeł energii 1. 2. 3. 6. UŻYTKOWANIE MASZYN I URZĄDZEŃ Podstawy użytkowania agregatów Określić podstawowe pojęcia i zasady użytkowania maszyn Scharakteryzować agregaty rolnicze Scharakteryzować zasady użytkowania agregatów podczas prac polowych i transportowych Trwałość i niezawodność maszyn Bilans mocy ciągnika rolniczego Siła uciągu, moc efektywna i użyteczna Agregaty rolnicze Opory narzędzi i maszyn rolniczych Wydajność i sprawność • określa trwałość i niezawodność maszyn • wskazuje czynniki wpływające na trwałość i niezawodność • określa bilans energetyczny ciągnika i agregatu • charakteryzuje agregaty rolnicze • określa opory maszyn i narzędzi rolniczych • określa siłę uciągu i moc ciągnika w zależności od oporów narzędzi • określa strukturę czasu pracy agregatu • opisuje wydajność i sprawność agregatów • omawia ogólne zasady użytkowania agregatów • określa zależności między wydajnością a zużyciem paliwa Zasady projektowania procesów technologicznych Zdefiniować proces technologiczny Opisać podstawowe zasady w projektowaniu procesów technologicznych Sporządzić karty technologiczne zabiegów w produkcji roślinnej i zwierzęcej Sporządzić projekty kompleksowej mechanizacji prac w gospodarstwie Krajowy system maszyn rolniczych Proces technologiczny produkcji roślinnej Proces technologiczny produkcji zwierzęcej Zasady projektowania procesów metodą technologiczną Projekt kompleksowej mechanizacji gospodarstwa rolniczego • opisuje proces produkcji i proces technologiczny • charakteryzuje System Maszyn Rolniczych • opisuje podstawowe zasady projektowania procesów technologicznych w produkcji roślinnej • opisuje podstawowe zasady projektowania procesów technologicznych w produkcji zwierzęcej • wykonuje projekt urządzenia i zmechanizowania gospodarstwa rolniczego • określa zapotrzebowanie na pracę ludzi • określa zapotrzebowanie na narzędzia i maszyny • określa zapotrzebowanie na ciągniki • określa poziom mechanizacji gospodarstwa 91 1. 2. 3. Gospodarowanie sprzętem rolniczym, paliwami i smarami Wskazać zakłady produkujące maszyny Scharakteryzować zasady zespołowego użytkowania sprzętu rolniczego Opisać paliwa, oleje i smary Określić zakres przeglądów maszyn i ciągników rolniczych Zakłady produkujące sprzęt rolniczy, formy sprzedaży, gwarancje Zasady zespołowego użytkowania maszyn Paliwa, oleje, smary Przeglądy techniczne maszyn i ciągników rolniczych Konserwacja i przechowywanie sprzętu rolniczego • wskazuje zakłady produkujące maszyny, narzędzia i części zamienne, zasady sprzedaży sprzętu • opisuje zasady gospodarki częściami zamiennymi • określa zasady przeglądów ciągników P3, P4, P5 i gwarancji sprzętu rolniczego • określa zasady bhp i ochrony przeciwpożarowej w transporcie, dystrybucji i przechowywaniu paliw • określa normy zużycia paliwa • opisuje zasady zespołowego użytkowania maszyn • charakteryzuje usługi mechanizacyjne Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Program nauczania Technika w rolnictwie został zaprojektowany z uwzględnieniem kilku kluczowych zasad: – wprowadzenie w fachową terminologię techniczną; – podejmowanie zadań związanych z wykonywaniem prac w produkcji roślinnej i zwierzęcej z wykorzystaniem rozwiązań technicznych; – uwzględnienie dynamicznego charakteru rozwoju techniki; – podkreślenie znaczenia zapewnienia bezpiecznych i ergonomicznych warunków pracy; – wykorzystanie dobrych praktyk rolniczych zapewniających wysoką jakość w produkcji roślinnej i zwierzęcej, bezpieczeństwo zdrowotne żywności, ochronę środowiska; – kształtowanie etycznych postaw zawodowych; – kształtowanie umiejętności ponadprzedmiotowych. Przedmiot Technika w rolnictwie jest ściśle powiązana z przedmiotami Produkcja roślinna i Produkcja zwierzęca. Stanowi niezbędną część przygotowania w zawo92 dzie technik rolnik. Realizacja założonych celów kształcenia, które wynikają z podstaw programowych i dobrych praktyk rolniczych, wymaga stosowania w procesie kształcenia aktywnych metod nauczania pozwalających zintegrować nabywaną wiedzę i umiejętności. Podczas zajęć powinny odbywać się pokazy, prezentacje, ćwiczenia, obserwacje, powinny być wykonywane obliczenia, wyszukiwanie informacji z dostępnych źródeł (katalogi części, instrukcje obsługi maszyn, internet). Ponadto powinna być przeprowadzona analiza procesów technologicznych i produkcji z wykorzystywaniem dokumentów. Zastosowanie różnych form dyskusji, metaplanu, drzewa decyzyjnego, analizy przypadku pozwoli na rozwiązywanie zadań problemowych w sposób twórczy, wymagający kompleksowego spojrzenia na mechanizację rolnictwa z punktu widzenia procesu technologicznego, produkcji czy ekonomiki. W zdobywaniu wiedzy niezbędne będą metody słowne, które powinny być uzupełnieniem metod aktywnych i upoglądowione innymi materiałami dydaktycznymi, np. filmami dydaktycznymi, przezroczami, foliogramami, modelami, częściami maszyn, pojazdami i maszynami rolniczymi. Zastosowane metody pracy mają stworzyć sytuacje dydaktyczne do wykonania zadań lub podejmowania decyzji na podstawie wskazanych uwarunkowań, które – jak w każdym układzie dynamicznym – są różne w różnych gospodarstwach i różnych regionach kraju, Europy i Świata. Aby program mógł być zrealizowany wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej. Stanowić ją powinna: pracownia techniki w rolnictwie składająca się z sali ćwiczeń i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali ćwiczeń należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy (jedno- lub dwuosobowych) dla uczniów. Pracownia powinna być wyposażona w: 1) środki techniczne, takie jak: telewizor, magnetowid, radio, rzutnik pisma, rzutnik przezroczy, zestaw komputerowy, drukarka, skaner, kamera, kopiarka; 2) materiały dydaktyczne, takie jak: plansze, przezrocza, foliogramy, fazogramy, filmy, programy komputerowe; 3) tekstowe źródła informacji, takie jak: podręczniki, książki niezbędne do kształcenia w zawodzie, czasopisma fachowe, instrukcje do ćwiczeń, prospekty, przedmiotowe materiały metodyczne do prowadzenia zajęć. Pracownia techniki w rolnictwie powinna być ponadto wyposażona w: 1) próbki materiałów konstrukcyjnych, części maszyn, przykłady połączeń, maszyny lub ich modele; 2) modele i części do rysunku, przykładowe rysunki części, rysunki złożeniowe, schematy; 3) katalogi pojazdów maszyn narzędzi i urządzeń, katalogi części, instrukcje obsługi sprzętu do produkcji roślinnej i zwierzęcej, normatywy dotyczące produkcji rolniczej; 93 4) próbki paliw, olejów i smarów; 5) elementy robocze maszyn; 6) zestawy znaków drogowych i plansz magnetycznych do przepisów ruchu drogowego; 7) komputerowe stanowisko egzaminacyjne. Skuteczność kształcenia może być znacznie lepsza, jeżeli w szkole jest gospodarstwo pomocnicze prowadzące produkcję roślinną i zwierzęcą, gdzie można zaobserwować maszyny i urządzenia w środowisku ich pracy, identyfikować elementy robocze, określać sposoby pracy maszyn, regulować konkretne parametry robocze maszyn, agregatować maszyny, tworzyć linie technologiczne z dostępnych urządzeń. W zależności od przyjętej w szkole koncepcji szkolnego planu nauczania i wyposażenia pracowni lub prowadzenia gospodarstwa rolniczego powinno się zaplanować po 2 jednostki lekcyjne do opracowania danego zagadnienia wymagającego aktywności na stanowisku roboczym maszyny czy urządzenia. Dział Podstawy techniki powinien być realizowany jako pierwszy, stanowiąc podstawę do dalszej edukacji technicznej. Działy 3 i 4 w swoim założeniu stanowią podstawę do zdobywania umiejętności w zakresie niezbędnym do uzyskania prawa jazdy kat T, dlatego powinny być realizowane równocześnie i w takim czasie, aby uczeń szkoły dziennej rozpoczynając praktyki zawodowe w klasie III znał obowiązujące uprawnienia. Z kolei dział 6, realizowany jako ostatni, jest podsumowaniem umiejętności. Należy w nim wykorzystać wiedzę z pozostałych działów nauczania, tj. produkcji roślinnej, zwierzęcej, ekonomii i stworzyć indywidualny projekt urządzenia i zmechanizowania gospodarstwa rodzinnego. 94 Wskazówki dotyczące poszczególnych działów Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. PODSTAWY TECHNIKI – wykorzystanie wiedzy z fizyki – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie rysunków, szkiców i schematów – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, szkicem – pokaz materiałów konstrukcyjnych, połączeń, – prezentacja części maszyn, zespołów, układów – dyskusja dotycząca sposobów zmniejszania tarcia i zabezpieczania przed korozją – prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne objawy i przyczyny powstawania korozji i tarcia – opanowanie właściwych nazw rysunków schematów, materiałów konstrukcyjnych, połączeń, części maszyn, elementów roboczych, zespołów i układów – odnoszenie części maszyn do pełnionej funkcji – wskazywanie ważności i niezbędności poszczególnych części maszyn i zespołów – określenie zależności pomiędzy częściami a zespołem – określenie wpływu środowiska naturalnego na części maszyn i sposoby ich ochrony Inne szczególnie ważne Znajomość materiałów (ich właściwości), połączeń, części maszyn, zespołów i układów pozwoli w kolejnych działach oceniać jakość pracy narzędzi, maszyn i urządzeń. MASZYNY I URZĄDZENIA DO PRODUKCJI ROŚLINNEJ – pokazy prac poszczególnych maszyn, narzędzi i urządzeń – ćwiczenie obliczeniowe – próba kręcona siewnika, długości znaczników, ścieżki przejazdowe, ilości cieczy roboczej opryskiwaczy – labirynt podejmowania decyzji w celu wybrania sposobu siewu roślin, sposobów pielęgnacji lub ochrony roślin – poznanie maszyn, narzędzi i urządzeń do przygotowania gleby, nawożenia, siewu i sadzenia, pielęgnacji i ochrony roślin, zbioru, przechowywania plonów – projektowanie zestawu narzędzi i maszyn do wybranej technologii uprawy pielęgnacji – doskonalenie umiejętności obserwacji, oceny przydatności – wykorzystanie wiedzy biologicznej, chemicznej i fizycznej – porównywanie różnych technologii uprawy tej samej rośliny o innym przeznaczeniu 95 1. 2. 3. – projekt lub tekst przewodni w celu opracowania technologii produkcji sianokiszonek, zbioru buraków cukrowych, zbioru ziemniaków – metody decyzyjne – analiza katalogów maszyn i urządzeń, części zamiennych – projektowanie i dobór maszyn i urządzeń do technologii zbioru roślin w zależności od przeznaczenia np.: bezpośrednie spożycie, przechowywanie – organizowanie zasobów siły roboczej, maszyn i narzędzi w określonych technologiach np.: zbioru i przechowywania roślin – projektowanie zabiegów uprawowych, nawożenia, siewu i pielęgnacji ze względu na sposób przeznaczenia plonu – korelacja z produkcją roślinną i zwierzęcą – bilans siły roboczej – korelacja z ekonomiką Inne szczególnie ważne Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ wybranej technologii uprawy (dot. to szczególnie rolnictwa ekologicznego) na środowisko naturalne. Obwarowania prawne dotyczące nawożenia organicznego i mineralnego, rygory dotyczące chemicznej ochrony roślin i badań opryskiwaczy. Zasady zakiszania pasz i ich wpływ na środowisko naturalne oraz wpływ jakości pasz na jakość produktu i kondycję zwierząt – są to ważne elementy kształtowania postaw zawodowych. Niezbędne jest zapoznanie uczniów z obowiązującymi regulacjami prawnymi w tym zakresie. MASZYNY I URZĄDZENIA DO PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – debata lub różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a zwierzętami gospodarskimi – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach inwentarskich – ćwiczenia praktyczne dotyczące sposobów przygotowania pasz do skarmiania 96 – określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki chowu zwierząt i wpływu chowu zwierząt na środowisko naturalne – badanie, analizowanie i dobieranie warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach dla zwierząt – projektowanie i obliczanie warunków utrzymania zwierząt – projektowanie sposobów przygotowania pasz dla różnych gatunków zwierząt i organizowanie zadawania pasz – korelacje z produkcją zwierzęcą w odniesieniu do warunków zoohigienicznych utrzymywanych zwierząt gospodarskich – doskonalenie umiejętności obserwacji, konstruowania opisów, wskazywania cech charakterystycznych w odniesieniu do typów pomieszczeń inwentarskich – prowadzenie badań z użyciem odpowiedniego sprzętu zgodnie z metodyką – podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowań 1. – wybór i projektowanie rozwiązań technologicznych pozyskiwania mleka lub usuwania odchodów -zastosowanie metody projektów – pokaz lub prezentacja filmu ze znanymi rozwiązaniami technicznymi – ćwiczenia obliczeniowe Inne szczególnie ważne 2. 3. – projektowanie sposobów pozyskiwania mleka i usuwania odchodów z pomieszczeń inwentarskich różnych gatunków zwierząt – zastosowanie wybranych rozwiązań w praktyce – rozwiązywanie problemów w sposób twórczy Ten blok przedmiotowy łączy wiedzę z zakresu techniki z wiedzą o organizmach żywych. Dotyczy to wpływu techniki na zdrowie zwierząt (wpływ konstrukcji budynków, sposobu przygotowania i zadawania pasz, urządzeń do pozyskiwania mleka). Niezbędne są urządzenia do pomiaru warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach. Ponadto regulacje prawne wymuszają określone sposoby postępowania z odchodami – płyty gnojowe, zbiorniki na gnojowicę i sposoby wykorzystywania tych nawozów Niezbędne jest zapoznanie uczniów z obowiązującymi regulacjami prawnymi w tym zakresie. POJAZDY ROLNICZE I WYKORZYSTYWANIE ENERGII W ROLNICTWIE – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, szkicem – pokaz elementów roboczych pojazdu, – demonstracja pracy mechanizmów, zespołów lub całych pojazdów – prezentacja części maszyn, mechanizmów, zespołów, układów, – metody decyzyjne – analiza katalogów maszyn i urządzeń, analiza i ocena projektów budynków – pokaz elementów i demonstracja pracy prądu elektrycznego – poznanie pojazdów i urządzeń elektrycznych – znajomość charakterystyk technicznych pojazdów – ocena przydatności pojazdów do wykonania prac – modelowanie użytkowania pojazdów – projektowanie warunków utrzymania zwierząt – ocena efektów ekonomicznych zastosowania pojazdów – poznanie możliwości pracy przez urządzenia elektryczne – dobór urządzeń elektrycznych do wykonywania prac w budynkach inwentarskich – poszukiwanie i analizowanie informacji z różnych źródeł – podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowań – zastosowanie wybranych rozwiązań w praktyce – rozwiązywanie problemów w twórczy sposób – praca w grupach i współpraca z różnymi podmiotami – oszczędność energii – racjonalny wybór nośnika energii 97 1. 2. – metody prowadzące do podejmowania decyzji – ocena przydatności pojazdu do wykonania określonych prac, wyboru rodzaju energii Inne szczególnie ważne 3. – zabezpieczenie człowieka i instalacji przed porażeniem – oszczędny i racjonalny sposób gospodarowania energią – poszukiwanie źródeł energii odnawialnej Pojazdy rolnicze i ich elementy należy potraktować bez zbędnych szczegółów, skupiając uwagę na funkcjach, obsłudze i możliwości wykorzystania w praktyce. Tematyka dotycząca elektryczności powinna uwzględniać szczególne zagrożenia. Należy wskazać na możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii UŻYTKOWANIE MASZYN I URZĄDZEŃ – wykład upoglądowiony lub prezentacje uczniowskie przedstawiające procesy technologiczne – metody decyzyjne dotyczące wyboru technologii uprawy bądź zbioru roślin, zmechanizowania gospodarstwa – metody analityczne – dobre praktyki rolnicze – ćwiczenia w zakresie tworzenia procedur Inne szczególnie ważne 98 – rozpoznawanie agregatów rolniczych – organizowanie procesu produkcji wg ustalonej technologii – wskazywanie możliwości wdrażania systemu Dobrej Praktyki Rolniczej – przestrzeganie prawa w zakresie obowiązkowych badaniach pojazdów i maszyn – doskonalenie spostrzegawczości – analizowanie danych – podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – interpretowanie aktów prawnych – myślenie systemowe – tworzenie procedur – kształtowanie postawy odpowiedzialności za organizację gospodarstwa – korelacja wiedzy i umiejętności przedmiotów zawodowych Użytkowanie maszyn i urządzeń stanowi podsumowania zdobytej wiedzy i umiejętności. Powinno zakończyć się wykonaniem indywidualnego projektu zmechanizowania gospodarstwa rolniczego z uwzględnieniem wymagań związanych z produkcją roślinną, zwierzęcą i ekonomiką, pokazując gospodarstwo jako przedsiębiorstwo rolnicze. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Ważnym elementem systemu oceniania są wskazane w programie wymagania programowe. Wyznaczają one treść umieszczaną w zadaniach sprawdzających wiadomości lub umiejętności uczniów/słuchaczy. Wymaganiom tym w planach nauczycielskich należy przypisać odpowiedni poziom ze skali ocen szkolnych umieszczonych w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania. Bardzo pomocne może być odniesienie zaproponowanych wymagań programowych do wybranej taksonomii celów. Pozwoli to ocenić, czy mamy do czynienia z celami dotyczącymi wiedzy czy umiejętności. Na podstawie tak opracowanych wymagań programowych można konstruować narzędzia mierzenia jakości pracy w bloku programowym. Planując metody i formy sprawdzania wiedzy należy uwzględnić ich różnorodność. Zatem w sprawdzianach pisemnych powinny się znaleźć różne typy zadań zarówno otwartych, jak i zamkniętych. Dobre rezultaty dawać będzie zastosowanie „wiązki zadań” pozwalających sprawdzić kilka różnych umiejętności na podstawie opisu jednego problemu. Wskazane jest ocenianie prezentacji, ćwiczeń praktycznych, projektów uczniowskich, tekstów przewodnich, posterów, prac okresowych. Do wszystkich proponowanych form oceniania konieczne jest opracowanie kryteriów. W zawodzie technik rolnik musi nastąpić również utrwalenie właściwych nawyków zawodowych oraz etycznych postaw związanych z jakością produkowanej żywności i utrzymywaniem żywych zwierząt. Aby rozpoznać poziom tych elementów kształcenia, należy zmotywować uczniów/słuchaczy do samooceny. Będzie temu sprzyjać przygotowanie arkuszy samokontroli lub obserwacji. Ocenianie musi być konsekwentne. Wszystkie zastosowane metody i techniki oceniania powinny bezpośrednio wynikać z założonych wymagań programowych, a wnioskowanie powinno odnosić się do znanych uczniowi kryteriów oceniania poszczególnych form. 99 III. 4. Przepisy ruchu drogowego Proponowany materiał nauczania Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. WIADOMOŚCI WSTĘPNE 0kreślić cele i zadania przepisów o ruchu drogowym Cel i zadania przepisów o ruchu drogowym Scharakteryzować główne przyczyny wypadków • opisuje wpływ rozwoju motoryzacji na wypadkowość w ruchu drogowym • określa liczbę ofiar wypadków i szkód materialnych ponoszonych w wyniku wypadków drogowych Ocenić wpływ stanu technicznego pojazdów na wypadkowość w ruchu drogowym 2. ZASADY RUCHU DROGOWEGO Określić cele i zadania przepisów Podać akt prawny PRD Zdefiniować akty prawne Określić wpływ stanu technicznego na wypadkowość Podać definicję drogi, pojazdu itd. 100 Akty prawne przepisów ruchu drogowego i wypadkowość Określenia podstawowe występujące w ruchu drogowym Ogólne zasady ruchu drogowego i przepisy o ruchu pieszych • opisuje wpływ motoryzacji w ruchu drogowym na wypadkowość • charakteryzuje główne przyczyny wypadków • określa akty prawne normujące zasady ruchu drogowego • charakteryzuje stosowanie przepisów na drogach publicznych – określa środki podejmowane w celu usunięcia zagrożenia i stosowanie zasady ograniczonego zaufania • określa obowiązki uczestnika ruchu drogowego względem pojazdów uprzywilejowanych i kolumn pojazdów uprzywilejowanych 1. 2. 3. Rozróżnić typy pojazdów Podział oznakowań drogowych Określić obowiązki uczestnika ruchu drogowego Znaki drogowe: ostrzegawcze, zakazu i nakazu Określić uprawnienia inwalidów i kierowców przewożących inwalidów Znaki informacyjne, kierunku, miejscowości, uzupełniające i poziome • wyjaśnia sposoby ruchu kolumn pieszych • charakteryzuje poszczególne grupy znaków drogowych • charakteryzuje rodzaje niebezpieczeństw i sposób zachowania się kierującego pojazdem • określa sposoby zachowania się kierującego i innych uczestników drogi wobec poszczególnych sygnałów • określa skręty warunkowe Omówić sposoby korzystania z dróg przez osoby piesze w i poza obszarem zabudowanym Sygnały świetlne i dźwiękowe nadawane przez urządzenia umieszczone na drodze Podać sens umieszczania znaków Scharakteryzować znaki Określić miejsca ustawiania znaków, odległość ustawienia Określić kształt znaków i ich znaczenie Omówić zasięg obowiązywania Określić znaczenie kolorów w sygnalizatorze Podać rodzaje sygnalizatorów i ich zastosowanie Zademonstrować pozycje kierującego ruchem na skrzyżowaniu 101 1. 2. 3. 3. TECHNIKA KIEROWANIA I OBSŁUGA POJAZDU Określić sposoby korzystania z dróg o dwóch jezdniach oraz z jezdni dwukierunkowej o co najmniej czterech pasach ruchu Scharakteryzować sposoby korzystania z wyznaczonych pasów ruchu Określić kogo uważa się za włączającego się do ruchu i sposób zachowania się podczas wykonywania takiego manewru Określić zasady poruszania się w strefie zamieszkania Określić dozwoloną prędkość dla poszczególnych rodzajów pojazdów na obszarze zabudowanym i poza tym obszarem Omówić sposoby hamowania Scharakteryzować obowiązki kierującego podczas zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu 102 Zasady ogólne, włączanie się do ruchu, prędkość i hamowanie Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu, wymijanie, omijanie, cofanie i wyprzedzanie Przecinanie się kierunków ruchu Holowanie Przepisy ruchu rowerów, pojazdów zaprzęgowych oraz przepisy porządkowe Przygotowanie pojazdu do jazdy, OC, ruszanie, zatrzymanie i przełączanie biegów Droga zatrzymania i droga hamowania Jazda w trudnych warunkach drogowych i atmosferycznych Czynności kontrolnoobsługowe Przepisy porządkowe oraz zatrzymanie i postój Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym, przewóz materiałów niebezpiecznych i osób samochodem ciężarowym • określa sposoby zachowania się na autostradzie i drodze ekspresowej • charakteryzuje sposób zachowania się na obszarze zabudowanym wobec kierujących autobusami komunikacji miejskiej rozpoczynających jazdę po zatrzymaniu się na oznaczonym przystanku autobusowym lub trolejbusowym • charakteryzuje prędkość bezpieczną w zależności od warunków ruchu, stanu nawierzchni, widoczności, rzeźby terenu, ładunku pojazdu, warunków atmosferycznych i natężenia ruchu • określa sposób wykonania manewru zawracania i miejsca, gdzie zawracanie jest zabronione • charakteryzuje sposób sygnalizowania zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu • definiuje manewry: wymijania, omijania i cofania • określa obowiązki kierującego podczas wyprzedzani oraz sposób wykonania tego manewru • charakteryzuje niebezpieczeństwa podczas wykonywania manewru wyprzedzania • definiuje zasady wyprzedzania na przejściach dla pieszych, zasady omijania pojazdów, które się zatrzymały przed tymi przejściami • określa zasady pierwszeństwa w strefie zabudowanej • określa zasady pierwszeństwa podczas przejeżdżania przez chodnik oraz jeździe na placach (ulicach), na których ze względu na brak wyodrębnienia jezdni i chodników ruch pieszych i pojazdów odbywa się na tej samej powierzchni • określa warunki korzystania z drogi przez dzieci do lat 7 oraz niewidomych podczas poruszania się po drodze • omawia obowiązki kierującego w razie uczestniczenia w wypadku drogowym • określa sposób oznakowania pojazdu do nauki jazdy 1. 2. 3. Określić sposób zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu oraz miejsce na jezdni przed skręceniem i po wykonaniu manewru skrętu Warunki techniczne i wyposażenie pojazdów • definiuje zakazy kierowania pojazdem w stanie po spożyciu alkoholu i w stanie nietrzeźwości, przewożenia osób nietrzeźwych, zaśmiecania i zanieczyszczania drogi, wypuszczania zwierząt na drogę, umieszczania na drodze świateł i przedmiotów zagrażających bezpieczeństwu • charakteryzuje obowiązki kierowcy pojazdu pozostawionego na postoju oraz pojazdu silnikowego lub przyczepy pozostawionej na drodze w wyniku uszkodzenia lub wypadku • określa obowiązki kierującego pojazdem w czasie mgły, śnieżycy i upałów • określa podstawowe czynności kontrolne i obsługowe • określa, gdzie i kiedy zabrania się kierującemu zatrzymywania pojazdu i postoju • określa, jakie pojazdy, w jaki sposób mogą się zatrzymywać i urządzać postój na chodniku • przedstawia sposób oznakowania pojazdów wykonujących czynności na drodze oraz pojazdów pomocy drogowej • charakteryzuje obowiązki kierującego pojazdem w zorganizowanej kolumnie oraz obowiązki innych kierujących wobec zorganizowanych kolumn • określa dokumenty potwierdzające zarejestrowanie pojazdu do ewidencji oraz terminy, w jakich należy to robić. • określa wymagania techniczne dla świateł i hamulców pojazdów • określa, jakim badaniom podlegają kierujący uczestniczący w wypadku drogowym lub będący pod wpływem alkoholu • określa warunki zwrotu zatrzymanego prawa jazdy i warunki jego cofnięcia • określa uprawnienia policji w zakresie kontroli ruchu drogowego oraz zasady wykonywania tej kontroli Scharakteryzować sposób wykonania manewrów mijania, omijania, cofania oraz obowiązki kierującego podczas wykonywania tych manewrów Zdefiniować zakazy dotyczące cofania Określić główne zasady pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniu dróg i wyjątki od tych zasad Scharakteryzować zasady ustępowania pierwszeństwa przejazdu na różnego rodzaju skrzyżowaniach w różnych warunkach ruchu Scharakteryzować zasady zachowania się kierującego w razie przechodzenia przez jezdnię osoby upośledzonej używającej specjalnego oznaczenia lub osoby o widocznej niesprawności ruchowej Rejestracja, ewidencja pojazdów Światła, hamulce, wymiary i masy pojazdów Rodzaj uprawnień i badań sprawności kierujących Zatrzymanie, cofanie i przywracanie uprawnień oraz kontrola ruchu drogowego 103 1. Określić warunki umożliwiające holowanie pojazdów silnikowych Określić obowiązki kierującego rowerem, motorowerem, pojazdem zaprzęgowym i jadącego wierzchem Określić, jakie dokumenty obowiązany jest mieć przy sobie kierujący pojazdem Zdefiniować obowiązki kierowcy i osób przewożonych pojazdem samochodowym Określić, gdzie dozwolone jest zatrzymanie pojazdu, sposób ustawienia pojazdu po zatrzymaniu Określić, gdzie i kiedy zabrania się kierującemu zatrzymywania pojazdu i postoju Określić, jakie pojazdy i w jaki sposób mogą się zatrzymać i urządzać postój na chodniku Określić elementy składowe drogi hamowania 104 2. 3. 1. 2. 3. Określić obowiązki kierującego pojazdem silnikowym w czasie jazdy w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza spowodowanej mgłą, opadami atmosferycznymi lub innymi przyczynami Scharakteryzować ogólne zasady budowy zespołów i mechanizmów pojazdów Określić, gdzie dozwolone jest zatrzymywania pojazdu, sposób ustawienia pojazdu przy zatrzymaniu Określić, z jakich ułatwień i w jakich przypadkach może korzystać kierujący pojazdem uprzywilejowanym w ruchu Scharakteryzować sposób oznakowania pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz obowiązki kierujących pojazdami przejeżdżającymi obok tych pojazdów Określić sposób oznakowania pojazdów przeznaczonych do przewozu dzieci do szkół i przedszkoli 105 1. 2. 3. Scharakteryzować warunki techniczne pojazdów samochodowych i wyposażenia pojazdów Określić rodzaje pojazdów podlegających rejestracji i osoby zgłaszające Określić wymiary i masy pojazdów Określić wymagania do kierowania pojazdami oraz kategorie praw jazdy i ich uprawnienia Określić, jakie osoby podlegają badaniom sprawności fizycznej i psychicznej oraz okresowość badań Scharakteryzować przypadki zatrzymania prawa jazdy przez policję i postanowienia o zatrzymaniu prawa jazdy 4. PIERWSZA POMOC OFIAROM WYPADKÓW DROGOWYCH Scharakteryzować zmiany, jakie zachodzą w stanie fizycznym i psychicznym u kierującego pojazdem po spożyciu alkoholu lub innego podobnie działającego środka 106 Alkohol a bezpieczeństwo ruchu oraz kultura jazdy Zabezpieczanie miejsca wypadku Ratowanie poszkodowanych • wskazuje sposoby unieruchomiania złamań • określa zasady i sposoby reanimacji 1. Wskazać sposoby zabezpieczenia miejsca wypadku Określić sposoby ratowania nieprzytomnych Określić wymagania egzaminacyjne 2. 3. Zasady przeprowadzania egzaminu państwowego Powtórzenie i utrwalenie przepisów ruchu drogowego Skompletować dokumenty Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Program nauczania Przepisy ruchu drogowego został zaprojektowany z uwzględnieniem najnowszych rozwiązań w tym zakresie: – wprowadzono fachową terminologię techniczną, – uwzględniono dynamiczny charakter rozwoju techniki, – podkreślenie znaczenia zapewnienia bezpiecznych i ergonomicznych warunków pracy, – kształtowanie umiejętności ponadprzedmiotowych. W zdobywaniu wiedzy niezbędne będą metody słowne, które powinny być uzupełnieniem metod aktywnych, i upoglądowione innymi materiałami dydaktycznymi, np. filmami dydaktycznymi, przezroczami, foliogramami, modelami, częściami maszyn, pojazdami rolniczymi. Zastosowane metody pracy mają stworzyć sytuacje dydaktyczne do wykonania zadań lub podejmowania decyzji na podstawie wskazanych uwarunkowań, które – jak w każdym układzie dynamicznym – są różne na drodze. Aby program mógł być zrealizowany, wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej. Stanowić ją powinna Pracownia Techniki w rolnictwie z odpowiednim wyposażeniem dotyczącym przepisów ruchu drogowego: 1) zestawy znaków drogowych i plansz magnetycznych do przepisów ruchu drogowego, 2) komputerowe stanowisko egzaminacyjne. 107 Zalecane metody i formy pracy Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje Spodziewane rezultaty PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO – pokaz znaków drogowych – demonstracja zasad ruchu drogowego – metody prowadzące do podejmowania decyzji pierwszeństwa przejazdu – pokaz i indywidualne ćwiczenia praktyczne udzielania pierwszej pomocy Inne szczególnie ważne 108 – znajomość podstaw prawnych ruchu drogowego – znajomość podstaw prawnych dopuszczania do ruchu pojazdów – umiejętność interpretacji przepisów na drodze – umiejętność przygotowania pojazdu do przeglądu okresowego – umiejętność udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym – analizowanie i interpretowanie przepisów prawa – korzystanie z różnych źródeł informacji – podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji korelacja wiedzy z biologii, przysposobienia obronnego, wychowania prozdrowotnego Nauka przepisów ruchu drogowego i udzielania pierwszej pomocy powinna przebiegać w warunkach symulowanych, zbliżonych do autentycznych. III. 5. Ekonomika w rolnictwie Proponowany podział materiału nauczania dla czteroletniego technikum dla młodzieży Lp. Materiał nauczania Proponowana liczba godzin 1. Podstawowe kategorie i pojęcia ekonomiczne 2. Wprowadzenie do ekonomiki rolnictwa 15 3. Koszty i opłacalność produkcji 15 4. Funkcjonowanie rynku rolnego 15 5. Polityka rolna 50 6. Działania marketingowe w agrobiznesie 25 7. Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej 45 8. Kadra kierownicza i pracownicy w przedsiębiorstwie 15 9. Rachunkowość w przedsiębiorstwie 70 Razem 5 255 109 Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. PODSTAWOWE POJĘCIA I KATEGORIE EKONOMICZNE Zdefiniować podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne Systematyka dyscyplin ekonomicznych • definiuje pojęcia: ekonomika rolnictwa, ekonomia, rachunkowość rolnicza, statystyka rolnicza Zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące gospodarki rynkowej Pojęcia związane z gospodarką rynkową • definiuje pojęcia związane z gospodarką rynkową: podaż, popyt, cena, równowaga cenowa, rynek • definiujepodstawowe pojęcia: dobro, majątek, zasób, surowce, materiały, usługa, produkt, towar Zdefiniować pojęcia: dobro, majątek, zasób, usługa, produkt, towar Obliczyć wielkości ekonomiczne DN, PKB, PKN, Podstawowe pojęcia: dobro, majątek, zasób, usługa, produkt, towar Dochód Narodowy, Produkcja Krajowa Brutto, Produkcja Krajowa Netto • wyszukuje i analizuje dane w rocznikach statystycznych • rozróżnia wielkości realne i nominalne • oblicza DN, PKB, PKN Rolnictwo jako dział gospodarki narodowej • definiuje podstawowe pojęcia: rolnictwo, agrobiznes, gospodarstwo rolne, przedsiębiorstwo rolnicze • określa miejsce ogrodnictwa w gospodarce narodowej Rozróżnić wielkości realne i nominalne Skorzystać z roczników statystycznych, Zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące rolnictwa Określić miejsce rolnictwa w gospodarce narodowej 2. WPROWADZENIE DO EKONOMIKI W ROLNICTWIE Określić funkcje rolnictwa w gospodarce narodowej 110 Ogólna charakterystyka ekonomiki rolnictwa • omawia funkcje rolnictwa 1. 2. 3. Scharakteryzować specyficzne cechy rolnictwa Specyfika rolnictwa • omawia specyficzne cechy ogrodnictwa Scharakteryzować czynniki produkcji Czynniki produkcji w rolnictwie: – ziemia – praca – kapitał • definiuje pojęcie ziemi, pracy i kapitału, • omawia cechy ziemi, • oblicza ilość hektarów przeliczeniowych, • określa jakość gleb na podstawie wskaźnika bonitacji gleb • określa ilość jednostek pełnosprawnych siły roboczej • określa liczbę czynnych zawodowo • określa liczbę pełnozatrudnionych w gospodarstwie ogrodniczym • definiuje pojęcie środków trwałych i obrotowych • definiuje pojęcie amortyzacji, • oblicza wielkość stopy amortyzacji i raty amortyzacyjnej, Zdefiniować pojęcia intensywności i intensyfikacji Intensyfikacja produkcji rolniczej • definiuje pojęcia intensywności, intensyfikacji ekstensywności, ekstensyfikacji, • rozróżnia intensywność organizacji produkcji od intensywności produkowania • ustala intensywność organizacji przykładowego gospodarstwa Zdefiniować pojęcie inwestycji Inwestycje i efektywność inwestycji • definiuje pojęcie inwestycji • definiuje pojęcie kapitalizacji odsetek, dyskontowania • ustala wartość pieniądza w czasie • oblicza okres zwrotu nakładów inwestycyjnych, stopę zysku, wewnętrzną stopę zwrotu, aktualną wartość netto (NPV) Określić ilość i jakość ziemi uprawnej Określić liczbę czynnych zawodowo, jednostek pełnosprawnych i pełnozatrudnionych w rolnictwie Scharakteryzować środki produkcji – trwałe i obrotowe w procesie produkcji Ocenić efektywność inwestycji 3. KOSZTY I OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI Zdefiniować pojęci: nakład, koszt, wydatek Nakład, koszt, wydatek • definiuje pojęcia: nakład, koszt, wydatek • wskazuje różnice między nakładem, kosztem a wydatkiem Klasyfikacja kosztów w rolnictwie • klasyfikuje koszty według różnych kryteriów • podaje przykłady kosztów stałych i zmiennych Rozróżniać nakład, koszt, wydatek Sklasyfikować koszty według różnych rodzajów 111 1. 2. Scharakteryzować koszty w rolnictwie 3. • podaje przykłady kosztów pośrednich i bezpośrednich • charakteryzuje koszty w rolnictwie w układzie rodzajowym Zdefiniować pojęcia: produkcja, przychód, dochód, zysk Produkcja, przychód, dochód, zysk • definiuje pojęcia: produkcja, przychód, dochód, zysk Omówić kategorie produkcji i dochodów w gospodarstwie rolniczym Kategorie produkcji i dochodów w rolnictwie • omawia kategorie produkcji i dochodów w gospodarstwie rolniczym • oblicza produkcję końcową brutto i netto, czystą brutto i netto • oblicza dochód czysty, rolniczy i osobisty rolnika Zdefiniować pojęcie kalkulacji Rachunek opłacalności działalności bieżącej Kalkulacje: – klasyfikacja kalkulacji – metody kalkulacji • • • • Zdefiniować pojęcie kosztów jednostkowych Koszty jednostkowe • definiuje pojęcie kosztów jednostkowych • rozróżnia całkowity jednostkowy koszt wytworzenia od jednostkowych kosztów bezpośrednich Zdefiniować pojęcie substytucji w rolnictwie Rachunek substytucji • definiuje pojęcie substytucji w rolnictwie • oblicza i interpretuje stopę substytucji • oblicza i interpretuje opłacalność stopy substytucji Nadwyżka bezpośrednia • definiuje pojęcie nadwyżki bezpośredniej • oblicza nadwyżki bezpośrednie wybranych działalności ogrodniczych Sklasyfikować kalkulacje Scharakteryzować metody kalkulacji definiuje pojęcie kalkulacji klasyfikuje kalkulacje charakteryzuje metody kalkulacji wykonuje przykładowe kalkulacje Przeprowadzić przykładowe kalkulacje Obliczyć stopę substytucji i opłacalność stopy substytucji Zdefiniować pojęcie nadwyżki bezpośredniej Obliczyć nadwyżki bezpośrednie dla przykładowych działalności ogrodniczych 112 1. Zdefiniować pojęcia: koszt krańcowy, koszt graniczny, produkt globalny, produkt przeciętny, produkt krańcowy 2. Rachunek marginalny Podjąć decyzje na podstawie rachunku marginalnego 3. • definiuje pojęcia: koszt krańcowy, koszt graniczny • definiuje pojęcia: produkt globalny, produkt przeciętny, produkt krańcowy • omawia krzywą produktu krańcowego (marginalnego) • omawia prawo malejących przychodów • podejmuje decyzje na podstawie rachunku marginalnego 4. FUNKCJONOWANIE RYNKU ROLNEGO Rynkowe powiązania rolnictwa z gospodarką rynkową • omawia cechy gospodarki rynkowej • definiuje pojęcie rynku i rynku rolnego, • charakteryzuje struktury rynkowe: konkurencja doskonała, konkurencja niedoskonała, monopol, oligopol Omówić klasyfikację rynku rolnego Klasyfikacja rynku rolnego • omawia podział rynku ze względu na kryterium: stanu równowagi rynkowej, geograficzno-terytorialne, uczestników rynku, społeczno-organizacyjne, branżowe, stopnia zorganizowania Zdefiniować pojęcie giełd towarowych i rynków hurtowych Giełdy towarowe i rynki hurtowe • definiuje pojęcie giełd towarowych i rynków hurtowych, • omawia cele i funkcje giełd towarowych • omawia rodzaje rynku hurtowego • omawia znaczenie giełd i rynków hurtowych dla rolnictwa • analizuje działalność wybranego rynku hurtowego i giełdy towarowej Omówić specyficzne cechy rynku rolnego Specyfika rynku rolnego • omawia specyficzne cechy rynku rolnego Wymienić czynniki kształtujące popyt i podaż na produkty ogrodnicze Czynniki kształtujące popyt i podaż na produkty rolne • wymienia i omawia czynniki kształtujące popyt i podaż na produkty ogrodnicze Omówić cechy gospodarki rynkowej Zdefiniować pojęcie rynku Scharakteryzować funkcjonowanie giełd towarowych i rynków hurtowych Przeanalizować działalność wybranego rynku hurtowego i giełdy towarowej 113 1. 2. 3. Omówić mechanizm kształtowania się cen rolnych Mechanizm kształtowania się cen na rynku rolnym • omawia zjawisko nadwyżki, niedoboru, równowagi rynkowej • omawia mechanizm kształtowania się cen rolnych Zdefiniować pojęcie: elastyczności cenowej, dochodowej i mieszanej popytu na żywność Zachowania konsumentów na rynku Elastyczność popytu i podaży • wyjaśnia pojęcia elastyczności cenowej, dochodowej i mieszanej popytu • charakteryzuje popyt elastyczny, nieelastyczny i sztywny • oblicza i interpretuje wskaźniki elastyczności popytu i podaży Scharakteryzować rynki produktów rolnych, środków do produkcji rolnej i usług Rynki produktów rolnych/ ogrodniczych, środków do produkcji i usług • charakteryzuje rynki produktów ogrodniczych, środków do produkcji, usług Scharakteryzować czynniki stymulujące integrację w agrobiznesie Procesy integracyjne w agrobiznesie • definiuje pojęcie integracji w agrobiznesie • definiuje pojęcie integracji poziomej i pionowej w rolnictwie • definiuje pojęcie kontraktacji i grupy producenckiej • wypełnia umowę kontraktacyjną • omawia zasady tworzenia grupy producenckiej • wymienia korzyści i zagrożenia tworzenia grup producenckich • wskazuje czynniki stymulujące integrację pionową i poziomą w agrobiznesie • określa rolę integracji w kształtowaniu się agrobiznesu Obliczyć i zinterpretować wskaźniki elastyczności popytu i podaży Określić rolę integracji w kształtowaniu się agrobiznesu Grupy producenckie 5. POLITYKA ROLNA Określić cele i zadania polityki rolnej Omówić znaczenie porozumień międzynarodowych 114 Pojęcie i cele polityki rolnej Korzyści z handlu zagranicznego produktami rolniczymi • • • • definiuje pojęcie polityki rolnej omawia cele i zadania polityki rolnej definiuje pojęcie handlu zagranicznego omawia korzyści z handlu zagranicznego produktami rolniczymi 1. 2. 3. Scharakteryzować instrumenty polityki rolnej Instrumenty polityki rolnej • definiuje pojęcie: stopy procentowej, kursu walutowego, cła, opłaty wyrównawczej, zakupy interwencyjne, subsydia eksportowe, dotacji do produkcji, kwot produkcyjnych, dopłaty do cen, ulgi inwestycyjne, umowy i porozumienia handlowe • charakteryzuje instrumenty polityki rolnej • wyjaśnia celowość stosowania instrumentów polityki rolnej • omawia znaczenie porozumień międzynarodowych (GATT/WTO, CEFTA, EFTA) Określić cele WPR Wspólna Polityka Rolna • omawia cele i zasady WPR • omawia znaczenie Wspólnej Polityki Rolnej • charakteryzuje główne mechanizmy rynkowe WPR – dopłaty bezpośrednie, ceny interwencyjne, minimalne, progu, śluzy, wyłączenia uprawy • omawia znaczenie organizacji zawodowych na poziomie Unii Europejskiej (Komitet Organizacji Rolniczych w UE – COPA oraz Generalny Komitet Współpracy Rolnej w UE – COGECA) Instytucje i organizacje działające na rzecz rolnictwa: – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) – Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR) – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) • charakteryzuje instytucje rządowe, pozarządowe, samorządowe, doradcze, ubezpieczeniowe i inne działające na rzecz rolnictwa Omówić korzyści wynikające z handlu zagranicznego produktami rolniczymi Omówić zasady i ustalenia WPR Scharakteryzować główne mechanizmy rynkowe Wspólnej Polityki Rolnej Scharakteryzować instytucje rządowe, pozarządowe, samorządowe, doradcze, ubezpieczeniowe i inne działające na rzecz rolnictwa 115 1. 2. 3. – Agencja Rynku Rolnego (ARR) – Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR) i Ośrodki Doradztwa Rolniczego (ODR) – Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) – Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ) – Izby Rolnicze – instytucje samorządowe – Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Instytut Ochrony Roślin – Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Centralny Inspektorat Standaryzacji – Instytut Warzywnictwa – Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt – inne Określić cele polityki strukturalnej Wskazać tendencje i przyczyny zmian strukturalnych w rolnictwie 116 Polityka strukturalna Fundusze strukturalne Programy operacyjne dla rozwoju wsi i rolnictwa Infrastruktura wsi • omawia cele i obszary polityki strukturalnej • omawia tendencje zmian w strukturze agrarnej, wykształceniu rolników, zatrudnieniu ludności rolniczej i infrastrukturze wsi • analizuje dane statystyczne dotyczące przemian strukturalnych 1. 2. Analizować dane statystyczne dotyczące przemian strukturalnych 3. • charakteryzuje fundusze strukturalne (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny, Finansowy Instrument Ukierunkowania Rybołówstwa, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa) • charakteryzuje Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (IACS) • omawia cele rejestracji działek rolnych, zwierząt • omawia działania w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) i Sektorowego Programu Operacyjny „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich”(SPO) • proponuje wybór działania z PROW lub SPO do sytuacji wybranego gospodarstwa • wypełnia przykładowy wniosek • omawia rolę infrastruktury wsi na rozwój obszarów wiejskich Scharakteryzować fundusze strukturalne Omówić programy operacyjne dla rozwoju wsi i rolnictwa Omówić rolę infrastruktury w rozwoju obszarów wiejskich Omówić czynniki wpływające na poprawę dochodów rolniczych Polityka dochodowa • omawia czynniki wpływające na poprawę dochodów rolniczych • wskazuje możliwości poprawy dochodów rolniczych Zdefiniować pojęcie podatku Polityka podatkowa • • • • Scharakteryzować funkcje podatków Scharakteryzować rodzaje podatków w rolnictwie i agrobiznesie • • • Obliczyć podatek rolny • Ustalić zryczałtowany podatek dochodowy od przykładowego działu specjalnego produkcji rolnej definiuje pojęcie podatku charakteryzuje funkcje podatków klasyfikuje podatki charakteryzuje (krótko) podatek dochodowy, od nieruchomości, od towarów i usług, omawia zwolnienia i ulgi w podatku rolnym oblicza podatek rolny wskazuje minimalny rozmiar przykładowych działalności zobowiązujący do płacenia podatku dochodowego od działów specjalnych ustala zryczałtowany podatek dochodowy od przykładowego działu specjalnego produkcji rolnej (np. na przykładzie szklarni) 117 1. Zdefiniować pojęcia związane z ubezpieczeniami 2. 3. Polityka ubezpieczeń • definiuje pojęcie: ubezpieczenie, ubezpieczyciel, domownik • omawia system ubezpieczeń w Polsce • omawia ubezpieczenia majątkowe (obowiązkowe i dobrowolne) w ogrodnictwie • charakteryzuje ogólnie ubezpieczenia społeczne • omawia świadczenia przysługujące z tytułu ubezpieczenia społecznego • charakteryzuje krótko Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i Zakład Ubezpieczeń Społecznych • wskazuje, kto może być ubezpieczony w KRUS Polityka kredytowa • definiuje pojęcia: kredyt, zabezpieczenie kredytu, zdolność kredytowa • omawia system bankowy • omawia funkcje kredytu • wypełnia wniosek o kredyt • oblicza odsetki od kredytu • omawia schemat postępowania przy udzielaniu kredytu • omawia linie kredytowe dla rolnictwa Rynek ziemi • scharakteryzuje rynek obrotu ziemią • posługuje się przepisami prawnymi dotyczącymi obrotu ziemią • określa dokumenty niezbędne przy zakupie i sprzedaży ziemi • wypełnia umowę sprzedaży/dzierżawy nieruchomości • wskazuje instytucje biorące udział w obrocie ziemią Ochrona środowiska • wskazuje przepisy prawne regulujące ochronę środowiska i posługiwać się nimi (konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencje międzynarodowe, Ustawy, Rozporządzenia, Dyrektywy i Rozporządzenia Unii Europejskiej) • omawia znaczenie ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt • charakteryzuje gospodarstwa ekologiczne Klasyfikować ubezpieczenia Scharakteryzować ubezpieczenia majątkowe i społeczne w rolnictwie i agrobiznesie Scharakteryzować Zdefiniować pojęcia związane z kredytem Omówić funkcje kredytu dla rolnictwa Scharakteryzować linie kredytowe Wypełnić wniosek kredytowy Scharakteryzować rynek obrotu ziemią Posłużyć się przepisami prawnymi dotyczącymi obrotu ziemią Scharakteryzować działania w produkcji rolnej wpływające na ochronę środowiska, Wskazać przepisy prawne regulujące ochronę środowiska i posługiwać się nimi 118 1. 2. 3. • omawia urządzanie i zarządzanie gospodarstwem rolnym w rolnictwie zrównoważonym • wskazuje sposoby ochrony wód • wskazuje sposoby ochrony gruntów rolnych • wskazuje sposoby ochrony powietrza • wskazuje sposoby ochrony krajobrazu i zachowania bioróżnorodności • przestrzega zasad dobrej praktyki rolniczej 6. DZIAŁANIA MARKETINGOWE W AGROBIZNESIE Podstawowe pojęcia związane z marketingiem i istota marketingu • definiuje pojęcie marketingu, potrzeby, segmentacji rynku • objaśnia istotę marketingu w skali przedsiębiorstwa i gospodarki narodowej Omówić funkcje marketingu Podstawowe funkcje marketingu • omawia funkcje marketingu Zdefiniować potrzeby i ukazać ich hierarchię Potrzeby konsumentów podstawą podejmowania działań marketingowych • definiuje potrzeby i ukazuje ich hierarchię • omawia rodzaje potrzeb konsumentów • uzasadna, że potrzeby są podstawą aktywności gospodarczej (w tym podstawą działań marketingowych) Segmentacja rynku • definiuje pojęcie segmentacji rynku • określa znaczenie segmentacji rynku dla nabywców i przedsiębiorstw • określa kryteria segmentacji rynku • charakteryzuje segmenty rynku • proponuje segmentację wybranego rynku Informacje i badania marketingowe • definiuje pojęcie informacji • rozróżnia informacje wtórne od pierwotnych Zdefiniować pojęcie marketingu Objaśnić istotę marketingu w skali przedsiębiorstwa i gospodarki narodowej Scharakteryzować rodzaje potrzeb konsumentów Zdefiniować pojęcie segmentacji rynku Określić kryteria segmentacji rynku Scharakteryzować segmenty rynku Zaproponować segmentację wybranego rynku Zdefiniować pojęcie informacji, 119 1. 2. Sklasyfikować informacje • wskazuje źródła informacji pierwotnych i wtórnych • definiuje pojęcie badań marketingowych • omawia sposoby przeprowadzania badań marketingowych • definiuje pojęcie ankiety, wywiadu • omawia zasady budowy kwestionariusza • projektuje kwestionariusz ankiety i wywiadu • przeprowadza ankietę lub wywiad, opracowuje wyniki, wyciąga wnioski Zdefiniować pojęcie badań marketingowych Omówić sposoby przeprowadzania badań marketingowych Zdefiniować pojęcia związane z produktem, Omówić strategie związane z produktem 3. Narzędzia marketingowe: – produkt – cena, – dystrybucja – promocja • definiuje pojęcie produktu, oznakowania, opakowania, asortymentu, marki • omawia cykl życia produktu • omawia strategie związane z produktem • podejmuje decyzje w zakresie wyboru strategii produktu • definiuje pojecie ceny • wymienia czynniki kształtujące cenę • omawia strategie cenowe • podejmuje decyzje w zakresie wyboru strategii cenowej • definiuje pojęcie kanału dystrybucji • charakteryzuje kanały dystrybucji • projektuje kanał dystrybucji w przykładowym przedsiębiorstwie • omawia rolę hurtu i detalu w sektorach agrobiznesu • definiuje pojęcie promocji, reklamy, sprzedaży osobistej, promocji sprzedaży, public relations • omawia narzędzia promocji • analizuje możliwości posługiwania się narzędziami promocji • projektuje formy promocji przykładowej firmy Decyzje marketingowe w przedsiębiorstwach usługowych • wskazuje elementy decyzji marketingowych posiadające szczególne znaczenie w usługach Zdefiniować pojecie ceny Omówić strategie cenowe Zdefiniować pojęcie kanału dystrybucji Scharakteryzować kanały dystrybucji Zdefiniować pojęcie promocji Scharakteryzować narzędzia promocji Podjąć decyzje marketingowe dla wybranych działań przedsiębiorstwa Analizować decyzje marketingowe w przedsiębiorstwach usługowych 120 1. 2. 3. Opracować plan marketingowy gospodarstwa lub przedsiębiorstwa rolnego Plan marketingowy: – synteza na użytek kierownictwa firmy – bieżąca sytuacja marketingowa – zagrożenia i szanse – cele i problemy – strategie marketingowe – programy działania – budżet – kontrola • definiuje pojęcie planu marketingowego • określa cele opracowywania planu marketingowego • opracuje plan marketingowy gospodarstwa lub przedsiębiorstwa rolnego Posłużyć się przepisami prawnymi regulującymi działalność marketingową Przepisy prawne regulujące działalność marketingową – ochrona danych osobowych – znaki towarowe – nieuczciwa konkurencja – jakość produktów • posługuje się przepisami prawnymi regulującymi działalność marketingową 7. FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ Informacje wstępne Zdefiniować pojęcia: działalność gospodarcza, przedsiębiorca, przedsiębiorczość Działalność gospodarcza Przedsiębiorca • definiuje pojęcia: działalność gospodarcza, przedsiębiorca, przedsiębiorczość • charakteryzuje działalność gospodarczą w warunkach gospodarki rynkowej • omawia funkcje przedsiębiorcy • klasyfikuje przedsiębiorców Rodzaje podmiotów gospodarczych ze względu na formę organizacyjnoprawną: – przedsiębiorstwa państwowe – spółdzielnie – spółki kapitałowe – spółki osobowe – przedsiębiorstwa prowadzone przez osoby fizyczne • rozróżnia przedsiębiorstwa ze względu na formę organizacyjno-prawną • charakteryzuje poszczególne rodzaje podmiotów Sklasyfikować przedsiębiorców Rozróżnić przedsiębiorstwa ze względu na formę organizacyjnoprawną Scharakteryzować poszczególne rodzaje podmiotów 121 1. Rozróżnić struktury organizacyjne przedsiębiorstwa Wymienić organy różnych podmiotów gospodarczych i omówić ich zadania Zaprojektować strukturę organizacyjną przykładowego przedsiębiorstwa 2. Struktura organizacyjna podmiotów gospodarczych: – systemy struktur organizacyjnych – organy podmiotów gospodarczych – typowe komórki organizacyjne – struktura organizacyjna przykładowego przedsiębiorstwa 3. • wymienia i omawia systemy struktur organizacyjnych • wymienia organy różnych podmiotów gospodarczych i omawia ich zadania • charakteryzuje przykładowe komórki organizacyjne w firmie • wymienia i omawia rodzaje struktur organizacyjnych • projektuje strukturę organizacyjną małego lub średniego przedsiębiorstwa Małe przedsiębiorstwo na rynku Zidentyfikować małe i średnie przedsiębiorstwa Scharakteryzować zakres działania małych firm Scharakteryzować politykę państwa wobec małych przedsiębiorstw Rozróżnić dokumenty związane z podejmowaniem działalności gospodarczej Sporządzić przykładowe dokumenty związane z podejmowaniem działalności 122 Charakterystyka małych przedsiębiorstw: – pojęcie i znaczenie małych przedsiębiorstw – różnice w zarządzaniu małą i dużą firmą – polityka państwa wobec małych przedsiębiorstw – Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw • wskazuje kryteria prawne wyodrębniające małe i średnie przedsiębiorstwa • charakteryzuje zakres działania małych firm • charakteryzuje politykę państwa wobec małych przedsiębiorstw • omawia Europejską Kartę Małych Przedsiębiorstw Rejestracja działalności gospodarczej przez małe podmioty: – przepisy prawne dotyczące podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej – rodzaje dokumentów niezbędnych przy uruchomieniu działalności gospodarczej • wypełnia formularze zgłoszeniowe potrzebne do rejestracji działalności gospodarczej prowadzonej we własnym imieniu • sporządza umowę spółki cywilnej lub jawnej • wypełnia formularze zgłoszeniowe do ubezpieczenia • wypełnia wniosek o założenie rachunku bankowego 1. 2. 3. Rodzaje działalności w przedsiębiorstwie Posłużyć się klasyfikacją wyrobów i usług Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług • posługuje i usług Scharakteryzować działalność zaopatrzeniową w firmie Działalność produkcyjna: – zadania gospodarki materiałowej – ustalanie zapotrzebowania na materiały – wybór dostawców, umowa o dostawę materiałów – organizacja procesu produkcji – jakość produkcji – serwis produkcji – kontrola produkcji – zbyt • wymienia zadania gospodarki materiałowej • określa potrzeby zaopatrzeniowe firmy • dokonuje wyboru dostawcy • sporządza zamówienie lub umowę o dostawę materiałów • charakteryzuje proces produkcji • charakteryzuje normy jakości • określa zadania pracowników świadczących serwis i sprawujących kontrolę • omawia proces zbytu • wypełnia przykładowe dokumenty związane ze zbytem Działalność handlowa: – handel i jego rodzaje – formy sprzedaży – polityka produktu, dystrybucji i cen – serwis handlowy • definiuje handel i charakteryzuje jego rodzaje • omawia formy sprzedaży • przedstawia politykę produktu, dystrybucji i cen • ustala cenę sprzedaży przykładowych towarów w hurcie i detalu Działalność usługowa: – klasyfikacja usług – znaczenie usług w gospodarce rynkowej – placówki usługowe – obsługa klientów • klasyfikuje usługi • wykazuje wzrastające znaczenie usług w gospodarce rynkowej • charakteryzuje placówki usługowe • omawia proces obsługi klientów Omówić organizację i przebieg procesu produkcji Uzasadnić znaczenie jakości produkcji Scharakteryzować proces zbytu w firmie produkcyjnej Rozróżnić rodzaje placówek handlowych Scharakteryzować formy sprzedaży Zaplanować cenę przykładowych towarów Sklasyfikować i charakteryzować usługi Rozróżnić placówki usługowe Omówić proces obsługi klientów się klasyfikacją wyrobów Cele i funkcje przedsiębiorstwa Omówić funkcje przedsiębiorstwa Funkcje przedsiębiorstwa • charakteryzuje funkcje przedsiębiorstwa • odróżnia cele strategiczne od funkcjonalnych • klasyfikuje i charakteryzuje cele funkcjonalne 123 1. 2. 3. Zidentyfikować i sklasyfikować cele przedsiębiorstwa Cele przedsiębiorstwa: – cele strategiczne – cele funkcjonalne • planuje przykładowe cele funkcjonalne dla małej firmy Finansowanie działalności przedsiębiorstwa Ustalić potrzeby finansowe przedsiębiorstwa Wskazać możliwe źródła pozyskania kapitału Sposoby finansowania działalności: – kapitały własne – kredyty i pożyczki – leasing • ustala potrzeby finansowe przedsiębiorstwa • wskazuje możliwe źródła pozyskania kapitału • przedstawia wady i zalety różnych źródeł pozyskania kapitału Przedstawić wady i zalety różnych źródeł pozyskania kapitału Planowanie i kontrola w przedsiębiorstwie Uzasadnić konieczność planowania w firmie Rozróżnić i scharakteryzować rodzaje planów Uzasadnić znaczenie kontroli w firmie Uzasadnić cel sporządzania biznesplanu Opracować prosty biznesplan 124 Rodzaje planowania: – planowanie strategiczne – planowanie operacyjne – zasady planowania Kontrola w przedsiębiorstwie: – rodzaje kontroli – znaczenie kontroli • uzasadnia konieczność planowania • rozróżnia rodzaje planów • omawia plany strategiczne i operacyjne • omawia zasady planowania • przedstawia rodzaje kontroli • uzasadnia znaczenie kontroli w firmie Biznesplan przedsiębiorstwa: a) pojęcie i znaczenie biznesplanu b) treść i układ biznesplanu – krótki opis przedsięwzięcia – historia przedsiębiorstwa – nowa firma i jej rozwój – proces wytwarzania produktów i usług • definiuje pojęcie biznesplan • uzasadnia cel sporządzania biznesplanu • charakteryzuje strukturę biznesplanu • opracowuje prosty biznesplan 1. 2. 3. – – – – plan zarządzania plan marketingu ryzyko i trudności harmonogram rozwoju – wykonalność ekonomiczna i finansowa – załączniki 8. KADRA KIEROWNICZA I PRACOWNICY W PRZEDSIĘBIORSTWIE Przygotowanie do wejścia na rynek pracy Scharakteryzować popyt i podaż na rynku pracy Popyt i podaż na rynku pracy, konkurencja • charakteryzuje popyt i podaż na lokalnym rynku pracy Wskazać przyczyny i skutki bezrobocia Bezrobocie – przyczyny i skutki Uprawnienia bezrobotnego • wskazuje przyczyny i skutki bezrobocia • ocenia stopień bezrobocia na terenie zamieszkania • identyfikuje i analizuje uprawnienia bezrobotnego Podjąć działania związane z poszukiwaniem pracy Działania związane z poszukiwaniem pracy • podejmuje działania związane z poszukiwaniem pracy • odpowiada na ofertę pracy oraz składa własną ofertę • projektuje przebieg rozmowy kwalifikacyjnej z przyszłym pracodawcą Napisać życiorys zawodowy (curriculum vitae) Dokumentacja związana ze staraniem się o pracę • pisze życiorys zawodowy (curriculum vitae) • pisze list motywacyjny Ocenić stopień bezrobocia na terenie zamieszkania Napisać list motywacyjny Pracodawcy i pracownicy w firmie Zaplanować potrzebną liczbę pracowników w firmie Planowanie zasobów ludzkich • określa potrzeby zatrudnienia w firmie • określa zasady doboru personelu • przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną z kandydatem na pracownika Odróżnić umowę o pracę od umowy zlecenia i umowy o dzieło Umowa o pracę: – rodzaje umów o pracę – rozwiązywanie umów o pracę • odróżnia umowę o pracę od umowy zlecenia i umowy o dzieło • rozróżnia rodzaje umów o pracę • sporządza przykładową umowę o pracę 125 1. Rozróżnić i scharakteryzować rodzaje umów o pracę 2. 3. Umowa zlecenia i umowa o dzieło • charakteryzuje sposoby rozwiązywania umowy o pracę Scharakteryzować podstawowe obowiązki pracodawców i pracowników Obowiązki pracodawcy i pracowników w świetle przepisów Kodeksu pracy • wskazuje podstawowe prawa i obowiązki pracodawców • wskazuje podstawowe prawa i obowiązki pracowników • posługuje się Kodeksem pracy w celu znalezienia potrzebnego przepisu Zdefiniować pojęcie: komunikacja interpersonalna Kontakty interpersonalne Asertywność • definiuje pojęcie: komunikacja interpersonalna • omawia postawę asertywną, uległą i agresywną Konflikty i negocjacje • objaśnia zjawisko konfliktu • wskazuje źródła konfliktu i zaproponować metody jego rozwiązania • przeprowadza negocjacje Stosunki: przełożony – podwładny Dyskryminacja i mobbing • wymienia rodzaje stosunków między kierownictwem a personelem • definiuje mobbing • wyszukuje przepisy antydyskryminacyjne • wskazuje sposoby zwalczania mobbingu Wynagrodzenie za pracę Systemy wynagradzania • omawia systemy wynagradzania – wskazuje ich wady i zalety • oblicza przykładowe miesięczne wynagrodzenie pracownika według systemu czasowego lub akordowego Sporządzić przykładową umowę o pracę Scharakteryzować postawę asertywną, uległą i agresywną Objaśnić zjawisko konfliktu Przeprowadzić negocjacje Scharakteryzować rodzaje stosunków między kierownictwem a personelem Omówić problematykę dyskryminacji i mobbingu w firmie Rozróżnić sposoby wynagradzania pracowników Obliczyć przykładowe wynagrodzenie pracowników 126 1. 2. 3. Scharakteryzować inne świadczenia przysługujące pracownikom Inne świadczenia przysługujące pracownikom: – świadczenia z tytułu czasowej niezdolności do pracy – nagrody i odprawy • wskazuje świadczenia przysługujące pracownikom z tytułu czasowej niezdolności do pracy • omawia przysługujące pracownikom nagrody i odprawy Wymienić pozapłacowe sposoby motywowania pracowników Pozapłacowe sposoby motywowania pracowników • charakteryzuje pozapłacowe sposoby motywowania pracowników Zinterpretować przepisy prawne dotyczące wymiaru urlopu Urlopy pracownicze • interpretuje przepisy prawne odnośnie wymiaru urlopu • ustala wymiar urlopu pracownika na konkretnym przykładzie Scharakteryzować funkcje oceny Ocena potencjału ludzkiego • charakteryzuje funkcje oceny • charakteryzuje metody oceny Istota zarządzania zasobami ludzkimi Funkcje kadry kierowniczej w firmie • określa istotę zarządzania • charakteryzuje funkcje kadry kierowniczej w firmie Podejmowanie decyzji • klasyfikuje decyzje • wymienia etapy podejmowania decyzji Style kierowania Systemy kierowania • rozróżnia i omawia style kierowania • rozróżnia i omawia systemy kierowania Scharakteryzować metody oceny Określić istotę zarządzania Scharakteryzować funkcje kadry kierowniczej w firmie Sklasyfikować decyzje Scharakteryzować sposób podejmowania decyzji Rozróżnić style i systemy kierowania 9. RACHUNKOWOŚĆ W PRZEDSIĘBIORSTWIE Wprowadzenie do rachunkowości Wskazać obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie prowadzenia rachunkowości Uregulowania prawne dotyczące prowadzenia rachunkowości: • wskazuje podmioty gospodarcze zobowiązane do prowadzenia ksiąg handlowych • wymienia i omawia uproszczone formy ewidencji podatkowej 127 1. 2. 3. – obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych – uproszczone formy ewidencji dla celów podatkowych – uproszczona rachunkowość rolnicza • charakteryzuje uproszczoną rachunkowość rolniczą • dobrać formę zapisów rachunkowych do konkretnego podmiotu Wykazać korzyści z prowadzenia zapisów rachunkowych Znaczenie rachunkowości • wskazuje korzyści z prowadzenia zapisów rachunkowych dla podmiotu gospodarczego, jak i odbiorców zewnętrznych Rozróżnić rodzaje rachunkowości Rodzaje rachunkowości: – rachunkowość finansowa – rachunkowość zarządcza • charakteryzuje rachunkowość finansową • charakteryzuje rachunkowość zarządczą Zinterpretować podstawowe zasady rachunkowości Zasady rachunkowości • wymienia i interpretuje podstawowe zasady rachunkowości (jasności, wiernego obrazu, ostrożnej wyceny, kontynuacji działalności, ciągłości, memoriału) Bilans przedsiębiorstwa 128 Wymienić, sklasyfikować i scharakteryzować składniki majątkowe (aktywa) podmiotów gospodarczych Klasyfikacja i charakterystyka aktywów • definiuje i klasyfikuje aktywa • omawia składniki majątku • podaje przykłady aktywów trwałych i obrotowych Przeprowadzić spis z natury składników majątkowych Spis z natury • uzasadnia konieczność przeprowadzania spisu z natury • przeprowadza spis z natury wybranych składników majątkowych Obliczyć amortyzację wybranych składników majątku trwałego Amortyzacja • definiuje pojęcia: amortyzacja i umorzenie • omawia metody amortyzacji • oblicza amortyzację roczną i miesięczną przykładowych środków trwałych Wycenić przykładowe składniki majątkowe Wycena składników majątkowych – zasady i metody wyceny • omawia metody wyceny • wycenia przykładowe środki trwałe i obrotowe • ustala wartość bieżącą środków trwałych z uwzględnieniem amortyzacji 1. 2. 3. Sklasyfikować i scharakteryzować kapitały własne i obce (pasywa) Pasywa – źródła pochodzenia majątku: – kapitały własne – kapitały obce • definiuje i klasyfikuje pasywa • wymienia podstawowe kapitały własne w różnych podmiotach gospodarczych • wymienia i omawia kapitały obce Sporządzić uproszczony bilans majątkowy podmiotu gospodarczego Bilans majątkowy – budowa i układ bilansu • omawia budowę i układ bilansu • sporządza uproszczony bilans majątkowy podmiotu gospodarczego Wybrana dokumentacja działalności gospodarczej Zdefiniować i sklasyfikować dokumenty Dowody księgowe – pojęcie, znaczenie i klasyfikacja • wykazać znaczenie dokumentów, jako podstawy zapisów księgowych • zdefiniować i klasyfikować dokumenty Skontrolować dokumenty pod względem formalnym i rachunkowym Zasady sporządzania i kontroli dokumentów • omawia zasady sporządzania dokumentów • charakteryzuje rodzaje kontroli dokumentów • kontroluje przykładowy dokument pod względem formalnym i rachunkowym Sporządzić wybrane dokumenty związane z: – obrotem zapasami – powstaniem i regulowaniem rozrachunków z odbiorcami i dostawcami Dokumentacja magazynowa: Pz, Wz, Rw Dokumentacja z zakresu powstawania i regulowania rozrachunków: – faktura VAT – faktura VAT RR – faktura VAT MP – polecenie przelewu – czek rozrachunkowy • omawia podstawowe dokumenty magazynowe • wypełnia przykładowe dokumenty magazynowe • omawia fakturę VAT • wypełnia przykładową fakturę VAT, VAT RR lub VAT MP • wypełnia polecenie przelewu i czek rozrachunkowy Uproszczone formy rachunkowości w małych firmach (rachunkowość podatkowa) Rozróżnić i scharakteryzować uproszczone formy ewidencji gospodarczej w zależności od formy opodatkowania: Charakterystyka uproszczonych form ewidencji gospodarczej: – Karta podatkowa – Ryczałt ewidencjonowany – Podatkowa książka przychodów i rozchodów • rozróżnia formy opodatkowania • charakteryzuje sposób opodatkowania w formie karty podatkowej • omawia obowiązki podatników rozliczających się w formie ryczałtu ewidencjonowanego • omawiać zasady prowadzenia podatkowej książki przychodów i rozchodów oraz sposób rozliczania się z podatku w tej formie 129 1. 3. Zarejestrować przychody w ewidencji przychodów Zasady prowadzenia ewidencji przychodów • rejestruje przychody w ewidencji przychodów Ewidencjonować przychody i rozchody w podatkowej książce przychodów i rozchodów Zasady prowadzenia podatkowej książki przychodów i rozchodów • omawia zasady prowadzenia podatkowej książki przychodów i rozchodów • ewidencjonuje przychody i rozchody w podatkowej książce przychodów i rozchodów Ewidencjonować zakupy w „Rejestrze zakupów” i sprzedaż w „Rejestrze sprzedaży” dla celów podatku VAT Rejestr zakupu i rejestr sprzedaży • ewidencjonować zakupy w „Rejestrze zakupów” i sprzedaż w „Rejestrze sprzedaży” dla celów podatku VAT Obliczyć dochód osiągnięty przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub przez wspólników spółek osobowych Ustalanie dochodu z działalności gospodarczej na podstawie zapisów w książce podatkowej • oblicza dochód osiągnięty przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub przez wspólników spółek osobowych Obliczyć podatek dochodowy od osób prowadzących działalność gospodarczą Podatek dochodowy od osób prowadzących działalność gospodarczą • ustala wysokość zryczałtowanego podatku jaki należy wpłacić do Urzędu Skarbowego • ustala wysokość zaliczki na podatek dochodowy dla podatników rozliczających się na zasadach ogólnych Sporządzić deklarację podatnika na zaliczkę podatku dochodowego Deklaracja podatkowa • sporządza miesięczną deklarację podatnika na zaliczkę podatku dochodowego Wybrać sposób rozliczenia z Urzędem Skarbowym z tytułu podatku VAT (metoda, częstotliwość rozliczeń) Rozliczenie z US z tytułu podatku VAT: – metoda kasowa w rozliczaniu podatku VAT – rozliczenia miesięczne i kwartalne – rodzaje deklaracji VAT • wybiera sposób rozliczenia z Urzędem Skarbowym z tytułu podatku VAT (metoda, częstotliwość rozliczeń) • rozlicza się z Urzędem Skarbowym – sporządzić odpowiednią deklarację Rozliczyć się z Urzędem Skarbowym 130 2. 1. 2. 3. Uproszczona rachunkowość rolnicza Wskazać przepisy prawne regulujące funkcjonowanie FADN w Unii Rachunkowość rolnicza w krajach Unii Europejskiej i w Polsce – FADN: • wskazuje przepisy prawne regulujące funkcjonowanie FADN w Unii • wskazuje przepisy prawne regulujące funkcjonowanie FADN w Polsce Uzasadnić znaczenie i potrzebę prowadzenia zapisów rachunkowych przez rolników Znaczenie prowadzenia zapisów rachunkowych: – korzyści dla rolników – wykorzystanie przez użytkowników systemu • wykazuje korzyści dla rolników płynące z prowadzenia zapisów rachunkowych • wykazuje korzyści dla użytkowników systemu Wskazać dokumenty źródłowe polskiego FADN Dokumenty źródłowe FADN • wskazuje dokumenty źródłowe polskiego FADN Posłużyć się Instrukcją prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych Instrukcja prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych • charakteryzuje Instrukcję prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych • posługuje się Instrukcją prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych Sporządzić Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego oraz Spis Wybranych Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego Spis Wybranych Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego • sporządza Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego dla przykładowego gospodarstwa • sporządza Spis Wybranych Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego Rozróżnić rodzaje działalności w gospodarstwie Książka Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego: – rodzaje działalności w gospodarstwie • rozróżnia rodzaje działalności w gospodarstwie • rozróżnia wpływy i wydatki gotówkowe, za pośrednictwem konta bankowego oraz w towarach i usługach Wskazać przepisy prawne regulujące funkcjonowanie FADN w Polsce 131 1. 2. 3. – konstrukcja tabel – zasady kodowania i dokonywania zapisów • dokonuje zapisów w Książce Wpływów i Wydatków dla przykładowego gospodarstwa • ewidencjonuje wpływy • ewidencjonuje wydatki • odpowiednio koduje zapisy Wypełnić przykładowe tablice w Książce Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym Książka Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym: – nakłady pracy w działalności operacyjnej – zasiewy i zbiory – inwentarz żywy – zużycie produkcyjne własnych produktów potencjalnie towarowych – nieodpłatne przekazania – rozdysponowanie kosztów wspólnych – tabele pomocnicze • ewidencjonuje zasoby i nakłady pracy własnej oraz pracowników najemnych • ustala dni stołowania i zamieszkiwania pracowników najemnych • rejestruje powierzchnię zbiorów i zasiewów • ewidencjonuje stany miesięczne inwentarza żywego • rejestruje zużycie produkcyjne własnych produktów potencjalnie towarowych • rejestruje nieodpłatne przekazania „z” i „do” gospodarstwa rolniczego Objaśnić sposób ustalania dochodu rolniczego na podstawie dokonywanych zapisów Ustalanie dochodu rolniczego na podstawie prowadzonych zapisów • objaśnia sposób ustalania dochodu rolniczego na podstawie dokonywanych zapisów • ustalić dochód rolniczy dla przykładowego gospodarstwa Rozróżnić wpływy i wydatki gotówkowe, za pośrednictwem konta bankowego oraz w towarach i usługach Dokonać zapisów w Książce Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego: – zaewidencjonować wpływy – zaewidencjonować wydatki – odpowiednio zakodować zapisy 132 1. Zinterpretować uzyskane z programu komputerowego wyniki 2. Ocena gospodarstwa na podstawie uzyskanych wyników 3. • interpretuje uzyskane wyniki • ocenia sytuację gospodarstwa na podstawie uzyskanych wyników Ocenić sytuację gospodarstwa na podstawie uzyskanych wyników Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne W dziale „Podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne” omówiono pojęcia ekonomiczne, którymi uczeń będzie posługiwał się w całym cyklu kształcenia z zakresu ekonomiki rolnictwa. Realizując zagadnienia związane z podstawowymi pojęciami związanymi z gospodarką narodową, dochodem narodowym, Produkcją Krajową Brutto i Netto, należy zwrócić uwagę na kształtowanie umiejętności wyszukiwania, analizowania i interpretowania danych statystycznych. Ważne jest również zwrócenie uwagi na miejsce rolnictwa w gospodarce narodowej. Wiedza z zakresu tego działu umożliwi uczniom zrozumienie trudnych zagadnień dotyczących polityki rolnej i funkcjonowania rynku. Pracownia powinna być wyposażona w Roczniki Statystyczne, Powszechne Spisy Rolne, Raporty rynkowe. Uczeń już na etapie zagadnień wstępnych powinien wiedzieć, z jakich źródeł danych można korzystać. Wprowadzenie do ekonomiki rolnictwa W trakcie realizacji tego działu należy zwrócić uwagę na specyficzne cechy rolnictwa odróżniające że ten dział gospodarki narodowej od pozostałych. Realizując zagadnienia związane z czynnikami produkcji należy zwrócić uwagę na kształtowanie umiejętności obliczania (hektarów przeliczeniowych, jednostek pełnosprawnych i pełnozatrudnionych), analizowania i wyciągania wniosków, które będą pomocne przy wyznaczaniu technik wytwarzania w rolnictwie. 133 Przy obliczaniu hektarów przeliczeniowych należy zwrócić uwagę na to, że te umiejętności będą niezbędne przy obliczaniu podatku rolnego. Do obliczenia hektarów przeliczeniowych można wykorzystać przykładowy wypis z ewidencji gruntów, który może być również wykorzystany przy wypełnianiu wniosku o płatności obszarowe w dziale Polityka Rolna. Ważne jest również bardzo dobre opanowanie pojęć z zakresu organizacji produkcji roślinnej i zwierzęcej w gospodarstwie, gdyż wiedza z tego zakresu będzie w znacznym stopniu wykorzystywana w działach „Koszty i opłacalność produkcji” oraz „Polityka rolna”. Uczniowie powinni umieć obliczać strukturę użytkowania ziemi, strukturę zasiewów, towarowość struktury zasiewów oraz sporządzić obrót stada. Do tego celu najlepiej posługiwać się danymi konkretnego gospodarstwa, które będą również wykorzystywane w kolejnych działach Znaczną część czasu należy przeznaczyć na formy ćwiczeniowe i pracę w grupach, a jako podsumowanie całego działu można wykorzystać metodę sytuacyjną. Koszty i opłacalność produkcji Celem realizacji programu działu „ Koszty i opłacalność produkcji” jest zapoznanie uczniów podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi kosztów występujących w rolnictwie. Szczególną uwagę należy zwrócić na koszty bezpośrednie i pośrednie. Wiedza ta jest niezbędna do obliczania opłacalności wybranych działalności rolniczych. W ramach przeprowadzania kalkulacji, uczeń powinien korzystać z aktualnych cenników produktów rolniczych, środków do produkcji, usług oraz z katalogu norm i normatywów. Należy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie umiejętności analizowania wykonanych obliczeń i wyciągania wniosków, „co, jak, gdzie produkować?” Należy stosować zarówno metody podające, jak i aktywizujące. Funkcjonowanie rynku rolnego W ramach klasyfikacji rynku rolnego – kryterium stopnia zorganizowania – szerzej powinny być szerzej omówione zagadnienia dotyczące giełdy towarowej i rynku hurtowego. Poznanie funkcjonowania giełdy lub rynku hurtowego powinno być połączone z wycieczką i spotkaniem z przedstawicielami tych form rynku. Szczególną uwagę należy zwrócić na specyficzne cechy rynku rolnego, a co za tym idzie – czynniki kształtujące popyt i podaż produktów rolnych oraz zachowania konsumentów na rynku i ich reakcje na zmiany cen różnych rodzajów dóbr i usług. Zadaniem dla uczniów może być obserwacja zachowań konsumentów w różnych sytuacjach (spadku i podwyżce cen). Na podstawie tych obserwacji oraz na podstawie obliczeń wskaźników uczniowie powinni umieć wyciągnąć wnioski dotyczące elastyczności konsumentów na zmiany cen. Celem realizacji treści dotyczących podstawowych rynków produktów rolnych, środków do produkcji i usług jest wyrobienie umiejętności wyszukiwania, selekcjo134 nowania i analizowania informacji w dostępnych raportach rynkowych. Uczniowie powinni przygotować referaty i wygłosić je w klasie. W ramach integracji w agrobiznesie szczególną uwagę należy zwrócić na umowy kontraktacyjne i grupy producenckie. Uczniowie powinni analizować materiały źródłowe dotyczące tworzenia i funkcjonowania grup producenckich, sporządzić umowę kontraktacyjną. W celu realizacji tych treści pracownia powinna być wyposażona w raporty rynkowe Agencji Rynku Rolnego, wzory umów kontraktacyjnych, ustawę o grupach producenckich. Polityka rolna Celem działu „Polityka rolna” jest ukazanie interwencji państwa w tworzenie mechanizmu rozwojowego i wyrównanie szans różnych podmiotów. W trakcie realizacji treści w tym dziale należy podkreślać znaczenie (pozytywy i negatywy) członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Ważne jest zapoznanie uczniów z zakresem podstawowych zagadnień dotyczących celów, zadań polityki rolnej i instrumentów polityki rolnej na płaszczyźnie gospodarstwa, rynku i granicy. Należy zwrócić uwagę na porozumienia międzynarodowe (GATT/WTO, CEFTA, EFTA). W punkcie Wspólna Polityka Rolna (WPR) należy zwrócić uwagę na cele i zasady WPR oraz główne mechanizmy rynkowe. Uczniowie powinni wiedzieć, jaką rolę odgrywa WPR dla gospodarstwa rolnego. Przy okazji realizacji tych treści uczniowie powinni wypełnić wniosek o płatności bezpośrednie dla wybranego gospodarstwa. W tym celu pracownia powinna być wyposażona w druki wniosku oraz mapki geodezyjne i wyciąg z ewidencji gruntów. Przed rozpoczęciem realizacji treści z polityki strukturalnej, podatkowej, kredytowej i ochrony środowiska można omówić cele i zadania organizacji i instytucji działających na rzecz rolnictwa, pozwoli to uniknąć powtórzeń w treściach oraz łatwiej przyswoić uczniom wiedzę na ten temat. W punkcie Polityka strukturalna należy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie umiejętności analizowania przemian w strukturze agrarnej, własności ziemi, wykształceniu rolników i zatrudnieniu ludności rolniczej oraz wyciągania wniosków. W trakcie realizacji tych treści należy zwrócić uwagę na funkcjonujący system rejestracji działek rolnych i zwierząt oraz dokumentację, jaką powinien posiadać właściciel działek rolnych i zwierząt. Ważnym elementem jest zapoznanie uczniów z programami dla rozwoju wsi i rolnictwa. Budowa biznesplanu, jako elementu dokumentacji niezbędnej przy składaniu wniosków w ramach funkcjonujących programów, omówiona zostanie w dziale „Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej”. W punkcie Polityka podatkowa szczególną uwagę należy zwrócić na podatek rolny, VAT i dochodowego od działów specjalnych. 135 W celu realizacji tych treści ważne jest, aby pracownia wyposażona była w Komunikaty Prezesa GUS w Monitorze Polskim, Ustawy. W trakcie realizacji punktu Polityka kredytowa uczeń powinien wypełnić przykładowy wniosek o kredyt oraz przeanalizować oferty banków i wyciągnąć wnioski o najkorzystniejszej ofercie. Ważne jest również, aby zwrócić uwagę na dostępne kredyty dla rolnictwa. Ochrona środowiska jest nieodłącznym elementem polityki rolnej. Z jednej strony jest to ochrona środowiska, a z drugiej bezpieczeństwo żywnościowe. Należy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie odpowiednich postaw uczniów w kwestii ochrony środowiska. Uczniowie powinni być zapoznani z dokumentacją, jaką powinien prowadzić rolnik, tj, mapy zasobności i odczynu gleb, dokumentacja wykonywanych oprysków, stosowanych nawozów, itd. Po zapoznaniu uczniów z materiałem dotyczącym tych treści należałoby zorganizować wyjazd do gospodarstwa rolnego, przeprowadzić wywiad i przeanalizować czy rolnik przestrzega zasad dobrej praktyki rolniczej. Działania marketingowe w agrobiznesie W ramach tego działu należy nakłonić uczniów do wzmożonej obserwacji zachowań konsumentów na rynku, obserwacji wystaw sklepowych, oglądania i słuchania reklam. Obserwacje te będą wykorzystywane w czasie realizacji poszczególnych treści. Uczniowie powinni skonstruować kwestionariusz ankiety i wywiadu oraz przeprowadzić je w wybranym środowisku, opracować wyniki. Wyciągnięte wnioski powinni wykorzystać w opracowaniu strategii cenowej, strategii produktu i opracowaniu działań promocyjnych. Zdobyte wiadomości powinny być również wykorzystane przy opracowaniu planu marketingowego. Ten dział powinien być realizowany z dużym zaangażowaniem uczniów a kolejne ćwiczenia, w których uczniowie będą brali udział, w konsekwencji powinny tworzyć całość kampanii promocyjnej. Należy zwrócić szczególną uwagę na przepisy prawne dotyczące uczciwej konkurencji, ochrony danych osobowych, jakości produktu, znaków towarowych. W tym celu pracownia powinna być wyposażona w odpowiednie ustawy (Ustawa o ochronie danych osobowych, Ustawa o znakach towarowych, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, Ustawa o badaniach i certyfikacji). Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej Dział „Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej” ukazuje rodzaje podmiotów funkcjonujące w gospodarce, rodzaje działalności, planowanie w firmie z położeniem nacisku na problematykę małych przedsiębiorstw. 136 W czasie realizacji programu należy zwrócić uwagę na kształtowanie umiejętności określania przez uczniów podstaw prawnych prowadzenia podmiotów gospodarczych, form własności, wad i zalet poszczególnych form organizacyjno-prawnych. Wiedza z tego zakresu umożliwi uczniom zrozumienie tematyki funkcjonowania podmiotu gospodarczego. Realizując zagadnienia związane z procedurą podejmowania działalności gospodarczej, należy zwrócić szczególną uwagę na stosowanie aktualnych przepisów prawnych. Uczniowie powinni nauczyć się wyszukiwania potrzebnych przepisów prawnych i ich interpretacji. Uczniowie powinni zapoznać się z zagadnieniami dotyczącymi rodzajów działalności w przedsiębiorstwie (produkcyjna, handlowa, usługowa), powinni charakteryzować proces produkcji, handel i usługi. Uczniowie powinni wskazać przykłady firm działających w otoczeniu szkoły lub miejsca zamieszkania. W procesie nauczania-uczenia się należy stosować zarówno aktywizujące metody nauczania jak i podające. Realizacja części materiału powinna odbywać się w formie ćwiczeń (np. wypełnianie dokumentacji niezbędnej do uruchomienia działalności gospodarczej, sporządzenie umowy spółki, projektowanie struktury organizacyjnej małego przedsiębiorstwa, określanie potrzeb zaopatrzeniowych, sporządzanie zamówienia na materiały, kalkulowanie cen sprzedaży towarów, biznesplan itp.). Pracownia, w której będą się odbywać zajęcia powinna być wyposażona między innymi w: – przykłady umów dotyczących tworzenia podmiotów gospodarczych – wzory wniosków dotyczących rejestracji działalności gospodarczej – Dzienniki ustaw – Ustawę „Prawo działalności gospodarczej’ – Kodeksy prawne (Kodeks spółek handlowych, Kodeks cywilny) Kadra kierownicza i pracownicy w przedsiębiorstwie W trakcie realizacji tego działu należy zwrócić uwagę na stosowanie aktualnych przepisów prawnych, kształtowanie umiejętności korzystania z różnych źródeł prawa, właściwe interpretowanie przepisów prawnych. Uczeń powinien umieć wyszukać potrzebny w danej sytuacji przepis prawny, skorzystać z poradnika i komentarza dotyczącego przepisów prawa pracy. W tym dziale należy zwrócić szczególną uwagę na stosowanie metod aktywizujących, takich jak: dyskusja, metoda przypadku, drama, ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel powinien przygotować opisy przypadków na podstawie rzeczywistych problemów z zakresu prawa pracy. Rozpatrywanie ich nauczy uczniów formułowania problemów, szukania sposobów ich rozwiązywania oraz dochodzenia do własnych wniosków. 137 Podstawową metodą nauczania powinny być ćwiczenia, w czasie których uczniowie powinni analizować materiały źródłowe dotyczące prawa pracy, sporządzać dokumenty, pisma, formularze, ustalać przykładowe wynagrodzenie zgodnie z obowiązującymi przepisami. Uczniowie powinni przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną z punktu widzenia kandydata na pracownika, jak też z punktu widzenia potencjalnego pracodawcy. Pracownia, w której będą odbywać się zajęcia powinna być wyposażona w zestawy formularzy, druków, wzory pism oraz akty oprawne (Dzienniki Ustaw, Kodeks pracy, Kodeks cywilny, kodeks postępowania administracyjnego). Rachunkowość w przedsiębiorstwie Celem realizacji programu działu „Rachunkowość” jest przygotowanie uczniów do prowadzenia uproszczonych form rachunkowości. W zawodach – technik rolnik i technik ogrodnik będzie to prowadzenie uproszczonej rachunkowości rolniczej oraz prowadzenie uproszczonych form ewidencji dla celów podatkowych, a w zawodzie – technik mechanizacji rolnictwa prowadzenie uproszczonych form ewidencji dla celów podatkowych oraz ewidencja księgowa i sprawozdawczość w małych firmach. Treści nauczania z rachunkowości są dla uczniów trudne, dlatego nauczyciel powinien w miarę możliwości stosować aktywizujące metody nauczania i szeroki zestaw pomocy dydaktycznych dla realizowanego materiału. Realizacja znacznej części materiału powinna być przeprowadzana w formie ćwiczeń (np. sporządzanie dokumentacji, wypełnianie rejestrów, ksiąg itp.). przy realizacji ćwiczeń wskazane byłoby wykorzystywanie programów komputerowych (np. Mała księgowość, Rachmistrz, Mała firma). Stąd też wskazane byłoby zajęcia ćwiczeniowe prowadzić w grupach w pracowni komputerowej. Szczególną uwagę należy zwracać na pracę z dokumentami księgowymi. Uczniowie powinni opanować umiejętność sporządzania wybranych dokumentów, posługiwania się nimi w ewidencji oraz rozliczeniach z ZUS i urzędem skarbowym. W punkcie „Wprowadzeniu do rachunkowości” należy zwrócić uczniom uwagę na istotę rachunkowości i uświadomić im korzyści płynące z prowadzenia zapisów rachunkowych. Uczniowie powinni umieć dobrać właściwą formę zapisów rachunkowych do prowadzonej działalności. Powinni poznać uregulowania prawne w tym zakresie. Powinni wiedzieć, które podmioty mają obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych, a jakie mogą prowadzić uproszczone formy ewidencji. W punkcie „Bilans przedsiębiorstwa” uczniowie powinni nauczyć się sporządzania spisu z natury, wyceny przykładowych składników majątkowych, klasyfikowania składników majątkowych i kapitałów i sporządzenia uproszczonego bilansu. Większość treści w tym dziale należy realizować w formie ćwiczeń. Przykłady ćwiczeniowe należy tak dobierać, aby można je było wykorzystać później w realizacji kolejnych działów. 138 Uczniowie powinni opanować umiejętność inwentaryzacji i wyceny środków trwałych charakterystycznych dla rolnictwa (ziemia, budynki inwentarskie, ziemiopłody, produkty nietowarowe), aby móc później na tej podstawie sporządzić Spis Aktywów Gospodarstwa przy realizacji uproszczonej rachunkowości rolniczej. W punkcie „Wybrana dokumentacja działalności gospodarczej” należy zwrócić uczniom uwagę na rolę dokumentacji w prowadzeniu zapisów. Uczniowie powinni umieć wskazać, jaki rodzaj dowodu dokumentuje przykładowe operacje gospodarcze. Powinni wiedzieć, jakie dokumenty mogą być podstawą zapisów w podatkowej książce przychodów i rozchodów. Ze względu na ograniczoną liczbę godzin przeznaczoną na realizację materiału z zakresu rachunkowości proponuje się, aby praktyczne sporządzanie dokumentów dotyczyło tylko dokumentów najczęściej występujących w prowadzeniu działalności gospodarczej, tj. dokumentów magazynowych oraz dokumentów związanych z powstawaniem i regulowaniem rozrachunków z kontrahentami (rachunki, faktury, polecenie przelewu). Aby wyrobić u uczniów nawyk dokumentowania zdarzeń gospodarczych można polecić im przed rozpoczęciem realizacji tego działu próbę udokumentowania swoich wydatków (rachunki, paragony z kas fiskalnych, dowody wpłaty itp.). Założenia do wypełnianych dokumentów należy tak dobierać, aby można je było później wykorzystać do ewidencji na kontach lub prowadzenia uproszczonych form rachunkowości. Wypełnianie dokumentów powinno być realizowane w formie ćwiczeń. Zaleca się wypełnianie części dokumentów za pomocą komputera. W punkcie „Uproszczone formy rachunkowości w małych firmach (rachunkowość podatkowa)” należy omówić zasady prowadzenia ewidencji przychodów przez podatników zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych oraz zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Większą część materiału należy realizować w formie ćwiczeń w grupach. Ponieważ coraz więcej podmiotów gospodarczych jest płatnikami podatku VAT, należy również wyrobić u uczniów umiejętność ewidencji zakupów i sprzedaży w odpowiednich rejestrach (rejestr zakupu, rejestr sprzedaży). Zapisy zarówno w podatkowej książce, jak i w rejestrach powinny odbywać się na podstawie zestawów dokumentów obrazujących działalność firmy w określonym przedziale czasu (miesiąc, kwartał) i kończyć się ustaleniem podatków (dochodowego i VAT) oraz sporządzeniem odpowiednich deklaracji. Jeżeli warunki szkoły na to pozwalają program należy realizować za pomocą odpowiednich programów komputerowych (Mała księgowość, Rachmistrz lub inne stosowane w danym terenie). Pozwoli to na sprawniejsze przeprowadzenie zajęć i skrócenie czasu ich realizacji – dane nanoszone do podatkowej książki przenoszone są automatycznie do rejestrów oraz do deklaracji podatkowych. 139 W ramach punktu „Uproszczona rachunkowość rolnicza” należy zapoznać uczniów z zasadami dokonywania zapisów rachunkowych w gospodarstwie rolniczym (ogrodniczym). Co najmniej 50 % treści w tym dziale należy realizować w formie ćwiczeniowej w grupach. Do prowadzenia zapisów należy tu wykorzystać wyniki pracy w zakresie spisu z natury i wyceny składników majątkowych zrealizowane wcześniej. Uczniowie powinni: • Sporządzić uproszczony Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego. • Prowadzić zapisy w Książce Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego. • Prowadzić zapisy w Książce Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym. Materiał z tego zakresu najlepiej realizować na podstawie prostego przykład opracowanego specjalnie na ten cel. Ponieważ zapisy powinny się odbywać na podstawie dokumentów, należy wcześniej sporządzić uproszczony opis przykładowego gospodarstwa oraz przygotować dokumenty obrazujące jego działalność w skali roku (należy ograniczać liczbę operacji – musi to być przykład naprawdę „uproszczony” – ważne jest, aby uczniowie poznali zasady zapisów, a nie powtarzali je mechanicznie). Jeżeli jest to możliwe należy skorzystać również z programu komputerowego. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia W trakcie realizacji programu należy sprawdzać na bieżąco postępy uczniów, a po zakończeniu każdego działu przeprowadzić badanie podsumowujące w celu porównanie umiejętności uczniów z założonymi celami. Oceny powinny być zgodne z obowiązującą skalą ocen i przyjętym w szkole szkolnym systemem oceniania. Przy ocenie osiągnięć należy zwracać uwagę nie tylko na wiedzę teoretyczną (np. definicje różnych pojęć), lecz przede wszystkim na ich zrozumienie, umiejętność posługiwania się nimi w konkretnych sytuacjach, wykazywanie powiązań między różnymi pojęciami oraz na praktyczne zastosowanie zdobytych umiejętności. Metody pomiaru osiągnięć ucznia powinny być dobrane do założonych celów szczegółowych. Ocena osiągnięć edukacyjnych powinna aktywizować i mobilizować uczniów do pracy. Do sprawdzenia osiągnięć szkolnych uczniów można wykorzystać następujące metody: • Sprawdzian ustny w formie pytań i dyskusji – stosowany na ogół na początku zajęć • Krótki sprawdzian pisemny (krótka wypowiedź ucznia na piśmie lub rozwiązanie zadania problemowego). 140 • Dłuższy sprawdzian pisemny (dłuższa wypowiedź pisemna ucznia – np. analiza różnych problemów, bądź rozwiązanie zadań praktycznych – np. ustalenie dochodu firmy, sporządzenie rozliczenia z Urzędem Skarbowym z tytułu podatków, wypełnianie przykładowych dokumentów itp.). • Testy osiągnięć szkolnych. Wskazane jest stosowanie różnych zadań testowych: a) wielokrotnego wyboru, b) z zadaniami otwartymi, c) z luką, d) zadania typu: prawda – fałsz. • Ukierunkowaną obserwację czynności ucznia w czasie wykonywania ćwiczeń – np. sporządzanych dokumentów, pracy z rocznikiem statystycznym lub z różnymi źródłami prawa. Obserwując wykonywanie przez uczniów ćwiczeń należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania, staranność, czas wykonania. • Ocenę wytworów prac ucznia (referaty, projekty) – należy tu uwzględnić terminowość wykonania, staranność, umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji, przy projektach – umiejętność pracy w grupie. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. 141 III. 6. Zajęcia praktyczne Proponowany podział materiału nauczania dla czteroletniego technikum dla młodzieży Lp. 142 Materiał nauczania 1. Gospodarstwo rolnicze w środowisku przyrodniczym i ekonomicznym (agroekosystemie) 2. Czas kształcenia (dni zajęć) Formy realizacji 3 zajęcia w grupach Projektowanie i prowadzenie produkcji roślinnej w gospodarstwie 24 zajęcia w grupach 3. Projektowanie i prowadzenie produkcji zwierzęcej w gospodarstwie 24 zajęcia w grupach 4. Zastosowanie rozwiązań technicznych w gospodarstwie rolniczym 24 zajęcia w grupach 5. Organizacja i zarządzanie w gospodarstwie/ przedsiębiorstwie rolniczym 9 zajęcia w grupach 6. Zajęcia praktyczne wynikające z realizowanej specjalizacji 20 zajęcia w grupach 7. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym 20 godzin na ucznia zajęcia indywidualne 8. Nauka obsługi maszyn rolniczych 6 godzin na ucznia zajęcia indywidualne Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. GOSPODARSTWO ROLNICZE W ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM I EKONOMICZNYM 1. 2. 3. Opisać strukturę gospodarstwa rolniczego Struktura gospodarstwa/ przedsię-biorstwa rolniczego • wskazuje elementy struktury gospodarstwa rolniczego • określa sieć powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami struktury • ustala zasady bezpiecznej pracy w gospodarstwie rolniczym • ocenia przykładowe gospodarstwo rolnicze pod względem zapewnienia bezpieczeństwa pracy Przeanalizować i ocenić warunki przyrodnicze gospodarstwa rolniczego Warunki przyrodnicze gospodarstwa rolniczego • analizuje mapy glebowe • wykonuje odkrywkę glebową • analizuje warunki klimatyczne rejonu, w którym położone jest gospodarstwo, w tym mapy klimatyczne • ocenia stan urządzeń melioracyjnych • analizuje możliwości prawne dotyczące zagospodarowania ekologicznego terenu i możliwości ingerencji w krajobraz Przeanalizować i oceniać warunki ekonomiczne gospodarstwa rolniczego Warunki ekonomiczne produkcji rolniczej w gospodarstwie • określa możliwości zaopatrzenia gospodarstwa w środki produkcji • wskazuje możliwości zbytu wytworzonych produktów • ocenia infrastrukturę gospodarstwa • ocenia wyposażenie gospodarstwa w maszyny i urządzenia • ocenia kondycję ekonomiczną gospodarstwa • określa możliwości korzystania z różnych form zewnętrznego wsparcia gospodarstwa Przeanalizować i ocenić warunki społeczne produkcji w gospodarstwie rolniczym Społeczne warunki produkcji rolniczej • wskazuje instytucje wsparcia rolnictwa na terenie jego działania • określa możliwości i celowość tworzenia grup producenckich • ocenia zasoby siły roboczej w dyspozycji gospodarstwa 143 1. Przeanalizować wpływ gospodarowania rolniczego na stan środowiska naturalnego 2. Ochrona środowiska a gospodarowanie rolnicze 3. • ustala sposób zagospodarowania odchodów zwierzęcych w gospodarstwie • analizuje sposób przechowywania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin • ocenia możliwość przestawienia gospodarstwa na ekologiczne metody gospodarowania 2. PROJEKTOWANIE I PROWADZENIE PRODUKCJI ROŚLINNEJ W GOSPODARSTWIE 144 Rozpoznać rośliny uprawne, chwasty i szkodniki w uprawach Rozpoznawanie roślin i szkodników • rozpoznaje rośliny uprawne w różnych fazach rozwoju • rozpoznaje chwasty z wykorzystaniem atlasów • rozpoznaje szkodniki z wykorzystaniem atlasów • ocenia zachwaszczenie plantacji • ocenia stan zdrowotny plantacji • rozpoznaje choroby i szkodniki na podstawie objawów występowania i żerowania Zaplanować zabiegi uprawowe, pielęgnacyjne i nawożenie w produkcji roślinnej Planowanie zabiegów uprawowych, pielęgnacyjnych i nawożenia roślin • • • • Wykonuje zabiegi uprawowe, pielęgnacyjne i nawożenie roślin Wykonywanie zabiegów uprawowych, pielęgnacyjnych i nawożenia roślin • wymierza pole do orki • wykonuje orkę, kultywatorowanie, bronowanie • agragatuje maszyny w zależności od uprawianej rośliny i rodzaju gleby • ocenia jakość wykonanych uprawek • określa potrzeby nawozowe roślin • oblicza dawki nawozów organicznych (obornika, kompostu, gnojowicy, gnojówki) oraz mineralnych dla określonej uprawy • wykonuje nawożenie obornikiem, gnojówką • przechowuje nawozy i środki ochrony roślin w sposób bezpieczny dla otoczenia • wykonuje wysiew nawozów mineralnych • wykonuje nawożenie dolistne • wykonuje wapnowanie ocenia stan gleby ocenia stan plantacji planuje różne formy uprawek planuje zabiegi pielęgnacyjne dla konkretnej uprawy wykorzystując rozwiązania alternatywne • planuje nawożenie dla konkretnej uprawy wykorzystując różne sposoby 1. 2. 3. • dobiera odpowiednio pestycydy • określa dawki pestycydów • wykonuje prace pielęgnacyjne wykorzystując metody mechaniczne, chemiczne, biologiczne • ocenia próg ekonomicznej szkodliwości Zaprojektować zmianowania roślin Zmianowanie roślin • analizuje przykładowe płodozmiany • projektuje płodozmiany dostosowane do rodzaju gleb i kierunku produkcji gospodarstwa • ocenia stanowisko pozostawione po przykładowej uprawie Wykonać siew i sadzenie roślin uprawnych Siew i sadzenie roślin uprawnych • oznacza wartość siewną nasion • przygotowuje materiał siewny do siewu lub nasadzeniowy do sadzenia • zaprawia nasiona • określa redlice i znaczniki • rozplanowuje ścieżki technologiczne • wykonuje siew • wykonuje sadzenie Zebrać i przechować produkty roślinne Zbiór i przechowywanie produktów roślinnych • ocenia dojrzałość plantacji do zbioru • określa warunki zbioru • wskazuje warunki przechowywania plonów i zbiorów • wykonuje zbiór przykładowej rośliny • szacuje wielkość zbiorów Zaprojektować ekologiczną produkcję roślinną w gospodarstwie Produkcja roślinna w gospodarstwie ekologicznym • wykonuje próbę szpadlową • projektuje płodozmian dla gospodarstwa ekologicznego • nawozi i chroni ekouprawy • kontroluje ekouprawy • ocenia jakość zebranych produktów • przechowuje roślinne produkty rolnictwa ekologicznego Zaprojektować przykładowe technologie produkcji roślinnej Projektowanie technologii produkcji roślinnej Analiza i ocena technologii produkcji roślinnej • opracowuje projekt wskazanej technologii produkcji roślinnej: - roślin okopowych, - zbożowych, - przemysłowych, - paszowych, - materiału siewnego, - innych Użytki zielone • dobiera stanowisko na użytki zielone • przygotowuje mieszankę nasion do siewu na użytkach zielonych Ocenić przykładowe technologie produkcji roślinnej Założyć i pielęgnować użytki zielone 145 1. 2. 3. • zakłada użytek zielony • ocenia przykładowy użytek zielony • planuje pielęgnację na wskazanym użytku zielonym • wykonuje zabiegi pielęgnacyjne na wskazanym użytku zielonym • wykonuje podsiew na wskazanym użytku zielonym • analizuje możliwości i potrzeby w zakresie nawadniania na użytkach zielonych Ocenić jakość produktów roślinnych Jakość produktów roślinnych • - ocenia organoleptycznie jakość: zbóż, ziemniaków, buraków, nasion strączkowych, nasion innych roślin Określić zasady bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do produktów roślinnych Bezpieczeństwo żywności w odniesieniu do produktów roślinnych • znakuje sprzedawane produkty roślinne • przestrzega zasady dobrej praktyki rolniczej • przechowuje produkty roślinne z zachowaniem bezpieczeństwa • uprawia rośliny w miejscach zapewniających wysoką jakość zdrowotną plonu 3. PROJEKTOWANIE I PROWADZENIE PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ W GOSPODARSTWIE 146 Ocenić pokrój i cechy użytkowe zwierząt gospodarskich Pokrój i cechy użytkowe zwierząt • określa cechy użytkowe na żywym zwierzęciu • wskazuje elementy pokrojowe na żywych zwierzętach • ocenia pokrój zwierzęcia wykorzystując skalę punktową • wykonuje przykładowe pomiary na zwierzętach • wykonuje chwyty rzeźnicze u bydła i trzody chlewnej • opisuje budowę wymienia i przydatność do doju mechanicznego Rozpoznać rasy i typy użytkowe zwierząt na przykładach Rasy i typy użytkowe zwierząt • rozpoznaje rasę i typ użytkowy przykładowego zwierzęcia na podstawie wyglądu i dokumentacji • porównuje osobniki różnych ras i mieszańce Dobrać materiał hodowlany dla gospodarstwa Dobór materiału hodowlanego • analizuje materiał hodowlany pod względem przydatności w danym rejonie geograficznym 1. 2. 3. • analizuje materiał hodowlany pod względem oczekiwanego kierunku produkcji • analizuje materiał hodowlany pod względem dostępności na rynku • porównuje ceny materiału hodowlanego Zaprojektować rozwiązania zapewniające dobrostan zwierzętom gospodarskim Dobrostan zwierząt • bada warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach inwentarskich • ocenia warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach inwentarskich • projektuje rozwiązania zapewniające dobrostan zwierzętom • ocenia wyposażenie pomieszczeń pod względem zapewnienia naturalnych potrzeb zwierząt • ocenia budynek inwentarski pod względem funkcjonalności i przydatności do chowu określonych zwierząt Wykonać prace porządkowe i pielęgnacyjne Czystość i higiena w produkcji zwierzęcej • opracowuje harmonogram utrzymania higieny w przykładowym pomieszczeniu inwentarskim • wykonuje prace porządkowe • wykonuje usuwanie obornika • myje urządzenia wykorzystywane w produkcji • wskazuje sprzęt do utrzymania higieny w pomieszczeniach inwentarskich • wskazuje sprzęt do wykonania prac pielęgnacyjnych • czyści duże zwierzę • asystuje przy wykonywaniu korekcji racic lub kopyt • przygotowuje zwierzę do wystawy Rozpoznać pasze, Żywienie zwierząt i paszoznawstwo • rozpoznaje pasze objętościowe soczyste, suche i treściwe • ustala normę żywieniową dla konkretnego zwierzęcia • bilansuje dawkę żywieniową dla konkretnego zwierzęcia • dzieli dawkę na odpasy • przygotowuje pasze do zadania i zadać • przelicza masę paszy na objętość i odwrotnie • szacuje wielkość zapasów pasz objętościowych i treściwych Zaprojektować żywienie Zadać pasze 147 1. Pozyskać produkty zwierzęce i je przechować 2. Użytkowanie zwierząt i przechowywanie produktów zwierzęcych 3. • • • • • • • • • • • • • 148 przygotowuje dój doi krowę z użyciem dostępnego sprzętu przechowuje mleko zgodnie z normą kontroluje wydajność mleczną krowy ustala warunki sprzedaży mleka kontroluje przyrosty trzody chlewnej ocenia jakość żywca rzeźnego trzody chlewnej przygotowuje stado owiec do strzyży wykonuje strzyżę obrzeżuje wełnę i pakuje do przechowania zbiera jaja ocenia organoleptycznie jakość jaj sortuje i magazynuje jaja Zaprojektować i ocenić użytkowanie pastwiska Organizacja wypasu • ocenia jakość i produkcyjność pastwiska • projektuje obsadę i obciążenie na tym pastwisku • projektuje organizację wypasu • wykonuje prace pielęgnacyjne na pastwisku po przejściu zwierząt • projektuje użytkowanie pastwiska w ciągu całego okresu pastwiskowego Produkować siano i kiszonki Produkcja siana i kiszonek • podejmuje decyzję o koszeniu zielonki na siano i na kiszonkę • kontroluje suszenie siana • wykonuje zbiór siana • składuje i przechowuje siano • oblicza wielkość zapasów siana • projektuje pryzmę kiszonkową • planuje organizację pracy podczas układania pryzmy kiszonkowej • zabezpiecza pryzmę kiszonkową • planuje harmonogram prac w produkcji sianokiszonek • ocenia organoleptycznie jakość zielonki, siana i kiszonki • oblicza wielkość zapasów kiszonki na wskazanym przykładzie Dobrać metody produkcji w gospodarstwie ekologicznym Chów zwierząt w gospodarstwie ekologicznym • projektuje chów zwierząt w gospodarstwie ekologicznym • dobiera zwierzęta dla gospodarstwa ekologicznego • określa warunki chowu wybranych gatunków zwierząt w gospodarstwie ekologicznym • projektuje zadrzewienia śródpolne na pastwisku 1. 2. 3. • ocenia jakość produktów z gospodarstwa ekologicznego Ocenić jakość produktów zwierzęcych Ocena jakości żywca i produktów zwierzęcych • ocenia jakość mleka na podstawie dokumentacji • ocenia świeżość i jakość jaj • ocenia jakość wełny • ocenia jakość tuszy wieprzowej i wołowej • ocenia jakość skóry Przestrzegać przepisy o ochronie zwierząt i o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej; Ustawa o ochronie zwierząt Zwalczanie chorób zakaźnych Badanie zwierząt Badanie mięsa Zadania Inspekcji weterynaryjnej • analizuje zapisy o ochronie zwierząt w kontekście zwierząt gospodarskich • wskazuje obowiązki rolnika w sytuacji podejrzenia choroby zakaźnej • zdobywa informacje o zasadach badania zwierząt, badania mięsa i zadaniach Inspekcji Weterynaryjnej Określić zasady bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do produktów zwierzęcych Bezpieczeństwo zdrowotne żywności • analizuje przepisy określające standardy bezpieczeństwa zdrowotnego żywności • określa rolę Inspekcji Weterynaryjnej w zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności 4. ZASTOSOWANIE ROZWIĄZAŃ TECHNICZNYCH W GOSPODARSTWIE ROLNICZYM Zorganizować stanowisko obsługowo-naprawcze i wykonać drobne naprawy warsztatowe Obróbka metali – piłowanie ciecie, wiercenie, gwintowanie • organizuje stanowisko ślusarskie • dobrać narzędzia do ręcznej obróbki metali • wykonuje operacje trasowania, piłowania, cięcia • wykonuje otwory, nagwintować pręt Dobrać i wykonać połączenia elementów Klejenie, nitowanie, spawanie • • • • przygotowuje elementy do łączenia dobiera metodę połączenia wykonuje połączenie ocenia jakość wykonanego połączenia Dobrać narzędzia uprawowe i wykonać zabiegi uprawy i doprawiania gleby Uprawa roli • • • • • • • • poznaje budowę i działanie narzędzi identyfikuje elementy robocze ocenia stan techniczny narzędzi wymienia elementy robocze agreguje narzędzia z ciągnikiem dokonuje regulacji narzędzi planuje i wykonuje zabiegi uprawowe konserwuje i przechowuje narzędzia Dobierać narzędzia uprawowe do ekologicznej uprawy gleby 149 1. Dobierać maszyny i wykonywać nawożenie roślin 2. Nawożenie organiczne i mineralne nawadnianie • poznaje budowę i działanie maszyn do nawożenia organicznego, mineralnego i nawadniania roślin • identyfikuje elementy robocze maszyn • ocenia stan techniczny maszyn • stosuje elementy robocze maszyn • agreguje maszyny z ciągnikiem • reguluje dawki nawozu na powierzchnię • przygotowuje deszczownię do pracy • planuje i wykonuje zabiegi nawożenia organicznego, mineralnego oraz nawadniania • konserwuje i przechowuje maszyny Siew rzędowy i punktowy Sadzenie ziemniaków i rozsady • omawia budowę i działanie siewników rzędowych i punktowych, sadzarek do ziemniaków i rozsad • identyfikuje elementy robocze maszyn • ocenia stan techniczny maszyn • wymienia elementy robocze • agreguje maszyny z ciągnikiem • wykonuje próbę kręconą siewnika • ustawia długość znaczników • określa miejsca ścieżek przejazdowych • planuje i wykonuje siew i sadzenie roślin • konserwuje i przechowuje maszyny Zaplanować i wykonać mechaniczną pielęgnację roślin Pielęgnacja roślin • poznaje budowę i działanie wieloraków uniwersalnych • identyfikuje elementy robocze wieloraka • ocenia stan techniczny elementów roboczych • wymienia elementy robocze • dostosowuje szerokość roboczą do międzyrzędzi i rzędów • agreguje wielorak z ciągnikiem • przygotowuje ciągnik do prac pielęgnacyjnych • planuje i wykonuje pielęgnację • konserwuje i przechowuje maszyny Zaplanować i wykonać chemiczną ochronę roślin Chemiczna ochrona plantacji • • • • • Wykonywać nawadnianie roślin Stosować nawozy zgodnie z wymogami ochrony środowiska Zaplanować i wykonać siew nasion Dobrać maszyny i wykonać sadzenie roślin Stosować urządzenia do chemicznej ochrony roślin zgodnie z wymogami ochrony środowiska 150 3. poznaje budowę i działanie opryskiwaczy rozpoznaje rodzaje dysz rozpylających ocenia stan techniczny dysz dobiera i wymienia elementy robocze dostosowuje szerokość roboczą do plantacji • przygotowuje opryskiwacz do badań • agreguje opryskiwacz z ciągnikiem • dobiera ciśnienie i prędkość roboczą agregatu 1. 2. 3. • przygotowuje ciągnik do oprysku • planuje i wykonuje oprysk plantacji • konserwuje i przechowuje maszyny Zaplanować i wykonać zbiór zielonek Zbiór zielonek • poznaje budowę i działanie maszyn do zbioru zielonek do bezpośredniego skarmiania, na siano, sianokiszonki i kiszonki • planuje technologię zbioru zielonek zgodnie z przeznaczeniem • dobiera maszyny do technologii zbioru • identyfikuje rodzaje elementów roboczych i ocenić ich stan techniczny • agreguje maszyny z ciągnikiem • ustala położenie robocze i transportowe • planuje i wykonuje zbiór zielonek • konserwuje i przechowuje maszyny Zaplanować zbiór zbóż Zbiór zbóż • omawia budowę i działanie maszyn do zbioru zbóż • identyfikuje zespoły robocze kombajnu zbożowego • ocenia stan techniczny zespołów roboczych • dobiera i montuje dodatkowe zespoły robocze • analizuje drogę ziarna w kombajnie zbożowym • przygotowuje kombajn do pracy • planuje zbiór zbóż kombajnem zbożowym • konserwuje i przechowuje maszyny do zbioru zbóż Zaplanować i wykonać zbiór okopowych Zbiór roślin okopowych • omawia budowę i działanie maszyn do zbioru okopowych • identyfikuje zespoły robocze maszyn • ocenia stan techniczny zespołów roboczych • analizuje drogę bulw ziemniaka lub korzeni buraka w kombajnach • przygotowuje kombajny do pracy • planuje zbiór okopowych kombajnem • konserwuje i przechowuje maszyny do zbioru okopowych Zastosować urządzenia elektryczne w gospodarstwie Instalacje i urządzenia elektryczne • omawia instalacje i urządzenia elektryczne • dobiera urządzenia elektryczne do wykonywania określonych prac • podłącza silniki do instalacji elektrycznych • stosuje zabezpieczenia instalacji i człowieka przed porażeniem 151 1. 2. 3. • konserwuje instalacje i urządzenia elektryczne Zaplanować przygotowanie i zadawanie pasz dla zwierząt Maszyny do przygotowania i zadawania pasz • poznaje budowę i działanie maszyn do przygotowania i zadawania pasz • identyfikuje elementy robocze maszyn • ocenia stan techniczny zespołów roboczych • analizuje sposób przygotowania pasz dla różnych gatunków zwierząt • przygotowuje urządzenia do pracy • przygotowuje ciąg technologiczny maszyn i urządzeń do przygotowania i zadawania pasz • konserwuje maszyny i urządzenia Wykonać dój mechaniczny Dój mechaniczny • omawia budowę i działanie urządzeń do pozyskiwania i przechowywania mleka • ocenia stan techniczny kubków udojowych i przewodów mlecznych • analizuje sposób pracy zespołów dojarki • analizuje drogę mleka i powietrza • ustala parametry pracy dojarki • przygotowuje dojarkę do pracy • przygotowuje zwierzę i stanowisko do doju • wykonuje dój mechaniczny • wykonuje mycie urządzeń do doju • konserwuje maszyny i urządzenia do doju Wykonać usuwanie odchodów płynnych i stałych z obór Usuwanie odchodów • omawia budowę i działanie urządzeń do usuwania i przechowywania odchodów płynnych i stałych • analizuje sposób pracy urządzeń • stosuje technologie usuwania i przechowywania przyjazne środowisku naturalnemu • przygotowuje stanowiska do usuwania odchodów • wykonuje usuwanie odchodów z pomieszczeń inwentarskich • konserwuje maszyny i urządzenia do usuwania odchodów Zaopatrzenie w wodę • poznaje budowę i działanie instalacji wodociągowych, poideł • analizuje sposób pracy urządzeń hydroforowych • stosuje poidła dla różnych gatunków zwierząt Przechowywać nawozy organiczne z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska Eksploatować urządzenia do dostarczania wody dla zwierząt 152 1. 2. 3. • zapewnia ciągły dostęp wody dla zwierząt • konserwuje instalacje wodociągowe i poidła Eksploatować urządzenia do transportu wewnętrznego i zewnętrznego w gospodarstwie Transport wewnętrzny i zewnętrzny • poznaje budowę i działanie przyczep, wózków, przenośników • analizuje sposób pracy urządzeń transportowych • stosuje środki transportowe zgodnie z ich przeznaczeniem • konserwuje i przechowuje środki transportowe Wykonać obsługę pojazdu rolniczego Przeglądy ciągnika P1 i P2 • omawia ogólną budowę i działanie pojazdu • analizuje sposób przeniesienia napędu i pracy pojazdu • analizuje możliwości zastosowania pojazdu • stosuje pojazd zgodnie z jego przeznaczeniem • wykonuje obsługę codzienną pojazdu • wykonuje obsługę okresową pojazdu i silnika • konserwuje i przechowuje pojazdy rolnicze Utrzymać układ kierowniczy i hamulcowy w dobrym stanie technicznym Mechanizmy prowadzenia • omawia ogólną budowę i działanie zespołów jezdnych • analizuje sposób pracy układu kierowniczego i hamulcowego • ocenia stan ogumienia i ustawienia układu kierowniczego • dokonuje zmiany rozstawu kół ciągnika • ocenie skuteczność działania układu hamulcowego • dokonuje odpowietrzenia hamulców pojazdu • konserwuje i przechowuje opony Wykorzystywać wyposażenie ciągnika zgodnie z jego przeznaczeniem Instalacje hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne Zaczepy pojazdu rolniczego • omawia budowę i działanie instalacji pneumatycznej, elektrycznej i hydraulicznej • analizuje sposób pracy podnośnika hydraulicznego • wykorzystuje automatyczne regulacje pracy podnośnika • ocenia stan naładowania akumulatorów • dokonuje wymiany elementów elektrycznych (żarówki, bezpieczniki) • określa przeznaczenie zaczepów • konserwuje i przechowuje akumulatory 153 1. 2. 3. 5. ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE W GOSPODARSTWIE/PRZEDSIĘBIORSTWIE ROLNICZYM 154 Zaplanować wielkość produkcji roślinnej w gospodarstwie Planowanie produkcji roślinnej • opracowuje strukturę zasiewów dla przykładowego gospodarstwa • oblicza zapotrzebowanie materiału siewnego • oblicza zapotrzebowanie nawozów i środków ochrony roślin • oblicza koszty siły roboczej • wykonuje kalkulację opłacalności dla przykładowej rośliny Zaplanować wielkość produkcji zwierzęcej w gospodarstwie Planowanie produkcji zwierzęcej • opracowuje obrót stada bydła lub trzody chlewnej dla przykładowego gospodarstwa • planuje roczne zapotrzebowanie na pasze dla wskazanego stada • planuje zapotrzebowanie siły roboczej • planuje zakup materiałów i usług dla obsługi stada • wykonuje kalkulację opłacalności produkcji Poprowadzić rachunkowość rolniczą Rachunkowość rolnicza • sporządza bilans gospodarstwa • wypełnia przykładowe dokumenty z zakresu obrotu pieniężnego i rozrachunków • wykonuje fragment spisu z natury • obliczyć i przeanalizować jednostkowe koszty produkcji na przykładzie • ustala i interpretuje wynik finansowy • ustala wskaźnik rentowności i zyskowności • podejmuje decyzję na podstawie rachunku kosztów całkowitych i kosztów zmiennych • dokonuje odpowiednich zapisów w księgach rachunkowych • sprawdza poprawność przykładowych zapisów Sprzedać produkty rolniczych Marketing produktów rolniczych • • • • • pakuje przykładowe produkty rolnicze znakuje produkty rolnicze wskazuje potencjalnych nabywców przygotowuje umowę sprzedaży wskazuje możliwości obrotu giełdowego Zaplanować zatrudnienie, zatrudniać i oceniać jakość pracy Zatrudnienie i jakość pracy • • • • określa warunki zatrudnienia opracowuje stosowną umowę opracowuje zakres obowiązków ocenia jakość pracy na wskazanym przykładzie 1. 2. 3. Opracować projekty rozwoju gospodarstwa Biznesplan dla gospodarstwa rolniczego • • • • • zbiera dane do opisu gospodarstwa wskazuje kierunki jego rozwoju wykonuje odpowiednie obliczenia ustala strukturę biznesplanu opracowuje dokumentację biznesplanu Zaplanować i wskazać możliwości realizacji doskonalenia własnego Doskonalenie zawodowe • określa potrzeby w zakresie doskonalenia na wybranym przykładzie (we wskazanych warunkach) • wyszukuje możliwości dokształcenia lub doskonalenia na wskazany temat Prowadzić doradztwo zawodowe Doradztwo rolnicze • gromadzi niezbędne informacje • przetwarza informacje dostosowując do konkretnych warunków • opracowuje projekt rozwiązania problemu technologicznego na wybranym przykładzie • przedstawia rozwiązanie problemu 6. ZAJĘCIA PRAKTYCZNE WYNIKAJĄCE ZE SPECJALIZACJI Zajęcia praktyczne w ramach przedmiotu specjalizacyjnego będą realizowane zgodnie z odrębnym programem nauczania dla przedmiotu specjalizacyjnego. Program ten może zostać opracowany przez zespół nauczycieli i włączony do szkolnego Zestawu Programów Nauczania w samej szkole lub też wybrany spośród programów wpisanych na listę programów do użytku szkolnego dla zawodu technik rolnik. 7. NAUKA JAZDY CIĄGNIKIEM ROLNICZYM Proponowany podział materiału nauczania dla technikum czteroletniego Zajęcia wstępne Obsłużyć przyrządy znajdujące się w ciągniku Omówić czynności wchodzące w skład OC Posługiwanie się mechanizmami sterującymi ciągnikiem, OC, BHP i ruszanie z miejsca • posługuje się przyrządami sterującymi mechanizmami ciągnika • wykonuje OC ciągnika • stosuje przepisy BHP • rusza płynnie z miejsca Ustawić fotel i lusterka wsteczne Jazda w terenie zabudowanym Prowadzić ciągnik jadąc po prostej i łuku do przodu i do tyłu Jazda do przodu, do tyłu, po prostej i po łuku Jazda do przodu i do tyłu, zawracanie • • • • • cofa po prostej i łuku jeździ do przodu po prostej i łuku wykonuje skręty w lewo i prawo zmienia prędkość dawką paliwa zmieniać płynnie biegi 155 1. Prowadzić ciągnik jadąc do przodu na drugim i trzecim biegu oraz na biegu wstecznym 2. Parkowanie przodem, tyłem, podjeżdżanie do zaczepu przyczepy Zawrócić Obserwować punkty podczas wykonywania manewrów 3. • prowadzi ciągnik do przodu i do tyłu utrzymując pojazd w linii prostej • zawraca ciągnikiem na jezdni z wykorzystaniem maksymalnego skrętu kół • zawraca ciągnikiem na jezdni przez cofanie • wjeżdża przodem do garażu ustawiając ciągnik równolegle do linii • cofa do zaczepu przyczepy Jazda na placu manewrowym Prowadzić ciągnik jadąc z przyczepą Obserwować przyczepę podczas cofania Obserwować punkty przyczepy podczas cofania Prowadzić ciągnik podczas wykonywania manewru Używać mechanizmów sterujących ciągnikiem podczas ruszania na wzniesieniu Obserwować punkty stanowiska ćwiczebnego podczas wykonywania manewru Prowadzić ciągnik jadąc z przyczepą obciążoną do tyłu 156 Jazda z przyczepą: – cofanie zespołu – cofanie po łuku – parkowanie skośne przodem, wyjazd tyłem – ruszanie na wzniesieniu – cofanie do garażu Jazda z przyczepą obciążoną: – cofanie zespołu – cofanie po łuku – ruszanie na wzniesieniu – w ruchu miejskim • prowadzi prawidłowo zespół pojazdów nie najeżdżając na krawężnik • cofa z przyczepą co najmniej na długość zespołu • cofa z przyczepą po łuku maksymalnie przez 15 min • parkuje skośnie z przyczepą równolegle do linii krawędziowej stanowiska • rusza z przyczepą na wzniesieniu nie unieruchamiając silnika • cofa z przyczepą do garażu, ustawiając ją równolegle do linii krawędziowej stanowiska • cofa z przyczepą obciążoną na długości zespołu nie najeżdżając na krawężnik • cofa z przyczepą obciążoną po łuku utrzymując jednakową odległość od linii stanowiska manewrowego • rusza z przyczepą obciążoną na wzniesieniu bez unieruchomienia silnika • zachowuje stałą prędkość i odległość • płynnie przejeżdża przez skrzyżowania • właściwie reaguje na zmieniającą się sytuację 1. 2. 3. Obserwować punkty i prowadzić ciągnik podczas cofania po łuku Używać mechanizmów sterujących przy ruszaniu na wzniesieniu Sygnalizować skręty i prawidłowo je wykonywać Obserwować współuczestników ruchu Dobierać biegi do prędkości jazdy i warunków drogowych Jazda końcowa Wykonać manewry z korektą lub poprawką Egzamin wewnętrzny – plac, jazda w ruchu miejskim • wykonuje zadania egzaminacyjne na placu manewrowym i w ruchu miejskim 8. NAUKA PRACY MASZYNAMI ROLNICZYMI Proponowany podział materiału nauczania dla technikum czteroletniego Wykonać zabiegi uprawy i doprawiania gleby Maszyny do uprawy i doprawiania roli • • • • • • Maszyny do nawożenia organicznego • • • • Dobrać elementy robocze maszyn i narzędzi Wykonać nawożenie organiczne roślin Obsłużyć ładowacze chwytakowe przygotowuje narzędzia do pracy agreguje narzędzia z ciągnikiem dobiera elementy robocze narzędzi reguluje narzędzia planuje i wykonuje zabiegi uprawowe konserwuje i przechowuje narzędzia przygotowuje maszyny do pracy agreguje maszyny z ciągnikiem reguluje maszyny planuje i wykonuje załadunek nawozów organicznych i nawożenie pod określoną uprawę • konserwuje i przechowuje maszyny 157 1. Wykonać mechaniczną pielęgnację roślin Dobrać elementy robocze wieloraków 2. Maszyny do mechanicznej pielęgnacji roślin 3. • • • • przygotowuje narzędzia do pracy agreguje narzędzia z ciągnikiem dobiera elementy robocze pielników planuje i wykonuje mechaniczną pielęgnację plantacji roślin uprawnych • konserwuje i przechowuje narzędzia Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Program nauczania zajęć praktycznych wynika bezpośrednio z opisu kwalifikacji absolwenta. Tematyka zajęć praktycznych daje możliwość praktycznego przetrenowania i utrwalenia umiejętności pozwalających na sprawne wykonywanie zadań zawodowych. Zajęcia praktyczne w działach od 1-6 muszą być organizowane w grupach. Grupa nie powinna być większa niż 12 osób. Jest to szczególnie ważne ze względu na konieczność zachowania bezpieczeństwa podczas realizacji zajęć. Pozostałe działy należy realizować jako zajęcia indywidualne. Wybierając metody pracy należy zwrócić szczególną uwagę na zapewnienie warunków samodzielnego wykonania ćwiczeń przez uczniów. Umiejętności, których opanowanie nie jest bezpieczne, powinny być najpierw zaprezentowane w formie pokazu z zachowaniem wszystkich niezbędnych zasad bezpieczeństwa. W niektórych przypadkach (np. zabiegi pielęgnacyjne u zwierząt) niezbędne będzie powtórzenie pokazu w celu umożliwienia dokładnego zaobserwowania wszystkich czynności gwarantujących bezpieczeństwo. Zadania wykonywane w szczególnie niebezpiecznych warunkach trzeba bardzo dokładnie monitorować. Uczniowie powinni je zatem wykonywać po kolei, aby nauczyciel miał możliwość prowadzenia dokładnej obserwacji. Przy realizacji zadań bezpiecznych (rozpoznawanie chwastów na plantacji) należy stworzyć warunki dla samodzielnego ich wykonania. W realizacji zajęć praktycznych będą wykorzystywane liczne środki dydaktyczne, a wśród nich maszyny, urządzenia i pojazdy rolnicze. W celu obsługi związanej z wykorzystaniem tych urządzeń należy udostępnić ich charakterystyki techniczne, czy instrukcje obsługi. Maszyny i urządzenia muszą być zaopatrzone w odpowiednie osłony gwarantujące bezpieczeństwo i właściwie oznakowane. W pracy ze zwierzętami trzeba pamiętać o używaniu czapek i rękawic ochronnych. 158 Zajęcia praktyczne będą realizowane w pięciogodzinnych blokach, zatem tak należy planować czas przeznaczony na ich realizację, aby był on racjonalnie wykorzystany. W celu zapewnienia skuteczności w realizacji zadań, zwłaszcza projektowych lub związanych z gromadzeniem informacji, podejmowaniem decyzji czy wykonywaniem obliczeń, a także przygotowaniem prezentacji, należy korzystać z komputera i innych urządzeń multimedialnych. Uczniowie na zajęciach praktycznych powinni prowadzić dzienniczki, w których będą notować systematycznie postępy w opanowywaniu kolejnych umiejętności praktycznych zawartych w wymaganiach programowych. Poziom opanowania tych umiejętności powinien być potwierdzony odpowiednim zapisem nauczyciela. Uwagi szczegółowe Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. GOSPODARSTWO ROLNICZE W ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM I EKONOMICZNYM (AGROEKOSYSTEMIE) – najlepszą możliwość skutecznej realizacji zajęć w tym dziale stwarza wykorzystanie metody projektów – jeżeli nauczyciel wybierze inne rozwiązanie to może to być praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem Inne szczególnie ważne – postrzeganie gospodarstwa rolniczego jako zorganizowanej struktury funkcjonującej w środowisku naturalnym i określonych warunkach ekonomicznych – ocenianie wpływu środowiska naturalnego na gospodarstwo i odwrotnie – analizowanie uwarunkowań ekonomicznych przykładowego gospodarstwa i jego otoczenia – wykorzystanie wiedzy biologicznej – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie szkiców i schematów – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – analizowanie danych – doskonalenie obserwacji i wnioskowania – przewidywanie skutków – podejmowanie decyzji Bardzo przydatne będą odpowiednie mapy glebowe i klimatyczne, plany zagospodarowania przestrzennego terenu, foldery firm otoczenia rolnictwa, informatory o programach pomocowych dla rolnictwa itp. 159 1. 2. 3. PROJEKTOWANIE I PROWADZENIE PRODUKCJI ROŚLINNEJ W GOSPODARSTWIE – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, atlasem chwastów, chorób, szkodników realizowane na konkretnej plantacji – ćwiczenia praktyczne z wykorzystaniem maszyn i urządzeń – pokaz pracy – wycieczka dydaktyczna Inne szczególnie ważne – opanowanie właściwych nazw, rozpoznawanie i rozróżnianie roślin użytkowych, chwastów, chorób, faz rozwoju i skutków występowania – projektowanie w zakresie technologii produkcji roślinnej – wykonywanie przykładowych prac w zakresie technologii produkcji roślinnej – wykorzystanie wiedzy biologicznej, chemicznej, techniki i ekonomiki – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – doskonalenie obserwacji – dokonywanie wyboru i podejmowanie decyzji – wykorzystanie odpowiednich programów komputerowych – odpowiednie przechowywanie i dystrybucja uzyskanych produktów roślinnych – kształtowanie postawy zapewnienia bezpiecznej pracy i ochrony środowiska Przydatne będzie korzystanie z właściwych programów komputerowych, internetu, atlasów roślin, chwastów, chorób, szkodników, instrukcji obsługi maszyn i urządzeń. Ważne jest wykonywanie ćwiczeń na polu i plantacjach w różnych fazach rozwoju roślin. Przydatne będzie korzystanie z odpowiednich podstaw prawnych. PROJEKTOWANIE I PROWADZENIE PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ W GOSPODARSTWIE – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, sylwetką zwierząt – ćwiczenia praktyczne z udziałem żywych zwierząt uwzględniające obserwację – ćwiczenia z urządzeniami i maszynami właściwymi dla produkcji zwierzęcej – projekt edukacyjny – prezentacja – pokaz – wycieczka dydaktyczna 160 – ocenianie pokroju i cech użytkowych zwierząt – zapewnienie właściwej lokalizacji budynków i warunków mikroklimatycznych – projektowanie i organizacja żywienia i użytkowania zwierząt – ocenianie i przechowywanie produktów zwierzęcych – wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych u zwierząt – zapewnienie transportu profilaktyki zdrowotnej i opieki weterynaryjnej – wykorzystanie wiedzy biologicznej, produkcji roślinnej, ekonomiki i techniki – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie szkiców, schematów, projektów budynków, prospektów ras zwierząt, urządzeń do produkcji zwierzęcej – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – wykorzystanie programów komputerowych do projektowania i zarządzania żywieniem 1. 2. – w wypadku utrwalania umiejętności zachowanie klasycznej struktury zajęć praktycznych z instruktażami i obchodami Inne szczególnie ważne 3. – podejmowanie decyzji – wykonywanie obliczeń Wskazane jest odpowiednie zabezpieczenie stanowiska pracy i ćwiczącego. W wykonywaniu ćwiczeń na zwierzętach używanie poskromu. Ćwiczący używają odzieży roboczej, czapki i rękawic. Niezbędne będą urządzenia do pomiaru warunków mikroklimatycznych, pomiarów na zwierzętach, wagi, taśmy miernicze, komputer z odpowiednim oprogramowaniem. Należy zabezpieczyć odpowiednie instrukcje obsługi, atlasy, drobny sprzęt, możliwość korzystania z maszyn, normy i inne podstawy prawne. ZASTOSOWANIE ROZWIĄZAŃ TECHNICZNYCH W GOSPODARSTWIE – pokaz pracy – ćwiczenia praktyczne z udziałem maszyn i urządzeń – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, dokumentacją techniczną – projekt edukacyjny – prezentacja – zajęcia praktyczne powinny w większości mieć klasyczny przebieg z zachowaniem wszystkich instruktaży i obchodów – wycieczka dydaktyczna Inne szczególnie ważne – posługiwanie się dokumentacją techniczną – przygotowanie do pracy ciągników i maszyn rolniczych obsługa i eksploatowanie ciągników i maszyn rolniczych – konserwowanie i przechowywanie ciągników i maszyn rolniczych – bezpieczne wykonywanie prac z udziałem sprzętu technicznego – wykorzystanie wiedzy z zakresu fizyki, chemii, matematyki, technologii informacyjnej, produkcji roślinnej, produkcji zwierzęcej i ekonomiki – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie rysunków, szkiców i schematów – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – wykonywanie obliczeń – przewidywanie skutków zastosowanych rozwiązań – podejmowanie decyzji Możliwość korzystania z ciągników i maszyn rolniczych do produkcji roślinnej i zwierzęcej. Instrukcje obsługi, schematy, normatywy, normy i inne akty prawne. ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE W GOSPODARSTWIE/PRZEDSIĘBIORSTWIE – ćwiczenia obliczeniowe z udziałem komputera i dokumentacji – posługiwanie się dokumentacją ekonomiczną, odpowiednimi przepisami prawa, normami – wykorzystanie wiedzy z zakresu matematyki, technologii informacyjnej, produkcji roślinnej, produkcji zwierzęcej 161 1. – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – projekt edukacyjny – prezentacja – drzewo decyzyjne – rozwiązywanie problemów – obserwacja kierowana Inne szczególnie ważne 2. 3. – planowanie w produkcji roślinnej i zwierzęcej – prowadzenie rachunkowości – planowanie doskonalenia – prowadzenie doradztwa – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – wykonywanie obliczeń – przewidywanie skutków zastosowanych rozwiązań – podejmowanie decyzji – planowanie strategiczne – doskonalenie zawodowe Ważny jest dostęp do baz danych i informacji dotyczących dostępności materiałów, produktów, cen, rynków zbytu, ustawy o rachunkowości i inne akty prawne, komputer z odpowiednim oprogramowaniem i dostępem do internetu. Nauka jazdy ciągnikiem i nauka pracy maszynami rolniczymi będzie realizowana w formie indywidualnych ćwiczeń praktycznych pod kierunkiem nauczyciela lub instruktora. Ważne jest tutaj klarowne określenie wymagań programowych i konsekwentne opanowanie umiejętności w nich zawartych. Nauka jazdy ciągnikiem będzie się odbywać zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa. Na szkole spoczywa obowiązek śledzenia tych przepisów i dostosowywanie warunków nauki jazdy do aktualnej wersji przepisów prawa. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Ocenianie na zajęciach praktycznych powinno być realizowane odpowiednio do prezentowanych wymagań programowych. W szkole należy opracować przedmiotowy system oceniania dla zajęć praktycznych określający podstawowe kryteria i zasady oceniania tej formy edukacyjnej. Wymagania edukacyjne, kryteria i zasady oceniania powinny być dobrze znane uczniom. Zalecane jest, aby uczniowie prowadzili dzienniczki zajęć praktycznych, w których będą notować aktualne postępy w opanowywaniu umiejętności kształtowane podczas zajęć praktycznych. Uczniowie powinni być motywowani do samooceniania. Kształtuje to postawę odpowiedzialności za własną naukę. Nauczyciel odpowiednim zapisem w dzienniczku powinien potwierdzić poziom opanowania umiejętności ukształtowanych podczas zajęć. Należy stworzyć kilka sytuacji dydaktycznych dotyczących oceniania, które organizacyjnie będą uwzględniały zastosowanie procedur egzaminacyjnych egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. 162 III. 7. Praktyka zawodowa Proponowany podział zajęć dla technikum czteroletniego Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. PROJEKT PRAC WIOSENNYCH WYKONYWANYCH W GOSPODARSTWIE Określić zakres prac wiosennych wykonywanych w przykładowym gospodarstwie Prace wiosenne w gospodarstwie • wskazać prace wiosenne wykonywane w gospodarstwie • zaplanować harmonogram wykonywania tych prac • dobrać maszyny i urządzenia do wykonania tych prac • zaplanować zakup materiałów i środków do wykonania tych prac • zaplanować zapotrzebowanie siły roboczej do wykonania tych prac • obliczyć koszty wykonania tych prac 2. PROJEKT PRAC WYKONYWANYCH W GOSPODARSTWIE LATEM Określać zakres prac wykonywanych w przykładowym gospodarstwie latem Letnie prace w gospodarstwie • wskazać prace wykonywane w gospodarstwie latem • zaplanować harmonogram wykonywania tych prac • dobrać maszyny i urządzenia do wykonania tych prac • zaplanować zakup materiałów i środków do wykonania tych prac • zaplanować zapotrzebowanie siły roboczej do wykonania tych prac • obliczyć koszty wykonania tych prac 3. PROJEKT PRAC JESIENNYCH WYKONYWANYCH W GOSPODARSTWIE Określać zakres prac jesiennych wykonywanych w przykładowym gospodarstwie Prace jesienne w gospodarstwie • wskazać prace jesienne wykonywane w gospodarstwie • zaplanować harmonogram wykonywania tych prac 163 1. 2. 3. • dobrać maszyny i urządzenia do wykonania tych prac • zaplanować zakup materiałów i środków do wykonania tych prac • zaplanować zapotrzebowanie siły roboczej do wykonania tych prac • obliczyć koszty wykonania tych prac Wskazówki dotyczące realizacji materiału nauczania Praktyka zawodowa będzie polegała na opracowaniu projektu prac wykonywanych o różnych porach roku (okresu wegetacyjnego). Uczeń na przykładzie gospodarstwa , w którym będzie odbywał praktykę, opracuje projekt zgodnie z zaproponowanymi wymaganiami. Jest możliwe, aby jedna z praktyk odbyła się w instytucji otoczenia rolnictwa. W takiej sytuacji projekt zostanie opracowany na podstawie prac wykonywanych w tym czasie w tej instytucji. Szczegółowe wskazania zostaną określone przez nauczycieli kształcenia zawodowego lub kierownika szkolenia praktycznego. Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w szkolnych pracowniach, warsztatach i gospodarstwach pomocniczych, centrach kształcenia praktycznego i centrach kształcenia ustawicznego oraz w indywidualnych gospodarstwach rolnych i w gospodarstwach rolnych grup i związków producentów rolnych, spółdzielniach rolniczych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Projekty powinny być oceniane z uwzględnieniem arkusza określającego kryteria oceniania przez właściciela gospodarstwa/przedsiębiorstwa rolnego oraz przez kierownika szkolenia praktycznego lub osobę odpowiedzialną za organizację praktyk zawodowych z ramienia szkoły. Na tej podstawie kierownik szkolenia praktycznego lub osoba odpowiedzialna za organizowanie praktyk zawodowych w szkole wystawia ostateczną ocenę z praktyk zawodowych odpowiednio w semestrze, w którym się one odbywają. 164 III. 8. Przedmiot specjalizacyjny Wspólna Polityka Rolna (wykorzystanie środków pomocowych Unii Europejskiej) Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć 1. Materiał nauczania – hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 2. 3. 1. ZAJĘCIA ORGANIZACYJNE Wspólne wypracowanie norm zachowań Zadania i zakres przedmiotu Formy i metody pracy na zajęciach Normy zachowań podczas zajęć Przedmiotowy system nauczania Wymagania programowe na poszczególne stopnie szkolne • określa ideę przewodnią przedmiotu; • stosuje określone reguły pracy na zajęciach • analizuje przedmiotowy system oceniania • omawia kryteria wymagań programowych na poszczególne stopnie szkolne 2. WIADOMOŚCI OGÓLNE NA TEMAT FUNKCJONOWANIA MECHANIZMÓW WSPÓLNEGO RYNKU I POLITYKI ROLNEJ Określić zasady wspólnego rynku europejskiego Określić główne kierunki reformy WPR Wspólny Rynek Rolny Reforma Wspólnej Polityki Rolnej Mechanizmy WPR w Polsce Rozpoznać podstawowe mechanizmy WPR w Polsce • przedstawia zasady funkcjonowania wspólnego rynku europejskiego • rozróżnia zasady WPR • wymienia mechanizmy WPR • określa cele poznanych mechanizmów • wskazuje mechanizmy na najważniejszych rynkach rolnych • wykorzystuje informacje rynkowe do analiz i prognoz 3. SYSTEM INFORMACJI RYNKOWEJ Scharakteryzować pojęcia dotyczące potrzeb i systemów informacyjnych Informacja jako czynnik w działalności gospodarczej • • • • przedstawia potrzebę informacji podaje główne cechy informacji wskazuje cechy dobrej informacji wymienia rodzaje i źródła informacji 165 1. 2. 3. Sformułować cele WPR Zanalizować potrzeby informacyjne Wspólna Polityka Rolna i jej wpływ na rynki rolne System Informacji Rolniczej w Polsce i pozostałych krajach Unii Europejskiej • definiuje pojęcia systemu informacji w rolnictwie • wymienia cele WPR • opisuje instrumenty WPR • określa zasadnicze elementy polityki rolnej UE • wymienia zmiany w zakresie regulacji rynków rolnych • określa potrzeby informacyjne WPR • zna podział danych na grupy tematyczne • wskazuje instytucje zajmujące się zbieraniem informacji • przedstawia zadania i funkcje Systemu Informacji Rolniczej (SIR) • wymienia najważniejsze parametry SIR • opisuje działalność Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej (ZSRIR) 4. RYNKI ROLNE Scharakteryzować funkcjonowanie rynku zbóż Rynek zbóż Scharakteryzować rynek wieprzowiny Scharakteryzować rynek baraniny Scharakteryzować rynek wołowiny Rynek wieprzowiny Scharakteryzować rynek drobiu i jaj Scharakteryzować rynek mleka i produktów mleczarskich Rynek baraniny Scharakteryzować rynek cukru Scharakteryzować rynek oleistych Rynek wołowiny Scharakteryzować rynek skrobi ziemniaczanej 166 • opisuje rynek zbóż w UE • charakteryzuje zakres zbieranych danych o rynku zbóż • wymienia metody i formy wspierania dochodów producentów zbóż • opisuje system interwencji na rynku zbóż • podaje aktualny reżim importowy i eksportowy • przedstawia system płatności bezpośrednich • określa rodzaje i zakres informacji • opisuje informacje rynkowe w sektorze wieprzowiny • wymienia instrumenty WPR na rynku wieprzowiny • analizuje wielkość dopłat do magazynowania mięsa • analizuje informacje na potrzeby WPR • opisuje informacje rynkowe w sektorze baraniny • wymienia instrumenty WPR na rynku baraniny • analizuje wielkość dopłat do magazynowania mięsa • analizuje informacje na potrzeby WPR • opisuje informacje rynkowe w sektorze wołowiny • wymienia instrumenty WPR na rynku wołowiny 1. 2. Rynek drobiu i jaj Rynek mleka i produktów mleczarskich Rynek cukru Rynek roślin oleistych Rynek skrobi ziemniaczanej 3. • analizuje wielkość dopłat do magazynowania mięsa • analizuje informacje na potrzeby WPR • opisuje informacje rynkowe w sektorze drobiu i jaj • wymienia instrumenty WPR na rynku drobiu i jaj • analizuje informacje na potrzeby WPR • opisuje informacje rynkowe w sektorze mleka i produktów mleczarskich • wymienia instrumenty WPR na rynku mleka • analizuje informacje na potrzeby WPR • interpretuje pojęcie kwoty mlecznej, wyjaśnia zasady jej przydziału i możliwości zmiany limitu • opisuje informacje rynkowe w sektorze cukru; • wymienia instrumenty WPR na rynku cukru • analizuje informacje na potrzeby WPR • interpretuje pojęcie kwoty cukrowej, wyjaśnić zasady jej przydziału i możliwości zmiany limitu; • opisuje informacje rynkowe w sektorze roślin oleistych • wymienia instrumenty WPR na rynku oleistych • analizuje informacje na potrzeby WPR • analizuje informacje rynkowe w sektorze skrobi ziemniaczanej • wymienia instrumenty WPR na rynku skrobi ziemniaczanej • analizuje informacje na potrzeby WPR • interpretuje kwotowanie produkcji skrobi ziemniaczanej 5. INSTRUMENTY WSPARCIA FINANSOWEGO POLSKIEGO ROLNICTWA Sektorowy program operacyjny Scharakteryzować działanie SPO 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych Scharakteryzować działanie SPO 1.2. Scharakteryzować działanie SPO 1.5. Ułatwienie startu młodym rolnikom • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie; • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie 167 1. 2. Scharakteryzować działanie SPO 2.6. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych Rozwój i ulepszenie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem 3. • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski Plan rozwoju obszarów wiejskich Scharakteryzować działanie PROW 1 Renty strukturalne Scharakteryzować działanie PROW 2 Scharakteryzować działanie PROW 3 Scharakteryzować działanie PROW 4 Wspieranie gospodarstw niskotowarowych Scharakteryzować działanie PROW 5 Scharakteryzować działanie PROW 6 Scharakteryzować działanie PROW 7 Scharakteryzować działanie: płatności bezpośrednie do gruntów rolnych 168 Wspieranie działalności rolniczej na obszarze o niekorzystnych warunkach gospodarowania Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski 1. 2. 3. Zalesianie gruntów rolnych • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • podaje, kto może dostać wsparcie • przedstawia, na co może być przeznaczone wsparcie • określa formę i wysokość wsparcia • analizuje warunki uzyskania wsparcia • wypełnia odpowiednie formularze i wnioski • wymienia, kto może ubiegać się o wsparcie • przedstawia, jaka jest forma i wysokość wsparcia • omawia Jednolite Płatności Obszarowe • omawia Płatności Uzupełniające Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej Grupy producentów rolnych Płatności bezpośrednie do gruntów rolnych 6. INSTRUMENTY POMOCY KRAJOWEJ Scharakteryzować kredyty inwestycyjne Scharakteryzować kredyty na zakup rzeczowych środków do produkcji rolniczej Scharakteryzować kredyt na skup i przechowywanie płodów rolnych Kredyty inwestycyjne Kredyty na zakup rzeczowych środków do produkcji rolniczej Kredyt na skup i przechowywanie płodów rolnych • podaje, kto może się ubiegać o kredyt • przedstawia formy i wysokość wsparcia • wymienia i charakteryzuje linie kredytowe • podaje, kto może ubiegać się o wsparcie • przedstawia przeznaczenie wsparcia • analizuje formy i wysokość wsparcia • podaje, kto może ubiegać się o wsparcie • przedstawia przeznaczenie wsparcia • analizuje formy i wysokość wsparcia 169 Uwagi dotyczące realizacji materiału nauczania Program nauczania przedmiotu specjalizacyjnego: Wspólna polityka rolna – wykorzystanie środków pomocowych Unii Europejskie został zaprojektowany z uwzględnieniem kilku podstawowych zasad: – wprowadzenie aktualnych informacji o rynku, systemie SIR oraz różnych sposobach wsparcia w rolnictwie; – wprowadzenie w literaturę fachową; – mobilizowanie do podejmowania samodzielnej interpretacji informacji zawartych w różnych źródłach; – podkreślenie znaczenia śledzenia aktualnych danych na rynkach oraz w różnych programach operacyjnych; – kształtowanie etycznych postaw zawodowych; – kształtowanie umiejętności ponadprzedmiotowych. Takie ujęcie zmusza do zastosowania podczas realizacji materiału nauczania metod zapewniających osiągnięcie postawionych celów szczegółowych. Większość czasu na lekcji powinna być przeznaczona na realizację zajęć praktycznych, obliczenia, obserwację, zbieranie i porządkowanie informacji oraz analizę dokumentacji. Dzięki zastosowaniu różnych form dyskusji, drzewa decyzyjnego, analizy przypadku itp. będzie możliwe kształtowanie właściwych postaw zawodowych. Poprzez wykorzystanie tekstów przewodnich, projektów edukacyjnych uczeń będzie mógł analizować dokumentację oraz tworzyć nowe dokumenty. Będą one przydatne przy wyborze danych podawanych w środkach masowego przekazu, do uzyskania pełnego obrazu gospodarki, a także umożliwią wybór właściwego rodzaju wsparcia dla własnego gospodarstwa. Wykład, pokazy, prezentacje będą odgrywały rolę wspomagającą. Posłużą do zapoznania uczniów z nowymi terminami, formularzami, rodzajami linii kredytowych, rodzajami dostępnego wsparcia, kwotowaniem i limitowaniem produkcji, reżimem eksportowym i importowym, Wspólną Polityką Rolną, Systemem Informacji Rolniczej. Zastosowane metody pracy na lekcji mają stworzyć sytuacje dydaktyczne do wykonywania zadań lub podejmowania decyzji na podstawie wskazanych uwarunkowań charakterystycznych dla danego gospodarstwa, regionu oraz roku. Odpowiednia baza dydaktyczna umożliwi właściwą realizację programu. Stanowić ją powinna sala ćwiczeń ze stanowiskiem dla nauczyciela i odpowiednią liczbą miejsc dla uczniów, jedno- lub dwuosobowych. Sala powinna być wyposażona w: 1) środki techniczne, takie jak: telewizor, magnetowid, radio, rzutnik pisma, zestaw komputerowy, drukarkę, kopiarkę; 2) materiały dydaktyczne: filmy, przezrocza, foliogramy, programy komputerowe, internet, plansze; 170 3) tekstowe źródła informacji: książki niezbędne do kształcenia w zawodzie, fachowa literatura, czasopisma, instrukcje do ćwiczeń, formularze i wnioski do wypełniania, przedmiotowe materiały metodyczne do prowadzenia zajęć. Skuteczność kształcenia może być wyższa, jeżeli uczniowie mają stały dostęp do internetu, kontakt z Ośrodkiem Doradztwa oraz Agencjami Rynku Rolnego oraz Agencjami Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Wymaga to blokowania zajęć lekcyjnych przynajmniej po 2 godziny. W zależności od przyjętej w szkole koncepcji szkolnego planu nauczania możliwe jest przestawianie kolejności ich realizacji. Zalecane jest jednak zrealizowanie trzech pierwszych działów w pierwszej kolejności. Wskazówki dotyczące poszczególnych działów Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowanie umiejętności ponadprzedmiotowych i konieczne korelacje 1. 2. 3. 1. ZAJĘCIA ORGANIZACYJNE – pogadanka – dyskusja – wspólne wypracowanie norm zachowań na lekcji – stosowanie określonych reguł na lekcji Inne szczególnie ważne Szczególnie ważne jest, aby na początku zajęć dokładnie określić zakres przedmiotu, wymagania edukacyjne, formę i rodzaj zaliczenia oraz prawa i obowiązki ucznia 2. WIADOMOŚCI OGÓLNE NA TEMAT FUNKCJONOWANIA MECHANIZMÓW WSPÓLNEGO RYNKU I POLITYKI ROLNEJ – różne formy dyskusji dotyczące zasad wspólnego rynku – pogadanka i wykład – prezentacje uczniów dotyczące mechanizmów WPR – poznanie zasad funkcjonowania wspólnego rynku europejskiego – rozróżnianie zasady WPR – wymienienie mechanizmów WPR – określenie celów poznanych mechanizmów korzystanie z różnych źródeł informacji – planowanie czynności związanych z zadaniami – doskonalenie umiejętności obserwacji i wyboru potrzebnych informacji – korelacje z ekonomiką, ekonomią i marketingiem 171 1. 2. 3. – wskazanie mechanizmów na najważniejszych rynkach rolnych – wykorzystywanie informacji rynkowych dla analiz i prognoz Wskazane jest uwzględnienie zasad, jakie działają na rynku innych państw należących do Unii Europejskiej i Polski. Zaznaczenie przyczyn różnic, jakie występują. Inne szczególnie ważne 3. SYSTEM INFORMACJI RYNKOWEJ – debata lub różne formy dyskusji dotyczące Systemu Informacji Rolniczej – ćwiczenia mające na celu zebranie informacji potrzebnych rolnikom – wykład mający na celu przybliżenie uczniom omawianego tematu 172 – poznanie potrzeby informacji – podanie głównych cechy informacji – wskazanie cechy dobrej informacji – wymienianie rodzajów i źródła informacji – poznanie pojęcia systemu informacji w rolnictwie – wymienianie celów WPR – opisywanie instrumentów WPR – określanie zasadniczych elementów polityki rolnej UE – wymienianie zmian w zakresie regulacji rynków rolnych – określanie potrzeb informacyjnych WPR – poznanie podziału danych na grupy tematyczne – wskazanie instytucji zajmujących się zbieraniem informacji – poznanie zadań i funkcji Systemu Informacji Rolniczej (SIR) – wymienianie najważniejszych parametrów SIR – opisywanie działalności Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej (ZSRIR) – analizowanie danych – podejmowanie decyzji, które wiadomości są istotne dla odbiorcy – współpraca w grupach – kształtowanie postawy odpowiedzialności za zbierane informacje – korelacje z ekonomiką i informatyką 1. Inne szczególnie ważne 2. 3. Na szczególne podkreślenie zasługuje: wpływ przekazywanych informacji dla producentów na kształtowanie się rynku oraz przeszłego obrazu produkcji. Poprzez pracę w grupach i opracowywanie razem danych, uczniowie nabierają nawyków poprawnego analizowania informacji. 4. RYNKI ROLNE – wykład charakteryzujący poszczególne rodzaje rynków – dyskusja i pogadanka mające na celu przybliżenie ważności prawidłowego funkcjonowania rynku w każdym państwie należącym do Unii Europejskiej – ćwiczenia praktyczne mające na celu wyliczanie przyznanych limitów dla poszczególnych gospodarstw rolnych – praca w grupach Inne szczególnie ważne – poznanie rynku zbóż, wieprzowiny, baraniny, wołowiny, drobi i jaj, mleka i produktów mlecznych, cukru, roślin oleistych i skrobi ziemniaczanej w UE – charakteryzowanie zakresu zbieranych danych o wyżej wymienionych rynkach – wymienianie metod i form wspierania dochodów producentów; – opisywanie systemu interwencji na rynku – poznanie aktualnych reżimów importowych i eksportowych – poznanie system płatności bezpośrednich – określanie rodzaju i zakresu informacji – interpretowanie pojęcia kwoty mlecznej, kwoty cukrowej wyjaśnić zasady jej przydziału i możliwości zmiany limitu – interpretowanie kwotowania produkcji skrobi ziemniaczanej – doskonalenie umiejętności obserwacji zachodzących zmian na rynku poszczególnych państw – prowadzenie badań ankietowych mających na celu zebranie informacji na temat wielkości danego limitu – współpraca w grupach – kształtowanie postawy odpowiedzialności – korelacje z informatyką, ekonomiką, rynkiem rolnym, produkcja roślinna i zwierzęcą Na szczególną uwagę zasługuje dokładne zapoznanie się z aktualnym reżimem eksportowym i importowym poszczególnych produktów, a także poznanie wielkości kwot mlecznych, cukrowych i skrobi ziemniaczanej. Umożliwi to uczniom poznanie zasad wspólnego funkcjonowania w Unii Europejskiej. 173 1. 2. 3. 5. SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY – poznanie i interpretacja podstawowych rodzajów wsparcia występujących na konkretnym terenie – dyskusja i pogadanka – ćwiczenia praktyczne mające na celu zaznajomienie uczniów z obowiązującymi formularzami i wnioskami – wypełnianie konkretnych wniosków i formularzy – praca w grupach Inne szczególnie ważne – zapoznanie się z rodzajami wsparcia – określenie, kto może dostać wsparcie: 1) inwestycje w gospodarstwach rolnych 2) ułatwienie startu młodym rolnikom 3) poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych 4) Rozwój i ulepszenie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem – zapoznanie, na co może być przeznaczone wsparcie – określenie formy i wysokości wsparcia – poznanie warunków uzyskania wsparcia – wypełnianie odpowiednich formularzy i wniosków – zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych – korzystanie z różnych źródeł informacji – podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji – korelacje z ekonomią, ekonomiką, produkcją zwierzęcą i roślinną oraz nowoczesną techniką (komputer, Internet) Głównym zadaniem jest wskazanie możliwości, jakie stwarza wejście do Unii Europejskiej i związane z tym formy finansowego wsparcia. Drugą bardzo istotną sprawą jest wskazanie potrzebnych dokumentów i ich prawidłowe wypełnienie w celu otrzymania konkretnego wsparcia. 6. PLAN ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH – wykład upoglądowiający metody decyzyjne dotyczące wyboru konkretnego wsparcia – dyskusja – ćwiczenia praktyczne dotyczące wypełniania odpowiednich wniosków i formularzy 174 – zapoznanie się z rodzajami wsparcia – określenie, kto może dostać wsparcie w ramach: 1) renty strukturalnej 2) wspierania gospodarstw niskotowarowych 3) wspierania działalności rolniczej na obszarze o niekorzystnych warunkach gospodarowania – doskonalenie umiejętności obserwacji i wyszukiwania właściwych rozwiązań – interpretowanie odpowiednich umów i innych dokumentów(np. akt notarialny, umowa kupna, dzierżawy) – współpraca w grupach – analizowanie danych – korelacje z ekonomiką, mechanizacją, produkcją roślinną i zwierzęcą. 1. 2. – – – – Inne szczególnie ważne 3. 4) wspierania przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt 5) Zalesiania gruntów rolnych 6) Płatności bezpośrednich do gruntów rolnych poznanie, na co może być przeznaczone wsparcie określanie formy i wysokości wsparcia poznanie warunków uzyskania wsparcia umiejętność wypełniania odpowiednich formularzy i wniosków Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt istnienia wielu form wsparcia unijnego. Należy skupić się na tych, dzięki którym rolnicy mogą uzyskiwać większą opłacalność w swoich gospodarstwach. Poprzez wskazanie niektórych form wsparcia uczeń ma możliwość szerszego zrozumienia, na czym polega kształtowanie właściwych postaw zawodowych. Umiejętność samodzielnego wypełnienia odpowiednich wniosków stwarza większe szanse na skorzystanie istniejących form pomocy. 7. INSTRUMENTY POMOCY KRAJOWEJ – dyskusja i pogadanka – poznanie i interpretacja niektórych zasad przyznawania kredytów na określone działania -praca w grupach – ćwiczenia praktyczne mające na celu naukę wypełniania niektórych wniosków i formularzy – zapoznanie się z istniejącymi liniami kredytowymi – określenie, kto może ubiegać się o: 1) kredyty inwestycyjne 2) kredyty na zakup rzeczowych środków do produkcji rolniczej 3) kredyty na skup i przechowywanie płodów rolnych – poznanie przeznaczenia wsparcia – poznanie form i wysokości wsparcia – zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych – korzystanie z różnych źródeł informacji – świadome podejmowanie decyzji i przewidywanie konsekwencji wyboru – uzasadniania trafności wyboru – korelacje z ekonomika, mechanizacją, informatyką, produkcją roślinną i zwierzęcą 175 1. Inne szczególnie ważne 2. 3. Na szczególne polecenie zasługuje praca w zespołach 2-3 osobowych wypracowujących konkretne zadania dla istniejących gospodarstw (rodziców, swoich). Ważną rolę odgrywają późniejsze prezentacje uczniów mające przekonać pozostałych o słuszności wyboru danej formy wsparcia dla omawianego gospodarstwa. Propozycja metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie osiągnięć edukacyjnych uczniów jest elementem ewaluacji przebiegu procesu dydaktycznego. Bieżące i sumujące sprawdziany mają na celu kontrolę, ocenę i diagnozę założonych w programie szczegółowych celów (wyników) kształcenia. Wyniki sprawdzianu służą wartościowaniu osiągnięć poszczególnych uczniów i służą modyfikacji procesu nauczania i uczenia się. Przedmiotem kontroli powinny być wiadomości ucznia, umiejętności i postawy. Sprawdzanie wyników nauczania powinno się odbywać na podstawie przedstawionych w programie nauczania szczegółowych celów nauczania i osiągnięć edukacyjnych. Celom tym w przedmiotowych systemach oceniania należy przyporządkować odpowiednią ocenę ze skali obowiązujących ocen szkolnych. Z kryteriami wymagań edukacyjnych należy zapoznać uczniów i ich rodziców (prawnych opiekunów na początku każdego roku szkolnego). Jasne formułowanie celów kształcenia i wymagań edukacyjnych pozwoli w większym stopniu obiektywizować ocenianie. Do bardziej obiektywnego oceniania przyczyni się również: – dostosowanie narzędzi pomiaru do specyficznych cech uczniów przez wzbogacenie warsztatu pomiarowego, – systematyczne ocenianie wszystkich uczniów, – umożliwienie uczniom dokonywania samooceny. Sprawdzanie osiągnięć uczniów spełni swoje zadanie, pod warunkiem, że będzie rytmiczne i systematyczne oraz obejmie wszystkie strefy aktywności uczniów. Należy sprawdzać i oceniać nie tyle wiedzę encyklopedyczną, ile umiejętności i sprawności, z jaką uczeń wiedzę zdobywa i wykorzystuje w praktyce. Tak rozumiane ocenianie wymaga od nauczyciela stosowania zróżnicowanych narzędzi kontroli. Kontrola bieżąca umożliwia stałe monitorowanie postępów ucznia. Najczęstszą metodą kontroli bieżącej są: wypowiedzi ustne, krótkie sprawdziany pisemne oraz testy. Na bieżąco powinniśmy oceniać zeszyt przedmiotowy oraz prace domowe i aktywność na lekcjach. 176 Kontrola końcowa przeprowadzana po zakończeniu działu, koniec semestru lub roku szkolnego, może mieć formę godzinnego sprawdzianu pisemnego wymagającego dłuższej wypowiedzi i rozwinięcia podanych zagadnień. Inną formą pisemnych sprawdzianów są testy. Mogą się one składać z zadań zamkniętych i otwartych. Godnym polecenia jest test kreatywny. Wskazane jest również ocenianie projektów, prezentacji, ćwiczeń praktycznych, posterów. Szczególną formą kontroli końcowej jest zewnętrzny egzamin zawodowy, obejmujący sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów, opierający się na standardach wymagań egzaminacyjnych. 177
