docSzkolne ABC
download 
Reklamacja Transkrypt
Szkolne ABC
10 przykazań w profilaktyce chorób serca SZKOLNE ABC JAK STWORZYĆ DZIECKU WARUNKI DO NAUKI UODPORNIJ SIĘ PRZED ZIMĄ JESIENIĄ WZMACNIAMY ORGANIZM CO TKWI W KROPLI MOCZU? foto: Image Source/Indigo WAŻNE NARZĘDZIE DIAGNOSTYCZNE OTYŁOŚĆ I CUKRZYCA ATAKUJĄ EFEKTY BŁĘDÓW ŻYWIENIOWYCH FLUOR CZYNI CUDA WALCZYMY Z PRÓCHNICĄ NR 9 7/8 (63) (61/62) LIPIEC/SIERPIEŃ WRZESIEŃ 2007 2007 Czasopismo pacjentów aptek www.dbamozdrowie.pl infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 1 2 reklama infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 1 Aktualności ZMIANY W PROGRAMIE APTEKI DBAM O ZDROWIE! Szanowni Państwo, Z dniem 1 sierpnia 2007 program Apteki Dbam o Zdrowie wprowadza nowy system naliczania punktów. W świetle nowych przepisów w prawie farmaceutycznym nie będzie możliwości naliczania punktów za leki refundowane. Za pozostałe produkty zakupione w aptece a nie objęte refundacją będziemy naliczać punkty według nowych zasad: 4 zł. = 1 punkt Jeśli będą mieli Państwo pytania i wątpliwości prosimy o kontakt z infolinią 0800 278 354 Zespół programu Apteki Dbam o Zdrowie ZAPRASZAMY DO KSIĘGARNI WYSYŁKOWEJ DBAM O ZDROWIE! W TYM NUMERZE POLECAMY NOWOŚCI: • „CHEMIOTERAPIA I RADIOTERAPIA” – to książka, która porusza temat najczęściej stosowanych metod leczenia chorób nowotworowych oraz odpowiada na pytania dotyczące trybu życia podczas leczenia i po zakończonej terapii. • „DZIECKO Z ZESPOŁEM DOWNA” – to poradnik, w którym rodzice znajdą omówienie najważniejszych problemów, z którymi spotykają się na co dzień, oraz rady, jak zaplanować życie z dzieckiem z zespołem Downa i jak zaakceptować jego odmienność. • „LICZMY WAPŃ W DIECIE” - Niniejsza publikacja ma ułatwić dokonywanie prawidłowego wyboru produktów, które są źródłem wapnia, i innych składników odżywczych, wpływających korzystnie na jego przyswajanie z diety. • „ŻYWIENIE KOBIET W CIĄŻY” - Lekarze i dietetycy są zgodni, że brak dostatecznej liczby korzystnych składników w diecie zagraża zdrowiu nie tylko kobiety ciężarnej, ale i oczekiwanego przez nią dziecka. Poradnik odpowiada na pytania, jakie są to składniki i gdzie je znaleźć. Zamówienia prosimy przesyłać na formularzu zamieszczonym wewnątrz gazetki lub na stronie internetowej www.dbamozdrowie.pl 2 Od redakcji SPIS TREŚCI Z OKŁADKI: SZANOWNI CZYTELNICY Od kilku lat we wrześniu obchodzimy Światowy Dzień Serca - dzień, którego celem jest przypominanie nam jak ważna jest profilaktyka chroniąca przed rozwojem chorób serca. I my nie zapominamy o tym ważnym temacie. W artykule „10 przykazań w profilaktyce chorób serca” udowadniamy, że profilaktyka chorób serca i układu krążenia będzie skuteczna, jeśli oprze się na trwałych zmianach w stylu naszego życia. Wraz z nadejściem jesieni powracają dolegliwości związane z tą porą roku. Czujemy się wiecznie zmęczeni, śpiący. Jesteśmy także bardziej narażeni na choroby górnych dróg oddechowych. Wczesna jesień to idealny czas na wzmocnienie swojego organizmu. Sprawny układ odpornościowy pomoże szybciej pokonać nabytą chorobę lub całkowicie się od niej ustrzec. Więcej informacji o tym, jak się zabezpieczyć przed chorobami znajdziecie Państwo w artykule „Uodpornij się przed zimą”. Wrzesień to także czas powrotu do szkoły naszych pociech. Aby mogły one jak najlepiej przyswajać wiedzę - zarówno w domu, jak i w szkole - konieczna jest dbałość o higieniczny tryb życia uczniów. Jak dbać o ucznia piszemy w artykule „Szkolne ABC”. W tym numerze znajdziecie Państwo także stałe rubryki – Poradnia DOZ, w której odpowiedzi na pytania Czytelników udziela lekarz medycyny i doktor nauk farmaceutycznych Jacek Owczarek z Zakładu Biofarmacji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi oraz kącik rozrywkowy z krzyżówką. Zapraszamy do lektury Redakcja Przewodnik po aptece „Dbam o zdrowie” - czasopismo pacjentów aptek Wydawca: Bez Recepty Sp. z o.o. (spółka Polskiej Grupy Farmaceutycznej), 91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3, tel. (0 42) 613 34 44. Prezes wydawnictwa: Wojciech Rosicki. Redakcja: adres jak wyżej, redaguje zespół: Redaktor Naczelny: Krzysztof Chrzanowski, Sekretarz Redakcji: Grzegorz Dróżdż, Redaktor Graficzny: Izabela Raduszewska. Dział Reklamy: Tomasz Cieślak, tel. (0 42) 613 35 83, 0 601 075 736, e-mail: [email protected], Sebastian Stanisławski, tel. (0 42) 613 35 89, e-mail: [email protected]. Skład: JURCZYK DESIGN, www.jurczykdesign.com. Zdjęcia: FPM, Indigo. Nadzór farmaceutyczny: Jerzy Stasiak, Druk: Drukarnia Prasowa SA, Łódź Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Nie zwraca materiałów niezamówionych. Zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów redakcyjnych, nadawania tytułów i śródtytułów. Za treść opisów preparatów odpowiedzialność ponoszą Zleceniodawcy. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 10 PRZYKAZAŃ W PROFILAKTYCE CHORÓB SERCA 6 OTYŁOŚĆ I CUKRZYCA JAKO EFEKT BŁĘDÓW ŻYWIENIOWYCH 20 UODPORNIJ SIĘ PRZED ZIMĄ 30 FLUOR I NASZE ZĘBY 48 CO TKWI W KROPLI MOCZU 52 SZKOLNE ABC 60 PROBLEMOWA SKÓRA 12 JESIEŃ - CZAS KATARU 38 LISTA LAUREATÓW 59 WYBIERAMY LEKARZA 66 PIERWSZEGO KONTAKTU KRZYŻÓWKA 74 PORADNIA 76 KSIĘGARNIA 80 3 4 Wyrób medyczny sugerowana cena w aptece 174 99 CIŚNIENIOMIERZ NADGARSTKOWY BC08 • nowa, niepowtarzalna szata graficzna • pomiar na nadgarstku • zapamiętuje 2 x 50 pomiarów z datą i godziną pomiaru • średnia pomiarów • sygnał wizualny • duży wyświetlacz z jednoczesnym wskaźnikiem wszystkich wartości danego pomiaru • automatyczne załączanie po wyskalowaniu • bardzo szybki pomiar • baterie na wyposażeniu • eleganckie etui GRATIS! TERMOMETR ELEKTRONICZNY FT09 • termometr elektroniczny do pomiaru temperatury ciała • wodoodporny • nie ma elementów szklanych • szybki pomiar • pamięć • sygnał dźwiękowy • wymienna bateria • plastikowe etui BEURER Preparaty do higieny i nawilżania nosa sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 49 49 Cena dotyczy sprayu Cena dotyczy żelu 23 22 TONIMER BABY Spray do nosa Op. spray 100 ml Sterylizowany, izotoniczny roztwór wody morskiej o lekko zasadowym pH. Dzięki specjalnej budowie aplikatora oraz łagodnemu działaniu rozpylającemu jest szczególnie wskazany do codziennej higieny nosa niemowląt i małych dzieci, zwłaszcza w przypadku wysuszonych śluzówek. dzieci TONIMER Żel nawilżający do nosa Op. żel 20 ml Długotrwale nawilża i szybko regeneruje wysuszone śluzówki. Zmniejszając obrzęk błony śluzowej nosa skutecznie go udrażnia. Doskonale przylega do ścianek błony śluzowej i nie wypływa z nosa. Może być stosowany często i przez długi czas bez żadnych ograniczeń ani przeciwwskazań w każdym wieku. W TWOJEJwww.dbamozdrowie.pl APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] ISTITUTO GANASSINI 5 ZADBAJ O SIEBIE 10 przykazań w profilaktyce chorób serca OD KILKU LAT WE WRZEŚNIU OBCHODZIMY ŚWIATOWY DZIEŃ SERCA - DZIEŃ, KTÓREGO CELEM JEST PRZYPOMINANIE NAM JAK WAŻNA JEST PROFILAKTYKA CHRONIĄCA PRZED ROZWOJEM CHORÓB SERCA. PRZY CZYM NAJWAŻNIEJSZE JEST ZROZUMIENIE, ŻE PROFILAKTYKA CHORÓB SERCA I UKŁADU KRĄŻENIA BĘDZIE SKUTECZNA, JEŚLI OPRZE SIĘ NA TRWAŁYCH ZMIANACH W STYLU NASZEGO ŻYCIA. lek. med. Ewa Pakuła 6 www.dbamozdrowie.pl foto: Getty Images\Flash Press Media infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] 7 ZADBAJ O SIEBIE Według danych staty- stycznych choroby krążenia są główną przyczyną śmierci zarówno w Polsce, jak i na świecie. Do rozwoju chorób serca i układu krążenia najczęściej doprowadza miażdżyca naczyń krwionośnych, która zanim da objawy rozwija się długo i powoli. Dlatego odkładanie troski o serce na później może w najmniej oczekiwanym momencie zaowocować jako: zawał serca, udar mózgu czy nagły zgon. Na rozwój chorób układu krążenia wpływ mają liczne czynniki. Warto więc poznać co robić, aby serce było jak najdłużej zdrowe. foto: Getty Images\Flash Press Media 8 PO PIERWSZE – DIETA I ANTYOKSYDANTY Dla serca szczególnie groźna jest postać brzuszna otyłości (typu męskiego), w której tłuszcz odkłada się w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej. Postać otyłości biodrowo-udowa (typu kobiecego), gdzie tłuszcz magazynuje się w okolicy bioder, pośladków i ud nie jest natomiast tak groźna. Dla dobrego stanu serca niezbędna jest więc zdrowa dieta obfitująca w produkty pełnoziarniste (ciemne pieczywo, płatki, kasze), makarony lub ziemniaki, warzywa, owoce, ryby morskie, niskotłuszczowy nabiał i w ograniczonej ilości chude mięso (kurczak i indyk bez skóry, chuda wołowina, dziczyzna). Polecanym tłuszczem są oleje roślinne (słonecznikowy, kukurydziany, rzepakowy) i oliwa oraz margaryny miękkie. Częste i regularne posiłki (4-5 razy dziennie) bez skłonności do przejadania się umożliwiają spalanie kalorii na bieżąco, ograniczając odkładanie zapasów tkanki tłuszczowej. Przy diecie należy zwrócić uwagę na tzw. witaminy antyoksydacyjne (A, C i E), które neutralizują wolne rodniki powstające w naszym ustroju pod wpływem np. palenia tytoniu, alkoholu, tłustego pożywienia, zanieczyszczeń środowiskowych czy promieniowania słonecznego. Wolne rodniki niszczą nasze komórki, co wpływa m. in. na rozwój chorób serca. Antyoksydantów jest dużo w warzywach i owocach (m. in. kapusta, kalarepa, papryka, pomidory, marchew, dynia, cykoria, sałata, morele), olejach roślinnych, wątróbce, rybach, serach. Zjadając codziennie ok. 0,5 kg „zieleniny” organizm jest w dobrym stopniu zabezpieczony w antyoksydanty. Jeśli dziennie spożycie warzyw i owoców jest niższe, to najlepiej jest już od dziś zacząć ich jeść więcej. Gdy z jakichś powodów zwięk- szenie udziału warzyw i owoców w diecie nie jest możliwe, pozostaje okresowa suplementacja tych witamin. PO DRUGIE - RZUCENIE PALENIA Czas uświadomić sobie, że z każdym wypalonym papierosem rozwój miażdżycy się nasila, a ilość ochronnych witamin-antyoksydantów (witaminy C i E) maleje. Rzucenie palenia tytoniu nie jest łatwe, ale przy odpowiedniej motywacji jest realne. Można się dodatkowo wspomóc dostępnymi w aptekach bez recepty środkami odzwyczajającymi od papierosa w postaci gumy do żucia, inhalatora i plastrów przezskórnych, które zawierają określoną dawkę nikotyny łagodzącej lub eliminującej objawy głodu nikotynowego. Po pięciu latach od ostatniego wypalonego papierosa ryzyko rozwoju chorób serca u byłego palacza obniża się do poziomu dla osoby nigdy nie palącej. Jest więc o co walczyć! PO TRZECIE - OGRANICZENIE ALKOHOLU Niewielkie dawki alkoholu opóźniają rozwój miażdżycy, ponieważ podwyższają stężenie frakcji HDL cholesterolu czyli tzw. dobrego cholesterolu. W naszym kraju nadużywanie alkoholu jest wciąż dużym problemem społecznym. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Dlatego, my lekarze, nie propagujemy wśród swoich pacjentów alkoholu jako remedium na miażdżycę, ponieważ łatwo jest dozwolone dawki alkoholu przekroczyć, co niweluje działanie ochronne na naczynia krwionośne i zagraża rozwojem uzależnienia alkoholowego. PO CZWARTE – RUCH Serce jest mięśniem i z tego względu potrzebuje regularnego treningu. Wysiłek fizyczny związany z rekreacją usprawnia pracę serca, poprawia przepływ krwi w naczyniach wieńcowych, ułatwia zwalczanie zaburzeń lipidowych, reguluje ciśnienie krwi i zapobiega otyłości, a więc działa anty-miażdżycowo. Cierpiąc na przewlekłe schorzenia należy wcześniej skonsultować się z lekarzem. Oczywiście wybór aktywności powinien być dostosowany do kondycji i wydolności fizycznej. Może to być szybki marsz, nordic walking czyli marsz z kijkami, bieganie, pływanie, jazda na rowerze, chodzenie na stepperze, zajęcia aerobiku. Intensywność wysiłku należy zwiększać stopniowo, bo to ma być przyjemność. Ale celem jest osiągnięcie zasady polecanej obecnie przez kardiologów - 3 x 30 x 130, która oznacza, że ćwiczysz minimum 3 razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut z intensywnością powodującą przyspieszenie www.dbamozdrowie.pl tętna do 130 uderzeń na minutę. Tak prowadzony regularny wysiłek fizyczny pozwala utrzymać serce w dobrej kondycji! PO PIĄTE - KONTROLA CIŚNIENIA KRWI Utrzymujące się podwyższone ciśnienie krwi prowadzi do zwężenia tętnic i rozwoju blaszek miażdżycowych. Dlatego bardzo ważne jest jak najwcześniejsze wykrywanie nadciśnienia tętniczego i jego leczenie. Najlepiej jest mierzyć ciśnienie krwi rutynowo podczas każdej wizyty u lekarza. Coraz częściej w aptekach pojawiają się aparaty do samodzielnego pomiaru ciśnienia krwi. Warto wówczas poprosić farmaceutę, aby pokazał jak prawidłowo dokonać pomiaru i żeby pomógł interpretować wynik. Jeśli któraś z wartości pomiaru lub obie przekraczają 140/90 mm Hg, konieczna jest konsultacja lekarska. Badania naukowe wykazały, że nawet niewielkie obniżenie ciśnienia krwi może zmniejszyć ryzyko udaru o 35-45%, a ryzyko choroby niedokrwiennej serca o 20-25%. Więc i tu jest szansa na zdrowsze serce! PO SZÓSTE – KONTROLA CHOLESTEROLU Podwyższony poziom cholesterolu i jego frakcji LDL sprzyjają rozwojowi miażdżycy. Dlatego 9 ZADBAJ O SIEBIE ważne jest okresowe sprawdzanie lipidogramu i jeśli wykazuje on nieprawidłowości konieczne staje się wprowadzenie zmian w codziennej diecie o czym jest wyżej. Jeśli sama dieta nie skutkuje lub obecne są inne czynniki ryzyka miażdżycy, to konieczne staje się włączenie farmakoterapii przez lekarza. PO SIÓDME – KONTROLA CUKRU W przebiegu cukrzycy dochodzi do zaburzeń gospodarki cholesterolowej oraz wielu innych, nie do końca poznanych zaburzeń metabolicznych, które ułatwiają rozwój miażdżycy tętnic. Dlatego konieczna jest okresowa kontrola poziomu cukru we krwi na czczo i jeśli jest on podwyższony wymaga leczenia. PO DZIEWIĄTE – NAUKA RADZENIA SOBIE ZE STRESEM PO ÓSME – KWAS ACETYLOSALICYLOWY Bez stresu nie byłoby życia, ponieważ to stres stymuluje nas do działania, poprzez wydzielane hormony: adrenalinę i hormony kory nadnerczy. Hormony te działają na układ krążenia przyspieszając rytm serca, podnosząc ciśnienie krwi i zwężając naczynia krwionośne. Im więcej stresów przeżywamy, tym bardziej nasze serce i naczynia są obciążone. Dlatego należy mierzyć siły na zamiary oraz podejmować działania rozładowujące stres i napięcie np. nauczyć dystansować się od pracy, oddawać się relaksowi lub ulubionym zajęciom sportowym. Bezpośrednią przyczyną zawału serca czy udaru mózgu jest często zakrzep powstający z płytek krwi w miejscu uszkodzenia śródbłonka naczyniowego i uniemożliwiający przepływ krwi. Nieocenioną przysługę daje nam tutaj znany od ponad stu lat i dostępny bez recepty kwas acetylosalicylowy, który hamuje agregację płytek krwi, zmniejszając w ten sposób skłonność do zakrzepów. foto: Getty Images\Flash Press Media Prowadząc zdrowy styl życia w oparciu o powyższe zalecenia profilaktyczne mamy szansę cieszyć się sercem zdrowym na 100% przez długi czas. 10 PO DZIESIĄTE - PROGRAM PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA Osoby które w danym roku kalendarzowym są w wieku 35, 40, 45, 50 lub 55 lat mogą skorzystać z bezpłatnego „Programu profilaktyki chorób układu krążenia NFZ”. Program ten umożliwia określenie indywidualnego zagrożenia chorobami układu krążenia i wdrożenie odpowiedniego postępowania profilaktycznego. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 11 12 foto: Getty Images\Flash Press Media Problemowa skóra ZADBAJ O SIEBIE SKÓRA CHRONI ORGANIZM CZŁOWIEKA PRZED ZEWNĘTRZNYMI ZAGROŻENIAMI I NEGATYWNYM WPŁYWEM ŚRODOWISKA. SAMA JEDNAK BARDZO CZĘSTO CHORUJE, CO NIE TYLKO WPŁYWA NA WYGLĄD, ALE PRZEDE WSZYSTKIM NA OGÓLNE ZDROWIE I SAMOPOCZUCIE. Katarzyna Sosińska Skóra jest największym narządem ludzkiego ciała. Pokrywa i osłania ustrój człowieka. Jej główne zadanie polega na ochronie przed zakażeniami, bakteriami, wirusami i innymi czynnikami zewnętrznymi. Percypuje ciepło, dotyk, ból oraz wyraża stany emocjonalne. Bierze również udział w magazynowaniu i przemianie materii. Dodatkowo skóra człowieka: • separuje środowisko zewnętrzne od wewnętrznego, • gospodaruje tłuszcz i witaminy, • wchłania niektóre substancje, • pomaga w utrzymaniu względnie stałej temperatury ciała. Najgrubsza skóra znajduje się na piętach, zaś najcieńsza na powiekach. Skóra odżywiana jest od wewnątrz, poprzez sieć naczyń krwionośnych, dostarczających substancje odżywcze, tlen oraz hormony wpływające na wzrost i metabolizm. Zewnętrzna pielęgnacja wpływa z kolei na jej dobry wygląd, który świadczy o jej dobrej kondycji zdrowotnej. RÓŻNE RODZAJE SKÓRY Rozróżnia się 5 podstawowych typów skóry: normalna, tłusta, sucha, mieszana i dojrzała. Podział infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl ten jest zależny od rozmieszczenia gruczołów łojowych. Poznanie odpowiedniego rodzaju jest ważne, ponieważ często od niego uwarunkowane są problemy ze skórą oraz możliwości poprawy jest stanu. Skóra normalna – jest różowa, jędrna, gładka, napięta, odpowiednio odżywiona. Nie posiada zaskórników, plam, widocznych naczyń krwionośnych. Jednym słowem jest idealna, wymarzona i wprost nie do osiągnięcia. Występuje przeważnie u dzieci do okresu dojrzewania. Skóra tłusta – jest szarożółta i dość widocznie się błyszczy. Jest blada, słabo ukrwiona, widoczne są rozszerzone pory. Zaletą jest to, iż jest odporna na czynniki atmosferyczne, mydło i wodę. Nie ulega przesuszeniu, dzięki czemu stosunkowo późno się starzeje. Na jej zły wygląd negatywnie wpływa stres, zaburzenia hormonalne i układu trawiennego. Jest bardziej narażona na problemy takie jak: trądzik i zaskórniki. Skóra sucha – jest cienka i mało elastyczna, wrażliwie reaguje na warunki atmosferyczne, wodę, mydło i niektóre kosmetyki. Szybko się także starzeje – już u dwudziestolatki mogą pojawić się pierwsze zmarszczki wokół oczu, szyi i ust. Jest trudna w pielęgnacji, ponieważ szybko ulega podrażnieniom. Szczególnie narażona jest na 13 ZADBAJ O SIEBIE łuszczenie, rozszerzenie naczynek i liczne podrażnienia. Skóra mieszana – jest połączeniem suchej i tłustej. Najczęściej błyszczy w pasie: czoło, nos broda, policzki zaś pozostają wysuszone. Pielęgnacja jest pracochłonna, ponieważ problemy skórne są podwójne. Może występować trądzik połączony z szybko pojawiającymi się zmarszczkami. Skóra dojrzała – z wiekiem staje się cieńsza, mniej odporna, co z kolei spowalnia gojenie się skaleczeń. Gruczoły łojowe i potowe są słabsze, a także wolniej następują procesy metaboliczne. Na proces starzenia się wpływają zmiany hormonalne – w okresie menopauzy zanikają hormony i następuje osłabienie psychiczne, co jest nie bez znaczenia dla wyglądu skóry. Objawia się ona zmarszczkami, mniejszą elastycznością i jędrnością, suchością, przebarwieniami oraz łuszczeniem. NAJCZĘSTSZE PROBLEMY ZE SKÓRĄ TRĄDZIK Jest schorzeniem charakterystycznym przede wszystkim dla nastolatków. Nie jest bolesny i niebezpieczny, mimo to skutecznie potrafi negatywnie wpłynąć na samopoczucie i pewność młodego człowieka. Także dorośli borykają się z tym 14 problemem, który powoduje irytację i niedowartościowanie. Trądzik należy leczyć od najwcześniejszych objawów, ponieważ brak działania może doprowadzić do stałych przebarwień i blizn. Wypryski powstają w mieszkach włosowych, najczęściej pojawiają się na twarzy, barkach, plecach, klatce piersiowej, czasami pod pachami i na pośladkach. Powstają przeważnie wskutek nadmiernej aktywności gruczołów. Zaburzenie to może być wywołane przez dojrzewanie, pigułki antykoncepcyjne, ciążę, karmienie piersią oraz przekwitanie. Zdarza się, że powodem krostek jest stres, napięcie i zmęczenie psychiczne połączone z nieprawidłowym odżywianiem. Niekiedy trądzik powstaje jako reakcja na zażywane leki lub może być po prostu dziedzicznym. Występuje wiele rodzajów trądziku, począwszy od łagodnej formy, po długotrwałe i uciążliwe problemy. Trądzik młodzieńczy jest głównie spowodowany okresem dojrzewania i z czasem sam mija. Nie mniej jednak od samego początku należy stosować odpowiednie preparaty, które zapobiegną trwałym uszkodzeniom skóry. Jest przeważnie słabo nasilony z przewagą grudek i zaskórników. Kiedy pojawiają się ropne torbiele, pozostawiające po sobie nierówne blizny, wówczas mamy do czynienia z trądzikiem ropowiczym. Blizny są nierówne, szpecące oraz wyciągnięte. Inny rodzaj trądziku to bliznowcowy, który najczęściej występuje na karku. Jak sama nazwa wskazuje pozostawia po sobie liczne blizny. Najczęściej leczenie trądziku polega na odpowiedniej codziennej pielęgnacji. Warto w tym celu zakupić preparaty, które dezynfekują i oczyszczają skórę. W leczeniu miejscowym stosuje się preparaty zawierające kwas retionowy (pochodna witaminy A). W cięższych postaciach używa się preparaty gotowe zawierające antybiotyki. Stosuje się je wedle określonych zasad, najczęściej przez wiele tygodni. Wsparciem z pewnością będą witaminy, zarówno w postaci warzyw i owoców, jak i doustnych tabletek. Inną metodą jest naświetlanie promieniami nadfioletowymi. Małe dawki mogą mieć pozytywny wpływ na skórę, zaś słońce pobudza tworzenie witaminy D. Należy jednak pamiętać o działaniach ubocznych, m.in. szybszym starzeniu się skóry. Przy wyborze metody leczenia trądziku bierze się przede wszystkim pod uwagę jego rodzaj i stan zaawansowania. Przed podjęciem wszelakiego działania należy najpierw skonsultować się z dermatologiem lub farmaceutą. ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY (AZS) Pojawia się najczęściej u noworodków lub dzieci w wieku 6 – 7 lat. Objawia się różnorodnie, najczęściej dokuczliwym swędzeniem. Co ważne, nie jest zakaźne. Widoczne są zmiany skóry infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 15 ZADBAJ O SIEBIE pojawiające się na twarzy, szyi i w zgięciach kończyn. Z czasem krostki zmieniają się w czerwone plamy, a wskutek swędzenia pojawiają się bruzdy. Choroba ta powoduje osłabienie skóry, która staje się cienka i łatwa do uszkodzenia. Przyczyny są złożone i nie do końca wyjaśnione. Na rozwój choroby wpływają przede wszystkim czynniki genetyczne, odpornościowe oraz środowisko zewnętrzne. Zapaleniu skóry często towarzyszą infekcje bakteryjne. Duży wpływ ma także psychika, gdyż stres jest przyczyną pierwotną występowania zmian chorobowych. Istnieje kilka rodzajów tej choroby. Łagodne objawy to zaczerwienione, łuszczące się i swędzące miejsca na ciele. Z poważniejszą chorobą mamy do czynienia wtedy, gdy świąd obejmuje duże obszary ciała, towarzyszy temu puchnięcie, bezsenność i inne infekcje. W każdym przypadku leczenie odbywa się pod stałą kontrolą lekarza. AZS nie jest proste do wyleczenia. Przy łagodnych objawach stosuje się specjalne maści przeciwzapalne, które nie powodują niszczenia skóry. Podaje się także leki przeciwuczuleniowe i sterydowe. Zaleca się także psychoterapię, która pozwala nauczyć się kontrolować stres. Leczenie wspomagane jest odpowiednią pielęgnacją skóry poprzez codzienne nawilżanie i natłuszczanie. Kosmetyki nie mogą powo- 16 dować podrażnień i alergii, nie mogą też zatykać porów. Doprowadzenie skóry do dobrego wyglądu to tylko połowa sukcesu. Bardzo trudno jest utrzymać jej stan i nie dopuścić, aby choroba wróciła. To, co wzmaga powrót to przede wszystkim nie zaleczone do końca infekcje bakteryjne, utrzymujący się silny stres, uczulenie i alergia oraz ciężki do powstrzymania nawyk drapania. Warto zawczasu podejmować działania profilaktyczne, polegające m.in. na: • unikaniu lub wczesnym zaleczaniu infekcji, • leczeniu zakażeń bakteryjnych, • unikaniu stresu, • unikaniu pocenia się i alergenów, powodujących nadmierne pobudzenie układu odpornościowego. ŁUSZCZYCA Przewlekła i bardzo często występująca choroba skóry. Ma podłoże genetyczne i nie jest zaraźliwa. Jej dziedziczenie jest złożonym zjawiskiem, dlatego nie zawsze występuje u dzieci chorych rodziców. Przyczyny to m.in. nadmierny stres, nadużywanie alkoholu lub reakcja na niektóre leki. Charakteryzuje się występowaniem na skórze łuszczących się wyprysków. Mają one kolor czerwonobrunatny, są płaskie, posiadają wyraźne grudki i czasami się zlewają. Najczęściej występują na łokciach, kolanach, pośladkach oraz plecach. Cho- roba może zaatakować również stawy i paznokcie. Leczenie przeważnie jest długotrwałe i wymaga systematyczności. Stosuje się środki farmakologiczne zewnętrzne i wewnętrzne. Na początku usuwa się łuski dzięki preparatom zawierającym kwas salicylowy. Zaleca się także preparaty sterydowe i przeciwzapalne. W celu redukcji łusek używa się maści i witaminę D. Doustnie przyjmuje się silne leki, powodujące efekty uboczne. Dlatego należy ich używać pod stałą kontrolą lekarza. W niektórych przypadkach stosuje się antybiotyki lub fototerapię. Aby łagodzić objawy choroby warto zwrócić uwagę na to, co spożywamy. Zaleca się jedzenie ryb, winogron, sałat, marchwi, czosnku oraz olejów roślinnych. Unikajmy szczególnie czekolady, kawy, dymu papierosowego i alkoholu. Cenne są także podstawowe rady dotyczące codziennej pielęgnacji. Należy używać łagodnych i nie podrażniających preparatów kosmetycznych oraz za wszelką cenę unikać drapania. Niektóre leki powodują nawrót choroby, dlatego przy każdorazowym kontakcie z lekarzem należy przypominać o swojej chorobie. Na bieżąco trzeba wykonywać podstawowe badania lekarskie, ponieważ wszelkie inne ogniska zakażenia mogą być bezpośrednią przyczyną pojawienia się wyprysków. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 17 ZADBAJ O SIEBIE RYBIA ŁUSKA Ma podłoże genetyczne, ale może być również nabyta z wiekiem. Spowodowana jest zmianami w genach. Jest to choroba związana z nadmiernym rogowaceniem się skóry. Tworzą się podobne do rybich łuski usytuowane obok siebie. Przyczyn jej pojawienia się może być wiele. Przeważnie jest to reakcja na silnie działające leki bądź dziedziczenie po rodzicach lub dalszej rodzinie. Najczęściej jednak przyczyna jest nieznana i trudna do określenia. Istnieje kilka rodzajów rybiej łuski. Zwykła jest dziedziczona przez geny ludzkie i może ujawnić się w każdym pokoleniu, niezależnie od wieku. Jej pierwsze objawy pojawiają się między 4 miesiącem a 4 rokiem życia. Łuski początkowo są drobne, mogą obejmować całą skórę lub tylko powierzchnie kończyn. Odmiana jeżasta także jest przekazywana dziedzicznie, objawia się poprzez brodawkowe wyrośla, którym towarzyszy rogowacenie. Rybia łuska ichtiotyczna ujawnia się już w chwili narodzin. Bardzo ciężkie postacie mogą spowodować śmierć noworodka lub obumarcie płodu jeszcze w łonie matki. Skóra noworodka jest pokryta warstwami rogowymi pękającymi, które wytwarzają płytki w kolorze białym, a następnie brunatnym. Jest to swoisty pancerz, który utrudnia oddychanie i ssanie. Choroba może też zostać nabyta i pojawić się w stanach wyniszczenia, np. przy zapaleniu 18 jelita grubego, chorobach wątroby lub niektórych chorobach nowotworowych. Po wyleczeniu schorzenia powodującego chorobę, rybia łuska ustępuje. Leczenie tej choroby odbywa się tylko objawowo. W większości przypadków jej przyczyny nie są znane, w związku z tym nie można usunąć przyczyn schorzenia. Chory otrzymuje leki podawane drogą doustną lub zewnętrznie. Powinny być stosowane przez całe życie, ponieważ odstawienie może spowodować nawrót choroby. Niestety wykazują także działania uboczne, dlatego należy znajdować się pod stałą kontrolą lekarza, aby w miarę potrzeby reagować na negatywne oddziaływanie na organizm. POKRZYWKA To zespół chorobowy charakteryzujący się wykwitem bąbli pokrzywkowych. Jest często spotykana we wszystkich grupach wiekowych. Główne jej przyczyny to produkty spożywcze i związki chemiczne używane w celu ulepszania wyglądu i smaku. Chorobę może także spowodować zakażenie bakteryjne lub grzybicze. Często towarzyszy innym, poważnym chorobom, takim jak: nowotwory lub zapalenie wątroby. Na rozwój pokrzywki duży wpływ mają zaburzenia układu pokarmowego, inne ogniska zakażenia i zmienność układu nerwowego. Chorobę można łatwo poznać po bąblach na ciele. Co prawda ist- nieje wiele jej odmian, ale najpopularniejsza to pokrzywka ostra, która przebiega wraz z gorączką, obrzękami błon śluzowych, dolegliwościami układu pokarmowego i niekiedy bólami stawów. Jest spowodowana uczuleniem na niektóre pokarmy i objawia się wysiewem w kilka godzin po spożyciu uczulającej potrawy. Wyróżnia się także pokrzywkę przewlekłą, która trwa ponad 6 tygodni i wywołana jest najczęściej uczuleniem. Zdarza się, że jej przyczyną są np. leki, których organizm nie toleruje. Leczenie rozpoczyna się od wnikliwego wywiadu rodzinnego, który pozwala na ustalenie okoliczności wystąpienia objawów. Warunkuje to dalsze prawidłowe leczenie. Najkorzystniejsze jest odizolowanie chorego od bodźca wywołującego chorobę. Niestety nie zawsze jest to możliwe do wykonania. Na szczęście w większości przypadków wystarczy stosowanie leków odczulających lub uspokajających. Decyzję o stosowaniu odpowiedniego leku wydaje lekarz po wnikliwej obserwacji chorego. BRODAWKI To zmiana skórna o różnych kształtach i kolorach spowodowana przez wirusy. Są nierówne, podzielone bruzdami. Nie są bolesne i przeważnie niegroźne, jednak największym problemem jest zdiagnozowanie, czy rzeczywiście dane znamiona są objawem tej choroby. Występuje kilka typów brodawek. Najpopularniejsza jest zwykła, potocznie nazywana kurzajką i pojawia się na dłoniach, stopach oraz wokół paznokci. Jest zaraźliwa i wyglądem przypomina szaroróżową grudkę. Inny rodzaj to płaska, przeważnie w kolorze skóry, pojawia się u osób o obniżonej odporności. Występuje także odmiana łojotokowa, która przybiera dowolny kształt, kolor i wielkość. Spowodowana jest najczęściej działaniem promieni słonecznych, pojawia się na plecach, twarzy, brzuchu lub dłoni. Brodawki to nie tylko problem natury kosmetycznej, ale przede wszystkim choroba skóry. Konieczna jest wizyta u lekarza, który po pierwsze zdiagnozuje zmianę skórną, zaś po drugie zlikwiduje chorobę. W żadnym wypadku nie wolno samemu usuwać brodawek, ponieważ nigdy nie ma się pewności, że dana zmiana skórna nie zawiera komórki rakowej. Najpopularniejszą metodą na usunięcie brodawki jest wymrożenie jej ciekłym azotem. Inne znane metody to wycięcie jej skalpelem, wypalenie kwasem lub usunięcie przy pomocy środków złuszczających. Jednak większość brodawek znika samoistnie. Aby szybciej pozbyć się tego niewygodnego problemu można w aptece zakupić specjalnie środki, stosowane bezpośred- nio na zmiany skórne. Preparaty te zawierają przeważnie substancje o żrącym działaniu, dlatego rygorystycznie należy przestrzegać zasad ostrożności. Warto pamiętać, że choroba ta najczęściej jest spowodowana zarażeniem od drugiej osoby, dlatego profilaktycznie należy chronić swoje kończyny podczas pobytu w basenie, w saunie lub sali gimnastycznej. O skórę należy dbać zawsze i w każdym wieku. To od jej wyglądu zależy nasze poczucie atrakcyjności i pewności siebie. Uzewnętrznia ona także stan naszego zdrowia fizycznego i psychicznego. Spraye do higieny uszu sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 99 49 Cena dotyczy Otomer baby Cena dotyczy Otomer 19 28 OTOMER BABY Op. spray 20 ml Izotoniczny roztwór wody morskiej przeznaczony do bardzo łagodnego i w pełni bezpiecznego czyszczenia uszu niemowląt i małych dzieci. Delikatnie usuwa nadmiar woskowiny z uszu. Zapobiega tworzeniu się czopów woskowinowych bez konieczności stosowania patyczków higienicznych. Preparat można stosować od 3 miesiąca życia dziecka. OTOMER Op. spray 100 ml Izotoniczny roztwór wody morskiej przeznaczony do czyszczenia uszu. Stosowany regularnie zapobiega tworzeniu się czopów woskowinowych i ułatwia usunięcie już powstałych. Nie podrażnia ścianek przewodu słuchowego. Preparat przeznaczony dla osób dorosłych i dzieci od 36 miesiąca życia. W TWOJEJ www.dbamozdrowie.pl APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] ISTITUTO GANASSINI 19 Otyłość i cukrzyca jako efekt błędów żywieniowych 20 ZADBAJ O SIEBIE OSTATNIE DANE WHO (ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI ZDROWIA) ALARMUJĄ: W EUROPIE OTYŁOŚĆ OSIĄGNĘŁA ROZMIARY EPIDEMII. W CIĄGU OSTATNICH DWÓCH DZIESIĘCIOLECI CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OTYŁOŚCI POTROIŁA SIĘ. JEDNYM Z WAŻNIEJSZYCH POWIKŁAŃ OTYŁOŚCI LUB WRĘCZ CHOROBĄ JEJ TOWARZYSZĄCĄ JEST CUKRZYCA, SZCZEGÓLNIE TYPU 2. BEZ WĄTPIENIA CHOROBY TE POWSTAJĄ NA TLE WADLIWEGO ŻYWIENIA. KORYGUJĄC NASZE POSTĘPOWANIE ŻYWIENIOWE MOŻEMY PRZYCZYNIĆ SIĘ DO ZMIANY TYCH DRAMATYCZNYCH STATYSTYK. Monika Mielus foto: Getty Images\Flash Press Media W infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] dobie bardzo intensywnego rozwoju różnych zdobyczy cywilizacyjnych, naukowcy starają się znaleźć „cudowne” sposoby na przedłużenie naszego życia. Biologia, medycyna, genetyka i wiele innych obszarów nauki podają nam nowe inforwww.dbamozdrowie.pl macje o odkryciach mających na celu poprawę stanu naszego zdrowia. Nie jest oczywiście niczym niewłaściwym korzystanie ze „zdobyczy” nauki, lecz często zapominamy o najważniejszym działaniu mającym na celu ochronę zdrowia, jakim jest racjonalne odżywianie. 21 ZADBAJ O SIEBIE DIAGNOZOWANIE? – TROCHĘ MATEMATYKI OTYŁOŚĆ W jaki sposób stwierdzić, czy mamy otyłość? Warto dokonać pomiarów własnego ciała i je w prosty sposób zanalizować. Powszechnym sposobem jest obliczenie tzw. wskaźnika BMI. BMI = masa ciała (kg) wzrost (m)2 wartości: • 20 – 25 to prawidłowa masa ciała, • 25 – 30 – nadwaga • 30 – 40 – otyłość • powyżej 40 – otyłość dużego stopnia O otyłości możemy mówić również wtedy, kiedy zwiększenie masy ciała wynosi 120 %, czyli 20 % powyżej należnej masy ciała, którą możemy ustalić według poniższego wzoru Brocka: % nadwagi = [(masa ciała rzeczywista - masa ciała należna)/masa ciała należna] x 100 Jak obliczyć należną masę ciała? Używamy kolejnego prostego wzoru: należna masa ciała = wzrost w centymetrach - 100 22 Przykład: mężczyzna, lat 20, waga 105 kg, wzrost 170 cm Należna masa ciała = 170 – 100 = 70 kg % nadwagi = (105-70)/70 x 100 = 50% Obliczmy przy okazji wskaźnik BMI: 105/(1,7)2 = 36,3 Otrzymany wynik 50% powyżej należnej masy ciała oraz wskaźnik BMI powyżej dopuszczalnej normy pozwalają na stwierdzenie, że przykładowa osoba powinna zacząć leczenie pod okiem specjalisty. Podkreślam, iż otyłość jest chorobą i powinna być traktowana jak każde inne schorzenie. CUKRZYCA Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, która charkteryzuje się hiperglikemią, czyli zbyt wysokimi wartościami glukozy we krwi, co wynika z defektu wydzielania insuliny. Rozróżniamy kilka typów cukrzycy, m.in. cukrzyca typu 1, gdzie uszkodzenie komórek beta trzustki prowadzi do całkowitego braku insuliny, co wymaga podawania preparatów insuliny. Cukrzyca typu 1 nie ma powiązania z nieprawidłową masą ciała i sposobem żywienia. Cukrzyca typu 2 (nieinsulinozależna) w 80% jest wynikiem otyłości. U osób otyłych, dochodzi bowiem do zmniejszenia liczby receptorów dla insuliny w błonach komórkowych. Tkanki stają się oporne na insulinę, co w konsekwencji prowadzi do upośledzonej tolerancji glukozy. Z rozpoznaniem cukrzy- cy nie bardzo możemy poradzić sobie sami. Jakie objawy powinny zaniepokoić? Wzmożone pragnienie, osłabienie, zmęczenie, częste oddawanie moczu, zwiększony apetyt. Osoby z nadwagą i otyłe, które odnotują przedstawione symptomy choroby, powinny zgłosić się do lekarza w celu przeprowadzenia dokładnych badań diagnostycznych. Jak do tego doszło? Otyłość jest rezultatem niepożądanego przyrostu masy ciała, spowodowanego dodatnim bilansem energetycznym – spożywaniem większej ilości kalorii niż jest zużywane przez daną osobę. Energia niewydatkowana przez organizm gromadzi się w postaci tkanki tłuszczowej. U osób o prawidłowej masie ciała tkanka tłuszczowa nie przekracza 20% wagi u kobiet i 10% u mężczyzn. U osób otyłych nierzadko stanowi ponad 50% masy ciała. Na taki stan rzeczy „pracujemy” właściwie od dzieciństwa. W Polsce nadal panuje przekonanie, że oznaką zdrowia dziecka jest to, aby było „pulchne”. A to właśnie we wczesnych latach życia organizm zapamiętuje wytworzoną ilość komórek tłuszczowych, których absolutnie w wieku dorosłym nie jesteśmy w stanie zredukować. Co to oznacza w praktyce? Przekarmianie dzieci doprowadza nie tylko do nadwagi w dzieciństwie, ale predysponuje do otyłości w wieku później- infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 23 ZADBAJ O SIEBIE szym. Oczywiście nie tylko ilość pożywienia, ale i jakość w tak wczesnym wieku ma znaczenie. Pozwalanie dzieciom starszym na przegryzanie pomiędzy posiłkami wysokokalorycznych przekąsek takich jak chipsy, batony czy paluszki powoduje dostarczanie do organizmu nie tylko zbyt dużej ilości kalorii, ale „zapełnia” żołądek i często nie ma już miejsca na regularny posiłek. Dzieci nie są w stanie wybierać produktów i posiłków dla ich zdrowia najkorzystniejszych. To my dorośli swym przykładem kształtujemy przyszłe nawyki żywieniowe potomstwa. Niestety, jak mówią statystyki, zarówno nasze zdrowie, jak i w perspektywie dzieci i młodzieży, nie wygląda zadowalająco. Co robimy źle? BŁĘDY ŻYWIENIOWE 1. NADMIERNE SPOŻYCIE WYSOKOKALORYCZNEJ ŻYWNOŚCI Do niedawna panowało przekonanie, że to tylko tłuszcz powoduje przyrost masy ciała. Oczywiście pozostało to nadal prawdą ale bez wyrazu TYLKO. Zbyt duża ilość tłuszczu w diecie nikomu nie wyjdzie na dobre, szczególnie jeżeli jest to tłuszcz zwierzęcy np. śmietana, masło, smalec czy też ukryty w tłustych mięsach i wędlinach. 24 Oprócz tłuszczu ważnym składnikiem energetycznym diety są węglowodany (cukry), szczególnie cukry proste, do których możemy zaliczyć: cukier, białe pieczywo, słodycze, ciasta. Węglowodany powinny stanowić około 55% energii naszej diety, co oznacza ponad połowę dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Dlaczego więc cukry proste są dla naszego zdrowia niebezpieczne? Węglowodany proste, jak sama nazwa wskazuje, nie mają skomplikowanej budowy chemicznej, co w rezultacie prowadzi do szybkiego ich trawienia i wchłaniania. Ten proces przebiega na tyle szybko i „niezauważalnie” dla organizmu, że mamy potrzebę ponownego i szybkiego zaspokojenia głodu. Prowadzi to do spożycia zbyt dużej ilości produktów bogatych w cukry proste, które są kaloryczne. Powstała nadwyżka energii, która nie zostanie wykorzystana na aktywność fizyczną, odkłada się w postaci tkanki tłuszczowej, która jest bardzo trudna do „spalenia”. Oprócz tkanki tłuszczowej mamy również przyspieszone wydalanie insuliny przez trzustkę, aby wchłonięte zostały cukry proste. Taki powtarzający się cykl prowadzi do uszkodzenia komórek trzustki i w konsekwencji do cukrzycy. Cukier cukrowi nie równy Niektóre osoby interesujące się odchudzaniem zapewne powie- dzą, że najlepiej jest ograniczyć jak tylko się da wszystkie węglowodany, również te złożone. Fizjologia nie pozwala na taki krok. Przede wszystkim glukoza to jedyne paliwo dla mózgu, węglowodany zaś, jak wspomniane było powyżej, to główne źródło energii dla naszego organizmu i przede wszystkim informacja dla tych, którzy chcą zredukować masę ciała. „Tłuszcze spalają się w ogniu węglowodanów”, czyli nie będzie możliwe wykorzystanie nawet tych korzystnych dla naszego zdrowia tłuszczów bez odpowiedniej ilości węglowodanów, a jednocześnie nie uda się „spalić” tkanki tłuszczowej. Dlatego też w odchudzaniu ważną rolę odgrywają węglowodany złożone, czyli mąka i pieczywo z nieoczyszczonego ziarna oraz warzywa. Skomplikowana budowa chemiczna tych węglowodanów powoduje, że nie tylko dłużej przebywają w organizmie, aby zostały strawione i wchłonięte, co daje uczucie sytości na dłużej, ale również organizm wykorzystuje więcej energii na te procesy, co prowadzi do tego, że spalamy więcej kalorii właściwie bezwiednie. Jeszcze trochę o tłuszczu Coraz większa świadomość o szkodliwości tłuszczów zwierzęcych sprawiła, że większość osób zaprzestała smażenia na smalcu. Niestety zapominany cały czas infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 25 ZADBAJ O SIEBIE o tzw. ukrytym tłuszczu, który możemy znaleźć w golonce, karkówce, boczku, majonezie, serze żółtym, wyrobach cukierniczych. Te grupy produktów nadal są bardzo chętnie spożywane i stanowią podstawę codziennego jadłospisu. Szczególnie szkodliwe dla zdrowia są słodycze, które zawierają nie tylko cukry proste, ale i olbrzymią dawkę tłuszczu. Niektóre batony czy ciasta zawierają taką ilość tłuszczu, która odpowiada 1/3 całkowitego zapotrzebowania na ten składnik. Wystarczy więc zjeść tłustą parówkę na śniadanie, na drugie śniadanie baton, na obiad panierowanego schabowego a na kolację kanapki z serem żółtym i majonezem, a zalecana ilość tłuszczu zostanie znacznie przekroczona. Oczywiście wszystko jest kwestią spożytych ilości, ale niestety nie zawsze znajdujemy umiar zarówno w produktach bogatych w tłuszcz jak i w cukry proste. 2. ILOŚĆ POSIŁKÓW Nieumiejętność w planowaniu posiłków znajduje oddźwięk nie tylko w ilościach na poszczególny posiłek, ale w całodziennym jadłospisie. Często wychodzimy bez śniadania, w pośpiechu wypijając kawę, w pracy „wrzucamy coś na ząb” np. drożdżówkę popijając napojem słodzonym gazowanym, wieczorem wygłodzeni wracamy do domu i zaczynamy jeść właściwie wszystko, co mamy pod ręką. Taki scenariusz prowadzi nie tyl- 26 ko do wrzodów żołądka, ale jest już krokiem w otyłość. Dlaczego? Po pierwsze zjadamy głównie żywność wysokoprzetworzoną, czyli zawierającą głównie tłuszcz i cukier, czyli wrogie połączenie dla naszego organizmu i wagi. Po drugie nieregularność posiłków prowadzi do szybszego gromadzenia się tkanki tłuszczowej, jak również do zaburzeń w wydzielaniu insuliny. Zjadając np. dwa obfite posiłki w ciągu dnia lub głodząc się cały dzień i konsumując jedynie obiadokolację wieczorem, dajemy sygnał naszemu organizmowi, że to pożywienie ma nam starczyć na cały dzień. Powtarzająca się sytuacja z nieregularnością posiłków prowadzi do tego, że organizm zaczyna właściwie tylko odkładać w postaci tkanki tłuszczowej posiłki które spożywamy, nie wykorzystując ich na bieżące potrzeby energetyczne organizmu. Dziwimy się więc, że właściwie nic nie jedząc tyjemy. Racjonalne jest więc zjadanie 5 małych posiłków co 2-3 godziny, organizm ma cały czas zapewnioną „pracę”, nie czujemy się głodni i nie rzucamy się na wysokokaloryczne przekąski oraz utrzymujemy poziom glukozy i insuliny na stałym poziomie. 3. JAKOŚĆ POSIŁKÓW Opisaliśmy już nieprawidłowości w spożywaniu posiłków, jednak warto również wspomnieć o grupie produktów, które są w złych proporcjach w naszej diecie, co prowadzi do omawianych schorzeń. Za mało... W naszej diecie spożywamy zbyt mało warzyw, ryb, nabiału, razowego pieczywa, kasz i suchych nasion strączkowych, olejów roślinnych. Na skutek unikania tych grup produktów jakże często u osób otyłych dochodzi nie tylko do wzrostu wagi, ale również obserwujemy niedobory witaminowe, problemy z kośćmi i zaparcia. Za dużo.... Zbyt duża w naszej diecie jest natomiast ilość soli, żywności typu „fast food” i wspomnianego wcześniej cukru i słodyczy. Nadal stosujemy tradycyjne w kuchni polskiej metody obróbki kulinarnej, do których zaliczyć można smażenie w dużej ilości tłuszczu panierowanego mięsa, co jest prawdziwą „bombą kaloryczną”. Dochodzi do tego małe urozmaicenie potraw oraz błędy w ilościach posiłków i dane epidemiologiczne odnośnie zapadalności na otyłość i cukrzycę zaczynają szokować. 4. SIEDZĄCY TRYB ŻYCIA Nie możemy zapomnieć również o aktywności fizycznej, a właściwie jej braku. Siedzący tryb życia zarówno w pracy jak i podczas wolnego czasu powodują, że otrzymujemy dodatni bilans energetyczny. Cóż to oznacza w praktyce? Średnie zapotrzebowanie kaloryczne dla kobiety pracującej umysłowo to 2000 kcal, dla mężczyzny o takiej samej intensywności pracy to około 2500 kcal. Według danych epidemiologicznych osoby te zjadają około 3000 kcal. Nie byłoby nic w tym złego, gdyby zaistniała możliwość spożytkowania tej energii np. na wysiłek fizyczny. Jeżeli jednak nie uprawiamy żadnego sportu, poruszamy się jedynie autem i spędzamy cały dzień siedząc, to nad- wyżka energii, którą spożywamy każdego dnia, bardzo szybko się odłoży w postaci zbędnych kilogramów. A to już prosta droga do otyłości i cukrzycy. ZDROWY ROZSĄDEK PRZEDE WSZYSTKIM Osoby z otyłością i dodatkowo zdiagnozowaną cukrzycą powinny pozostać pod okiem specjalistów, ponieważ wszelkie zmiany w sposobie żywienia na własną rękę mogą okazać się bardzo niebezpieczne. Pamiętajmy jednak, że nie ma rzeczy niemożliwych. Zdrowie mamy tylko jedno i w każdym wieku warto o nie zadbać. Oczywiście najlepiej od niemowlęcia własnym przykładem pokazywać właściwe wzorce w żywieniu, aby już następne pokolenie nie musiało borykać się z otyłością i cukrzycą w skali epidemii, z jaką mamy obecnie do czynienia. Szampon i żel zapobiegające wypadaniu włosów sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 49 99 Cena dotyczy szamponu Cena dotyczy żelu 24 28 DERMENA Szampon op. 200 ml Żel op. 100 ml DERMENA • zapobiega wypadaniu włosów • stymuluje odrost włosów DERMENA to innowacyjne produkty zapobiegające wypadaniu włosów o skuteczności potwierdzonej badaniami klinicznymi. DERMENA dzięki zawartości chlorku 1-metylonikotynamidu metabolidu witaminy PP (B3) - wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwłojotokowe. Regeneruje mieszek włosowy poprawiając jego ukrwienie. Szampon DERMENA przeznaczony jest do codziennej pielęgnacji włosów. Kurację szamponem można wspomagać równoczesnym stosowaniem żelu DERMENA. Wskazania: • nadmierne wypadanie włosów o różnym podłożu • stany zapalne głowy, również ze współistniejącym łupieżem Skład: substancja czynna: chlorek 1-metylonikotynamidu Działania niepożądane: w wielomiesięcznych testach nie zaobserwowano działań niepożądanych W TWOJEJwww.dbamozdrowie.pl APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] PHARMENA 27 28 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 29 Uodpornij się foto: Image Source/Indigo przed zimą 30 ZADBAJ O SIEBIE WCZESNA JESIEŃ TO IDEALNY CZAS NA WZMOCNIENIE SWOJEGO ORGANIZMU PRZED ZIMĄ. SPRAWNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY POMOŻE SZYBCIEJ POKONAĆ NABYTĄ CHOROBĘ LUB CAŁKOWICIE SIĘ OD NIEJ USTRZEC. Katarzyna Sosińska Wrzesień jest miesią- cem rozpoczynającym porę jesienną, kojarzoną przeważnie z zimnymi, mokrymi i coraz dłuższymi wieczorami. Jest to wprowadzenie do zimy – czasu, kiedy to jesteśmy w największym stopniu narażeni na różnego rodzaju infekcje i choroby. Nie tylko zła pogoda jest przyczyną gorszej odporności organizmu. Często nieświadomie sami nie dbamy o swoje zdrowie i stajemy się słabsi. Dlatego już teraz warto zdać sobie sprawę, że stan naszego układu odpornościowego i jego prawidłowe działanie zależy w dużej mierze od nas samych. UKŁAD OBRONNY Układ odpornościowy, zwany także immunologicznym, pozwala odróżnić własne składniki ustroju od obcych, co powoduje zwalczenie zakażeń wywołanych przez wirusy, pierwotniaki i bakterie. Dzięki niemu możemy prawidłowo funkcjonować w naturalnym środowisku zawierającym potencjalnie groźnie dla zdrowia drobinfolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl noustroje. Ważną funkcją układu odpornościowego jest umiejętność rozpoznawania i wydalania z organizmu chorobotwórczych substancji. Paradoksalnie, to właśnie dzięki codziennej walce naszego organizmu jesteśmy zdrowi i wolni od chorób. Odporność kształtuje się przez całe życie człowieka. Dlatego aby być zdrowym, należy wspomagać swój organizm w walce z każdą chorobą. GŁÓWNE PRZYCZYNY OSŁABIENIA Najczęstszą przyczyną osłabienia odporności jest nieodpowiednie odżywienie. Brak urozmaiconych dań, nadmierne spożywanie słodyczy i dań typu fast–food, niedobór warzyw i owoców, a także przyzwyczajenia żywieniowe niekorzystnie wpływają na stan naszego zdrowia. Osłabienie jest także często spowodowane brakiem ruchu, szczególnie na świeżym powietrzu, które przyzwyczaja organizm do zmian temperatury. Inne przyczyny osłabionej odporności to nadmierny stres, liczne infekcje, operacje i urazy oraz brak snu. WZMACNIAMY SWÓJ ORGANIZM PRZED ZIMĄ Wrzesień jest idealnym momentem na rozpoczęcie przygotowań do jesienno – zimowej batalii o nasze zdrowie. Oto kilka sprawdzonych sposobów, które 31 ZADBAJ O SIEBIE prowadzone w systematyczny sposób wzmocnią organizm przed atakami różnorodnych wirusów i zarazków. ODPOWIEDNIA DIETA JEST PODSTAWĄ Prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu zależy w dużej mierze od tego, co jemy. W celu wzmocnienia działania układu immunologicznego należy przyjmować odpowiednie dawki substancji odżywczych. Dieta musi być wzbogacona w witaminy i minerały, które znajdują się przede wszystkim w owocach i warzywach. Szczególnie ważne witaminy to A, C i E. Witamina A wspomaga odporność organizmu oraz reguluje funkcjonowanie tkanki nabłonkowej. Znajduje się przede wszystkim w jajach, mleku, serach, tłustym mięsie, pomidorach i marchwi. Witamina C wpływa na regulację komórek, uaktywnia procesy obronne oraz chroni przed infekcjami. Ułatwia także gojenie się ran, złamań i podnosi odporność na zakażenia. Jej źródłem są m.in. papryka, truskawki, jabłka, kalafior, brokuły, pomidory i ziemniaki. Pełni ona ważną rolę w podnoszeniu odporności. Z kolei witamina E wzmacnia ścianę naczyń krwionośnych oraz chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem. Dostarczana jest w olejach roślin- 32 nych, jajach, orzechach, mleku, brukselce i kiełkach pszenicy. Ważnym minerałem jest również miedź, która zwalcza drobnoustroje chorobotwórcze. Jej brak prowadzi przede wszystkim do anemii, która jest stanem ogólnego osłabienia. Miedź znajdziemy w czekoladzie, orzechach oraz ostrygach. Nie należy zapominać także o białku, które jest bogate w aminokwasy i wspomaga wytwarzanie przeciwciał. Z popularnych warzyw i owoców warto pamiętać o ogórkach, jabłkach, pomidorach i marchwi. Produkty te są tanie i ogólnodostępne oraz nie wymagają wielkich przygotowań do spożycia. Warto pamiętać także o czosnku, który działa bakteriobójczo oraz powoduje zwiększenie białych krwinek. RUSZAJMY SIĘ Osoby aktywne fizycznie są mniej podatne na zachorowania i szybciej wracają do zdrowia. Minimum, jakie powinno się spełniać, to ćwiczenia trzy razy w tygodniu przez ok. 40 minut. Dobrą propozycją jest poranny jogging, który jest jednym z najprostszych i naturalnych form aktywności. Nie tylko powoduje spalenie tkanki tłuszczowej, ale również dotlenia organizm oraz dodaje energii i satysfakcji. Inną, równie efektywną propozycją, jest aerobik, który wzmacnia układ mięśniowy oraz opóźnia proces starzenia się. Jeżeli nie mamy czasu lub ochoty na sys- tematyczne uprawianie konkretnego sportu, wystarczy energiczny, codzienny spacer przez ok. 30 minut. Na spacer możemy się wybrać o każdej porze i pogodzie. Jest to doskonały i prosty sposób na spalenie kalorii oraz stanowi ochronę przed chorobami serca. HARTUJMY ORGANIZM Hartowanie to szereg różnych czynności w celu podniesienia odporności organizmu. Aby było ono skuteczne, musi odbywać się stale i systematycznie. Dobre efekty daje hartowanie wodą poprzez polewanie się raz ciepłą i raz zimną. Dzięki temu następuje wzmocnienie układu nerwowego, krwionośnego i oddechowego. Popularnym sposobem zahartowania organizmu jest korzystanie z sauny. Najlepsze efekty przynosi przebywanie w saunie trzy razy po około 15 minut z przerwami 8 minutowymi na zimną kąpiel. Zabieg należy powtarzać raz w tygodniu. Systematyczne i odpowiednie korzystanie z sauny powoduje usunięcie produktów przemiany materii, oczyszczenie organizmu i porów skóry oraz relaks psychiczny. Podnosi się także o 2-3 stopnie Celsjusza ciepłota ciała, dzięki czemu wirusy i bakterie zostają usunięte. Warto jednak pamiętać, że przy hartowaniu organizmu trzeba wziąć pod uwagę cechy osobiste, takie jak stan zdrowia, płeć, wiek oraz formę zahartowania. ŚPIJMY NA ZDROWIE Dorosły człowiek potrzebuje około 8 godzin snu na dobę. Sen jest niezbędny do życia i odpowiedniego funkcjonowania procesów psychicznych. Kiedy śpimy, normuje się ciśnienie, oddech staje się głębszy i bardziej równy, a także uspokaja się rytm serca. Brak snu przez dłuższy czas prowadzi do trudności w skupieniu uwagi, zaburzeń nastroju oraz nieprawidłowości w działaniu układu immunologicznego. Co więc należy robić, aby co wieczór ze spokojem oddawać się w „objęcia Morfeusza”? Aby wysypiać się każdej nocy warto nauczyć organizm systematyczności – wstawać o konkretnej porze i jadać regularnie. Wieczorem należy zrezygnować z kawy i innych napojów kofeinowych, a także z alkoholu. Kolację trzeba zjeść co najmniej 3 godziny przed snem, ale pójście spać z pustym żołądkiem też nie jest dobrym wyjściem. Przed snem warto się wyciszyć, wziąć ciepłą, relaksującą kąpiel, posłuchać ulubionej muzyki. Zasypianie ułatwi także dobrze wywietrzona sypialnia. RZUCAMY PALENIE I INNE UŻYWKI Osłabienie organizmu jest spowodowane m.in. przez papierosy, alkohol i kawę. Papierosy niekorzystnie wpływają na oczyszczanie błon śluzowych i poważnie osłabiają naturalną odporność. Nikotyna wywiera także szkodliwy wpływ na układ pokarmowy, ponieważ zmniejsza łaknienie oraz zaburza wchłanianie witamin. Niekorzystne jest także przyjmowanie dużej ilości alkoholu, który również niszczy witaminy i odwadnia organizm. Wysuszenie organizmu prowadzi do niesprawnego działania układu odpornościowego. Osłabienie pod wpływem alkoholu zwiększa podatność na infekcje oraz na wystąpienie chorób nowotworowych. Kofeina zawarta w kawie infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 33 ZADBAJ O SIEBIE może powodować wzrost ciśnienia krwi, nerwowość i kłopoty z zasypianiem. Kawa całkowicie niszczy witaminę B1 i wiąże magnez w organizmie. RELAKSUJMY SIĘ Codzienny stres, zabieganie i napięcie nerwowe prowadzą do osłabienia organizmu. Dzieje się tak dlatego, iż system immunologiczny jest ściśle powiązany z układem nerwowym. Dlatego też relaksując się i odpoczywając miejmy świadomość, że dzięki temu wzmacniamy nasz organizm w walce z wirusami. Sposobów na spokojne spędzenie popołudnia jest wiele w zależności od indywidualnych preferencji. Na pewno pomocą podczas wypoczynku jest prawidłowe, spokojne i głębokie oddychanie. Warto czasem wybrać się na profesjonalny masaż relaksacyjny. Daje on wspaniałe uczucie relaksacji, zarówno poszczególnych mięśni, jak i ogólne odprężenie. Zabieg podnosi poziom endorfin w organizmie, których odpowiednia ilość zwiększa odporność na stres. Jest szczególnie polecany osobom zestresowanym pracą zawodową oraz nieustannym życiem w pośpiechu. Zdarza się, że relaksujemy się wtedy, gdy rozładujemy nadmiernie zgromadzone emocje. Osiągnąć to można na przykład przez „wyszumienie się” w lesie, uprawianie sportów ekstre- 34 malnych, granie w ulubioną grę sportową lub komputerową. POTRZEBNY OPTYMIZM Na kondycję układu odpornościowego w dużej mierze ma wpływ pozytywne myślenie i radość życia. Ludzie, którzy posiadają dużo przyjaciół i często się z nimi spotykają są statystycznie zdrowsi i rzadziej chorują niż ci zamknięci w sobie. Co ciekawe, szczególny wpływ na nasz układ immunologiczny ma… śmiech. Codzienny śmiech poprawia krążenie oraz pozytywnie wpływa na pracę serca. Jest to także świetna gimnastyka twarzy, brzucha i klatki piersiowej. Śmiech jest niezależny od naszej woli, powoduje zmiany mimiki twarzy oraz wydawanie przeróżnych dźwięków. Uwalnia on ogromne ilości energii oraz zwiększa wydalanie hormonów szczęścia (endorfin), łagodzi bóle głowy, zębów i mięśni. Ponadto hamuje wydzielanie hormonów stresu (adrenaliny i kortyzolu), pobudzając tym samym układ odpornościowy. Dodatkowym argumentem na bycie radosnym jest to, że podczas śmiechu dotleniamy się, co z kolei poprawia koncentrację, refleks i sprawność. Niektórzy uważają nawet, że odpowiednia dawka śmiechu może dać efekty porównywalne do ćwiczeń fizycznych. Podsumowując, popularne powiedzenie śmiech to zdrowie jest jak najbardziej prawdziwe i uzasadnione! Terapia śmiechem to gelotologia. Jej założeniem jest twierdzenie, że spontaniczny śmiech pomaga odreagować stres i różne konflikty. Terapia pomaga wykształcić w sobie umiejętność rozładowywania napięć emocjonalnych oraz wspomaga zdrowie i życiową energię. AKUPRESURA CIEKAWĄ PROPOZYCJĄ Jedną z najstarszych na świecie metod leczenia jest akupresura, uznawana za sprawdzony i bezpieczny sposób bycia zdrowym. Jest znana od kilku tysięcy lat i polega na głaskaniu, dotykaniu, uciskaniu określonych miejsc na ciele człowieka. Miejsca te nazywane są receptorami, są szczególnie unerwione i połączone z innymi organami. Zwolennicy tej metody uważają, że masaż pozwala na przywrócenie zdrowia, poprawę samopoczucia oraz zwiększenie energii. Zabieg stosuje się w wtedy, gdy towarzyszy nam ból np. głowy lub wskutek małego skaleczenia a także wtedy, gdy chcemy poprawić sobie nastrój i zrelaksować się w nietypowy sposób. Jest zalecana przy astmie, bezsenności, przeziębieniach oraz podczas rekonwalescencji. Należy pamiętać, że akupresura jest tylko dodatkową metodą wspomagającą konwencjonalne leczenie. A MOŻE SZCZEPIONKA? Dla tych, którzy potrzebują dodatkowego wsparcia odporności zaleca się szczepienie. Jednak decyzja ta musi być podjęta po konsultacji z lekarzem. Szczepionki uodparniające organizm składają się z zabitych mikroorganizmów, które stymulują układ immunologiczny. Stykają się one z komórkami układu odpornościowego, dzięki czemu zostają zapamiętane i na przyszłość uodparnia się przed nimi organizm. Taka odporność potrafi trwać nawet przez całe życie. Szczepionki są stosowane w celu prewencyjnym, ponieważ pobudzają naturalne mechanizmy obronne i dzięki temu mogą uchronić przed zakażeniami. Szczepionki mogą także powodować działania niepożądane. Najczęściej występują objawy takie jak podwyższenie temperatury ciała, ogólne osłabienie lub bóle mięśni. Są to jednak objawy nie stanowiące przeciwwskazania do dalszego stosowania. POMOC Z APTEKI Wzmocnienie odporności można wspomagać dodatkowymi środkami z apteki. Po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą warto wykupić leki uodparniające np. w tabletkach. Dobrym sposobem na wzmocnienie organizmu jest żeń–szeń, roślina lecznicza, znana w lecznictwie chińskim od 4 tysięcy lat. Poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego, dodaje energii, podnosi witalność oraz zwiększa odporność na stres. Jest również cennym sprzymierzeńcem w walce z nadwagą oraz wykazuje działanie przeciwnowotworowe. W wyborze odpowiedniego preparatu zawierającego żeń-szeń warto poprosić o pomoc farmaceutę. Podobny efekt daje zażywanie czosnku w tabletkach. Jest to infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 35 ZADBAJ O SIEBIE dobra propozycja dla tych, którzy nie przepadają za tą rośliną, ale znają jej właściwości zdrowotne. Jest ona bogata w białka, węglowodany oraz allicynę, wykazującą się działaniem bakteriobójczym. Najsilniejsze działanie uzyskamy dzięki świeżemu czosnkowi, jednak dla tych, którzy nie tolerują jego specyficznego zapachu proponuje się tabletki. WZMOCNIENIE DLA MALUCHÓW Najbardziej narażone na atak wszechobecnych bakterii są przede wszystkim nasze pociechy. Trudno się temu dziwić – w zimne i wietrzne dni dzieci zmniejszają swoją aktywność na świeżym powietrzu i więcej przebywają w zamkniętych pomieszczeniach. Do tego dochodzi słabiej ukształtowany organizm dziecka oraz łatwa zdolność do szybkiego łapania przeróżnych infekcji. Warto zdać sobie sprawę z tego, że układ odpornościowy człowieka rozwija się już w okresie płodowym. W brzuchu matki dziecko otrzymuje odpowiednie przeciwciała, które chronią je po rodzeniu przed zarazkami. U małego dziecka odporność jest kształtowana powoli, począwszy od otrzymywania mleka od matki, które ma właściwości antybakteryjne. Następnie odpowiednie odżywianie, styl życia i wykształcony od początku higieniczny tryb życia pozytywnie 36 hartują odporność dziecka. Odporność dziecka należy hartować od małego: • Nie można pozwalać na przegrzanie dziecka – od najmłodszych lat należy przyzwyczajać pociechę do niższej temperatury. Najbardziej optymalna w mieszkaniu to 20 – 22oC. Kiedy jest cieplej, następuje wysuszanie śluzówki, co z kolei prowadzi do przenikania do organizmu szkodliwych bakterii. Dobrą propozycją jest także branie wieczorem kąpieli w ciepłej wodzie, absolutnie nie gorącej i kończenie jej masażem prysznicowym na przemian z ciepłą i zimną wodą. Dzięki temu dziecko od małego hartuje swój organizm i staje się bardziej odporne na zewnętrzne warunki. • Spędzanie na dworze jak najwięcej czasu – nie zawsze pogoda jest argumentem do zrezygnowania z zabawy na podwórku. Wystarczy tylko dopasować ubranie do warunków klimatycznych, na przykład założyć kalosze lub ciepły kombinezon. Najlepiej jest ubrać dziecko „na cebulkę”, ponieważ w przypadku zmiany pogody można zdjąć jedną z warstw. • Jeśli jest to możliwe, przynajmniej raz w roku należy zmienić klimat – można wybrać nasze piękne góry, które sprzyjają aktywności fizycznej lub chłodny Bałtyk, w którym krótka kąpiel hartuje organizm. Warto przy okazji zaznaczyć, że tylko w pełni zdrowe dzieci mogą korzystać z tych propozycji. • Odpowiednie odżywianie, sporo witamin – zasada powtarzana bez przerwy: najwięcej witamin mają świeże warzywa i owoce, które powinny wypierać z menu niezdrowe fast–foody i słodycze. • Dla dzieci zaleca się stosowanie szczepionek – niektóre z nich są obowiązkowe, chroniące przed żółtaczką, ospą, różyczką, inne z kolei odpłatne, są polecane przez lekarzy w celu ochrony organizmu np. przed grypą. O podaniu szczepionek uodporniających decyduje lekarz po obadaniu dziecka. • Szczególnie ważny jest sen – podczas odpoczynku następuje regeneracja sił i wzmocnienie całego organizmu. Przed snem warto wywietrzyć pokój i uchronić pociechę przed oglądaniem telewizji, która może spowodować problemy z zasypianiem. W wieku przedszkolnym sen powinien trwać ok. 10-12 godzin na dobę i w miarę możliwości odbywać się o regularnej porze. Jesień, charakteryzująca się chłodem, pluchą, zimnym wiatrem i szarymi, smutnymi dniami, wystawia nasze zdrowie na poważną próbę. Aby wyjść z niej zwycięsko należy postawić na systematyczne i w miarę wczesne zahartowanie organizmu, które z powodzeniem wzmocni organizm. To z kolei sprawi, że okres jesienno- zimowy nie będziemy kojarzyć się z licznymi problemami zdrowotnymi. Płyn nawilżający do gardła Wyrób medyczny sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 49 99 18 212 TONIMER Op. spray 15 ml Długotrwale nawilża błony śluzowe jamy ustnej i gardła. Skutecznie likwiduje uczucie suchości spowodowane np. stanami zapalnymi gardła lub krtani, suchym powietrzem, intensywnym wykorzystywaniem głosu. Działa łagodząco i regenerująco. Nie powoduje skutków ubocznych, dlatego może być stosowany bez ograniczeń czasowych zarówno przez dorosłych jak i dzieci. LAMPA TYPU SOLUX IL 30 ISTITUTO GANASSINI 150 Watt, 4 ruchome pozycje lampy, posiada automatyczny wyłącznik po 2, 4, 6, 8, 10, 12 minutach. Używanie lampy przyspiesza leczenie chorób ucha, nosa i gardła, skutecznie przynosi ulgę przy stłuczeniach jak również przy leczeniu chorób reumatycznych. Stosowanie lampy z promieniami podczerwonymi daje również korzystne rezultaty w kosmetyce skóry, szczególnie przy zmianach trądzikowych. Promienie podczerwone oddziaływujące na krew pobudzają przemianę metaboliczną w polu działania lampy. BEURER Żel przeciwtrądzikowy sugerowana cena w aptece 19 99 ACCOS Op. żel 75 ml Żel Accos to innowacyjny produkt zawierający: chlorek 1-metylonikotynamidu – metabolit witaminy PP. Chlorek 1-metylonikotynamidu jest substancją o potwierdzonym klinicznie działaniu przeciwzapalnym i przeciwłojotokowym. Będąc substancją pochodzenia witaminowego, nie jest toksyczny i nie powoduje podrażnień skóry. Wskazania: trądzik pospolity o łagodnych lub średnio nasilonych zmianach zapalnych. Sposób stosowania: żel nanosić na chorobowo zmienioną powierzchnię skóry kilka razy dziennie. Regularnie stosowany powoduje szybkie ustępowanie zmian. Działanie niepożądane: w wielomiesięcznych testach nie zaobserwowano działań niepożądanych. Skład: 1 g żelu zawiera 2,5 mg chlorku 1-metylonikotynamidu W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl PHARMENA 37 foto: Getty Images\Flash Press Media Jesień – czas kataru 38 ZADBAJ O SIEBIE KATAR - KTÓŻ Z NAS GO NIE ZNA? ZACZERWIENIONY NOS, LICZNE KICHNIĘCIA, BÓL GŁOWY I DO TEGO JESZCZE POCZUCIE STAŁEGO OSŁABIENIA. CO ZROBIĆ, ABY KATAR NIE UTRUDNIAŁ NAM ŻYCIA? Katarzyna Sosińska Nadchodząca jesień niesie ze sobą deszczową pogodę i ochłodzenie, a to z kolei może prowadzić do chorób przeziębieniowych. Najczęściej występującym objawem przeziębienia jest katar. Katar to choroba wyjątkowo męcząca i utrudniająca nam prawidłowe funkcjonowanie. Trwający długo może poważnie uprzykrzyć życie. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 39 ZADBAJ O SIEBIE Najgorzej jest wtedy, gdy katar przybiera formę przewlekłego i trwa nawet wiele dni. Naszym nieodłącznym kompanem są w tym okresie chusteczki oraz podrażniony nos, a często także bóle głowy. Stajemy się rozbici, osłabieni. Kichając rozsiewamy wokół siebie masę wirusów zarażając innych. CZYM JEST? Katar to inaczej zapalenie błony śluzowej nosa. Wywołuje je ponad setka różnych wirusów. Czasem są to bakterie, lecz jest to już rzadsza forma zakażenia. Najczęściej zarażamy się przez kontakt z innymi osobami. Rozmowa, przebywanie w tym samym pomieszczeniu, a nawet krótkie i przelotne spotkanie może doprowadzić do tego, iż wrócimy do domów zainfekowani. Katar jest więc chorobą zakaźną, którą najlepiej omijać z daleka. Zarażenie przeważnie nie trwa długo. Zazwyczaj pierwsze objawy pojawiają się już po dobie lub dwóch. Zaczynamy kichać, odczuwamy drapanie w nosie i gardle. Błona śluzowa staje się obrzęknięta i przekrwiona. Często czujemy ucisk w okolicy zatok szczękowych i nosowych. W nosie pojawia się rozwodniona, jasna wydzielina, która po kilku dniach gęstnieje. Staje się ona stopniowo żółta lub żółtozielona, czasem brązowa przybierając formę ropnej. Z czasem 40 pojawiają się ogólne objawy jak ból głowy, osłabienie organizmu. Zdarza się, że występują również bóle w okolicach stawów oraz kości. Trudno jest nam oddychać, mamy zatkany nos, łzawią i pieką oczy. Przestajemy czuć zapachy i smaki, odchodzi ochota na przyjmowanie posiłków. Ostateczną formą są: kaszel, stany podgorączkowe i chrypa. TYPY KATARU Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje kataru. Najczęściej występuje przeziębienie spowodowane przez wirusy. Jest to infekcja górnych dróg oddechowych, która zazwyczaj mija po 5–7 dniach. Kolejne to infekcja bakteryjna. Zalicza się do nich m. in. nadkażenie błony śluzowej nosa zaatakowanej wcześniej przez wirusy. Ostatni to katar alergiczny. Powoduje go uczulenie na pyłki roślin, czyli tzw. katar sienny. To choroba dziedziczna, która objawia się swędzeniem w nosie, wielokrotnymi kichnięciami i zaczerwienieniem oczu oraz bólami głowy. Na katar sienny cierpią alergicy w okresach wzmożonego pylenia roślin. Oprócz popularnego kataru czyli nieżytu nosa wyróżniamy inne rodzaje tej choroby, które mają inne przyczyny i inny przebieg. Leczenie w tych pozostałych przypadkach również przebiega inaczej. Są to: • Nieżyt nosa alergiczny. Nasila się okresowo w przypadku pylicy, czy kataru siennego u osób uczulonych na niektóre substancje. Może również występować całorocznie. Leczenie polega na odnalezieniu czynnika uczulającego, potem zlikwidowaniu go, następnie zaś na terapii odczulającej oraz podawaniu leków histaminowych. • Objawowy ostry nieżyt nosa. Występuje łącznie z chorobami zakaźnymi jak grypa, płonica, odra, koklusz, czy ospa wietrzna. Występować może również łącznie z przewlekłymi chorobami ogólnymi jak cukrzyca, niewydolność krążenia i chorobą nerek. Katar jest wówczas leczony w ramach leczenia choroby podstawowej. • Nieżyt nosa przewlekły. Jest to spowodowana różnymi przyczynami długotrwała choroba błony śluzowej. Jednym z czynników mogą być często nawracające nieżyty nosa spowodowane m.in. drażnieniem błony śluzowej substancjami chemicznymi jak np. dym tytoniowy. Przewlekły nieżyt nosa mogą również powodować często powtarzające się zapalenia zatok przynosowych. Zaburzenia hormonalne, braki niektórych witamin jak np. witaminy A, nieodpowiednio funkcjonujące krążenie krwi mogą doprowadzać do nieżytu nosa. Nie tylko chemiczne, biologicz- infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 41 ZADBAJ O SIEBIE ne i hormonalne zmiany mogą prowadzić do nieżytów przewlekłych. Często rozwój choroby powoduje nieprawidłowa budowa samego nosa. Skrzywienie przegrody nosowej, czy wadliwa budowa ograniczająca drożność powietrza również przyczynia się do rozwoju choroby. Przewlekłe nieżyty nosa dzielimy na kilka poniższych kategorii: • Nieżyt nosa zanikowy – powodowany przez zmiany błony śluzowej, która stopniowo staje się coraz cieńsza. Osoba dotknięta nieżytem zanikowym odczuwa nadmierną suchość w nosie i gardle. Chory ma skłonność do krwawienia z nosa, czasem tworzą się w nosie strupy o niemiłej woni. Może również dojść do upośledzenia węchu. • Nieżyt nosa przerostowy – polega na znacznym ograniczeniu drożności nosa, która nie cofa się nawet przed środkami obkurczającymi. Powstają tzw. polipy, które należy usuwać chirurgicznie, a spowodowane są zmianami zapalnymi. Nieżytowi przerostowemu towarzyszy wydzielanie substancji śluzowej lub ropno-śluzowej. • Tzw. ozena – przypadek wyjątkowy nieżytu zanikowego. Towarzyszą jej nieprzyjemnie pachnąca wydzielina z nosa oraz tworzące się wewnątrz nosa stru- 42 py. Występuje niezwykle rzadko zazwyczaj u kobiet tuż po okresie pokwitania. JAK POWSTAJE KATAR? Wnętrze jamy nosowej pokryte jest ochronnym śluzem, gdzie neutralizowane są wirusy i bakterie. Gruczoły znajdujące się w jamie nosowej produkują płyn, który za zadanie ma nawilżać i ogrzewać dostarczane do płuc powietrze. Gdy organizm jest zdrowy, śluzu produkowanego przez błony śluzowe jest ok. 2 litry. Zapewnia to stałą wilgotność zatok, nosa, jamy ustnej i gardła. Powietrze jest ogrzewane do ok. 34oC i ulega zwilgotnieniu do ok. 75%. Oczyszczane jest także z pyłków i drobnych drobin kurzu. Większość płynów osiada jednak na śluzówce. Podczas zakażenia wirusowego błona śluzowa obrzmiewa, staje się przekrwiona, zaś nabłonek migawkowy, który jest naturalnym narzędziem obronnym ulega uszkodzeniu, a w niektórych przypadkach zniszczeniu. Nabłonek ten nie pełni już swej funkcji, co prowadzi do dalszego rozprzestrzeniania się zakażenia. Stan zapalny powoli atakuje jamę nosową. Może się również przenosić i atakować oskrzela oraz tchawicę. Wytwarzana przez śluzówkę nosową wydzielina zazwyczaj spływa przez tylne nozdrza do gardła, a wszystkie nadmiernie wytwo- rzone ilości usuwane są przez rzęski umieszczone w błonie śluzowej. Rzęski poruszają się najpierw szybko w dół, a potem powoli ku górze. Ruch taki wymiata nadmiary wydzielinowe i cząsteczki jak kurz, czy podobne zanieczyszczenia. Zakażenie ma w ten sposób mniej możliwości na zaatakowanie naszego organizmu. W przypadku, gdy wydzielina nosowa jest zbyt gęsta, lub jest jej zbyt mało, rzęski stają się mniej sprawne, a wtedy wirusów oraz bakterii ginie zdecydowanie mniej. Szczególnie porą jesienno-zimową śluz zasycha, staje się gęstszy i lepki, przez co ruchy rzęsek są powolniejsze i mniej skuteczne. foto: Getty Images\Flash Press Media Rzęski mogą zostać spowolnione nie tylko przez pogodę. Powodują to również niektóre leki, stany zapalne oraz inne czynniki. Spowolnione rzęski doprowadzają do zalegania nadmiernych ilości wydzieliny w nosie, co jest środowiskiem idealnym do rozwijania się drobnoustrojów. Samoczynnie wyciekająca wydzielina jest już wyłącznie kwestią czasu. Dzieje się tak przeważnie w momentach, kiedy nasz organizm jest osłabiony. Gdy jesteśmy przemęczeni, przegrzani, przemoczeni, gdy zmienia się nagle temperatura jesteśmy szczególnie narażeni na infekcje. Najbardziej podatne są dzieci, ale również ludzie starsi, przemęczeni i pracujący w stresie. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] LECZYĆ CZY CZEKAĆ? Gdy już dopadnie nas infekcja zastanawiamy się czasem, czy się leczyć czy poczekać, aż choroba sama minie. Zapalenie błony śluzowej nosa, które powoduje katar zwykle trwa w granicach od pięciu do siedmiu dni. Jednak infekcja, którą już przebyliśmy nie jest gwarancją na to, że nie zostaniemy zarażeni ponownie. Wiele osób jest zdania, że walka z katarem to mityczna syzyfowa praca i najlepiej jest przeczekać chorobę bez leczenia. Rzeczywistość jest jednak inna. Katar należy zwalczać zaraz przy pojawieniu się pierwszych objawów. Nie możemy kataru lekceważyć, ponieważ może on prowadzić do wielu powikłań układu oddechowego i odpornościowego. Zazwyczaj przebiegający łagodnie, może jednak dla noworodków i dzieci do drugiego roku życia być niebezpieczny. Utrudnia oddychanie, połykanie, jak również ssanie. Łatwo przerzuca się na uszy przez trąbki słuchowe. U dzieci starszych oraz dorosłych również nie możemy lekceważyć tej potencjalnie mało szkodliwej dolegliwości. Katar nieleczony może przechodzić w stan przewlekły, spowodować zapalenie zatok przynosowych, zapalenie uszu, jak również powodować poważniejsze powikłania jak zapalenie oskrzeli, czy zapalenie płuc. Zakażeniu wirusowemu może towarzyszyć zakażenie bakteryjne. Najczęstszą przyczyną zakażenia www.dbamozdrowie.pl są wirusy, wiec większość antybiotyków nie jest w tym przypadku skuteczna. Lekarze najczęściej sugerują, aby pozostawać w domach i jak najrzadziej pojawiać się na zewnątrz, aby nie zarażać innych. Dobrą kuracją leczącą katar jest tzw. kuracja napotna. Polega ona na przyjmowaniu możliwie dużej ilości ciepłych płynów, czy gorącej kąpieli. Bardzo ważne jest namaczanie stóp w gorącej wodzie. Najlepszym lekarstwem przy ostrym stanie zapalnym jest kwas acetylosalicylowy. Rozpuszczony w wodzie powinno się podawać w odpowiednich dawkach (najlepiej poleconych przez lekarza, bądź stosując się do ulotek dołączonych do leków zawierających kwas acetylosalicylowy) jeden do dwóch razy dziennie. Najlepiej po południu i przed snem. Kwas powoduje rozgrzanie organizmu, wypacanie, działa przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo i przeciwbólowo. W mocniejszych stanach zapalnych stosuje się również zwiększone dawkowanie witaminy C. Co prawda, nie zapobiega ona przeziębieniom i katarowi, jednak skraca czas trwania choroby, łagodzi objawy przez uszczelnianie i wzmacnianie osłabionych ścianek naczyń krwionośnych. Utrudnia to wirusom i bakteriom przedostawanie się do organizmu. Sugerowane jest również przyjmowanie preparatów wapiennych, choć te mogą powodować dodatkowe wysuszanie śluzówki nosa. 43 44 ZADBAJ O SIEBIE W aptekach znaleźć możemy również przynoszące ulgę krople. Zmniejszają one obrzęk oraz ukrwienie błony śluzowej nosa poprzez jej rozszerzanie. Czasem mają działanie natłuszczające i antybakteryjne. Niestety krople kurczące błony śluzowe działają krótkotrwale. Efektem ubocznym zbyt częstego stosowania może być nadmierne wysuszanie błony śluzowej. Dlatego powinniśmy unikać stosowania ich dłużej niż trzy dni. Innym efektem ubocznym może być uzależnienie od tych środków lub tzw. efekt odbicia, czyli ponowne zatkanie nosa. Wysuszony nos można smarować maściami witaminowymi, wazeliną lub witaminą E mającą oleistą konsystencję. WYDMUCHIWANIE NOSA Ważną kwestią podczas kataru jest odpowiednie wydmuchiwanie nosa. Należy to robić możliwie często stosując jednorazowe chusteczki higieniczne. Najodpowiedniejszym sposobem jest wydmuchiwanie najpierw jednej, a potem drugiej dziurki. Jednoczesne wydmuchiwanie obu dziurek może powodować cofanie się wydzieliny do ucha środkowego przez trąbkę słuchową. DŁUGOTRWAŁY KATAR Co robić, gdy choroba trwa dłużej? Jeżeli pojawi się stan podgorączkowy, bóle głowy i w końcowej fazie infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] gorączka, warto skierować się do specjalisty, czyli lekarza laryngologa. Lekarz może zastosować silniejsze niż najczęściej stosowane metody leczenia i skuteczniej rozprawić się z dolegliwościami. Katar możemy także leczyć w domu, jednak osoby często chorujące na zapalenie zatok przynosowych oraz zapalenie ucha środkowego powinny zgłaszać się do gabinetów lekarskich już po zauważeniu pierwszych oznak kataru. Zlekceważony może prowadzić do dalszego rozprzestrzeniania zakażenia. U osób cierpiących na choroby przewlekłe (choroby serca, oskrzeli, nerek, płuc lub u diabetyków) katar może stanowić potencjalne zagrożenie. Lekarz może wtedy przepisać odpowiednie antybiotyki. NAJLEPIEJ ZAPOBIEGAĆ Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Dlatego należy kierować się kilkoma podstawowymi zasadami: • Należy unikać zgromadzeń ludzkich, w których występują czynniki zarażające, czyli już zarażeni. • Unikajmy nagłych zmian temperaturowych. Zarówno przegrzania jak i przechłodzenia organizmu. • Przyjmujmy dużo płynów. Organizm dobrze nawodniony, to organizm dobrze nawilżony. Drogi oddechowe nie wysychają nie nawww.dbamozdrowie.pl rażając całego organizmu na zarażenie. • Często przemywajmy dłonie. • Gdy poczujemy się źle i zauważymy pierwsze objawy choroby, wygrzejmy się. • Nie zapominajmy o wypoczynku i relaksie. • Już zakatarzeni jedzmy posiłki lekkie i lekkostrawne. Przyjmujmy dużo witaminy C zawartej w sokach, warzywach i owocach. Najwięcej witaminy C zawarte jest w cytrynach, porzeczkach, truskawkach, natce pietruszki. • Dbajmy o odpowiednie nawilżenie pomieszczeń, w których przebywamy. Wilgotniejsze powietrze pomaga nawilżać błonę śluzową i pozbywać się skuteczniej nieczystości z nosa. Najlepiej do tego celu wykorzystać nawilżacze elektryczne rozpylające zimną parę wodną. • Wietrzmy co jakiś czas mieszkania. Ułatwia to oddychanie, zmniejsza ilość bakterii i wirusów w pomieszczeniu. Na koniec zapamiętajmy, że trwające długo wycieki z nosa mogą oznajmiać dużo poważniejsze schorzenie niż zwykły katar. Każde takie podejrzane schorzenie należy możliwie pilnie skonsultować ze specjalistą. Dlatego stosujmy się do kilku prostych wyżej wymienionych zasad, a cieszyć się będziemy drożnym nosem i odpowiednio funkcjonującym organizmem. 45 U NAS KUPUJESZ W APTEKACH DBAM O ZDROWIE 46 WIĘCEJ ZYSKUJESZ ZBIERASZ PUNKTY - ODBIERASZ NAGRODY infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 47 foto: Image Source/Indigo Fluor i nasze zęby BIAŁE ZĘBY UKAZUJĄCE SIĘ PODCZAS UŚMIECHU SĄ OZDOBĄ KAŻDEJ TWARZY. ALE UZYSKANIE TEGO EFEKTU WYMAGA REGULARNEJ ICH PIELĘGNACJI, O KTÓREJ NIEJEDNO DZIECKO I DOROSŁY NIE PAMIĘTA. lek. med. Ewa Pakuła 48 ZADBAJ O SIEBIE Zęby pokryte są z ze- wnątrz szkliwem stanowiącym najtwardszą tkankę naszego organizmu. W ich wnętrzu znajduje się tzw. miazga zawierająca nerwy i naczynia krwionośne, dzięki którym ząb żyje. W ciągu dnia na powierzchni zębów tworzy się żółtawy nalot zwany płytką bakteryjną zawierającą bakterie z jamy ustnej. Resztki pokarmu zalegające między zębami, a zwłaszcza cukry, są pożywką dla wspomnianych bakterii wytwarzających z nich kwasy organiczne. WRÓG ZĘBÓW - PRÓCHNICA Efektem działania kwasów organicznych na szkliwo zębów są ubytki w zębach czyli próchnica. Chorobę tę można dziś nazywać społeczną, gdyż dotyczy większości osób. Próchnica nie oszczędza najmłodszych - aż cztery piąte dzieci w wieku 7-10 lat cierpi z jej powodu. Około 40% dzieci nie ma nawyku regularnego i prawidłowego dbania o higienę jamy ustnej. Stomatolodzy przyznają, że często dziecinfolinia: 0-800 APTEKI [278-354] ko przychodzi do gabinetu po raz pierwszy wtedy, gdy próchnica i ubytek w zębie jest duży lub pojawia się jego ból. Tymczasem, aby cieszyć się zdrowymi, stałymi zębami do późnych lat życia trzeba koniecznie zadbać już o mleczaki i muszą zrobić to rodzice lub opiekunowie. SZCZOTECZKA NA PRÓCHNICĘ Zapobieganie próchnicy polega na odpowiedniej higienie jamy ustnej, do której należy codzienne czyszczenie zębów z płytki bakteryjnej za pomocą szczoteczki i pasty, nici do zębów i wykałaczek. Zęby szczotkujemy zawsze po śniadaniu i kolacji, a jeśli jest taka możliwość to również po obiedzie. Należy czyścić wszystkie powierzchnie zębów - również te od strony języka, nie zapominając o najdalszych zębach trzonowych. Skuteczne szczotkowanie powinno trwać co najmniej 3 minuty. Szczoteczkę do zębów należy zmieniać, co 3 miesiące. 2-4 razy w roku konieczne jest profesjonalne czyszczenie zębów w gabinecie stomatologicznym polegające na usuwaniu złogów nazębnych. Samo szczotkowanie zębów usuwa około 60% zanieczyszczeń, dlatego dodatkowo należy używać nici dentystycznych i płynów antyseptycznych do codziennego płukania jamy ustnej. Nici do zębów dokładnie usuwają płytkę oraz resztki pokarmu zalegające między zębami. Płyny antyseptyczne zabijają www.dbamozdrowie.pl bakterie, zapobiegają tworzeniu się płytki nazębnej i kamienia oraz zapewniają długotrwałą ochronę. Wykałaczek obecnie stomatolodzy nie polecają, ponieważ często kaleczą one dziąsła i przez to mogą stać się źródłem infekcji. Dla osób o dużych przerwach między zębami bardzo przydatne są szczoteczki międzyzębowe, a dla osób noszących aparat ortodontyczny na stałe idealne są szczoteczki do czyszczenia miejsc trudnodostępnych z pojedynczym pęczkiem włókien o kształcie stożkowym. PRZECIWPRÓCHNICZY FLUOR Fluor jest jednym z niezbędnych mikroelementów, którego działanie jest ściśle związane z prawidłowym rozwojem zębów. Fluor zwiększa odporność zębów na próchnicę, ponieważ nasila ich mineralizację i wzmacnia szkliwo, dzięki czemu zęby stają się bardziej odporne na działanie kwasów organicznych. Najlepszy efekt przeciwpróchniczy daje tzw. profilaktyka fluorkowa (inaczej fluoryzacja), która polega na regularnym stosowaniu preparatów z fluorem. PREPARATY Z FLUOREM Preparaty fluorkowe dostępne są w postaci kropli i tabletek do ssania. Te pierwsze są dla niemowląt i dzieci młodszych, a drugie dla 49 ZADBAJ O SIEBIE dzieci starszych potrafiących już ssać tabletki. Dawkowanie preparatu określa stomatolog i nie wolno go samowolnie zmieniać. Fluoryzację należy zaczynać już u niemowląt, zanim wyrżną się pierwsze ząbki mleczne, bo wówczas jest najskuteczniejsza. Jony fluorkowe przenoszone są przez krew do zawiązków zębów, co zapewnia ich znaczne wzmocnienie. Fluoryzację w warunkach domowych należy kontynuować aż do 13-14 roku życia, kiedy to wyrzynają się drugie trzonowce. Jednak należy pamiętać, że największy wpływ fluoru na wzmacnianie uzębienia jest w początkowym okresie życia. Zęby już wyrżnięte wychwytują bezpośrednio fluorek rozpuszczony w ślinie ze ssanej w jamie ustnej tabletki lub pasty do zębów. Jak przy każdej profilaktyce, także i tutaj najważniejsza jest systematyczność w podawaniu preparatu fluoru, który dziecko powinno zażywać przez 200-250 dni w roku, zawsze pod kontrolą dorosłych. Podając preparat fluoru doustnie należy pamiętać, żeby nie łączyć go z mlekiem i przetworami mlecznymi lub le- kami zobojętniającymi na zgagę, bo zmniejszają one wchłanianie fluoru. Preparatów fluorkowych nie należy stosować, gdy w gospodarstwie domowym używa się soli kuchennej fluorkowanej lub wody pitnej zawierającej powyżej 0,7 mg jonów fluorkowych w litrze. Na terenie Polski woda zawiera przeciętnie stosunkowo mało tego pierwiastka, ale dokładne informacje na ten temat można uzyskać w terenowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych. PASTY I ŻELE Z FLUOREM Najczęściej jednak domowa profilaktyka fluorkowa ogranicza się do stosowania pasty do zębów z fluorem. Pasty takie mają działanie wspomagające w zapobieganiu próchnicy i pomagają odbudowywać drobne uszkodzenia szkliwa. Warto jak najwcześniej przyzwyczajać małe dzieci do regularnego szczotkowania zębów pastą z fluorem przeznaczoną dla dzieci. I samemu o takiej paście nie zapominać. Dzieci w wieku szkolnym pod- dawane są już od lat regularnej profilaktyce fluorkowej w szkołach. Są to cykliczne przeprowadzane szczotkowania zębów żelem z fluorem. W ciągu roku szkolnego powinno być przeprowadzonych 6 fluoryzacji w odstępach co 6 tygodni. Fluoryzację nadzoruje pielęgniarka szkolna. Zabiegi te są dla dzieci bezpłatne, ponieważ finansowane są przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Ze strony rodziców lub opiekunów dzieci konieczna jest zgoda na szkolną profilaktykę fluorkową i przeznaczenie jednej szczoteczki do zębów na ten cel. Warto się na nią zgodzić, bo w ten sposób dodatkowo dbamy o zęby swoich pociech. Sporadyczne preparaty fluoru mogą wywoływać objawy uboczne. Jest to zwykle łagodne zaczerwienienie skóry szybko ustępujące po przerwaniu leczenia. Wdrażając naszym dzieciom prawidłowe nawyki higieniczne, prowadząc fluoryzację i lecząc choroby uzębienia jak najwcześniej gwarantujemy, że w przyszłości ich uśmiech będzie olśniewający. foto: Image Source/Indigo 50 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 51 52 foto: Getty Images\Flash Press Media Co tkwiw kropli WARTO WIEDZIEĆ moczu? BADANIE MOCZU JEST CZĘSTO NIEDOCENIANYM, ALE NIEZWYKLE WAŻNYM NARZĘDZIEM DIAGNOSTYCZNYM. UMOŻLIWIA ROZPOZNAWANIE CHORÓB NEREK I DRÓG MOCZOWYCH, JEST POMOCNE W DIAGNOZOWANIU CUKRZYCY I ŻÓŁTACZKI. PRZY TYM JEST PROSTE DO WYKONANIA, TANIE ORAZ CAŁKOWICIE NIEINWAZYJNE. Lek. med. Aniela Głowacz Kontrolne badanie ogólne moczu powinno się wykonywać co rok. Należy pamiętać, że wynik każdego badania moczu musi ocenić lekarz, nie należy samodzielnie stawiać rozpoznania choroby. BADANIE OGÓLNE MOCZU Gdzie można wykonać badanie? Badanie moczu wykonuje się w każdym rejonowym laboratorium analitycznym po uprzednim skierowaniu przez lekarza pierwszego kontaktu. Można je również wykonać odpłatnie. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl Jak prawidłowo pobrać mocz do badania? Aby badanie moczu było miarodajne i obiektywne, koniecznie trzeba wykonać je po całonocnej przerwie w oddawaniu moczu. Przed badaniem należy unikać spożywania pokarmów oraz leków zmieniających zabarwienie moczu. W dniu poprzedzającym badanie nie należy wykonywać ciężkich wysiłków fizycznych. Przed badaniem konieczne jest dokładne umycie okolic narządów moczowo-płciowych wodą z mydłem, aby uniknąć zanieczyszczenia próbki. Do badania powinno się oddać ok. 100-150 ml porannego moczu do dokładnie umytej buteleczki lub kupionego w aptece plastikowego pojemnika, specjalnie przeznaczonego na mocz. Buteleczkę czy pojemnik 53 54 WARTO WIEDZIEĆ po napełnieniu należy podpisać imieniem i nazwiskiem. Co oznaczają wyniki badania? Właściwości fizyczne moczu Na wydruku z laboratorium zawarte są liczne informacje, dotyczące składu i właściwości badanej próbki moczu. • Ciężar właściwy moczu Wartość ta powinna wynosić od 1,016 do 1,022 kg/l. Jeżeli ciężar właściwy moczu jest obniżony może to świadczyć m.in. o utracie bardzo ważnej funkcji nerki, jaką jest zagęszczanie moczu. Często jest to pierwszy objaw sugerujący rozpoczynającą się niewydolność nerek. Wartości podwyższone są związane z obecnością w moczu białka, glukozy lub środka cieniującego używanego w radiologii. • Barwa moczu Słomkowożółty kolor moczu pochodzi od barwnika zwanego urochromem. Intensywność tego koloru świadczy o nawodnieniu organizmu. Po wypiciu dużej ilości płynów mocz staje się niemal bezbarwny, natomiast w stanach odwodnienia przybiera barwę intensywną, pomarańczowo-brązową. Przyczyną mlecznobiałego lub mętnego moczu mogą być wytrącone fosforany, duża ilość leukocytów, domieszka wydzieliny gruczołu krokowego i nasienia lub bakterie. Zielononiebieskie zabarwienie moczu jest wywołane obecnością infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] bilirubiny lub błękitu metylenowego albo zakażenia pałeczką ropy błękitnej. Przyczynami zabarwienia różowego, czerwonego lub fioletowego mogą być: moczany bezpostaciowe, leki, drobnoustroje, barwnik czerwonych buraków, papryki lub czarnych jagód, albo obecność krwi. Podobnie, barwa czerwono-brunatna może być wynikiem obecności w moczu krwinek lub barwników żółciowych, czy leków. • Przejrzystość moczu Prawidłowo świeżo oddany mocz jest zwykle przejrzysty i klarowny. W miarę stania mętnieje. Mocz od początku mętny występuje w zapaleniach dróg moczowych i w kamicy nerkowej. • Odczyn moczu Prawidłowy mocz ma odczyn lekko kwaśny, czyli jego pH jest równe 5,5. W zakażeniach dróg moczowych i w niektórych typach kamicy nerkowej jego odczyn może być obojętny, a nawet zasadowy i wtedy jednym z elementów leczenia będzie zakwaszenie moczu. Najprostszym sposobem jest podawanie kwasu askorbinowego, czyli witaminy C lub picie soku z żurawiny. • Białko W moczu ludzi zdrowych wydalane są niewielkie ilości białka, które nie przekraczają 100 mg na dobę. Dla uzyskania dokładnych danych o wielkości białkomoczu powinno się określać ilość białka w moczu dobowym. www.dbamozdrowie.pl Białkomocz najczęściej jest następstwem chorób nerek lub też schorzeń dróg moczowych. Znaczne ilości białka tracone są w chorobach kłębuszków nerkowych, nieco mniejszy białkomocz może towarzyszyć kamicy nerkowej, czy zapaleniom dróg moczowych. Obecność białka w moczu zawsze wymaga wyjaśnienia i konsultacji lekarza, ale nie zawsze przesądza o rozpoznaniu choroby. Czasem białkomocz może pojawiać się w stanie pełnego zdrowia po dużym wysiłku fizycznym, pod wpływem zimna lub po energicznym badaniu okolicy lędźwiowej, gdzie znajdują się nerki. Obecność białkomoczu można również stwierdzić w czasie wysokiej gorączki. • Cukier Gdy stężenie cukru w surowicy krwi przekracza 180 mg% przez dłuższy czas w ciągu doby, czyli u chorych z cukrzycą, glukoza z krwi przedostaje się do moczu. Obecność cukromoczu informuje o tym, że cukrzyca jest nieprawidłowo leczona. • Ciała ketonowe Ciała ketonowe są obecne w moczu osób niedożywionych, pozostających na diecie bogatotłuszczowej, w stanach gorączkowych, w ciężkiej niewydolności nerek. Najczęściej jednak ciała ketonowe pojawiają się w moczu chorych na cukrzycę, gdy choroba ta jest nieprawidłowo leczona. 55 WARTO WIEDZIEĆ • Bilirubina Barwnik ten nie występuje w moczu zdrowego człowieka. Obecność w moczu bilirubiny sugeruje uszkodzenie wątroby lub zablokowanie odpływu żółci z przewodu żółciowego. • Urobilinogen Urobilinogen, powstaje z bilirubiny i jest wydalany z kałem. Tylko niewielka ilość urobilinogenu znajduje się prawidłowo w moczu. Pojawienie się urobilinogenu w moczu może świadczyć o chorobie wątroby (marskość, zapalenie) lub blokadzie w odpływie żółci z wątroby i pęcherzyka żółciowego. Badanie osadu moczu Przy badaniu ogólnym moczu pod mikroskopem oglądany jest także osad moczu. Stwierdza się wtedy obecność drobnoustrojów, ilość leukocytów, kryształków różnych związków (moczanów, szczawianów i fosforanów), wałeczków różnego pochodzenia (szklistych, ziarnistych, nabłonkowych itd.). • Krwinki białe, czyli leukocyty Człowiek zdrowy wydala w moczu w ciągu doby od 1,5 do 4 milionów leukocytów, co przy rutynowym badaniu osadu moczu odpowiada obecności 1-5 leukocytów w polu widzenia pod mikroskopem. Stwierdzenie w polu widzenia 10 i więcej leukocytów określane jest mianem leukocyturii. Jest ona wynikiem przenikania krwinek białych do moczu w jakimkolwiek 56 odcinku układu moczowego. Najczęstszą przyczyną są zakażenia układu moczowego. Po stwierdzeniu znacznej ilości leukocytów dla potwierdzenia istnienia zakażenia konieczne jest wykonanie posiewu moczu i wyhodowanie w pracowni bakteriologicznej bakterii odpowiedzialnej za zapalenie. • Krwinki czerwone, czyli erytrocyty Krwinkomocz lub krwiomocz jest bardzo częstym objawem chorób układu moczowego. W moczu ludzi zdrowych mogą być wydalane erytrocyty w liczbie nie przekraczającej 3 milionów na dobę, co odpowiada obecności 1-2 krwinek czerwonych w polu widzenia. Źródłem krwinkomoczu, czyli niewielkiej, niewidocznej gołym okiem utraty krwinek czerwonych lub krwiomoczu może być uszkodzenie nerki lub każdego odcinka dróg moczowych. Najczęstszą przyczyną jest kamica nerkowa, a szczególnie atak kolki nerkowej. Przyczyną krwiomoczu może być również nowotwór nerki lub pęcherza moczowego. Nie powinno się więc lekceważyć nawet krótkotrwałych epizodów bezbólowego krwiomoczu i bezwzględnie skonsultować się w takich przypadkach z lekarzem. Krwinki czerwone obecne w badaniu osadu moczu kobiet mogą pochodzić z dróg rodnych, dlatego należy unikać wykonywania badania ogólnego moczu w czasie miesiączki. • Nabłonki Są to złuszczone komórki nabłonka płaskiego lub komórki nabłonkowe pochodzące z nerek i dróg moczowych, których obecność nie ma istotnego znaczenia rozpoznawczego. • Wałeczki Wałeczki to białkowe odlewy mikrofragmentów nerki. Ich obecność w osadzie moczu najczęściej świadczy o poważnej patologii nerek. W prawidłowym moczu może występować niewielka liczba wałeczków szklistych, zwłaszcza po wysiłku fizycznym. Należy pamiętać, że w moczu stojącym długo w naczyniu dochodzi do rozpuszczania się wałeczków, dlatego też należy poszukiwać ich w osadzie świeżo oddanego moczu. • Składniki mineralne W prawidłowym, kwaśnym moczu mogą występować niewielkie ilości kryształów kwasu moczowego, moczanów wapnia i szczawianów wapnia. Zwiększona ich ilość w pojedynczej próbce moczu wymaga powtórnego badania i dalszej diagnostyki, może bowiem świadczyć o obecności kamicy nerkowej. DOBOWA ZBIÓRKA MOCZU Dobowa zbiórka moczu służy do diagnozowania przewlekłych chorób nerek i pomaga ocenić stopień tracenia z moczem pewnych związków chemicznych w chorobach infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 57 WARTO WIEDZIEĆ metabolicznych. Dzięki temu badaniu moczu uzyskuje się obiektywne stężenie badanej substancji niezależnie od zmiennego jej wydalania w czasie całego dnia. Jak przygotować mocz do badania? Mocz bowiem powinien być zbierany przez pacjenta od porannej porcji przez cały dzień i noc aż do rana dnia następnego. Mocz oddaje się do słoja lub innego czystego pojemnika z podziałką, by po 24 godzinach zbiórki można było określić w mililitrach ilość wydalonego moczu. Do laboratorium dostarcza się zwykle tylko niewielką, tzn. 100-200 ml, próbkę zebranego moczu po jego dokładnym wymieszaniu, jednocześnie podając ilość zebranego moczu. Co można zbadać? Na podstawie dobowej zbiórki moczu określa się: • Wielkość białkomoczu dobowego Białkomocz poniżej 0,5 g białka/ dobę to znikomy białkomocz; 0,5 - 3,5 g białka/dobę to białkomocz mierny; białkomocz powyżej 3,5 g białka/dobę, wskazuje na znaczne uszkodzenie kłębuszków nerkowych i może świadczyć o występowaniu zespołu nerczycowego. • Wielkość cukromoczu dobowego Wydalanie cukru z moczem uzależnione jest od stężenia glukozy 58 w surowicy krwi i waha się w ciągu dnia. Określenie wielkości utraconego cukru w moczu dobowym przynosi cenne informacje na temat prawidłowego leczenia cukrzycy. takich pierwiastków jak sód i potas, co pośrednio świadczy albo o jej uszkodzeniu w przebiegu zaburzeń gospodarki elektrolitowej, albo też o braku pewnych hormonów. • Liczbę krwinek białych, czyli leukocytów Liczba leukocytów wydalanych z moczem na dobę jest określana mianem liczby Addisa. Do niedawna była to jedna z ważnych metod rozpoznawania zakażenia układu moczowego. Teraz raczej wykonuje się posiew moczu, gdyż jest dokładniejszy i wnosi więcej informacji. Za normę liczby Addisa dla krwinek białych przyjmuje się od 650 tys. do 3 mln leukocytów wydalanych w ciągu doby. POSIEW MOCZU • Liczbę wałeczków wydalanych z moczem w ciągu doby Oznaczenie liczby wałeczków jest bardzo specjalistycznym badaniem. Prawidłowo powinno się stwierdzać od 2 tys. do 5 tys. wałeczków szklistych na dobę. Jego podwyższony poziom służy do różnicowania chorób nerek. • Liczbę minerałów wydalanych na dobę przez nerki Najczęściej wykonuje się dobową zbiórkę moczu na wapń, fosfor, sód, potas. Ma to znaczenie w diagnostyce pewnych chorób metabolicznych. W niektórych schorzeniach wykonuje się specjalistyczne testy określające, czy nerka ma zdolność oszczędzania Jest to badanie moczu wykonywane dla potwierdzenia zakażenia dróg moczowych oraz określenia wrażliwości na antybiotyki drobnoustrojów je wywołujących. Objawy zakażenia dróg moczowych, czyli zapalenia pęcherza lub odmiedniczkowego zapalenia nerek to trudności w oddawaniu moczu, uczucie bolesnego parcia na mocz, częste oddawanie moczu z wrażeniem niepełnego opróżnienia pęcherza moczowego, krwiomocz oraz objawy ogólne pod postacią gorączki z dreszczami, biegunki czy nudności. Istnieją dwie sytuacje, gdy posiew moczu powinien być wykonywany nawet przy braku objawów wymienionych powyżej, a zakażenie leczone niezależnie od objawów. Należy do nich zakażenie u osób z cewnikami założonymi na stałe do pęcherza moczowego oraz zakażenia u kobiet w ciąży, które stwierdza się najczęściej po wykonaniu rutynowego comiesięcznego badania ogólnego moczu. Jak należy przeprowadzić badanie? Mocz oddaje się do specjalnego, jałowego pojemnika, które wcześniej należy pobrać w laborato- rium, gdzie będziemy wykonywać badanie lub kupić w aptece. Do badania wykorzystuje się mocz z tzw. środkowego strumienia. Oznacza to, że pierwsze krople moczu oddaje się do toalety, następnie do jałowego naczynia, a resztę ponownie do toalety. Oddanie moczu powinno się poprzedzić umyciem zewnętrznych narządów płciowych ciepłą bieżącą wodą z mydłem, by uniknąć ryzyka zanieczyszczenia próbki bakteriami bytującymi na skórze. Duże znaczenie ma szybkie do- starczenie pojemnika z moczem do laboratorium, gdyż przechowywanie go przez kilka godzin w temperaturze pokojowej grozi namnożeniem się bakterii i uzyskaniem fałszywie dodatniego wyniku. W sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieje konieczność dłuższego przechowywania moczu, należy umieścić go w lodówce. Posiew moczu powinno się pobierać przed zastosowaniem leczenia i w ok. 7 dni po jego zakończeniu dla potwierdzenia skuteczności zastosowanej terapii. Jak interpretować wynik badania? Wynik badania stanowi nazwa bakterii odpowiedzialnej za rozwój zakażenia oraz jej stężenie w mililitrze moczu podane w postaci potęgi np. 102, 103, 105, itd. Niezwykle istotną informacją dla lekarza jest dołączony do wyniku antybiogram, czyli ustalona w probówce wrażliwość bakterii wyhodowanej z moczu pacjenta na różne antybiotyki. Umożliwia on dobór skutecznego leczenia przeciwbakteryjnego. Laureaci krzyżówki Rozwiązaniem krzyżówki z numeru 7/8 (61/62) sponsorowanej przez GALANEA było hasło: POWRÓT SKÓRY DO JEJ NATURALNEGO PIĘKNA Upominki wylosowali pacjenci następujących aptek uczestniczących w programie „Dbam o Zdrowie” 0026847 0070515 0087978 0169202 0177441 0605691 0869132 1092575 1148163 1180921 1321887 1417237 APTEKA PRYWATNA 41-712 Ruda Śląska, ul. Joanny 20 APTEKA „RATAJE” 61-207 Poznań, Os. Oświecenie 57 APTEKA „PHARMAKON” 64-000 Kościan, Os. Jagiellońskie 51a APTEKA DBAM O ZDROWIE 85-650 Bydgoszcz, ul. Cicha 19-27 APTEKA 08-500 Ryki, ul. Słowackiego 4 APTEKA „CENTRUM” 40-004 Katowice, Al. W. Korfantego 2 APTEKA „LOBELIA” 85-011 Bydgoszcz, ul. Śniadeckich 45 APTEKA DBAM O ZDROWIE - POD LWEM 87-880 Brześć Kujawski, ul. Hanki Sawickiej 7 APTEKA ESKULAP 14-200 Iława, ul. Grunwaldzka 1 APTEKA DBAM O ZDROWIE 34-300 Żywiec, ul. Rynek 10 APTEKA DBAM O ZDROWIE 99-100 Łęczyca, ul. Ozorkowska 9 APTEKA „CITO’S” 66-400 Gorzów Wielkopolski, ul. Piłsudskiego 46h infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] 1431931 1499995 1544936 1635885 1726145 1738821 1870075 1931962 1941761 2057649 2071545 2143103 2237169 www.dbamozdrowie.pl APTEKA DBAM O ZDROWIE 94-102 Łódź, ul. Maratońska 71 APTEKA WITAMINKA 62-300 Września, ul. Legii Wrzesińskiej 11 APTEKA „PRZY RYNKU” 87-890 Lubraniec, ul. Mickiewicza 37 APTEKA „VIOLA” 11-520 Ryn, ul. Wallenroda 2 APTEKA „ŚW. ANNY” 32-650 Kęty, ul. Sienkiewicza 13 APTEKA „POD TEMIDĄ” 80-103 Gdańsk, ul. Kartuska 17 APTEKA „NA DOBRE I NA ZŁE” 45-075 Opole, ul. Krakowska 44 APTEKA „BRASSICA” 94-046 Łódź, ul. Nastrojowa 26 APTEKA DBAM O ZDROWIE 41-878 Katowice, trasa im. N. i J. Reńców 30 APTEKA „ ASPIRYNKA” 62-600 Koło, ul. Broniewskiego 21 APTEKA „ŚW. MARCIN” 61-808 Poznań, ul. Św. Marcin 77 APTEKA 19-300 Ełk, ul. Kajki 12 APTEKA „POD KORONĄ” 14-100 Ostróda, ul. Chrobrego 7a 59 60 foto: Getty Images\Flash Press Media Szkolne ABC KĄCIK RODZICA ZACZĄŁ SIĘ ROK SZKOLNY I NASZE DZIECI BĘDĄ SPĘDZAĆ W SZKOLE PO KILKA GODZIN DZIENNIE. ABY MOGŁY ONE JAK NAJLEPIEJ PRZYSWAJAĆ WIEDZĘ - ZARÓWNO W DOMU, JAK I W SZKOLE - KONIECZNA JEST DBAŁOŚĆ O HIGIENICZNY TRYB ŻYCIA UCZNIÓW. lek. med. Ewa Pakuła ADAPTACJA W SZKOLE Podjęcie nauki szkolnej jest to moment przełomowy w życiu siedmiolatka. Dziecko trafia do nowego środowiska, gdzie spotyka się z nieznanymi sobie wcześniej nauczycielami i innymi uczniami, a szkoła stawia przed nimi określone wymagania, którym dziecko musi sprostać. Jest to sytuacja dla niego bardzo stresująca, która może niekorzystnie odbić się na całej nauce szkolnej. Dlatego pierwsze dni i tygodnie pobytu dziecka w szkole powinny być poświęcone na jego adaptację w środowisku szkolnym. Pamiętajmy, że dobrze przeprowadzona adaptacja dziecka do szkoły korzystnie wpływa na rozwój jego motywacji do nauki i na wyniki nauczania, a także ułatwia radzenie sobie w trudnych sytuacjach. Warto więc zwrócić uwagę czy nauczyciele w szkole podstawowej wspierają dzieci w trudnym okresie startu szkolnego i czy nawiązują kontakt w tym zakresie z rodzicami. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] FLUORYZACJA Szkolna profilaktyka fluorkowa ma za zadanie zapobiegać próchnicy wśród uczniów. Odbywa się w formie kontrolowanego szczotkowania zębów żelem fluorkowym 6 razy w ciągu roku szkolnego w odstępach 6-tygodniowych. Do właściwego przeprowadzenia fluoryzacji niezbędna jest szczoteczka do zębów, dlatego należy na początku roku szkolnego przeznaczyć jedną szczoteczkę na szkolną fluoryzację. Profilaktykę tę prowadzą pielęgniarki szkolne, które na początku roku szkolnego zbierają od rodziców oświadczenia o wyrażeniu zgody na przeprowadzanie fluoryzacji u dziecka. Warto taką zgodę wyrazić dla zdrowia swojego dziecka. Pielęgniarka szkolna również zawsze informuje o terminie fluoryzacji, natomiast zadaniem rodziców jest dopilnowanie, aby dziecko w danym dniu zabrało szczoteczkę do szkoły. www.dbamozdrowie.pl GIMNASTYKA ŚRÓDLEKCYJNA Siedzenie w szkolnej ławce przez 45 minut jest dla dzieci szczególnie młodszych, trudne, ponieważ są one z natury ruchliwe i żywiołowe. Wówczas dzieci zamiast koncentrować się na tym, co mówi nauczyciel zaczynają „dokazywać” w trakcie lekcji, co często utrudnia lub przerywa wręcz tok prowadzonych zajęć. Dlatego bardzo dobrym sposobem na rozładowanie nagromadzonej energii przez uczniów jest krótka gimnastyka w trakcie lekcji. Są to ćwiczenia rąk, głowy i kręgosłupa, które uaktywniają uczniów i zmniejszają ich znużenie długotrwałym siedzeniem. SZCZEPIENIA OCHRONNE Do kwietnia 2007 r. szczepienia ochronne uczniów przeprowadzane były w szkołach. Od 1 kwietnia 2007 r. zostały przeniesione do placówek podstawowej opieki 61 KĄCIK RODZICA zdrowotnej. I tak w roku szkolnym 2007/2008 w poradniach do szczepienia kwalifikowane będą dzieci: • w wieku 10 lat celem szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce, • w wieku 12 lat wyłącznie dziewczęta (nie szczepione w 10 lub 11 roku życia) celem szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce podskórnie. • w wieku 14 lat celem szczepienia przeciwko wzw typu B (szczepienie należy podać młodzieży w I lub II klasie gimnazjum). Przy czym nie będą szczepione te dzieci, które już wcześniej były zaszczepione podstawowo przeciw wzw typu B w ramach szczepień zalecanych lub obowiązkowych. • w wieku 14 lat celem szczepienia przeciwko błonicy i tężcowi. • w wieku 19 lat celem szczepienia przeciwko błonicy i tężcowi. KĄCIK DO NAUKI W DOMU Każde dziecko musi mieć swój kącik do nauki obejmujący biurko, krzesełko i półki na książki. Biurko ma najczęściej wymiary standardowe. Ważne jest, żeby było dobrze oświetlone. Gdy okno jest duże, a nasłonecznienie południowe lub zachodnie, bardziej wskazane jest ustawienie biurka bokiem do okna. Słońce popołudniowe nie będzie wtedy bezpośrednio raziło oczu nasze- 62 go ucznia. Znakomita większość dzieci jest praworęczna dlatego oświetlenie biurka powinno padać z lewej strony. Dotyczy to tak światła słonecznego, jak i sztucznego. Lampę trzeba tak dobrać, aby oświetlała całe pole pracy na biurku, a jednocześnie nie raziła oczu świecącą żarówką. Klosz dobieramy nieprzejrzysty o szerokiej podstawie. Stelaż lampy powinien być łamany lub gięty, aby dziecko mogło regulować wysokość oświetlenia. Gdy mamy dziecko leworęczne źródło światła musi znaleźć się z prawej strony. Do biurka trzeba kupić krzesełko najlepiej profilowane z regulowaną wysokością siedziska i oparcia. Dobrze, gdy zaopatrzone jest w oparcia boczne pod łokcie. ŁAWKI SZKOLNE Ławki i krzesełka w szkolnych klasach muszą być dostosowane do wzrostu dzieci. Dla maluchów są niższe, dla starszych dzieci muszą być wyższe. Warto na to zwrócić uwagę przy okazji pierwszego zebrania klasowego na początku roku szkolnego. OBUWIE Do chodzenia po szkole kupujemy najczęściej obuwie tekstylne na gumowej podeszwie. Zwróćmy uwagę czy jest oznakowane nalepką „zdrowa stopa”. Gwarantuje to, że kupione pantofle mają atest zdrowotny i są przyjazne dla stóp naszych dzieci. PLECAK SZKOLNY Bardzo ważną sprawą jest to, w czym dzieci noszą książki i zeszyty do szkoły. Modne obecnie są plecaki szkolne zamiast tornistrów. Istotne jest, aby były lekkie, miały usztywnioną ściankę tylną, pogrubione, miękkie paski na ramiona i znaczki odblaskowe. Wielkość plecaka należy dobrać do wzrostu dziecka. Tylko wtedy dobrze leży na plecach, a ciężar rozkłada się równomiernie na obie połowy ciała. O proste plecy naszych dzieci trzeba dbać od pierwszej klasy. Uważa się, że dzieci w wieku poniżej 16 lat nie powinny nosić więcej niż: dziewczynki - 3 kg, a chłopcy - 5 kg (licząc razem z ciężarem tornistra). Dlatego rodzice muszą często sprawdzać zawartość tornistra swojej pociechy, bo dzieci lubią nosić w nim wiele niepotrzebnych przedmiotów, które tylko zwiększają jego ciężar. Ciężar szkolnych przedmiotów można obniżyć kupując mniejsze i lżejsze: piórnik, farby, kredki itp. Obecnie nie poleca się dla uczniów teczek, ponieważ noszone w ręce lub na ramieniu powodują przeciążenie kręgosłupa, co w efekcie prowadzi do jego skrzywienia. PRACA DOMOWA Pilnujmy, aby dzieci odrabiały lekcje samodzielnie w ciągu dnia, gdyż wieczorem są zbyt zmęczone, żeby pracować efektywnie. Nasza rola powinna ograniczać się infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 63 Program wybielający przebarwienia sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 99 99 Cena dotyczy kremu punktowego Cena dotyczy kremu do rąk 20 13 WHITE & BEAUTY Krem punktowy wybielający przebarwienia Op. 20 ml Stosowany na miejsca i obszary skóry twarzy i ciała o nierównomiernej pigmentacji - rozjaśnia i wyrównuje koloryt. Zmniejsza intensywność zabarwienia piegów i plam barwnikowych spowodowanych między innymi: nadmierną ekspozycją na światło słoneczne. Krem do rąk wybielający przebarwienia Op. 60 ml Polecany do skóry o nierównej pigmentacji (piegi, brunatne plamy, przebarwienia spowodowane zaburzeniami hormonalnymi, antykoncepcją, nadmierną ekspozycją na słońce, wiekiem). Ponadto przyspiesza regenerację naskórka. FLOSLEK Energia, Witalność, Odporność sugerowana cena w aptece 79 99 GIGAMAX 60+ Op. 120 tabletek Suplement diety Gigamax60+ zawiera standaryzowany ekstrakt z korzenia białego żeń-szenia Panax Ginseng C. A. Meyerw połączeniu ze specjalnym kompleksem witamin i składników mineralnych. Jego skład bezpośrednio odpowiada na potrzeby seniorów, znajdziemyw nim między innymi: wapń, witaminę D– czyli substancje wspomagające regenerację układu kostnego, atakże witaminy C i E, które są cenionymi przez naukę antyoksydantami, to właśnie ichdziałaniu przypisuje się spowolnienie procesów starzenia. 64 W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE GREENMED KĄCIK RODZICA do sprawdzenia czy wszystko jest dobrze napisane i wytłumaczenia tego, co jest niezrozumiałe. Nie odrabiajmy lekcji wraz z dziećmi. Łatwo się do tego przyzwyczajają, a wtedy trudno będzie o samodzielność ich myślenia. SEN Dbajmy, aby dziecko kładło się spać dość wcześnie i o stałej porze. Sprzyja to łatwemu zasypianiu, a rano jest ono wypoczęte. Na godzinę przed snem dziecko nie powinno już oglądać telewizji, grać w gry komputerowe czy bardzo żywo się bawić, bo pobudzenie z tym związane utrudnia zaśnięcie. Wieczór powinien być poświęcony na codzienny rytuał związany z kolacją, pakowaniem tornistra na następny dzień, kąpielą i położeniem się do łóżka. 7-10 latki powinny spać minimum 9-10 godzin. Starsze dzieci powinny spać 8-9 godzin na dobę. Tylko wówczas będą w stanie w szkole dobrze pracować intelektualnie. ŚNIADANIE Jest najważniejszym posiłkiem ucznia, ponieważ dostarcza mu energii do zajęć w szkole. Śniadanie musi być pożywne i urozmaicone. Dziecko powinno też dostać do szkoły kanapkę na drugie śniadanie oraz sok lub wodę mineralną do picia – mając drugie śniadanie nie będzie głodne i spragnione w trakcie lekcji, a to infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] sprzyja koncentracji na lekcjach. Ważną sprawą jest zapewnienie obiadu. Służą temu szkolne stołówki, gdzie za niewielką opłatą można dziecku wykupić obiady. Jest to działanie godne pochwały - wiele dzieci może w ten sposób zjeść obiad w porze obiadowej. TLEN Tlen, niezbędny do życia, pobieramy podczas oddychania z powietrza. W czasie 45 minut lekcji ilość tlenu w klasie spada, co źle wpływa na koncentrację uczniów. Dlatego ważne jest, żeby w trakcie lekcji i obowiązkowo na każdej przerwie otwierać okna i wietrzyć salę – umożliwi to stały dopływ tlenu z powietrzem i mniejsze zmęczenie uczniów. Oczywiście dopilnować tego powinien nauczyciel, warto więc temat wietrzenia sal lekcyjnych poruszyć na zebraniu szkolnym. WYCHOWANIE FIZYCZNE Regularny ruch sprzyja prawidłowemu rozwojowi każdego dziecka. Dzięki ćwiczeniom rozwijają się mięśnie, usprawnia się układ oddechowy oraz układ krążenia, podnosi się ogólna kondycja i wydolność fizyczna dziecka. Jednocześnie ruch zapobiega otyłości, a także działa hartująco na organizm zmniejszając podatność na infekcje. Dlatego bardzo ważne dla naszych dzieci są lekcje wychowania fizycznego, na których dzieci www.dbamozdrowie.pl mogą się „wyżyć” ruchowo. Wielu rodziców popełnia błąd zwalniając swe pociechy z tych zajęć z błahych powodów, ponieważ w ten sposób utrudniają im harmonijny rozwój. Jedynie lekarz może zwolnić dziecko z zajęć wychowania fizycznego, ale tylko wtedy, gdy istnieją poważne wskazania zdrowotne. WZROK Dla niektórych dzieci konieczność nieustannego patrzenia na tablicę szkolną, na której nauczyciel zapisuje wiele ważnych informacji ujawnia, że mają kłopoty z widzeniem na odległość. Szczególnie dotyczy to dzieci siedzących w dalszych ławkach. Jeśli dziecko skarży się w domu, że źle widzi lub jego notatki z lekcji są niekompletne z powodu trudności w odczytywaniu zapisów na tablicy, rodzice niezwłocznie powinni zgłosić się z nim do okulisty. Dostęp do okulisty jest maksymalnie uproszczony, ponieważ nie jest wymagane skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. W ten sposób u niejednego dziecka okulista stwierdza wadę wzroku wymagającą korekcji okularowej. ZIELEŃ W KLASIE Jako rodzice dbajmy o to, aby w klasach było dużo zieleni. Patrząc na zieleń roślin oczy naszych dzieci odpoczywają. 65 foto: Image Source/Indigo Wybieramy lekarza pierwszego kontaktu 66 WARTO WIEDZIEĆ CZĘSTO ZASTANAWIAMY SIĘ GDZIE SZUKAĆ POMOCY W RAZIE CHOROBY CZY WYPADKU, KIEDY MOŻEMY WEZWAĆ POGOTOWIE, A KIEDY UDAĆ SIĘ DO PRZYCHODNI ZDROWIA CZY DO SZPITALA; DO KTÓREGO LEKARZA POTRZEBUJEMY SKIEROWANIE I SKĄD JE WZIĄĆ? KIEDY POWINNIŚMY WYBRAĆ LEKARZA I PIELĘGNIARKĘ? JAK MOŻEMY TO ZROBIĆ? I WRESZCIE, JAKIE ŚWIADCZENIA W PUBLICZNEJ SŁUŻBIE ZDROWIA NAM PRZYSŁUGUJĄ? SPRAWDŹMY, W KOŃCU NASZE ZDROWIE JEST NAJWAŻNIEJSZE. Paulina Ksiąszczyk W Polsce obowiązuje system powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, w jego zakres wchodzi podstawowa opieka zdrowotna. Są to świadczenia medyczne, na które składają się profilaktyczne świadczenia zdrowotne, diagnostyczne i lecznicze świadczenia zdrowotne, a także rehabilitacja i świadczenia pielęgnacyjne w zakresie medycyny ogólnej, rodzinnej i pediatrii. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Są one udzielane w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, czyli takiej, która jest wykonywana najczęściej w przychodniach zdrowotnych (osoby, którym te świadczenia są udzielane nie wymagają leczenia w warunkach całodobowych czy całodziennych, a więc szpitalnych). Świadczenia te udzielane są w dni robocze (od poniedziałku do piątku) z wyłączeniem świąt w godzinach 8:00 – 18:00. JAK WYBIERAĆ? W celu realizacji tych świadczeń, każdy świadczeniobiorca, a więc osoba uprawniona do świadczeń medycznych w publicznej służbie www.dbamozdrowie.pl zdrowia np. osoba ubezpieczona, (ubezpieczeniu zdrowotnemu został poświęcony jeden z artykułów w numerze ze stycznia 2007 roku), ale nie tylko, ma prawo wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej. Wyboru tego dokonuje się zawsze wyłącznie spośród lekarzy, pielęgniarek i położnych ubezpieczenia zdrowotnego. Dokonanie wyboru jest bezpłatne do dwóch razy w roku kalendarzowym. Każda kolejna zmiana decyzji w danym roku kalendarzowym, co do osoby, która będzie nas leczyć (czy to lekarza, czy pielęgniarki czy też położnej) wymaga wniesienia opłaty w wysokości 80 zł. Na szczęście, wnie- 67 WARTO WIEDZIEĆ sienie opłaty za kolejną zmianę lekarza, pielęgniarki czy położnej podstawowej opieki zdrowotnej nie dotyczy przypadku zmiany miejsca zamieszkania oraz zaprzestania udzielania świadczeń opieki zdrowotnej przez wybraną przez pacjenta osobę, a także innych przyczyn niezależnych od świadczeniobiorcy. Powyższe zasady nie dotyczą poborowych, żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe i ćwiczenia wojskowe oraz pełniących służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także funkcjonariuszy straży granicznej w służbie kandydackiej. Mogą oni wybrać lekarza i pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej spośród świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Narodowym Funduszem Zdrowia dopiero w sytuacji, gdy nie mogą uzyskać świadczeń opieki zdrowotnej odpowiednio – w miejscu pełnienia służby, spośród świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, będących jednostkami budżetowymi tworzonymi i nadzorowanymi przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, lub będącymi zakładami opieki zdrowotnej utworzonymi przez Ministra Obrony Narodowej, lub mających siedzibę w terytorialnym zasięgu działania jednostki organizacyjnej Straży Granicznej. 68 Ponadto, wyjątek dotyczy również skazanych. Otóż osobom skazanym zapewnia się bezpłatne świadczenia zdrowotne, leki i artykuły sanitarne, lecz osobom skazanym odbywającym karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo wyboru lekarza i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej, a także świadczeniodawcy udzielającego ambulatoryjnych świadczeń opieki zdrowotnej, lekarza dentysty oraz szpitala. DEKLARACJA DO WYPEŁNIENIA Wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej pacjent dokonuje poprzez wypełnienie deklaracji wyboru (tzw. pisemne oświadczenie woli). Deklaracje te są dostępne u każdego świadczeniodawcy mającego kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia na wykonywanie podstawowej opieki zdrowotnej wraz z instrukcją wypełniania na stronie internetowej NFZ (www. nfz.gov.pl), gdyż to właśnie Narodowy Fundusz Zdrowia określa wzór takiej deklaracji wyboru. Deklaracja wyboru zawiera różne dane m.in. dane dotyczące osoby składającej deklaracje, a więc: imię i nazwisko, nazwisko rodowe, datę urodzenia, płeć, numer PESEL, w przypadku uczniów i studentów – miejsce nauki, adres zamieszkania, a także numer telefonu. Ponadto, co bardzo ważne w deklaracji określa się po raz, który w danym roku dokonywany jest wybór, kod oddziału wojewódzkiego NFZ, datę dokonania wyboru no i oczywiście dane dotyczące lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej: imię i nazwisko. Wpisujemy również siedzibę świadczeniodawcy udzielającego świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej oraz samo miejsce udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, gdyż może się zdarzyć, że będzie ono inne niż siedziba świadczeniodawcy. Na koniec deklarację należy podpisać. Natomiast do obowiązków świadczeniodawcy udzielającego świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, przy przyjmowaniu deklaracji wyboru, należy jej podpisanie przez pracownika ją przyjmującego, sprawdzenie poprawności jej wypełnienia oraz sprawdzenie uprawnień danego pacjenta do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej. Ponadto, świadczeniodawca przechowuje przyjęte deklaracje wyboru. ZAKRES OPIEKI A co wchodzi w zakres podstawowej opieki zdrowotnej? I czy osoba udzielająca takich świadczeń musi mieć jakieś specjalne uprawnienia? Otóż, jeśli chodzi o lekarza podstawowej opieki zdrowotnej to może nim być lekarz, który bądź to posiada specjalizację minimum pierwszego stopnia w dziedzinie Bambusowe skarpetki sugerowana cena w aptece 8 99 MEDIC DEO® DEOMED BAMBOO® Bambus dla zdrowia, czyli po co komu BAMBUSOWE SKARPETKI? Stopy wielu chorych, na przykład diabetyków, są bardzo wrażliwe na narażenia zewnętrzne oraz mało odporne na bakterie i grzyby. Często są opuchnięte, niekiedy z ranami. Jeżeli do tego dodamy nierzadko występujące jednocześnie problemy dermatologiczne, alergiczne oraz niedomagania związane z krążeniem krwi w nogach, to można sformułować wymagania, jakie powinny spełniać skarpetki zwane zdrowotnymi: • Powinny być wykonane z bardzo delikatnej, naturalnej dzianiny i nie powinny posiadać szwów. • Nie powinny w najmniejszym stopniu uciskać ani stopy, ani łydki, a jednocześnie nie powinny opadać podczas użytkowania, bo to jednak skarpetki. • Powinny zapobiegać rozwojowi bakterii i grzybów i nie powinny powodować objawów alergicznych i dermatologicznych. • W przypadku osób, które mimo choroby doceniają zalety aktywności ruchowej (a jest to zazwyczaj zalecane przez lekarzy) powinny być przystosowane do aktywności fizycznej. Powyższe wymagania są spełnione przez skarpetki zdrowotne polskiej firmy JJW: • DeoMed Bamboo® (z przędzy bambusowej), • DeoMed® (bawełniane) oraz • Medic Deo® (bawełniane frotte dla aktywnych). Pierwsze z wymienionych - bambusowe - były do niedawna światową nowością, a obecnie zyskały już szerokie uznanie zarówno w kraju, jak i zagranicą. Zostały nagrodzone na Diabetica Expo 2005. Przędza bambusowa nadaje im naturalne, trwałe właściwości antybakteryjne, dodatkowo wzmocnione antybakteryjną i antygrzybiczą apreturą Sanitized® (na szwajcarskiej licencji), co powoduje prawie całkowitą eliminację wszelkich mikrobów. Dzianina bambusowa umożliwia w naturalny sposób oddychanie stóp i odprowadzanie nadmiaru wilgoci. Wyjątkowa delikatność w dotyku w połączeniu z bezszwowym łączeniem nad palcami to niespotykany dotychczas komfort dla chorych. Wymienione wyżej skarpetki można nabywać w aptekach i sklepach medycznych. Posiadają one rekomendację Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków oraz szwajcarski Certyfikat Doskonałości Sanitized®. Bliższe informacje można również uzyskać na stronie internetowej www.jjw.pl Producent: JJW sp.j., Puławska 34, 05-500 Piaseczno k. Warszawy, Telefon: 0-22716 01 58, Infolinia: 0-801000776, E-mail: [email protected] JJW W TWOJEJwww.dbamozdrowie.pl APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] 69 WARTO WIEDZIEĆ medycyny ogólnej, chorób wewnętrznych lub pediatrii, bądź taki, który posiada tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych lub pediatrii. Ponadto, Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) zawarł z nim umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo jest on zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Fundusz Zdrowia zawarł taką umowę. Aby już wszystko było jasne wyjaśnijmy termin „świadczeniodawca”. Jest to podmiot, który udziela świadczeń zdrowotnych, zarówno publiczny jak i prywatny. Może być to, zatem zakład opieki zdrowotnej wykonujący zadania określone w jego statucie (przychodnia, szpital), grupowa praktyka lekarska, grupowa praktyka pielęgniarek lub położnych, osoby wykonujące zawody medyczne w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki, oraz inne osoby fizyczne, które posiadają fachowe uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych i udzielają ich w ramach wykonywanej działalności gospodarczej (np. niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej). Warto tutaj jeszcze zaznaczyć, iż świadczeniodawca udzielający świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej zapewnia uprawnionym pacjentom, w kosztach własnej działalności, dostęp m.in. do: opieki ambulatoryjnej, w tym opieki w domu chorego oraz badań diagnostycznych. 70 LEKARZ POZ Ale wróćmy do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (poz). Do zakresu jego działań należy planowanie i realizacja opieki lekarskiej nad pacjentem w warunkach ambulatoryjnych i domowych, a także koordynuje on udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej. W tym celu współpracuje z pielęgniarką oraz położną POZ, pielęgniarką środowiskową oraz innymi świadczeniodawcami w celu realizacji potrzeb zdrowotnych pacjenta. Zakres działań lekarza POZ można pogrupować na: • działania mające na celu zachowanie zdrowia pacjentów (dlatego też do obowiązków lekarza należy prowadzenie edukacji zdrowotnej czy uczestniczenie w realizacji programów prozdrowotnych); • działania profilaktyczne (w tym celu lekarz identyfikuje czynniki ryzyka i zagrożenia zdrowotne, dokonuje kwalifikacji i nadzoruje wykonanie obowiązkowych szczepień ochronnych; w tym zakresie do jego obowiązków należy również informowanie pacjenta o dobrowolnych – zalecanych szczepieniach; ponadto lekarz POZ uczestniczy w realizacji programów profilaktycznych i prowadzi systematyczną i okresową ocenę stanu zdrowia pacjenta); • działania mające na celu rozpoznanie chorób (wybrany przez pacjenta lekarz podstawowej opieki zdrowotnej planuje i nadzoruje postępowanie diagnostyczne oraz wskazuje podmioty właściwe do jego przeprowadzenia; przeprowadza badania podmiotowe; przeprowadza badania przedmiotowe; wykonuje testy i/lub zleca wykonanie badań dodatkowych np. laboratoryjnych i obrazowych, może też kierować pacjenta na konsultacje specjalistyczne, a także do szpitala w celu dalszej diagnostyki i leczenia. Jednak nie zawsze wymagane są skierowania, ma to miejsce przy udzielaniu świadczeń specjalistycznych przez: ginekologa i położnika; dentystę; dermatologa; wenerologa; onkologa; okulistę; psychiatrę; Ponadto nie jest wymagane skierowanie do następujących świadczeń: dla osób chorych na gruźlicę; dla osób zakażonych wirusem HIV; dla inwalidów wojennych i osób represjonowanych; dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych; dla osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych (w zakresie lecznictwa odwykowego), a także dla uprawnionego żołnierza lub pracownika, w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej w ramach działań mających na celu rozpoznanie chorób dokonuje też interpretacji wyników badań i konsultacji oraz orzeka o stanie zdrowia pacjenta. • Inną grupę działań w ramach czynności wykonywanych przez lekarza POZ jest leczenie chorób, tutaj lekarz podstawowej opieki PIELĘGNIARKA I POŁOŻNA POZ to środowiskowego czy środowiskowo-rodzinnego, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, lub opieki długoterminowej, czy wreszcie w ochronie zdrowia pracujących oraz środowiska nauczania i wychowania lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, opieki długoterminowej, w ochronie zdrowia pracujących oraz środowiska nauczania i wychowania. Świadczenia udzielane są przez taką pielęgniarkę na podstawie kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Do zakresu działań pielęgniarki POZ należy pięć grup: 1. promocja zdrowia i profilaktyka chorób (rozpoznawanie i zapobieganie zagrożeniom zdrowotnym, prowadzenie edukacji zdrowotnej, monitorowanie rozwoju dzieci, oraz profilaktyka chorób wieku rozwojowego, edukacja w zakresie szczepień); 2. świadczenia pielęgnacyjne (a więc opieka i zabiegi pielęgnacyjne); Natomiast, jeśli chodzi o Pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej – to może nią być pielęgniarka, która ukończyła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: bądź to rodzinnego, bądź to pediatrycznego, bądź infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] 3. świadczenia diagnostyczne (przeprowadzanie wywiadów środowiskowych, badania fizykalne, wykonywanie podstawowych pomiarów życiowych wraz z oceną, ogólna ocena stanu chorego, wykrywanie odchyleń od normy rozwojowej, wykonywanie niektórych testów diagnostycznych oraz ocena i monitorowanie bólu i pobieranie materiału do testów diagnostycznych); 4. świadczenia lecznicze (udzielanie pierwszej pomocy, podawanie leków, zakładanie opatrunków, cewnikowanie, zdejmowanie szwów, wykonywanie inhalacji, ustalanie diety); 5. świadczenia rehabilitacyjne (przyłóżkowe, usprawnianie ruchowe, gimnastyka oddechowa, ćwiczenia ogólnousprawniające). Do zakresu działań pielęgniarki POZ należy objęcie opieką osób zarówno zdrowych jak i chorych od drugiego roku życia oraz osób niepełnosprawnych. Położna podstawowej opieki zdrowotnej – to położna, o następujących kwalifikacjach: ukończyła szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, foto: Getty Images\Flash Press Media zdrowotnej prowadzi postępowanie terapeutyczne, edukacyjne, zleca leczenie farmakologiczne, wykonuje zabiegi medyczne lub zleca ich wykonanie u innych świadczeniodawców, kieruje do szpitala do zakładów opiekuńczo – leczniczych oraz do oddziałów paliatywno – hospicyjnych, może skierować pacjenta do pielęgniarskiej długoterminowej opieki zdrowotnej; kieruje do leczenia uzdrowiskowego, a także orzeka o czasowej niezdolności do pracy czy nauki. Warto wiedzieć, iż pacjent ma prawo wyboru szpitala spośród szpitali, które zawarły umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. • Ostatnią grupą działań lekarza POZ są działania mające na celu usprawnienie pacjenta: zleca wykonywanie zabiegów rehabilitacyjnych, wykonuje stosownie do posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz posiadanych kwalifikacji i możliwości zabiegi i procedury rehabilitacyjne; zleca wydanie świadczeniobiorcy przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych. www.dbamozdrowie.pl 71 WARTO WIEDZIEĆ środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego lub ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego. Również tutaj warunkiem koniecznym jest zawarcie przez taką położną umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia o wykonywanie świadczeń POZ lub, co się częściej zdarza warunkiem jest jej zatrudnianie lub wykonywanie przez nią zawodu u świadczeniodawcy, z którym Fundusz zawarł odpowiedni kontrakt. A co należy do zakresu wykonywanych świadczeń przez Położną POZ? Przede wszystkim kompleksowa pielęgnacyjna opieka położniczo – neonatologiczno – ginekologiczna. Obejmuje ona: edukację w zakresie planowania rodziny, opiekę w okresie ciąży porodu i połogu, opiekę nad kobietą, noworodkiem i niemowlęciem do ukończenia drugiego miesiąca życia; opiekę w chorobach ginekologicznych, a także opiekę nad kobietą w każdym okresie jej życia, co oznacza, iż panie w każdym wieku powinny poprzez deklarację wyboru wybierać położną podstawowej opieki zdrowotnej. Gdybyśmy chcieli szczegółowo zagłębiać się w obowiązki Położnej POZ, to należą do nich działania w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki chorób poprzez m.in. edukację w zakresie prozdrowotnego stylu życia kobiety oraz edukację we wszystkich okresach życia kobiety w zakresie prowadzenia 72 samoobserwacji oraz podejmowania działań w celu wczesnego wykrywania i likwidacji czynników ryzyka nowotworowego; edukację w zakresie zapobiegania zakażeniom HIV oraz chorobom przenoszonym drogą płciową, ponadto przygotowania do porodu, oraz poradnictwo w wielu dziedzinach np. w zakresie pielęgnacji i prawidłowego żywienia noworodka i niemowlęcia czy poradnictwo laktacyjne i promowanie karmienia piersią. Położna POZ wykonuje również czynności diagnostyczne takie jak: przeprowadzanie wywiadu środowiskowo - rodzinnego; monitorowanie ciąży; wykonywanie badań położniczych; monitorowanie przebiegu połogu, a także rozwoju noworodka i niemowlęcia do drugiego miesiąca życia. Położna POZ prowadzi też obserwację i ocenę rozwoju psychoruchowego noworodka i niemowlęcia i wykonuje pomiary u kobiety i noworodka oraz je ocenia i wreszcie wykonuje testy diagnostyczne i pobiera materiał do badań diagnostycznych. Inną dziedziną zainteresowania położnej podstawowej opieki zdrowotnej są świadczenia pielęgnacyjne w stosunku do kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu (m.in. polegające na przygotowaniu do opieki na dzieckiem) i w stosunku do noworodka i niemowlęcia do 2 miesiąca życia. Dwie ostatnie dziedziny pracy położnej POZ to rehabilitacja, która obejmuje ćwiczenia usprawniają- ce w okresie ciąży i połogu oraz w schorzeniach ginekologicznych i prowadzenie gimnastyki oddechowo – relaksacyjnej, takiej, która wspomoże przygotowanie do porodu i połogu oraz szeroko rozumiane świadczenia lecznicze. Do tych ostatnich należą m.in. udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i w nagłych zachorowaniach, udzielanie pomocy położniczej i neonatologicznej w stanach nagłych do czasu przybycia lekarza, przyjmowanie porodu nagłego w warunkach domowych, udzielanie pomocy w okresie laktacji, a ponadto podawanie leków, w tym wykonywanie iniekcji domięśniowych, dożylnych, śródskórnych, zdejmowanie szwów, cewnikowanie pęcherza moczowego u kobiet, leczenie i opatrywanie oparzeń, ran, odleżyn we współpracy z pielęgniarką POZ, wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna, oraz ustalanie diety kobiety zgodnie z potrzebami. Jak widać wachlarz podejmowanych działań i czynności przez lekarza, pielęgniarkę i położną podstawowej opieki zdrowotnej jest bardzo szeroki. Musimy jendak pamiętać o złożeniu deklaracji wyboru dla zapewnienia sobie fachowego wykonywania tych elementarnych i podstawowych, jak sama nazwa mówi, usług w systemie ochrony zdrowia w Polce, ale życzę Państwu, abyśmy korzystali z nich jak najrzadziej. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 73 Sponsorem krzyżówki jest na pięciolinii odkryty przez małżeństwo Curie 4 umiejętność płynnego i wyraźnego wysławiania się 20 wyciskany z owoców 12 amerykański jeleń średniowieczne określenie Araba 24 słynna wieża w Londynie 9 czasem czujesz w kościach pała, gruby kij grał Bonda w Goldeneye ... simson polopiryna lub aspiryna dawny pracownik kolei lub układ i płyn w aucie ISTITUTO GANASSINI dawny lek zając przeciwbólowy myśl przewodnia afrykański pies melonowe drzewo pomocnik bacy obierka KRZYŻÓWKA kwitnie raz w życiu dwie szyny krawędź 22 księżyc Urana 10 piękna uczestniczka łowów kalidońskich obok epiki i liryki 8 polski pies gończy w aucie na 13 benzynę miasto nad Pasłęką chlebowy 23 lub solny 5 7 40. prezydent USA praktykant, flaga na początkujący statku dopływ Narwi pozioma belka przy maszcie kończy obiad wagon platforma 2 14 głaz narzutowy 15 pan na Olimpie krasomówstwo rzeka i jezioro 21 w Niemczech eden 3 gra role zakochanych dawna nazwa Tokio forma literacka krasa 25 woda w stanie lotnym 11 kosmetyk lub lek zachowanie eleganckie i delikatne przedmorze 19 6 w greckim alfabecie zasłona, kotara wada, rysa 1 2 15 16 18 3 4 5 17 18 16 wypęd owiec na hale 6 19 17 zawód Marka Konrada 7 8 20 21 22 1 9 10 11 23 24 25 12 13 14 WYGRAJ TERAZ!!! Dla dwudziestu pięciu osób, które przyślą na adres redakcji (91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3) prawidłowe rozwiązanie, sponsor krzyżówki przygotował nagrodę w postaci zestawu Tonimer Baby spray do higieny nosa oraz Tonimer Żel nawilżający do nosa. 74 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 75 PORADNIA zapytaj lekarza NA WASZE PYTANIA ODPOWIADA NASZ EKSPERT: LEKARZ MEDYCYNY I DOKTOR NAUK FARMACEUTYCZNYCH JACEK OWCZAREK Z ZAKŁADU BIOFARMACJI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W ŁODZI. 76 O statnio zauważyłem u siebie niepokojące objawy - jestem zmęczony i osłabiony, tracę na wadze i ciągle odczuwam pragnienie. Dowiedziałem się, że mogą to być objawy cukrzycy. Jakim badaniom powinienem się poddać ? T ypowymi objawami cukrzycy są: wzmożone pragnienie, zwiększona ilość oddawanego moczu(wielomocz), osłabienie i senność oraz rzadko chudnięcie. Często jednak cukrzyca przebiega bezobjawowo. Niejednokrotnie pod tymi bardzo niepokojącymi objawami, kryją się również inne groźne choroby. Bez względu na wiek - konsultacja lekarska i ewentualnie hospitalizacja celem rozpoznania choroby wydaje się nieunikniona. W celu rozpoznania cukrzycy należy wykonać poziom glukozy we krwi. Badanie jest bardzo proste i szybkie, jednak decyduje o zdrowiu i życiu pacjenta. Rozpoznanie opiera się na pomiarach przygodnych glikemii, glikemii na czczo lub glikemii w teście obciążenia glukozą. Przy braku leczenia cukrzyca prowadzi do powikłań ostrych i/lub przewlekłych. Do ostrych powikłań zaliczamy: kwasicę i śpiączkę ketonową, nieketonową hiperglikemię hiperosmolalną i kwasicę mleczową. Powikłania przewlekłe obejmują: powikłania oczne(retinopatia cukrzycowa, zaćma, jaskra wtórna krwotoczna), cukrzycową chorobę nerek (neuropatia cukrzycowa) - prowadząca do niewydolności nerek, neuropatię cukrzycową, stopę infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] cukrzycową, powikłania naczyniowe, zmiany skórne i zmiany kostne. W przypadku rozpoznania cukrzycy lekarz rodzinny lub najlepiej diabetolog zleci szereg badań dodatkowych i obrazowych oraz ustali plan postępowania dietetycznego i farmakotarapeutycznego. P o ostatniej wizycie na basenie swędzą mnie stopy, a pomiędzy palcami pojawiły się zaczerwienienia. Czy to może być grzybica? B asen jest jednym z wielu miejsc gdzie można zarazić się grzybicą. Często na grzybicę stóp można zachorować w saunie, chodząc bosymi stopami po hotelowej wykładzinie lub używając kapci czy ręczników osoby już chorującej. Zakażenie następuje również poprzez skarpety i buty - zwłaszcza u osób pracujących w ciepłych i wilgotnych pomieszczeniach. Pierwsze zmiany najczęściej pojawiają się między palcami III i IV oraz IV i V stóp. Zmiany mogą jednak przejść na inne przestrzenie międzypalcowe. Występują dwie odmiany grzybicy stóp: potnicowa i złuszczająca. W odmianie potnicowej występują pęcherzyki i zlewne ogniska wysiękowe. W odmianie złuszczającej występują ogniska przerostu naskórka z licznymi popękaniami. Pełna diagnoza może być jednak postawiona przez dermatologa po zebraniu wywiadu i ocenie charakteru zmian. Być może konieczne będzie badanie mikologiczne. www.dbamozdrowie.pl Przy braku leczenia, grzybica atakuje paznokcie stóp, potem rąk. Zaczyna się zazwyczaj od palucha, a potem przenosi się na inne palce. Paznokcie grubieją i odstają w niektórych miejscach od opuszków palców. Pojawiają się na nich mętne, białe lub żółtawe plamy, z czasem ciemniejące. Płytka coraz bardziej boli, nawet przy niewielkim ucisku. Pamiętajmy aby: po kąpieli dokładnie wycierać miejsca między palcami stóp. Korzystając z publicznych pryszniców zakładać klapki. Nie przegrzewać stóp zakrytym obuwiem. Jeśli stopy pocą się, unikać mydeł o wysokim pH (alkalicznych). Nie używać starego pumeksu. W hotelach nie chodzić boso. Szanowni Czytelnicy. Odpowiedzi udzielane w Poradni DoZ mają jedynie charakter informacyjny i w żadnym wypadku nie stanowią ostatecznej diagnozy problemów naszych Czytelników. Staramy się tu opisywać problemy najczęściej poruszane przez Was w listach, jednak nie jesteśmy w stanie podać ostatecznej diagnozy. W celu jej postawienia w większości wypadków konieczna jest osobista wizyta u specjalisty. Z tego też względu nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na wszystkie Wasze pytania. 77 78 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 79 KSIĘGARNIA OTYŁOŚĆ STANOWI POWAŻNY PROBLEM ZDROWOTNY I SPOŁECZNY, I TO NIE TYLKO W NASZYM KRAJU. JEJ NASTĘPSTWEM SĄ RÓŻNORODNE SCHORZENIA PRZEWLEKŁE NP. CUKRZYCA, NADCIŚNIENIE TĘTNICZE, CHOROBA WIEŃCOWA SERCA, UDARY MÓZGU, NOWOTWORY I INNE. JEDNOCZEŚNIE LECZENIE OTYŁOŚCI JEST TRUDNE, PONIEWAŻ WYMAGA SILNEJ MOTYWACJI I WYTRWAŁOŚCI W ODCHUDZANIU. Z POMOCĄ OSOBOM ODCHUDZAJĄCYM SIĘ PRZYCHODZI KSIĄŻKA „OTYŁOŚĆ – ZAPOBIEGANIE I LECZENIE”. cena 19,00 zł, Nr kat. 071 Leczenie i zapobieganie lek. med. Ewa Pakuła Poradnik, wydany pod redakcją prof. Mirosława Jarosza i prof. Longiny Kłosiewicz-Latoszek, dostępny jest już w ofercie Księgarni Wysyłkowej Dbam o Zdrowie. Dowiemy się z niego co to jest nadwaga i otyłość oraz jak dochodzi do gromadzenia się nadmiaru tkanki tłuszczowej w organizmie. Poznamy także proste wskaźniki pozwalające określić stopień i typ otyłości, które można wykorzystać praktycznie obliczając swój wskaźnik masy ciała czy wskaźnik WHR (wskaźnik stosunku talii do bioder). Dowiemy się, że tzw. otyłość brzuszna czyli męska wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób metabolicznych (hiperlipidemii, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego) czyli tzw. zespołem polimetabolicznym, który istotnie pogarsza zdrowie. Autorzy uświadamiają nam, że otyłość dotyczy głównie osób 80 otyłości dorosłych, ale jej początki często sięgają dzieciństwa i, że najważniejszymi przyczynami otyłości są nieprawidłowe nawyki żywieniowe oraz brak ruchu., co wpływa na dodatni bilans energetyczny organizmu objawiający się przyrostem masy ciała. Duża część poradnika dotyczy metod profilaktyki i leczenia nadwagi oraz otyłości. Profilaktyka obejmuje zmianę stylu życia na bardziej aktywny i ruchliwy wraz ze zmianą diety, która powinna opierać się o piramidę żywienia przedstawioną w poradniku. Leczenie otyłości ma zmniejszyć masę ciała i, co ważniejsze, poprawić stan zdrowia. Z poradnika dowiemy się o leczeniu dietetycznym ze szczegółowymi zaleceniami co do częstości i wielkości posiłków oraz składników odżywczych. Leczenie dietetyczne może być uzupełniane leczeniem farmakologicznym. Au- torzy omawiają różne diety niskokaloryczne i leki, łącznie z ich zaletami i wadami. Wspominają też o leczeniu chirurgicznym otyłości wykazując, że z jednej strony daje to bardzo dobre efekty odchudzania, a z drugiej, że jest to metoda drastyczna. Na końcu znajduje się kilkadziesiąt stron z przykładowymi, całodziennymi jadłospisami dla osób o różnym stopniu nadwagi lub otyłości. W oparciu o owe przepisy i wskazówki dietetyczne każdy może komponować swoją dietę niskokaloryczną zgodnie ze swoim smakiem. Jest to niewątpliwie duża zaleta poradnika. Z innych atutów książki można wymienić prosty i przystępny język, oraz wytłuszczenia szczególnie ważnych informacji. Atrakcyjności dodają też tabele i uwagi praktyczne w ramkach. Dodatkowym walorem poradnika jest duża WIEDZA TO NAJWIĘKSZA BROŃ W WALCE Z KAŻDĄ CHOROBĄ! czcionka umożliwiająca łatwe czytanie starszym osobom i przejrzysty układ stron. Z poradnika dużą korzyść będą mieć nie tylko osoby z nadwagą i otyłe ale także te, które starają się utrzymać masę ciała w normie. Jest on również bardzo przydatny dla farmaceutów i lekarzy pierwszego kontaktu, od których często zależy czy ich pacjent podejmie chęć walki ze swoją otyłością. DRODZY CZYTELNICY! Wiedząc, że łatwiej zapobiegać niż leczyć, systematycznie wprowadzamy do naszej oferty nowe tytuły, które cieszą się Państwa zainteresowaniem i uznaniem. W tym numerze również zapraszamy do zapoznania się z ofertą nowości Księgarni Wysyłkowej programu Apteki Dbam o Zdrowie oraz zachęcamy do zakupu interesujących Państwa tytułów. Pełna oferta księgarni znajduje się na stronie www.dbamozdrowie.pl Jednocześnie przypominamy, że nasza oferta skierowana jest wyłącznie do Uczestników programu Apteki Dbam o Zdrowie. Zamówienia można składać na stronie internetowej www.dbamozdrowie.pl lub wypełniając formularz zamówienia umieszczony na stronach gazetki i wysyłając na adres księgarni. Prosimy również o wskazanie ilości zamawianych książek i złożenie podpisu na formularzu. Złożenie zamówienia na książki z określonej oferty nie obliguje do zamawiania książek w kolejnych wydaniach. Książki wysyłamy do Państwa za pośrednictwem Poczty Polskiej, zgodnie z obowiązującym cennikiem. Życzymy miłej lektury i dużo zdrowia Zespół księgarni Apteki Dbam o Zdrowie Dziecko z zespołem Downa. Jaka to musi być miłość Krystyna Rożnowska NOWOŚĆ!!! Chemioterapia i radioterapia Zbigniew Wronkowski, Szymon Brużewicz Książka została napisana przez zespół specjalistów z Instytutu Onkologii w Warszawie. Autorzy omawiają najczęściej stosowane metody leczenia chorób nowotworowych ze szczególnym uwzględnieniem chemio- i radioterapii. W poradniku pacjenci znajdą odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące trybu życia podczas leczenia i po zakończonej terapii. Format: 145 x 205 mm, 120 stron, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł Nr. kat. 081 Poradnik jest napisany z myślą o tych rodzicach, którzy szukają wsparcia w pierwszym okresie po narodzinach dziecka z zespołem Downa, ale również dla rodziców dzieci starszych. Rodzice znajdą w nim omówienie najważniejszych problemów, z którymi spotykają się na co dzień, oraz rady, jak zaplanować życie z dzieckiem z zespołem Downa i jak zaakceptować jego odmienność. Format: 205 x 145 mm, 176 stron, oprawa broszurowa, cena 29,00 zł Nr. kat. 082 NOWOŚĆ!!! infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Żywienie kobiet w ciąży Dorota Szostak-Węgierek, Aleksandra Cichocka Jakie to składniki? Gdzie je można znaleźć? W jakich ilościach spożywać? Czy posiłki o różnorodnych smakach, upaNOWOŚĆ!!! jające mocą zapachów i mieniące się bogactwem kolorów, zapewnią zdrowie przyszłej matce i jej nie narodzonemu dziecku? A może powinna ona jeszcze sięgnąć po suplementy? Nie bać się nadwagi, czy też cały czas się pilnować? Odpowiedzi na te i inne pytania można znaleźć Liczmy wapń w diecie w naszym poradniku. Hanna Kunachowicz , Irena Nadolna , Anna Wojtasik , Beata Format: 145 x 205 mm, 144 strony, oprawa broszurowa, Przygoda , Krystyna Iwanow cena 17,00 zł Nr. kat. 084 Niniejsza publikacja ma ułatwić dokonywanie prawidłowego wyboru produktów, które są źródłem wapnia, i innych składników odżywczych, wpływających korzystnie na jego przyswajanie z diety. Wapń jest niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka, wpływa m.in. na stan zębów i kości. U osób dojrzałych i starszych również odgrywa dużą rolę, głównie w profilaktyce osteoporozy. Format: 165 x 118 mm, 156 stron, oprawa broszurowa, NOWOŚĆ!!! cena 29,00 zł Nr. kat. 083 www.dbamozdrowie.pl 81 82 Migrena Joan Raymond Dzięki książce dowiemy się m.in. jak rozpoznawać objawy migreny, jak sporządzić kalendarz bólów głowy, jak uzyskać prawidłowe rozpoznanie oraz jak nauczyć się (a także swoich bliskich) radzić sobie z migreną. Format: 14 x 21 cm, 240 stron, oprawa broszurowa cena 23,40 zł Nr. kat. 003 Astma i alergia. Postępowanie z dziećmi. Allen J. Dozor, Kate Kelly Książka pomoże rodzicom zrozumieć sytuację chorego dziecka. Autorzy opisują program przez siebie stworzony, który ma umożliwić dziecku i jego rodzicom prowadzenie pełnego i aktywnego życia. Pokazuje jak skutecznie postępować. Format: 14 x 21 cm, 471 stron, oprawa broszurowa cena 29,70 zł Nr. kat. 007 Cukrzyca Paul Heltzel Mnóstwo praktycznych wiadomości o objawach, terapii, lekach, odżywianiu i leczeniu uzupełniającym. Format: 14 x 21 cm, 264 strony, oprawa broszurowa cena 23,40 zł Nr. kat. 002 Dbam o zdrowie! Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Leczenie lęków i depresji Daniel G. Amen i Lisa C. Routh Zapalenie stawów John Marcus Thompson Autorzy przedstawiają siedem rodzajów lęków i depresji, wyjaśniają ich źródła i prezentują metody leczenia. Czytelnicy znajdą też w tej książce historie wyleczonych oraz kwestionariusz pozwalający rozpoznać ewentualne schorzenie. Format: 13,9 x 20 cm, 456 stron, oprawa broszurowa cena 28,50 zł Nr. kat. 043 Aktualne informacje na temat przyczyn, rozpoznawania i różnych metod leczenia zapalenia stawów oraz nowe kierunki terapii immunologicznej. Format: 14 x 21 cm, 376 stron, oprawa broszurowa cena 26,10 zł Nr. kat. 004 Choroby serca Rob Myers Sen J. Paul Caldwell Autor wyjaśnia co służy a co szkodzi nocnemu odpoczynkowi, wymienia zaburzenia snu i radzi jak postępować by nie mieć kłopotów z zaśnięciem i utrzymaniem snu. Format: 14 x 21 cm, oprawa broszurowa infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl cena 29,00 zł Nr. kat.052 Najczęstsze choroby serca i ich objawy, rodzaje badań i metody leczenia, czynniki ryzyka i niebezpieczeństwa związane z hormonalną terapią zastępczą, wpływ diety i aktywności seksualnej na pracę serca oraz wiele innych zagadnień. Format: 14 x 21 cm, 224 strony, oprawa broszurowa 83 cena 22,50 zł Nr. kat. 006 84 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 85 Płeć serca. O chorobach układu krążenia u kobiet Krystyna Rożnowska Jak kształtować charakter nastolatka Michael S. Josephson, Val J. Peter, Tom Dowd Autorzy dzielą się spostrzeżeniami zdobytymi podczas pracy z młodzieżą na przykładach wziętych z życia, omawiają metody wychowawcze i pomocne w kształtowaniu charakteru. Format: 145 x 205 mm, 240 stron, oprawa broszurowa Mam sztuczny staw Nr. kat. 027 biodrowy Andrzej Pozowski Zdobądź +10 10 2900 dodatkowych punktów! 26 KUPUJĄC KSIĄŻKĘ MIESIĄCA ZYSKUJESZ 10 DODATKOWYCH PUNKTÓW W PROGRAMIE DBAM O ZDROWIE! Punkty będą dodane do twojej karty w momencie realizacji zamówienia.* *Uwaga! W przypadku zwrotu książki punkty będą automatycznie odejmowane. Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Hemoroidy Grzegorz Krasowski, Marek Kruk Książka nie tylko wyjaśnia, jakie są przyczyny choroby hemoroidalnej, lecz i w sposób fachowy, choć bardzo przystępny, omawia objawy, profilaktykę, sposoby leczenia zachowawczego i chirurgicznego, a także ewentualne komplikacje. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, 86 cena 14,00 zł Nr kat. 041 Serce kobiety pracuje inaczej niż serce mężczyzny, co wynika z różnic w funkcjonowaniu układu hormonalnego. W naszej książce znajdziesz odpowiedzi na wiele pytań dotyczących przyczyn, objawów i przebiegu chorób serca i układu krążenia u kobiet. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, cena 29,00 zł Nr kat. 040 Książka skierowana jest do pacjentów, którzy po operacji wszczepienia sztucznego stawu biodrowego wymagają rehabilitacji i szczegółowych wskazówek, co robić, aby możliwie szybko i bezpiecznie wrócić do aktywnego życia. Format: 145 x 205 mm, 64 strony, oprawa broszurowa, cena 14,00 zł Nr. kat. 080 Szczególnie polecamy! Bóle kręgosłupa Pod redakcją Jerzego Kiwerskiego i Romana Fiutko Choroby trzustki Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski Autorzy radzą, jak uniknąć przykrych dolegliwości bólowych kręgosłupa i jak z nimi żyć. Format: 14,5 x 20,5 cm, 220 stron, oprawa broszurowa cena 25,00 zł Nr. kat. 017 Nieprawidłowy tryb życia i nieodpowiednie odżywianie sprzyjają rozwojowi zapalenia trzustki. Książka pokazuje co jeść, a jakich potraw unikać - aby powrócić do zdrowia. Zawiera praktyczne porady i zalecenia specjalistów z Instytutu Żywności i Żywienia; Format: 145 x 205 mm, 160 stron, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł Nr. kat. 044 Poradnik zawałowca Peter Mathes W poradniku w przystępny sposób przedstawiono, jak oszacować ryzyko zawału serca, jak zmniejszyć zagrożenie, jak wcześnie rozpoznać chorobę, a wreszcie - jak wrócić do zdrowia fizycznego i psychicznego, jeśli do zawału już doszło. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 33,00 zł Nr. kat.055 Padaczka Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska Miażdżyca i inne choroby tętnic obwodowych Wojciech Noszczyk Atak padaczki zawsze budził lęk, dlatego na temat jej przyczyn i przebiegu powstało wiele fałszywych opinii i przesądów. Autorzy poradnika, przeznaczonego dla chorych i ich rodzin, przekazują najnowszą wiedzę o chorobie i sposobach jej leczenia. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, cena 22,00 zł Nr. kat. 067 Poradnik jest źródłem cennych informacji dla tych, którzy mają już problemy z tętnicami, a także dla wszystkich, którzy chcą uniknąć takich problemów. Przekonuje do zdrowego trybu życia; Format: 145 x 205 mm, 156 stron, oprawa broszurowa, cena 22,00 zł Nr. kat. 045 Kobieta Choroby reumatyczne Witold Tłustochowicz, Małgorzata Tłustochowicz, Anna Raczkiewicz-Papierska Autorzy poradnika przekazują rzetelną wiedzę na temat tych chorób, wyjaśniają przyczyny ich powstawania, a także przedstawiają nowoczesne sposoby leczenia i rehabilitacji. Format: 14,5 x 20,5 cm, 100 stron, oprawa broszurowa, cena 17,00 zł Nr. kat. 020 i mężczyzna Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Gazy jelitowe. Porady lekarzy i dietetyków Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski Chcę mieć zdrową tarczycę Tadeusz Górowski Autor wyjaśnia na czym polegają choroby tarczycy, jak się je rozpoznaje i leczy. Format: 14,5 x 20,5 cm, 144 strony, oprawa broszurowa, cena 24,00 zł Nr. kat. 009 Nasz poradnik pokazuje, jak zmodyfikować sposób żywienia - co jeść, a jakich potraw unikać - aby złagodzić przykre objawy lub nawet całkowicie im zapobiec. Format: 145 x 205 mm, 116 stron, oprawa broszurowa cena 16,00 zł Nr. kat. 029 Żylaki i inne choroby żył Wojciech Noszczyk Żylaki uważamy najczęściej za uciążliwy defekt kosmetyczny. Książka ta skierowana jest do wszystkich - zarówno kobiet, jak i mężczyzn - cierpiących z powodu chorób żył kończyn dolnych, a także do tych, którzy chcą ich uniknąć. Format: 145 x 205 mm, 132 strony, oprawa broszurowa infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] cena 18,00 zł Nr. kat. 024 O depresji, o manii, o nawracających zaburzeniach nastroju... Poradnik dla chorych i ich rodzin Iwona Koszewska, Ewa Habrat-Pragłowska W poradniku znajdują się rzetelne informacje o przyczynach, przebiegu i metodach leczenia, oraz wskazówki jak postępować z osobą chorą. Format: 14,5 x 20,5 cm, 112 stron, oprawa broszurowa, www.dbamozdrowie.pl cena 14,00 zł Nr. kat. 019 87 Szampon przeciwłupieżowy sugerowana cena w aptece 25 99 SEBIPROX Op. butelka 60 ml Zawiera 1% ciclopiroxi olaminum Skutecznie eliminuje przyczyny i objawy łupieżu. Posiada doskonałe walory kosmetyczne. Sebiprox to nowy szampon przeciwłupieżowy charakteryzujący się wysokim profilem skuteczności. Zawiera innowacyjną formułę opartą na aktywnej substancji – cyklopiroksolaminie (CPO), która skutecznie i szybko zwalcza przyczyny i objawy łupieżu. Dlaczego warto wybrać Sebiprox? • wykazuje kompleksowe działanie przeciwłupieżowe skutecznie redukując objawy i przyczyny łupieżu: działa podwójnie przeciwgrzybiczno, przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie • może być stosowany profilaktycznie zwłaszcza w okresach wzmożonej podatności na infekcję grzybiczą, bez ryzyka oporności na cyklopiroksolaminę (CPO) • ma bezpieczny profil działania i jest łagodny dla skóry głowy, Posiada właściwości pielęgnacyjne dla włosów i skóry głowy. Pełna informacja o szamponie w siedzibie firmy: Stiefel Polska sp. z o.o., ul. Kamionkowska 51, 03-812 Warszawa, tel. (022) 517 – 69 – 00 STIEFEL LABORATORIES (IRELAND) LIMITED Preparat na brodawki (kurzajki) sugerowana cena w aptece 22 49 DUOFILM Op. płyn 15 ml Zawiera: kwas salicylowy 167mg/g, kwas mlekowy 167mg/g Brodawki? Już nie! Jest Duofilm. Brodawki są wywoływane przez wirusy. Wyglądem przypominają zrogowaciałe grudki, umieszczone na powierzchni skóry. Uwaga! Są zakaźne. Jedną z metod usuwania brodawek jest stosowanie środków keratolitycznych, takich jak Duofilm (połączenie kwasu salicylowego i kwasu mlekowego). Kwas salicylowy działa złuszczająco, zmiękcza i rozpulchnia zrogowaciały naskórek, a kwas mlekowy niszczy zmienioną tkankę brodawek. Duofilm dostępny jest w postaci płynu, który nakłada się pędzelkiem na zmiany. Zawiera połączenie substancji keratolitycznych, dzięki czemu skutecznie usuwa brodawki. Duofilm to również po konsultacji z lekarzem lek dla: • Dzieci powyżej 2 roku • Kobiet w ciąży • Matek karmiących STIEFEL LABORATORIES (IRELAND) LIMITED Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. 88 W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE Pokonać stres Siegfried Brockert Nużąca praca, zestresowany szef, mobbing, konieczność szybkiego podejmowania decyzji, lęk związany z utratą pracy – to czynniki zagrażające naszemu zdrowiu. Czym jest stres? Jak go niwelować? Zabiegani, w pracy i w życiu, często nie potrafimy zareagować właściwie na stres. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 061 Chrapanie Małgorzata M. Tafil-Klawe, Jacek J. Klawe Twoja prostata Chet Cunningham Osobom mającym kłopoty z chrapaniem autorzy udzielają praktycznych wskazówek, które pozwolą wyeliminować lub ograniczyć tę przykrą dolegliwość. Format: 145 x 205 mm, oprawa miękka, cena 15,00 zł Nr kat. 043 Kobieta Książka jest przeznaczona dla mężczyzn po 40. roku życia. Autor przedstawia wszystkie sposoby leczenia chorób gruczołu krokowego oraz najnowsze techniki nieoperacyjnego leczenia gruczolaka stercza. Wskazuje na charakterystyczne objawy choroby oraz radzi, jak chronić się przed nią i kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej. Format: 14,5 x 20,5 cm, 128 stron, oprawa broszurowa, cena 24,00 zł Nr. kat. 011 i mężczyzna Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Udar mózgu Krystyna Rożnowska Zaburzenia lipidowe Barbara Cybulska , Longina Kłosiewicz-Latoszek, Aleksandra Cichocka Jak żyć ze stymulatorem lub defibrylatorem serca Franciszek Walczak, Roman Kępski Właściwe odżywianie i zdrowy tryb życia mogą w wielu przypadkach zminimalizować ryzyko wystąpienia groźnych chorób układu krążenia, prowadzących m.in. do zawału serca lub udaru mózgu. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł, Nr kat. 039 Kiedy należy wszczepić stymulator lub defibrylator? Jak żyć z tymi urządzeniami? Które leki mogą wpływać na czynność stymulatora? Na te i wiele innych pytań odpowiadają prof. dr hab. med. Franciszek Walczak i dr inż. Roman Kępski. Format: 145 x 200 mm, 156 stron, oprawa broszurowa, infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] cena 27,00 zł Nr. kat. 072 Książka w przystępny sposób omawia, jak zmniejszyć zagrożenie udarem, jak rozpoznać zwiastuny choroby, a wreszcie - jak za pomocą rehabilitacji wrócić do sprawności, jeśli do udaru już doszło. Format: 145 x 205 mm, oprawa miękka cena 29,00 zł Nr. kat. 048 Po odjęciu piersi Krystyna Aleksandra Mika Odjęcie piersi jest ciężkim przeżyciem dla każdej kobiety, ale może być ceną jaką trzeba zapłacić, aby żyć. Nasz poradnik pomoże tym kobietom, które po zauważeniu zmian w piersiach natychmiast udadzą się do lekarza, aby ratować to, co najdroższe - życie... Format: 145 x 205 mm, 152 strony, oprawa broszurowa www.dbamozdrowie.pl cena 29,00 zł Nr. kat. 033 89 Letnia wyprzedaz Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl % Dodatkowe punkty! -15 Medycyna naturalna pod red. Kazimierza Janickiego i Wojciecha Rewerskiego Wielka księga medycyny naturalnej odkrywa przed czytelnikiem sekrety dawnych zielarzy. Format: 16,5 x 23,5 cm, 664 strony, oprawa twarda, cena 70,00 zł Nr. kat. 010 50 19 5950+10 +5 Alergie pokarmowe Przyczyny, rozpoznawanie, prawidłowe odżywianie Gaby Schwarz, Sonja Carlsson Jest to praktyczny poradnik dla osób cierpiących z powodu uciążliwej diety i wielu ograniczeń żywieniowych związanych z alergiami pokarmowymi. Format: 14,5 x 20,5 cm, 164 strony, oprawa broszurowa, cena 23,00 zł Nr. kat. 008 Ruch przedłuża młodość Adam Rosławski Autor radzi jak zachować sprawność i cieszyć się życiem. Ćwiczenia dostosowane są do możliwości osób starszych, cierpiących i przewlekle chorych. Gimnastyka sprawia, że poprawi się kondycja fizyczna i samopoczucie. Format: 145 x 205 mm, 56 stron, oprawa broszurowa, cena 15,00 zł Nr. kat. 046 2550+5 Nowe choroby – stare lekarstwa Gillian Kerr, Yvonne Boomfield Trzy części książki: Leksykon roślin stosowanych w lecznictwie. Tradycyjne sposoby leczenia, Leksykon współczesnych chorób zawiera wiele praktycznych, nowych informacji na temat holistycznego leczenia chorób. Format: 210 x 230 mm, 160 stron, oprawa twarda cena 30,00 zł Nr. kat. 021 1270+5 FORMULARZ ZAMÓWIENIA KSIĄŻKI Formularz bez numeru karty pacjenta jest nieważny Numer Karty Pacjenta Imię Opłata przerzucona na adresata. Umowa z OR CUP Łódź z dnia 26.07.2005 nr 00893/A/HH-Ł/2005 Tel. Kontaktowy Nazwisko Ulica Nr. Domu Kod Pocztowy Miasto ZAMAWIAM Nr. Mieszkania Uwaga! Koszt wysyłki zgodny z cennikiem Poczty Polskiej Nr Katalogowy Tytuł Cena Ilość KSIĘGARNIA WYSYŁKOWA PROGRAMU DBAM O ZDROWIE Jeżeli masz wątpliwości - zadzwoń pod bezpłatny numer infolinii 0 800 278 354 Upoważniam firmę Bez Recepty Sp. z o.o. do wystawienia faktury VAT bez podpisu odbiorcy. DATA 90 PODPIS ZAMAWIAJĄCEGO Oferta dla uczestników programu DBAM O ZDROWIE UL. ZBĄSZYŃSKA 3 91-342 ŁÓDŹ Dysleksja Wojciech Brejnak Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców Zygfryd Juczyński O dysleksji wiemy wprawdzie coraz więcej, jednak wielu rodziców, a nawet nauczycieli, nie zdaje sobie sprawy z tego, że nierozpoznanie ryzyka tej dysfunkcji, i to już w „zerówce”, może mieć w przyszłości poważne konsekwencje. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 27,00 zł Nr. kat. 050 Jak pielęgnować dziecko z chorobą zakaźną Małgorzata Szczepańska-Putz Książka traktuje problemy narkomanii w sposób całościowy, biorąc pod uwagę złożone relacje zachodzące między jej uwarunkowaniami psychologicznymi, społeczno-kulturowymi i medycznymi. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 051 Poradnik został opracowany przez specjalistów z Kliniki Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Akademii Medycznej w Warszawie. Omówiono w nim najczęściej występujące u dzieci choroby bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze. Z tej książki rodzice dowiedzą się, jak chronić dziecko przed tymi chorobami, jak je pielęgnować w trakcie choroby, jaką stosować dietę oraz jak postępować w okresie rekonwalescencji. Format: 145 x 205 mm, 124 strony, oprawa broszurowa, cena 18,00 zł Nr. kat. 079 W trosce o dzieci Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Dziecko Rozwój w pierwszym roku życia tydzień po tygodniu Penny Warner Chcę karmić piersią Grażyna Rybak Czytelniczki znajdą w nim teoretyczne i praktyczne informacje na temat karmienia piersią, a także odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, m.in. co robić, gdy karmienie boli? czy moje dziecko się najada? co robić gdy brakuje pokarmu?... Format:145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 17,00 zł Nr. kat.058 Autorka szczegółowo omawia rozwój fizyczny, umysłowy i psychiczny dziecka kolejno w każdym z 52 tygodni życia. Format: 16,5 x 23,5 cm, 220 stron, oprawa broszurowa, cena 27,00 zł Nr. kat. 012 Jak odkrywać i rozwijać uzdolnienia u dziecka Christoph Perleth, Tanja Schatz, Martina Gast-Gamp Dzięki wykorzystaniu rad zawartych w książce przekonacie się, że może być ono przyjemne i dla Was i dla Waszych dzieci, a wspólne zabawy umocnią więzy między Wami. Format: 145 x 205 mm, wydanie I, 180 stron, oprawa broszurowa infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] cena 27,00 zł Nr. kat. 025 Dziecko nadpobudliwe. Jak zrozumieć objawy i znaleźć odpowiednie rozwiązania Cordula Neuhaus Pubikacja przeznaczona głównie dla rodziców, lecz zainteresuje również psychologów, pedagogów, studentów pedagogiki specjalnej i psychologii. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, 164 strony, www.dbamozdrowie.pl cena 27,00 zł Nr. kat. 064 91 Żywienie w chorobach nerek Zofia Wieczorek-Chełmińska Alergie pokarmowe. Porady lekarzy i dietetyków Mirosław Jarosz (red.), Jan Dzieniszewski (red.) Smakołyki prosto z ula dla zdrowia i urody Jolanta Piekut, Maria Borawska Miód to niezwykły dar natury: uzdrawia, upiększa, a potrawom nadaje wyjątkowy smak. W książce przedstawiono zalety miodu, informacje o jego leczniczych właściwościach oraz dziesiątki receptur na kosmetyki - kremy, maseczki i kąpiele miodowe. Nie mogło w niej oczywiście zabraknąć przepisów kulinarnych: przede wszystkim tych tradycyjnych, staropolskich. Format: 145 x 205 mm, 140 stron, oprawa broszurowa, cena 18,00 zł Nr. kat. 077 Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Alergia pokarmowa w najcięższej formie powoduje zapaść naczyniową połączoną z gwałtownym spadkiem ciśnienia. Autorzy sugerują co jeść, a czego unikać - aby nie dopuścić do takich sytuacji. Z książki mogą korzystać zarówno pacjenci, jak i lekarze alergolodzy. Format: 14,5 x 20,5 cm, 164 strony, oprawa broszurowa, cena 23,00 zł Nr. kat. 069 Diety i odzywianie Kuchnia dla zapracowanych. Nie trać czasu w kuchni, strać zbędne kilogramy! Denise Hamilton, Chantal Jakel Dieta łatwo strawna Anna Szczepańska Prawidłowy, dobrze skomponowany jadłospis, pozwoli uniknąć wielu chorób, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca, udary mózgu, nowotwory. Poradnik zawiera przepisy diety łatwo strawnej, uwzględniające zarówno odpowiedni dobór produktów, jak i ich przygotowanie. Format: 205 x 145 mm, 282 strony, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 034 Żywienie w chorobach serca Zofia Wieczorek-Chełmińska Każdy moment jest dobry, aby podjąć decyzję, że chcemy żyć zdrowiej, a więc dłużej! A na to jest jedna rada: zmienić radykalnie sposób żywienia. Po prostu trzeba jeść inaczej. Format: 205 x 145 mm, 224 strony, oprawa broszurowa 92 cena 29,00 zł Nr. kat. 035 Książka zawiera propozycje diet zalecanych m. in. w niewydolności i zapaleniu nerek, w kamicy nerkowej oraz u osób po przeszczepie. Prawidłowe żywienie to jeden z podstawowych elementów leczenia tych schorzeń. Format: 205 x 145 mm, 108 stron, oprawa broszurowa, cena 34,00 zł Nr. kat. 078 100 roślin w Twojej kuchni. Wykorzystaj moc natury! Maria Szustakowska –Chojnacka Książka zawiera informacje o 100 popularnych roślinach, które mają zastosowanie w kuchni, ich właściwościach odżywczych i prozdrowotnych, a także praktyczne porady i przepisy kulinarne. Format: B5, oprawa twarda cena 64,00 zł Nr. kat.054 W poradniku Czytelnik znajdzie m.in. 4-tygodniowe menu wg norm kanadyjskich i amerykańskich, przepisy na szybkie potrawy o małej zawartości tłuszczu, wartość odżywczą produktów w tabelach i wiele innych zagadnień. Format: 205 x 255 mm, 184 strony, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł Nr. kat. 075 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 3 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 4
