Plik źródłowy - Urząd Gminy Międzyrzec Podlaski

Transkrypt

Strategia
Rozwoju
Lokalnego
Gminy Międzyrzec Podlaski
Spis treści
I.
Wstęp .............................................................................................................................................. 2
II.
Diagnoza obszaru ............................................................................................................................ 4
1.
Położenie ......................................................................................................................................... 4
2.
Mieszkańcy ...................................................................................................................................... 5
3.
Edukacja........................................................................................................................................... 9
4.
Rynek pracy ................................................................................................................................... 13
5.
Przedsiębiorczość .......................................................................................................................... 17
6.
Rolnictwo ....................................................................................................................................... 23
7.
Gospodarstwa domowe ................................................................................................................ 26
8.
Infrastruktura sieciowa.................................................................................................................. 27
9.
Walory turystyczne ........................................................................................................................ 31
10.
Opieka społeczna ....................................................................................................................... 34
11.
Budżet gminy ............................................................................................................................. 36
12.
Promocja gminy ......................................................................................................................... 44
III.
Cele strategiczne i operacyjne ................................................................................................... 46
IV.
Uwarunkowania zewnętrzne ..................................................................................................... 55
V.
Zgodność z dokumentami strategicznymi krajowymi, regionalnymi i powiatowymi ................... 64
VI.
System wdrażania strategii........................................................................................................ 71
VII.
Wskaźniki monitoringu strategii ................................................................................................ 73
VIII.
Źródła finansowania Strategii .................................................................................................... 76
Spis wykresów ....................................................................................................................................... 80
Spis rysunków ........................................................................................................................................ 81
Spis tabel ............................................................................................................................................... 81
Spis map ................................................................................................................................................ 82
Bibliografia............................................................................................................................................. 82
1
I. Wstęp
Strategia rozwoju jest kluczowym elementem planowania rozwoju lokalnego. Jest to dokument,
którego celem jest wskazanie wizji oraz strategicznych kierunków rozwoju gminy. Strategia jest
podstawowym instrumentem długofalowego zarządzania gminą. Pozwala na zapewnienie ciągłości i
trwałości w realizacji przyjętych priorytetów rozwojowych, niezależnie od zmieniających się
uwarunkowań politycznych. Strategia umożliwia również efektywne gospodarowanie własnymi,
zwykle ograniczonymi zasobami, takimi jak: mienie komunalne, zasoby ludzkie, infrastruktura czy też
środki finansowe.
Z punktu widzenia rozwoju lokalnego szczególne znaczenie wydaje się mieć problematyka form
wydatkowania. Gmina ma bowiem możliwość finansowania zadań za pośrednictwem własnych
jednostek organizacyjnych, powoływanych spółek, bądź też innych podmiotów spoza sektora
publicznego (np. przedsiębiorców, organizacji pożytku publicznego).
Z każdym z tych wariantów wiąże się inny system (tryb, zasady) rozdysponowywania środków
i uzyskiwanych efektów.
Niebagatelne znaczenie ma przy tym dobór formy finansowania pod kątem rodzaju zadań. Każda z
form realizacji wydatków wiąże się - poprzez dokonywanie zasilenia finansowego na rzecz
realizującego zadanie - z wyborem nie tylko ekonomicznym, ale równocześnie z poparciem dla
istnienia danej instytucjonalizacji podmiotów. Zatem od organizacji finansowania wydatków w danej
gminie zależy m.in. kondycja i rozwój danych kategorii przedsiębiorstw, organizacji non-profit, czy
innych podmiotów. To zaś przekłada się bezpośrednio na ocenę jednego z kryteriów rozwoju
lokalnego.
Podejmowanie przez gminy działań prorozwojowych wymaga stosownego potencjału konkurencyjnoinnowacyjnego, co nie jest łatwe z uwagi na ograniczoność zasobów własnych. Stąd też ważne jest
pozyskiwanie środków zewnętrznych finansujących takie działania.
Mają one odmienny od instrumentów dochodowych charakter i nie powinny ich zastępować.
Generalnie zewnętrzne źródła finansowania można podzielić na dwie kategorie – zwrotne (kredyty,
pożyczki, obligacje) i bezzwrotne. Ważne jest ich uzyskiwanie z jak najmniejszym udziałem kosztów
własnych. Dlatego gminy powinny skupić się przede wszystkim na pozyskiwaniu bezzwrotnych
środków zagranicznych (głównie z UE), które pokrywają znaczącą część kosztów zadań. Ubieganie się
o tego typu finansowanie i korzystanie z niego to obecnie jeden z fundamentów rozwoju gmin.
Konieczność optymalizacji wydatków i ich efektów w czasie wymaga podejmowania decyzji w ramach
określonej strategii. W odniesieniu do finansów chodzi tu przede wszystkim o wytyczne formułowane
w planach o krótko- i długookresowych, tj. m.in. w budżecie, wieloletniej prognozie finansowej,
wieloletnich programach inwestycyjnych. Istotny związek z zarządzaniem rozwojem ma także
wewnętrzny system kontroli finansowej.
Jest to narzędzie wspomagające kierowanie jednostką, które wprawdzie ma ograniczoną
skuteczność, niemniej przy jego pomocy można uzyskać pewien stopień prawdopodobieństwa, że
jednostka osiągnie swoje cele.
2
W niniejszym opracowaniu przyjęto, że zaktualizowana strategia będzie dokumentem
średniookresowym, a okres jej realizacji przypadnie na lata 2014-2020. Przyjęcie takiego horyzontu
czasowego jest zgodne z zaleceniami planistycznymi oraz pozwala na dostosowanie strategii do
wymogów wynikających z obowiązującej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 20142020. Z uwagi na dość długi okres obowiązywania strategii, założono, że musi to być dokument
uniwersalny, koncentrujący się na rozwiązaniu najważniejszych problemów rozwojowych gminy i jej
mieszkańców.
Niniejsza strategia składa się z następujących części:
1. Diagnoza obszaru (najważniejsze, strategiczne aspekty mające wpływ na wysokość wydatków
budżetu gminy)
2. Cele strategiczne i operacyjne
3. Zgodność z dokumentami strategicznymi krajowymi, regionalnymi i powiatowymi
4. System wdrażania strategii, w tym potencjalne źródła finansowania
5. Wskaźniki monitoringu strategii
Przy opracowaniu strategii przyjęto metodę ekspercką. Niniejszy dokument wymaga
przeprowadzenia procesu konsultacji oraz przygotowania dokumentu operacyjnego – planu
projektów realizujących cele strategiczne zgłoszone przez urząd gminy, jednostki organizacyjne gminy
oraz partnerów społeczno-gospodarczych.
Przy przygotowaniu diagnozy kluczową rolę odgrywają dane statystyczne Banku Danych Lokalnych
GUS. Pomimo znacznych rozbieżności pomiędzy danymi statystycznymi a danymi w posiadaniu gminy
posłużono się tymi pierwszymi w celu zachowania standardów porównań danych gminnych do
danych powiatowych, regionalnych bądź krajowych.
Ze względu na przejrzystość analiz, w dokumencie zastosowano podsumowanie mocnych, słabych
stron, szans i zagrożeń w postaci analiz SWOT po każdym z podrozdziałów diagnozy obszaru.
Celowo nie wyodrębniono podrozdziału uwarunkowania zewnętrzne, zaznaczając takie aspekty
w strategicznych punktach styczności z elementami diagnozy obszaru. Dodatkowo, ze względu na
brak aktualizacji dokumentów o charakterze strategicznym dla powiatu bialskiego oraz gmin
ościennych w odniesieniu do dokumentów strategicznych odnoszono się głównie do dokumentów
krajowych i regionalnych.
Niezwykle istotną barierą w trakcie przygotowania niniejszego opracowania jest brak zatwierdzonych
przez Komisję Europejską programów operacyjnych na lata 2014-2020. W trakcie przygotowania
podrozdziału „System wdrażania strategii” posiłkowano się głównie Umową partnerstwa (maj 2014)
oraz projektami programów operacyjnych.
3
II. Diagnoza obszaru
1. Położenie
Gmina Międzyrzec Podlaski położona jest w północnej części województwa lubelskiego, w zachodniej
części powiatu bialskiego. Jest gminą wiejską prawie w pełni otaczającą miasto Międzyrzec Podlaski.
Rysunek 1 Położenie gminy Międzyrzec Podlaski w województwie lubelskim i w powiecie bialskim
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Międzyrzec_Podlaski_gmina_wiejska oraz http://bialski.e-mapa.net/
Wzdłuż gminy przebiegają najważniejsze szlaki komunikacyjne Europy: kolejowa magistrala Berlin Moskwa oraz międzynarodowa droga łącząca Europę zachodnią z Moskwą. Przez teren gminy
przebiegają dwie drogi krajowe (2 i 19) oraz dwie drogi wojewódzkie (806 i 813).
Mapa 1Mapa gminy Międzyrzec Podlaski
Źródło: geo-system.com.pl
Powierzchnia gminy wynosząca 262 km2 plasuje gminę Międzyrzec Podlaski w rankingu pod
względem powierzchni gmin na czwartym miejscu w województwie lubelskim.
Na terenie gminy znajduje się 35 miejscowości, z czego 33 z nich to sołectwa.
4
2. Mieszkańcy
Gminę Międzyrzec Podlaski zamieszkuje ponad 10 000 mieszkańców (por. wykres 1). W porównaniu
do powierzchni gminy, jest to stosunkowo mała liczba. Uwzględniając ranking gęstości zaludnienia,
z wynikiem 40,1 osób na km2 wynik gminy plasuje ją na 154 miejscu (dane za 2013r.).
Gmina wiejska okalająca miasto ma potencjał rozwojowy wynikający z możliwości semiurbanizacji1.
Obserwując krzywą populacji można zauważyć wyraźny wzrost liczby ludności gminy w 2010 r. Od
tego jednak czasu ludność gminy spada średnio o 20 osób. W planach rozwojowych gminy konieczne
jest podjęcie działań zmierzających do zatrzymania i odwrócenia tej tendencji.
Wykres 1 Ludność gminy Międzyrzec Podlaski
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, www.stat.gov.pl
Wśród 10 504 mieszkańców gminy, kobiety stanowią mniejszość. Sytuacja jest raczej nietypowa, gdyż
średnio w powiecie, województwie i kraju liczba kobiet przewyższa liczbę mężczyzn. Według rankingu
gmin w województwie lubelskim, 49,71% udział kobiet w populacji (por. wykres 2), plasuje gminę
Międzyrzec Podlaski na 169 miejscu.
Na wykresie 3 wskazano piramidę wiekową ludności gminy w podziale na płeć. Jak wynika z danych
liczebność kobiet przekracza liczebność mężczyzn dopiero w grupie wiekowej 65 i więcej lat. Kształt
piramidy wskazuje na stacjonarny (zastojowy) tryb społeczeństwa – przejściową fazę pomiędzy
społeczeństwem młodym a starym.
1
Semiurbanizacja – proces umiastowienia wsi. Teren wiejski zaczyna przypominać miasto, również pod
względem warunków społeczno-bytowych. Następuje podniesienie poziomu życia (pozytywny skutek), jak
i upowszechnienie się miejskiego stylu bycia (negatywny skutek). Takie procesy można zaobserwować
szczególnie często w południowej Polsce. Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Semiurbanizacja
5
Wykres 2 Ludność wg płci, rozkład procentowy
Wykres 3 Piramida wieku mieszkańców gminy Międzyrzec Podlaski – dane za 2012 r.
W roku 2012 udział ludności w wieku produkcyjnym (por. wykres 4) wyniósł prawie 61%, czyli mniej
niż średnia dla województwa lubelskiego (63%). Pozytywnym trendem jest spadek liczby osób w
6
wieku poprodukcyjnym (średni dla województwa wynosi 18,9%), jednak niepokojący jest fakt spadku
liczby osób w wieku przedprodukcyjnym (chociaż wskaźnik ten jest wciąż wyższy niż średni dla
województwa – 18,6%).
Wykres 4 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem
Wysoki wskaźnik ludności w wieku produkcyjnym powinien być utrzymywany, przy równoczesnym
zapewnieniu stabilności rynku pracy. Pozytywne uwarunkowania będą miały wpływ zarówno na
przyrost naturalny (w gminie notuje się tendencje zmienne) jak i saldo migracji (przez ostatnie lata
naprzemiennie notowało się saldo ujemne z dodatnim).
Wykres 5 Przyrost naturalny i saldo migracji w gminie Międzyrzec Podlaski
Z danych statystycznych wynika dosyć dobra sytuacja demograficzna w gminie Międzyrzec Podlaski:
- spada wskaźnik obciążenia demograficznego (wykres 6),
- liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w gminie jest wyższa niż średnia dla województwa,
- maleje udział osób w wieku poprodukcyjnym.
7
Sytuacja ekonomiczna mieszkańców zależy jednak od rynku pracy oraz gospodarki gminy, które będą
omawiane w kolejnych rozdziałach niniejszej strategii.
Wykres 6 Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym
Mocne strony
-liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w
gminie jest wyższa niż średnia dla województwa
-maleje udział osób w wieku poprodukcyjnym
Szanse
- semiurbanizacja terenów wiejskich w związku
z naturalnymi procesami rozwoju miast (w tym
wzrost ludności, poprawa warunków społecznobytowych)
Słabe strony
-niestabilny trend migracji oraz przyrostu
naturalnego
Zagrożenia
- nasilające się trendy migracji ludności z terenu
gminy,
- spadek przyrostu naturalnego
8
3. Edukacja
Zgodnie z organizacją sieci publicznych szkół i gimnazjów oraz oddziałów przedszkolnych w szkołach
podstawowych w gminie Międzyrzec Podlaski funkcjonuje 17 oddziałów przedszkolnych, 8 szkół
podstawowych (w tym 7 prowadzonych przez gminę) i 3 gimnazja (w tym jedna szkoła podstawowa i
jedno gimnazjum tworzące Zespół Szkół).
Tabela 1 Sieć oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkołach podstawowych w Gminie Międzyrzec Podlaski
Lp.
1
1
2
3
4
5
6
7
Nazwa szkoły przy której zorganizowano oddziały
przedszkolne
2
Publiczna Szkoła Podstawowa
im. Henryka Sienkiewicza w Halasach
im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Kożuszkach
im. Marii Konopnickiej w Misiach
im. Marii Konopnickiej w Misiach
Oddziały zamiejscowe Szkoły Podstawowej
w Strzakłach
Zespół Szkolno-Przedszkolny w Rogoźnicy
im. Karola Krysińskiego w Rudnikach
im. Kornela Makuszyńskiego w Rzeczycy
im. Mikołaja Kopernika w Tłuśćcu
Publiczna Szkoła Podstawowa w Tuliłowie
Adres
3
Halasy 41, 21-560 Międzyrzec Podlaski
Kożuszki 37, 21-560 Międzyrzec Podlaski
Misie 118, 21-560 Międzyrzec Podlaski
Strzakły 89A, 21-560 Międzyrzec Podlaski
Rogoźnica 96, 21-560 Międzyrzec
Podlaski
Rudniki 2, 21-560 Międzyrzec Podlaski
Rzeczyca ul. Gościniec 74 ,
21-560 Międzyrzec Podlaski
8
Tłuściec 112,
9
Tuliłów ul. Łukowska 61a,
Źródło: Uchwała nr XLIX/321/14 Rady Gminy Międzyrzec Podlaski z 29 sierpnia 2014 r. w sprawie ustalenia sieci publicznych
szkół i gimnazjów oraz oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych w gminie Międzyrzec Podlaski
Od 2010 roku do oddziałów przedszkolnych uczęszczają również dzieci 3 i 4 letnie. (por. wykres 8)
W grupie trzylatków tylko niecałe 20% wszystkich dzieci objętych jest opieką przedszkolną. Wśród
grupy czterolatków udział objętych opieką przedszkolną wynosi około 40%. Oznacza to, że 80%
trzylatków oraz 60% czterolatków może uczęszczać do przedszkoli w innych gminach (np. w mieście
Międzyrzec Podlaski) lub pozostaje w domu pod opieką członków rodziny lub opiekunek. Oznacza to,
że w gminie istnieje popyt na nowe przedszkola zwłaszcza, że po nowelizacji ustawy
„przedszkolnej”2nowe przepisy nakładają na gminy m.in. obowiązek zapewnienia miejsca realizacji
wychowania przedszkolnego każdemu dziecku 4-letniemu (od dnia 1 września 2015 r.) i 3-letniemu
(od dnia 1 września 2017 r.).
Wspomniana wyżej ustawa nakłada na gminy również obowiązek:
- umożliwienia realizacji wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w innych formach wychowania
przedszkolnego, oraz
- umożliwienia szkołom niepublicznym oraz szkołom publicznym prowadzonym przez osoby prawne
niebędące jednostkami samorządu terytorialnego lub osoby fizyczne udziału w programach
22
Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.
poz. 827),
9
rządowych umożliwiających rozwijanie kompetencji, zainteresowań i uzdolnień dzieci i młodzieży
oraz innych grup społecznych.
Oznacza to konieczność wprowadzania innowacyjnych metod pobudzania i rozwoju kreatywności
i kreowania postaw przedsiębiorczych dzieci. Gmina powinna nawiązywać współpracę z instytucjami
kultury i organizacjami pozarządowymi w celu wprowadzania takich metod zgodnie ze sprawdzonymi
w Stanach Zjednoczonych i krajach Unii Europejskiej metodami uczenia kreatywnego myślenia
(creativethinking).
Wykres 7Rozkład dzieci w oddziałach przedszkolnych wg wieku (w 2012r.)
Wykres 8Udział dzieci w oddziałach przedszkolnych w odniesieniu do liczby dzieci w danym wieku w gminie Międzyrzec
Podlaski
Zgodnie z Ustawą z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425 z późn.
zm),
gmina jest organem prowadzącym publicznych szkół podstawowych i gimnazjalnych (za wyjątkiem
szkół specjalnych). W gminie Międzyrzec Podlaski jest 8 publicznych szkół podstawowych i 3 gimnazja
(tabela nr 2).
Tabela 2 Sieć publicznych szkół i gimnazjów w Gminie Międzyrzec Podlaski
10
Źródło: Uchwała nr XLIX/321/14 Rady Gminy Międzyrzec Podlaski z 29 sierpnia 2014 r. w sprawie ustalenia sieci
publicznych szkół i gimnazjów oraz oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych w gminie Międzyrzec Podlaski
Lp
1
1
Nazwa szkoły
2
im. Henryka Sienkiewicza
w Halasach
Adres
3
Halasy 41,
Granice obwodu szkoły
4
wsie: Halasy, Dołhołęka, Łukowisko
2
im. Marii Konopnickiej
w Misiach
im. Marii Konopnickiej
w Misiach
Oddziały Zamiejscowe Szkoły
Podstawowej w Strzakłach
im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
w Kożuszkach
Misie 118,
wsie: Misie, Przychody, Jelnica, Sawki,
Strzakły
Strzakły 89A,
wieś: Strzakły
Kożuszki 37,
wsie: Kożuszki, Łuby, Łuniew, Krzewica
Rogoźnica 96,
im. Karola Krysińskiego
w Rudnikach
im. Kornela Makuszyńskiego
w Rzeczycy
Rudniki 2,
wsie: Rogoźnica, Kolonia Rogoźnica,
Rogoźniczka, Koszeliki, Zawadki, Manie,
Przyłuki, Zasiadki, Zaścianki
wsie: Wysokie, Rudniki, Sitno, Puchacze,
Utrówka
Rzeczyca ul. Gościniec 74,
wsie: Rzeczyca, Bereza
8
w Tuliłowie
Tuliłów, ul. Łukowska 61a,
wsie: Tuliłów, Pościsze Stare, Pościsze
Nowe
9
im. Mikołaja Kopernika
w Tłuśćcu
Publiczne Gimnazjum Nr 1
im. Józefa Ignacego Kraszewskiego
w Jelnicy
Tłuściec 112,
wsie: Tłuściec, Żabce, Wólka
Krzymowska, Kolonia Wolańska,
Krzymoszyce
wsie: Misie, Przychody, Sawki, Strzakły,
Jelnica, Rzeczyca, Bereza
11
Rogoźnica 96,
12
im. Adama Mickiewicza
w Krzewicy
Krzewica 44,
3
4
5
6
7
10
Jelnica 84,
wsie: Rogoźnica, Manie, Przyłuki,
Zasiadki, Koszeliki, Zaścianki, Sitno,
Rudniki, Wysokie, Puchacze, Kolonia
Rogoźnica, Rogoźniczka, Utrówka,
Zawadki
wsie: Krzewica, Łuniew, Kożuszki, Łuby,
Tłuściec, Żabce, Halasy, Łukowisko,
Dołhołęka, Wólka Krzymowska,
Krzymoszyce, Kolonia Wolańska,
Pościsze Stare, Pościsze Nowe, Tuliłów
W 9 szkołach podstawowych w 2012 roku, w 53 oddziałach uczyło się 709 uczniów (652 w szkołach
prowadzonych przez samorząd i 57 w szkole społecznej), z czego 118 uczniów zostało absolwentami
szkół podstawowych (z czego 3 uczyło się w szkole prywatnej).
Wyniki nauczania w szkołach podstawowych kształtują się na średnim poziomie. Na 40 punktów
możliwych do zdobycia podczas testu szóstoklasistów, średni wynik 127 uczniów w gminie, którzy
przystąpili do testu plasował się w 2013 roku na poziomie 22,7 pkt (na terenie powiatu najwyższy
wynik osiągnęli uczniowie z gminie Konstantynów 24,8 a najmniejszy w gminie Tuczna 18,8). Według
rankingu Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie na 127 uczniów, tylko 20 zdało test na
11
poziomie wysokim, 66 na poziomie średnim i 41 na poziomie niskim. Na podstawie wyników z testów
7 szkół zakwalifikowano na poziomie średnim, 1 na niskim i żadnej na poziomie wysokim.3
W 3 gimnazjach w roku 2012, w 18 oddziałach uczyło się 383 uczniów, z czego 147 ukończyło szkołę.
W 2013 roku do egzaminu gimnazjalnego przystąpiło 118 uczniów, z czego 41 absolwentów
przystąpiło do egzaminu gimnazjalnego w Publicznym Gimnazjum nr 3 w Rogoźnicy, również 41 w
Publicznym Gimnazjum nr 1 w Jelnicy oraz 36 w Publicznym Gimnazjum nr 2 w Krzewicy.
Tabela 3Wyniki egzaminu gimnazjalnego w gminie Międzyrzec Podlaski.
uczniowie
gimnazjum
nr 1
gimnazjum
nr 2
gimnazjum
nr 3
uczniowie z
dysleksją
wyniki część
humanistyczna
wyniki
matematyka
wyniki j.
angielski
podstawowy
wyniki j.
angielski
rozszerzony
wyniki j.
rosyjski
podstawowy
wyniki j.
rosyjski
rozszerzony
41
4
67,50%
48%
80,20%
39,20%
59,60%
36
9
63%
37,80%
47,10%
52,90%
70%
37,90%
41
7
70,50%
40,30%
60%
26,30%
61,50%
28,90%
-
Źródło: Wyniki uczniów i szkół podstawowych w gminach w 2013 roku, Wydział Badań i Analiz OKE w Krakowie.
Na podstawie wyników z egzaminów OKE w Krakowie zakwalifikowała wszystkie gimnazja w gminie
na poziomie średnim.
Mapa 2Rozkład placówek oświatowych w gminie Międzyrzec Podlaski
Źródło: google.maps.pl
Zgodnie z priorytetami dokumentu Edukacja i szkolenie 2020 przyjętego przez Radę UE ds. Edukacji,
Młodzieży i Kultury w maju 2009 roku:
1. uczenie się przez całe życie i mobilność w celach edukacyjnych;
2. poprawa jakości i wyników kształcenia oraz skuteczności oferty;
3. promowanie sprawiedliwości i aktywnej postawy obywatelskiej;
4. zwiększanie innowacji i kreatywności na wszystkich poziomach kształcenia;
szkoły w gminie Międzyrzec Podlaski powinny wprowadzić powyższe zalecenia organizując w trakcie
godzin dodatkowych oraz programowych innowacyjne metody nauczania opracowane podczas
projektów innowacyjnych w latach 2007-2013, szczególnie w dziedzinach zwiększania kreatywności
uczniów, kształtowania postaw przedsiębiorczych i obywatelskich, podniesienie kompetencji czytania
ze zrozumieniem oraz przetwarzania informacji i wnioskowania.
3
Wyniki uczniów i szkół podstawowych w gminach w 2013 roku, Wydział Badań i Analiz OKE w Krakowie.
12
Elementami wspierającymi edukacje są technologie i narzędzia informatyczno-komunikacyjne. Każda
ze szkół posiada pracownie komputerową. W szkołach podstawowych 709 uczniów w 2012 roku
miało dostęp do 147 komputerów (5 uczniów na komputer) w tym 142 komputery z dostępem do
internetu (w tym 96 z dostępem do szerokopasmowego internetu).
Podobnie w gimnazjach – 383 uczniów miało dostęp do 63 komputerów (6 uczniów na 1 komputer) w
tym wszystkie z dostępem do internetu (w tym 52 z dostępem do szerokopasmowego internetu).
Mocne strony
- przestrzenne dopasowanie sieci szkół,
- istnienie oddziałów przedszkolnych dla dzieci
młodszych niż 5 letnie w każdej szkole
podstawowej
- dobry stan ilościowy wyposażenia w
komputery
-wysoki udział komputerów z dostępem do
szerokopasmowego internetu
Szanse
- wykorzystanie wyników projektów
innowacyjnych zrealizowanych w latach 20072013 (baza projektów www.kiw-pokl.org.pl)
- mobilność nauczycieli (podnoszenie
kwalifikacji oraz wymiany międzynarodowe w
ramach projektu ERASMUS)
- wzmocnienie współpracy z organizacjami
pozarządowymi wspomagającymi edukację
obywatelską, kreatywną i nakierowaną na
rozwój postaw przedsiębiorczych,
- rozwój platform edukacyjnych umożliwiającym
uczniom e-learning.
Słabe strony
-brak samodzielnych żłobków i przedszkoli
- średnie i niskie oceny z testu szóstoklasistów
oraz egzaminu gimnazjalnego
Zagrożenia
- brak miejsc w oddziałach przedszkolnych dla
dzieci 3 i 4 letnich,
-konieczność pokrycia kosztów edukacji
przedszkolnej dzieci 3 i 4 letnich
uczęszczających do przedszkoli w innych
gminach
- utrzymujący się średni poziom edukacji
absolwentów szkół podstawowych i gimnazjum
zmniejszający ich szanse na dorównanie
poziomu rówieśnikom w szkołach
ponadgimnazjalnych
4. Rynek pracy
13
Rynek pracy to obszar geograficzny, w obrębie którego występuje wyraźna specyfika określonych
przestrzennie możliwości zatrudnienia, dostępnych pracownikom, bez konieczności zmiany miejsca
zamieszkania. Sytuacja na rynku pracy w znacznym stopniu jest konsekwencją uwarunkowań
gospodarczych oraz kondycji ekonomicznej nie tylko danego obszaru, ale również uwarunkowań
zewnętrznych.
Międzyrzec jest częścią powiatu bialskiego, w którym stopa bezrobocia (14,1) jest wyższa niż średnia
województwa (12,4).
Rysunek 2 Bezrobocie w powiatach – stan na koniec września 2014r.
Źródło: http://www.wup.lublin.pl
Na koniec czerwca 2014r. w gminie jako bezrobotne zarejestrowanych było 543 osoby (w tym 261
kobiet), z czego 145 osób to długotrwale bezrobotni i tylko 45 osób jest uprawnionych do zasiłku.
Według danych GUS w 2013 roku pracujący (852 osoby) stanowili 0,81% ogółu mieszkańców. Od
2007 roku jest to najwyższa wartość, chociaż w porównaniu ze średnią dla województwa i powiatu
jest to niski wynik. (por. Wykres nr 9)
Wykres 9 Pracujący na 1000 ludności
14
Niski udział pracujących na 1000 osób może wynikać z rolniczego charakteru gminy. Według danych
sprzed 12 lat (Spis Powszechny 2012) tylko 22% mieszkańców utrzymywało się z pracy poza
rolnictwem.
Wykres 10Główne źródła utrzymania mieszkańców (dane Spisu Powszechnego 2002)
Na własny rachunek w 2013 roku pracowało w gminie 460 osób prowadzących działalność
gospodarczą. Jest to najwyższy wskaźnik od lat.
Mocne strony
- wzrost samozatrudnienia
Słabe strony
-wysoki odsetek osób długotrwale
15
- zróżnicowanie źródeł utrzymania – podobny
odsetek osób utrzymujących się z pracy jak z
rolnictwa
Szanse
- rozwój przedsiębiorczości,
- utrzymanie tendencji wzrostowej liczby osób
prowadzących działalność gospodarczą
(samozatrudnienie)
bezrobotnych,
- mała liczba potencjalnych pracodawców (16
małych przedsiębiorstw i 1 duże),
- brak informacji o zatrudnieniu w szarej strefie
(tzw. Umowy śmieciowe)
Zagrożenia
- wyludnianie się gminy na skutek migracji za
pracą
16
5. Przedsiębiorczość
Główną dziedziną gospodarki gminy jest rolnictwo (głównie produkcja pasz i hodowla bydła
domowego). Rozwija się tutaj także uprawa warzyw i owoców oraz chów trzody chlewnej i drobiu.
W ostatnich latach wzrasta liczba osób prowadzących działalność gospodarczą.
Wykres 11Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w gminie Międzyrzec Podlaski
Pomimo wzrostu przedsiębiorczości w gminie Międzyrzec Podlaski, wskaźniki gminne są nieco niższe
niż średnia powiatu i znacząco niższe niż średnia województwa (por. wykresy 12, 13, 14).
Wykres 12 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności - porównanie wskaźnika dla gminy, powiatu i
województwa
Ź
ródło: Bank Danych Lokalnych GUS, www.stat.gov.pl
17
Wykres 13 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym - porównanie wskaźnika
dla gminy, powiatu i województwa
Wykres 14 Podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym - porównanie wskaźnika dla gminy, powiatu i
województwa
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (460 w roku 2013) stanowią ponad 83%
wszystkich podmiotów gospodarki narodowej w gminie Międzyrzec Podlaski. Sektor publiczny ma 2%
udział w rynku (12 podmiotów, z czego 11 to państwowe i samorządowe jednostki prawa
budżetowego). Niewiele więcej (16 podmiotów) udziału w rynku mają spółki handlowe (w tym jedna
z udziałem kapitału zagranicznego). Ponadto na terenie gminy działają 2 spółdzielnie, 1 fundacja i 36
stowarzyszeń i organizacji pozarządowych.
Tabela 4 Podmioty gospodarki narodowej w gminie Międzyrzec Podlaski w latach 2007-2013
2007
podmioty gospodarki narodowej ogółem
sektor publiczny - ogółem
sektor publiczny - państwowe i samorządowe jednostki prawa
budżetowego
sektor prywatny - ogółem
sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące działalność
18
2008
2009
2010
2011
2012
2013
438
14
469
14
465
14
466
12
486
12
517
12
549
12
13
424
13
455
13
451
11
454
11
474
11
505
11
537
368
396
388
391
410
433
460
gospodarczą
sektor prywatny - spółki handlowe
sektor prywatny - spółki handlowe z udziałem kapitału
zagranicznego
sektor prywatny - spółdzielnie
sektor prywatny - fundacje
sektor prywatny - stowarzyszenia i organizacje społeczne
7
8
9
9
9
14
16
0
2
0
0
2
0
1
2
1
1
2
1
1
2
1
1
2
1
1
2
1
26
27
30
32
32
33
36
Największy udział w rynku mają przedsiębiorstwa sekcji G (handel hurtowy i detaliczny). Takich
przedsiębiorstw w gminie jest ponad 140. Co czwarte przedsiębiorstwo w gminie to przedsiębiorstwo
nastawione na handel. Kolejne miejsce zajmują przedsiębiorstwa w sekcji budownictwo (19%),
rolnictwo (15%) oraz transport i gospodarka magazynowa (12%). (por. wykres 14).
Przedsiębiorstwa w gminie Międzyrzec Podlaski nie charakteryzują się wysokim poziomem
innowacyjności, tym bardziej, że sekcje G oraz sekcje A były wyłączone ze wsparcia na projekty
innowacyjne w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata
2007-2013.4
Wśród istniejących przedsiębiorstw tylko nieliczne pozyskały dofinansowanie na podniesienie
konkurencyjności swoich przedsiębiorstw. W latach 2007-2013 przedsiębiorstwa z terenu gminy
pozyskały dofinansowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata
2007-2013 na następujące projekty:
- Zakup koparki gąsienicowej oraz zestawu komputerowego wraz z oprogramowaniem w celu
wprowadzenia nowych usług, ulepszenia dotychczas świadczonych usług oraz poprawy zarządzania
firmą. (Halasy, "MIKPOL" Karol Michaluk; dofinansowanie z Unii Europejskiej 299895,3zł);
- Wzrost konkurencyjności poprzez zakup nowoczesnej betonowni w celu poszerzenia palety
produktów i poprawy jakości dotychczas świadczonych usług. (Halasy, "MIKPOL" Karol Michaluk;
dofinansowanie z Unii Europejskiej 425 000 zł);
- Wzrost konkurencyjności firmy MIKPOL poprzez zakup nowoczesnej pompo gruszki (Halasy,
"MIKPOL" Karol Michaluk; dofinansowanie z Unii Europejskiej 691167,47 zł)
- "Budowa hotelu przy Wiejskim Zajeździe nowym obiektem na mapie turystycznej w Powiecie
Bialskim" (Rogoźniczka, BARK s.c Krzysztof Filipek, Władysława Filipek; dofinansowanie z Unii
Europejskiej 840247,92zł);
- Nowoczesny zakład obsługi pojazdów samochodowych (Żabce, Zakład Usług Transportowych
Wiesław Nowiński, dofinansowanie z Unii Europejskiej 1618645,65zł);
- Podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez wprowadzenie innowacji produktowych,
procesowych i organizacyjnych (Zaścianki, Przedsiębiorstwo Wydobywczo - Produkcyjne "KRUSZBUD" Elżbieta Michaluk, dofinansowanie z Unii Europejskiej 624166,3 zł).5
4
Zestawienie rodzajów działalności gospodarczej wyłączonych ze wsparcia w ramach RPO WL 2007-2013
według kodów PKD, Zarząd Województwa Lubelskiego 2011
5
Zestawienie podpisanych umów, SIMIK, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju Regionalnego
19
6
Wykres 15 Podmioty gospodarki narodowej wg sekcji PKD 2007 dane za 2012 r.
W gminie planowana jest strefa przedsiębiorczości (mapa 3). Strefa (68 ha) jest uzbrojona w energię
elektryczną (WN 110 kV), sieć wodociągową (420 m3/d), sieć gazową (ø 700 mm) oraz linię
telefoniczną (1 linia analogowa, 5 łączy ISDN).
Walorem strefy jest m.in. bliskie sąsiedztwo od Międzyrzeca Podlaskiego - ośrodka gospodarczego
specjalizującego się w produkcji przemysłowej (branże – spożywcza, drzewna, odzieżowa, meblarska,
metalowa i budowlana), obsłudze transgranicznej i obsłudze turystyki.
6
A – Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; B – Górnictwo i wydobywanie; C – Przetwórstwo
przemysłowe; D – Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i
powietrze do układów klimatyzacyjnych; E – Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz
działalność związana z rekultywacją; F – Budownictwo; G – Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
samochodowych, włączając motocykle; H – Transport i gospodarka magazynowa; I – Działalność związana z
zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; J – Informacja i komunikacja; K – Działalność finansowa i
ubezpieczeniowa; L – Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; M – Działalność profesjonalna,
naukowa i techniczna; N – Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca; O –
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne; P – Edukacja; Q – Opieka
zdrowotna i pomoc społeczna; R – Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją; S – Pozostała
działalność usługowa; T – Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe
produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby; U – Organizacje i zespoły eksterytorialne
20
Mapa 3 Planowana strefa przedsiębiorczości w gminie Międzyrzec Podlaski
Źródło: Uchwała Nr CXCVIII/4048/2013 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 10 września 2013 r. w sprawie przyjęcia
opracowania "Zmiana Katalogu Stref Przedsiębiorczości w Województwie Lubelskim".
21
Mocne strony
- wzrastająca liczba przedsiębiorstw (w tym
liczba osób fizycznych prowadzących działalność
gospodarczą)
Szanse
- sieciowanie i wzmocnienie powiązań
dostawców i odbiorców usług
- pozyskanie dotacji oraz pożyczek na rozwój
działalności
- możliwość pozyskania inwestora w
uruchamianej strefie przedsiębiorczości
- możliwość skorzystania z dotacji na
podniesienie kwalifikacji kadry zarządzającej
przedsiębiorstwami
Słabe strony
-rozdrobnienie przedsiębiorstw konkurujących
ze sobą
- brak przedsiębiorstw średniej wielkości (od 50
do 249 pracowników),
- mała konkurencyjność większości
przedsiębiorstw na rynku lokalnym i
regionalnym
Zagrożenia
- konkurencja
- niskie możliwości inwestycyjne mikro
przedsiębiorstw
- niskie zdolności zarządzające do zapewnienia i
utrzymania sprawności biznesowej firm mikro
-
22
6. Rolnictwo
Rolnictwo jest podstawową dziedziną gospodarki gminy. Z uwagi na niewysokie w większości klasy
bonitacyjne gleb, w gminie notuje się wysoki udział użytków zielonych, na których wypasa się bydło.
Użytki rolne opierają się na glebach IV - V klasy. Jedynie w północnej części gminy, w okolicach wsi
Halasy występuje niewielki fragment gleb II i III klasy.
W gminie w 2010 roku (Spis rolny 2010) zanotowano 2070 gospodarstw rolnych, z czego 2054
prowadzi działalność rolniczą.
Wykres 16 Liczba gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw (dane za 2010r.)
Najwięcej w gminie jest średnich gospodarstw (od 1 do 10 ha). Prawie 500 gospodarstw ma ponad
10ha z czego 213 to gospodarstwa duże (ponad 15 ha). Średnia wielkość gospodarstwa wynosi ponad
8ha, z których średnio 7,3 ha to użytki rolne.
Wykres 17Powierzchnia gospodarstw rolnych (ha) wg użytkowania
Z 18387,88 ha powierzchni ponad 11 tys. ha to obszar pod zasiewami, ponad 3 tys. ha to łąki i
pastwiska, prawie 300 ha stanowią sady. Lasy w gospodarstwach rolnych w gminie zajmują prawie
2,5 tys. ha. Łącznie w gospodarstwach i poza nimi lasy zajmują prawie 7,3 tys. ha (27% powierzchni
23
gminy). Największy kompleks leśny tworzą Lasy Międzyrzeckie, na pozostałym obszarze gminy lasy są
w miarę równomiernie rozdrobnione.
Wykres 18 Powierzchnia zasiewów (ha). Dane ze Spisu Rolnego 2010
Największy areał upraw w gminie stanowią zboża. Marginalnie uprawia się buraki cukrowe, warzywa
gruntowe, rzepak i rzepik oraz uprawy przemysłowe.
Tabela 5 Pogłowie zwierząt hodowlanych
liczba
gospodarstw
bydło razem
drób ogółem razem
trzoda chlewna razem
konie
pogłowie
695
662
659
75
6116
1097763
24273
192
średnie
pogłowie na
gospodarstwo
8,8
1658,3
36,8
2,6
W gminie hodowane są kury, trzoda chlewna, bydło oraz konie. W przeliczeniu pogłowia na ha
wskaźniki w gminie są wyższe nić średnia dla województwa. Takie warunki sprzyjają rozwojowi
przedsiębiorstw przetwórstwa żywności oraz magazynów.
Niskie klasy bonitacyjne gleb wymagają używania nawozów sztucznych, których rocznie zużywa się
ponad 2,6 ton. W porównaniu jednak do średniej wartości stosowania nawozów w województwie
zużycie nawozów w gminie jest znacząco mniejsze.
24
Tabela 6 Zużycie nawozów (w kg) na 1 ha powierzchni (dane Spisu Rolnego 2010)
mineralne
azotowe
fosforowe
potasowe
wapniowe
Zużycie nawozów (w kg) na 1 ha powierzchni
Gmina
województwo
75,7
44,2
14,9
16,6
21,6
103,8
56,7
22,7
24,5
27,0
Rolnictwo jest dobrze zmechanizowane. W 1276 gospodarstwach jest ponad 1700 ciągników.
Mocne strony
- wzrastająca liczba przedsiębiorstw (w tym
liczba osób fizycznych prowadzących działalność
gospodarczą)
- wysoki udział areału gospodarstw rolnych w
powierzchni ogółem (prawie 50%)
Szanse
- sieciowanie i wzmocnienie powiązań grup
producenckich
- rozwój przetwórstwa (zatrzymanie w gminie
łańcucha wartości dodanej: rolnictwo->
przetwórstwo spożywcze -> dystrybucja)
Słabe strony
-niskie klasy bonitacyjne gleb,
- konieczność nawożenia upraw,
Zagrożenia
- niskie możliwości prowadzenia rolnictwa
ekologicznego w związku z praktyką stosowania
nawozów sztucznych
25
7. Gospodarstwa domowe
Gmina Międzyrzec Podlaski okala miasto Międzyrzec Podlaski, którego odsetek mieszkańców z
związku z procesem suburbanizacji przenosi się z miast na obszary podmiejskie. Suburbanizacja to
naturalne zjawisko związane z rozwojem miast oraz realokacji z miast miejsc zamieszkania oraz usług
i pracy.
Na terenach gminy dominuje zabudowa jednorodzinna. Przeważają wsie zwarte. Drugim rodzajem
wsi pod względem liczby ludności są miejscowości o luźnej zabudowie. Do trzeciej grupy należy
zaliczyć wsie o zabudowie rozproszonej nieregularnie oraz o zabudowie kolonijnej.
Wykres 19Mieszkania w gminie Międzyrzec Podlaski
Z 2845 budynków mieszkalnych do sieci wodociągowej przyłączonych jest 2 418 budynków. Na
terenie gminy brakuje systemu kanalizacji. Do jednej oczyszczalni biologicznej dowożone są ścieki z
przydomowych szamb (2026 zbiorników bezodpływowych). Ponadto na terenie gminy jest 378
przydomowych oczyszczalni. W miejscowym planie zagospodarowania należy przewidzieć minimalną
powierzchnię zabudowy jednorodzinnej oraz konieczność instalacji przydomowych oczyszczalni
ścieków na obszarach o zabudowie rozproszonej. Dla obszarów o zabudowie zwartej należy
zaplanować realizację inwestycji kanalizacyjnych.
Wykres 20 Mieszkania wyposażone w instalacje (w procentach mieszkań ogółem)
Kwestie związane z gospodarką komunalną opisano szerzej w Planie Zagospodarowania Odpadami
Powiatu Bialskiego.
26
8. Infrastruktura sieciowa
Gmina Międzyrzec Podlaski położona jest w środkowo-zachodniej części województwa lubelskiego.
Leży w dorzeczu rzek: Krzna, Krzna Północna, Piszczka i Złota Krzywula. Największa wśród nich - Krzna
- obejmuje swoim zasięgiem centralną część równinnego, miejscami pofałdowanego lekko terenu
gminy.
Na obszarze gminy krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne: linia kolejowa Moskwa-Warszawa-Berlin
i droga międzynarodowa K-2 Berlin-Moskwa. Istniejący system transportowy gminy Międzyrzec
Podlaski zapewnia możliwości zewnętrznych powiązań komunikacyjnych (kolejowych i drogowych)
obszaru gminy poprzez przebiegającą równoleżnikowo linię kolejową relacji Warszawa - Terespol
oraz układ dróg krajowych (nr 2 i nr 19)i wojewódzkich (806 i 813). Obsługę lokalną i powiązania
bliskie zapewnia układ dróg powiatowych i gminnych.
Rysunek 3 Powiązania komunikacyjne gminy Międzyrzec Podlaski
Źródło: Zmiana Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego Uwarunkowania zewnętrzne - SYNTEZA
Lokalne powiązania odległych obszarów gminy oraz bliskie powiązania z obszarami otaczającymi
stanowią przede wszystkim drogi powiatowe.
27
Przez obszar gminy przebiegają następujące drogi powiatowe lub ich odcinki:
• Droga nr 02316 (odcinek) relacji: Olszanka - Korczówka - Krzewica - Krzymoszyce,
• Droga nr 02317 (odcinek) relacji: Próchenki - Mostów - Huszlew,
• Droga nr 02318 relacji: Międzyrzec Podlaski - Huszlew - Łuzki,
• Droga nr 02320 relacji: Halsy - Żabce,
• Droga nr 02324 (część) relacji: Rogoźnica - Kownaty,
• Droga nr 02325 relacji: Rogoźnica - Zasiadki,
• Droga nr 02326 (odcinek) relacji: Zawadki - do drogi nr 02131,
• Droga nr 02327 (dwa odcinki) relacji: Rogoźnica - Żerocin,
• Droga nr 02328 (odcinek) relacji: Zahajki - Żerocin - Witoroż - Korczówka,
• Droga nr 02330 relacji: Wysokie - Sitno - Szachy,
• Droga nr 02331 relacji: Międzyrzec Podlaski - Krzymoszyce,
• Droga nr 02332 relacji: Pościsze - Jelnica - Misie Lipinki,
• Droga nr 02333 relacji: Międzyrzec Podlaski - Brzozowica Mała,
• Droga nr 02355 (odcinek) relacji: Międzyrzec Podlaski - Szóstka –Bezwola,
• Droga nr 02356 (odcinek) relacji: Rzeczyca - Wygnanka,
• Droga nr 02395 (odcinek) relacji: Dębowierzchy - Strzakły - Pościsze,
• Droga nr 02398 relacji: Łuniew - Łukowisko - Manie.
Przez obszar gminy przebiega linia kolejowa z zachodu (Warszawa) w kierunku wschodniej granicy
kraju (Terespol). Przewozy pasażerskie i towarowe mogą być realizowane pośrednio poprzez stację
kolejową położoną w obszarze miasta Międzyrzeca Podlaskiego. Obsługa ruchu pasażerskiego w
zakresie bliskich powiązań odbywa się poprzez dwa przystanki kolejowe położone w obszarze gminy,
są to: przystanek Misie w zachodniej części gminy oraz Sitno, położony na wschód od miasta
Międzyrzec Podlaski.
Niewielkie obszary gminy, przy zachodniej i wschodniej jej granicy mogą być obsługiwane przez
przystanki położone poza granicą gminy, w bezpośrednim jej sąsiedztwie, tj. Brzozowica na zachodzie
i Szachy na wschodzie. Linia kolejowa stanowi element dzielący obszar, utrudniający powiązania
drogowe części północnej z niniejszymi enklawami południowymi.
W zakresie przewozów pasażerskich, zasadniczym środkiem dla bliskich i dalekich powiązań
zewnętrznych jest sieć linii autobusowych przebiegających przez obszar gminy, łączących go z
miastem Międzyrzec Podlaski, gdzie znajduje się siedziba władz gminnych oraz z sąsiednimi miastami
powiatowymi: Radzyń Podlaski, Łuków, Siedlce, Łosice, a przede wszystkim z Białą Podlaską - siedzibą
powiatu, do którego należy gmina. Dworzec autobusowy znajduje się w Międzyrzecu Podlaskim, a
przystanki autobusowe rozmieszczone są w rejonach skupisk sieci osadniczej gminy.
Najbliższa stacja kolejowa jest w mieście Międzyrzec Podlaski a najbliższe lotnisko w Świdniku (odl.
ok. 114 km).
Gmina została dobrze wyposażona w infrastrukturę techniczną. Przez jej teren przebiega linia
wysokiego napięcia 110 kV, linia światłowodowa oraz magistrala gazownicza O 600 wysokiego i
niskiego ciśnienia.
Gmina ma też wysokie tempo kompleksowej telefonizacji sięgający blisko 100%. Obszar pokryty jest
również siecią telefonii komórkowej.
28
Tabela 7 Długość czynnej sieci rozdzielczej wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej
długość czynnej sieci
rozdzielczej wodociągowej
długość czynnej sieci
kanalizacyjnej
długość czynnej sieci gazowej
przesyłowej
2007
174,8
2008
174,7
2009
175,9
2010
175,0
2011
175,0
2012
175,0
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
11,6
24
20
20
20
20
20
Na terytorium gminy możliwy jest rozwój hydroenergetyki. Zgodnie z zapisami dokumentu Stan i
perspektywy rozwoju hydroenergetyki w województwie lubelskim z 2012 (BPP w Lublinie) jednym z
obiektów do potencjalnego wykorzystania na cele energetyczne jest jaz Puchacze na rzece Krzna o
wysokości 2 m.
Mapa 4 Perspektywy rozwoju hydroenergetyki – budowle piętrzące możliwe do wykorzystania energetycznego
Źródło: Stan i perspektywy rozwoju hydroenergetyki w województwie lubelskim, BPP w Lublinie, Lublin 2012
Mocne strony
- dobre wyposażenie w infrastrukturę
techniczną,
- wysokie tempo kompleksowej telefonizacji
sięgający blisko 100%.
Słabe strony
-Drogi zaliczone do układu dróg krajowych nie
posiadają jeszcze wymaganych dla nich
parametrów. Dodatkowe utrudnienia stanowią:
kolizyjne skrzyżowania z drogami podrzędnymi
oraz występujące odcinki obudowane,
stanowiące bezpośrednią obsługę ciągnącej się
wzdłuż nich zabudowy. Sytuację łagodzi fakt, że
drogi te nie są jeszcze nadmiernie obciążone
ruchem.
— Układ dróg powiatowych generalnie ma
charakter układu promienistego,
wychodzącego z obszaru miasta Międzyrzeca
Podlaskiego. W układzie tym brak powiązań na
kierunku wschód - zachód, szczególnie
w północnej części gminy.
— Parametry techniczne i stan nawierzchni
dróg powiatowych i gminnych
w wielu przypadkach wymaga poprawy.
29
Szanse
- przeprowadzenie dróg układu krajowego w
sposób gwarantujący
uzyskanie właściwych im parametrów
technicznych oraz zabezpieczenia
przed zagospodarowaniem terenów z nimi
sąsiadujących,
pogarszającym warunki eksploatacji dróg, a
także właściwe powiązanie
ich z układem dróg niższych klas
- sprawne powiązanie obszaru gminy ze
stanowiącym jej centrum
usługowo - administracyjne miastem
Międzyrzec Podlaski oraz
sąsiednimi miastami powiatowymi: Białą
Podlaską, Łukowem,
Radzyniem Podlaskim, Siedlcami i Łosicami
- skomunikowanie obszaru gminy z jednostkami
układu osadniczego
w gminach sąsiednich
- powiązania drogowe pomiędzy
poszczególnymi obszarami gminy
i bezpośrednią obsługę komunikacyjną terenów
zabudowy zagrodowej
oraz potencjalnych zespołów zabudowy
mieszkaniowej i usługowo produkcyjnej
- możliwość rozwoju hydroenergetyki
— Kolej nie może być wykorzystywana przez
mieszkańców jako środek
codziennych dojazdów z uwagi na oddalenie
skupisk zabudowy od
przystanków kolejowych.
Zagrożenia
- brak środków finansowych na modernizację
układu drogowego (zwłaszcza
współfinansowania ze środków unijnych),
30
9. Walory turystyczne
Główne urozmaicenie równinnego krajobrazu gminy stanowi mozaika lasów i pasma dolin rzecznych.
Jest to obszar typowo rolniczy, mało skażony, odpowiedni dla agroturystyki. Główną rzeką na
obszarze gminy jest Krzna, która w zachodniej części płynie jeszcze w rozdzieleniu na Krznę Północną
i Krznę Południową, łączy się też z Kanałem Wieprz - Krzna.
Trzy mniejsze cieki wodne: Krzymoszka, Piszczka i Złota Krzywula płyną z północy i wpadają do Krzny.
Szczególną atrakcją jest obszar po eksploatowanych niegdyś złożach żwiru na południowych krańcach
miasta i akweny po wyrobiskach przystosowane na kąpieliska. Liczne zbiorniki wodne są zarybiane
wieloma gatunkami ryb przez lokalne koło wędkarskie. Stanowią prawdziwy raj dla wędkarzy.7
Duże powierzchnie leśne obfitują jesienią w grzyby. Na terenie gminy działają cztery koła myśliwskie
obejmujące swym zasięgiem 30850 ha terenu.
Na terenie gminy występują następujące cenne przyrodniczo kompleksy leśne:
- "Las Woroniec" - zlewnia bezimiennego cieku spod wsi Swory, lewostronnego dopływu Krzny;
chociaż w obszar gminy wchodzi skrawkiem, ma istotne znaczenie dla stabilizacji stosunków wodnych
i walorów przyrody żywej związanych z ekosystemem leśnym, z udziałem środowisk wodno bagienno - torfowiskowych.
Dla ochrony walorów przyrodniczych i roli obszaru w strukturze przyrodniczej wskazana jest
dominacja funkcji leśnej.
- "Las Dubicz" - zwarty kompleks leśny, który pełni rolę wodochronną w zlewni Piszczki i Krzny. Cenne
przyrodniczo i hydrograficznie torfowiska. Podstawowa funkcja to leśnictwo, uzupełnione rekreacją.
- "Las Dębina" - podstawowy dla PSG węzeł ekologiczny; kompleks leśny o charakterze
wodochronnym, projektowany rezerwat przyrody "Dębina Halastowska". Dominująca funkcja
ekologiczna i ochrony stosunków wodnych.
- "Las Zabirów" - położony w strefie źródliskowej strug zasilających Krzymoszę. Ważna rola
regulacyjna w procesie krążenia wody i zasilania systemu przyrodniczego w gatunki leśne. Należy
utrzymać te funkcje terenu.
- "Las Okopy - Rezy" - o roli i znaczeniu podobnym do przedstawionego wyżej. Funkcja ochronna w
zlewni Krzny Północnej skorelowana z leśną.8
Tereny leśne, szczególnie w wyznaczonych rejonach rekreacyjnych wzdłuż doliny Krzny i Lasy
Międzyrzeckie, powinny pełnić ważne funkcje rekreacyjne, ograniczone jednak ilościowo i jakościowo
względami ochrony lasów.
W rejonie Międzyrzecczyzny znajduje się wiele pomników przyrody: są to dęby, sosny, świerki, wiąz,
kasztanowiec, jesion, modrzew europejski, jałowiec pospolity oraz głazy narzutowe: granit, gnejs,
pegmatyt. Na szczególną uwagę zasługuje dąb szypułkowy rosnący w Leśnictwie Zahajki, o obwodzie
pnia 510 cm oraz dwa głazy o obwodach 11,50 i 12 m.
Akweny wodne, zwłaszcza w okolicach wsi Berezy, dolina Krzny i jej dopływów mogą stanowić
dogodne warunki do rozwoju turystyki i rekreacji zwłaszcza codziennej i weekendowej. Na obszarze
gminy występują tereny o wysokich walorach przyrodniczych, malownicza dolina Krzny i paru
mniejszych cieków wraz z naddolinnym osadnictwem wiejskim.
7
http://www.powiatbialski.eu/miedzyrzecpodlaski/index.php?pid=75
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Międzyrzec Podlaski, Lublin,
czerwiec 2000
8
31
Projektowany jest Bialskopodlaski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmujący swym zasięgiem łąki
położone właśnie w dolinie Krzny i lasów międzyrzeckich. Obszar tej doliny na całym odcinku stanowi
korytarz ekologiczny o randze krajowej w systemie ECONET Polska. Znajdują się tu również dwa
projektowane rezerwaty przyrody: starodrzew dębowy Dębina Halasowska i gatunki wodnotorfowiskowe Starorzecze Krzny. Występują również lasy chronione w rejonie rezerwatu LISKI (przy
granicy gminy). Region ten wykorzystując sprzyjające warunki ma szansę rozwinąć turystykę
kwalifikowaną (kajakarstwo, żeglarstwo) oraz specjalistyczną (myślistwo). Utworzona jest zlewnia
chroniona Piszczki dla zachowania stosunków wodnych, głównie zasobów i jakości wód podziemnych.
Rzeki i ich doliny są obszarami o szczególnym znaczeniu ekologicznym i krajoznawczym.
Możliwość przebywania w środowisku, gdzie nadal jest obecna architektura drewniana chat
wiejskich, budowle sakralne oraz kultywowane są zwyczaje i obrzędy ludowe, podnosi atrakcyjność
oferty gminy. Serdeczność i otwartość mieszkańców wsi stwarza klimat psychicznego komfortu, który
sprzyja odprężeniu i wypoczynkowi.
Ważniejsze obiekty zabytkowe:
•
•
•
w Krzymoszycach: kaplica św. Antoniego Padewskiego, murowana, z końca XIX w.
w Rogoźnicy: zespół dworski z XIX w. (dwór, stodoła, pozostałości parku krajobrazowego)
w Zawadkach Zespół Dworski, w tym dwór drewniany i budynek gospodarczy z przełomu XIX i
XX w.
• w Żabcach: kaplica pw. św. Andrzeja Boboli z 1858r.
• w Wólce Krzymowskiej: kaplica pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z 1907r.
• kuźnia drewniana z 1926 r. w Misiach:
• drewniana plebania w Łukowisku, z końca XIX w.
Poza tym:
• cmentarz w Maniach z okresu Powstania Listopadowego 1831 r.
• cmentarz wojenny w Tuliłowie
• grodzisko Przyłuki
• cmentarz choleryczny w Pściszach z 1873 r. - założony był poza wsią, pod lasem na Starowsi,
cmentarz choleryczny w Utrówce
• krzyż na cmentarzu cholerycznym z 1873 r. w Rzeczycy
• kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Maniach, kościół Matki Bożej Szkaplerznej w
Krzewicy oraz kościół Niepokalanego Poczęcia w Kożuszkach
• kapliczka z 1851 r. i krzyż z 1942 w Maniach
• pomnik z 1915 r. w Zasiadkach
32
Mocne strony
-malownicze tereny brzegów rzek Krzna,
Piszczka
- współpraca z innymi JST w ramach
stowarzyszeń (np. Bialskopodlaska Lokalna
Grupa Działania) mająca na celu turystyczne
-wykorzystanie doliny Krzny
- bliskość wód powierzchownych
- bliskość większych lasów
- piękny krajobraz
- zdrowe środowisko
- atrakcje kulturowe - bliskość
ewentualnych zabytków
Szanse
- Możliwość rozwoju agroturystyki
- Możliwość zagospodarowania obszarów
nadrzecznych na obszary rekreacyjne
Słabe strony
- nisko poziom rozwoju infrastruktury turystyki i
rekreacji
- niewypromowane walory turystyczne gminy
Zagrożenia
- zabudowa cennych przyrodniczo dolin
rzecznych,
- zanieczyszczenie rzek z powodu niewłaściwej
gospodarki ściekowej
- niewykorzystanie szans rozwojowych
związanych z biernością w pozyskiwaniu dotacji
na projekty inwestycyjne z zakresu rekreacji
33
10.
Opieka społeczna
Opieka społeczna to dział, na który przeznacza się 20% budżetu gminy (w roku 2013 roku wydatki
wyniosły ponad 5,7 mln zł).
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzystało w 2013 roku prawie 600 gospodarstw domowych
(ponad 23% ludności ogółem). W stosunku do średniej dla obszaru województwa jest to wysoki
prawie 3 krotnie wyższy wynik.
Wykres 21 Gospodarstwa korzystające z opieki społecznej
Ponad 780 rodzin otrzymywało w 2013 roku zasiłki rodzinne na ponad 1700 dzieci. Dzieci do lat 17,
na które przyznawany jest zasiłek stanowią aż 64% ogółu wszystkich dzieci w tej grupie wiekowej
(średnia dla województwa wynosi 39,1%).
Wykres 22 Osoby korzystające z opieki społecznej
Wykres 23 Udział korzystających z opieki społecznej
34
Mocne strony
-dobrze rozwinięta tożsamość lokalna
mieszkańców
- duża wiedza i kompetencja kadry na
temat aktywnych form wsparcia osób
potrzebujących
Słabe strony
- mała dostępność do powszechnego i
bezpłatnego
poradnictwa specjalistycznego: prawnego,
psychologicznego dla osób potrzebujących w
gminach
- bardzo duży odsetek osób i rodzin
korzystających ze wsparcia
Szanse
- ograniczenie zjawiska wykluczenia
zawodowego. Przygotowanie osób zagrożonych
wykluczeniem społecznym i zawodowym oraz
osób niepełnosprawnych do wejścia na rynek
pracy oraz utrzymanie zatrudnienia,
- ograniczenie zjawiska długotrwałego
bezrobocia i jego przyczyn poprzez –wsparcie
osób bezrobotnych i długotrwale bezrobotnych
w zakresie reintegracji zawodowej oraz
wsparcie tych osób i ich otoczenia przez
specjalistyczne instytucje wsparcia społecznego
i reintegracji społecznej,
- ograniczenie zjawiska wykluczenia
społecznego osób starszych przez utworzenie
systemu wsparcia dziennego oraz włącznie osób
starszych w programy integracyjne
- włącznie środowisk lokalnych do
rozwiązywania problemów społeczności
lokalnych
- organizacja zintegrowanego systemu
wolontariatu obejmującego środowiska
szkolne, akademickie, seniorów,
niepełnosprawnych
Zagrożenia
- niewystarczające środki finansowe na
realizację zadań określonych ustawą o
pomocy społecznej
- ogólne zubożenie mieszkańców,
- zwiększanie się obszarów problemowych
(bezrobocia, ubóstwa, bezradności w
sprawach opiekuńczo-wychowawczych
- niebezpieczeństwo uzależniania się klientów
pomocy społecznej od udzielanych
świadczeń
35
11.
Budżet gminy
Polityka inwestycyjna gmin i ponoszone w jej ramach wydatki inwestycyjne stanowią jedną
z ważniejszych sfer objętych zarządzaniem finansami lokalnymi. Struktura i zakres podejmowanych
przez gminy wydatków inwestycyjnych odpowiada realizowanym przez te jednostki zadaniom, które
zostały im przypisane na mocy przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.
Podejmując próbę systematyzacji wydatków inwestycyjnych gmin według ich podstawowych
kategorii, wyodrębnić należy wśród nich nakłady:
– ponoszone przez gminy w związku z rozwojem i utrzymaniem infrastruktury technicznej (m.in.
drogi gminne, wodociągi, kanalizacja, komunikacja zbiorowa),
– na rozwój i utrzymanie infrastruktury społecznej (m.in. szkoły, ochrona zdrowia, opieka społeczna,
budownictwo mieszkaniowe),
– związane z ochroną i bezpieczeństwem publicznym (m.in. ochrona przeciwpożarowa i
bezpieczeństwo sanitarne),
– dokonywane w sferze gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska.
Wydatki inwestycyjne stanowią szczególną sferę aktywności gminy przede wszystkim z uwagi
na bezpośredni i pośredni związek oraz rolę, jaką pełnią w procesie kreowania rozwoju lokalnego.
Szczególny charakter wydatków inwestycyjnych jako przedmiotu finansowania ze strony gminy
determinowany jest ich istotą i specyfiką przejawiającą się w:
– konieczności objęcia ich procedurą planowania wieloletniego z uwagi na okres trwania cyklu
inwestycyjnego,
– wymogu objęcia ich (z uwzględnieniem wyłączeń ustawowych) procedurą zamówień publicznych,
– wysokiej kapitałochłonności tego rodzaju wydatków, co implikuje konieczność integracji w długim
okresie kilku źródeł ich finansowania najczęściej o komplementarnym charakterze,
– pieniężnym i często niepieniężnym charakterze nakładów i efektów związanych z realizacją
przedsięwzięcia inwestycyjnego, co sprawia, że zakres analiz poprzedzających finalną decyzję
o wydatkowaniu środków na inwestycje jest często bardziej zróżnicowany i czasochłonny niż w
przypadku inwestycji w sektorze prywatnym,
– wielości potrzeb i priorytetów w sferze planowanych wydatków inwestycyjnych (mnogość
interesariuszy i związana z tym konieczność osiągnięcia kompromisu i konsensusu w zakresie
określenia kolejności ponoszonych wydatków inwestycyjnych oraz ostatecznych parametrów zadania
inwestycyjnego).
Sytuację finansową gmin oraz ich zdolności inwestycyjne przedstawiają kolejne wykresy. Aby
porównać zasobność budżetów zestawiono dochody i wydatki budżetów województwa, powiatu i
gminy na 1 mieszkańca.
Tabela 8 Porównanie dochodów i wydatków na 1 mieszkańca w województwie, powiecie i gminie za lata 2007 i 2013.
Jednostka terytorialna
LUBELSKIE
Powiat bialski
Międzyrzec Podlaski (2)
2007
2013
dochody wydatki dochody wydatki
[zł]
[zł]
[zł]
[zł]
2248,03 2254,41
3402,56 3393,03
2109,45 2091,08
3137,28 3010,73
2155,75 2092,91
3087,04 2687,54
36
Wykres 24 Dochody i wydatki budżetu gminy w latach 2007-2013
Dochody w gminie Międzyrzec Podlaski kształtują się od kilku lat na poziomie około 30 mln zł (28 mln
zł w roku 2010 – 32 mln zł w roku 2013). W roku 2013 odnotowany dodatni bilans budżetu. W latach
2009-2010 oraz w roku 2012 odnotowany ujemny bilans nie przekraczający 10% budżetu ogółem.
Wykres 25 Główne składniki dochodu gminy w latach 2009-2013
Głównym składnikiem dochodu gminy jest subwencja ogólna. Subwencja ogólna dla gminy składa się
z części wyrównawczej, równoważącej i oświatowej: część wyrównawcza- składa się z sumy kwoty
podstawowej i uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje ta gmina, w której wskaźnik dochodów
podatkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca jest mniejszy niż 92% wskaźnika dochodu
podatkowego dla wszystkich gmin w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Kwotę uzupełniającą otrzymuje
gmina, w której gęstość zaludnienia jest niższa niż średnia gęstość zaludnienia kraju. Część
równoważąca - dla gmin ustala się w wysokości sumy łącznej kwoty wpłat gmin oraz łącznej kwoty
uzupełniającej (części wyrównawczej) i dzieli się ją następująco: 25% dla gmin wiejskich i miejskowiejskich, gdzie dodatek mieszkaniowy w przeliczeniu na 1 mieszkańca był wyższy niż 90% średnich
wydatków mieszkaniowych we wszystkich gminach wiejskich i wiejsko-miejskich w przeliczeniu na 1
mieszkańca, 25% dla gmin (podział między miejsko-wiejskie oraz wiejskie), w których suma
dochodów (PIT, podatek leśny, podatek rolny) w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest niższa niż 80%
średnich dochodów z tych samych tytułów we wszystkich gminach miejskich i miejsko-wiejskich w
37
przeliczeniu na 1 mieszkańca. Udział subwencji ogólnej w budżecie roku 2013 stanowił wg danych
GUS ponad 50%.
Kolejnym elementem dochodów są dotacje celowe i rozwojowe. W 2013 roku dotacje stanowiły
ponad 27% dochodów.
Dotacje celowe są to środki przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie:
•
•
•
•
•
•
zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu
terytorialnego ustawami,
ustawowo określonych zadań, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą,
realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego,
bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego,
zadań agencji wykonawczych,
zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym,
kosztów realizacji inwestycji;
Dotacja rozwojowa (klasyfikowana na paragrafach 200 i 620), zgodnie z zapisami ustawy o finansach
publicznych (art. 106 ust. 2 pkt 3a) to wydatki budżetu państwa, podlegające szczególnym zasadom
rozliczania, przeznaczone na realizację programów finansowanych z udziałem środków pochodzących
z funduszy strukturalnych lub projektów realizowanych w ramach tych programów, przekazywane w
formie zaliczki lub refundacji.
Zasady przekazywania oraz rozliczania dotacji rozwojowej określają Wytyczne Ministra Rozwoju
Regionalnego z 24.9.2007 r. w zakresie trybu dokonywania płatności i rozliczeń oraz rozporządzenie
Ministra Rozwoju Regionalnego z 7.9.2007 r. w sprawie wydatków związanych z realizacją
programów operacyjnych (Dz.U. Nr 175, poz. 1232).
Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego Dz. U. z 2003 r.
Nr 203, poz. 1966 dzieli dochody gminy na grupy.
Pierwszą z nich są wpływy z ustalonych i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw podatków.
Zaliczamy do niej następujące podatki:
• Podatek od nieruchomości
• Podatek rolny
• Podatek leśny
• Podatek od środków transportowych
• Opodatkowanie w formie karty podatkowej
• Podatek od spadków i darowizn
• Podatek od czynności cywilnoprawnych
Drugą grupą dochodów własnych gminy stanowią wpływy z opłat. Ustawa o dochodach j.s.t.
szereguje wpływy z opłat jako:
a) wpływy z opłaty skarbowej,
b) wpływy z opłaty targowej,
c) wpływy z opłaty miejscowej, uzdrowiskowej i od posiadania psów
d) wpływy z opłaty eksploatacyjnej – w części określonej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. –
Prawo geologiczne i górnicze Dz. U. z 1994 r. Nr 27, poz. 96
e) i z innych opłat stanowiących dochody gminy, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów.
Udziały w podatkach dochodowych stanowiących dochód budżetu państwa są powszechnie
stosowaną formą dochodów jednostek samorządu terytorialnego, traktowaną jako metoda
równoważenia budżetów samorządu terytorialnego. Stanowią one:
38
- 37,53% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, zamieszkałych na terenie gminy,
stawka podstawowa określoną w ustawie wynosi 39,34%, jednak zostaje ona pomniejszona wskaźnik
określony w ustawie, obliczany corocznie.
- 6,71% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych
niemających osobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie gminy.
Ponadto, jako odrębne kategorie dochodów gminy wyróżniamy: dochody uzyskiwane przez jednostki
budżetowe gmin oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek
budżetowych gminy oraz odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach
bankowych, dochody z majątku gminy.
Należy podkreślić, iż podstawowym dochodem własnym gmin jest podatek od nieruchomości oraz
udział w podatku dochodowym od osób fizycznych. Pozostałe źródła są zdecydowanie mniej istotne
Wykres 26 Składniki dochodu własnego gminy
Analiza budżetu gminy powinna prowadzić do efektywnej gospodarki finansowej gminy. Możliwości
finansowania zadań (potencjał finansowy) w powiązaniu z właściwym zarządzaniem finansami
warunkują prawidłowe funkcjonowanie i rozwój jednostek samorządu terytorialnego. Podstawowymi
zagadnieniami dla racjonalnego zarządzania finansami lokalnymi są: wydatki i ich struktura,
priorytety projektów rozwojowych, pozyskiwanie środków służących realizacji zadań i przedsięwzięć
39
oraz rozstrzyganie o ich kolejności w czasie. Decyzje podejmowane w procesie zarządzania finansami
samorządu dotyczą z jednej strony zarządzania gromadzeniem środków pieniężnych (co znajduje
odzwierciedlenie w dochodach budżetowych), a z drugiej – zarządzania sposobami ich wykorzystania
(co znajduje odzwierciedlenie w strukturze i kierunkach wydatków budżetowych). Proces
podejmowania decyzji uwarunkowany jest czynnikami ekonomicznymi i socjalnymi określającymi
potrzeby społeczności lokalnej i zasoby, którymi dysponuje gmina, oraz strukturą organizacyjną władz
lokalnych, która uzależniona jest od centralnych regulacji prawnych.
W kształtowaniu lokalnej polityki finansowej i gospodarki budżetowej zasadnicze znaczenie mają
wydajność i stabilność poszczególnych źródeł dochodów. Wysoki udział dochodów własnych
pochodzących z potencjału bazy ekonomicznej, korzystnej struktury demograficznej i dobrego
zagospodarowania infrastrukturalnego sprzyja samodzielności podejmowania decyzji, dając
możliwość kształtowania racjonalnej gospodarki budżetowej.9 Stąd też niezmiernie istotne dla
budżetu gminy i jej rozwoju jest wspieranie rozwoju przedsiębiorczości oraz efektywne utrzymywanie
infrastruktury gminnej.
Wykres 27 Dochody budżetu gminy wg klasyfikacji budżetowej
Dochody i wydatki powinny być zrównoważone. Niestety gminy przejmują coraz to więcej zadań
ustawowych nie otrzymując proporcjonalnych do zadań subwencji i dotacji. Tak jest w przypadku
dwóch „najdroższych” zadań gminnych: oświata i opieka społeczna. (por. wykres 27)
9
Antoni Kożuch, Zmiany w zarządzaniu finansami lokalnymi, Katedra Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa
Akademia Rolnicza w Krakowie
40
Efektywne zarządzanie wydatkami na wyżej wymienione działy to pozyskiwanie środków
zewnętrznych na projekty oświatowe i z zakresu opieki społecznej. W latach 2007-2013 gmina
Międzyrzec pozyskała na te cele ponad 7 mln zł (por. tabela nr 9).
Wykres 28 Wydatki budżetu wg klasyfikacji budżetowej
Porównując wysokość dochodów i wydatków w poszczególnych działach klasyfikacji budżetowej
widoczne są olbrzymie dysproporcje. Poza wymienionymi wcześniej wydatkami na pomoc społeczną i
oświatę znaczną część wydatków pochłaniają również administracja publiczna oraz transport i
łączność a także bezpieczeństwo i ochrona przeciwpożarowa. W związku z utrzymującym się
poziomem tych wydatków przy niskim udziale subwencji na te wydatki gmina powinna tak
racjonalnie prowadzić gospodarkę finansową aby zrównoważyć ww. wydatki.
Brak adekwatności pomiędzy wielkością środków finansowych znajdujących się do dyspozycji
w budżetach gmin a kapitałochłonnością powierzonych tym jednostkom zadań jest jedną z przyczyn
konieczności poszukiwania przez nie dodatkowych źródeł finansowania zewnętrznego.
Zewnętrzne, obce źródła finansowania stanowią istotne uzupełnienie ograniczonych środków
budżetowych gmin i pozwalają tym samym na zachowanie ciągłości realizacji ich zadań.10
Tabela 9 Projekty europejskie w ramach programów operacyjnych realizowanych przez gminę lub jej jednostki
organizacyjne.
10
Zioło M. Zewnętrzne, obce źródła finansowania wydatków inwestycyjnych gmin i determinanty ich doboru,
w: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe nr 10, Kraków 2011.
41
Nazwa beneficjenta
Tytuł projektu
Kwota
dofinansowania
Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013
Gmina Międzyrzec
Od bierności do aktywności klientów
Podlaski/Gminny Ośrodek
pomocy społecznej poprzez prace socjalną
Pomocy Społecznej w
w Gminie Międzyrzec Podlaski
Międzyrzecu Podlaskim
Gmina Międzyrzec Podlaski
Zmiana dla rozwoju. Nowe perspektywy
zawodowe dla mieszkańców Gminy
Międzyrzec Podlaski
Modernizacja oddziałów przedszkolnych w
szkołach podstawowych.
Szczęśliwa siódemka. Punkty przedszkolne
w Gminie Międzyrzec
Młodzi, aktywni, ciekawi świata
Wiedza + Umiejętności = Sukces
im. Marii Konopnickiej w
Misiach
Rozwijam się badając świat
im. Mikołaja Kopernika w
Tłuśćcu
Gmina Międzyrzec
Akademia kreatywności
Podlaski/Publiczna Szkoła
Podstawowa im. Kornela
Makuszyńskiego w Rzeczycy
Gmina Międzyrzec
Kożuszański Uniwersytet Dziecięcy
Podlaski/Publiczna Szkoła
Podstawowa im. Kardynała
Stefana Wyszyńskiego w
Kożuszkach
Sukces szkoły - szkoła sukcesu
Gmina Międzyrzec
Forum Kobiet w Gminie Międzyrzec
Podlaski/Gminny Ośrodek
Podlaski
Kultury w Międzyrzecu
Podlaskim
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Pobudzenie aktywności społeczności
lokalnej szansą rozwoju gminy Międzyrzec
Podlaski
Remont i modernizacja świetlicy wiejskiej
w miejscowości Misie
w miejscowości Rzeczyca
w miejscowości Łukowisko
ŁĄCZNIE
1361705,48
413095,75
584819,55
3 470 414,86
524017,31
245 144,85
159301,56
218854,12
180 711,93
260412,27
35207
40868
125 389
136 511
149 506
7 905958,68
Źródło: Dane SIMIK oraz dane gminy Międzyrzec Podlaski
W procesie strategicznego zarządzania gminą finanse odgrywają podstawową rolę. Każda
podejmowana decyzja, niezależnie od tego, czy dotyczy spraw jej bieżącego funkcjonowania czy
42
rozwoju, ma swój wymiar finansowy. Możliwości finansowe gminy w ścisłym powiązaniu z jakością
zarządzania stanowią więc podstawę do wyznaczania strategicznych celów jej funkcjonowania i
rozwoju.11
Podsumowując analizę finansów z ostatnich lat z listą projektów dofinansowanych z funduszy
europejskich, można zauważyć brak dofinansowania projektów inwestycyjnych realizowanych przez
Urząd Gminy w ramach RPO WL czy programów krajowych. Ciężar niezbędnych inwestycji
rozwojowych poniosła gmina z własnego budżetu, przeznaczając na wydatki inwestycyjne nawet
ponad 20% wydatków budżetowych (lata 2009-2010).
Tabela 10 Wydatki inwestycyjne w latach 2007-2013
wydatki
inwestycyjne udział w
budżecie
gminy
wartość
wydatków
majątkowych
inwestycyjnych
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
14,01%
13,08%
20,42%
22,36%
16,65%
19,36%
5,44%
2917621,92 5349379,13
6860784,95
4960603,94
3025039,41
6163600,63 1531484,04
Mocne strony
-dodatni bilans budżetu
- wsparcie koniecznych wydatków na oświatę i
pomoc społeczną pozyskanymi projektami z
dofinansowaniem ze środków europejskich.
- wysoki odsetek wydatków inwestycyjnych
- przeznaczenie środków budżetowych na
fundusz sołecki na finansowanie inwestycji
potrzebnych mieszkańcom (podejście
partycypacyjne).
Szanse
- rozwój przedsiębiorczości i wzrost dochodów z
podatków od osób prawnych (wzrost dochodów
lokalnych firm bezpośrednio przekłada się na
wzrost udziału dochodów budżetu gminy z
tytułu udziału w podatkach dochodowych)
- Zwiększanie dochodów własnych
pochodzących z udziału gminy w podatkach
państwowych może nastąpić przez stymulację
rozwoju gospodarczego
oraz stwarzanie warunków do osiedlania się
nowych mieszkańców. Taka
polityka rozwojowa gminy w długim okresie
wpłynie na wzrost poziomu
uzyskanych dochodów.
Słabe strony
- wysoki udział subwencji i dotacji w dochodach
budżetu
- niewykorzystanie szans europejskich w latach
2007-2013 w konkursach na dotacje z zakresu
dróg, kanalizacji, bezpieczeństwa.
Zagrożenia
- pogłębiająca się różnica w poziomach
wydatków i dochodów na 1 mieszkańca w
stosunku do wartości wskaźników dla powiatu i
województwa
-
11
RUDZKA-LORENTZ CZ., SIERAK J.: Zarządzanie finansami w gminach. [w:] Zarządzanie gospodarką i finansami
gminy, 2006.
43
12.
Promocja gminy
Wyróżnia się dwa strategiczne wektory działań promocji Gminy Międzyrzec Podlaski służące
wykorzystaniu jej atutów i szans rozwojowych:
•
do wewnątrz; integracja społeczności lokalnej i włączenie jej w działania promujące gminę.
Sukces wizerunkowy Gminy Międzyrzec Podlaski wymaga intensywnych działań komunikacyjnych
skierowanych do jej mieszkańców. Działania te powinny być fundamentem dla dalszych inicjatyw,
wychodzących poza Gminę. Promocja wewnętrzna nie tylko realizuje cel samorządu jakim jest
aktywna komunikacja z mieszkańcami i zapewnienie im satysfakcjonującej oferty zachęcającej do
utożsamiania się ze wspólnotą lokalną, stanowi ponadto istotny czynnik promocji zewnętrznej. W
tym ujęciu mieszkańcy Gminy są z jednej strony adresatami działań promocyjnych, z drugiej strony
sami stają się ich nośnikami, ambasadorami dobrego wizerunku Gminy, stają się nadawcami promocji
skierowanej do odbiorcy zewnętrznego.
•
na zewnątrz; spowodowanie napływu kapitału, a także zasobów tj. inwestorów, turystów,
sponsorów.
Działania powinny być skierowane szczególnie na osoby i podmioty zamieszkujące region –
województwo lubelskie, ale również województwo podlaskie. Ponadto z racji dogodnego położenia
Gmina powinna starać się wykorzystać szanse na przyciągnięcie turystów i inwestorów z większych
metropolii w szczególności Warszawy jak i turystów tranzytowych. W ujęciu turysty tranzytowego
grupą docelową działań promocji gminy stają się mieszkańcy Polski w ogóle jak i wybrani mieszkańcy
z zagranicy. W tym kontekście istotne jest stworzenie bazy materiałów promujących gminę również w
językach obcych.
Silne strony (czynniki wewnątrz gminne)
• Rozwój usług lokalnych
• Występowanie bogatego dziedzictwa
kulturowego związanego z lokalnymi
tradycjami, istnieniem aktywnie
działających zespołów ludowych
• Wysokie walory przyrodnicze gminy –
tereny leśne, żwirownie
• Rosnąca liczba wydarzeń kulturalnych i
społecznych
• Rosnąca liczba imprez promujących
zdrowy styl życia
• Korzystna lokalizacja u zbiegu szlaków
komunikacyjnych
• Rosnąca aktywność społeczności
lokalnych, rozwój NGO`s
Słabe strony (czynniki wewnątrz gminne)
• Niewystarczający poziom integracji
młodych mieszkańców z miejscem
•
•
•
•
•
44
Szanse (czynniki zewnętrzne)
Duże znaczenie lokalnej tradycji, kultury
ludowej we współczesnej ofercie
turystycznej
Moda na aktywny, zdrowy tryb życia
Rosnąca liczba źródeł finansowania
aktywności społecznej szczególnie
funduszy dla NGO`s
Duża ilość osób podróżujących
przebiegającymi przez gminę szlakami
komunikacyjnymi DK19 i E30
Zagrożenia (czynniki zewnętrzne)
Duża konkurencja pomiędzy gminami/
destynacjami realizującymi funkcje
•
zamieszkania
Niewielka ilość miejsc noclegowych,
infrastruktura turystyczna dopiero się
rozwija
•
45
turystyczne
Niewystarczający popyt na usługi
niższego rzędu w ujęciu regionalnym
wynikający z relatywnie niskiej
zamożności mieszkańców regionu
III. Cele strategiczne i operacyjne
W niniejszej strategii obowiązuje hierarchiczny układ celów, składający się z dwóch poziomów:
- celów strategicznych (priorytetów), pozwalających na strategiczne ukierunkowanie działań gminy w
dłuższym horyzoncie czasowym,
- celów operacyjnych, uszczegóławiających priorytety i będących podstawą do zaplanowanych
działań realizacyjnych.
Hierarchia celów została skomponowana na podstawie doświadczeń i obserwacji procesów
rozwojowych gmin o najlepszej kondycji finansowej oraz cieszących się społeczną akceptacją i
dobrym samopoczuciem mieszkańców a także na podstawie kluczowych zdiagnozowanych
problemów. Nieprzypadkowa kolejność celów zwraca uwagę na etapy planowania rozwoju i na
oczekiwane efekty. Powiązania pomiędzy celami strategicznymi i operacyjnymi są konsekwentne –
sukces w realizacji celów początkowych będzie wzmacniał potencjał realizacji kolejnych celów
strategicznych i operacyjnych.
Dodatkowo należy podkreślić, że innowacyjnie zarządzane gminy powinny znaleźć i konsekwentnie
realizować własne, charakterystyczne dla tej właśnie jednostki cele. Pomimo podobieństw
rozwojowych i podobnych problemów, każda gmina jest odrębną jednostką, inną od pozostałych.
Znalezienie własnej drogi rozwoju (bazującej na najlepszych i najgorszych doświadczeniach własnych i
innych jednostek samorządu terytorialnego) jest jedyną drogą na wzrost konkurencyjności gminy
oraz poprawę warunków życia mieszkańców.
Mając na uwadze powyższe proponuje się następujące cele strategiczne i operacyjne:
CS 1: Efektywna i sprawna administracja
CO 1.1: zastosowanie nowoczesnych narzędzi ICT w procedurach administracyjnych, wzmocnienie
zastosowań TIK dla e-administracji, włączenia społecznego, e-kultury, w tym:
- wprowadzenie elektronicznego obiegu dokumentów we wszystkich jednostkach organizacyjnych
gminy,
- wprowadzenie elektronicznych formularzy wniosków oraz kart informacyjnych dla klientów urzędu,
- upublicznienie dokumentów jawnych w formie elektronicznej w Biuletynie Informacji Publicznej
Urzędu Gminy Międzyrzec Podlaski oraz w jednostkach podległych gminie,
- wprowadzenie aplikacji mobilnych wspomagających dialog z administracją lokalną (system zgłoszeń
awarii, zagrożeń, kalendarz wydarzeń kulturalnych itp.),
- zintegrowanie baz danych oraz danych przestrzennych w posiadaniu gminy, w celu bieżących analiz,
monitoringu i ewaluacji prowadzonej polityki rozwoju,
- zwiększenie dostępności informacji sektora publicznego w zakresie digitalizacji zasobów
kulturalnych, naukowych (w tym bibliotecznych i archiwalnych), będących w posiadaniu instytucji
szczebla lokalnego, ich udostępniania, zapewniających powszechny i otwarty dostęp w postaci
cyfrowej do zasobów
- rozwój elektronicznych usług publicznych w zakresie tworzenia i cyfryzacji nowych usług, poprawy
funkcjonalności i e-dojrzałości istniejących usług, integracji usług oraz zwiększenia stopnia
dostępności dla obywateli, w tym projekty z zakresu m.in. e-administracji, e-kultury.
- inne wyżej nie wymienione inwestycje związane ze zwiększeniem dostępności, stopnia
wykorzystania i jakości TIK
CO 1.2: Kontynuacja partycypacyjnego modelu zarządzania gminą, w tym:
- utrzymanie funduszu sołeckiego (dla mikroinwestycji),
46
- wprowadzenie budżetu partycypacyjnego – system głosowań na najbardziej strategiczne inwestycje
w gminie w ramach rokrocznie przyznawanego limitu na budżet partycypacyjny,
- outsourcing zadań możliwych do realizacji przez organizacje pozarządowe lub przedsiębiorstwa z
sektora BPO (business process outsourcing)
CO 1.3: Wspieranie procesu samokształcenia oraz uczenia się poprzez wymianę doświadczeń z
partnerami społeczno-gospodarczymi oraz innymi jednostkami administracji publicznej (w tym z
doświadczeń międzynarodowych),
- weryfikacja istniejących sieci powiązań i współpracy ze stowarzyszeniami JST i innymi gminami oraz
kosztów w stosunku do korzyści z tej współpracy,
- uczestnictwo w bezpłatnych tematycznych szkoleniach i konferencjach organizowanych przez inne
instytucje administracji rządowej i samorządowej oraz fundacje i stowarzyszenia,
CS 2: Monitorowanie zmian demograficznych, aktywna polityka prospołeczna i rynek pracy
CO 2.1 Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży
- wzmożenie działań motywujących uczniów do nauki,
- podniesienie poprzeczki dla uczniów ubiegających się o przyjęcie do szkół ponadgimnazjalnych i
uświadomienia uczniom konieczności wkładu pracy, niezbędnego do tego, aby zostać przyjętym do
szkoły ponadgimnazjalnej,
- wprowadzenie kształcenia uzupełniającego drogą elektroniczną (platformy edukacyjne szkół)
- modernizacja programów nauczania, wykorzystywanie najlepszych praktyk i efektów edukacyjnych
projektów oświatowych w Polsce i w Europie
- indywidualizacja kształcenia uczniów zdolnych i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,
- wspieranie i promowanie twórczych postawy nauczycieli oraz kadr kierowniczych w działaniach na
rzecz podnoszeniu efektywności pracy dydaktyczno-wychowawczej przedszkoli i szkół.
CO 2.2 Powszechna edukacja przedszkolna najmłodszych umożliwiająca rodzicom podjęcie pracy
zarobkowej
- przystosowanie sal szkolnych na oddziały przedszkolne,
- wsparcie organizacyjne tworzenia nowych przedszkoli prywatnych,
CO 2.3 Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie:
- ograniczenie przedwczesnego kończenia nauki szkolnej oraz zapewnienie równego dostępu do
dobrej jakości edukacji elementarnej, kształcenia podstawowego i ponadpodstawowego
- poprawa dostępności i wspieranie uczenia się przez całe życie, podniesienie umiejętności i
kwalifikacji pracowników i osób poszukujących pracy, zwiększenie dopasowania systemów
kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy m.in. przez poprawę jakości kształcenia i szkolenia
zawodowego oraz utworzenia i rozwijanie systemów uczenia się poprzez praktyczną naukę zawodu
realizowaną w ścisłej współpracy z pracodawcami
-lepsze dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy, ułatwianie
przechodzenia z etapu kształcenia do etapu zatrudnienia oraz wzmacnianie systemów kształcenia i
szkolenia zawodowego i ich jakości, w tym poprzez mechanizmy prognozowania umiejętności,
dostosowania programów nauczania oraz tworzenia i rozwoju systemów uczenia się poprzez
praktyczną naukę zawodu realizowaną w ścisłej współpracy z pracodawcami
- inwestycje w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury
edukacyjnej i szkoleniowej
CO 2.4 Rozwój przedsiębiorstw społecznych wspierających podopiecznych systemu opieki społecznej
oraz dających zatrudnienie mieszkańcom gminy Miedzyrzec Podlaski
- Rozwój przedsiębiorstw społecznych świadczących usługi asystentury rodziny
- Rozwój przedsiębiorstw społecznych świadczących usługi opiekuńcze
47
- Rozwój przedsiębiorstw społecznych świadczących usługi asystentury osób niepełnosprawnych
CO 2.5 Promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego
wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym również poprzez
inkubatory przedsiębiorczości:
-działania związane z organizacją terenów inwestycyjnych oraz kompleksowe ich zagospodarowanie
- zwiększenie liczby obiektów odpowiedniej infrastruktury na rzecz rozwoju gospodarczego oraz
dostosowanie do potrzeb potencjalnych inwestorów otoczenia gospodarczego
- wsparcie w zakresie rozwoju lokalnej przedsiębiorczości.
CO 2.6: Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników
- wspieranie wzrostu gospodarczego sprzyjającego zatrudnieniu
poprzez rozwój potencjału endogenicznego jako elementu strategii terytorialnej dla określonych
obszarów, w tym poprzez przekształcanie upadających regionów przemysłowych i zwiększenie
dostępu do określonych zasobów naturalnych i kulturalnych oraz ich rozwój
- zapewnianie dostępu do zatrudnienia osobom poszukującym pracy i nieaktywnym zawodowo, w
tym podejmowanie lokalnych inicjatyw na rzecz zatrudnienia oraz wspieranie mobilności
pracowników
- samozatrudnienie, przedsiębiorczość oraz tworzenie nowych miejsc pracy
-równouprawnienie płci oraz godzenie życia zawodowego i prywatnego(zwiększenie poziomu
zatrudnienia osób opiekujących się dziećmi do 3 lat)
-inne formy wsparcia na rzecz zmniejszenia bezrobocia na terenie gminy.
CO 2.7: Rozwój społecznego budownictwa mieszkaniowego
- Budowa mieszkań socjalnych
- Poprawa stanu mieszkań socjalnych będących w zasobie majątku gminy poprzez remont i
modernizację
- Inne działania mające na celu zwiększenie zasobu gminy w zakresie polityki mieszkaniowo socjalnej
CO 2.8 Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem, w tym:
-inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju lokalnego,
zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez
lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejścia z usług
instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczności lokalnych
- wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach
należących do gminy wiejskiej,
- przebudowa i adaptacja istniejących budynków na cele społeczne, gospodarcze, kulturalne wraz z
możliwością funkcjonalnego zagospodarowania okolicznych terenów,
- dostosowanie terenów publicznych do nowych funkcji.
- inwestycje dokonywane w kontekście strategii na rzecz rozwoju lokalnego kierowanego przez
społeczność
- aktywna integracja, w szczególności w celu poprawy zatrudnialności,
- ułatwianie dostępu do niedrogich, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i
usług społecznych świadczonych w interesie ogólnym
- wspieranie gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych
- inne działania mające na celu promowanie włączenia społecznego i walki z ubóstwem,
CS 3: Ochrona środowiska, efektywność energetyczna oraz gospodarka niskoemisyjna
CO 3.1: Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej
48
- przeprowadzenie audytów energetycznych w budynkach użyteczności publicznej (w tym przede
wszystkim urząd gminy, szkoły, biblioteki i ośrodki kultury),
- realizacja projektów termomodernizacyjnych,
- wymiana oświetlenia ulicznego oraz w budynkach użyteczności publicznej na oświetlenie
energooszczędne.
CO 3.2: Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną
- Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania
odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej i w sektorze mieszkaniowym
- montaż urządzeń pozyskujących energię ze źródeł odnawialnych,
- inne inwestycje mają cena na celu promowanie efektywności energetycznej, strategii
niskoemisyjnych dla wszystkich terytoriów oraz działań adaptacyjnych mających oddziaływanie
łagodzące na zmiany klimatu, wykorzystanie Kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o
zapotrzebowanie na ciepło użytkowe oraz korzystania z odnawialnych źródeł energii
CO 3.3 Edukacja ekologiczna
- kampanie informacyjne (np. szkodliwości emisji produktów spalania odpadów oraz węgla; selekcja i
recykling odpadów, promocja alternatywnych źródeł energii),
- podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej i kształtowanie postaw ekologicznych
społeczeństwa poprzez promowanie zasad zrównoważonego rozwoju.
CO 3.4: Modernizacja stacji uzdatniania wody
- przebudowa stacji uzdatniania wody oraz budowa nowego zbiornika w Hałasach
- przebudowa stacji uzdatniania wody w Rogoźnicy
- przebudowa stacji uzdatniania wody oraz budowa nowego zbiornika w Rzeczycy
CO 3.5: Inwestycje w infrastrukturę wodno-kanalizacyjną
- Budowa sieci wodociągowej Tłuściec-Krzewica,
- Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Utrówka,
- Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Dołhołęka,
- Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w miejscowości Rzeczyca,
- Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w miejscowości Wysokie,
- Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w miejscowości Halasy,
- Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w miejscowości Tuliłów,
- Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków,
- Inne inwestycje związane z zachowaniem i ochron a środowiska naturalnego oraz wspieranie
efektywnego zagospodarowania zasobami.
CO 3.6: Inwentaryzacja terenów zielonych oraz ochrona obszarów cennych przyrodniczo i
zagospodarowanie pozostałych obszarów zielonych na tereny rekreacyjne.
- adaptacja terenów przy Jeziorkach Międzyrzeckich
- modernizacja szlaku kajakowego i przystani w Tuliłowie
CO 3.7: Mobilność, zwiększenie dostępności i poprawa warunków drogowych
- zwiększenie mobilności poprzez budowę lub modernizację dróg lokalnych,
- poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego w sieci dróg lokalnych,
- tworzenie i modernizacja tras i ścieżek rowerowych,
- promocja i wspieranie przyjaznych środowisku form transportu.
CO 3.8 Bezpieczeństwo Ekologiczne
49
- Zakup specjalistycznego sprzętu i wyposażenia obiektów dla OSP, niezbędnego dla skutecznego
prowadzenia akcji ratowniczych oraz usuwania skutków zagrożeń naturalnych i poważnych awarii.
CO 3.9 Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego
-renowacji, restauracji, rewaloryzacji i zabezpieczenia obiektów wpisanych do rejestru zabytków i
zespołów tych obiektów wraz z ich otoczeniem,
- konserwacji oraz zabezpieczenia przed kradzieżą i zniszczeniem ruchomych obiektów dziedzictwa
kulturowego,
- rozwoju oraz poprawy stanu infrastruktury kultury,
- adaptacji obiektów dla nowych funkcji kulturalnych,
- rozwoju atrakcyjnych turystycznie miejsc dziedzictwa naturalnego.
-inne inwestycje związane z zachowaniem, ochroną, promowaniem i rozwojem dziedzictwa
naturalnego i kulturowego,
CS 4: Rozwój powiązań funkcjonalno-przestrzennych z miastem Międzyrzec Podlaski
CO 4.1 Racjonalna gospodarka przestrzenna
- weryfikacja dokumentów planistycznych, w tym racjonalne wyznaczenie stref budownictwa
jednorodzinnego, wyznaczenie potencjalnych terenów inwestycyjnych w celu przyciągnięcia nowych
mieszkańców oraz tworzenie nowych miejsc pracy przez przedsiębiorstwa inwestujące na terenie
gminy
- wyznaczenie terenów rekreacyjnych obsługujących mieszkańców gminy i miasta Międzyrzec
Podlaski,
CO 4.2 Zacieśnienie współpracy z miastem Międzyrzec Podlaski w celu wspólnej promocji
inwestycyjnej
- rozwój małej i średniej przedsiębiorczości oraz samozatrudnienia w sieciach podażowo-popytowych
obejmujących teren gminy i Miasta Międzyrzec Podlaski oraz sąsiadujących gmin
- wprowadzenie systemu ulg podatkowych dla małych i średnich przedsiębiorstw inwestujących w
gminie zatrudniających minimum 50% pracowników z obszaru gminy Międzyrzec Podlaski
CO 4.3 Zaspokajanie wyższych potrzeb mieszkańców gminy (kulturalnych, społecznych, przynależność
do grupy, samorealizacja, tożsamość lokalna, rekreacyjnych, z zakresu bezpieczeństwa) we
współpracy z miastem Międzyrzec Podlaski
- wsparcie istniejących oraz tworzenie nowych centrum aktywności społecznych,
- organizacja wydarzeń kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych przez jednostki gminy oraz
partnerów społeczno-gospodarczych na terenie gminy Międzyrzec Podlaski lub terenu gminy i terenu
miasta (np. rajdy rowerowe, biegi przełajowe i mikromaratony),
- współpraca ze służbami ochrony zdrowia i ratownictwa (wprowadzanie działań profilaktycznych,
usprawnienie działań interwencyjnych, zapobieganie zagrożeniom).
CS 5: Konsekwentne budowanie rozpoznawalności i pozytywnego wizerunku gminy w oparciu o
spójną koncepcję odzwierciedloną w działaniach promocyjnych
CO 5.1 integracja społeczności lokalnej i włączenie jej w działania promujące gminę
- Utrzymanie i optymalizacja kanałów przepływu informacji pomiędzy Gminą a mieszkańcami,
opartych na zasadzie transparentności i otwartości
- Informowanie organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów jak zespoły ludowe oraz koła
gospodyń wiejskich o planowanych przez Gminę przedsięwzięciach, włączanie we wspólną
organizację uroczystości i imprez,
50
CO 5.2 Napływ kapitału, a także zasobów tj. inwestorów, turystów, sponsorów
- Zainteresowanie Gminą Międzyrzec Podlaski mediów lokalnych i regionalnych,
- regularne zapraszanie przedstawicieli mediów na uroczystości i imprezy na terenie gminy;
- regularne przesyłanie do mediów lokalnych i regionalnych informacji nt. zrealizowanych
uroczystości, imprez;
- włączanie się Gminy w popularne inicjatywy budzące zainteresowanie mediów i budujące
pozytywny wizerunek Gminy np. zbieranie paczek bożonarodzeniowych.
- budowa zbioru dokumentacji fotograficznej interesujących wydarzeń z terenu Gminy
- Udział w regionalnych, krajowych oraz zagranicznych targach, konkursach samorządności, forum
inwestorów itp.
CO 5.3 Zacieśnienie współpracy instytucji gminnych oraz wspólna promocja gminy
- utrwalanie konstruktywnej współpracy Gminy Międzyrzec Podlaski z Gminnym Ośrodkiem Kultury
w Międzyrzecu Podlaskim, Gminną Biblioteką Publiczną, organizacjami pozarządowymi, zespołami
ludowymi i innymi podmiotami z terenu Gminy Międzyrzec Podlaski,
- zorganizowanie uroczystości i podjęcie działań aktywizujących lokalne społeczności
i ukierunkowanych na zachowanie od zapomnienia tradycji i kultury naszych obszarów,
- organizacja uroczystości upamiętniających historię ziemi międzyrzeckiej;
- tworzenie izb pamięci, zbiorów tradycyjnych przedmiotów użytkowych;
- organizacja kolejnej edycji imprez cyklicznych uroczystości jak Marszu Pamięci Szlakiem
Powstańców Listopadowych;
- organizacja uroczystości upamiętniających jubileusze miejscowych ochotniczych straży
pożarnych, kół gospodyń wiejskich;
- organizacja przeglądów pieśni ludowych, umożliwienie zespołom ludowym cyklicznej prezentacji
ich dorobku;
- organizacja tradycyjnych dożynek gminnych;
- organizacja warsztatów, debat, spotkań dotyczących zagadnień kultury, tradycji, historii,
skierowanych do dzieci i młodzieży;
- organizacja gminnych konkursów dotyczących tradycji, kultury, historii
- Zorganizowanie imprez o charakterze sportowo-rekreacyjnym promujących aktywny wypoczynek
i walory naturalne Gminy,
- organizacja dużych plenerowych imprez rodzinnych o charakterze cyklicznym
- np. Gminny Dzień Dziecka;
- organizacja rajdów rowerowych poprzez atrakcyjne krajobrazowo obszary Gminy;
- organizacja turniejów opartych o gry zespołowe ;
- organizacja gminnych biegów poprzez atrakcyjne krajobrazowo obszary Gminy
- Zorganizowanie uroczystości promujących najaktywniejszych i najzdolniejszych mieszkańców Gminy
spośród dzieci, młodzieży i osób dorosłych
- cykliczna organizacja Gali Mistrzów – imprezy promującej najzdolniejszych uczniów z terenu
naszej Gminy, stawiającej ich za wzór do naśladowania oraz motywującej młodzież do
wytężonych wysiłków na polu intelektualnym;
- cykliczna organizacja uroczystości podczas której wręczone zostaną stypendia motywacyjne dla
dzieci i młodzieży z obszary Gminy;
- promocja osób zasłużonych dla gminy poprzez nadawanie tytułów: Tytułu Zasłużony dla Gminy
Międzyrzec Podlaski, Tytułu Honorowego Obywatela Gminy Międzyrzec Podlaski ze szczególnym
uwzględnieniem inicjatyw mieszkańców. Organizacja uroczystej gali wręczenia odznaczeń, jeśli
przyznane.
51
52
Tabela 11Tabelaryczny układ celów strategicznych i celów operacyjnych na lata 2014-2020
CS 5: Konsekwentne budowanie
rozpoznawalności i pozytywnego
wizerunku gminy w oparciu o
spójną koncepcję
odzwierciedloną w działaniach
promocyjnych
CS 1: Efektywna i sprawna
administracja
CS 2: Monitorowanie zmian
demograficznych i aktywna polityka
prospołeczna i rynek pracy
CS 3: Ochrona środowiska,
efektywność energetyczna oraz
gospodarka niskoemisyjna
CS 4: Rozwój powiązań
funkcjonalno-przestrzennych z
miastem Międzyrzec Podlaski
CO 1.1: zastosowanie
nowoczesnych narzędzi ICT w
procedurach administracyjnych,
wzmocnienie zastosowań TIK dla eadministracji, włączenia
społecznego, e-kultury
CO 2.1 Poprawa jakości kształcenia
dzieci i młodzieży
CO 3.1: Termomodernizacja
budynków użyteczności
publicznej
CO 4.1 Racjonalna gospodarka
przestrzenna
CO 5.1 integracja społeczności
lokalnej i włączenie jej w
działania promujące gminę
CO 1.2: Kontynuacja
partycypacyjnego modelu
zarządzania gminą
CO 2.2 Powszechna opieka i
edukacja najmłodszych
umożliwiająca rodzicom podjęcie
pracy zarobkowej
CO 3.2: Wspieranie przejścia na
gospodarkę niskoemisyjną
CO 4.2 Zacieśnienie współpracy z
miastem Międzyrzec Podlaski w
celu wspólnej promocji
inwestycyjnej
CO 5.2 Napływ kapitału, a także
zasobów tj. inwestorów,
turystów, sponsorów
CO 1.3: Wspieranie procesu
samokształcenia oraz uczenia się
CO 2.3 Inwestowanie w edukację,
umiejętności i uczenie się przez
całe życie
CO 4.3 Zaspokajanie wyższych
potrzeb mieszkańców gminy we
współpracy z miastem
CO 5.3 Zacieśnienie współpracy
instytucji gminnych oraz wspólna
promocja gminy
CO 2.4: Rozwój przedsiębiorstw
społecznych wspierających
podopiecznych systemu opieki
społecznej oraz dających
zatrudnienie mieszkańcom gminy
Miedzyrzec Podlaski
CO 3.4: Modernizacja stacji
uzdatniania wody
53
CO 2.5 Promowanie
przedsiębiorczości, w szczególności
poprzez ułatwianie gospodarczego
wykorzystywania nowych
pomysłów oraz sprzyjanie
tworzeniu nowych firm, w tym
również poprzez inkubatory
przedsiębiorczości
CO 2.6 Promowanie trwałego i
wysokiej jakości zatrudnienia oraz
wsparcie mobilności pracowników
CO 3.5: Inwestycje w
infrastrukturę wodnokanalizacyjną
CO 3.6: Inwentaryzacja terenów
zielonych oraz ochrona obszarów
cennych przyrodniczo i
zagospodarowanie pozostałych
obszarów zielonych na tereny
rekreacyjne
CO 2.7 Rozwój społecznego
budownictwa mieszkaniowego
CO 3.7: Mobilność, zwiększenie
dostępności i poprawa warunków
drogowych
CO 2.8 Wspieranie włączenia
społecznego i walka z ubóstwem
CO 3.8 Bezpieczeństwo
Ekologiczne
CO 3.9 Zachowanie, ochrona,
promowanie i rozwój dziedzictwa
naturalnego i kulturowego
54
IV. Uwarunkowania zewnętrzne
W niniejszym podrozdziale wskazane są główne polityki krajowe i europejskie oraz dokumenty
strategiczne, które zostały uwzględnione przy wyborze danych do analizy oraz do hierarchizacji celów
strategicznych niniejszej strategii.
1. Krajowa polityka rozwoju regionalnego
Polska w ostatnich latach stworzyła kompleksowy system zarządzania rozwojem kraju. Na system te
składają się dokumenty strategiczne, w oparciu o które prowadzona jest polityka rozwoju w Polsce:
· długookresowa strategia rozwoju kraju - Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska
2030.Trzecia fala nowoczesności (DSRK)12, określająca główne trendy, wyzwania oraz koncepcję
rozwoju kraju w perspektywie długookresowej,
· średniookresowa strategia rozwoju kraju - SRK 202013, najważniejszy dokument określający cele
strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowy dla określenia działań rozwojowych, w tym
możliwych do sfinansowania w ramach przyszłej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020.
Ramy przestrzenne dla prowadzenia polityki rozwoju w Polsce, w tym realizacji poszczególnych
strategii rozwojowych stanowi KPZK, przyjęta przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 r. Jest to główny
dokument strategiczny kreujący ład przestrzenny w Polsce oraz porządkujący zagadnienia związane z
rozwojem, w którym przestrzeń traktowana jest jako płaszczyzna odniesienia dla działań
rozwojowych.
Prace nad krajowymi dokumentami strategicznymi zbiegły się w czasie z wypracowywaniem celów
rozwojowych dla Unii Europejskiej (UE) w jej podstawowym dokumencie – Strategia Europa 2020, a
w szczególności z przygotowywaniem KPR na rzecz realizacji Strategii Europa 2020 (KPR), a następnie
jego kolejnych aktualizacji.
Wskazane w dokumentach krajowych cele rozwojowe i priorytety w znacznym zakresie wpisują się
zatem w cele europejskie i są z nimi spójne: cel w zakresie zatrudnienia - działania głównie
przewidziane są w SRKL, cel w zakresie innowacyjności - głównie działania przewidziane w SIEG, cel w
zakresie energii i klimatu - głównie działania przewidziane w BEiŚ, cel w zakresie edukacji - głównie
działania przewidziane w SRKL i SIEG, cel w zakresie ubóstwa - głównie działania przewidziane w
SRKL. Dodatkowo, do realizacji celów Strategii Europa 2020 przyczyniać się będą pozostałe strategie
zintegrowane oraz dokumenty wdrożeniowe do tych strategii.14
2. Polityka energetyczna
Polityka energetyczna jest kluczowym obszarem polityki Unii Europejskiej. Jej założenia Komisja
Europejska ogłosiła w postaci Zielonej Księgi w sprawie racjonalizacji zużycia energii. Dokument ten
jest ważnym narzędziem do realizacji polityki energetycznej w UE. Cele energetyczne do 2020 roku
zawarte zostały w dokumencie Trzeci pakiet energetyczny. Głównym celem pakietu energetycznego
jest ustanowienie nowej polityki energetycznej dla Europy, która ma się koncentrować wokół kwestii
zapobiegania zmianom klimatu oraz zwiększania konkurencyjności rozwoju gospodarki w skali
globalnej, jak również oszczędzania energii pierwotnej.
12
przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 5 lutego 2013 r.
przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 25 września 2012 r.
14
Umowa Partnerstwa podpisana 21 maja 2014r.
13
55
Gazownictwo i gospodarka paliwami są sektorem energetyki, którego zasady działania regulują
dokumenty UE i dokumenty krajowe dotyczące całej sfery energetyki. Dodatkowo na potrzeby rynku
gazownictwa zostały wdrożone Dyrektywy UE, które określają obowiązki krajów unijnych w zakresie
zaopatrzenia w gaz ziemny. Należą do nich m.in. bilansowanie podaży i popytu gazu ziemnego na
rynkach lokalnych, prognozowanie zapotrzebowania, eksploatacja sieci gazociągów, przestrzeganie
zasad i procedur równego dostępu do systemów przesyłowych. Dyrektywy wprowadzają również
harmonogram liberalizacji rynku, przyspieszając jednocześnie tempo wprowadzania konkurencji na
rynek europejski.
W ciągu ostatnich 10 lat w Polsce dokonał się ogromny postęp w zakresie efektywności
energetycznej.
Energochłonność Produktu Krajowego Brutto spadła bowiem blisko o 1/3. Dodatkowo, zużycie
energii pierwotnej w Polsce, odniesione do liczebności populacji, jest niemal 40% niższe niż w krajach
„starej 15”. Powyższe świadczy o ogromnym potencjale w zakresie oszczędzania energii w Polsce,
charakterystycznym dla gospodarki intensywnie rozwijającej się.
W tym kontekście należy podkreślić, że znaczący potencjał zwiększenia efektywności energetycznej
istnieje również w przemyśle. Do głównych czynników powodujących obecną, wysoką
energochłonność przemysłu w Polsce zaliczyć można m.in.:
· niedoskonałości termodynamiczne procesów produkcyjnych,
· niewłaściwą eksploatację urządzeń wytwórczych i użytkowych,
· nadmierną energochłonność procesów produkcyjnych,
· nadmierny udział wyrobów energochłonnych w produkcji i eksporcie,
· niedostateczne wykorzystanie surowców wtórnych,
· niedostateczna sprawność odbiorników energii,
· niedostateczne wykorzystanie energii odpadowej.
Uzyskane wielkości oszczędności energii końcowej, o których mowa w Krajowym Planie działań
dotyczącym efektywności energetycznej dla Polski 2014 potwierdzają ww. tezę. Polska do roku 2012
zredukowała zużycie energii końcowej o 9% w porównaniu do średniego poziomu zużycia dla lat
2001-2005. Sumaryczna wielkość oszczędności energii końcowej 53558 GWh wynikała z 13864 GWh
oszczędności w sektorze mieszkalnictwa, 25198 GWh w sektorze przemysłu oraz 14501 GWh w
sektorze transportu. Należy spodziewać się dalszych oszczędności w powyższych sektorach także w
kolejnych latach.
Zgodnie z opracowaniem Głównego Urzędu Statystycznego pt. „Efektywność wykorzystania energii w
latach 2001-2011”, gospodarstwa domowe odpowiadają za największy, bo 30%, udział w krajowym
zużyciu energii końcowej (dane na rok 2011). W większości energia ta jest zużywana do ogrzewania
(około 70%) oraz do przygotowania ciepłej wody użytkowej (ok. 14%).
Tak duże zużycie energii końcowej w gospodarstwach domowych związane jest często z dużymi
stratami spowodowanymi niską izolacyjnością cieplną przegród zewnętrznych, nieodpowiednią
wentylacją, zawilgoceniem pomieszczeń, mało efektywnymi systemami ogrzewania i przygotowania
ciepłej wody użytkowej powodującymi duże straty ciepła m. in. na przesyle.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie oszczędności energii i izolacyjności cieplnej
zawartymi w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 poz. 690, z późn.
zm.), nowo wznoszony budynek mieszkalny wielorodzinny powinien cechować się wskaźnikiem EP
równym lub mniejszym niż 105 kWh/(m2·rok) oraz powinien spełnić wymogi dotyczące maksymalnej
dopuszczalnej wartości współczynnika przenikania ciepła dla przegród zewnętrznych oraz dotyczące
wyposażenia technicznego. W przypadku budynku istniejącego poddawanego przebudowie należy
wypełnić jedynie wymagania w zakresie maksymalnej wartości współczynnika przenikania ciepła dla
przegród zewnętrznych oraz dotyczące wyposażenia technicznego.
56
Wymagania zawarte w ww. rozporządzeniu zostały określone dla wszystkich rodzajów budynków, m.
in. dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych, mieszkalnych wielorodzinnych, użyteczności
publicznej, na podstawie art. 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19
maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (wersja przekształcona) (Dz. U. UE L
153 z 18.06.2010, str. 13). W wymaganiach tych wskazano tzw. „ścieżkę dojścia” do wymagań na rok
2021, kiedy to budynki nowo wznoszone powinny charakteryzować się niemal zerowym zużyciem
energii (wymóg ten zostanie wprowadzony 2 lata wcześniej w stosunku do budynków będących
własnością i zajmowanych przez władze publiczne).
Charakterystyka energetyczna większości istniejących zasobów mieszkaniowych w Polsce jest
niesatysfakcjonująca w stosunku do obecnych wymagań. Około 22% zasobów mieszkaniowych ma
trzykrotnie słabszą wartość EP, a 36% dwukrotnie. Z kolei, izolacyjność cieplna przegród w budynkach
wzniesionych przed 1982 r. jest pięciokrotnie mniejsza od obecnie obowiązujących wymagań, zatem
w ponad 50% zasobów mieszkaniowych (przy założeniu, że nie były one poddane
termomodernizacji).
Najbardziej efektywnym kosztowo sposobem ograniczenia energochłonności (emisyjności)
gospodarki Polski jest zwiększanie efektywności energetycznej. W przypadku Polski obszarami
posiadającymi największy potencjał uzyskania poprawy efektywności energetycznej są budynki
(użyteczności publicznej, przemysłowej, mieszkalne wielorodzinne) oraz ciepłownictwo.
Najbardziej skutecznymi działaniami w obszarze poprawy efektywności energetycznej w pierwszym
obszarze jest głęboka modernizacja energetyczna budynków (oparta o system monitorowania i
zarządzania energią). Uzupełniająco, w celu zainicjowania zmian środki powinny być również
przeznaczone na stworzenie ogólnopolskiego systemu wsparcia doradczego dla sektora publicznego i
mieszkaniowego oraz przedsiębiorców w zakresie efektywności energetycznej oraz OZE.
Zgodnie z zapisami dyrektywy 2012/27/UE, 3% całkowitej powierzchni budynków będących
własnością centralnych instytucji rządowych oraz przez nie zajmowanych powinno być co roku
poddawane renowacji. Podkreślić należy, że budynki zajmowane przez władze publiczne powinny
pełnić rolę wzorcową w zakresie efektywności energetycznej w budownictwie.
Przyjęte przez Polskę zobowiązania stanowią istotne wyzwanie dla polskiego sektora energetycznego,
opartego w znacznej mierze na węglu. W 2012 r. udział węgla kamiennego w produkcji energii
elektrycznej wynosił 50,6%, węgla brunatnego 33,5%, gazu ziemnego 3,3%, odnawialnych źródeł
energii (OZE) (biomasa, biogaz, woda, wiatr) 10,8% a pozostałych źródeł ok. 2,3%. Mając na względzie
posiadane zasoby węgla oraz kwestie bezpieczeństwa energetycznego wyzwaniem jest opracowanie
technologii umożliwiających zwiększenie efektywności korzystania z nich przy zminimalizowaniu
emisyjności z tym związanej. Udział energii ze źródeł odnawialnych w finalnym zużyciu energii brutto
w 2010 r. wynosił 10,8%, a zgodnie z pakietem klimatyczno-energetycznym udział ten ma osiągnąć
15% w 2020 r.
Z uwagi na krajowe uwarunkowania geologiczne i klimatyczne, energia pozyskiwana ze źródeł
odnawialnych pochodziła w 2011 r. z biomasy stałej (85,5%), biopaliw (5,5%), energii wiatru (3,5%),
energii wody (2,6%), biogazu (1,8%), energii geotermalnej (0,2%), odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji (0,4%) oraz energii promieniowania słonecznego (0,1%). Największym udziałem OZE w
wytwarzaniu energii elektrycznej charakteryzują się województwa: warmińsko-mazurskie (70,5%)
oraz kujawsko-pomorskie (60,5%), a najniższym lubelskie (0,9%) i łódzkie (1,8%).
3. Innowacyjność i konkurencyjność gospodarki
Podnoszenie konkurencyjności przestrzeni europejskiej będzie się opierać na
endogenicznych potencjałów poszczególnych regionów, stanowiących podstawę
przewag konkurencyjnych w określonych dziedzinach. Instrumenty wspomagające
specyficznych przewag konkurencyjnych zawarte są w licznych programach
57
wykorzystaniu
do tworzenia
wykorzystanie
społeczno –
gospodarczych na poziomie UE, jak również kraju. Wśród głównych programów europejskich,
koncentrujących się na podnoszeniu konkurencyjności gospodarki, należy wymienić Strategię
Lizbońską, Programy Ramowe Badań, Rozwoju Technologicznego i Wdrożeń Wspólnoty Europejskiej
oraz Wieloletnie Programy dla Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości.
Polska zmaga się z problemami dotyczącymi słabych powiązań pomiędzy środowiskiem naukowym i
przedsiębiorstwami oraz poważnego niedoinwestowania badań i innowacji w sektorze prywatnym.
Istniejące zachęty są niewystarczające, aby zapewnić skuteczne wsparcie poprzez finansowanie ze
środków publicznych (w tym poprzez większą współpracę publiczno-prywatną). W 2012 r. nakłady
poniesione na działalność innowacyjną w grupie przedsiębiorstw przemysłowych wyniosły 21,5 mld
zł, z czego 17% środków przeznaczono na działalność badawczo-rozwojową, natomiast w sektorze
usług 15,1 mld zł – w tym 40% na B+R. Ponad połowa (53%) dużych przedsiębiorstw ponosiła nakłady
na działalność innowacyjną w przemyśle, a ponad 40% w sektorze usług. W przypadku średnich firm
było to odpowiednio 23,5% i 17,7%, a w małych firmach: 6,7% i 7,2%. Analizując strukturę nakładów
na działalność innowacyjną pod względem liczby pracujących, największe nakłady w
przedsiębiorstwach zarówno przemysłowych, jak i z sektora usług poniosły duże przedsiębiorstwa.
Nakłady podmiotów w tej klasie wielkości stanowiły 70,7% wszystkich nakładów poniesionych na
innowacje przez przedsiębiorstwa przemysłowe oraz 73,8% przez podmioty z sektora usług.
O dużych wyzwaniach w obszarze innowacyjności gospodarki świadczy również pozycja kraju w
unijnym Rankingu Innowacyjności (Innovative Union Scoreboard). W 2014 r. Polska została
sklasyfikowana na 25. miejscu – ostatnim w grupie tzw. „umiarkowanych innowatorów” („moderate
innovators”). Sumaryczny wskaźnik innowacyjności dla Polski w 2013 r. wyniósł 50,5% średniego
wskaźnika dla krajów UE. Dystans dzielący Polskę od europejskich liderów innowacji oraz od
średniego poziomu innowacyjności w UE jest nadal znaczny zarówno w odniesieniu do kształtowania
się syntetycznego wskaźnika innowacyjności, jak i większości jego składowych. Na konieczność
intensyfikacji wysiłków w tym obszarze wskazuje również obniżenie pozycji kraju w
międzynarodowych rankingach. Obszarami budzącymi szczególny niepokój są: niski poziom
wskaźników związanych z działalnością kreatywną (zgłaszanie patentów, rejestracja znaków
towarowych lub modeli biznesowych i organizacyjnych), niska jakość i poziom umiędzynarodowienia
sektora badań (publikacje o międzynarodowym standardzie, doktoranci spoza UE) oraz niska jakość
otoczenia biznesu. Niski poziom innowacyjności kraju potwierdza również ocena innowacyjności
polskich regionów - wg raportu Regional Innovation Scoreboard 2014, 11 województw należało do
„skromnych innowatorów”, a jedynie pięć województw zostało sklasyfikowanych w grupie
„umiarkowanych innowatorów” (mazowieckie, małopolskie, podkarpackie, śląskie, dolnośląskie).
Niewystarczający jest również zarówno w środowisku przedsiębiorstw, świata nauki jak i po stronie
władz publicznych – poziom przygotowania kadr do realizacji innowacyjnych przedsięwzięć, jak i
świadomości znaczenia postaw proinnowacyjnych oraz wykorzystanie roli kapitału ludzkiego
(budowa zdolności zasobów pracy do podejmowania działalności innowacyjnej).
MŚP cechuje niższy poziom innowacyjności niż przedsiębiorstwa duże. Udział przedsiębiorstw
przemysłowych i z sektora usług innowacyjnych w latach 2010-2012 w ogólnej liczbie tych
przedsiębiorstw wyniósł odpowiednio 16,5% i 12,4% (w porównaniu z latami 2009-2011 zwiększył się
o 0,4 p.p. i 0,8 p.p.)8. Najwięcej innowacji produktowych lub procesowych wprowadzały podmioty o
liczbie pracujących 250 i więcej osób (56,2% przedsiębiorstw przemysłowych oraz 44,7% z sektora
usług), zaś odsetek firm wprowadzających innowacje o liczbie pracujących 50-249 osób wyniósł
odpowiednio 29,4% w przemyśle i 20,9% w usługach. Najrzadziej innowacje wprowadzały podmioty o
liczbie pracujących 10-49 osób- 9,6% przedsiębiorstw w przemyśle i 9,5% w usługach.
Należy również podkreślić, że choć dostęp do komputera i Internetu jest standardem dla ogółu
polskich przedsiębiorstw (w 2012 r. odsetek przedsiębiorstw z dostępem do komputera wyniósł
94,7%, a odsetek przedsiębiorstw z dostępem do Internetu 93,2%), to zaledwie 19,3% polskich
przedsiębiorstw wykorzystywało sieci komputerowe do składania zamówień. Wyróżniał się
58
relatywnie wysoki odsetek takich firm w województwie mazowieckim (24,5%), dolnośląskim (21,5%),
pomorskim (20,8%) oraz zachodniopomorskim (20,1%), natomiast niższy od średniego był on w 9
województwach (w tym we wszystkich – poza podlaskim - województwach Polski Wschodniej).
Jednym z warunków wsparcia nowych inwestycji w Polsce, jest stworzenie atrakcyjnych lokalizacji dla
rozwoju przedsiębiorczości, szczególnie w sektorach wzmacniających konkurencyjność zarówno
gospodarki kraju, jak i jego regionów. Szczególnie istotne są przedsięwzięcia na obszarach
zdegradowanych, których ponowne wykorzystanie na cele gospodarcze przyczyni się do ożywienia
gospodarczego i rozwoju lokalnych MŚP.
Z dużymi wyzwaniami strukturalnymi (w tym ukryte bezrobocie, niska wydajność pracy, niska
specjalizacja) oraz niewystarczającym ukierunkowaniem rynkowym zmagają się sektory rolnictwa i
rybołówstwa.
4. Przedsiębiorczość
Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) pełni kluczową rolę w rozwoju przedsiębiorczości w
Polsce, generując blisko połowę PKB. W 2011 r. liczba aktywnych przedsiębiorstw niefinansowych
wynosiła w Polsce 1784,6 tys. podmiotów - z czego 99,8% stanowiły MŚP (zatrudniające blisko 60,5%
osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach niefinansowych). Mikroprzedsiębiorstwa – o liczbie
pracujących do 9 osób- stanowiły – 95,9% populacji przedsiębiorstw niefinansowych (zatrudniając
38,9% ogółu pracujących w przedsiębiorstwach niefinansowych).
Do barier rozwoju sektora MŚP zalicza się przede wszystkim kwestie związane z jakością sfery
regulacyjnej (z czym wiążą się bariery natury biurokratycznej), trudniejszy – niż w przypadku dużych
przedsiębiorstw – dostęp do wykwalifikowanych kadr, a także czynniki natury finansowej – takie jak
trudności z pozyskaniem finansowania zewnętrznego oraz jego wysokie koszty (połączone z
niedostrzeganiem przez część przedsiębiorców możliwości szybszego rozwoju firmy dzięki
zastosowaniu „dźwigni finansowej”).
Na tym tle zaznacza się niewystarczające dostosowanie usług oferowanych przez instytucje otoczenia
biznesu (IOB) do potrzeb rozwojowych przedsiębiorstw oraz brak kompleksowego wsparcia ze strony
instytucji publicznych. Wynika to m.in. z ograniczonej współpracy i przepływu informacji pomiędzy
instytucjami poziomu centralnego i regionalnego, a także niewystarczającej współpracy IOB z
otoczeniem, w tym z przedsiębiorcami. Wśród czynników ograniczających dostępność usług
świadczonych przez IOB należy wymienić fakt, że są one zlokalizowane głównie w większych
miejscowościach. Ponadto podkreślić należy, że IOB w większości współpracują z przedsiębiorstwami
„tradycyjnymi”, które są w mniejszym stopniu – niż przedsiębiorstwa działające w nowoczesnych
branżach – zorientowane na dążenie do modernizacji technologicznej.15
5. Wykorzystanie technologii ICT
Pomimo wzrostu znaczenia sektora technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) w polskiej
gospodarce obecne nasycenie usługami szerokopasmowego dostępu do Internetu jest znacznie
poniżej średniej UE.
Oferowana prędkość Internetu jest niska, w szczególności na obszarach wiejskich, gdzie według
danych KE na koniec 2012 r. jedynie ok. 37,7% gospodarstw domowych miało możliwość dostępu do
stacjonarnego szerokopasmowego internetu (xDSL,TVK, FTTP, WiMax), przy czym możliwość dostępu
do sieci klasy NGA wyniosła jedynie 0,7%.
15
59
Według inwentaryzacji UKE przeprowadzonej w 2013 r. na koniec 2012 r. w Polsce ok. 8%
miejscowości (głównie poniżej 100 mieszkańców) stanowi „zupełnie białe plamy” znajdujące się poza
zasięgiem jakichkolwiek sieci. Jednocześnie udział miejscowości, na terenie których przedsiębiorcy
telekomunikacyjni nie posiadają zakończeń sieci światłowodowej waha się w poszczególnych
województwach od ok. 62% (woj. małopolskie) do ok. 92% (woj. łódzkie).
Szczególnie trudna jest sytuacja w miejscowościach poniżej 500 mieszkańców – w tej grupie ok 90%
miejscowości nie posiada zakończenia sieci światłowodowych.16
6. Rolnictwo
Udział rolnictwa w PKB kraju jest znacznie wyższy niż średnio w UE, a sektor rolno-spożywczy (z
udziałem blisko 8% w wartości dodanej brutto, blisko 20% w liczbie osób czynnych zawodowo oraz
blisko 12% eksportu) stanowi ważną część potencjału gospodarczego państwa. Do najważniejszych
barier rozwoju rolnictwa należą: duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych i zbyt powolny proces
przekształceń strukturalnych, niskie kwalifikacje zawodowe rolników, postępujący proces starzenia
się populacji obszarów wiejskich. W obliczu powyższych uwarunkowań utrzymanie konkurencyjnego i
wielofunkcyjnego rolnictwa stanowi warunek konieczny dla zapewnienia bezpieczeństwa
żywnościowego kraju – należy przy tym podkreślić, że rozwój sektora rolno-spożywczego wymaga
kształtowania produkcji rolnej w zgodzie z wymogami środowiska i zachowania krajobrazu przy
jednoczesnym podejmowaniu przez gospodarstwa rolne i MŚP na obszarach wiejskich wysiłków
nakierowanych na dywersyfikację prowadzonej działalności, podnoszenie jej innowacyjności,
wartości dodanej, produktywności oraz umiędzynarodowienia, a także dążenie do specjalizacji.
Wsparciem dla procesu przekształceń strukturalnych na wsi jest odpowiednie otoczenie
instytucjonalne ułatwiające dywersyfikację działalności oraz umożliwiające reintegrację zawodową
rolników.
7. Rynek pracy
W Polsce większe różnice w poziomie bezrobocia zachodzą pomiędzy powiatami niż między
województwami.
Zła sytuacja na lokalnych rynkach pracy jest wypadkową kilku czynników - zarówno niedostatecznego
poziomu rozwoju infrastruktury, niedostatecznej jakości kapitału ludzkiego jak i niewielkiej skali
działalności gospodarczej, co skutkuje niższym zatrudnieniem. Ta niekorzystna tendencja występuje
przede wszystkim na obszarach wiejskich, w regionach dotkniętych we wcześniejszych latach głęboką
restrukturyzacją przedsiębiorstw sektorów schyłkowych, oraz na terenach o niższym poziomie
rozwoju gospodarczego. W Polsce widoczne jest zjawisko depopulacji regionów słabiej rozwiniętych
na rzecz tych województw, gdzie dostęp do pracy jest lepszy. Dla bardziej efektywnego wykorzystania
zasobów na rynku pracy niezbędna jest koncentracja na tych grupach, dla których wskaźnik
zatrudnienia jest najniższy.
Istotny wpływ na rynek pracy ma zmieniająca się sytuacja demograficzna. obserwuje się w tym
kontekście dwa główne trendy – spadek liczby ludności oraz wzrost długości życia (starzenie się
społeczeństwa). W najbliższej przyszłości spadek liczby ludności będzie przebiegał jeszcze szybciej. Na
podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego (NSP) z 2011 r., Główny Urząd Statystyczny
(GUS) szacuje, że w ciągu następnych 15 lat (do roku 2025), z rynku pracy w Polsce zniknie prawie 3
miliony osób. Jednocześnie, zgodnie z wynikami NSP, z Polski wyemigrowało w latach 2004-2012
pond 2 miliony osób (Główny Urząd Statystyczny, 2012 r.).
Dla niektórych lokalnych rynków pracy takie trendy mogą powodować poważne konsekwencje, takie
jak depopulacja, znaczny niedobór wykwalifikowanej siły roboczej czy problemy związane z
16
60
niedopasowaniem umiejętności pracowników do oczekiwań pracodawców. Wzrost długości życia
oznacza, że całe społeczeństwo stopniowo staje się coraz starsze. Prognozy GUS wskazują, że proces
starzenia się społeczeństwa utrzyma się, a w przyszłości nawet przybierze na sile. W związku z tym,
osoby aktywne zawodowo będą w najbliższej przyszłości stanowić grupę mniej liczną i bardziej
zaawansowaną wiekowo. Sytuacja ta spowoduje znaczące zmiany na rynku pracy – wzrośnie liczba
starszych pracowników, a zmniejszy się liczba osób, które dopiero wchodzą na rynek pracy, jednakże
jej zakres jest zróżnicowany geograficznie i w związku z tym wymaga zróżnicowanych interwencji, w
zależności od stopnia nasilenia tego zjawiska.
W przypadku Polski niepokojący jest niski (na tle średniej unijnej) poziom zatrudnienia osób młodych,
kobiet oraz osób starszych. Wśród przyczyn niskiego poziomu zatrudnienia należy wskazać, poza
mało elastycznym rynkiem pracy, niedostosowaniem systemu edukacji i nabywania kompetencji do
potrzeb rynku pracy, niską mobilnością zawodową, jak również czynniki wynikające z przemian
demograficznych, takie jak starzenie się społeczeństwa, niski poziom dzietności, migracje
wewnętrzne i zewnętrzne (mobilność przestrzenna i zawodowa).
8. Polityka społeczna
Ratyfikowana przez Polskę Zrewidowana Europejska Karta Społeczna w art. 14 zobowiązuje do
tworzenia sieci służb opieki społecznej dla pomocy w rozwiązywaniu problemów społecznych.
Również w Odnowionej Agendzie Społecznej „Możliwości, dostęp i solidarność w Europie XXI w.”
za jeden z priorytetów Europejskiego Modelu Społecznego traktuje się zwalczanie ubóstwa i
promowanie inkluzji społecznej.
Ubóstwo jest istotną lecz nie jedyną przyczyną wykluczenia społecznego. W Polsce wykluczenie
społeczne, niezależnie od pozycji materialnej wynika z relatywnie niskiego dostępu do usług
publicznych, w tym do usług zdrowotnych.
Badania OECD wskazują, że zmiany demograficzne powodują wzrost popytu na nowe usługi
społeczne, w szczególności skierowane do osób starszych, a także zmianę struktur usług rynkowych i
publicznych. Szczególnie ważna jest poprawa dostępu do usług opiekuńczych (w tym opieki
długoterminowej) – niewystarczające jest wsparcie na rzecz przygotowania i rozwijania polityki
kadrowej oraz wprowadzania nowych form świadczenia usług społecznych czy też wsparcia dla
nowych mikroprzedsiębiorstw i przedsiębiorstw społecznych działających na tym polu.
9. Edukacja
Polskę charakteryzuje bardzo wysoki poziom uczestnictwa w edukacji na poziomie podstawowym i
gimnazjalnym, stąd głównym wyzwaniem na tych etapach jest zapewnienie jak najwyższej jakości
nauczania. W 2012 r. w badaniu OECD PISA mierzącym poziom umiejętności 15-latków, Polska zajęła
– wśród 65 badanych państw – 10. miejsce w zakresie umiejętności czytania i interpretowania
tekstów, 13. miejsce w zakresie umiejętności matematycznych oraz 9. miejsce w zakresie
rozumowania w obszarze nauk przyrodniczych. W 2012r. pod względem umiejętności
matematycznych polscy uczniowie i uczennice znaleźli się powyżej średniej krajów OECD. Średni
wynik z matematyki polskich uczniów wzrósł aż o 23 punkty. Polska jest jedynym krajem europejskim,
który tak znacznie poprawił wyniki.
W zakresie rozumowania w naukach przyrodniczych wynik polskich uczniów poprawił się o 18
punktów, co lokuje Polskę w czołówce badanych krajów. Badanie PISA 2012 wskazuje, że polskie
szkoły lepiej niż w poprzednich dekadach rozwijają u uczniów umiejętność samodzielnego myślenia.
Można mówić o przełomie w nauczaniu matematyki - o ile do roku 2009 polscy uczniowie wykazywali
się głównie umiejętnościami prostymi, wymagającymi jedynie zastosowania gotowego algorytmu, w
ten sposób osiągając średni wynik wśród krajów OECD, o tyle w 2012r., nie tracąc tych umiejętności,
61
przewyższyli uczniów z innych krajów także w rozwiązywaniu zdecydowanej większości zadań na
rozumowanie.
W przypadku szkolnictwa ponadgimnazjalnego tendencje demograficzne wskazują że obserwowany
jest spadek liczby uczniów w szkołach ogólnokształcących, przy niewielkim wzroście liczby uczniów w
szkołach zawodowych. Dane te wskazują na stopniowe odwracanie się trendu dominacji edukacji
ogólnokształcącej - młodzież zaczyna częściej wybierać szkoły zawodowe, przede wszystkim technika.
Wyzwaniem w tym kontekście jest realizacja programów rozwojowych, pozwalających na
wyrównywanie poziomu kompetencji społecznych i umiejętności uniwersalnych (np. językowych,
cyfrowych, komunikacyjnych), niezbędnych w celu rozpoczęcia kolejnego etapu edukacji lub wejścia
na rynek pracy. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi wśród pracodawców, kompetencje
kształtowane w procesie edukacji formalnej nie są wystarczające do efektywnego wykonywania
pracy bezpośrednio po zakończeniu szkoły.
Pracodawcy oczekują od absolwentów zarówno bardziej praktycznych umiejętności - najlepiej
powiązanych bezpośrednio z danym sektorem/branżą – jak i umiejętności bardziej uniwersalnych,
pozwalających szybko adaptować się do nowych warunków i wymagań i możliwych do wykorzystania
na różnych stanowiskach. Poszukują także osób dysponujących zestawem tzw. „kompetencji
miękkich”, obejmujących m.in. interpersonalne, umiejętności pracy grupowej, przejrzystego
komunikowania się, samoorganizacji, nowatorskiego podejścia do rozwiązywania problemów itp.
Jakość nauczania w dużym stopniu zależy też od jakości pracy nauczycieli, którzy cechują się bardzo
wysokim poziomem posiadanych kwalifikacji formalnych – 97% z nich posiada wyższe wykształcenie.
Analizując rozwój kwalifikacji nauczycieli należy zauważyć, że oferta kierowanych do nich szkoleń jest
bardzo szeroka. Dla większości z nich nie funkcjonuje jednak system kontroli ich jakości czy
efektywności. Według danych z Systemu Informacji Oświatowej, ze zorganizowanych form rozwoju
zawodowego korzysta jedynie 12% nauczycieli. Najmniej popularne są te formy rozwoju
zawodowego, które są wskazywane w literaturze jako najbardziej efektywne np. udział w sieciach
współpracy nauczycieli czy korzystanie z mentoringu lub coachingu. Szczególnie istotna jest
kontynuacja rozpoczętych już działań, rozwijających kompetencje w zakresie wykorzystywania
technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) do nauczania wszystkich przedmiotów. Należy
podkreślić, iż jednym z podstawowych zadań współczesnej szkoły jest rozwijanie kompetencji
uczniów przygotowujących ich do życia w społeczeństwie informacyjnym, oraz że rozwój kompetencji
uczniów powinien dokonywać się w szkole poprzez działania kompetentnych nauczycieli,
świadomych korzyści edukacyjnych z wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Zastosowanie TIK w edukacji ma kluczowe znaczenie dla rozwoju nieformalnych form kształcenia i
samokształcenia uczniów i nauczycieli oraz przygotowania do udziału w procesie uczenia się przez
całe życie.
10. Ochrona środowiska
Udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków w 2012 r. wynosił 68,6% (w tym w miastach
91,7%, a na wsi 33,1%). 0dnotowano poprawę nie tylko dostępności infrastruktury, ale również jej
jakości. W ciągu dziesięciu lat ponad dwukrotnie wzrosła ilość ścieków oczyszczanych w
oczyszczalniach o wysoko efektywnych technologiach oczyszczania, umożliwiających zwiększoną
redukcję związków azotu i fosforu (w 2012 r. na terenie Polski funkcjonowało 820 takich oczyszczalni
– wobec 421 w 2000 r.). W ostatnich latach rozbudowie uległa również sieć kanalizacyjna. W 2012 r.
długość sieci kanalizacyjnej w Polsce wynosiła ok. 125,6 tys. km i była dłuższa w porównaniu z 2003 r.
o 56,7 tys. km. Pomimo jednak zauważalnego w ostatnich latach postępu w zakresie budowy
infrastruktury komunalnej zapewniającej odprowadzanie i efektywne oczyszczanie ścieków, ok. 31%
mieszkańców Polski nadal pozostaje bez dostępu do oczyszczalni ścieków. Szacuje się, że nadal około
8% ścieków przemysłowych i komunalnych (ok. 144 mln m3) jest nie oczyszczanych. W przypadku
odsetka ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków najwyższe wartości osiągnięto w 2012 r. w
62
województwach pomorskim (81,8%) oraz zachodniopomorskim (80,9%), a najniższe w
województwach: świętokrzyskim (53,6%), lubuskim (54,9%) i małopolskim (58,1%).
Duże dysproporcje w tym zakresie występują pomiędzy obszarami miejskimi i wiejskimi – z analiz
KPOŚK wynika, że ponad 60% aglomeracji powyżej 2 tys. RLM wymagających interwencji, obejmują
gminy wiejskie i miejsko – wiejskie. W przypadku miast największym odsetkiem ludności
korzystającej z oczyszczalni ścieków charakteryzowały się województwa warmińsko-mazurskie
(97,9%) i pomorskie (96,3%), natomiast najniższym mazowieckie (86,1%) i śląskie (87,3%); podczas
gdy w przypadku obszarów wiejskich największy dostęp ludności, ponad 50%, do oczyszczalni
ścieków odnotowano w podkarpackim, zachodniopomorskim i pomorskim, a najniższy w łódzkim
(18,8%), podlaskim (20,1%) i lubelskim (20,6%).
Wyzwaniem związanym z gospodarką odpadami jest zwiększenie efektywności gospodarowania
odpadami, m.in. poprzez spełnienie wymogów unijnego acquis. Działania podejmowane w zakresie
gospodarki odpadami są ściśle powiązane z wymogami tzw. Dyrektywy Składowiskowej oraz tzw.
Dyrektywy ramowej o odpadach, która m.in. nakłada obowiązek osiągnięcia określonych poziomów
przygotowania do ponownego użycia i recyklingu.
Do roku 2020 niezbędne jest przygotowanie do ponownego użycia i recykling odpadów, przynajmniej
takich frakcji jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych wagowo na
poziomie minimum 50% oraz innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych na
poziomie minimum 70%.
W związku z przeprowadzoną reformą systemu gospodarki odpadami, od 1 lipca 2013 r. gminy są w
pełni odpowiedzialne za zorganizowanie odbierania (m.in. wybór firmy odbierającej odpady,
ustalenie zasad selektywnego zbierania i stawek opłat, pobór opłat od mieszkańców) i przetwarzania
odpadów komunalnych. Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi został, właściwie
zaprojektowany i zdefiniowany, ale niezbędne jest usprawnienie mechanizmów jego wdrażania oraz
konsekwentna realizacja zaplanowanych działań w oparciu o zintegrowane podejście do gospodarki
odpadami – m.in. przy zwiększonym wykorzystaniu istniejących instrumentów ekonomicznych
motywujących do rozwoju zbiórki i prawidłowego zagospodarowania odpadów. Zmieszane
(„resztkowe”) odpady komunalne są przetwarzane w regionalnych instalacjach do przetwarzania
odpadów komunalnych w ramach regionów wyznaczonych w wojewódzkich planach gospodarki
odpadami. Według stanu na dzień 31 grudnia 2012 r. w kraju istniało 89 regionów gospodarki
odpadami, a od 1 stycznia 2016 r. będzie ich 88.
Największym wyzwaniem jest więc rozwój systemów selektywnego zbierania odpadów
zapewniających pozyskanie odpadów nadających się do recyklingu. Konieczny jest też rozwój:
instalacji do sortowania selektywnie zebranych odpadów, instalacji do przetwarzania bioodpadów
oraz instalacji do termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii. Konieczne jest również
podejmowanie działań zmierzających do zapobiegania powstawaniu odpadów, w tym działania
zmierzające do zmiany zachowań mieszkańców w zakresie ograniczania ilości wytwarzanych
odpadów oraz ich właściwej segregacji u źródła.
Polska jest krajem o stosunkowo dużej różnorodności biologicznej, charakteryzującym się licznymi
siedliskami leśnymi i bagiennymi, mozaikowymi terenami rolniczymi, nieuregulowanym na dużych
odcinkach rzekami tworzącymi unikatowe siedliska dla licznych gatunków fauny i flory. Na obszarze
Polski zidentyfikowano 48 485 zespołów roślinnych, z czego ok. 12% uznaje się za unikalne, a łączna
liczba zarejestrowanych gatunków kształtuje się na poziomie 16 tysięcy w przypadku roślin oraz około
35 tysięcy w przypadku zwierząt). W końcu 2012 r. krajowymi formami ochrony przyrody objęte było
ponad 10,15 mln ha (tj. 32,5% powierzchni kraju). Polska praktycznie zakończyła proces wyznaczania
sieci Natura 2000, zarówno na obszarach lądowych jak i morskich - do końca 2012 r. wyznaczono 845
obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (OZW) i 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków
(OSO). Łącznie wszystkie dotychczas wyznaczone obszary zajmują blisko 20% powierzchni kraju.
Wyniki prowadzonego monitoringu wskazują, że w przypadku siedlisk przyrodniczych w najgorszym
63
stanie znajdują się zbiorowiska półnaturalne, zagrożone odłogowaniem lub intensyfikacją
użytkowania rolniczego oraz siedliska wrażliwe na zmiany warunków hydrologicznych. Zły stan tych
siedlisk wpływa również na pogorszenie warunków ochrony populacji gatunków zwierząt i roślin z
nimi powiązanych. Biorąc jednak pod uwagę nasilające się zagrożenia dla różnorodności biologicznej,
typowe dla procesów cywilizacyjnych, konieczne jest podjęcie szeregu działań służących
zahamowaniu spadku różnorodności biologicznej.
Problemem jest również dotrzymanie standardów jakości powietrza. Przeprowadzona w Polsce w
2012r. ocena i kontrola jakości powietrza potwierdza, że problem zanieczyszczonego powietrza
dotyczy w głównej mierze obszarów zurbanizowanych. Za ww. zanieczyszczenia odpowiada w
największym stopniu (ponad 91%) emisja z niskich źródeł (tzw. niska emisja), pochodząca przede
wszystkim z sektora bytowo–komunalnego, obejmującego indywidualne źródła wytwarzania ciepła
oraz małe ciepłownie komunalne. Kolejne są oddziaływania emisji związanej z intensywnym ruchem
pojazdów (zwłaszcza w centrum miast) (3%) oraz emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni i
elektrowni (2%).
Stosowany przez kilkadziesiąt lat w Polsce ekstensywny model rozwoju gospodarczego prowadził do
nadmiernego wykorzystywania gruntów, czemu nie towarzyszyły odpowiednie działania
rekultywacyjne. Chociaż gleby zanieczyszczone stanowią (podobnie jak w innych krajach UE)
niewielką część ogólnego obszaru, w rejonach silnie uprzemysłowionych i zurbanizowanych
obserwuje się procesy degradacji gleb związane z nadmiernym gromadzeniem się substancji
powodujących ryzyko, które stanowią także zagrożenie w związku z możliwością rozprzestrzeniania
się do wód powierzchniowych i podziemnych.
V. Zgodność z dokumentami strategicznymi krajowymi,
regionalnymi i powiatowymi
64
Tabela 12 Zgodność celów Strategii z priorytetami rozwoju regionu i celami tematycznymi Unii Europejskiej.
Cel SR Gminy
zgodność z
priorytetami
17
rozwoju powiatu
zgodność z
priorytetami
18
rozwoju regionu
zgodność z
priorytetami UE
odniesienia do wymagań ustawowych
Cel tematyczny 2:
CO 1.1:
zastosowanie
nowoczesnych
narzędzi ICT w
procedurach
administracyjnych,
wzmocnienie
zastosowań TIK dla
e-administracji,
włączenia
społecznego, ekultury
CO 1.2:
Kontynuacja
partycypacyjnego
modelu zarządzania
gminą
CO 1.3: Wspieranie
procesu
samokształcenia
oraz uczenia się
17
18
zwiększenie
dostępności, stopnia
wykorzystania i jakości
technologii
informacyjnych i
komunikacyjnych (TIK);
Cel strategiczny
IV.11: Rozwój
społeczeństwa
informacyjnego.
3.6. Rozwój
społeczeństwa
informacyjnego.
CT 11: wzmacnianie
zdolności
instytucjonalnych
instytucji publicznych i
zainteresowanych
stron oraz sprawności
administracji
publicznej.
Rozporządzenie Prezesa Rady
Ministrów z dnia 18 stycznia 2011 r. w
sprawie instrukcji kancelaryjnej,
jednolitych rzeczowych wykazów akt
oraz instrukcji w sprawie organizacji i
zakresu działania archiwów
zakładowych (Dz.U. 2011 nr 14 poz. 67)
-
CT 11: wzmacnianie
zdolności
instytucjonalnych
zainteresowanych
administracji
publicznej.
Prawnym oparciem dla budżetu
obywatelskiego są m.in.: art. 4 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z
dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. Nr
78, poz. 483), który wprowadza zasadę
bezpośredniego sprawowania władzy
przez naród (zasadę demokracji
bezpośredniej), art. 5a ust. 1 ustawy z
dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie
gminnym (Dz. U. 2013 r. poz. 594, z
późn. zm.), wprowadzający możliwość
przeprowadzenia konsultacji z
mieszkańcami gminy konsultacji w
wypadkach wskazanych ustawą oraz w
innych ważnych sprawach. Konsultacje
przeprowadzane są w trybie
określanym w uchwale rady gminy,
wydanej na podstawie art. 5a ust. 2
ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o
samorządzie gminnym (Dz. U. 2013 r.
poz. 594, z późn. zm.).
-
CT 10: inwestowanie w
kształcenie, szkolenie
oraz szkolenie
zawodowe na rzecz
zdobywania
umiejętności i uczenia
się przez całe życie;
art. 29 ustawy z 21 listopada 2008 r. o
pracownikach samorządowych
3.4. Rozwijanie
systemu kształcenia
dostosowanego do
specyfiki regionu.
Strategia rozwoju powiatu bialskiego na lata 2007 – 2015
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020
65
CO 2.1 Poprawa
jakości kształcenia
dzieci i młodzieży
Cel strategiczny
IV.9: Wyrównanie
szans edukacyjnych.
CO 2.2 Powszechna
opieka i edukacja
Cel strategiczny
najmłodszych
IV.9: Wyrównanie
umożliwiająca
szans edukacyjnych.
rodzicom podjęcie
pracy zarobkowej
CO 2.3
Inwestowanie w
edukację,
umiejętności i
uczenie się przez
całe życie
CO 2.4 Rozwój
przedsiębiorstw
społecznych
wspierających
podopiecznych
systemu opieki
społecznej oraz
dających
zatrudnienie
mieszkańcom
gminy Miedzyrzec
Podlaski
Cel strategiczny
IV.9: Wyrównanie
szans edukacyjnych.
Cel strategiczny II.4:
Wspieranie
lokalnego sektora
przedsiębiorstw
Cel strategiczny
IV.2: Rozwiązywanie
problemów
społecznych.
3.4. Rozwijanie
dostosowanego do
specyfiki regionu.
3.4. Rozwijanie
dostosowanego do
specyfiki regionu.
3.4. Rozwijanie
dostosowanego do
specyfiki regionu.
2.4. Wspieranie
na wsi i tworzenia
pozarolniczych
miejsc pracy na
obszarach wiejskich
w najbardziej
efektywnych
sektorach
gospodarki
(głównie usług, w
tym usług dla
rolnictwa).
CT 10: inwestowanie w
kształcenie, szkolenie
oraz szkolenie
zawodowe na rzecz
zdobywania
umiejętności i uczenia
się przez całe życie;
Ustawa o systemie oświaty Dz.U. 1991
nr 95 poz. 425 z późn. Zm
USTAWA z dnia 30 maja 2014 r.
o zmianie ustawy o systemie oświaty
oraz niektórych innych ustaw Dz.U
2014.811
CT 9:
USTAWA
promowanie włączenia
społecznego, walka z
ubóstwem i wszelką
dyskryminacją;
z dnia 30 maja 2014 r.
oraz niektórych innych ustaw
CT 9:
USTAWA
dyskryminacją;
z dnia 30 maja 2014 r.
CT 3: wzmacnianie
konkurencyjności MŚP,
sektora rolnego oraz
Sektora rybołówstwa i
akwakultury;
CT 9:
dyskryminacją;
oraz niektórych innych ustaw
USTAWA
z dnia 9 czerwca 2011 r.
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej
Dz.U. 2011 Nr 149 poz. 887 z późn. zm
4.2. Wspieranie
włączenia
społecznego.
CO 2.5 Promowanie
przedsiębiorczości,
w szczególności
poprzez ułatwianie
Cel strategiczny II.4:
gospodarczego
Wspieranie
wykorzystywania
lokalnego
sektora
nowych pomysłów
przedsiębiorstw
oraz sprzyjanie
tworzeniu nowych
firm, w tym
również poprzez
inkubatory
2.4. Wspieranie
na wsi i tworzenia
pozarolniczych
miejsc pracy na
obszarach wiejskich
w najbardziej
efektywnych
sektorach
gospodarki
CT 3: wzmacnianie
akwakultury;
tym usług dla
rolnictwa).
66
Ustawa o samorządzie gminnym
Dz.U.2013.0.594 t.j.
CO 2.6 Promowanie Cel strategiczny II.4:
trwałego i wysokiej
Wspieranie
jakości zatrudnienia lokalnego sektora
oraz wsparcie
przedsiębiorstw
mobilności
pracowników
2.4. Wspieranie
na wsi i tworzenia
pozarolniczych
miejsc pracy na
obszarach wiejskich
w najbardziej
efektywnych
sektorach
gospodarki
CT 3: wzmacnianie
akwakultury;
Dz.U.2013.0.594 t.j.
tym usług dla
rolnictwa).
CT 9:
CO 2.7 Rozwój
społecznego
budownictwa
mieszkaniowego
Cel strategiczny
problemów
społecznych.
4.2. Wspieranie
włączenia
społecznego
dyskryminacją;
CT 9:
CO 2.8 Wspieranie
Cel strategiczny
włączenia
społecznego i walka
problemów
z ubóstwem
społecznych.
CO 3.1:
Cel strategiczny
Termomodernizacja III.2: Ograniczenie
budynków
zanieczyszczenia
użyteczności
powietrza ze źródeł
publicznej
rozproszonych.
CO 3.2: Wspieranie
przejścia na
gospodarkę
niskoemisyjną
4.2. Wspieranie
włączenia
społecznego
2.5. Wyposażanie
obszarów wiejskich
w infrastrukturę
transportową,
komunalną i
energetyczną w
sposób
skoordynowany z
innymi
przedsięwzięciami i
spójny wewnętrznie
4.5. Racjonalne i
efektywne
wykorzystywanie
zasobów przyrody
dla potrzeb
dyskryminacją;
Ustawa z dnia 8 grudnia 2006r. o
finansowym wsparciu tworzenia lokali
socjalnych, mieszkań chronionych,
noclegowni i domów dla bezdomnych
(Dz. U. z 2006r., Nr 251, poz. 1844).
Rozporządzenie Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 26
października 2009 r. w sprawie
finansowego wsparcia na tworzenie
noclegowni i domów dla osób
bezdomnych
USTAWA
z dnia 9 czerwca 2011 r.
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej
Dz.U. 2011 Nr 149 poz. 887 z późn. zm
CT 4: wspieranie
przejścia na
gospodarkę
niskoemisyjną we
wszystkich sektorach
Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o
charakterystyce energetycznej
budynków Dz.U 2014.1200
CT 4: wspieranie
przejścia na
gospodarkę
niskoemisyjną we
wszystkich sektorach;
Dz.U.2013.0.594 t.j.
67
gospodarczych i
rekreacyjnych, przy
zachowaniu i
ochronie walorów
środowiska
przyrodniczego.
CT 5:
CO 3.3 Edukacja
ekologiczna
CO 3.4:
Modernizacja stacji
uzdatniania wody
CO 3.5: Inwestycje
w infrastrukturę
wodnokanalizacyjną
CO 3.6:
Inwentaryzacja
terenów zielonych
oraz ochrona
obszarów cennych
przyrodniczo i
zagospodarowanie
pozostałych
obszarów zielonych
na tereny
promowanie
dostosowania do
zmian klimatu,
zapobiegania ryzyku i
zarządzania ryzykiem;
Cel strategiczny
III.4: Podniesienie
świadomości
ekologicznej
mieszkańców.
2.5. Wyposażanie
obszarów wiejskich
w infrastrukturę
transportową,
komunalną i
energetyczną w
sposób
koordynowany z
innymi
Cel strategiczny
III.1: Zwiększenie
zasobów oraz
stopnia ochrony
jakości wód
powierzchniowych.
2.5. Wyposażanie
obszarów wiejskich
w infrastrukturę
transportową,
komunalną i
energetyczną w
sposób
koordynowany z
innymi
CT 6: zachowanie i
ochrona środowiska
naturalnego oraz
wspieranie
efektywnego
gospodarowania
zasobami;
Ustawa Prawo Ochrony Środowiska
Cel strategiczny
III.1: Zwiększenie
zasobów oraz
stopnia ochrony
jakości wód
powierzchniowych.
2.5. Wyposażanie
obszarów wiejskich
w infrastrukturę
transportową,
komunalną i
energetyczną w
sposób
skoordynowany z
innymi
CT 6: zachowanie i
ochrona środowiska
naturalnego oraz
wspieranie
efektywnego
gospodarowania
zasobami;
Cel strategiczny
III.5: Zachowanie i
ochrona
różnorodności
biologicznej i
krajobrazowej
powiatu
4.5. Racjonalne i
efektywne
wykorzystywanie
zasobów przyrody
dla potrzeb
gospodarczych i
rekreacyjnych, przy
zachowaniu i
ochronie walorów
środowiska
CT 6: zachowanie i
ochrona środowiska
naturalnego oraz
wspieranie
efektywnego
gospodarowania
zasobami;
Ustawa o odpadach
CT 6: zachowanie i
ochrona środowiska
naturalnego oraz
wspieranie
efektywnego
gospodarowania
zasobami;
68
Ustawa o utrzymaniu czystości i
porządku w gminach
rekreacyjne.
przyrodniczego.
CO 3.7: Mobilność,
zwiększenie
dostępności i
poprawa warunków
drogowych
4.5. Racjonalne i
efektywne
wykorzystywanie
zasobów przyrody
dla potrzeb
gospodarczych i
rekreacyjnych, przy
zachowaniu i
ochronie walorów
środowiska
przyrodniczego.
CT 4: wspieranie
przejścia na
gospodarkę
niskoemisyjną we
wszystkich sektorach;
Dz.U.2013.0.594 t.j.
CT 5:
promowanie
dostosowania do
zmian klimatu,
zapobiegania ryzyku i
zarządzania ryzykiem;
CO 3.8
Bezpieczeństwo
Ekologiczne
Cel strategiczny
III.4: Podniesienie
świadomości
ekologicznej
mieszkańców.
2.5. Wyposażanie
obszarów wiejskich
w infrastrukturę
transportową,
komunalną i
energetyczną w
sposób
koordynowany z
innymi
CO 3.9 Zachowanie,
ochrona,
promowanie i
rozwój dziedzictwa
naturalnego i
kulturowego
Cel strategiczny
III.5: Zachowanie i
ochrona
różnorodności
biologicznej i
krajobrazowej
powiatu
4.3. Wzmacnianie
społecznej
tożsamości
regionalnej i
rozwijanie więzi
współpracy
wewnątrzregionalnej
CT 6: zachowanie i
ochrona środowiska
naturalnego oraz
wspieranie
efektywnego
gospodarowania
zasobami;
1.2. Wspieranie
ponadlokalnych
funkcji miast (np.
naukowych,
akademickich,
CT 11:
CO 4.1 Racjonalna
gospodarka
przestrzenna
-
CT 6: zachowanie i
ochrona środowiska
naturalnego oraz
wspieranie
efektywnego
gospodarowania
zasobami;
wzmacnianie zdolności
instytucjonalnych
kulturalnych,
turystycznych), które
zainteresowanych
przyczyniają się do
dynamizacji rozwoju
administracji
tych
publicznej.
miast i otaczających
je obszarów.
69
Dz.U.2013.0.594 t.j
Dz.U.2013.0.594 t.j
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o
planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym
Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717 z późn. zm,
CO 4.2 Zacieśnienie
współpracy z
miastem
Międzyrzec
Podlaski w celu
wspólnej promocji
inwestycyjnej
CO 4.3
Zaspokajanie
wyższych potrzeb
mieszkańców
gminy we
współpracy z
miastem
Międzyrzec
Podlaski
CO 5.1 integracja
społeczności
lokalnej i włączenie
jej w działania
promujące gminę
CO 5.2 Napływ
kapitału, a także
zasobów tj.
inwestorów,
turystów,
sponsorów
Cel strategiczny I.1.
Zwiększanie
atrakcyjności
inwestycyjnej
powiatu.
3.5. Wspieranie
małych i średnich
przedsiębiorstw.
CT 8: promowanie
trwałego i wysokiej
jakości zatrudnienia
oraz wsparcie
mobilności
pracowników;
CT 11:
Dz.U.2013.0.594 t.j.
instytucjonalnych
zainteresowanych
administracji
publicznej.
Cel strategiczny
IV.3: Wzrost
dostępu do
unowocześnionych
form opieki
zdrowotnej.
1.2. Wspieranie
ponadlokalnych
funkcji miast, które
przyczyniają się do
CT 11:
dynamizacji rozwoju
tych miast i
Cel strategiczny
otaczających je
instytucjonalnych
IV.5: Rozwój
obszarów.
profilaktyki i
zainteresowanych
4.3. Wzmacnianie
edukacji w zakresie
społecznej
zdrowia.
administracji
tożsamości
publicznej.
Cel strategiczny
regionalnej i
IV.6: Wzmocnienie i
rozwijanie więzi
wykorzystanie
współpracy
kapitału
kulturowego
CT 11:
4.3. Wzmacnianie
Cel strategiczny
społecznej
instytucjonalnych
IV.6: Wzmocnienie i
tożsamości
wykorzystanie
regionalnej i
zainteresowanych
kapitału
rozwijanie więzi
stron
oraz sprawności
kulturowego
współpracy
administracji
publicznej.
CT 11:
4.3. Wzmacnianie
Cel strategiczny
społecznej
instytucjonalnych
IV.6: Wzmocnienie i
tożsamości
instytucji
publicznych i
wykorzystanie
regionalnej i
zainteresowanych
kapitału
rozwijanie więzi
kulturowego
współpracy
administracji
publicznej.
70
Dz.U.2013.0.594 t.j.
Dz.U.2013.0.594 t.j.
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o
działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie
Dz.U. 2003 nr 96 poz. 873.
Dz.U.2013.0.594 t.j.
CO 5.3 Zacieśnienie
Cel strategiczny
współpracy
instytucji gminnych IV.6: Wzmocnienie i
oraz wspólna
wykorzystanie
promocja gminy
kapitału
kulturowego
CT 11:
4.3. Wzmacnianie
społecznej
instytucjonalnych
tożsamości
instytucji
publicznych i
regionalnej i
zainteresowanych
rozwijanie więzi
współpracy
administracji
publicznej.
Dz.U.2013.0.594 t.j.
Źródło: Opracowanie własne
VI. System wdrażania strategii
Warunkiem efektywnego i skutecznego wdrażania Strategii jest zapewnienie odpowiedniej
koordynacji działań. Kluczową kwestią jest wskazanie struktury, jak również przypisanie
jednoznacznej odpowiedzialności za koordynację procesu zarządzania w poszczególnych obszarach
Strategii.
We wdrażanie Strategii włączani będą partnerzy społeczno-gospodarczy, w tym m.in. samorządy
lokalne, organizacje pozarządowe i podmioty gospodarcze, adekwatnie do zakresu ich kompetencji,
poprzez realizowanie projektów własnych, projektów w ramach programów rozwoju, inicjowanie
działań systemowych niezbędnych dla powodzenia realizacji strategii, oddziaływanie na instytucje i
regulacje prawne tak, aby stanowione rozwiązania systemowe wspierały realizację postanowień
Strategii.
Rysunek 4 Schemat organizacyjny Urzędu Gminy
Źródło: Zarządzenie Nr 5.2015 Wójta Gminy Międzyrzec Podlaski z dnia 28 stycznia 2015 r.
71
Za przygotowanie projektów wdrożeniowych oraz ich realizację odpowiedzialny jest Referat
inwestycyjny,
gospodarki komunalnej i ochrony środowiska. W dziedzinie projektów
teleinformatycznych i edukacyjnych Referat inwestycyjny, gospodarki komunalnej i ochrony
środowiska powinien współpracować z Referatem Organizacyjnym i Spraw Społecznych oraz
referatem oświaty.
Rysunek 5 Schemat wdrażania Strategii w środowisku czterech sektorów gminy Międzyrzec Podlaski
MIESZKAŃCY
Administracja publiczna, a zwłaszcza samorząd terytorialny z jednej strony oraz organizacje
pozarządowe z drugiej mają wspólny cel – zaspokajanie potrzeb lokalnej społeczności, chociaż różnią
się sposobami jego osiągania. Każda z tych instytucji dysponuje własnymi atutami. Samorząd
terytorialny ma legitymację do sprawowania władzy. Z kolei atutami organizacji pozarządowych są
m.in. niezależność i często również niekonwencjonalność działania, dobre rozeznanie potrzeb
społecznych, których nie można dostrzec „z góry”, niższe koszty działania dzięki pracy wolontariuszy,
a także możliwość korzystania z różnych źródeł finansowania. Najważniejszym atutem organizacji
pozarządowych są jednak ludzie, wolontariusze, mający motywację i zapał do zmieniania świata. To
oni są elementem sprawczym innowacji, które odgrywają coraz większą rolę w organizacjach
trzeciego sektora.
Przedsiębiorstwa działające dla zysku, uiszczające podatki w gminie, zatrudniające jako pracowników
mieszkańców danej gminy również odpowiadają za rozwój gospodarki lokalnej. Współpraca
wszystkich sektorów przy współpracy i współdziałaniu obywateli jest uznawana dzisiaj za najszybszą
drogę do osiągnięcia postępu rozwojowego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Zakłada się aktywny udział wszystkich sektorów we wdrażaniu niniejszej strategii, przy wzajemnym
poszanowaniu, włączaniu i informowaniu o potrzebach, planach i efektach realizacji działań
wynikających z niniejszej strategii.
72
VII. Wskaźniki monitoringu strategii
System monitorowania Strategii oparty jest o wskaźniki jej realizacji oraz wiedzę pozyskiwaną od
licznych instytucji współrealizujących Strategię. Celem przyjętego systemu jest ocena, zwiększenie
efektywności i skuteczności realizowanych działań prorozwojowych.
Monitoring i ewaluacja są immanentnymi elementami procesu planowania strategicznego.
Gromadzenie danych, ich analiza i interpretacja pozwalają ocenić stopień realizacji Strategii oraz
wprowadzić ewentualne zmiany i korekty.
Ze względu na specyfikę gminy proponuje się monitorowanie postępów realizacji Strategii poprzez:
- ciągłe gromadzenie danych,
- spotkania wójta z dyrektorami jednostek organizacyjnych gminy (min. raz w roku), z którego
sporządza się notatkę zawierającą dane dotyczące wskaźników osiągniętych oraz krótki opis
dotyczący potencjalnych ryzyk nieosiągnięcia celu,
- przygotowanie raportu z realizacji Strategii w roku 2018 (raport śródokresowy) oraz raportu
końcowego z realizacji Strategii w roku 2021 (raport końcowy).
Zestaw proponowanych wskaźników postępu realizacji celów przedstawiono w tabeli 13.
Tabela 13 Wskaźniki monitoringu Strategii
Cel SR Gminy
proponowany wskaźnik
CO 1.1: zastosowanie nowoczesnych narzędzi ICT
w procedurach administracyjnych
liczba spraw prowadzonych w systemie EZD
liczba dokumentów wpływających przez ePUAP (rocznie)
CO 1.2: Kontynuacja partycypacyjnego modelu
zarządzania gminą
wartość budżetu na inwestycje zgłoszone przez mieszkańców, w podziale
na fundusz sołecki i budżet partycypacyjny
wartość zrealizowanych inwestycji (rocznie)
CO 1.3: Wspieranie procesu samokształcenia oraz
uczenia się
liczba pracowników urzędu korzystających z kształcenia w formie udziału w
konferencjach, spotkaniach, szkoleniach zewnętrznych, wizytach
studyjnych i wymianach międzynarodowych
CO 2.1 Poprawa jakości kształcenia dzieci i
młodzieży
wyniki testu 6klasisty
wyniki egzaminu gimnazjalnego
CO 2.2 Powszechna opieka i edukacja
najmłodszych umożliwiająca rodzicom podjęcie
pracy zarobkowej
udział dzieci w wieku 3-5 lat korzystających z edukacji przedszkolnej
C0.2.3: Inwestowanie w edukację, umiejętności i
uczenie się przez całe życie:
Liczba nowych i zmodernizowanych obiektów oświatowych
73
CO 2.4 Rozwój przedsiębiorstw społecznych
wspierających podopiecznych systemu opieki
społecznej oraz dających zatrudnienie
mieszkańcom gminy Miedzyrzec Podlaski
CO 2.5 Promowanie przedsiębiorczości, w
szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego
wykorzystywania nowych pomysłów oraz
sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym
również poprzez inkubatory przedsiębiorczości
CO 2.6 Promowanie trwałego i wysokiej jakości
zatrudnienia oraz wsparcie mobilności
pracowników
liczba pracowników przedsiębiorstw świadczących usługi społeczne na
terenie gminy, w tym liczba pracowników zamieszkujących teren gminy
Liczba firm korzystających z kredytów na innowacje
Liczba nowo zarejestrowanych przedsiębiorstw
Wskaźnik bezrobocia
Udział długotrwale bezrobotnych w liczbie bezrobotnych ogółem
CO 2.7 Rozwój społecznego budownictwa
mieszkaniowego
Liczba mieszkań socjalnych
Powierzchnia użytkowa mieszkań socjalnych
CO 2.8 Wspieranie włączenia społecznego i
walka z ubóstwem
CO 3.1: Termomodernizacja budynków
użyteczności publicznej
CO 3.2: Wspieranie przejścia na gospodarkę
niskoemisyjną
Liczba osób otrzymujących wsparcie
liczba obiektów podległych termomodernizacji
kwota oszczędności na wydatki na energię w stosunku do roku
poprzedniego
liczba inwestycji mających wpływ na efektywność energetyczną gminy
liczba odbiorców kampanii edukacji ekologicznej
CO 3.4: Modernizacja stacji uzdatniania wody
liczba obiektów podlegających modernizacji
CO 3.5: Inwestycje w infrastrukturę wodnokanalizacyjną
liczba mieszkańców korzystających z kanalizacji i wodociągów
przyrost mieszkańców (w%) korzystających z instalacji wodociągowej
i kanalizacyjnej w stosunku do roku poprzedniego
CO 3.6: Inwentaryzacja terenów zielonych oraz
ochrona obszarów cennych przyrodniczo i
zagospodarowanie pozostałych obszarów
zielonych na tereny rekreacyjne.
obszar terenów zielonych w ha, w tym przeznaczonych i wykorzystywanych
w celach rekreacyjnych
CO 3.7: Mobilność, zwiększenie dostępności i
poprawa warunków drogowych
udział dróg gminnych o ulepszonej nawierzchni i bardzo dobrym stanie
technicznym w drogach gminnych ogółem
średni czas dojazdu do pracy/szkoły mieszkańców gminy
liczba jednostek służb ratowniczych doposażonych w sprzęt do
prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków katastrof.
liczba zakupionych wozów pożarniczych wyposażonych w sprzęt do
prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków katastrof.
CO 3.9 Zachowanie, ochrona, promowanie i
rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego
Wzrost oczekiwanej liczby odwiedzin w objętych wsparciem miejscach
należących do dziedzictwa kulturalnego i naturalnego oraz stanowiących
atrakcje turystyczne
Liczba osób korzystających z obiektów zasobów kultury objętych
wsparciem.
Liczba obiektów zasobów kultury objętych wsparciem.
Liczba instytucji kultury objętych wsparciem.
74
Liczba zabytków nieruchomych objętych wsparciem.
Liczba zabytków ruchomych objętych wsparciem.
Liczba obiektów dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami
ilość decyzji - pozwoleń na budowę, zgłoszeń prowadzenia działalności
gospodarczej, zmiany przeznaczenia terenu
CO 4.2 Zacieśnienie współpracy z miastem
Międzyrzec Podlaski w celu wspólnej promocji
inwestycyjnej
liczba zainteresowanych potencjalnych inwestorów
liczba aktywności wspólnej (udział w targach, publikacje promocyjne itp.).
CO 4. 3 Zaspokajanie wyższych potrzeb
mieszkańców gminy we współpracy z miastem
uczestnicy imprez i wydarzeń
CO 5.1 integracja społeczności lokalnej i
włączenie jej w działania promujące gminę
CO 5.2 Napływ kapitału, a także zasobów tj.
inwestorów, turystów, sponsorów
CO 5.3 Zacieśnienie współpracy instytucji
gminnych oraz wspólna promocja gminy
nakład druków promocyjnych, liczba edycji Biuletynu Informacyjnego
Gminy Międzyrzec Podlaski;
nieprzerwane funkcjonowanie strony internetowej – przybliżona liczba
wiadomości zamieszczonych w dziale aktualności w ujęciu rocznym
oraz statystyki liczby odwiedzin;
liczba polubień profilu Gminy Międzyrzec Podlaski w ramach portalu
społecznościowego Facebook, bądź podobnych;
szacunkowa liczba publikacji/artykułów na tematy związane z
przedsięwzięciami promocji gminy w mediach lokalnych i regionalnych.
liczba osób odznaczonych za zasługi na rzecz gminy;
liczba uczniów szkół podstawowych i gimnazjów z obszaru gminy
uhonorowanych w ramach Gali Mistrzów oraz liczba uczniów, którym
przyznano stypendia motywacyjne;
ilość zorganizowanych imprez/uroczystości o zasięgu gminnym oraz
ponadgminnym;
ilość imprez/uroczystości zorganizowanych przy współpracy Gminy
Międzyrzec Podlaski z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Międzyrzecu
Podlaskim i/lub Gminną Biblioteką Publiczną;
szacunkowa liczba uczestników imprez/uroczystości o zasięgu
gminnym oraz ponadgminnym wraz z ilością zaproszeń wysłanych do
osób i podmiotów spoza gminy.
Ponadto w raportach (śródokresowym i końcowym) należy przeanalizować dane statystyczne w celu
analizy wzrostu społeczno-gospodarczego porównując je z wybranymi wskaźnikami bazowymi.
Analiza taka powinna być przeprowadzona w celu sprawdzenia oddziaływania realizacji Strategii.
Należy zaznaczyć, iż ze względu na uwarunkowania zewnętrzne regionalne, krajowe jak
i międzynarodowe większość wskaźników makroekonomicznych będzie wpadkową wielu czynników
(nie tylko realizacji Strategii).
Tabela 14 Wskaźniki statystyczne (GUS) mierzące oddziaływanie strategii
demografia
edukacja
rynek pracy
•
•
•
•
•
•
Wskaźnik obciążenia demograficznego
wskaźnik migracji
Udział dzieci w oddziałach przedszkolnych w odniesieniu do liczby dzieci w danym
wieku
Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym
Liczba przedsiębiorstw na 10 000 mieszkańców
Pracujący na 1000 ludności
75
rolnictwo
opieka społeczna
•
•
•
•
Gospodarka
komunalna
Kondycja
finansowa gminy
•
•
•
•
•
Powierzchnia gospodarstw rolnych wg użytkowania gleb
Powierzchnia zasiewów (w ha) wg roślin
udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy
społecznej w ludności ogółem
udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej
liczbie dzieci w tym wieku
liczba mieszkań
liczba mieszkań korzystających z dostępu do wodociągu, kanalizacji, sieci gazowej
dochody i wydatki na 1 mieszkańca
wydatki inwestycyjne - udział w budżecie gminy
środki pochodzące z UE - udział w budżecie gminy
VIII. Źródła finansowania Strategii
Tabela 15 Źródła finansowania Strategii
Cel SR Gminy
CO 1.1: zastosowanie nowoczesnych
narzędzi ICT w procedurach
administracyjnych
CO 1.2: Kontynuacja partycypacyjnego
modelu zarządzania gminą
Źródło finansowania
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 20142020
Priorytet inwestycyjny 2c:
Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e-uczenia się, ewłączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia
Typ projektu: rozwój elektronicznej administracji poprzez rozwój
infrastruktury informatycznej, w tym aplikacji
i systemów bazodanowych, zapewniających poprawę efektywności
zarządzania oraz upowszechnienie komunikacji elektronicznej w
instytucjach publicznych (działania dotyczące m.in. budowy systemów
elektronicznego zarządzania dokumentacją, polityki
bezpieczeństwa teleinformatycznego, podpisu elektronicznego).
Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e-uczenia się, ewłączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia
Typ projektu: rozwój elektronicznych usług publicznych koncentrujących
się głównie na poziomie co najmniej3, w szczególności w zakresie
tworzenia i cyfryzacji nowych usług, poprawy funkcjonalności
i e-dojrzałości istniejących usług, integracji usług oraz zwiększenia stopnia
dostępności dla obywateli, w tym projekty z zakresu m.in. eadministracji.
CO 1.3: Wspieranie procesu
samokształcenia oraz uczenia się
Środki własne, w ramach działań własnych urzędu gminy
76
CO 2.1 Poprawa jakości kształcenia dzieci i
młodzieży
CO 2.2 Powszechna opieka i edukacja
najmłodszych umożliwiająca rodzicom
podjęcie pracy zarobkowej
Priorytet inwestycyjny 10i:
Ograniczenie i zapobieganie przedwczesnemu kończeniu nauki szkolnej
oraz zapewnianie równego dostępu do dobrej jakości wczesnej edukacji
elementarnej oraz kształcenia podstawowego, gimnazjalnego i
ponadgimnazjalnego, z uwzględnieniem formalnych,
nieformalnych i pozaformalnych ścieżek kształcenia umożliwiających
ponowne podjęcie kształcenia i szkolenia, w tym:
- Podniesienie u uczniów kompetencji kluczowych, właściwych postaw i
umiejętności niezbędnych na rynku pracy, oraz rozwój indywidualnego
podejścia do ucznia, szczególnie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Ograniczenie i zapobieganie przedwczesnemu kończeniu nauki szkolnej
oraz zapewnianie równego dostępu do dobrej jakości wczesnej edukacji
elementarnej oraz kształcenia podstawowego, gimnazjalnego i
ponadgimnazjalnego, z uwzględnieniem formalnych,
nieformalnych i pozaformalnych ścieżek kształcenia umożliwiających
ponowne podjęcie kształcenia i szkolenia, w tym:
- Zwiększenie udziału dzieci w wieku przedszkolnym w wysokiej jakości
edukacji przedszkolnej
Priorytet inwestycyjny 8iv:
Równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym dostęp do
zatrudnienia, rozwój kariery, godzenie życia zawodowego i prywatnego
oraz promowanie równości wynagrodzeń za taką samą pracę
C0.2.3: Inwestowanie w edukację,
umiejętności i uczenie się przez całe życie
Priorytet inwestycyjny 10a:
Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz
zdobywania umiejętności i uczenia się przez całe życie poprzez rozwój
infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej
Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się
do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania
nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie
włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych,
kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejścia z usług instytucjonalnych na
CO 2.4 Rozwój przedsiębiorstw społecznych
usługi na poziomie społeczności lokalnych
wspierających podopiecznych systemu
typ projektu: inwestycje z zakresu adaptacji mieszkań do potrzeb osób
opieki społecznej oraz dających zatrudnienie
potrzebujących i/lub zakup wyposażenia niezbędnego do świadczenia
mieszkańcom gminy Miedzyrzec Podlaski
środowiskowych form wsparcia w miejscu zamieszkania
Dostęp do zatrudnienia dla osób poszukujących pracy i osób biernych
zawodowo, w tym długotrwale bezrobotnych oraz oddalonych od rynku
pracy, także poprzez lokalne inicjatywy na rzecz zatrudnienia oraz
wspieranie mobilności pracowników
Priorytet inwestycyjny 8iii:
Praca na własny rachunek, przedsiębiorczość i tworzenie przedsiębiorstw,
77
w tym innowacyjnych
mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw
Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz
aktywnego uczestnictwa
i zwiększaniu szans na zatrudnienie
CO 2.5 Promowanie przedsiębiorczości, w
szczególności poprzez ułatwianie
gospodarczego wykorzystywania nowych
pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu
nowych firm, w tym również poprzez
inkubatory przedsiębiorczości
Oś Priorytetowa 1 Badania i innowacje
Działanie 1.5 Bon na patent
CO 2.6 Promowanie trwałego i wysokiej
jakości zatrudnienia oraz wsparcie
mobilności pracowników
Oś Priorytetowa 3 Konkurencyjność przedsiębiorstw
Działania: 3.1 Tereny inwestycyjne
3.5 Bon na doradztwo
3.6 Marketing gospodarczy
3.7 Wzrost konkurencyjności MŚP
Oś priorytetowa 9 Rynek pracy Działania:
9.1 Aktywizacja zawodowa
9.2 Aktywizacja zawodowa - projekty PUP
9.3 Rozwój przedsiębiorczości
CO 2.7 Rozwój społecznego budownictwa
mieszkaniowego
Program wsparcia budownictwa socjalnego (BGK)
CO 2.8 Wspieranie włączenia społecznego i
walka z ubóstwem
Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się
do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania
nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie
włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych,
kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejścia z usług instytucjonalnych na
usługi na poziomie społeczności lokalnych
Priorytet inwestycyjny 9b:
Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich
społeczności na obszarach miejskich i wiejskich
typy projektów:
- tworzenie warunków lokalowych do prowadzenia działalności
gospodarczej i rozwoju usług,
- wsparcie inwestycyjne przedsiębiorstw społecznych
CO 3.1: Termomodernizacja budynków
użyteczności publicznej
CO 3.2: Wspieranie przejścia na gospodarkę
niskoemisyjną
Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł
odnawialnych
Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania
energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze
publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym
78
Priorytet inwestycyjny 4e:
Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów
terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie
zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej
i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany
klimatu
CO 3.4: Modernizacja stacji uzdatniania
wody
CO 3.5: Inwestycje w infrastrukturę wodnokanalizacyjną
CO 3.6 : Inwentaryzacja terenów zielonych
oraz ochrona obszarów cennych
przyrodniczo i zagospodarowanie
pozostałych obszarów zielonych na tereny
rekreacyjne.
Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i
kulturowego
Typ projektu: rozwoju atrakcyjnych turystycznie miejsc dziedzictwa
naturalnego (w tym trasy rowerowe)
Dotacje pozyskane w ramach konkursów ogłaszanych przez:
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej –
NFOŚiGW
Wojewódzki Fundusz OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej–
WFOŚiGW
Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia
zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska
oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb
inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020
Wsparcie inwestycji związanych z tworzeniem, ulepszaniem lub
rozbudową wszystkich rodzajów małej infrastruktury, w tym inwestycji w
energię odnawialną i w oszczędzanie energii
Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia
zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska
oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb
inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie
Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich
Priorytet inwestycyjny 6d:
Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i
rekultywacja gleby oraz wspieranie
usług ekosystemowych, także poprzez program „Natura 2000” i zieloną
infrastrukturę
CO 3.7: Mobilność, zwiększenie dostępności
i poprawa warunków drogowych
Środki własne, w ramach działań własnych urzędu gminy,
Oś Priorytetowa 6 Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie
zasobów
CO 3.9 Zachowanie, ochrona, promowanie i
rozwój dziedzictwa naturalnego i
kulturowego
7.1 Dziedzictwo kulturowe
79
Środki własne, w ramach działań własnych urzędu gminy
CO 5.2 Zacieśnienie współpracy z miastem
Międzyrzec Podlaski w celu wspólnej
promocji inwestycyjnej
Środki własne, w ramach działań własnych urzędu gminy i urzędu miasta
CO 5.3 Zaspokajanie wyższych potrzeb
mieszkańców gminy we współpracy z
miastem Międzyrzec Podlaski
CO 6.1 integracja społeczności lokalnej i
włączenie jej w działania promujące gminę
CO 6.2 Napływ kapitału, a także zasobów tj.
inwestorów, turystów, sponsorów
Środki własne, w ramach działań własnych urzędu gminy i urzędu
miasta Międzyrzec Podlaski
Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich: Inwestycje w
targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji
lokalnych produktów.
CO 6.3 Zacieśnienie współpracy instytucji
gminnych oraz wspólna promocja gminy
Spis wykresów
Wykres 1 Ludność gminy Międzyrzec Podlaski ....................................................................................... 5
Wykres 2 Ludność wg płci, rozkład procentowy ..................................................................................... 6
Wykres 3 Piramida wieku mieszkańców gminy Międzyrzec Podlaski – dane za 2012 r.......................... 6
Wykres 4 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem ................................... 7
Wykres 5 Przyrost naturalny i saldo migracji w gminie Międzyrzec Podlaski ......................................... 7
Wykres 6 Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ............................. 8
Wykres 7 Rozkład dzieci w oddziałach przedszkolnych wg wieku (w 2012r.) ....................................... 10
Wykres 8 Udział dzieci w oddziałach przedszkolnych w odniesieniu do liczby dzieci w danym wieku w
gminie Międzyrzec Podlaski .................................................................................................................. 10
Wykres 9 Pracujący na 1000 ludności ................................................................................................... 14
Wykres 10 Główne źródła utrzymania mieszkańców (dane Spisu Powszechnego 2002) ..................... 15
Wykres 11 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w gminie Międzyrzec Podlaski ....... 17
Wykres 12 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności - porównanie wskaźnika dla
gminy, powiatu i województwa ............................................................................................................ 17
Wykres 13 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym porównanie wskaźnika dla gminy, powiatu i województwa ................................................................. 18
Wykres 14 Podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym - porównanie wskaźnika dla
gminy, powiatu i województwa ............................................................................................................ 18
Wykres 15 Podmioty gospodarki narodowej wg sekcji PKD 2007 dane za 2012 r. .............................. 20
Wykres 16 Liczba gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw (dane za 2010r.) ..................... 23
80
Wykres 17 Powierzchnia gospodarstw rolnych (ha) wg użytkowania .................................................. 23
Wykres 18 Powierzchnia zasiewów (ha). Dane ze Spisu Rolnego 2010 ................................................ 24
Wykres 19 Mieszkania w gminie Międzyrzec Podlaski .......................................................................... 26
Wykres 20 Mieszkania wyposażone w instalacje (w procentach mieszkań ogółem) ........................... 26
Wykres 21 Gospodarstwa korzystające z opieki społecznej ................................................................. 34
Wykres 22 Osoby korzystające z opieki społecznej ............................................................................... 34
Wykres 23 Udział korzystających z opieki społecznej ........................................................................... 34
Wykres 24 Dochody i wydatki budżetu gminy w latach 2007-2013 ..................................................... 37
Wykres 25 Główne składniki dochodu gminy w latach 2009-2013....................................................... 37
Wykres 26 Składniki dochodu własnego gminy .................................................................................... 39
Wykres 27 Dochody budżetu gminy wg klasyfikacji budżetowej .......................................................... 40
Wykres 28 Wydatki budżetu wg klasyfikacji budżetowej ..................................................................... 41
Spis rysunków
Rysunek 1 Położenie gminy Międzyrzec Podlaski w województwie lubelskim i w powiecie bialskim.... 4
Rysunek 2 Bezrobocie w powiatach – stan na koniec września 2014r. ................................................ 14
Rysunek 3 Powiązania komunikacyjne gminy Międzyrzec Podlaski...................................................... 27
Rysunek 4 Schemat organizacyjny Urzędu Gminy ................................................................................ 71
Rysunek 5 Schemat wdrażania Strategii w środowisku czterech sektorów gminy Międzyrzec Podlaski
............................................................................................................................................................... 72
Spis tabel
Tabela 1 Sieć oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkołach podstawowych w Gminie
Międzyrzec Podlaski ................................................................................................................................ 9
Tabela 2 Sieć publicznych szkół i gimnazjów w Gminie Międzyrzec Podlaski ....................................... 10
Tabela 3 Wyniki egzaminu gimnazjalnego w gminie Międzyrzec Podlaski. .......................................... 12
Tabela 4 Podmioty gospodarki narodowej w gminie Międzyrzec Podlaski w latach 2007-2013.......... 18
Tabela 5 Pogłowie zwierząt hodowlanych ............................................................................................ 24
Tabela 6 Zużycie nawozów (w kg) na 1 ha powierzchni (dane Spisu Rolnego 2010) ............................ 25
Tabela 7 Długość czynnej sieci rozdzielczej wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej .......................... 29
Tabela 8 Porównanie dochodów i wydatków na 1 mieszkańca w województwie, powiecie i gminie za
lata 2007 i 2013. .................................................................................................................................... 36
Tabela 9 Projekty europejskie w ramach programów operacyjnych realizowanych przez gminę lub jej
jednostki organizacyjne. ........................................................................................................................ 41
Tabela 10 Wydatki inwestycyjne w latach 2007-2013 .......................................................................... 43
Tabela 11 Tabelaryczny układ celów strategicznych i celów operacyjnych na lata 2014-2020 ............ 53
Tabela 12 Zgodność celów Strategii z priorytetami rozwoju regionu i celami tematycznymi Unii
Europejskiej. .......................................................................................................................................... 65
Tabela 13 Wskaźniki monitoringu Strategii ........................................................................................... 73
Tabela 14 Wskaźniki statystyczne (GUS) mierzące oddziaływanie strategii ......................................... 75
Tabela 15 Źródła finansowania Strategii ............................................................................................... 76
81
Spis map
Mapa 1Mapa gminy Międzyrzec Podlaski ............................................................................................... 4
Mapa 2 Rozkład placówek oświatowych w gminie Międzyrzec Podlaski ............................................. 12
Mapa 3 Planowana strefa przedsiębiorczości w gminie Międzyrzec Podlaski ...................................... 21
Mapa 4 Perspektywy rozwoju hydroenergetyki – budowle piętrzące możliwe do wykorzystania
energetycznego ..................................................................................................................................... 29
Bibliografia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Antoni Kożuch, Zmiany w zarządzaniu finansami lokalnymi, Katedra Ekonomiki i Organizacji
RolnictwaAkademia Rolnicza w Krakowie
Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030.Trzecia fala nowoczesności (DSRK)
Programowanie perspektywy finansowej 2014 -2020, Umowa Partnerstwa podpisana 21
maja 2014r.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014 - 2020
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2011 r. w sprawie instrukcji
kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji w sprawie organizacji i
zakresu działania archiwów zakładowych (Dz.U. 2011 nr 14 poz. 67)
Rudzka-Lorentz Cz., Sierak J.: Zarządzanie finansami w gminach. [w:] Zarządzanie gospodarką
i finansami gminy, 2006.
Stan i perspektywy rozwoju hydroenergetyki w województwie lubelskim, BPP w Lublinie,
Lublin 2012
Strategia rozwoju powiatu bialskiego na lata 2007 – 2015
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020
Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Międzyrzec
Podlaski
Średniookresowa strategia rozwoju kraju - SRK 2020
Uchwała Nr CXCVIII/4048/2013 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 10 września 2013 r.
w sprawie przyjęcia opracowania "Zmiana Katalogu Stref Przedsiębiorczości w Województwie
Lubelskim".
Uchwała nr XXXVII/241/13 Rady Gminy Międzyrzec Podlaski z 13 listopada 2013 r. w sprawie
ustalenia sieci publicznych szkół i gimnazjów oraz oddziałów przedszkolnych w szkołach
podstawowych w gminie Międzyrzec Podlaski
Ustawa o odpadach
Ustawa o samorządzie gminnym Dz.U.2013.0.594 t.j
Ustawa o systemie oświaty Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425 z późn. Zm
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. poz. 827),
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Dz.U. 2003
nr 80 poz. 717 z późnzm,
Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków Dz.U 2014.1200
82
•
•
•
•
•
•
•
USTAWA z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej Dz.U.
2011 Nr 149 poz. 887 z późnzm
ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych
Wyniki uczniów i szkół podstawowych w gminach w 2013 roku, Wydział Badań i Analiz OKE w
Krakowie
Zestawienie podpisanych umów, SIMIK, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju Regionalnego
Zestawienie rodzajów działalności gospodarczej wyłączonych ze wsparcia w ramach RPO WL
2007-2013 według kodów PKD, Zarząd Województwa Lubelskiego 2011
Zioło M. Zewnętrzne, obce źródła finansowania wydatków inwestycyjnych gmin i
determinanty ich doboru, w: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe nr 10,
Kraków 2011.
Zmiana Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego Uwarunkowania
zewnętrzne – SYNTEZA, BPP w Lublinie, Lublin 2009
83

Plik źródłowy - Urząd Gminy Międzyrzec Podlaski

Transkrypt

Podobne dokumenty

międzyrzecki jarmark wielkanocny

karty uczestnictwa - Miejski Ośrodek Kultury

prezentacje prezentacje - Miejski Ośrodek Kultury w Międzyrzecu

Załącznik do Zarządzenia Burmistrza Miasta Międzyrzec Podlaski

Załącznik do Zarządzenia Burmistrza Miasta Międzyrzec Podlaski

regulamin konkursu - Urząd Miasta Międzyrzec Podlaski

Informacja dotycząca pomocy materialnej dla uczniów zamieszkałych

ROCKwMOK ROCKwMOK - Miejski Ośrodek Kultury w Międzyrzecu