Zygmunt GERLACH,

WARSZTATY z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”
____________________________________________________________________________
Mat. Symp. str. 1 -11
Zygmunt GERLACH
Agencja Informacyjna INFO-ZEW, Katowice
Tadeusz KABZA
Rybnicka Spółka Węglowa S.A.
Ewa WYROBEK-GOŁĄB
Katowicki Holding Węglowy S.A.
Geofizyczna ocena skuteczności profilaktyki aktywnej
i technologicznej w kopalniach węgla kamiennego
Streszczenie
Na przykładzie wybierania silnie zagrożonych tąpaniami pokładów w kopalniach „Anna”,
„Katowice” i „Wujek” przedstawiono zastosowane przy prowadzeniu wyrobisk ścianowych
i chodnikowych metody i środki profilaktyczne. Podano również wyniki geofizycznej obserwacji stanu zagrożenia oraz możliwość oceny skuteczności środków profilaktyki aktywnej
i technologicznej.
1. Wstęp
Wybieranie pokładów silnie zagrożonych tąpaniami w nieodprężonych partiach górotworu
należy do trudnych i nie w pełni rozwiązanych zagadnień eksploatacyjnych. Występujący
w szeregu przypadkach dodatkowy zespół niekorzystnych czynników złożowych i górniczych
stwarza znaczne zagrożenie wstrząsami górotworu i tąpaniami dla prowadzonych robót
górniczych. Wybieranie złoża w takich uwarunkowaniach wymaga stosowania kompleksu
aktualnie dostępnych środków zwalczania zagrożenia oraz metod oceny ich skuteczności.
Poniżej na wybranych przykładach prowadzenia robót eksploatacyjnych i chodnikowych
w różnych warunkach przedstawiono zastosowane środki aktywnego i technologicznego
ograniczania zagrożenia oraz dodatkowe możliwości geofizycznej kontroli ich skuteczności.
2. Charakterystyka górniczo-geologiczna badanych rejonów
Obserwacje prowadzono w pokładach grupy rudzkiej, siodłowej, porębskiej i jaklowieckiej
dla głębokości od 600 – 920 m. Wysoki stan zagrożenia tąpaniami w rejonie ścian i chodników
obserwowano głównie przy prowadzeniu przodków w strefach oddziaływania krawędzi
eksploatacji i resztek pokładów oraz chodników i zaburzeń tektonicznych.
Ze względu na brak odprężenia górotworu oraz występujący w/w zespół niekorzystnych
czynników, w rejonie prowadzonych przodków stwierdzano zwiększone zagrożenie tąpaniami
wymagające stosowania odpowiednio dobranych środków profilaktyki obserwacyjnej, aktywnej i technologicznej.
____________________________________________________________________________
1
Z. GERLACH – Geofizyczna ocena skuteczności profilaktyki aktywnej i technologicznej...
____________________________________________________________________________
3. Stosowana profilaktyka
Dla rozpoznania i ograniczenia zagrożenia tąpaniami w rejonie prowadzonych przodków
ścianowych i chodnikowych stosowano szeroki kompleks metod i środków profilaktycznych.
a. Profilaktyka obserwacyjna:
 sejsmologia górnicza,
 sejsmoakustyka z przestrzenną lokalizacją mikrowstrząsów,
 wzbudzona aktywność sejsmoakustyczna,
 sejsmika: profilowania i prześwietlania,
 wiercenia małośrednicowe.
Zastosowano również dodatkowe przetwarzanie wyników obserwacji według specjalistycznych programów komputerowych pozwalających na wypracowanie uzupełniających parametrów prognostycznych i analitycznych dla udokładnienia oceny zagrożenia i skuteczności
profilaktyki aktywnej i technologicznej.
b. Profilaktyka aktywna:
 strzelania wstrząsowo - odprężające i urabiające oraz mieszane,
 strzelania torpedujące w skałach stropowych i spągowych,
 nawadnianie calizny węglowej otworami długimi i krótkimi.
Podstawą dla ustalania potrzeby stosowania metod aktywnego zwalczania zagrożenia były
stwierdzenia wierceniami małośrednicowymi występowania blisko położonych stref wzmożonych naprężeń w caliźnie węglowej względnie wzrostu aktywności sejsmicznej do poziomu
granicznego, określonego wartością wydzielonej energii E na cykl podsadzkowy, interwał
postępu lub dobę.
Profilaktyką aktywną objęte były wszystkie wyrobiska prowadzone w strefach oddziaływania krawędzi i resztek oraz uskoków i chodników, powodujących wzrost zagrożenia
tąpaniami.
W dostosowaniu do obserwowanych, niekorzystnych zmian w stanie zagrożenia oraz
wyników geofizycznych profilaktyka była odpowiednio modyfikowana, rozszerzana i uintensywniana. Wprowadzone zmiany dotyczyły w szczególności:
 metodyki nawadniania,
 parametrów strzelań wstrząsowych (ilość MW, długość i rozmieszczenie otworów
strzałowych itp.)
 doboru czasokresu wykonywania strzelań wstrząsowych i torpedujących.
Poniżej na wybranych przykładach przedstawiono geofizyczną ocenę stanu zagrożenia
tąpaniami spowodowanego różnymi czynnikami górniczymi i geologicznymi, stanowiącą
podstawę do ustalenia potrzeby i czasokresu stosowania profilaktyki oraz sposób wykonywania
torpedowania i nawadniania dla zneutralizowania oddziaływania resztek węglowych, wytworzonych w eksploatowanym pokładzie oraz w pokładzie sąsiednim.
Na rysunku 3.1. przedstawiono przebieg zmian stanu zagrożenia tąpaniami wg. wskaźnika
E/W przy przechodzeniu frontem ściany podsadzkowej w pokładzie 510 oraz chodników
wodnych Iw i IIw. Jak widać z przebiegu wydzielania się energii sejsmicznej, stosowanie
profilaktyki aktywnej można było ograniczyć wyłącznie do okresu przechodzenia ścianą wyżej
zalegającej krawędzi.
Na rysunku 3.2. podano przebieg zmian wartości wskaźnika E/W przy prowadzeniu
w pokładzie 501 eksploatacji zawałowej w strefie oddziaływania chodnika, krawędzi pokładu
416 i uskoku o zrzucie h = 25 m. Największe zagrożenie tąpaniami wystąpiło przy zbliżaniu
się frontem ściany do płaszczyzny uskoku.
____________________________________________________________________________
2
WARSZTATY z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”
____________________________________________________________________________
p. 501
p. 510
x
E/W 80
[J/t]
70
chodnik wodny Iw i IIw
60
50
40
30
20
10
0
0
50
100
150
200
postęp [m]
Rys. 3.1. Przebieg wydzielania się energii sejsmicznej przy przechodzeniu ścianą 532 krawędzi pokładu
501 i chodników wodnych I i II wschód
Fig. 3.1. Process of seismic energy release when driving the longwall face No 532 across the edges of
the sea No 501 and water galleries I and II east
E
W
J
t
1500
p. 416
h=26 m
p. 501
p. 504
1000
500
0
odległość
-120 -80
-40
0
[m]
Rys. 3.2. Przebieg wydzielania się energii sejsmicznej przy przechodzeniu ścianą krawędzi pokładu 416
i chodnika oraz zbliżaniu się do uskoku o zrzucie h = 25 m
Fig. 3.2. Process of seismic energy release when driving the longwall face across the edges of the sea
No 416 and galleries
____________________________________________________________________________
3
Z. GERLACH – Geofizyczna ocena skuteczności profilaktyki aktywnej i technologicznej...
____________________________________________________________________________
Dla udokumentowania wpływu głównych elementów tektonicznych na kształtowanie się
zagrożenia tąpaniami przeprowadzono w KWK „Anna” korelację przebiegu osi niecki
jejkowickiej z rejonami o największym zagrożeniu sejsmicznym. Dla zobrazowania występującej korelacji na rysunku 3.3. przedstawiono mapę izolinii rozkładu energii wstrząsów
wysokoenergetycznych z naniesionymi głównymi elementami tektoniki.
Kopalnia "Anna"
1E+007
1E+007
Granica Obszaru Górniczego
II usko
k rydułt
5E+006
5E+006
ows k i
gran. e
kspl.
KWK "R
ydułtow
5E+005
5E+005
y - KW
K "Ann
a"
1E+005
1E+005
I uskok radl
iński - gran
ica
rze
cki je
kp
ką
tny
Oś n
ie
sko
"Marcel" - KW
jkow
ickie
j
i
ekspl. KWK
łtowsk
y ńs k i
k głoż
Iu
k rydu
I us k o
I usk o
K "Anna"
Rys. 3.3. Rozkład energetyczny wstrząsów w latach 1988 – 2001 w stosunku do głównych elementów
tektoniki
Fig. 3.3. Distribution of energy of mine tremors since 1988 to 2001 compared with main tectonic
elements
Na rysunku 3.4. podano schemat eksperymentalnego strzelania torpedującego w skałach
pokładu 510 pod nie wybraną resztką pokładu 501 na wybiegu ściany 532. W ramach
strzelania torpedującego odpalono w 14-tu otworach 1500 kg MW, łącznie ze strzelaniem
wstrząsowym w ścianie, prowokując wstrząs o energii 3x10 4 J.
Kolejnym przykładem stosowania profilaktyki aktywnej jest pokazany na rysunku 3.5.
sposób nawadniania calizny węglowej resztkowej parceli pokładu 510, znajdującej się
w zasięgu oddziaływania krawędzi pokładu 416, a następnie frontu eksploatacyjnego.
Analizowaną resztkę nawodniono poprzez sieć 19-tu otworów, wprowadzając do calizny
węglowej pod ciśnieniem 518,1 m3 wody.
____________________________________________________________________________
4
WARSZTATY z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”
____________________________________________________________________________
Pochyln
ia III
krawędź resztki
w pokł. 501
otwór torpedujący
odcinek otworu
z MW
1988.01.04
śc. 532
Rys. 3.4. Strzelanie torpedujące w skałach stropu pokładu 510 pod resztką pokładu 501 na wybiegu
ściany 532
Fig. 3.4. Torpede blasts in roof rocks of seam 510 under the remnant of seam 501 ahead of the
longwall face No 532
p.
h=
0,7
1819
6
41
pochylnia wentylac
yjna a”
“
1234
chodnik wentylacyjny “IIb”
h~1,5
chodnik wodny II”
“
pochylnia IIa
Rys. 3.5. Schemat nawadniania calizny węglowej resztki w pokładzie 510
Fig. 3.5. Scheme of irrigations of remnant of seam 510
____________________________________________________________________________
5
Z. GERLACH – Geofizyczna ocena skuteczności profilaktyki aktywnej i technologicznej...
____________________________________________________________________________
Zastosowana profilaktyka miała zapewnić utrzymanie głównych dróg wentylacyjnych i odprowadzenia wód podsadzkowych, w warunkach oddziaływania na resztkę przemieszczającego
się wzdłuż niej frontu ściany zawałowej.
c. Profilaktyka technologiczna.
Podstawowymi środkami technologicznej profilaktyki stosowanej dla zmniejszenia
zagrożenia były:
– odpowiedni dobór obudowy ścianowej i chodnikowej oraz sposób jej wzmocnienia.
W chodnikach obudowę typu V zagęszczano maksymalnie do 0,5 m i wzmacniano
podciągami szynowymi podpartymi stojakami stalowymi. W szczególnie zagrożonych
chodnikach budowano podwójne podciągi stalowe i drewniane,
– ograniczenie otwarcia, wysokości i postępu ścian.
Niezależnie od wyżej podanych warunków prowadzenia ścian i chodników stosowano
szereg dodatkowych rozwiązań organizacyjnych i technologicznych w zakresie koordynacji
robót w ścianach i chodnikach, wzajemnego usytuowania frontów ścianowych, podsadzania,
ruchu załogi, sposobów przygotowania chodników do przejścia przez nie frontem ścian itp.
Ocenę efektywności stosowanej profilaktyki aktywnej i technologicznej oraz wprowadzanie niezbędnych zmian w jej zakresie i metodyce wykonywano na podstawie analizy
wyników obserwacji geofizycznych i górniczych.
4. Ocena skuteczności stosowanej profilaktyki metodami geofizycznymi
Ocenę i kontrolę skuteczności stosowania aktywnych i technologicznych metod zwalczania
zagrożenia tąpaniami przeprowadzono z wykorzystaniem:
 metody sejsmologicznej,
 metody sejsmoakustycznej.
Na podstawie wyników obserwacji sejsmologicznych i sejsmoakustycznych podjęto próbę
oceny skuteczności profilaktyki na podstawie zmian energetycznych i ilościowych parametrów
wstrząsów i trzasków górotworu.
Dla udokładnienia oceny skuteczności wykonywanych, poszczególnych rodzajów metod
profilaktycznych wprowadzono wskaźniki kontrolne dla 5, 10- i 20 -metrowych interwałów
postępu przodków w postaci:
– Est(J) – sumaryczna energia sejsmiczna wstrząsów sprowokowanych strzelaniami,
– Est/MW (J/kg/MW) – energia sejsmiczna wstrząsów sprowokowanych na 1 kg MW,
– E/W (J/t) – wskaźnik energii sejsmicznej na 1 tonę wydobycia (W),
– E/S (J/m2) – ilość wydzielonej energii sejsmicznej na jednostkę powierzchni (m2, ha, km2),
– Esa/W (jue/t) – wskaźnik energii sejsmoakustycznej na 1 tonę wydobycia (W).
4.1. Ocena profilaktyki aktywnej
Na podstawie uzyskanych z obserwacji w/w parametrów energetycznych i ilościowych
wstrząsów przeprowadzono analizę skuteczności:
– strzelań wstrząsowych wykonywanych w ścianach 531b, 532 i 533 w KWK „Katowice”,
– strzelania torpedującego skał stropowych pod resztką w pokładzie 501 na wybiegu
ściany 532 w KWK „Katowice” (rys. 3.4.),
– nawadniania calizny węglowej resztkowej parceli pokładu 510 (rys. 3.5.).
____________________________________________________________________________
6
WARSZTATY z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”
____________________________________________________________________________
4.1.1. Strzelania wstrząsowe
W wyniku wykonywanych dla poszczególnych ścian analiz ustalono, że wartości
wskaźników Est i Est/MW wykazują znaczne zróżnicowanie w zależności od zmian w stanie
zagrożenia tąpaniami oraz sposobu wykonywania strzelań wstrząsowych.
Przykładowo maksymalne wartości przedmiotowych wskaźników dla analizowanych ścian
przedstawiają się następująco:
Ściana
531b
532
533
Est (J) x 105
2,5
4,2
60,0
Est/MW (J/kg/MW)
124
997
1230
Na podstawie obserwowanych zmian wartości przyjętych wskaźników można ustalić potrzebę stosowania strzelań wstrząsowych, modyfikować sposób ich wykonywania oraz oceniać
ich efektywność. Dokonywane stosownie do wyników metody sejsmologicznej zmiany
w sposobie wykonywania strzelań wstrząsowych pozwoliły, szczególnie dla ściany 533, uzyskać dużą ich skuteczność w postaci zwiększenia do około 70% udziału ilości i energii
wstrząsów wywołanych strzelaniami w ogólnej ilości wydzielonej przez górotwór energii
sejsmicznej oraz częstego prowokowania robotami strzałowymi wstrząsów o energii rzędu 10 5
– 106 J. Dużą skuteczność strzelań potwierdzają również wysokie wartości wskaźników Est
i Est/MW.
J
E st [J] Est
Zmiany wartości przedMW kg
4
p. 416
miotowych
wskaźników ocex 10
p. 418
ny skuteczności strzelań
p. 501
wstrząsowych w ścianie 533
1000 200
p. 510
przedstawiono na rysunku
4.1.
Est
MW
500
100
100
Est
150
200
[m] postęp
Rys. 4.1. Przebieg zmian wartości wskaźników Est i Est/MW strzelań wykonywanych w ścianie 533
Fig. 4.1. Formation of changes in the value of indices Est and Est/MW of blasts carried out at longwall 533
____________________________________________________________________________
7
Z. GERLACH – Geofizyczna ocena skuteczności profilaktyki aktywnej i technologicznej...
____________________________________________________________________________
4.1.2. Strzelania torpedujące
Z zastosowaniem wskaźnika E/W dokonano kontroli skuteczności strzelania torpedującego
wykonanego w skałach stropowych pokładu 510 pod pozostawioną na wybiegu ściany 532
resztką węglową w pokładzie 501. Maksymalna energia sprowokowanych wstrząsów wynosiła
2x104 J.
Przedstawiony na rysunku 4.2. przebieg wartości wskaźnika E/W dla ściany 532 w okresie
przechodzenia pod resztką i strefą zniszczonej struktury skał stropowych, wykazuje niskie
wartości oraz zbliżony poziom wydzielania energii sejsmicznej w obszarach pod resztką
i w części wybranego pokładu 501. Potwierdzają to wartości wskaźnika E/S, które dla obszaru
resztki oraz obszaru odprężonego zawierają się w przedziale od 0 – 10 J/m2.
E J
W t
p. 501
p. 510
40
30
20
10
0
50
100
150
[m] postęp
Rys. 4.2. Kontrola skuteczności torpedowania skał stropowych pod resztką węglową według wskaźnika
E/W – ściana 532
Rys. 4.2. The control of the effectiveness of torpedoing the roof rocks under a coal remnant according to
index E/W – longwall 532
Uzyskany przebieg wskazuje na pełną skuteczność wykonanego strzelania, umożliwiającą
zneutralizowanie oddziaływania resztki i bezpieczne przejście pod nią frontem ściany.
4.1.3. Nawadnianie calizny węglowej
Przykładem zastosowania parametrów sejsmologicznych do oceny skuteczności
nawadniania jest kontrola rozładowywania naprężeń w resztkowej parceli pokładu 510 poprzez
wtłaczanie wody pod ciśnieniem. Przedmiotową resztkę nawodniono, wykorzystując sieć
otworów przedstawionych na rysunku 3.5., którymi wprowadzono do calizny pokładu około
520 m3 wody.
W wyniku przeprowadzonego nawadniania uległa znacznemu, około 3-krotnemu obniżeniu
ilość energii wydzielonej z obszaru resztki. Potwierdzają to wartości wskaźnika E/S, określone
przed i po nawadnianiu rozpatrywanej resztki, które wynoszą odpowiednio 2230 J/m2 i 730
J/m2. Należy podkreślić, że większą wartość wskaźnika E/S uzyskano przy wytworzeniu
resztki drążeniem chodnika wodnego II i wentylacyjnego IIb, natomiast w okresie
przemieszczania się wzdłuż resztki po jej nawodnieniu frontu ściany zawałowej 535b, ilość
wydzielonej energii była wyraźnie mniejsza.
____________________________________________________________________________
8
WARSZTATY z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”
____________________________________________________________________________
4.2. Ocena profilaktyki technologicznej
W ramach badania możliwości wykorzystywania energetycznych wskaźników sejsmologicznych, przeprowadzono analizę skuteczności:
 technologicznego przygotowania chodników do przejścia frontem ścianowym,
 dobór kroku podsadzki i wielkości otwarcia ściany, w zależności od stanu zagrożenia
tąpaniami.
4.2.1. Przechodzenie frontami ścian chodników
Na podstawie wykonanych dla rozpatrywanych ścian analiz ustalono, że wartości
wskaźnika E/W w dostatecznym stopniu różnicują zmiany zagrożenia tąpaniami i mogą
stanowić również parametr kontrolny dla oceny skuteczności profilaktyki technologicznej przy
przechodzeniu frontem ściany chodników.
Potwierdzają to w pełni uzyskane przebiegi wydzielania się energii sejsmicznej według
wskaźnika E/W przy przechodzeniu frontem ściany 532 chodników wodnych I i II przygotowanych zgodnie ze specjalnie opracowaną technologią.
Zmiany wskaźnika E/W przy przechodzeniu ścianą 532 krawędzi pokładu 501 i chodników
wodnych I i II przedstawiono na rysunku 3.1.
4.2.2. Dobór wielkości kroku podsadzki i otwarcia ścian
Dla kontroli profilaktyki technologicznej wykorzystano również metodę sejsmoakustyczną
dla określenia dopuszczalnego kroku podsadzki i otwarcia ścian podsadzkowych.
Wykorzystując wskaźnik aktywności sejsmoakustycznej Esa/W, gdzie Esa – energia
sejsmoakustyczna, W – wydobycie w tonach, określono dla dwóch okresów prowadzenia
ściany 531b maksymalne wartości kroku podsadzki i otwarcia ściany (rys. 4.3.).
Esa
W
j.u.e
t
6
5
1
4
2
3
2
1
0
0,5
7,0
1
1,5
7,6
2
8,2
2,5
8,8
3
3,5
9,4
10,0
4 [m] krok podsadzki
[m] otwarcie
Rys. 4.3. Kontrola wielkości kroku podsadzki i otwarcia ściany według wskaźnika Esa/W w okresach:
1- nie wybrany pokład 501, 2 – wybrany pokład 501
Fig. 4.3. The controlling of stowing increment and longwall span according to Esa/W in periods:
1- not exploited seam 501, 2 – exploited seam 501
____________________________________________________________________________
9
Z. GERLACH – Geofizyczna ocena skuteczności profilaktyki aktywnej i technologicznej...
____________________________________________________________________________
Wartości te dla okresu (1) (rys. 4.3.) prowadzenia ściany w obszarze nie wybranego
pokładu 501 wynoszą 2,4 i 8,8 m, natomiast dla przypadku usytuowania ściany pod wybranym
pokładem 501 (2) (rys. 4.3.) wynoszą 3,6 i 10 m.
Przedstawione sposoby wykorzystywania wyników obserwacji sejsmologicznych
i sejsmoakustycznych do kontroli profilaktyki aktywnej i technologicznej, wskazują na
dodatkowe możliwości dokładnego określania potrzeby stosowania metod profilaktycznych,
sterowania ich parametrami oraz oceny ich skuteczności.
5. Wnioski
Zastosowanie przy wybieraniu pokładów zagrożonych tąpaniami odpowiednio dobranego
zakresu profilaktyki aktywnej i technologicznej, a w szczególności strzelań wstrząsowych
i torpedujących pozwala na znaczne ograniczenie zagrożenia.
Możliwe jest udokładnienie oceny skuteczności stosowanych metod i środków profilaktycznych poprzez stosowanie w praktyce kopalń dodatkowych parametrów sejsmologicznych
i sejsmoakustycznych:
– wskaźnik intensywności energii sejsmicznej: E/W,
– wskaźnik intensywności energii sejsmoakustycznej: Esa/W,
– ilość wydzielonej energii sejsmicznej na jednostkę powierzchni: E/S,
– sumaryczna energia sejsmiczna wstrząsów, sprowokowanych strzelaniami: Est,
– energia sejsmiczna wstrząsów sprowokowanych na 1kg MW: Est/MW.
Prowadzonymi obserwacjami geofizycznymi z wykorzystaniem w/w parametrów wykazano, że:
– strzelanie torpedujące w skałach stropowych oraz nawadnianie calizny węglowej
powoduje znaczny spadek wydzielania energii sejsmicznej i zagrożenia,
– odpowiedni dobór metodyki i parametrów strzelań wstrząsowych umożliwia uzyskanie
znacznej poprawy ich efektywności,
– możliwe jest dokonywanie kontroli skuteczności profilaktyki technologicznej przy
przechodzeniu frontem ściany chodników oraz określanie optymalnego otwarcia ścian,
– znaczne zróżnicowanie wartości parametrów geofizycznych pozwala na dokonywanie
dokładnej oceny oraz kontroli skuteczności profilaktyki aktywnej i technologicznej.
Literatura
[1] Skrzypek Z., Kiedłowski J., Gerlach Z. 1988: Geofizyczna kontrola stanu zagrożenia tąpaniami
wyrobisk oraz technologiczne sposoby jego ograniczenia w KWK „Katowice” – Zesz. Nauk. AGH
Górnictwo, z. 141, Kraków, 207 – 215.
[2] Skrzypek Z., Gerlach Z. 1990: Geofizyczna kontrola skuteczności profilaktyki aktywnej – ACTA
MONTH. ÚG ČSAV 83, 95 – 114.
[3] Gerlach Z., Skrzypek Z., Muc A., Wyrobek E. 1990: Geofizyczna ocena stanu zagrożenia tąpaniami
wyrobisk oraz aktywne i technologiczne środki jego ograniczenia przy wybieraniu pokładu 510
w kopalni węgla kamiennego „Katowice” – Zesz. Nauk. Politechnika Śląska, Górnictwo, z 191,
Gliwice, 89 – 105.
[4] Gerlach Z. 1991: Empiryczne modele przewidywania stanu zwiększonego zagrożenia tąpaniami
w oparciu o wyniki sejsmologii górniczej. Praca doktorska AGH, Kraków.
[5] Gerlach Z., Kubek E., Grycman J., Kabza T. 2001: Ocena zagrożenia sejsmicznego przy wybieraniu
pokładów grupy 600 i 700 w KWK „Anna”. Materiały Konf. „Warsztaty 2001” Inst. Gosp. Sur.
Min. I Energ. PAN, Kraków, 433 – 444.
____________________________________________________________________________
10
WARSZTATY z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”
____________________________________________________________________________
Geophysical estimation of active and technological preventive treatment
effectiveness in hard coal mines
The paper presents the examples of exploitation of high rock burst dangered coal beds in
“Anna”, “Katowice”, and “Wujek” coal mines. The methods and means of preventive
treatment used during exploitation have been described. Some geophysical results of rock burst
state observation have been also presented. In conclusion some remarks of effectiveness of
active and technological preventive treatment have been discussed.
Przekazano: 22 marca 2002
____________________________________________________________________________
11