Strategia rozwoju miasta Jarosławia na lata 2000-2010

Transkrypt

Spis treści
WPROWADZENIE.................................................................................................................................................3
I. PROSPEKTYWNA DIAGNOZA STANU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO MIASTA I
UWARUNKOWANIA JEGO ROZWOJU...........................................................................................................7
1.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA.....................................................................................................................7
1.1.1. Potencjał miasta i jego funkcje.............................................................................................................7
1.1.2. Profil społeczno-gospodarczy miasta..................................................................................................13
1.1.3. Synteza uwarunkowań ........................................................................................................................14
1.2. POTENCJAŁ SPOŁECZNY ....................................................................................................................................15
1.2.1. Stosunki demograficzne ......................................................................................................................16
1.2.2. Rynek pracy ........................................................................................................................................24
1.2.3. Poziom dochodów i stopień zaspokojenia potrzeb ludności ..............................................................31
1.2.4. Stan infrastruktury społecznej.............................................................................................................33
1.2.5. Synteza uwarunkowań.........................................................................................................................52
1.3. POTENCJAŁ TECHNICZNY, STOSUNKI EKOLOGICZNE I KULTUROWE MIASTA...................................................................54
1.3.1. Infrastruktura techniczna....................................................................................................................54
1.3.2. Stan środowiska naturalnego i jego ochrona......................................................................................61
1.3.3. Stan dziedzictwa kulturowego i jego ochrona.....................................................................................67
1.3.4. Rewitalizacja obszaru miasta..............................................................................................................70
1.3.5. Synteza uwarunkowań.........................................................................................................................72
1.4. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA.............................................................................................................................72
1.4.1. Podmioty gospodarcze i ich charakterystyka......................................................................................72
1.4.2. Przebieg procesów restrukturyzacji w przemyśle ..............................................................................79
1.4.3. Otoczenie działalności gospodarczej..................................................................................................80
1.4.4. Uwarunkowania rozwoju....................................................................................................................82
1.5. ANALIZA SWOT............................................................................................................................................83
1.5.1. Waloryzacja analizy SWOT.................................................................................................................86
II. PLAN STRATEGICZNY ROZWOJU MIASTA JAROSŁAW...................................................................87
2.1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE.............................................................................................................................87
2.2. UJĘCIE SYSTEMOWE MISJI I CELÓW NADRZĘDNYCH, PRIORYTETÓW ROZWOJOWYCH I KIERUNKÓW DZIAŁAŃ ......................88
2.2.1. Misja miasta .......................................................................................................................................88
2.2.2. Obszary i priorytety rozwoju miasta ..................................................................................................89
PROMOCJA MIASTA.......................................................................................................................................95
2.3. PROJEKTY ROZWIĄZAŃ PROBLEMÓW MIASTA W POSZCZEGÓLNYCH OBSZARACH STRATEGICZNYCH..................................103
III. KIERUNKI ROZWOJU MIASTA JAROSŁAWIA DO 2010 ROKU....................................................105
3.1. SCENARIUSZE I WIZJE ROZWOJU........................................................................................................................105
3.2. PROGNOZA DEMOGRAFICZNA I JEJ IMPLIKACJE DLA ROZWOJU INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ........................................106
3.3. KIERUNKI ROZWOJOWE POTENCJAŁÓW MIASTA, W TYM KOMUNIKACJI, INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ORAZ OCHRONY
ŚRODOWISKA NATURALNEGO I KULTUROWEGO.............................................................................................................108
3.4. KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO ...............................................................................................................108
3.5. PRZYSZŁOŚCIOWE FUNKCJE MIASTA...................................................................................................................109
IV. ŚRODKI I SYSTEMY WSPARCIA DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH.................................................110
4.1. ZARZĄDZANIE I MONITORING STRATEGII .............................................................................................................110
ZESPOŁY ZADANIOWE i KIEROWNICY PROJEKTÓW..........................................................................115
4.2. POWIĄZANIA ZE STRATEGIĄ POWIATOWĄ, WOJEWÓDZKĄ I NARODOWĄ......................................................................116
4.2.1. Strategia rozwoju powiatu jarosławskiego.......................................................................................116
4.2.2. Strategia rozwoju województwa........................................................................................................116
4.3. PRIORYTETY WSPÓŁPRACY ZEWNĘTRZNEJ............................................................................................................118
4.3.1. Współpraca lokalna...........................................................................................................................118
4.3.2. Współpraca ponadlokalna.................................................................................................................118
4.3.3. Współpraca zagraniczna...................................................................................................................119
4.4. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA STRATEGII ...................................................................................................................119
4.4.1. Koszty realizacji strategii .................................................................................................................119
4.4.2. Zabezpieczenie finansowe realizacji zadań ......................................................................................119
4.5. SCENARIUSZE PROJEKTÓW WIODĄCYCH...............................................................................................................123
4.5.1. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości ...........................................................................................123
4.5.2. Program promocji miasta.................................................................................................................125
Strategia rozwoju miasta Jarosław na lata 2000-2010
2
Wprowadzenie
Strategia rozwoju miasta Jarosław na lata 2000-2010 jest koncepcją rozwoju
społecznego i gospodarczego wskazującą z jednej strony misje i cele, a z drugiej potencjalne
możliwości oraz instrumenty ich realizacji w określonym horyzoncie czasowym.
Określone w strategii misja i cele wiążą się ściśle z zadaniami samorządu lokalnego
i podległych mu placówek, jak również instytucji i podmiotów gospodarczych działających
na tym terenie. Zaspokajanie podstawowych potrzeb mieszkańców Jarosławia realizowane
jest m.in. poprzez wykorzystanie potencjału ludzkiego, doskonalenie osiągnięć technicznych,
infrastruktury społecznej i gospodarczej, jak również ochronę zasobów kultury materialnej.
Strategia rozwoju miasta:
 spełnia funkcje scalające i koordynacyjne dla działań dotyczących planów
społeczno-gospodarczych, a także decyzji władz miasta oraz ich wpływu na procesy
gospodarcze i społeczne,
 jest podstawą promocji miasta skierowanej zarówno do mieszkańców jak i do
adresatów spoza miasta, która wiąże się m.in. z propagowaniem mocnych stron
miasta oraz ukazywaniem jego atrakcyjności dla inwestorów krajowych
i zagranicznych,
 jest narzędziem motywacyjnym dla działalności władz oraz integracji i aktywności
społeczności lokalnej,
 jest podstawą do realizacji projektów w ramach programów pomocowych Unii
Europejskiej, głównie w ramach funduszy strukturalnych.
Prezentowana „Strategia rozwoju miasta Jarosław na lata 2000-2010" zawiera trzy
segmenty składowe.
Pierwszy to prospektywna diagnoza stanu społeczno-gospodarczego miasta w korelacji
ze strategią rozwoju powiatu jarosławskiego i województwa podkarpackiego. W zapisie
problematyki tego segmentu uwzględniono m.in. zagadnienia potencjału demograficznego
i rynku pracy, infrastruktury społecznej oraz warunków bytowych ludności, problemy
związane z funkcjonowaniem potencjałów technicznych miasta oraz ochrony środowiska
naturalnego, zagadnienia działalności gospodarczej, w tym infrastruktury ekonomicznej. Ten
segment strategii obejmuje także identyfikację problemów wymagających rozwiązania.
Drugi segment obejmuje określenie misji, celów nadrzędnych, priorytetów rozwoju,
kierunków działań i programów operacyjnych. Scharakteryzowano tutaj kierunki rozwoju
miasta w dziedzinach wymienionych w segmencie pierwszym, z uwzględnieniem wizji
i scenariuszy rozwojowych.
Trzeci segment dotyczy środków i systemów wsparcia działań strategicznych, w tym źródeł
zabezpieczeniu finansowego.
Prace nad strategią rozwoju miasta prowadzone przez Rzeszowską Agencję Rozwoju
Regionalnego - Biuro Analiz Ekonomiczno-Prawnych obejmowały część organizacyjną
i merytoryczną. W części merytorycznej zgromadzono: materiały źródłowe Urzędu Miasta
Jarosław, opracowania Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, Przemyślu, GUS-u, opracowania
Wojewody Podkarpackiego oraz materiały Podkarpackiego Biura Planowania Przestrzennego.
Dane zawarte w tych materiałach stanowiły podstawę m.in. do opracowania publikacji pt.
„Jarosław w liczbach" charakteryzującej podstawowe dziedziny społeczne, gospodarcze
i infrastrukturalne miasta.
W pracach nad budową strategii brali udział członkowie społeczności miasta, w tym
członkowie Zarządu Miasta, wg wykazu stanowiącego załącznik do wprowadzenia.
3
Wykaz uczestników warsztatów strategicznych
Lp. Nazwisko i imię
Instytucja
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15
16.
17.
18
19.
20.
21.
22.
23
24.
25.
26.
27.
28.
29
30.
31
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
Radny RM Jarosław
Radny RM Jarosław
Członek Komisji Rozwoju Miasta RM
Muzeum
UM Jarosław
Członek Komisji Kultury, Oświaty i Turystyki RM
NSZZ „S” Pracowników Oświaty
ZM Jarosław
Radny RM Jarosław
Wiceprzewodniczący Rady Miasta
Burmistrz Miasta
UM Jarosław
Naczelnik Wydziału Rozwoju Gospodarczego
NFB Jarosław
Radna RM Jarosław
Członek Komisji Kultury, Oświaty i Turystyki RM
RM Jarosław
SP 9 Jarosław - Dyrektor
UM Jarosław
Radny RM Jarosław
Muzeum
Radny - Przewodniczący Komisji Kultury Sportu i Rekreacji
Starostwo Powiatowe
Radny RM Jarosław
UM Jarosław
PSSE Jarosław
Radny Miasta Jarosław
Babinetz Stanisław
Babiś Henryk
Besińska Jagoda
Bieńkowska Zofia
Chamuła Barbara
Chudzik Barbara
Czechowicz Jerzy
Ćwierz Andrzej
Ćwierz-Superson Elżbieta
Dąbrowski Janusz
Garczyński Witold
Gilowski Jan
Górska Ewa
Groszek Zbigniew
Guziewicz Edward
Guzowska Zofia
Guzowski Zbigniew
Jucha Stanisław
Kic Halina
Kłoda Bartosz
Kornak Adam
Kozioł Paweł
Kozłowski Marian
Kubach Marian
Lasek Danuta
Łotycz Antoni
Mierzwa Stanisława
Mokrzycki Edward
Możdżeń Zbigniew
Niemkiewicz Paweł
Ostrowski Romuald
Pagacz Jarosław
Pałys Krystyna
Pawlikowski Alfred
Piskorz Zbigniew
Puzio Stanisław
Różak Maria
Słysz Jacek
Sowa Władysław
Starost Jan
Stowarzyszenie Miłośników Jarosławia
Wiceprzewodniczący Rady Miasta
UM Jarosław - Naczelnik Wydziału Ochrony Ludności
Wiceburmistrz
ZiSiCO Jarosław
PSSE Jarosław
Radny RM Jarosław
Radny RM Jarosław
UM Jarosław - Naczelnik Wydziału Spraw Obywatelskich
4
Opinie tych osób miały istotne znaczenie dla opracowania poszczególnych segmentów
strategii i ostatecznej oceny stopnia zaspokojenia potrzeb mieszkańców oraz charakterystyki
uwarunkowań rozwoju w poszczególnych dziedzinach działalności społecznej i gospodarczej,
zawartych w części diagnostycznej. Jednocześnie pozwoliły prawidłowo określić obszary
strategiczne, priorytety, cele i kierunki działań oraz scharakteryzować kierunki rozwoju
miasta i wypracować system zabezpieczenia osiągnięcia tych kierunków.
Przyjęty w 1999 roku dokument wymaga obecnie, po pięciu latach realizacji, korekty
i aktualizacji. Nowe uwarunkowania i czynniki sprawiły, że niektóre zapisy dokumentu nie
spełniają już swojej programującej funkcji. Obecna aktualizacja strategii ma charakter
porządkujący dotychczasowe zapisy, z uwzględnieniem ważnych dla rozwoju miasta
przedsięwzięć na lata 2004 – 2010.
Proces uzgodnień i konsultacji na poszczególnych etapach aktualizacji strategii
prowadzony był przez Zespół Zarządzająco-Monitorujący i jego realizację. Zorganizowany
został cykl roboczych spotkań czterech podzespołów, w których dokonano analizy
priorytetów, celów, uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych wpływających lub
mogących wpłynąć na realizację strategii. Zespół współpracował również, stosownie do
potrzeb, z komisjami Rady Miasta Jarosławia. Zaktualizowany dokument Strategii Rozwoju
Miasta Jarosławia będzie określał pożądane i możliwe kierunki rozwoju na lata 2005 – 2010.
Skład osobowy Zespołu Zarządzająco-Monitorującego:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Nazwisko i imię
Bajdak Marek
Biliński Mieczysław
Cicirko-Błahuta Małgorzata
Gołąb Franciszek
Groszek Zbigniew
Jucha Stanisław
Mierzwa Stanisława
Misiąg Stanisław
Muzyczka Marian
Nowowiejski Andrzej
Pagacz Jarosław
Pijanowski Tadeusz
Stańda Jacek
Śliwa Jerzy
Wołoszyn Bogdan
Woźniak Dariusz
17.
18.
19.
Wyczawski Andrzej
Ziarnik Agata
Zięba Zbigniew
Instytucja
Urząd Miasta Jarosławia
Rada Miasta Jarosławia
Sekretarz Miasta Jarosławia
Z-ca Burmistrza Miasta Jarosławia
Z-ca Burmistrza Miasta Jarosławia
Jarosławska Fundacja Rozwoju
Przedsiębiorczości
Aktualizacji dokumentu dokonał Zespół Zarządzająco-Monitorujący.
Korekta - zespół w składzie:
Zofia Krzanowska, Marta Hawryszko, Agnieszka Jurczak, Iwona Międlar
5
Miasto Jarosław na tle województwa podkarpackiego
6
I. PROSPEKTYWNA DIAGNOZA STANU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO
MIASTA I UWARUNKOWANIA JEGO ROZWOJU
1.1. Ogólna charakterystyka miasta
1.1.1. Potencjał miasta i jego funkcje
Miasto Jarosław położone jest w południowo-wschodniej Polsce, we wschodniej części
woj. podkarpackiego, na pograniczu odznaczającego się łagodnymi wzniesieniami Pogórza
Rzeszowskiego (zwanego w tej części Pogórzem Jarosławskim) i Doliny Dolnego Sanu, która
stanowi dużą głęboką rynnę utworzoną przez erozję w czasie zlodowacenia krakowskiego,
wypełnioną osadami piaszczysto-mułowymi o miąższości do 30 m.
W układzie pasmowo-węzłowym województwa podkarpackiego miasto znajduje się
w paśmie podwyższonej aktywności społeczno-gospodarczej, biegnącym z zachodu na
wschód i na szlaku handlowym wiodącym do Lwowa i nad Morze Czarne. Pasmo to
obejmuje szlaki komunikacyjne, związki infrastruktury technicznej i ekonomicznej, co
stwarza potencjalne możliwości rozwojowe dla podmiotów działających zarówno w sferze
produkcyjnej, społecznej, usługowej, jak też w obsłudze ekonomicznej, transportowej,
turystycznej itp.
Miejsce i rola miasta Jarosławia w powiecie jarosławskim, w woj. podkarpackim
i w kraju wiążą się z jego potencjałami społecznymi, kulturowymi i produkcyjnousługowymi.
Jarosław zamieszkuje 40,4 tys. osób na powierzchni 34,46 km2, tym samym miasto to
znajduje się wśród 5 miast woj. podkarpackiego (Krosno, Jasło, Sanok, Dębica) liczących od
30-50 tys. mieszkańców. Dobrze rozwinięta jest sieć infrastruktury społecznej: przedszkola,
szkoły podstawowe, średnie a nawet wyższe, szpitale, przychodnie lekarskie oraz placówki
działające w zakresie kultury, świadczące usługi dla mieszkańców miasta, ale także powiatu
jarosławskiego i w niektórych przypadkach o znaczeniu regionalnym.
W dziedzinie kultury materialnej miasto Jarosław posiada zachowane założenia
urbanistyczne o wyjątkowych walorach krajobrazowych z cennymi zespołami zabudowy
staromiejskiej i zabytkami wpisanymi do rejestru zabytków o znaczeniu krajowym, co
stwarza podstawę rozwoju turystyki miejskiej oraz kulturowej.
Miasto Jarosław jest także ośrodkiem przemysłowym o znaczeniu regionalnym
w dziedzinie przemysłu spożywczego, szklarskiego i lekkiego. Obejmuje on, obok byłych
przedsiębiorstw publicznych /obecnie sprywatyzowanych – Huta Szkła, ZPDz Jarlan, ZPC
San, Zakłady Mięsne, PZZ/, liczne małe i średnie podmioty gospodarcze, których nasycenie
w Jarosławiu jest stosunkowo duże. Jarosławski ośrodek przemysłowy znajduje się wśród
ośrodków zewnętrznych w strukturze policentrycznej przemysłu woj. podkarpackiego, jest on
także węzłowym ośrodkiem infrastruktury ekonomicznej województwa.
Wymienione ogólne cechy miasta występują z różnym natężeniem w poszczególnych
częściach miasta, które posiadają specyficzne profile.
Zróżnicowanie Jarosławia pod względem rozwoju gospodarczego jest bardzo wyraźne.
Południowa część miasta, w której skupiony jest praktycznie cały potencjał przemysłowy
i najważniejsze arterie komunikacyjne, zdecydowanie przewyższa pod tym względem typowo
podmiejsko - rolniczą część północną. Biorąc pod uwagę obecną sytuację gospodarstw
rolnych można wysnuć wniosek, że zróżnicowanie powyższe dotyczy także poziomu życia
mieszkańców tych części miasta. Wniosek taki może być mylący, ponieważ wiele rodzin
z dzielnic podmiejskich pracuje zawodowo, a problem bezrobocia warunkujący poziom życia
dotyczy wszystkich mieszkańców miasta, bez względu na miejsce zamieszkania.
7
Na terenie miasta występują 4 profile społeczno-gospodarcze i kulturowe.
Profil 1- nie zmieniony od stuleci średniowieczny układ staromiejski z historycznym
układem ulic i prostokątnym rynkiem z ratuszem pośrodku, podlegający ścisłej ochronie
konserwatorskiej, ulokowany na wzgórzu lessowym opadającym stromą krawędzią ku
płaskiej dolinie, z odległym o około 2 km korytem Sanu oraz układ urbanistyczny zwartej
zabudowy XIX-wiecznej i z pierwszej połowy XX wieku podlegający ochronie
konserwatorskiej, zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie Starego Miasta,
Profil 2 - zabudowa współczesna - osiedla z budownictwem wielorodzinnym wysokim (bloki
mieszkalne) i jednorodzinnym, zlokalizowane poza zabudową historyczną,
Profil 3 - dzielnica przemysłowa, w której zlokalizowano większość dużych zakładów
przemysłowych, na obrzeżach miasta od strony wschodniej,
Profil 4 - dzielnice podmiejskie (rolnicze) z typową zabudową zagrodową, zlokalizowane na
obrzeżach miasta, często w dużym oddaleniu od centrum.
Południowa część miasta z zespołami zabudowy zwartej, pod względem zaludnienia
zdecydowanie przewyższa znacznie większą obszarowo część północną z luźną zabudową
podmiejską i zagrodową, charakterystyczną dla obszarów wiejskich.
Tabela 1. Charakterystyka części południowej miasta
Powierzchnia
[km2]
11,48
Ogólna
Ogólna powierzchnia
Liczba
liczba mieszkańców
miasta [%]
mieszkańców
miasta [%]
Zaludnienie
[km2]
ok. 24 300
60,14
2 116
Ogólna
liczba mieszkańców
miasta [%]
Zaludnienie
[km2]
39,86
700
33,31
Źródło: Urząd Miasta Jarosławia 2004
Tabela 2. Charakterystyka części północnej miasta
Powierzchnia
[km2]
22,98
Ogólna powierzchnia
Liczba
miasta [%]
mieszkańców
66,69
ok. 16 100
W administracyjnej strukturze wspólnoty samorządowej Jarosławia funkcjonuje 7
dzielnic - jednostek pomocniczych Gminy. Podział taki wynika z woli mieszkańców,
naturalnych uwarunkowań przestrzennych oraz istniejących więzi społeczno-ekonomicznych.
Tabela 3. Dzielnice Jarosławia: powierzchnia i ludność
Nr dzielnicy Powierzchnia [km2] Powierzchnia miasta [%] Ludność Ludności miasta [%]
1
7,86
22,81
9 071
22,46
2
2,80
8,12
7 653
18,94
3
2,60
7,55
5 116
12,67
4
4,00
11,61
3 595
8,89
5
1,50
4,35
5 553
13,74
6
7,10
20,60
7 239
17,91
7
8,60
24,96
2 180
5,39
Razem:
34,46
100
40 400
100
8
Terytorialny zasięg dzielnic:
Dzielnica nr 1 - skupiająca największy odsetek ludności miasta (22,46%) i druga pod
względem powierzchni (7,86 km2) obejmuje swym zasięgiem całą dzielnicę Staromiejską z
historycznym Rynkiem i przyległymi ulicami, Os. im. Marszałka Piłsudskiego z
budownictwem wysokim (1998 mieszkańców), osiedle domów jednorodzinnych przy ul.
Flisackiej oraz dzielnicę podmiejską Misztale i jedyną dzielnicę po prawej stronie Sanu Garbarze, w większej części z zabudową zagrodową typu wiejskiego.
Dzielnica obejmuje:

Plac Bóżnic, Cerkiewna, Cygańska Góra, Św. Ducha, Farna, księdza Bronisława Fili,
Franciszkańska, Grodzka, Grunwaldzka, Jezuicka, Kasztelańska. Lubelska, plac
Mickiewicza, plac Św. Michała, Michalovska, Ogrodowa, Ordynacka, Ostrogskich,
Opolska, Ormiańska, Brama Pełkińska, Przemyska numery parzyste od 2 do 4 i
numery nieparzyste od 1 do 9, Przyrynek, Rynek, Mały Rynek, plac księdza Piotra
Skargi, Sobieskiego, Spytka z Jarosławia, prof. Zbigniewa Strzeleckiego, plac im.
Sybiraków, Świętojańska, Tatarska, Trybunalska, Wąska, Węgierska.

Asnyka, Benedyktyńska, Górnoleżajska, Różana, Zacisze, Jarowa, Anny Jenke,
Klasztorna, Konopnickiej, Kraszewskiego wszystkie numery parzyste od 2 do 68
i numery nieparzyste od 25 do 47, Lelewela, Mochnackiego, Panieńska, Pasieka,
Romana Koby, Burmistrza Stanisława Hanusa, Pełkińska, os. im. Marszałka Józefa
Piłsudskiego, Baśki Puzon, Pogodna, Polna, Raszyńska, Sandomierska, prof.
Kazimierza Skarbowskiego, Szopena, Ujejskiego, Zgody, Zielona.

Blichowa, Na Blichu, prof. Tadeusza Broniewskiego, Dojazdowa, Długosza,
Wiśniowa, Ustronie, Flisacka, Fredry, Garbarze, Boczna Garbarze, Jana Harlendera,
Jasna, Wiesława Kielara, Stanisława Kopystyńskiego, Misztale, Okrzei, Boczna
Okrzei, Podgórze, Podzamcze, Przygrodzie, Rybacka, Sanowa, Nad Sanem, Boczna
Sanowa, Sąsiedzka, Starosanowa, hetmana Jana Tarnowskiego, Wodna,
Wróblewskiego, Zamkowa, Zduńska, Zwierzyniec, Zwierzyniecka.
Dzielnica nr 2 - położona w śródmieściu, jedna z mniejszych terytorialnie (2,80 km2) skupia
aż 18,94% ogółu mieszkańców i należy do najgęściej zaludnionych rejonów miasta. Wynika
to z lokalizacji w tym rejonie kilku osiedli mieszkalnych z budownictwem wysokim. Ponadto
w skład dzielnicy wchodzi przedwojenne osiedle domów jednorodzinnych, tzw.
Lachmanówka i zespół bloków mieszkalnych przy ul. Zielińskiego (354 mieszkańców). Jest
to typowa dzielnica mieszkalna, w której koncentruje się handel i usługi oraz funkcjonuje
jeden sprywatyzowany zakład przemysłowy: Lu Polska S.A.
Dzielnica obejmuje:




Kazimierza Gottfrieda, 3-go Maja numery parzyste od 2 do 78 i numery nieparzyste
od 1 do 47, os. Braci Prośbów, Przemyska numery parzyste od 6 do 18 i numery
nieparzyste od 11 do 27.
Os. im. Mikołaja Kopernika.
Os. Kalinki, ks. Mieczysława Lisińskiego, księcia Józefa Poniatowskiego, gen.
Władysława Eugeniusza Sikorskiego, os. im. Wojska Polskiego.
Chłopickiego, płk. Leona Czechowskiego, Królowej Jadwigi, Legionów, 29-go
Listopada, Nabielaka, Lidii Nartowskiej, Orłowicza, Ignacego Jana Paderewskiego,
9
Piekarska, Reymonta, Skrzyneckiego, Wilsona, plac Wolności, gen. Henryka
Zielińskiego.
Dzielnica nr 3 - położona w południowo-wschodniej części miasta, najbardziej
uprzemysłowiona dzielnica z kilku największymi w granicach miasta zakładami pracy: Hutą
Szkła SA "Jarosław", Zakładami Przemysłu Dziewiarskiego "Jarlan" S.A. obecnie w
upadłości, Lear Corporation Poland, Firma „Protos”, Zakłady Metalowe "ELEKTROMET"
Spółdzielnia Pracy, Przedsiębiorstwo Nasienne "CENTRALA NASIENNA", Fabryka Ciast i
Cukrów dra Gurgula. Produkcja biszkoptów, a ponadto Szpital, Rejonowa Straż Pożarna i
Jednostka Wojskowa. Pomimo dużego uprzemysłowienia i niedużej powierzchni (2,60 km2)
za przyczyną kilku osiedli mieszkaniowych z intensywną zabudową wysoką, dzielnica należy
do bardziej ludnych w Jarosławiu (12,64% ogółu mieszkańców miasta).
Dzielnica obejmuje:

Basztowa, Przyklasztorna, Słoneczna, Boczna Słonecznej, os, Słoneczne, os. 1000lecia.

Budowlanych, Dziewiarska, Mieczysława Gębarowicza, Głębocka, os. Kombatantów,
3-go Maja numery nieparzyste od 49 do 87 i numery parzyste od 80 do 136,
Morawska, Na Skarpie, os. Niepodległości, Spółdzielcza, Stojałowskiego,
Włókiennicza, Zbożowa, Żołnierska.
Dzielnica nr 4 - osiedle domów jednorodzinnych Kolonia Oficerska, położone za torami
kolejowymi od strony południowej miasta. Typowa "willowa" dzielnica mieszkalna, w
granicach której występuje również przemysł, handel i usługi. Z uwagi na luźną zabudowę
jednorodzinną na stosunkowo dużej powierzchni (4,0 km2) mieszka tylko 8,89% ogółu
ludności miasta. Największymi zakładami zlokalizowanymi przy ul. Przemysłowej w
bezpośrednim sąsiedztwie torów kolejowych są: Zakłady Mięsne SA "Jarosław" ,
Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej i Urząd Skarbowy oraz Rejonowy
Zakład Energetyczny należący do Zamojskiej Korporacji Energetycznej SA. przy ul.
Elektrownianej.
Dzielnica obejmuje:

Chrobrego, Drużyniecka, Elektrowniana, Grottgera, Jagiełły, Kazimierza Wielkiego,
Kossaka, Kosynierska, Krakusa, Krótka, Limanowskiego, Ludowa, Łączności,
Łokietka, Mączyńskiego, Mieszka I, Orkana, Orzeszkowej, Piastów, Popiela,
Pruchnicka, Przemysłowa, Przyjaźni, Lucjana Siemieńskiego, Solskiego,
Sowińskiego, Strzelecka, Traugutta, Wandy, gen. Wacława Wieczorkiewicza, Wiejska,
Wolna, Leśna, Senatora Tadeusza Ulmy, Chmielna.
Dzielnica nr 5 - najmniejsza terytorialnie (1,50 km2) śródmiejska dzielnica, pozbawiona
zakładów przemysłowych, zamieszkała jest przez 13,74% ogółu ludności miasta. Poza
funkcją mieszkaniową pełni rolę śródmiejskiej dzielnicy handlowo-usługowej i
administracyjnej. W jej granicach funkcjonuje szereg jednostek administracyjnych ze
Starostwem Powiatowym, Powiatową Komendą Policji i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych
na czele. Na terenie dzielnicy zlokalizowany jest najstarszy jarosławski cmentarz zwany
"Starym".
Dzielnica obejmuje:
10

Cmentarna, prof. Adama Grucy, os. Jagiellonów, Jana Pawła II numery parzyste od 2
do 28 i numery nieparzyste od 1 do 35, Kasprowicza, Narutowicza, os. gen.
Kazimierza Pułaskiego, Synów Pułku, Wyspiańskiego.

- Bema, Czarnieckiego, Głowackiego, Kilińskiego, Tadeusza Kościuszki numery
nieparzyste od 1 do 27, Kraszewskiego numery nieparzyste od 1 do 23, Matejki,
Reformacka, Sienkiewicza, Słowackiego, Marii Turzańskiej.
Dzielnica nr 6 - położoną w zachodniej części miasta dzielnicę o powierzchni 7,10 km2
zamieszkuje 17,91% ogółu mieszkańców miasta. Na terenie bardzo zróżnicowanej pod
względem charakteru dzielnicy, zlokalizowane są Zakłady Gazownicze. Przy ul. Krakowskiej
zlokalizowany jest cmentarz komunalny. Dużą część dzielnicy, w rejonie ulic:
Grodziszczańskiej, Kruhel Pawłosiowski, Szczytniańskiej zajmują tereny rolnicze z liczną
zabudową zagrodową. Poza osiedlami z budownictwem wysokim w skład dzielnicy wchodzą
również osiedla domów jednorodzinnych: Stefańczaka i Cegielniana.
Dzielnica obejmuje:

Os. im. Armii Krajowej, Pasaż Poety Jerzego Hordyńskiego, Racławicka,
Żeromskiego,

Bandurskiego, gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, Grodziszczańska, Harcerska,
Konfederacka, Kruhel Pawłosiowski, al. mjr Wojciecha Szczepańskiego, os. im.
Wincentego Witosa.

Brzostków, Cegielniana, Dobrzańskiego, Dominikańska, Grochowska, Jana Pawła II
numery parzyste od 30 do 66 i numery nieparzyste od 37 do 45, Kochanowskiego,
Konarskiego, Zbyszka Kopcia, Tadeusza Kościuszki wszystkie numery parzyste od 2
do 28 i numery nieparzyste od 29 do 43, Krakowska, Krasińskiego, Lotników,
Morgenbessera, Pawłosiowska, Powstania Styczniowego, Mikołaja Reja, kpt. Jana
Schrama, księdza Franciszka Siarczyńskiego, Szczytniańska, ppłk. Tadeusza
Danilewicza, Boczna Szczytniańskiej.
Dzielnica nr 7 - położona w północnej stronie miasta, typowo podmiejska, największa
terytorialnie (8,60 km2) pozbawiona przemysłu dzielnica, zamieszkała jest zaledwie przez
5,39% ogółu mieszkańców miasta. Dzielnica głównie o charakterze rolniczym posiada w
większości zabudowę zagrodową, typową dla obszarów wiejskich.
Dzielnica obejmuje:

Batalionów Chłopskich, Burmistrza Jerzego Matusza, Brodowicze, Burmistrza
Jerzego Matusza, Dolnoleżajska, Kamienna, Kolaniki, Kruhel Pełkiński, Kulkowa,
Lipowa, Łąkowa, Łazy Kostkowskie, Piaskowa, Stawki, Żwirowa.
11
Tabela 4. Wykaz osiedli mieszkaniowych budownictwa wysokiego miasta Jarosław
Lp.
Nazwa osiedla
Nr dzielnicy
1
Marszałka Józefa Piłsudskiego
1
Razem:
2
3
4
5
Braci Prośbów
Mikołaja Kopernika
Kalinki
Wojska Polskiego
2
2
2
2
Razem:
6
7
8
9
Słoneczne
1000-lecia
Kombatantów
Niepodległości
3
3
3
3
Razem:
10 Jagiellonów
11 gen. Kazimierza Pułaskiego
5
5
Razem:
12 Armii Krajowej
13 Wincentego Witosa
6
6
Razem:
OGÓŁEM:
Liczba
mieszkańców
1 500
1 500
651
1 476
276
484
2 887
1 166
654
1 939
291
4 050
622
1 998
2 620
2 283
1 517
3 800
14 857
Dogodne położenie między Rzeszowem, a Przemyślem, u zbiegu głównych szlaków
komunikacyjnych od granicy państwa z Ukrainą we wszystkich kierunkach kraju, oraz
historyczna zabudowa Rynku z pięknym Ratuszem, Muzeum w kamienicy Orsettich
i podziemną trasą turystyczną, od lat przyciągają do Jarosławia licznych turystów z kraju
i zagranicy.
Położony 30 km przed nowo otwartym przejściem granicznym w Korczowej, przez
które w przyszłości przebiegać będzie autostrada łącząca Europę Zachodnią z Ukrainą
i południową Rosją, Jarosław jako jedno z większych miast woj. podkarpackiego jest dobrym
miejscem do lokalizacji firm planujących gospodarczą ekspansję na chłonne rynki wschodnie.
Wizerunek gospodarczy miasta tworzą duże zakłady przemysłowe dobrze
funkcjonujące w rynkowej rzeczywistości. Na terenie miasta koncentrują się usługi niemal we
wszystkich najpotrzebniejszych branżach, lecz zakres zapotrzebowań w tym względzie jest
tak duży, że z powodzeniem powstają i funkcjonują nowe zakłady i warsztaty usługowe.
Do rozwoju miasta w znaczący sposób przyczynia się także działające w Jarosławiu,
Niezależne Forum Prywatnego Biznesu.
Pełniący rolę znaczącego ośrodka oświatowego Jarosław, z około 30 szkołami
wszystkich stopni edukacyjnych, ze szkolnictwem wyższym włącznie, skupiający niemal całą
uczącą się okoliczną i miejscową młodzież, gwarantuje stały napływ młodej, wysoko
kwalifikowanej kadry dla przedsiębiorców oferujących miejsca pracy.
12
Dobrze rozwinięta sieć komunikacyjna, kompleksowa telefonizacja miasta,
rozbudowana infrastruktura, wolne obiekty i atrakcyjne tereny do zagospodarowania, nie
wykorzystane rezerwy fachowej siły roboczej, rozwijający się handel i usługi, urodzajne,
czyste ekologicznie tereny rolnicze sąsiednich gmin gwarantujące wysokiej jakości produkty
rolne dla przetwórstwa rolno-spożywczego, są kolejnymi walorami zachęcającymi do
inwestowania w mieście.
Biorąc pod uwagę dotychczasowy rozwój poszczególnych dziedzin społecznych,
gospodarczych, infrastrukturalnych i kulturowych miasta oraz określone profile działalności
jego części można wyróżnić następujące funkcje miasta w powiecie jarosławskim,
województwie podkarpackim i kraju.
Pierwsza funkcja miasta wiąże się z tym, że stanowi ono silne centrum usług lokalnych
niematerialnych (komunikacja, administracja, oświata, kultura, ochrona zdrowia, wymiar
sprawiedliwości itp.) ponadlokalnych a nawet regionalnych dla powiatu jarosławskiego oraz
innych obszarów woj. podkarpackiego.
Drugą funkcją jest funkcja gospodarcza związana z potencjałem produkcyjnym
średnich i małych przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych, o różnym stopniu
adaptacyjności do warunków gospodarki rynkowej, jak również istniejącą i rozwijającą się
infrastrukturą ekonomiczną, oraz działalnością rolnictwa w dzielnicach podmiejskich.
Trzecia funkcja to funkcja centrum handlowego i dystrybucyjnego dla wschodniej
części województwa podkarpackiego. Jest to z jednej strony tradycyjna historyczna rola
miasta a z drugiej strony ważna szansa w przyszłości w powiązaniu z planowanym
przebiegiem autostrady.
Czwarta funkcja turystyczna wynika z posiadania przez miasto licznych zabytków oraz
organizowania imprez kulturalnych o znaczeniu lokalnym, regionalnym krajowym
i międzynarodowym, co stanowi przesłankę do rozwoju turystyki miejskiej i kulturowej.
1.1.2. Profil społeczno-gospodarczy miasta
Przedstawiony poniżej profil społeczno-gospodarczy miasta został zbudowany
w oparciu o ankiety, które wypełniali uczestnicy spotkań. Ankietowani oceniali w skali 2 - 5
poszczególne dziedziny życia miasta.
Profil wyznacza średnią ocenę dla miasta w całości oraz w poszczególnych sferach
życia społeczno gospodarczego. Wszystkie obszary zostały ocenione na poziomie średnim
i średnio niskim. Szczególnie niekorzystnie oceniono potencjał ludzki, a w szczególności
poziom dochodów ludności, możliwości pracy na terenie miasta i przeciwdziałanie
bezrobociu.
Najwyżej punktowano lokalizację miasta, zabytki kultury materialnej i dostęp do
szkolnictwa ponadpodstawowego. Wśród grup problemowych najwyżej punktowana była
gospodarka. W tej grupie nisko oceniono jedynie możliwości zbytu produkowanych
wyrobów.
Ocena łączna dla miasta uplasowała się na wysokości 3,5 punktu.
13
1.1.3. Synteza uwarunkowań
ANALIZA SWOT
SYNTETYCZNE ZESTAWIENIE UWARUNKOWAŃ ROZWOJU
SZANSE I MOCNE STRONY
ZAGROŻENIA I SŁABE STRONY
14
SYNTETYCZNE ZESTAWIENIE UWARUNKOWAŃ ROZWOJU












położenie w paśmie podwyższonej
aktywności społeczno – gospodarczej
zachód – wschód i na szlaku handlowym
do Lwowa
zachowane walory krajobrazowe oraz
koncentracja zasobów kulturowych
ukształtowany ośrodek przemysłowy o
znaczeniu regionalnym i ośrodek węzłowy
infrastruktury
ekonomicznej
mający
możliwość dalszego rozwoju
perspektywa budowy autostrady A-4
bliska
perspektywa
budowy
drogi
obwodowej (planowane zakończenie I
etapu w 2009 r.)
posiadanie nowoczesnej oczyszczalni
ścieków
o
dużej
przepustowości,
spełniającej wymogi UE w zakresie
ochrony środowiska (możliwość przyjęcia
ścieków z gmin sąsiednich)
posiadanie
nowoczesnego
zakładu
uzdatniania wody o dużej wydajności
(możliwość zaopatrywania w wodę pitną
gmin sąsiednich)
posiadanie podstawowych elementów
infrastruktury technicznej i ochrony
środowiska
posiadanie
kompleksu
sportowo
–
rekreacyjnego z
krytą pływalnią z
atrakcjami
wodnymi,
basenem
zewnętrznym, boiskiem uniwersalnym
(zimą lodowiskiem), halą sportową,
stadionem sportowym i zapleczem
hotelowym
dobrze rozwinięta sieć szkolnictwa, ze
szkolnictwem wyższym włącznie
promocja miasta
stosunkowo dobrze rozwinięta sieć
infrastruktury społecznej, stanowiącej
podstawę do świadczenia usług w zakresie
szkolnictwa, zdrowia i kultury o znaczeniu
ponadlokalnym i regionalnym












duże bezrobocie i problemy mieszkaniowe,
niski poziom dochodów ludności
nierozwiązane problemy komunikacyjne,
braki w infrastrukturze technicznej (sieć
kanalizacyjna)
słabe tempo rewitalizacji miasta
braki w infrastrukturze rekreacji i kultury:
zagospodarowanie przystani wodnej i
kąpielisk nad Sanem, brak teatru i świetlic,
konieczność modernizacji i rozbudowy
zaplecza hotelowego
braki w infrastrukturze ochrony zdrowia
(modernizacja obiektu szpitalnego i
przychodni
zdrowia),
jak
również
szkolnictwa
brak integracji mieszkańców
trudności
w
adoptowaniu
się
przedsiębiorstw do warunków rynkowych,
brak
budowy
nowych
zakładów
przemysłowych,
luki w wyposażeniu miasta w zakłady
usługowe
gospodarka odpadami
konieczność budowy międzygminnego
składowiska odpadów komunalnych
problem
uciepłownienia
miasta
(dokończenie
przebudowy
kotłowni
węglowych na gazowe).
1.2. Potencjał społeczny
15
Problematyką potencjałów społecznych objęto stosunki demograficzne, rynek pracy,
ochronę zdrowia, warunki mieszkaniowe, edukację, kulturę, wypoczynek i turystykę.
1.2.1. Stosunki demograficzne
Dane obejmujące lata 1994-2004 zostały zgromadzone w Urzędzie Miasta na podstawie
informacji uzyskanych z Wydziału Spraw Obywatelskich, Urzędu Skarbowego, Powiatowego
Urzędu Pracy, Głównego Urzędu Statystycznego i Urzędów Statystycznych w Przemyślu
i Rzeszowie.
Tabela 5. Ludność miasta w latach 1994-1998
Lata
Ludność ogółem
1994
1995
1996
1997
1998
34 901
36 256
37 525
38 812
40 388
w tym
mężczyźni
16 241
16 875
17 511
18 132
18 800
kobiety
18 660
19 381
20 014
20 680
21 508
Wykres 1. Ludność miasta w latach 1994-1998
41 000
40 000
39 000
38 000
37 000
36 000
35 000
34 000
33 000
32 000
1994
1995
1996
1997
1998
Ludność ogółem
Liczba ludności na przestrzeni lat od 1994 do 1998 systematycznie rośnie, kobiet jest
więcej niż mężczyzn, stanowią one ponad 53% ogółu ludności. W okresie analizowanych
pięciu lat liczba urodzeń była wyższa niż liczba zgonów, oprócz lat 1994 i 1996, w których
przyrost naturalny był ujemny i wynosił: odpowiednio -3 i -22.
16
Tabela 6. Ludność miasta w latach 2002-2004
Lata
Ludność ogółem
2002
2003
2004
40 986
40 898
40 616
w tym
mężczyźni
19 156
19 106
18 960
kobiety
21 830
21 792
21 656
Wykres 2. Ludność miasta w latach 2002-2004
41000
40900
40800
40700
40600
40500
40400
2002
2003
2004
Ludność ogółem
Wykres 3. Liczba kobiet i mężczyzn w latach 2002-2004
22000
21000
20000
kobie ty
19000
18000
17000
mę żczyźni
2002
2003
2004
mężczyźni
kobiety
17
Wykres.4 Procentowy udział kobiet i mężczyzn w latach 2002-2004
mężczyźni
46%
kobiety
54%
Tabela 7. Ruch naturalny ludności w latach 1994-1998
Lata
Urodzenia
Zgony
Przyrost naturalny
1994
1995
1996
1997
1998
367
356
384
366
442
370
336
406
332
392
-3
20
-22
34
50
Liczba urodzeń w latach od 1994 do 1998 waha się, najmniej dzieci urodziło się w 1995
roku, od 1998 roku obserwuje się wzrost liczby urodzeń. Liczba zgonów wykazuje również
tendencję wzrostową, choć jest ich mniej niż urodzeń.
Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców w omawianych latach jest bardzo niski i waha się
od 0,02 do 0,03.
Tabela 8. Ruch naturalny ludności w latach 2002-2004
Lata
Urodzenia
Zgony
Przyrost naturalny
2002
2003
2004
381
379
328
330
333
334
51
46
-6
18
Wykres 5. Ruch naturalny ludności w latach 2002-2004
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
-50
381
379
330
333
328
51
334
46
-6
2002
2003
2004
Urodzenia
Zgony
Przyrost naturalny
Liczba urodzeń w latach od 2002 - 2004 maleje, liczba zgonów wykazuje minimalną
tendencję wzrostową, a w 2004 roku było ich więcej niż w latach poprzednich. W 2004 roku
przyrost naturalny osiągnął współczynnik ujemny.
Tabela 9. Migracje ludności w latach 1994-1998
Lata
1994
1995
1996
1997
1998
Rodzaj migracji
Ogółem
migracje wewnętrzne
migracje zewnętrzne
Ogółem
Ogółem
Ogółem
Ogółem
Zameldowani
Mężczyźni
Kobiety
1 293
431
862
1 355
505
850
1 269
358
911
1 287
441
846
1 576
859
717
643
-3
637
634
218
416
636
194
442
621
216
405
748
412
336
659
434
225
721
287
434
633
164
469
666
225
441
828
447
381
W migracjach zewnętrznych do 1996 r. następował systematyczny wzrost, natomiast od
1997 r. zauważa się spadek. Inaczej przedstawiają się liczby migracji wewnętrznych (tzw.
przemeldowań). W 1996 r. przemeldowało się tylko ok. 28% w stosunku do zameldowanych
w tym roku, natomiast już w 1998 r. czynności tej dokonało ponad połowę ludności
zameldowanej w tym właśnie roku. Jednak w stosunku do ogółu liczby ludności w 1996 r.
migracja wewnętrzna stanowiła niecały 1%, a w 1998 tylko ponad 2%. W ostatnich latach
częściej migrują kobiety niż mężczyźni.
19
Tabela 10. Migracje ludności w latach 2000-2004
Lata
2000
2001
2002
2003
2004
Rodzaj migracji
Zameldowani
Ogółem
Ogółem
Ogółem
Ogółem
Ogółem
1 331
986
345
1 320
1 045
275
1 282
861
421
1 283
857
426
1 361
982
505
Mężczyźni
Kobiety
164
181
126
149
199
222
206
220
281
224
Wykres 6. Migracje wewnętrzne ludności na przestrzeni lat 2000-2004
1200
1000
800
600
migracje wewnętrzne 2004
400
200
0
20
Wykres 7. Migracja zewnętrzne ludności w latach 2000-2004
700
600
500
400
300
migracje zewnętrzne 2000
200
100
0
W migracjach zewnętrznych od 2000 do 2001 roku można zaobserwować znaczny
spadek, natomiast od 2002 r. następuje systematyczny wzrost przez kolejne lata. Inaczej
przedstawiają się liczby migracji wewnętrznych (tzw. przemeldowań). Od 2002 roku można
zaobserwować spadek przemeldowań, aż do 2004 roku, od kiedy to daje się zauważyć wzrost
migracji.
Największe migracje zewnętrzne miały miejsce w 2000 r., natomiast największe
nasilenie migracji wewnętrznych przypadło na 2001 rok.
Tabela 11. Struktura ludności wg wieku w latach 1994-1998
Wyszczególnienie
Ogółem
Wiek przedprodukcyjny do 17 lat
Wiek produkcyjny:
Mężczyźni: 18-64 lat
Kobiety: 18-59 lat
Wiek poprodukcyjny
Mężczyźni > 65
Kobiety > 60
1994
1995
1996
1997
1998
46 412
13 681
45 015
13 329
44 827
12 329
47 760
12 493
46 982
10 991
27 142
27 583
26 176
28 595
28 920
5 589
4 103
6 322
6 672
7 071
21
Wykres 8. Struktura wieku ludności Jarosławia w roku 1998
wiek
poprodukcyjny
15%
wiek
przedprodukcyjny
do 17 lat
23%
wiek produkcyjny
62%
Największą grupę ludności w mieście stanowią mieszkańcy w wieku produkcyjnym, ich
liczba utrzymuje się w ostatnich latach na zbliżonym poziomie. Ponadto obserwujemy, że
społeczeństwo miasta zaczyna się starzeć, czego dowodem jest stały wzrost liczby ludności
w wieku poprodukcyjnym oraz spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym.
Tabela 12. Struktura wiekowa ludności Jarosławia w latach 1994-1998 (w %)
Wyszczególnienie
1994
1995
1996
1997
1998
Wiek produkcyjny:
Kobiety: 18-59 lat
Wiek poprodukcyjny
Mężczyźni > 65
Kobiety > 60
29,40
29,50
27,50
26,10
23,30
58,40
61,20
58,30
59,80
61,50
12,00
9,10
14,10
13,90
15,00
Na przestrzeni lat zmniejsza się procent ludności w wieku przedprodukcyjnym, tj. do 17
lat. Zjawisko to może niekorzystnie wpływać w przyszłości na rozwój miasta.
Tabela 13. Struktura ludności wg wieku w latach 2002-2004
Wyszczególnienie
Ogółem
Wiek produkcyjny:
Kobiety: 18-59 lat
Wiek poprodukcyjny
Mężczyźni > 65,
Kobiety > 60
2002
2003
2004
40 986
9 174
40 898
8 527
40 616
8 114
25 446
25 926
25 984
6 366
6 445
6 518
22
Wykres 9. Liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym na przestrzeni lat 2002-2004
26000
25600
25200
2002
24800
2003
2004
Na przestrzeni ostatnich dwóch lat największą grupę ludności w mieście stanowią
mieszkańcy w wieku produkcyjnym, ich liczba utrzymuje się na zbliżonym poziomie i nieco
wzrasta. Ponadto obserwujemy proces starzenia się społeczeństwa, czego dowodem jest
wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym.
Tabela 14. Struktura wiekowa ludności Jarosławia na przestrzeni lat 2002-2004 (w %)
Wyszczególnienie
Wiek produkcyjny:
Kobiety: 18-59 lat
Wiek poprodukcyjny
Mężczyźni > 65,
Kobiety > 60
2002
2003
2004
22,40
20,80
20,00
62,10
63,40
64,00
15,50
15,70
16,00
Wykres 10. Struktura wiekowa ludności Jarosławia w roku 2004
wiek
poprodukcyjny
16%
wiek produkcyjny
64%
wiek
przedprodukcyjny
20%
Zmniejsza się procent ludności w wieku przedprodukcyjnym, tj. do 17 roku życia.
Pogłębiające się zjawisko niżu demograficznego może niekorzystnie wpłynąć na dalszy
rozwój miasta.
23
1.2.2. Rynek pracy
Na specyfikę i stan rynku pracy w Jarosławiu wpływ mają historyczne uwarunkowania
oraz usytuowanie miasta na międzynarodowym szlaku komunikacyjnym. Od wielu lat
Jarosław jest, bowiem ośrodkiem przemysłowym oraz centrum administracyjnym,
edukacyjnym oraz usługowo-handlowym dla otaczających go gmin.
Strona podażowa rynku pracy, liczba ludności w wieku produkcyjnym, przedstawia się
korzystnie. Potencjalne jej zasoby to prawie 26 tys. osób. Strona popytowa – ilość i wielkość
zakładów pracy, ich kondycja ekonomiczna – decydują, ile osób z tej grupy ludności znajdzie
pracę. W mieście występują znaczne różnice pomiędzy podażą rzeczywistą a potencjalną.
Tabela 15. Pracujący według sektorów w liczbach bezwzględnych w latach 1994-1998
Lata
1994
1995
1996
1997
1998
Sektor publiczny
Ogółem
%
10 684
66,0
10 527
65,7
9 207
56,6
6 781
42,6
6 998
44,1
Sektor prywatny
Ogółem
%
5 494
34,0
5 476
34,3
7 060
43,4
9 113
57,4
8 863
55,9
Na przestrzeni ostatnich lat 1994 - 1998 roku zauważa się spadek liczby ludności
pracującej w sektorze publicznym, natomiast wzrasta liczba pracujących w sektorze
prywatnym. Obecnie ponad połowa ludności pracuje w sektorze prywatnym.
Tabela 16. Pracujący według sektorów w liczbach bezwzględnych w latach 1999-2004
Lata
Sektor publiczny
Ogółem
%
Sektor prywatny
Ogółem
%
1999
2000
2001
2002
2003
2004
24
Tabela 17. Pracujący w gospodarce narodowej w latach 1994-1998
Lata
Ogółem
Przemysł
Budownictwo
1994
1995
1996
1997
1998
16 176
16 003
16 267
15 894
15 861
7 355
7 018
6 890
6 545
6 410
701
817
667
559
925
Rolnictwo Transport
55
37
25
39
37
Handel i usługi
895
759
846
814
965
1 211
1 307
1 553
1 648
1 767
W wyniku procesów restrukturyzacyjnych w przemyśle wystąpiły tendencje wzrostu
liczby pracujących w innych działach gospodarki, np. w transporcie, handlu i usługach.
Tabela 18. Pracujący w gospodarce narodowej w latach 1999-2004
Lata
Ogółem
Przemysł
Rolnictwo
1999
2000
2001
2002
2003
2004
14 656
13 123
12 365
12 661
12 312
12 400
6 200
4 917
4 516
4 439
4 267
4 250
28
28
31
27
17
16
Sektor usług
rynkowych
4 314
3 968
3 681
4 150
4 093
4 086
Sektor usług
nierynkowych
4 114
4 210
4 137
4 045
3 935
3 930
Wraz ze zmianami gospodarczymi pojawił się problem bezrobocia. Obecnie jest to
jeden z najważniejszych problemów społeczno-ekonomicznych w Polsce i w województwie
podkarpackim. Dotyka ono przede wszystkim regiony i miasta wysoko uprzemysłowione,
gdzie strona popytowa reprezentowana była przez kilka dominujących zakładów pracy.
Tabela 19. Bezrobotni zarejestrowani na terenie miasta Jarosław w latach 1994-1998
Wyszczególnienie
1994
1995
1996
1997
1998
Bezrobotni ogółem
w tym:
Kobiety
Mężczyźni
Absolwenci
2995
3 006
2 849
2 398
2 400
1 430
1 565
356
1 591
1 415
365
1 577
1 272
162
1 324
1 074
142
1 260
1 140
603
25
Wykres 11. Zarejestrowani bezrobotni w Jarosławiu na przestrzeni lat 1994-1998
4 000
3 000
2 000
1 000
0
1994
1995
1996
1997
1998
Bezrobotni ogółem
Tabela 20. Bezrobotni zarejestrowani na terenie miasta Jarosławia w latach 1999-2004
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Bezrobotni ogółem
w tym
Kobiety
Mężczyźni
Absolwenci (powiat jarosławski)
2 877
3 327
3 555
3 478
3 511
3 221
1 469
1 408
654
1 636
1 691
640
1 719
1 836
558
1 698
1 780
417
1 735
1 776
513
1 585
1 636
-
Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Jarosławiu 2005
Wykres 12. Zarejestrowani bezrobotni w Jarosławiu na przestrzeni lat 1999-2004
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Bezrobotni ogółem
26
Analizując stan zarejestrowanego bezrobocia w PUP w Jarosławiu w latach 1994-2004
można zauważyć, jak bardzo zróżnicowane jest bezrobocie w mieście. Widoczny spadek
bezrobocia następuje dopiero w 2004 roku, co może być spowodowane rozwojem procesów
restrukturyzacyjnych w mieście, zwiększoną aktywizacją i mobilnością osób bezrobotnych
poszukujących pracy, migracją w inne regiony Polski, kraje Unii Europejskiej oraz emigracją
za ocean w poszukiwaniu pracy. Wśród osób bezrobotnych dominują mężczyźni.
Tabela 21. Struktura wykształcenia bezrobotnych w latach 1994-1998
1994
1995
1996
1997
1998
Wykształcenie
%
Wyższe
53
Policealne i średnie
692
zawodowe
Średnie
177
ogólnokształcące
Zasadnicze
1260
zawodowe
Podstawowe
813
%
%
%
%
1,70
164
5,40
53
1,80
59
2,40
34
1,40
23,10
205
6,80
278
9,70
702
29,20
816
34,00
5,90
294
9,70
295
10,30
223
9,20
160
6,60
42,00
1387
46,10
1 258
44,10
876
36,50
893
37,20
27,10
956
31,80
965
33,80
538
22,40
497
20,70
Wykres 13. Struktura wykształcenia bezrobotnych w latach 1994-1998
Podstawowe
22%
Wyższe
2%
Zasadnicze
zawodowe
38%
Policealne i
średnie
zawodowe
29%
Średnie
ogólnoks ztałcące
9%
W latach 1994-1998 najniższy procent wśród zarejestrowanych bezrobotnych stanowią
ludzie posiadający wyższe wykształcenie. Największą liczbę bezrobotnych z tym
wykształceniem odnotowano w 1995 r., najniższą zaś w 1998 r. - zarejestrowani bezrobotni
posiadający wykształcenie wyższe stanowili zaledwie 1,40%.
Najwięcej zarejestrowanych osób odnotowano w grupie posiadających wykształcenie
zasadnicze zawodowe, stanowią oni ponad 40% ogółu bezrobotnych, choć w latach 1997,
1998 zauważa się minimalny spadek osób bezrobotnych w obrębie tej grupy.
Tendencje wzrostowe wykazuje grupa osób z wykształceniem policealnym i średnim
zawodowym, w 1998r. grupa ta stanowi 34% ogółu zarejestrowanych.
27
Tabela 22. Struktura wykształcenia bezrobotnych w latach 1999-2004
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Wykształcenie
%
Wyższe
Policealne i
średnie zawodowe
Średnie
ogólnokształcące
Zasadnicze
zawodowe
Podstawowe
131
%
1,37
2 227 23,34
457
227
351
%
3,05
438
3,99
%
550
5,00
%
614
6,08
2 513 23,62 2 830 24,57 2 684 24,46 2 651 24,09 2 393 23,71
4,79
4 166 43,66
2,13
%
608
5,71
636
5,52
609
5,55
625
5,68
618
6,12
4 345 40,83 4 666 40,51 4 376 39,88 4 372 39,73 3 794 37,60
2 561 26,84 2 948 27,70 3 034 26,34 2 867 26,13 2 807 25,51 2 672 26,48
Wykres 14. Struktura wykształcenia bezrobotnych w latach 1999-2004
Wyższe
4%
Podstawowe
26%
Policealne i średnie
zawodowe
24%
Średnie
ogólnokształcące
6%
Zasadnicze
zawodowe
40%
Przeważającą grupą osób bezrobotnych, są osoby posiadające wykształcenie zasadnicze
zawodowe – 40%, kolejne grupy, to: podstawowe - 26%, policealne i średnie zawodowe –
24%, średnie ogólnokształcące – 6% i wyższe – 4%. Biorąc pod uwagę lata 1999-2004,
można zauważyć progresję w liczbie bezrobotnych z wykształceniem wyższym.
Tabela 23. Struktura wiekowa bezrobotnych w liczbach bezwzględnych w latach 1994-1998
Wiek
1994
%
1995
%
1996
%
1997
%
1998
%
28
do 24 lat
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55 lat i więcej
1 270
834
611
226
54
42,4
27,8
20,4
7,5
1,8
979
909
706
298
114
32,5
30,2
23,4
9,9
3,8
1 130
796
626
248
49
39,6
27,9
21,9
8,7
1,7
745
679
557
344
73
31,0
28,3
23,2
14,3
3,0
793
704
527
352
24
33,0
29,3
21,9
14,6
1,0
Wykres 15. Struktura wiekowa bezrobotnych w latach 1994-1998
3%
14%
32%
Do 24 lat
25-34 lata
23%
35-44 lata
28%
45-54 lata
55 lat i więcej
Najwięcej zarejestrowanych bezrobotnych to osoby w wieku do 24 lat, stanowią oni
ponad 30% ogółu bezrobotnych; w latach 1994-1998 procent ten utrzymuje się na
jednakowym poziomie.
Drugą, dość liczną grupę bezrobotnych stanowią ludzie w wieku 25-34 lata. Liczba
zarejestrowanych w tym przedziale utrzymuje się na poziomie ok. 30% ogółu bezrobotnych.
W obu podanych grupach, w latach 1997, 1998 zauważa się minimalny wzrost bezrobotnych.
Tabela 24. Struktura wiekowa bezrobotnych w latach 1999-2004
Wiek
1999
%
2000
%
2001
%
2002
%
2003
%
2004
%
do 24 lat
3 768
39,50 4 045 38,00 3 958 34,40 3 437 31,30 3 154 28,70 2 732
27,10
25-34 lata
2 789
29,20 3 154 29,60 3 707 32,20 3 716 33,90 3 895 35,40 3 552
35,20
35-44 lata
1 890
19,80 2 144 20,10 2 287 19,90 2 212 20,20 2 227 20,20 2 000
19,80
45-54 lata
995
10,40 1 176 11,10 1 423 12,40 1 431 13,00 1 523 13,80 1 541
15,30
55 lat i więcej
100
1,00
2,60
122
1,10
142
1,20
178
1,60
206
1,90
266
29
Wykres 16. Struktura wiekowa bezrobotnych w latach 1999-2004
13%
2%
33%
20%
do 24 lat
25-34 lata
35-44 lata
33%
45-54 lata
55 lat i więcej
Najwięcej zarejestrowanych bezrobotnych to osoby w przedziałach wiekowych: do 24
lat i 25-34 lat, stanowią oni blisko 33% ogółu bezrobotnych. Proces ten utrzymuje się na
zbliżonym poziomie w okresie 2002-2004.
Następną, dość liczną grupę bezrobotnych stanowią osoby w przedziale wiekowym 3544 lata. Liczba zarejestrowanych w tej grupie utrzymuje się na poziomie ok. 20% ogółu
bezrobotnych.
W okresie 1999-2004 wyraźnie zarysowuje się tendencja wzrostowa w ostatnim
przedziale wiekowym.
Tabela 25. Sytuacja bezrobotnych w latach 1994-1998
Wyszczególnienie
1994
1995
1996
1997
1998
Pobierający zasiłek
Zwolnieni z przyczyn zakładu pracy
Stopa bezrobocia [%]
Oferty pracy (na terenie PUP)
Bezrobotni na 1 ofertę
(z terenu miasta)
1 565
359
16,9
148
1 686
441
17
1 867
1 274
306
15,3
2 141
790
191
13,1
2 000
501
132
12,1
2 083
20,2
1,6
1,3
1,2
1,1
Pozytywnym zjawiskiem procesów restrukturyzacyjnych w mieście jest ogólnie
malejąca stopa bezrobocia. Niekorzystnie przedstawia się jednak sytuacja osób pozostających
bez pracy, prawo do zasiłku z roku na rok przypada coraz to mniejszej liczbie bezrobotnych.
30
Tabela 26. Sytuacja bezrobotnych w latach 1999-2004
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Pobierający zasiłek
Zwolnieni z przyczyn zakładu
pracy
Stopa bezrobocia [%]
Bezrobotni na 1 ofertę
(z terenu miasta)
2 515
2 299
2 305
2 018
1 920
862
318
25
595
5910
683
544
13,70
16,40
17,90
17,50
17,50
19,50
35,50
83
101
35
49
21,70
Wykres 17. Stopa bezrobocia na przestrzeni lat 1999-2004
19,5%
2004
2003
17,5%
2002
17,5%
17,9%
2001
16,4%
2000
13,7%
1999
0
5
10
15
20
Poddając analizie lata 1999-2004, można zauważyć w mieście wzrastającą stopę
bezrobocia, której przyczyną jest między innymi redukcja miejsc pracy w upadających,
lokalnych zakładach przemysłowych.
1.2.3. Poziom dochodów i stopień zaspokojenia potrzeb ludności
Wysokość dochodów ma decydujący wpływ na poziom życia ludności miasta. Swoje
odzwierciedlenie mają tu wszystkie formy dochodów oraz płatności transferowych państwa,
takich jak renty czy emerytury oraz zasiłki dla bezrobotnych.
Wartość dochodów jest ściśle powiązana ze strukturą społeczno-zawodową. Jarosław
należy do miast o niskim dochodzie na jednego mieszkańca. Choć wskaźnik wzrostu dochodu
w ubiegłych latach podnosił się, jednak wciąż istnieje duży dystans do zamożnych miast
w regionie czy kraju. W roku 1998 Jarosław uplasował się w pierwszej dziesiątce miast
o największej dynamice wzrostu dochodu na jednego mieszkańca. Marginalny udział mają
w tym dochody z prowadzonej działalności rolnej.
31
Tabela 27. Przeciętne wynagrodzenie i liczba osób pracujących w Jarosławiu (1994-2003)
Lata
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie
brutto w PLN
657
856
875
1 071
1 239
1 450
1 625
1 723
1 774
1 855
Liczba osób pracujących
na terenie miasta
19 000
18 000
18 000
14 000
17 000
14 656
13 123
12 365
12 661
12 312
Źródło: GUS
Jarosław należy nadal do miast o niskim poziomie płac, rent czy emerytur, co wpływa
m.in. na niski wskaźnik stanu wkładów oszczędnościowych na jednego mieszkańca.
W świetle oficjalnych danych statystycznych dochody ludności oraz jej zasoby finansowe
mogą być przeznaczone jedynie na finansowanie bieżących potrzeb konsumpcyjnych.
Należy podkreślić, że rosną w dużym stopniu dochody rozporządzalne na 1 osobę
w gospodarstwach pracujących na własny rachunek, natomiast spadają, w różnym stopniu,
realne dochody pozostałych grup gospodarstw, w tym przede wszystkim utrzymujących się
z niezarobkowych źródeł. Stale rośnie liczba gospodarstw domowych, w których bieżące
dochody nie wystarczają na pokrycie niezbędnych wydatków.
Następuje wyraźne pogłębianie się różnic między poziomem dochodów uzyskiwanych
przez gospodarstwa domowe znajdujące się relatywnie w najlepszej i w najgorszej sytuacji
dochodowej. W 1993 roku przeciętny dochód rozporządzalny w gospodarstwach (8% ogólnej
liczby mieszkańców) o najwyższych dochodach był ponad 5-krotnie wyższy niż przeciętny
dochód w gospodarstwach (20% ogółu mieszkańców) o najniższych dochodach. Na ten stan
złożyło się zróżnicowanie płac, duży wzrost gospodarstw prowadzących działalność na
własny rachunek, spadek realnej wartości przeciętnego wynagrodzenia oraz siły nabywczej
rent i emerytur. Zwiększyła się dysproporcja płac.
W strukturze wydatków pogłębia się zróżnicowanie w podziale na gospodarstwa o
najniższych i najwyższych dochodach. Przeciętnie w gospodarstwach domowych rosną
wydatki na zaspokojenie tzw. potrzeb niższych, związanych z zakupem żywności i opłatami
mieszkaniowymi. Stanowiły one w 1997 roku ponad 55% sum wydatkowanych przez
gospodarstwa domowe na zaspokojenie swoich potrzeb. W gospodarstwach rolników,
pracowników, emerytów i rencistów odsetek ten był wyższy od przeciętnego. Jedynie
w gospodarstwach pracujących na własny rachunek wydatki te stanowiły mniej niż 50%
ogółu wydatków. Na cele żywnościowe gospodarstwa najbiedniejsze muszą przeznaczyć
ponad połowę swych budżetów, podczas gdy gospodarstwa najzamożniejsze tylko 30%.
Rośnie natomiast udział wydatków gospodarstw najzamożniejszych na zaspokojenie potrzeb
wyższych.
Zróżnicowanie sytuacji bytowej dotyczy także warunków mieszkaniowych. Dostępność
mieszkań dla ubogich jest bardzo mała. Nie stać ich na kupno mieszkań budowanych przez
spółdzielnie lub ich zakup na wolnym rynku.
32
1.2.4. Stan infrastruktury społecznej
Ochrona zdrowia
Stan służby zdrowia w Jarosławiu przedstawiono w świetle trzech istotnych zagadnień,
takich jak:
• baza materialna służby zdrowia,
• nasycenie personelem medycznym,
• występujące zagrożenia chorobowe.
Baza materialna służby zdrowia
Tabela 28. Baza materialna służby zdrowia w Jarosławiu w latach 1995-1999
Wyszczególnienie
Liczba łóżek w Szpitalu Miejskim
Liczba łóżek na 10 tys. mieszkańców
Liczba poradni
Liczba aptek
Miejsca w żłobkach
1995
422
31,50
12
8
50
1997
408
30,40
10
8
39
1998
408
30,30
10
10
40
1999
408
30,30
12
11
45
Źródło: Wydział Promocji Zdrowia Starostwa Jarosławskiego
Tabela 29. Baza materialna służby zdrowia w Jarosławiu w latach 2000-2005
Wyszczególnienie
Liczba łóżek w COM
Liczba łóżek na 10 tys. mieszkańców
Liczba poradni
Liczba aptek
2000 2001 2002 2003 2004 2005
360
360
360
353
309
301
29,09 29,04 29,04 28,90 25,30 24,60
18
18
18
17
16
14
15
16
19
19
21
21
Źródło: Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego w Jarosławiu
Tabela 30. Wskaźniki łóżek rzeczywistych na 10 tys. ludności w roku 1998
Oddziały
szpitalne
Ogółem
Internistyczne
Chirurgii ogólnej
Dziecięcy
Położniczy
Ginekologiczny
Zakaźny
Dziecięcy
obserwacyjno- zakaźny
Wskaźnik łóżek
Polska (1997)
na 10 tys.
Wskaźnik
Przeciętny
Wykorzystanie
ludności
łóżek
pobyt chorego łóżka w dniach
33
53
9,80
258,90
11,70
9,30
10,60
303
6,60
6,80
9,50
260,90
2,40
4,50
8
192
4,40
4,20
6
198,60
1,50
3,30
6,10
220,90
4,90
1,80
12,40
178
1,60
0,50
8,20
176,30
Wymienione wskaźniki ogółem są niższe od wskaźników średniej krajowej (53 na 10
tys. mieszkańców) oraz od wskaźnika zalecanego przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki
33
Społecznej − 48 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu od
1996 roku posiada 408 łóżek (w latach 1994−95 liczba ta wynosiła 422).
Sukcesywnie zmniejsza się obłożenie oraz średni czas pobytu pacjentów w Szpitalu
Miejskim, obecnie Centrum Opieki Medycznej.
Tabela 31. Wskaźniki łóżek rzeczywistych na 10 tys. ludności w roku 2004
Oddziały szpitalne
Ogółem
Internistyczne
Chirurgii ogólnej
Dziecięcy
Położniczy
Ginekologiczny
Zakaźny
Dziecięcy obserwacyjno- zakaźny
Wskaźnik łóżek na 10 tys. ludności
25,30
7,60
3,70
2,40
1,90
1,80
3,30
1,60
Tabela 32. Obłożenie i czas pobytu chorych w latach 1997-1998
Średnie obłożenie
Oddziały
Ogółem
Internistyczne
Chirurgiczny
Dziecięcy
Położniczy
Ginekologiczny
Zakaźny
Dziecięcy
obserwacyjno- zakaźny
1997
250,30
254
292,20
248,10
201,50
226,10
252,30
1998
252,50
252,80
307,40
223,60
180,70
232,50
256,50
203,30
271,90
Przeciętny
pobyt chorego
1997
1998
8,60
8,20
10,90
9,40
10
10,10
6,90
6,30
4,40
4,30
6,70
6
11,90
11,60
6
6,10
Przelotowość
1997
29,10
23,40
29,20
35,90
45,70
33,70
21,10
1998
30,90
26,90
30,20
35,40
42,30
38,50
22,10
34,20
44,20
W 1998 roku z usług Szpitala Miejskiego w Jarosławiu (Centrum Opieki Medycznej)
skorzystało 12 620 osób. Największą liczbę leczonych zanotowano w 1994 roku − 13 503,
najmniejszą zaś w 1997 −11 869. Wskaźnik wykorzystania łóżek był najwyższy w 1994 roku
i wynosił 285,70, najniższy w 1997 – 250,30. W 1998 roku wskaźnik ten wynosił 252,50 i był
zbliżony do krajowego (258,90).
34
Wykres 18. Średnie obłożenie łóżek w szpitalu (lata 1995-1998)
290
280
270
260
250
240
230
1995
1996
1997
1998
średnie obłożenie
Z analizy sytuacji poszczególnych oddziałów wynika, iż największe obłożenie miał
oddział chirurgiczny − 607,40 (kraj – 260,90), najmniejsze zaś oddział położniczy − 180,70
(Polska 198,60). Średni pobyt chorego w 1998 roku trwał 8,20 dnia i był najkrótszy
w porównywaniu z poprzednimi latami (najdłuższy był 1995 roku – 9). Wskaźnik średniego
pobytu chorego dla Polski był większy i wynosił 9,8 0dnia. Średni pobyt najdłuższy był na
oddziale zakaźnym 11,60 dni (Polska - 12,40), najkrótszy na oddziale położniczym − 4,30
(Polska – 6,00).
Wykres 19. Średnie czas pobytu chorego w szpitalu (lata 1995-1998)
9
8.8
8.6
8.4
8.2
8
7.8
1995
1996
1997
1998
średni czas pobytu
35
Tabela 33. Obłożenie i czas pobytu chorych w latach 2003-2004
Średnie obłożenie
Oddziały
Ogółem
Internistyczne
Chirurgiczny
Dziecięcy
Położniczy
Ginekologiczny
Zakaźny
Dziecięcy obser. zakaźny
2003
281
308
330
192
244
205
285
252
2004
282
321
380
242
220
357
300
267
Przeciętny
pobyt chorego
2003
2004
7,00
6,10
6,40
5,80
8,60
6,60
5,80
6,00
6,70
5,50
5,00
5,70
8,80
7,60
6,40
5,60
Przelotowość
2003
40
48
38
33
36
41
32
39
2004
46
55
64
40
40
62
39
47
W Jarosławiu ma swoją siedzibę Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki
Zdrowotnej im. Antoniego Kępińskiego, w którym pomoc znajdują pacjenci
i pensjonariusze z całego województwa podkarpackiego.
Tabela 34. Stan łóżek w Specjalistycznym Zespole Opieki Zdrowotnej w Jarosławiu (stan z 30
czerwca 1999 r.)
Nazwa oddziału
I-IV A -psychiatryczny subrejonowy
I-IV B -psychiatryczny subrejonowy
IX -psychiatryczny subrejonowy
V-psychiatrii sądowej
VI-psychosomatyczny
XI-leczenia uzależnienia od alkoholu i współuzależnień
VII-neurologiczny
Razem
Liczba łóżek
242
242
55
41
50
25
45
700
Baza lecznictwa wymaga doinwestowania i remontów. Brak zaawansowanego
technologicznie sprzętu oraz lekarzy specjalistów powoduje korzystanie z usług medycznych
jarosławskiej służby zdrowia jedynie przy mniej skomplikowanych zabiegach.
Tabela 35. Stan łóżek w Specjalistycznym Zespole Opieki Zdrowotnej (stan w 2005 r.)
Nazwa oddziału
Liczba łóżek
Dzienny Oddział Rehabilitacji Psychiatrycznej
Oddział Psychiatryczny dla Przewlekle Chorych
Oddział Psychogeriatryczny
Oddział Psychiatrii Sądowej o Wzmocnionym Zabezpieczeniu
Oddział Psychiatrii Ogólnej: Oddziały psychiatryczne: IB,IIA,IIB,IIIA,IIIB,IVA
Oddział Psychiatrii Ogólnej: Oddział psychiatryczny: IX-żeński
Oddział Neurologiczny z pododdziałem Udarowym
Razem
22 osoby
40
45
35
po 40
35
45
490
36
Nasycenie personelem medycznym
Tabela 36. Stan zatrudnionego personelu medycznego w COM w 1998 roku
Wyszczególnienie
Liczba
Lekarze ogółem
Lekarze stomatolodzy
Farmaceuci (w szpitalu)
Analitycy medyczni
Magistrzy pielęgniarstwa
Magistrzy rehabilitacji
Inni z wyższym wykształceniem (pracownie diagnostyczne)
Pielęgniarki
Położne
Felczerzy
Technicy dentystyczni
Technicy farmaceutyczni
Technicy analityki medycznej
Technicy elektrokardiologii
Technicy fizjoterapii
Technicy masażyści
Instruktorzy higieny
Dietetycy
Higienistki szkolne
Higienistki stomatologiczne
Asystentki stomatologiczne
Opiekunki dziecięce
Razem
132
30
1
2
5
6
9
397
76
5
12
3
55
30
5
1
1
4
20
5
21
1
821
Szpital Miejski (Centrum Opieki Medycznej) w roku 1998 zatrudniał w przeliczeniu na
równoważniki etatowe 55,60 lekarzy oraz 313 pielęgniarek i położnych. W stosunku do lat
ubiegłych zatrudnienie w oddziałach szpitalnych wzrosło zarówno w grupie lekarzy z 47,80
w 1994 roku do 55,60 w 1998, jak i w grupie średniego personelu medycznego (z 1,60 w
1994 do 1,30 w 1998).
37
Tabela 37. Stan zatrudnionego personelu medycznego w COM w Jarosławiu w 2004r.
Wyszczególnienie
Lekarze ogółem
Lekarze stomatolodzy
Farmaceuci (w szpitalu)
Analitycy medyczni
Magistrzy pielęgniarstwa
Magistrzy rehabilitacji
Inni z wyższym wykształceniem (pracownie diagnostyczne)
Pielęgniarki
Położne
Felczerzy
Technicy dentystyczni
Technicy farmaceutyczni
Technicy analityki medycznej
Technicy elektrokardiologii
Technicy fizjoterapii
Technicy masażyści
Instruktorzy higieny
Dietetycy
Higienistki szkolne
Higienistki stomatologiczne
Asystentki stomatologiczne
Opiekunki dziecięce
Razem
Liczba
125
2
1
6
6
9
315
68
2
30
20
3
1
3
10
1
602
Tabela 38. Personel medyczny (równoważniki etatowe) w Szpitalu Miejskim w Jarosławiu
w latach 1994-1998
Lata
1994
1995
1996
1997
1998
Liczba łóżek
Lekarze przypadających na
1 lekarza
47,80
8,80
47
9
50,20
8,10
53,50
7,60
55,60
7,30
Pielęgniarki
położne
265
280
290
293
313
Liczba łóżek
przypadających na
1 pielęgniarkę/położną
1,60
1,50
1,40
1,40
1,30
38
Tabela 39. Personel medyczny (równoważniki etatowe) w Centrum Opieki Medycznej
w Jarosławiu w latach 1999-2004.
Lata
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Liczba łóżek
Lekarze przypadających na
1 lekarza
56
6,40
51
7,00
51
7,00
51
7,00
55
6,40
53
5,80
53
5,70
Pielęgniarki
położne
280
276
271
264
260
234
234
Liczba łóżek
przypadających na
1 pielęgniarkę/położną
1,28
1,30
1,32
1,36
1,35
1,32
1,53
Zagrożenia chorobowe
Współczynniki zachorowalności nie odbiegają od średniej krajowej, jednak największy
wzrost zachorowań można zaobserwować w grupie chorób cywilizacyjnych (choroby układu
krążenia, nowotwory, choroby psychiczne oraz alergie).
Ważny dla poziomu lecznictwa w Jarosławiu jest brak wysoko wyspecjalizowanego
sprzętu medycznego. W ostatnim jednak czasie można zaobserwować wzrost poziomu
świadczonych usług medycznych, co po części spowodowane jest wprowadzoną reformą
służby zdrowia (kontrakty z NFZ).
Pomoc społeczna
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej jako gminna jednostka jest finansowany z dwóch
źródeł: budżetu miasta oraz z budżetu centralnego (za pośrednictwem Wojewódzkiego
Ośrodka Pomocy Społecznej). Z pieniędzy samorządowych finansowane są przede wszystkim
tzw. usługi opiekuńcze (fachowa opieka w domach osób chorych lub niepełnosprawnych,
pozbawionych opieki ze strony rodziny) i zasiłki celowe. Pozostałe formy pomocy: renty
socjalne, zasiłki stałe i okresowe, zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, pomoc materialna (odzież,
obuwie, opał, żywność, wyprawki, paczki świąteczne), usługi opiekuńcze specjalistyczne
(psychiatryczne) − finansowane są z dotacji. Opieką MOPS objęte są również dzieci
i młodzież z rodzin ubogich i wielodzietnych uczęszczające do szkół podstawowych i
średnich. Dzięki tej formie pomocy ponad trzystu uczniów może otrzymywać codziennie
bezpłatne posiłki w szkołach.
Poza świadczeniami w formie pieniężnej rodziny dotknięte m.in. patologią i
alkoholizmem otrzymują pomoc w naturze np. zakup odzieży, przyborów szkolnych czy też
opału. Ponadto przekazywane są pieniądze do barów i sklepów spożywczych, gdzie
wydawane są posiłki lub produkty spożywcze osobom wyznaczonym przez MOPS. Z
bezpłatnych posiłków w barach korzysta w sposób ciągły ponad dwadzieścia osób.
Animatorami pomocy społecznej poza Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej są
stowarzyszenia działające m.in. przy parafiach (Kuchnia im. Brata Alberta przy par. NMP
Królowej Polski).
Do najważniejszych zadań z zakresu pomocy społecznej należy zaliczyć:
39







udzielanie schronienia,
zapewnianie posiłku osobom potrzebującym,
organizowanie pogrzebów,
przyznawanie zasiłków celowych na pokrycie kosztu zakupu żywności, leków, opału,
odzieży, przedmiotów użytku domowego, sfinansowanie leczenia, przeprowadzenie
niezbędnych remontów w mieszkaniu oraz pokrycie wydatków powstałych w wyniku
zdarzenia losowego,
przyznawanie zasiłków okresowych,
dożywianie dzieci,
udzielanie pomocy w formie usług opiekuńczych osobom starszym,
niepełnosprawnym.
Oprócz wymienionych zadań finansowanych z budżetu gminy Miejski Ośrodek Pomocy
Społecznej wykonuje następujące zadania zlecone z zakresu administracji rządowej:





przyznawanie zasiłków stałych,
opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne,
organizowanie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami
psychicznymi,
wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską
żywiołową lub ekologiczną,
przyznawanie świadczeń rodzinnych.
Pomoc najczęściej ma charakter finansowy, jednakże w uzasadnionym przypadku może
być ona również przyznawana w formie rzeczowej np. w postaci gorącego posiłku
w stołówkach szkolnych lub barach.
Świadczenia przyznawane są najczęściej z powodu:















ubóstwa,
sieroctwa,
bezdomności,
bezrobocia,
niepełnosprawności,
długotrwałej lub ciężkiej choroby,
przemocy w rodzinie,
potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa
domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki
opiekuńczo-wychowawcze,
trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy,
trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
alkoholizmu lub narkomanii,
zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej,
klęski żywiołowej lub ekologicznej.
40
Pomoc świadczona przez MOPS ma charakter ciągły i profesjonalny. Rodzina otoczona
jest wieloma różnymi formami jednocześnie. Pomoc ta uzupełniana jest przez szereg
organizacji pozarządowych działających na terenie miasta Jarosławia, takich jak: Polski
Czerwony Krzyż, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Stowarzyszenie Opiekuńcze „Pomoc”,
itp. Przy parafiach działają świetlice socjoterapeutyczne, w których skupione są dzieci z
rodzin ubogich i niewydolnych wychowawczo. Placówki te umiejętnie organizują czas wolny
i zapewniają posiłek, natomiast wolontariusze pomagają dzieciom w odrabianiu lekcji.
Z roku na rok pogłębia się poziom ubóstwa, co objawia się rosnącym
zapotrzebowaniem na pomoc społeczną, dlatego też w budżetach miasta na kolejne lata
przewiduje się coraz większe kwoty na ten cel. Oprócz pomocy świadczonej w miejscu
zamieszkania, istnieje duże zapotrzebowanie na pomoc instytucjonalną świadczoną przez
domy pomocy społecznej, zapewniające opiekę całodobową.
Ze względu na warunki finansowe oraz socjalne liczba miejsc w Domach Opieki
Społecznej usytuowanych w granicach miasta utrzymuje się na stałym poziomie. Rozwijają
się jednak w nich nowe formy pracy z pensjonariuszami.
Na terenie miasta Jarosławia funkcjonuje jeden Dom Pomocy Społecznej, który w roku
2004 obsługiwał 98 pensjonariuszy.
Tabela 40. Dom Pomocy Społecznej w Jarosławiu (lata 1997-2004)
Lp.
Wyszczególnienie
1
2
3
4
5
6
7
Liczba pensjonariuszy
Administracja
Opiekunki
Pielęgniarki
Lekarze
Pozostali pracownicy
Razem pracownicy poz.2-6.
1997
96
8
3
11
2
30
54
1998
97
9
3
11
2
29
54
1999
98
9
3
11
1
30
54
LATA
2000 2001
98
98
7
7
3
4
11
10
0
0
16
16
37
37
2002
98
7
6
9
0
15
37
2003
98
7
6
9
0
16
38
2004
98
7
6
9
0
16
38
Źródło: Wydział zdrowia i Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego w Jarosławiu 2005
Wykres 20. Dom Pomocy Społecznej w Jarosławiu lata 1997-2004
120
100
80
60
40
20
0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Liczba pensjonariuszy
Administracja
Opiekunki
Pielęgniarki
Lekarze
Pozostali pracownicy
2004
Źródło: Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego w Jarosławiu 2005
41
Warunki mieszkaniowe
Dla poziomu życia społeczeństwa bardzo istotne są warunki mieszkaniowe. Jarosław
cierpi na deficyt mieszkań, co powoduje niski wzrost liczby mieszkańców miasta. Widoczne
są duże różnice dotyczące standardu mieszkań oraz zaplecza sanitarnego. Przy obecnym
poziomie dochodów tylko skromna liczba mieszkańców może pozwolić sobie na kupno
mieszkania na wolnym rynku bądź samodzielną inwestycję w budowę mieszkania.
Tabela 41. Gospodarka mieszkaniowa w Jarosławiu w latach 1994-1998
Wyszczególnienie
Ludność w mieszkaniach ogółem
Zasoby mieszkaniowe ogółem − liczba
mieszkań
izb
Zasoby mieszkaniowe ogółem −
powierzchnia użytkowa mieszkań
Mieszkania oddane do użytku − ogółem
liczba mieszkań
liczba izb
powierzchnia użytkowa
1994
1995
1996
1997
1998
39 810
39 774
39 813
39 713
39 870
12 050
12 093
12 115
12 157
12 202
40 481
40 688
40 819
41 063
41 332
695 454 699 491 702 910 708 408
714 400
63
43
25
44
47
265
207
140
258
280
5 149
4 037
3 580
5 794
6 268
Źródło: GUS
W ciągu ostatnich pięciu lat najmniej mieszkań oddano w 1996 roku. Liczba
oddawanych mieszkań, mimo że rośnie, nie osiągnęła jeszcze stanu sprzed kilku lat.
Wykres 21. Zasoby mieszkaniowe w latach 1994-1998
12300
12200
12050
12157
12115
12093
12202
12100
12000
11900
1994
1995
1996
1997
1998
Zasoby mieszkaniowe ogółem liczba mieszkań
Źródło: GUS
42
W ostatnim czasie zauważalne jest powolne wychodzenie z impasu w budownictwie
wielorodzinnym. Wpływ na to mają funkcjonujące na rynku doświadczone firmy budowlane
oraz bardzo duży popyt na mieszkania. Dynamiczny rozwój telekomunikacji, a także rozwój
infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej wpływają pozytywnie na poprawę standardu
mieszkań..
Warte podkreślenia są przykłady inicjatywy Towarzystwa Budownictwa Społecznego
budującego lokale pod wynajem. Opracowuje się również program utworzenia nowej
spółdzielni mieszkaniowej, mającej na celu budowanie wielorodzinnych budynków
mieszkalnych finansowanych bezpośrednio przez przyszłych mieszkańców.
Mimo prawie całkowitego zaniku budownictwa wielorodzinnego, nie tylko
komunalnego, lecz także spółdzielczego i zakładowego, dynamiczne rozwija się
budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne. Ze środków budżetowych przygotowywane są
tereny pod budownictwo, doprowadzane media i budowane drogi.
Rozwiązanie problemu budownictwa komunalnego wymaga jednak wsparcia ze strony
państwa, m.in. poprzez tworzenie sprzyjających warunków dla podmiotów inwestujących
w obiekty mieszkalne. Bez wprowadzenia takich zachęt, jak: niskooprocentowane
i długoterminowe kredyty na budownictwo mieszkaniowe, przejrzysty i uwzględniający
wszystkie formy inwestowania w zakresie budownictwa mieszkaniowego system ulg
podatkowych itp., nie można oczekiwać w najbliższym czasie postępu w tej dziedzinie.
Tabela 42. Gospodarka mieszkaniowa w Jarosławiu w latach 1999-2003
Wyszczególnienie
Ludność w mieszkaniach ogółem
mieszkań
izb
Zasoby mieszkaniowe ogółem −
powierzchnia użytkowa mieszkań
liczba mieszkań
liczba izb
powierzchnia użytkowa
1999
2000
2001
2002
2003
39 833
39 807
39 782
39241
-
12 268
12 350
12 448
12 123
12 779
41 652
42 016
42 429
44 256
46 908
721 496
729 359
737 775
798 628
855 335
68
86
103
165
152
332
377
432
734
862
7 424
8 168
8 854
15 866
21 040
Źródło:GUS
Wskaźniki dotyczące sytuacji mieszkaniowej nie odbiegają znacznie od wskaźników
krajowych.
43
Tabela 43. Wskaźniki sytuacji mieszkaniowej Jarosławiu w latach 1994-1998
Wyszczególnienie
Liczba mieszkań na 1000
mieszkańców
Przeciętna powierzchnia
mieszkania
Liczba osób w mieszkaniu
Powierzchnia użytkowa na
1 osobę w m2
Liczba izb w mieszkaniu
1994
1995
1996
1997
1998
Wskaźniki
krajowe
292
293
292
294
291
311
57,70
57,80
58,00
58,30
58,50
60,50
3,30
3,29
3,29
3,27
3,27
3,49
17,47
17,59
17,66
17,84
17,90
18,40
3,36
3,36
3,37
3,38
3,39
3,45
Źródło: US Rzeszów
Tabela 44. Wskaźniki sytuacji mieszkaniowej w Jarosławiu w latach 1999-2003
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
293
295
298
302
317
Przeciętna powierzchnia mieszkania
58,81
59,06
59,27
65,88
66,93
Liczba osób w mieszkaniu
3,25
3,22
3,20
3,24
-
Powierzchnia użytkowa na 1 osobę w m2
18,11
18,32
18,55
20,35
-
Liczba izb w mieszkaniu
3,40
3,40
3,41
3,65
,367
Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców
Edukacja
Jarosław jako stolica powiatu jest naturalnym centrum oświaty i kultury. Znacząca
pozycja miasta w regionie Podkarpacia stwarza mu wielkie szanse rozwoju. Jednakże do
osiągnięcia tego celu niezbędna jest odpowiednio wyszkolona kadra. Gmina Miejska
Jarosław prowadzi 7 przedszkoli publicznych, 7 szkół podstawowych, 5 gimnazjów oraz
liceum ogólnokształcące. Ponadto w mieście ma swoją siedzibę 8 szkół ponadgimnazjalnych,
a także wyższa uczelnia.
W system oświaty w Jarosławiu włączyć również należy niepubliczne formy
kształcenia, tj.: Szkołę Podstawową ss. Niepokalanek, Prywatne Gimnazjum ss. Niepokalanek
oraz Społeczne Liceum Ogólnokształcące.
Sytuacja materialna, a także stan infrastruktury szkolnej pozostawia wiele do
życzenia. Placówki oświatowe potrzebują nowoczesnych rozwiązań inwestycyjnych i
doposażenia.
44
Szkolnictwo podstawowe
W roku szkolnym 2004/2005 działalność oświatową prowadzi 8 szkół podstawowych,
w tym jedna o statucie szkoły niepublicznej − szkoła ss. Niepokalanek. Uczęszcza do nich
2891 dzieci. Szkoły posiadają 125 sal lekcyjnych. Sale gimnastyczne przy szkołach w
większości wypadków nie opowiadają przyjętym w tym zakresie standardom. Dwie szkoły
nie mają w ogóle sal gimnastycznych.
Wykresy prezentują liczbę uczniów oraz stan techniczny poszczególnych szkół
podstawowych. Największa liczba dzieci w roku szkolnym 2004/2005 uczy się w Szkole
Podstawowej nr 4 i 10 po ok. 660, zaś najmniejsza w Szkole Podstawowej nr 9 − 83.
Największą liczbą sal lekcyjnych dysponuje Zespół Szkół Ogólnokształcących – 33,
natomiast Szkoła Podstawowa nr 9 dysponuje 11 salami dydaktycznymi. Wszystkie szkoły
podstawowe posiadają pracownie komputerowe.
45
Wykres 22. Liczba dzieci w poszczególnych szkołach w roku szkolnym 2004/2005
700
600
658
660
500
546
400
300
315
362
200
116
100
83
0
Szkoła podstawowa nr 4
Źródło: Sprawozdanie zbiorcze SO-2,wrzesień 2004 r.
Szkolnictwo gimnazjalne
W roku szkolnym 2004/2005 działalność oświatową prowadzi 6 gimnazjów, w tym
jedno o statucie szkoły niepublicznej – gimnazjum ss. Niepokalanek. Uczęszcza do nich
1.893 uczniów. Gimnazja posiadają 84 sale lekcyjne. Sale gimnastyczne w trzech gimnazjach
PG-1,PG-2 i PG-3 nie odpowiadają przyjętym w tym zakresie standardom. W trakcie budowy
jest sala gimnastyczna przy Publicznym Gimnazjum nr 1, która będzie oddana do użytku w
roku 2006.
Wszystkie gimnazja posiadają pracownie komputerowe.
Wykres 23. Liczba młodzieży w poszczególnych szkołach w roku szkolnym 2004/2005
46
Liczba
młodzieży
500
400
300
200
100
0
Pubiczne gimnazjum Nr 1
487 487
322 348
Publiczne gimnazjum Nr 2
190
1
Szkoła
Źródło: sprawozdanie zbiorcze S0 – 2, wrzesień 200 r.
Ponadto Gmina Miejska Jarosław realizuje jako zadanie własne, prowadzenie Liceum
Ogólnokształcącego w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. Książąt Czartoryskich. W roku
szkolnym 2004/2005 naukę w liceum pobiera 340 uczniów.
Wykres 24. Stan bazy szkolnej w roku 2004/2005
9
10
15
7
Zespół s zkół ogólnoks ztałćących
1
1
Szkoła pods tawowa nr 9
1
10
30
10
12
10
10
2
Zespół szkół
2
20
14
20
19
10
1
Ilość komputerów
Ilość pracowni
przedmiotowych
Ilość sal lekcyjnych
20
20
0
0
40
20
20
1
33
17
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Źródło: Zbiorczy arkusz organizacyjny 2004/2005
47
W roku szkolnym 2004/2005, liczba szkół w placówkach oświatowych Jarosławia
przedstawia się następująco:
• szkoły podstawowe
−
8, w tym 1 niepubliczna
• gimnazja
−
6, w tym 1 niepubliczne.
Tabela 45. Zestawienie sieci i organizacji szkół podstawowych w roku szkolnym 2004/2005
Gmina −
organ prowadzący
Gmina Miejska
Jarosław
Zgromadzenie
ss. Niepokalanek
Razem
Nazwa
szkoły
SP-4
SP-5
SP-6
SP-7
SP-9
SP-10
SP-11
SP-ss.
Niepokalanek
Liczba (ogółem)
nauczycieli
uczniów oddziałów
(etaty)
660
27
45,25
315
12
23,31
362
15
28,62
116
6
11,61
83
6
9,89
658
29
50,60
546
21
49,45
oddziałów
przedsz.
2
1
1
-
151
7
17
1
2 891
123
235,70
5
Źródło: Sprawozdanie EN – 3 i S0 – 2, wrzesień 2004 r.
Tabela 46. Zestawienie sieci i organizacji szkół podstawowych w roku szkolnym 2004/2005
Gmina organ prowadzący
Jarosław
Rada Miasta
Zgromadzenie
ss. Niepokalanek
Razem
Nazwa
szkoły
uczniów
G-1
G-2
G-3
G-4
G-5
G-niepubliczne
ss. Niepokalanek
487
487
322
348
190
Liczba (ogółem)
Nauczycieli oddział
oddziałów
(etaty)
przedszk.
19
41,28
0
18
36,61
0
13
29,88
0
14
31,75
0
7
16,89
0
59
3
6
0
1 893
74
162,41
0
Źródło: Sprawozdanie EN – 3 i S0 – 2, wrzesień 2004 r.
Szkolnictwo ponadgimnazjalne
Jarosław jest lokalnym centrum szkolnictwa ponadgimnazjalnego. Działa tutaj osiem
zespołów szkół, w których w roku szkolnym 2004/2005 uczy się łącznie 6 166 uczniów.
Dobre zaplecze pedagogiczne i wysoko wyspecjalizowana kadra przygotowują do pracy, a
także do kontynuowania nauki w szkołach policealnych i na studiach wyższych.
W ostatnim okresie widać pozytywną tendencję zmiany liczby uczących się w
szkołach zawodowych na rzecz szkół średnich.
48
Tabela 47. Szkolnictwo ponadgimnazjalne Jarosławia w latach 2003-2005
Typ placówki
Liceum
Technikum
Szkoły zawodowe
Szkoły wyższe
Liczba nauczycieli/ wykładowców
2003/04
2004/05
128,90
130,94
162,28
152,37
77,70
101,03
-
Liczba uczniów
2003/04
2004/05
2 475
2 743
2 759
2 436
849
987
15.000
Źródło: Starostwo Powiatowe w Jarosławiu ,luty 2005 r,. - brak danych
Wykres 25. Uczniowie w szkołach ponadgimnazjalnych
0
20
04
/05
20
03
/04
5000
zasad.
zawodowe
technikum
liceum
liceum
technikum
zasad.
zawodowe
Źródło: Starostwo Powiatowe w Jarosławiu, luty 2005 r.
Szkolnictwo wyższe
17 sierpnia 1998 roku w Jarosławiu została utworzona Państwowa Wyższa Szkoła
Zawodowa im. ks. Bronisława Markiewicza. W latach wcześniejszych uczelnia ta działała
jako Oddział Zamiejscowy filii Politechniki Łódzkiej.
Nauka w PWSZ trwa 7 semestrów i kończy się uzyskaniem tytułu licencjata. Po
uzyskaniu tytułu licencjata absolwenci PWSZ mogą kontynuować studia na poziomie
magisterskim na Politechnice Lubelskiej mającej swój punkt konsultacyjny w Jarosławiu przy
PWSZ lub w innej dowolnej uczelni ekonomicznej w Polsce.
Studia w PWSZ odbywają się na następujących specjalnościach:
 ekonomia i organizacja gospodarki żywnościowej
 hotelarstwo i gospodarka turystyczna.
 rachunkowość i finanse przedsiębiorstw
 pielęgniarstwo
 informatyka stosowana
W 2004 roku ponad 12 tysięcy studentów kształci się w Państwowej Wyższej Szkole
Zawodowej na studiach dziennych oraz ponad 3 tysiące na studiach zaocznych. Od niedawna
studenci mogą na miejscu zdobywać wykształcenie magisterskie.
Ponadto w mieście znajduje się punkt informacyjno – rekrutacyjny Wyższej Szkoły
Humanistyczno – Ekonomicznej w Łodzi, który mieści się w Zespole Szkół
Ogólnokształcących im. Książąt Czartoryskich. Prócz szkół wyższych młodzież, która
ukończyła szkołę średnią, ma możliwość dalszej edukacji w Policealnym Kolegium
Językowym oraz Policealnym Studium Zawodowym.
49
Kultura, wypoczynek, turystyka
Jarosław ma bogate tradycje w organizowaniu poważnych przedsięwzięć w dziedzinie
kultury, sportu i turystyki.
Kultura
W mieście funkcjonują instytucje kulturotwórcze oraz stowarzyszenia wspierające
różnego rodzaju inicjatywy kulturalne. Do głównych ośrodków należą:
 Miejski Ośrodek Kultury mający swą siedzibę w zabytkowym budynku Towarzystwa
Sportowego „Sokół”,
 Wojskowy Ośrodek Kultury,
 Powiatowe Ognisko Baletowe,
 Zespół Szkół Plastycznych,
 Państwowa Szkoła Muzyczna I st. im. F. Chopina,
 Miejska Biblioteka Publiczna,
 Muzeum, które gromadzi eksponaty związane z historią miasta i regionu w postaci
archiwaliów, ikonografii, wyrobów rzemiosła, zabytków archeologicznych,
numizmatyki, sztuki współczesnej i wydawnictw.
W Jarosławiu prowadzone są także galerie: „Rynek 6” i Galeria „W korytarzu” pod
patronatem Miejskiego Ośrodka Kultury, Galeria „Pub Pirania” prowadzona przez H. Cebulę,
współpracująca m.in. z Muzeum Karykatury w Warszawie.
Do stowarzyszeń aktywnie uczestniczących w życiu kulturalnym miasta należą:
 Stowarzyszenie Miłośników Jarosławia z oddziałem w Krakowie,
 Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza,
 Stowarzyszenie Muzyka Dawna w Jarosławiu,
 Stowarzyszenie „Grupa Poetycka”.
Mocno rozbudowana sieć ośrodków kultury stwarza bardzo dobre warunki do pracy
oraz rozwoju środowiska kulturalnego. W Jarosławiu odbywają się ważne imprezy kulturalne.
Do największych, o randze międzynarodowej, można zaliczyć:


Międzynarodowy Festiwal Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni” z udziałem
najważniejszych wykonawców tego rodzaju muzyki z całej Europy. Jest to
sztandarowa impreza Jarosławia i mimo swej elitarności przyciąga coraz większe
rzesze widzów, nie tylko z regionu, kraju, lecz także z Wielkiej Brytanii, Francji,
Niemiec, Ukrainy, Białorusi, Rosji itd.
Jarmark Słowiańskich Zespołów Folklorystycznych z udziałem przedstawicieli
wszystkich narodów słowiańskich.
Inne imprezy kulturalne to:
 Ogólnopolski Festiwal Kolęd i Pastorałek
 Przegląd Teatrów Jasełkowych
50





Wielka Majówka
Artystyczne Spotkania Dzieci i Młodzieży
Wręczenie „Jarosławów” Honorowych Nagród Burmistrza Miasta za wybitne
osiągnięcia w różnych dziedzinach życia kulturalnego, społecznego i gospodarczego.
Dni Jarosławia
Ogólnopolski Przegląd Teatrów Ulicznych i Plenerowych
Sport
Bardzo istotny w Jarosławiu jest rozwój bazy sportowej oraz sportu wyczynowego.
W roku 1999 Jarosław mógł poszczycić się I-ligowym Zespołem Piłki Ręcznej Kobiet oraz
grającym w rozgrywkach II ligi w sezonie 1999/2000 Klubem Koszykówki Męskiej ZNICZ
JAROSŁAW.
Ponadto w mieście są kluby i sekcje biorące udział w rozgrywkach tenisa stołowego
(I liga), brydża sportowego – reprezentanci Polski oraz Hiszpanii, sekcji kajakowej, a także
siatkówki dziewcząt, piłki nożnej i szermierki.
Sportowe imprezy cyklicznie odbywające się w Jarosławiu to:
 Międzynarodowy Turniej Piłki Ręcznej Kobiet im. Leszka Gduli
 Regionalny Halowy Turniej Piłki Nożnej Seniorów im. Mariana Lotycza
 Regionalny Maraton Kajakowy rzeką San z Przemyśla do Jarosławia
 Kongres Brydżowy Ziemi Jarosławskiej.
Turystyka
Największym problemem w rozwoju turystyki jest brak infrastruktury turystycznej oraz
niska jakość usług turystycznych. Na 300 miejsc noclegowych jedynie 50 jest
zlokalizowanych w centrum miasta, większość oferuje usługi na bardzo niskim poziomie.
Istotną pomocą dla turystów przybywających do Jarosławia byłoby powołanie Biura
Informacji Turystycznej, współpracującego z biurami w głównych ośrodkach turystyki
w Polsce oraz newralgicznych punktach w Europie.
Szansą rozwoju turystyki jest lepsze przygotowanie zaplecza technicznego do obsługi
konferencji, spotkań biznesowych oraz turystyki handlowej.
Tabela 48. Baza turystyczna Jarosławia w latach 1996-1998
Lata
1996
1997
1998
Obiekty noclegowe
ogółem
5
6
7
Miejsca noclegowe
ogółem
302
361
378
Miejsca noclegowe
całoroczne
180
261
278
Źródło: Urząd Miasta Jarosław 1999
Problemem utrudniającym rozwój turystyki jest poza brakiem miejsc noclegowych
także słaba sieć gastronomii, kawiarni i klubów rozrywkowych.
Walorem turystycznym Jarosławia jest duże zgromadzenie zabytków kultury
materialnej: kamienice w rynku i przy sąsiednich ulicach, Muzeum Kamienica Orsettich,
Podziemna Trasa Turystyczna im. Feliksa Zalewskiego zlokalizowana pod kamienicą Rynek
14, obiekty kultury sakralnej: Bazylika Matki Bożej Bolesnej (oo. Dominikanów), kościół
51
p.w. Św. Mikołaja i św. Stanisława (dawne opactwo ss. Benedyktynek), obecna kolegiata p.w.
Bożego Ciała oraz konkatedra obrządku greckokatolickiego p.w. Przemienienia Pańskiego.
Większość z nich wymaga nakładów finansowych na remonty.
Tabela 49. Baza turystyczna Jarosławia (2004)
Ilość
miejsc
Nazwa hotelu
Hotelik Asticus, Rynek 25
Hotel „Hestal”
Ul. Kruhel Pełkiński 72
Dom Hotelowy „Turkus“
ul. Sikorskiego 5
Schronisko młodzieżowe
PTSM ul. Reymonta 1
Hotelik Hetman. Ul.
Tarnowskiego 18
Zajazd „Pegaz” ul. 3 Maja
94 c
Hotelik Garnizonowy,
ul. 3 maja 80 a
12
Pokoje
Ilość
Aparta
pokoi 1 os 2 os 3 os 4 os 5 os
ment
7
2
5
Kategoria
wg. ustawy1
Inny obiekt
40
17
4
13
Hotel **
99
33
3
12
50
10
17
8
1
5
2
Inny obiekt
13
7
1
5
1
Inny obiekt
24
-
-
-
-
Inny obiekt
3
-
12
-
3
Inny obiekt
10
Schronisko
młodzieżowe
-
Stan na rok 2005: 6 obiektów noclegowych ogółem, 321 miejsc noclegowych ogółem w tym 221 całorocznych miejsc noclegowych - stanowi poważną barierę rozwoju turystyki i
wymaga rozbudowy.
Uwarunkowania społeczne rozwoju
1

Rosnący odsetek pracujących w sektorze prywatnym

Wysokie kwalifikacje zawodowe ludności miasta

Dostęp do szkolnictwa ponadpodstawowego, w tym również wyższego, dobre
zaplecze pedagogiczne, wysoko wykwalifikowana kadra

Dynamiczny rozwój budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego

Działalność instytucji kulturotwórczych oraz stowarzyszeń wspierających różnego
rodzaju inicjatywy kulturalne i imprezy o zasięgu lokalnym i ponadlokalnym

Niskie tempo przyrostu naturalnego i ujemne saldo migracji powodujące niekorzystne
zmiany w strukturze wiekowej - zmniejszenie się ludności w wieku
przedprodukcyjnym
Ustawa o usługach turystycznych
52

Utrzymująca się wysoka stopa bezrobocia, struktura wykształcenia osób
pozostających bez pracy wskazuje na ich bardzo niską konkurencyjność na rynku
pracy

Niskie dochody ludności, w tym płace, renty i emerytury

Niskie nakłady na opiekę społeczną, brak mieszkań, w tym komunalnych

Nie w pełni dostosowana do potrzeb rynku pracy struktura szkolnictwa zawodowego
powodująca wzrost bezrobocia wśród najmłodszych mieszkańców (absolwentów)
53
1.3. Potencjał techniczny, stosunki ekologiczne i kulturowe miasta
1.3.1. Infrastruktura techniczna
Sieć drogowa
Podstawę sieci drogowej Jarosławia stanowi droga krajowa Nr 4 (międzynarodowa
E40), przecinająca miasto w kierunku wschód-zachód, stanowiąca główną oś komunikacyjną.
Od niej odgałęziają się pozostałe drogi: wojewódzkie, powiatowe i gminne.
Ogółem sieć dróg publicznych wynosi: 126,68 km w tym:
 drogi krajowe 11,68 km
 drogi wojewódzkie 4,55 km
 drogi powiatowe 50,17 km
 drogi gminne 60,28 km
Drogi utwardzone ogółem: 99,31 km w tym:
 krajowe - 11,68 km
 wojewódzkie - 4,55 km
 powiatowe - 46,03 km
 gminne - 37,05 km
Drogi nieutwardzone: 27,37 km
Główna oś komunikacyjna miasta (droga krajowa Nr 4 – droga międzynarodowa E-40)
prowadzi zasadniczą część ruchu zewnętrznego (tranzytowego) i wewnętrznego w mieście.
Przeprowadzone w mieście pomiary ruchu wskazują na największą koncentrację w rejonie
ulic: Krakowskiej, Jana Pawła II, Grunwaldzkiej i 3-go Maja. W godzinach szczytu
największe natężenie ruchu występuje w rejonie Pl. Mickiewicza, na skrzyżowaniu ulic
Hetmana Jana Tarnowskiego, 3 Maja, Sikorskiego, Grunwaldzkiej, Lubelskiej, znacznie
przekraczające przepustowość tych ulic. Słabo rozwinięta sieć uliczna poza tym obszarem
sprawia, że dla ww. ulic praktycznie nie istnieją trasy alternatywne. Przez krótki odcinek
łączący skrzyżowanie ulic Sikorskiego, 3-go Maja, Hetmana Jana Tarnowskiego ze
skrzyżowaniem ulic Grunwaldzka-Lubelska, w ciągu godziny przejeżdża 50% wszystkich
pojazdów poruszających się po mieście, co ze względu na wyczerpaną przepustowość
powoduje kilometrowe korki i niedrożność centralnego układu komunikacyjnego miasta.
Przebudowa głównego skrzyżowania ulic Jana Pawła II, Grunwaldzkiej, Kraszewskiego i
Słowackiego oraz skrzyżowań ulic: Grunwaldzka, Plac Mickiewicza, Sikorskiego, Lubelska i
ulic: 3 Maja, Hetmana Jana Tarnowskiego, Plac Mickiewicza, tylko w niewielkim stopniu
wpłynęła na jakość połączeń.
Narastająca liczba samochodów i ruchu tranzytowego zwiększa natężenie przejazdów
przez miasto, a w konsekwencji powoduje paraliż komunikacyjny miasta i pogarsza stan
środowiska naturalnego. Jedyną alternatywą jest przyspieszenie realizacji drogi obwodowej.
Trasa przebiegać będzie stroną północną miasta. Początek - wlot w Tywoni - gmina
Pawłosiów, a wylot w Tuczempach - gmina wiejska Jarosław.
Przy bardzo odległym terminie budowy autostrady w rejonie Jarosławia należy
maksymalnie przyspieszyć realizację budowy drogi obwodowej.
54
Niezależnie od budowy obwodnicy zasadnym byłoby wybudowanie drogi łączącej ul.
Morawską z ul. Strzelecką, przebiegającą południową stroną miasta. Wybudowanie tej drogi
częściowo na pewno odciążyłoby komunikację przez centrum od samochodów osobowych,
gdyż wiadukt kolejowy w ul. Morawskiej ogranicza ruch samochodów ciężarowych.
Miejska sieć komunikacyjna, w najbliższych latach wymaga:
Drogi krajowe:
 budowa odcinka ok. 8,00 km drogi obwodowej od wlotu w miejscowości Tywonia do
łącznika na wysokości ul. Morawskiej,
 modernizacja z przystosowaniem parametrów nawierzchni jezdni do wymogów UE
ok. 4,80 km drogi Nr 4 Jędrzychowice – Korczowa na odcinkach od granicy miasta z
miejscowością Tywonia do wys. ul Cmentarnej i od wys. ul. Lisińskiego do granicy
miasta z miejscowością Munina,
 modernizacja ok. 3,00 km drogi krajowej Nr 77 Jarosław – Nisko na odcinku od
skrzyżowania z ul. Jana Pawła II do granicy miasta (z wyłączeniem ul. Pełkińskiej),
Drogi wojewódzkie:
 droga Jarosław - Bełżec (ul. Hetmana Jana Tarnowskiego, Zamkowa, Sanowa) odnowa nawierzchni,
 droga Jarosław - Pruchnik (ul. Słowackiego, Pruchnicka) – przebudowa na odcinku od
ul. Słowackiego do ul. Elektrownianej (dwa pasy jezdne), odnowa nawierzchni i
chodników.
Drogi powiatowe wymagają budowy nowych odcinków:
 łącznik od drogi krajowej Nr 4 do drogi obwodowej na wysokości zakładu uzdatniania
wody w Muninie - ok. 950 m,
 droga graniczna od ul. Morawskiej do ul. Strzeleckiej ok. 2500 m,
 ul. Pogodna - 1 538 m
 ul. Bandurskiego - 231 m,
 oraz modernizacji na długości ok. 7209 m w ulicach: Kościuszki, Konfederacka,
Kamienna, Batalionów Chłopskich, Dolnoleżajska, Długosza, Zwierzyniecka,
Rybacka, Podzamcze, Poniatowskiego, Traugutta.
Drogi gminne:
 budowa nowych dróg długości ok. 7,0 km w ulicach: Chrobrego, Zduńska,
Drużyniecka, Harlendera, Przemysłowa, Konfederacka, Wiejska, Synów Pułku,
 modernizacja na dł. ok. 6,5 km w dzielnicy Misztale,
 odnowa nawierzchni dróg i placów rejonie Starego Miasta, oraz innych dróg ujętych w
wieloletnim planie inwestycyjnym,
 remont wiaduktu drogowego w ciągu ul. Przemyskiej.
55
Tabela 50. Potrzeby modernizacyjne dróg
Wyszczególnienie
Ogółem
długość [km]
Budowa nowych
odcinków [km]
Drogi krajowe
Drogi wojewódzkie
Drogi powiatowe
Drogi gminne
11,68
4,55
50,17
60,28
8,00
0,90
5,22
7,00
Modernizacja Odnowa nawierzchni
[km]
[km]
7,80
7,21
6,50
2,07
6,00
Źródło: Urząd Miasta Jarosław 2005
Telekomunikacja
Działalność telekomunikacyjna w mieście prowadzona jest przez Telekomunikację
Polską S.A. W mieście funkcjonują centrale telefoniczne:
 przy ul. Kilińskiego, wybudowana w latach 1995 - 1996, o pojemności 10240 NN,
 przy ul. Jana Pawła II.
Kompleksowa telefonizacja prowadzona od 1995 r. doprowadziła do rozbudowy
istniejącej sieci komunikacyjnej na terenie całego miasta. Efektem jest ponad dwukrotny
wzrost ilości abonentów i pełne zaspokojenie potrzeb w tym zakresie.
Usługi telekomunikacji w pełni zabezpieczają również łącza telefaksowe i internetowe.
Bardzo szybko rośnie ilość osób korzystających z telefonii komórkowej.
Elektroenergetyka
Gmina miejska zaopatrzona jest w energię elektryczną w 100%. Energia przesyłana jest
liniami 110 kV z systemu elektroenergetycznego z trzech stron: Lubaczowa, Przemyśla
i Sieniawy. Na terenie miasta występują 133 stacje średniego napięcia. Odbiorcy z terenu
miasta są zasilani liniami kablowymi niskiego napięcia.
Tabela 51. Zapotrzebowanie i zużycie energii elektrycznej u odbiorców w latach 1999-2004
Wyszczególnienie
1999
Liczba odbiorców ogółem
16 130
w tym:
12 814
gospodarstwa domowe
3 316
przemysł
Zużycie ogółem w GWh
178 442
w tym:
gospodarstwa domowe
22 518
przemysł
155 924
Zużycie energii w gosp. dom.
1 757
na odbiorcę w kWh
2000
16 309
2001
16 621
2002*
16 660
2003*
16 211
2004*
16 226
12 995
3 314
13 828
2 793
13 912
2 748
14 049
2 162
14 394
1 832
181 217 175 665 107 666 148 387 107 103
22 976 24 259
158 241 151 406
1 768
1 754
24 546
83 120
1 764
25 039 24 321
123 348 82 782
1 782
1 689
Źródło: Rejonowy Zakład Energetyczny w Jarosławiu 2005
* dane nie obejmują zużycia energii elektrycznej przez Hutę Szkła Jarosław
Gazownictwo
56
Dostawę, przesył i dystrybucję gazu prowadzi Zakład Gazowniczy w Jarosławiu. Na
terenie miasta funkcjonuje jedna stacja redukcyjno-pomiarowa i dziewięć podstacji. Dostawę
gazu dla odbiorców zapewniają sieci gazowe o łącznej długości 120,90 km, w tym sieci
niskoprężne 73,40 km i średnioprężne 47,50 km.
Stan zgazyfikowania obejmuje 100% miasta. W ostatnich latach systematycznie
wzrastało zapotrzebowanie na gaz do celów grzewczych. Spowodowane było to budową
osiedlowych kotłowni gazowych i modernizacją istniejących węglowych na paliwo
ekologiczne w większości na gazowe. Maleje natomiast zużycie gazu w gospodarstwach
domowych. Spowodowane jest to zastąpieniem urządzeń gazowych dla ogrzewania mieszkań,
przygotowania posiłków i ciepłej wody - na inne urządzenia, głównie węglowe i elektryczne.
Tabela 52. Stan gazyfikacji - odbiorcy, zużycie gazu w latach 1999-2004
Wyszczególnienie
1999
Odbiorcy ogółem
w tym gospodarstwa domowe
Zużycie gazu ogółem w m3/rok
w tym gospodarstwa domowe
Sieci gazowe w km ogółem
w tym:
niskoprężne
średnioprężne
2000*
2001*
2002*
2003*
2004*
12 818
12 760
12 694
12 770
12 847
12 921
12 265
12 302
12 188
12 298
12 407
12 514
77 854 800 13 773 800 17 165 200 17 707 728 18 598 500 12 829 070
9 390 300 8 618 900 8 956 400 8 152 278 8 453 300 7 329 510
12,20
112,60
113,80
118,70
118,70
120,90
76,30
35,90
76,40
36,20
76,90
36,90
76,20
42,50
76,20
42,50
73,40
47,50
Źródło: KZG Oddział Zakład Gazowniczy w Jarosławiu 2005
* dane nie obejmują zużycia gazu przez Hutę Szkła Jarosław
Wodociągi
Miasto wyposażone jest w sieć wodociągową, z której korzysta prawie 98% ludności.
Zaopatrzeniem miasta w wodę zajmuje się Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji,
będące jednoosobową spółką z o.o. Gminy Miejskiej Jarosław. Woda pobierana jest z ujęcia
powierzchniowego brzegowego, rzeki San. Uzdatnianie wody odbywa się w Zakładzie
Uzdatniania Wody w Muninie, którego trwająca od 1985 r. rozbudowa zakończona została w
2000 r. Wydajność zakładu wynosi 27 360 m3/dobę. Do ostatecznego zakończenia rozbudowy i
modernizacji ZUW niezbędne jest jeszcze wykonanie ozonowania i filtrów węglowych.
Z ujęciem, zakładem uzdatniania i systemem sieci wodociągowych współpracuje
przekazany w 1997 r. do eksploatacji zbiornik wodociągowy wyrównawczy o pojemności
5 tys. m3, pozwalający na zasilanie sieci wodociągowej w godzinach szczytowego rozbioru
wody. Dzięki niemu możliwe jest uniknięcie konieczności uruchamiania dodatkowych pomp.
Napełniany jest w godzinach nocnych, gdy rozbiór wody jest minimalny. Modernizowane są
sieci wodociągowe o dużej awaryjności, wykonane z rur azbestowo – cementowych,
żeliwnych i stalowych ocynkowanych, które liczą nawet 50 lat.
57
Tabela 53. Wskaźniki zaopatrzenia mieszkańców miasta w wodę w latach 1999-2004
Wyszczególnienie
Woda pobierana z ujęć ogółem w tys. m3
Woda dostarczana odbiorcom ogółem
w tys. m3
w tym : gospodarstwa domowe
cele produkcyjne
Woda pobierana z ujęcia w m3/d
Woda uzdatniona w 3/d
Liczba podłączeń do budynków szt.
Sieci wodociągowe magistralne
i rozdzielcze w km
Długość sieci ogółem w km w tym:
sieci magistralne
rozdzielcze
podłączenia
1999
2000
2001
4 568,0 4 004,0 3 571,8
3 307
3 127
2 621
2002
3 937,6
2 409
2003
2004
3 524,2 3 596,3
2 347
2 332,7
1 676,0 1 638,0 1 525,3
1 631,0 1 489,0 1 095,7
1 520,388
9,0
1 460,0 1 453,0
457,0
472,0
27 000 27 000 27 000
18 000 14 000 14 000
4 001 4 147 4258
27 000
14 000
4 427
27 000
14 000
4512
27 000
14 000
4 567
102,4
103,5
104,3
104,3
107,7
108,6
171,1
9,0
93,4
67,5
172,2
9,0
94,4
68,7
175,9
9,0
95,3
71,6
177,8
9,0
95,3
73,5
183,8
9,0
98,7
76,1
186,40
9,0
99,6
77,8
Źródło: PWiK Sp. z o.o. 2005r.
Kanalizacja
Działalność związaną z gospodarką ściekową w mieście prowadzi Przedsiębiorstwo
Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. w Jarosławiu. Miasto wyposażone jest w sieć
kanalizacyjną w ok. 90%. Nie skanalizowane pozostają dzielnice położone w części
północno-zachodniej: Przedmieście Dolnoleżajskie, Stawki, Kruhel Pełkiński, Kruhel
Pawłosiowski, Łazy Kostkowskie, część ul. Pełkińskiej, ul. Pogodna, ul. Blichowa. Z terenów
tych ścieki odprowadzane są do szamb. W dalszej kolejności przewidywane są inwestycje
zgodnie z wieloletnim planem rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i
kanalizacyjnych na lata 2002 – 2007”. Dla odprowadzenia ścieków z wymienionych ulic i
dzielnic wybudowano i przekazano do użytku kolektor zrzutowy ogólnospławny "W" o
średnicy A 1,0 m, od ulicy Podzamcze do oczyszczalni ścieków. Wybudowano ponadto ciągi
główne kanalizacji dla odprowadzenia ścieków z osiedla Sterańczaka, ul. Cegielnianej, ul.
Włókienniczej, ul. Spółdzielczej, ul. Dziewiarskiej, ul. Pogodnej. Długość sieci kanalizacyjnej
w mieście wynosi ogółem 80,1 km (z przyłączami 94,0 km), w tym ogólnospławnej 42,9 km, a
sanitarnej 37,2 km (z przyłączami 51,1 km). Miasto posiada oczyszczalnię ścieków typu
mechaniczno-biologicznego, gdzie ścieki są oczyszczane i następnie odprowadzane do rzeki
San. Przepustowość oczyszczalni wynosi 14 000 m3/dobę.
W 2001 r. zakończono I etap rozbudowy oczyszczalni ścieków, a w 2005 r.
przewiduje się zakończenie II etapu rozbudowy i modernizacji oczyszczalni, co zapewni
uzyskanie wydajności 20.500 m3/dobę oraz spełnienie wymogów UE w zakresie
odprowadzania ścieków. Po zakończeniu inwestycji powstanie duża rezerwa w zakresie
przepustowości oczyszczalni, co pozwoli na przyjęcie ścieków również z gmin sąsiednich.
58
Tabela 54. Odprowadzenie ścieków, sieci kanalizacyjne w latach 1999-2003
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
Ścieki odprowadzane w
tys.m3 ogółem w tym:
gospodarstwa domowe
przemysłowe
Długość sieci kanalizacyjnej
ogółem w km
3 223,0
3 102,0
2 584,8
2 089,5
2 111,5
1 464,0
1 759,0
1 475,0
1 627,0
1 385,0
1 199,8
1 225,7
863,8
1 196,9
914,6
67,8
68,0
68,1
68,1
80,1
41,6
41,7
41,8
41,8
42,9
26,2
8,6
26,3
8,8
26,3
26,3
37,2
9,2
10,0
13,9
w tym: kanalizacja
rozdzielcza ogólnospławna
kanalizacja ścieków bytowogospodarczych
Przyłącza
Źródło: PWiK Sp. z o.o. 2005r.
Tabela 55. Ilość ścieków odprowadzanych w latach 1999 – 2003 do rzeki San
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
Ścieki odprowadzane w tys m3 ogółem 3 223
3 102
2 585
2 090 2 112
1 226 1 197
w tym:
gospodarstwa domowe
1 464
1 475
1 385
przemysłowe
1 759
1 627
1 200
864
915
Źródło: PWiK Sp. z o.o. 2005
Ciepłownictwo
Energia cieplna na pokrycie potrzeb centralnego ogrzewania i ciepłej wody
produkowana jest w 40 kotłowniach lokalnych, o mocy od 0,36 GJ do 10,8 GJ oraz kotłowni
na osiedlu Kopernika. Dla potrzeb przemysłu funkcjonują kotłownie:
•przy Zakładach Przemysłu Dziewiarskiego „Jarlan” S.A.
•kotłownia gazowa Zakładów Mięsnych w Jarosławiu
•kotłownia gazowa LU POLSKA S.A.
Moc kotłowni ogółem ok. ogółem ok. 450 GJ,
w tym:
- dla celów mieszkaniowych ok. 300 GJ,
- dla celów przemysłowych ok. 150 GJ,
Kotłownie lokalne w większości są kotłowniami gazowymi. PGKiM w Jarosławiu
Spółka z o.o. produkuje energię cieplną dla celów mieszkaniowych w 12 kotłowniach.
Produkcja energii cieplnej w 2004r. wyniosła 37.771 GJ. Przesył energii cieplnej odbywa się
przez system sieci cieplnej rozdzielczej o długości ogółem 1,1 km i przyłączy o długości 0,7
km. Od 2000 r. zostało zmodernizowane 2 kotłownie węglowe na gazowe i wybudowane 2
kotłownie gazowe oraz zmodernizowana 1 kotłownia gazowa. Modernizacji z węglowej na
gazowa wymaga jedna kotłownia na Os. Jagiellonów.
59
Produkcją i przesyłem energii cieplnej dla celów budownictwa mieszkaniowego
wielorodzinnego zajmuje się również Spółdzielnia Mieszkaniowa Jarosław. Kotłownie na
Osiedlach: Witosa, Armii Krajowej i Kalinki wymagają modernizacji z węglowych na
gazowe.
Cmentarze
W Jarosławiu funkcjonują trzy cmentarze komunalne oraz jeden parafialny:
 Stary Cmentarz o pow. 3,70 ha przy ul. Cmentarnej, powstały w 1784 r., zabytkowy,
wpisany do rejestru zabytków, na którym wykonuje się obecnie niewiele pochówków.
Sukcesywnie w miarę posiadanych środków dokonuje się zabezpieczenia i
rekonstrukcji zabytkowych nagrobków i pomników. Cmentarz ten nie ma możliwości
poszerzenia terenu.

Nowy Cmentarz przy ul Krakowskiej o pow. 8,80 ha, założony w 1906 r. Częściowo
wpisany do rejestru zabytków. Teren przeznaczony na pochówki zaczyna się powoli
wyczerpywać. W 1995 r. Gmina zakupiła przyległy teren o pow. 0,50 ha, na który
został opracowany projekt techniczny parkingu z miejscami postojowymi. Terenu tego
nie można wykorzystać na pochówki ze względu na niemożliwość uzyskania
wymaganej strefy ochronnej, ograniczonej. Ze względu na bardzo ograniczone
możliwości dokonywania pochówków (okres ok. 2 –3 lat) niezbędne jest pilne
rozpoczęcie budowy cmentarza przy ul. Szczytniańskiej, poprze wykonanie kolejno:
sieci technicznych (prąd, wodociąg, kanalizacja) ogrodzenia, dróg, parkingów,
kaplicy, urządzenie alejek i pól grzebalnych.

Cmentarz w Dzielnicy Garbarze - o pow. 0,60 ha zabezpiecza potrzeby grzebalne
dla wschodniej dzielnicy miasta Grabarze, oddzielonej od pozostałej części miasta
rzeką San. Zawiera również kwaterę wojenną z okresu I wojny światowej.

Cmentarz parafialny w Dzielnicy Łazy Kostkowskie – o pow. 0,15 ha, założony w
1991 r. zabezpiecza potrzeby grzebalne dla znacznie oddalonej od centrum dzielnicy,
zlokalizowanej w północnej części miasta.
Ponadto na terenie Jarosławia znajdują się dwa nieczynne dla pochówków cmentarze
zabytkowe:
•Cmentarz z okresu I wojny światowej przy ul. Pruchnickiej – o pow. 0,60 ha, założony
przez c.k. Militarkomando okręgu wojskowego „Galicja Środkowa” po bitwie jarosławskiej
w maju 1915 roku. Zawiera prochy poległych i zmarłych od ran żołnierzy armii niemieckiej,
austro - węgierskiej i rosyjskiej. Wśród nich walczących w armiach zaborczych Polaków,
głównie z wadowickiego pułku piechoty. Zdewastowany w latach 50-tych XX w. Wpisany do
rejestru zabytków w 1995 r. Od 2003 r. prowadzony jest remont muru granicznego i
ogrodzenia.
•Cmentarz
żydowski - najstarszy z istniejących cmentarzy jarosławskich. Założony w 1699
roku w dużym stopniu został zdewastowany podczas II wojny światowej. Obecnie teren
cmentarza zajmuje obszar 1,85 ha. Zachowało się zaledwie kilkanaście nagrobków, z których
najstarszy pochodzi z 1850 roku. Na cmentarzu znajdują się też groby Żydów rozstrzelanych
podczas II wojny światowej.
60
1.3.2. Stan środowiska naturalnego i jego ochrona
Klimat
Klimat miasta kształtowany jest pod wpływem Klimatu Pogórza Karpackiego,
charakteryzuje się średnią temperaturą roku 7-8°C. Wielkość opadów jest podobna jak na
terenie woj. podkarpackiego i waha się od 6,5 mm w październiku do 170,60 mm w lipcu.
Amplituda temperatur 21-22°C wskazuje na znaczny kontynentalizm klimatu, uwarunkowany
odległością od morza oraz brakiem większych zbiorników wodnych śródlądowych.
Średni czas trwania pór roku ustalony w latach 1931 - 1960 wynosi:
 przedwiośnie - 24 dni,
 wiosna - 54 dni,
 lato - 107 dni,
 jesień - 57 dni,
 przedzimie - 28 dni,
 zima - 89 dni.
Dominują wiatry z kierunków zachodnich, średnie zachmurzenie około 63% pokrycia
nieba. Ciśnienie atmosferyczne średnie wynosi 1017 hPa. Miasto położone jest w przedziale
wysokości 170 - 220 m n p m.
Zasoby naturalne
Teren nie należy do zasobnych w surowce naturalne. Występują tu kruszywa naturalne piaski i żwir w dolinie Sanu, złoża lessowe - na całym terenie miasta, surowiec budowlany do
produkcji cegły ceramicznej i gaz ziemny. Gleby należą do typu czarnoziemów, zaliczane są
do I-II klasy czystości.
Zasoby wodne
Zasoby wodne podziemne są ściśle powiązane ze zbiornikiem wód podziemnych
„Doliny Sanu", z głębokością ujęć ok. 10 m. Są to wody w utworach czwartorzędowych III
klasy.
Wody powierzchniowe
W granicach miasta na długości 5 km przepływa rzeka San. W wyniku występujących
dość intensywnie erozji dno Sanu systematycznie się obniża. W ciągu ostatnich 100 lat
obniżyło się o 2,50 m na odcinku przepływu przez Jarosław. Stare koryto Sanu zajmuje
powierzchnię 4 ha. Zlewnia rzeki San w Jarosławiu wynosi 7,041 km, średni przepływ roczny
73,0 m/s.
Stan czystości powietrza
Miasto Jarosław nie należy do miast o średnim zanieczyszczeniu środowiska.
Największą część emisji zanieczyszczeń stanowi emisja pochodząca z energetycznego
spalania paliw w kilku opalanych węglem kotłowniach lokalnych (osiedlowych), oraz w
małych kotłowniach domowych, jak również z dużej ilości pojazdów samochodowych
tranzytowych i lokalnych przejeżdżających przez centrum miasta, przy braku alternatywnych
dróg objazdowych.
Zanieczyszczenia powietrza to głównie: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i pyły.
Dwutlenek siarki emitowany jest głównie przez kotłownie lokalne i małe kotłownie domowe,
61
przy spalaniu zanieczyszczonego węgla. Tlenki azotu pochodzą ze spalania węgla, koksu,
gazu i benzyn (transport samochodowy).
Pyły - emitowane są do atmosfery wraz ze spalinami pochodzącymi ze spalania paliw
stałych. Badania wykazały również zanieczyszczenia powietrza związkami fluoru
pochodzącymi ze spalania węgli oraz ołowiu, pochodzącymi z transportu samochodowego.
Średnie stężenie zanieczyszczeń emitowanych do powietrza jest kilka razy wyższe w okresie
zimowym niż w okresie letnim.
Tabela 56. Emisja roczna zanieczyszczeń powietrza w roku 2002
Wyszczególnienie
Rok 2002
Gazy ogółem (w tys. Mg)
1,60
Pyły ogółem (w tys. Mg)
0,30
Źródło: Program Ochrony Środowiska dla miasta Jarosławia na lata 2004-2011
Tabela 57. Średnioroczne stężenie zanieczyszczeń w roku 2001
Wyszczególnienie
Dwutlenek siarki SO2 mg/m3
Rok 2001
15
Tlenki azotu NO mg/m3
36,30
Pył zawieszony mg/m3
40
Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony środowiska w Rzeszowie 2001
Z pomiarów wynika, że zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego na terenie
Jarosławia nie przekracza dopuszczalnych norm. Jednakże blisko granicy wartości
dopuszczalnej jest stężenie pyłu zawieszonego oraz dwutlenku azotu. Jednak występowanie
kilku zanieczyszczeń na tym samym terenie może powodować sumowanie się niekorzystnych
oddziaływań. Wiąże się to z kilkoma jeszcze funkcjonującymi kotłowniami węglowymi
osiedlowymi na osiedlach: Jagiellonów, Witosa, Armii Krajowej i Kalinki. Należy dokończyć
procesy modernizacyjne w kotłowniach osiedlowych, zarządzanych przez Spółdzielnię
Mieszkaniową Jarosław i Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej sp. z
o.o. w Jarosławiu wraz z przejściem na paliwo ekologiczne. Dla obniżenia zanieczyszczeń w
centrum miasta koniecznym jest zmniejszenie natężenia ruchu samochodowego, poprzez
wybudowanie obwodnicy i odciążenia centrum miasta od ruchu tranzytowego, który
systematycznie się zwiększa.
Hałas
Źródłem hałasu w mieście są: ruch drogowy, kolejowy, przemysłowy i osiedlowy.
Podstawowe czynniki mające wpływ na poziom dźwięku emitowanego przez ruch drogowy
to:
 natężenie ruchu i ilość pojazdów hałaśliwych w ogólnym natężeniu ruchu, stan
techniczny pojazdów z uwzględnieniem stanu wydechowego silnika, hamulców,
 rodzaj nawierzchni dróg, których zły stan powoduje dodatkowe wstrząsy, częste
hamowanie i przyspieszanie,
 organizacja ruchu,
62

sposób eksploatacji pojazdów.
Badania poziomu hałasu w Jarosławiu wykonane w 2002 r. potwierdziły we wszystkich
punktach pomiarowych zlokalizowanych na obszarze miasta przekroczenia dopuszczalnych
poziomów hałasu, wynoszącego 40-60 dB. Zdecydowanie najwyższym poziomem hałasu
charakteryzuje się droga krajowa Nr 4, przebiegająca przez centrum miasta.
Średni poziom natężenia dźwięku wynosi dla niej 76,6 dB. Najbardziej uciążliwy odcinek
prowadzi ulicami: Grunwaldzką, Jana Pawła II, Krakowską. Na tej trasie jest też najwyższe
natężenie ruchu, zwłaszcza przez duży udział pojazdów ciężkich. Bardzo uciążliwa jest też
droga w kierunku Lubaczowa, na ulicach Hetmana Jana Tarnowskiego, Zamkowej i Sanowej,
gdzie poziom hałasu wynosi 74,4 dB. Niewiele niższe natężenie dźwięku jest na ulicach
Lubelskiej i Pełkińskiej. Najniższy poziom dźwięku zaobserwowano na ulicach Batalionów
Chłopskich i Cegielnianej.
Tabela 58. Wyniki pomiaru hałasu drogowego dla miasta Jarosławia w 2002 r.
Nr
pkt.
Lokalizacja punktu
pomiarowego
Leq
dB
Lmax
dB
Lmin
dB
L10
dB
L50
dB
L90
dB
Qśr 1
poj/h
Pśr2
%
Pśr3
poj/h
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ul.3-go Maja 260
ul.3-go Maja 81
ul.3-go Maja 14
ul.3-go Maja 31
ul.3-go Maja 3
ul.Grunwaldzka 1
ul.Jana Pawła II 4
ul.Jana Pawła II 32
ul.Krakowska 12
ul.Krakowska 60
ul.Szczytniańska 15
ul.Kraszewskiego 20
ul.Pełkińska 32
ul.Pełkińska 12
ul.Pełkińska 70
ul.Kruhel
Pełkiński 151
ul.Batalionów Chł. 31
ul.Szczytniańska 216
ul.Słowackiego (MKS)
ul.Pruchnicka k.targu
ul.Pruchnicka 65
ul.Tarnawskiego 17
ul.Zamkowa 24
ul.Sanowa 4
ul.Poniatowskiego 37
ul.Sikorskiego 7
ul.Lubelska 4
ul.Kościuszki k.szpitala
ul.Cegielniana
74,0
75,0
74,7
76,9
74,7
72,8
73,1
72,9
73,4
73,2
66,8
71,4
72,8
69,7
71,4
91,0
93,3
91,1
98,7
96,5
89,1
92,6
90,0
90,3
89,6
86,9
87,3
90,9
84,2
89,3
51,0
51,4
53,5
59,0
55,9
55,7
54,9
51,2
51,5
43,2
38,5
50,8
45,2
42,1
44,3
77,1
78,2
77,6
77,4
76,0
75,6
75,1
76,1
76,9
76,0
68,5
76,2
71,6
74,1
74,9
67,7
69,5
70,7
70,8
68,7
73,8
68,2
68,3
68,6
65,8
52,7
68,0
63,9
61,4
62,2
57,1
59,7
62,4
64,8
62,8
64,1
62,1
58,6
59,0
53,2
44,2
58,1
52,5
49,0
51,0
765
968
1256
1323
836
1284
852
896
902
660
156
458
596
449
456
12,4
9,2
8,6
9,3
16,5
7,2
8,4
13,6
9,6
15,7
12,8
5,9
10,6
8,7
16,4
95
89
108
123
138
93
72
122
87
104
20
27
63
39
75
69,7
88,5
36,1
71,6
55,7
43,2
200
19,5
39
60,1
64,0
72,2
71,0
71,0
73,8
72,8
73,9
70,1
66,6
69,0
69,1
57,7
82,9
81,5
87,3
91,9
87,7
87,4
88,6
91,3
85,1
87,1
84,7
92,6
78,7
34,0
35,5
55,2
49,1
44,7
47,7
48,9
49,2
45,3
51,3
47,5
47,6
37,5
55,9
66,1
75,4
72,5
75,1
77,2
76,3
77,3
74,2
69,3
73,0
70,0
54,6
43,7
46,1
69,1
63,6
66,5
68,4
68,9
69,1
64,2
59,0
61,6
60,9
42,3
38,3
39,2
61,4
55,0
50,1
55,8
57,3
59,8
52,8
54,2
53,8
53,3
39,5
32
126
981
638
506
792
851
906
539
242
414
315
27
53,1
13,5
6,0
6,4
5,3
13,1
7,4
7,3
3,7
7,0
11,3
4,4
22,2
17
17
59
41
27
104
60
66
20
17
47
14
6
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
63
Qśr1 - natężenie ruchu pojazdów na godzinę,
Pśr2 - udział pojazdów ciężkich w procentach,
Pśr3 - natężenie ruchu pojazdów ciężkich na godzinę.
Aby poprawić niekorzystny klimat akustyczny w mieście należy dążyć do:
 skierowania całego ruchu tranzytowego poza granice miasta,
 poprawy stanu nawierzchni dróg w mieście,
 stopniowego wyeliminowania z ruchu pojazdów o złym stanie technicznym,
 oddzielenia zabudowy mieszkalnej od dróg o dużym natężeniu ruchu przy pomocy
pasów zieleni, stanowiących naturalny ekran akustyczny.
Stan czystości wód
Podstawowymi zasobami wód powierzchniowych w mieście jest rzeka San płynąca w
granicach miasta na odcinku 5 km. Jest ona również odbiornikiem zrzutu ścieków. W ocenie
ogólnej wody Sanu zostały zakwalifikowane do klasy III. Zdecydowały o tym
zanieczyszczenia fizyko-chemiczne oraz stan sanitarny. Wyniki badań wód Sanu w 2001 r. na
przekrojach pomiarowych powyżej i poniżej Jarosławia przedstawia tabela poniżej:
Tabela 59. Ocena jakości wód rzeki San w wybranych przekrojach badawczych w roku 2001
Lp Rzeka
SAN
Nazwa przekroju
pomiarowo-kontrolnego
km biegu
Klasa
rzeki
fiz-chem.
Klasa
sanit.
Klasa Klasa
hydrob. ogólna
Powyżej Jarosławia
122,80
III
III
II
III
Poniżej Jarosławia
109,80
II
III
II
III
Głównymi zanieczyszczeniami rzek i potoków są ścieki bytowo-gospodarcze. Nie do
końca uregulowana gospodarka ściekowa spowodowała, że część ścieków surowych dostaje
się do potoków i rzek powodując ich zanieczyszczenie. Jednakże sytuacja z roku na rok ulega
poprawie, gdyż Miasto Jarosław posiada miejską mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię
ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów o przepustowości 20.500 m3/d. Do
oczyszczalni odprowadzane są ścieki sanitarne, przemysłowe oraz deszczowe. Realizowany
proces oczyszczania ścieków zapewnia uzyskanie wymaganych efektów w zakresie składu
zrzucanych ścieków. Na rzece San znajduje się ujęcie wody pitnej dla Miasta Jarosławia.
Uzdatnianie wody prowadzone jest w Stacji Uzdatniania Wody.
Planowany stan czystości rzeki San (I klasy) jest nierealny w najbliższych latach.
Konieczne staje się skanalizowanie wszystkich miejscowości wzdłuż biegu rzeki San, poniżej
ujęcia wody pitnej dla Jarosławia, wybudowanie oczyszczalni ścieków dla tych miejscowości
oraz zmodernizowanie istniejących oczyszczalni o przestarzałej technologii, nie
odpowiadającej wymaganym normom w zakresie oczyszczania ścieków i ich zrzutu do
odbiornika.
Odpady komunalne
64
Gromadzenie odpadów odbywa się na miejskim wysypisku odpadów komunalnych przy
ulicy Kamiennej w Jarosławiu, posiadającym uregulowany stan prawny. Zostało ono
uruchomione w 1981 r. i zajmuje obszar o pow. 6,25 ha z rezerwą terenu pod rozbudowę do
26,2 ha. Chłonność zajmowanego terenu stopniowo wyczerpuje się, trwają prace
przygotowawcze dla rozpoczęcia prac projektowych rozbudowy wysypiska. Niewielka ilość
odpadów komunalnych z Jarosławia składowana jest przez jednostki gospodarcze świadczące
usługi na terenie miasta na składowisku w Młynach.
Odpady komunalne na wysypisku składowane są warstwami:
 warstwa I 6,25 ha
 warstwa II 0,50 ha.
Każda warstwa przysypana jest ziemią grubości 50 cm.
Wywozem odpadów i utrzymaniem wysypiska zajmuje się Przedsiębiorstwo
Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej spółka z o.o. w Jarosławiu (jednoosobowa spółka
Gminy Miejskiej), oraz inne podmioty gospodarcze posiadające stosowne zezwolenia. W
2004 r. w Jarosławiu wytworzono 15 200 Mg odpadów komunalnych stałych, z których
składowano na wysypiskach w Jarosławiu i Młynach 15 000 Mg, a 200 Mg wykorzystano
gospodarczo. Odpadów komunalnych płynnych wytworzono 5,50 tys. ton. Możliwości
składowania odpadów na terenie eksploatowanego wysypiska zostaną wyczerpane w 2006 r.
Tabela 60. Wytwarzanie odpadów stałych na terenie miasta Jarosławia w latach 1999-2004
1999
2000
2001
2002
2003
2004
[m3]
[m3]
[m3]
[Mg]
[Mg]
[Mg]
Odpady komunalne z gosp.
domowych
59 700
80 500
79 000 14 406 13 833 14 000
Odpady z zakładów przemysłowych
33 600
12 700
10 400
Odpady wykorzystane gospodarczo
24 260
13 000
6 600 106 560
Ogółem odpady
117 560 106 200 96 000 136 482 14 886 15 200
Wyszczególnienie
Nieczystości płynne w tys. ton
3,40
3,60
3,70
1 110
3,70
974
1 000
79
200
5,50
5,50
Źródło: Plan gospodarki odpadami dla miasta Jarosławia na lata 2004-2015
Tabela 61. Ilość odpadów komunalnych stałych wywiezionych w poszczególnych latach.
Ilość odpadów komunalnych stałych wywiezionych [Mg]
Rok
2002
2003
Wysypisko komunalne (Młyny)
775
1,899
Wysypisko własne – ul. Kamienna
15,318
12,987
65
Tabela 62. Ilość odpadów komunalnych stałych wywiezionych w poszczególnych latach
w przeliczeniu na 1 mieszkańca. (Mg)
2002
0,383
2003
0,354
Tabela 63. Ilość odpadów komunalnych stałych wytwarzanych w przeliczeniu na 1
mieszkańca. (Mg)
Miasto
Jarosław
Liczba mieszkańców
kg/M/r
Ilość wytworzonych
odpadów [Mg]
41 788
0,424
17,705
Szereg problemów związanych z gromadzeniem i unieszkodliwianiem odpadów
komunalnych znalazło rozwiązanie w ustawie o utrzymaniu czystości w gminach,
obowiązującej od 1 stycznia 1997 r. Ustawa ta wprowadza powszechny obowiązek
gromadzenia i unieszkodliwiania odpadów przez właścicieli nieruchomości poprzez
posiadanie stosownych umów z Zakładem Oczyszczania Miasta lub innymi właściwymi
jednostkami. Wprowadzenie ustawy wpłynęło na zmniejszenie ilości dzikich wysypisk w
mieście. Problem ten jednak w zupełności nie zniknął.
Przy Owens- Illinois Jarosław S.A. funkcjonuje spółka pn. Recykling-Centrum, która
zajmuje się zagospodarowaniem stłuczki szklanej. W Jarosławiu prowadzona jest segregacja
odpadów szklanych do kontenerów rozstawionych w mieście. Zbierane są tam odpady
szklane w trzech kolorach szkła, które następnie są zagospodarowywane przez ww. Spółkę.
Wszystkie jednostki wykonujące na terenie miasta działalność usługową w zakresie odbioru
odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości mają obowiązek prowadzenia
selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.
Pilnej potrzeby wymaga budowa Międzygminnego składowiska odpadów
komunalnych na terenie przyległym do składowiska istniejącego. Beneficjentem i
inwestorem bezpośrednim na etapie przygotowania inwestycji jest Przedsiębiorstwo
Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Spółka z o.o. w Jarosławiu. Uzyskanie pozwolenia
na budowę składowiska przewidziane jest w 2005 r.
Wdrażany jest uchwalony przez Radę Miasta Jarosławia we wrześniu 2004 r. „Gminny
plan gospodarki odpadami komunalnymi miasta” wraz z „Programem ochrony środowiska dla
miasta Jarosławia”.
Zieleń
Istotną częścią środowiska naturalnego w mieście jest zieleń. Zieleń miejską można
pogrupować na trzy sfery:

parki miejskie i tereny rekreacyjne,

zieleń w pasach drogowych ulic i zieleń izolacyjna,

zieleń na obszarach pozostających we władaniu osób fizycznych.
66
Najistotniejszym zadaniem Gminy Miejskiej jest utrzymanie Parku Miejskiego im.
Bohaterów Monte Casino, położonego w kwaterach ulic Bandurskiego, Konfederackiej,
Raszyńskiej, Kraszewskiego. Park Miejski wpisany do rejestru zabytków.
W związku z rozprzestrzenianiem się zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej w
rejonie parku, został on w ostatnich latach poważnie zdewastowany. Stary drzewostan
wymaga stałej pielęgnacji i odnawiania. Zabezpieczeń wymaga stary drzewostan w
zabytkowej alei. Systematycznie dosadza się drzewa. W ramach utrzymania parku wykonuje
się pielęgnację zieleni, alejek, ławek. Gmina wykupiła teren przy ul. Raszyńskiej, przyległy
do Parku Miejskiego. Wykonano tam ogrodzenie i rozpoczęto nasadzenia drzewostanu.
Drugim parkiem w mieście, o znacznie mniejszej powierzchni, jest park im. Baśki
Puzon przy ul. Kraszewskiego. Systematycznie dokonuje się tu dosadzeń drzew, pielęgnacji
zieleni, ławek i fontanny. Utrzymaniem i konserwacją zieleni w pasach drogowych zajmują
się zarządcy dróg.
1.3.3. Stan dziedzictwa kulturowego i jego ochrona
Rys historyczny
Początki Jarosławia nie są znane. Pierwsze wzmianki z 1152 r. zawarte w Kronice
Ruskiej, określają miasto już jako gród warowny, należący do księcia włodzimiersko halickiego. Na trwałe w organizm państwowy Jarosław włączony został około 1345 roku, po
przyłączeniu do Polski przez Kazimierza Wielkiego zachodniej Rusi Czerwonej.
Odgrywająca coraz większą rolę pierwotna osada miejska położona na Wzgórzu Św. Mikołaja
z kościołem pod tym samym wezwaniem, około 1323 roku otrzymała przywilej lokacyjny na
tzw. prawie polskim.
Po nadaniu przez Władysława Opolczyka nowych praw miejskich i lokacji na prawie
magdeburskim, w 1375 r. Jarosław został przeniesiony na teren obecnej Starówki.
Rozwijające się szybko miasto około 1387 r. przeszło na własność możnego rodu
Tarnowskich, następnie jego dzieje wiązały się z losami dziedziczących je rodów, którymi
byli kolejno: Odrowążowie, Kostkowie, Ostrogscy, Sieniawscy, Zamojscy, Koniecpolscy,
Sobiescy, Sanguszkowie i Czartoryscy. Z rąk tych ostatnich miasto wykupiło się w drugiej
połowie XIX wieku.
Status miasta prywatnego był dla jego rozwoju korzystny, a bogactwo Jarosławia stało
się z czasem wręcz legendarne. Było ono wynikiem położenia miasta na skrzyżowaniu
ważnych europejskich szlaków kupieckich, a także licznych przywilejów, o które zabiegali
jego właściciele. Najsłynniejszymi były jarmarki, z których największym był trwający przez
cztery tygodnie sierpniowy, zwany jarmarkiem „jarosławskim" lub „wielkim", na który
zjeżdżali z bogactwem towarów kupcy z całej Europy i Bliskiego Wschodu (na jarmarki
spędzano nierzadko do 40 tysięcy wołów), co stawiało Jarosław pośród miast szczycących się
organizowaniem największych targów w całej Europie Środkowej. Dzięki położeniu nad
spławną rzeką w XVI i XVII wieku Jarosław był także ważnym portem na Sanie. Stąd
spławiano towary aż do Gdańska.
Podobnie jak dzisiaj, dzięki powstaniu w 1575 r. Collegium Jezuitów, dawny Jarosław
spełniał rolę ośrodka edukacyjnego dla całej okolicy. Pamiątką po tych świetnych dla rozwoju
miasta czasach są dawne kamienice mieszczańskie z charakterystyczną „wiatą" wewnętrzną i
trzykondygnacyjnymi, rozległymi podziemiami służącymi do przechowywania towarów
kupieckich, a w czasie klęsk i pożóg do ukrywania się ludzi i ratowania dobytku.
67
Dawne dzieje Jarosławia znaczone są licznymi upadkami oraz podnoszeniem się ze
zgliszcz i gruzów. Ogromne zniszczenia poczynione w 1600 i 1625 r. przez pożary,
potęgowane były przez częste najazdy Tatarów, Turków, Kozaków i Szwedów trwające aż do
XVIII wieku. Dalszych zniszczeń dokonały walki narodowo - wyzwoleńcze. Z licznych klęsk
i burz wojennych miasto nie powróciło już do okresu swojej świetności. Ostateczny zanik
handlowej roli Jarosławia, a z tym powiązane zatrzymanie rozwoju, spowodowany został
pierwszym rozbiorem Polski w 1772 r. Utworzona granica celna zaboru austriackiego
uniemożliwiała handel z resztą ziem Polski do tego stopnia, że jego resztki ograniczały się w
zasadzie do nielegalnej kontrabandy.
Dopiero w XIX wieku, po uzyskaniu autonomii przez Galicję w 1860 r., w wyniku
rozwoju kolejnictwa na linii Kraków - Lwów, powstaniu garnizonów wojskowych, wzrostu
liczby urzędów i towarzystw gospodarczych nastąpiło w mieście pewne ożywienie
gospodarcze. W tym czasie wybudowano szereg służących do dzisiaj gmachów publicznych i
kamienic, częściowo skanalizowano miasto, założono oświetlenie gazowe i park miejski.
Ciężki okres I wojny światowej oprócz zniszczeń materialnych przyniósł miastu także
wolność w dniu 11.XI. 1918 r., po rozplakatowaniu proklamacji o przyłączeniu Galicji do
niepodległej Polski.
Okres międzywojenny to czas rozwoju i uprzemysławiania Jarosławia. Miasto zostało
zelektryfikowane, rozbudowano sieć kanalizacyjną, wodociągową i studni ulicznych. Powstał
cały szereg drobnych zakładów przemysłowych, między innymi: Fabryka Bekonów i
Konserw Mięsnych, Parowa Fabryka Ciast i Cukrów oraz Pierwsza Małopolska Mechaniczna
Fabryka Wstążek Jedwabnych. W 1925 r. utworzono Muzeum Miejskie.
Nieodłącznym elementem Jarosławskiego było wojsko. W okresie międzywojennym w
Jarosławiu liczącym około 26 tys. mieszkańców stacjonowało około 12 tys. żołnierzy.
Okres II wojny światowej był czasem kolejnych zniszczeń, dokonanych przez okupanta
niemieckiego, którego wojska wkroczyły do Jarosławia 10. IX 1939 r. Bez mała pięcioletnia
niewola zaznaczona terrorem i eksterminacją Żydów, jak w całym kraju, wyzwoliła w
mieszkańcach Jarosławia czynny opór w obronie wolności narodowej. Skutkiem tego były
liczne aresztowania i ofiary, między innymi w pierwszym transporcie do Oświęcimia znalazła
się 24 osobowa grupa uczniów jarosławskich szkół średnich, aresztowanych przez gestapo z
początkiem maja 1940 r.
Wyzwolenie Jarosławia przez armię sowiecką nastąpiło w dniu 27.VII. 1944 r.
Wycofujące się wojska niemieckie zdążyły jeszcze wysadzić w powietrze dworzec kolejowy,
elektrownię i wiele innych budynków.
Okres powojenny to czas rozwoju i uprzemysławiania miasta, które zyskało miano
miasta powiatowego. Rozbudowano stare zakłady przemysłowe (Zakłady Mięsne, Zakłady
Przemysłu Cukierniczego „San"), powstały też nowe: Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego
„Jarlan" i Huta Szkła „Jarosław". Wybudowano kilka osiedli mieszkaniowych. W 1990 r.
miasto weszło w nowy etap historii związany z głębokimi przemianami ustrojowymi w
Polsce, przywracającymi między innymi samorządność lokalną. Po wdrożeniu z dniem
1.01.1999 r. reformy administracyjnej kraju Jarosław odzyskał dawny status powiatu.
Spośród ciekawszych zabytków miasta warto wymienić:

Ratusz (Rynek 1) - XVII w. Po pożarze w 1625 r. przebudowany jako piętrowa
budowla barokowa. Gruntownie przebudowany w latach 1895-96 w charakterze
renesansowym zachowanym do dziś. Obecnie siedziba władz samorządowych.

Kamienica Orsettich (Rynek 4) - XVI-XVII w. należąca do czołowych zabytków
68
renesansowej kultury mieszczańskiej w Polsce. Od 1945 r. siedziba Muzeum.
Ekspozycje muzealne związane z historią miasta i kulturą mieszczańską.

Kamienica Królowej Marysieńki (Rynek 11) - I połowa XVII wieku. Własność
wójta Olbrachta Rubinowskiego, potem Zamojskich. Po śmierci Jana (Sobiepana)
Zamoyskiego przeszła w posiadanie Sobieskich. Po znacznym zrujnowaniu w XVIII
wieku przebudowana w początkach XX wieku. Obecnie pełni funkcję kamienicy
mieszkalno-usługowej.

Kamienica Rydzikowska (Rynek 14) z Podziemną Trasą Turystyczną - XVI/XVII
wiek najlepiej zachowany typ tzw. kamienicy jarosławskiej z charakterystycznym
zamkniętym krytym dziedzińcem zwanym "wiatą" i podcieniem. Kamienica posiada
dwukondygnacyjne piwnice i chodniki podziemne o łącznej długości około 160 m., w
których zlokalizowana jest Podziemna Trasa Turystyczna im. Feliksa Zalewskiego.

Kamienica mieszczańska Rynek 6 - XVI/XVII wiek. Typowy przykład
średniowiecznego domu handlowego bogatego kupiectwa. W 1636 r. własność
ówczesnych jarosławskich aptekarzy Gruszewiczów. W 1656 r. w czasie „potopu
szwedzkiego" przebywał w niej król szwedzki Karol Gustaw, a w 1711 r. Car Rosji
Piotr I. W „wielkiej izbie" kamienicy znajduje się cenna średniowieczna polichromia
przedstawiająca sceny pasyjne.

Kościół św. Jana Chrzciciela i dawne Kolegium Jezuitów z wieżą zegarową (Pl. Ks.
Piotra Skargi). Fundacja Zofii z Odrowążów Tarnowskiej z 1571 r. realizowana przy
organizacyjnej pomocy księdza Piotra Skargi. Do dzisiaj zachowany jest kościół św.
Jana Chrzciciela zbudowany w latach 1582-1594 (obecnie Kolegiata p.w. Bożego
Ciała), jedno skrzydło z czworobocznego Kolegium Jezuitów z 1580 r. (obecnie
pomieszczenia parafii) i wieża zegarowa z 1611 roku.

Synagoga (Pl. Bóżnic) - Zbudowana w latach 1810 - 1811 (obecnie siedziba
Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej).

Relikty Bramy Krakowskiej i murów obronnych z XVI wieku (ul. Grodzka)
zachowana dolna kondygnacja Bramy (zaadaptowana na restaurację), z fragmentami
murów obronnych i chodnikami kontrminowymi.

Kościół św. Ducha (ul. Grunwaldzka 10) - dawny kościół szpitalny związany z
fundacją dla ubogich zbudowany w latach 1689 - 1690.

Dawna cerkiew (ul. Baśki Puzon) - XVII w. Zachowana częściowo (prezbiterium).
Wewnątrz polichromia z XVIII w.

Kościół i Klasztor Reformatów (ul. Jana Pawła II 14). Wybudowany w latach 17101716 z typowym układem dla budownictwa klasztornego reformatów, na rzucie
czworoboku z wirydarzem pośrodku i placem przykościelnym obwiedzionym murem
ze stacjami męki pańskiej.

Dawny gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół" (Pl. Mickiewicza 6).
Zbudowany w latach 1899-1900 jako jeden z piękniejszych budynków „Sokoła" w
dawnej Galicji. Obecnie Miejski Ośrodek Kultury.

Miejska wiata targowa (ul. Grodzka 1). Zbudowana w 1813 r. wzorowana na wiacie
wrocławskiej, służąca z powodzeniem swoim celom do chwili obecnej.

Cerkiew Greko-Katolicka (ul. Cerkiewna). Zbudowana na terenie nieistniejącego
69
XV wiecznego zamku w latach 1717-1747. Przebudowana w latach 1911-1912 na
trzynawową w charakterze pseudo bizantyjskim. Obecnie po remoncie odzyskała
dawny charakter Cerkwi Greko-Katolickiej.

Kaplica i Klasztor Sióstr Niepokalanek (ul. Głęboka). Zbudowana w latach 17841786. W kaplicy znajduje się rzeźba Tomasza Oskara Sosnowskiego w marmurze
kararyjskim „Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej" sprowadzona z Rzymu w 1876 r.

Opactwo Benedyktynek (ul. Benedyktyńska). Fundacja Anny Ostrogskiej z 1611r. na
górze św. Mikołaja „gdzie niegdyś miasto i fara były zbudowane". W skład klasztoru
wchodzi kościół p.w. św. Mikołaja i Stanisława Biskupa zbudowana w latach 16141624 ze wspaniałym portalem kamiennym z 1521 r. Klasztor wybudowany w 1635r.,
mury obronne z ośmioma basztami i wieżą bramną. Po kasacie w 1782 r. zespół
klasztorny przez ponad 200 lat użytkowany był niezgodnie z przeznaczeniem (koszary
wojsk austriackich, magazyny, itp.). Obecnie Ośrodek Kultury i Formacji
Chrześcijańskiej im. Służebnicy Bożej Anny Jenke.

Bazylika Matki Bożej Bolesnej i Klasztor Dominikanów (ul. Dominikańska 25).
Pierwotnie murowany kościółek gotycki z 1421 r. rozbudowany w latach 1698 - 1713.
Wyposażenie wnętrza z XVIII w. W głównym ołtarzu cudowna gotycka Pieta.

Stary Cmentarz (ul. Cmentarna). Założony z końcem XVIII wieku. Na terenie
cmentarza zachowało się wiele cennych historycznie i artystycznie XIX wiecznych
nagrobków.
1.3.4. Rewitalizacja obszaru miasta
Wprowadzenie
Podstawowym celem rewitalizacji jest przywrócenie dotychczasowych funkcji
zdegradowanego społecznie, ekonomicznie, środowiskowo obszaru, bądź zamiana jego
dotychczasowych funkcji na nowe, w powiązaniu z rozwojem gospodarczym i społecznym.
Rewitalizacja to połączenie działań technicznych, jak np. remonty - z programami ożywienia
gospodarczego i działaniem na rzecz rozwiązania problemów społecznych, występujących na
tych obszarach: bezrobocie, przestępczość, brak równowagi demograficznej. Dlatego też
rewitalizacja dotyczy nie tylko infrastruktury, ale przede wszystkim stworzenia odpowiednich
warunków do poprawy bytu społeczności znajdującej się na rewitalizowanym obszarze. Jest
to proces kompleksowy, dotyczący nie jednego obiektu, ale wybranego obszaru
zamieszkanego przez grupę społeczną.
Rewitalizacja jest procesem przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych w
zdegradowanych dzielnicach miasta, przyczyniający się do poprawy jakości życia
mieszkańców, przywrócenia ładu przestrzennego oraz do ożywienia gospodarczego i
odbudowy więzi społecznych. Obejmuje ona kompleksowe działania techniczne, społeczne i
ekonomiczne mające na celu przywrócenie dawnej świetności oraz zapewnienie rozwoju
określonego obszaru: dawnych dzielnic miejskich, terenów poprzemysłowych,
powojskowych oraz tzw. "blokowisk".
Do istotnych, pozytywnych wyznaczników koncepcji rozwiązywania sytuacji
kryzysowych poprzez rewitalizację należą: zachowanie walorów historycznych danego
70
obszaru, podkreślenie jego unikalności i kolorytu lokalnego, działanie w zgodzie z
potrzebami i wartościami danej społeczności, przy jej aktywnym udziale w przygotowaniu i
realizacji programów rewitalizacji. Wspólne inicjatywy oraz działania władz lokalnych i
mieszkańców, instytucji zlokalizowanych na danym terenie oraz innych zainteresowanych
partnerów, pozwalają na osiągnięcie większych efektów rzeczowych oraz większą akceptację
społeczności lokalnej. Prowadzi to do rozkwitu społeczno-kuturalnego i gospodarczego
rewitalizowanego obszaru i całego miasta.
Wsparcie i dynamizacja programów rewitalizacji ma podłoże w dokumentach
rządowych określających strategię rozwoju i politykę zagospodarowania przestrzennego.
Jednym z celów Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego jest „tworzenie warunków
wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych
obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego
spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską”. Jednym
z priorytetów polityki rozwoju regionalnego do 2010 r. jest wsparcie obszarów
wymagających aktywizacji i zagrożonych marginalizacją. Do tematyki rewitalizacji odnoszą
się również strategie rozwoju województw i programy Unii Europejskiej.
Na szczególną uwagę zasługują kompleksowość i interdyscyplinarny charakter
rewitalizacji. Tym walorom towarzyszą specyficzne właściwości - wieloletni okres realizacji
programu rewitalizacji, potrzeba ciągłego monitorowania i aktualizacji, partycypacja
społeczna we wszystkich etapach prowadzenia programu rewitalizacji, konieczność
pozyskiwania różnorodnych publicznych i prywatnych źródeł finansowania programów,
montaż finansowy przy szczegółowym planowaniu i publicznym nadzorze przepływu
środków.
Misja rewitalizacji obszarów Jarosławia
Misją rewitalizacji Jarosławia jest kompleksowa odnowa przestrzenna, gospodarcza i
społeczna terenów wyznaczonych do renowacji i odbudowy w nawiązaniu do historii miasta.
Obszar ten zajmuje zarówno dzielnicę staromiejską, jak też centrum miasta wraz z terenami
powojskowymi oraz tereny dzielnic mieszkaniowych tzw. „blokowisk”.
Zabytkowa starówka z niezmienionym od czasów lokacji w 1375 r., wpisanym do
rejestru zabytków układem urbanistyczno – architektonicznym, jest jedną z cenniejszych w
Polsce. Równie cenne jest centrum miasta z zabytkową zabudową z przełomu XIX i XX w.
Większość budynków o walorach historycznych na tych obszarach jest w złym stanie
technicznym i wymaga rewaloryzacji oraz modernizacji.
Rewitalizacja jest również zagadnieniem natury społecznej i gospodarczej. Przez lata
rozwój Jarosławia uzależniony był od pięciu największych zakładów przemysłowych.
Restrukturyzacja i prywatyzacja trzech z nich zakończyła się upadłością lub znacznym
ograniczeniem produkcji, co wiąże się z negatywnymi skutkami dla lokalnego rynku pracy.
Problem ten wpływa na osłabienie więzi społecznych, niski stopień aktywności mieszkańców
i ich identyfikowania się z miastem, co skutkuje odpływem najbardziej przedsiębiorczych i
wykształconych mieszkańców miasta.
Obecna sytuacja społeczno – gospodarcza miasta, brak perspektyw powrotu rozwoju
działalności przemysłowej na dużą skalę w zderzeniu z walorami turystycznymi Jarosławia
miasta i okolic oraz dogodne położenie komunikacyjne skłaniają do poszukiwania
możliwości wzrostu atrakcyjności osadniczej i inwestycyjnej miasta.
71
CEL PRIORYTETOWY:
kompleksowa odnowa przestrzenna, gospodarcza i społeczna wybranych obszarów miasta
ANALIZA SWOT
UWARUNKOWANIA ROZWOJU W DZIEDZINACH POTENCJAŁÓW
TECHNICZNYCH ORAZ STOSUNKÓW EKOLOGICZNYCH I KULTUROWYCH
MIASTA
SZANSE I MOCNE STRONY







sprzyjające położenie geograficzne dla
rozwoju
tranzytowego,
transportu
osobowego i towarowego
granica Unii Europejskiej w odległości
35 km
możliwość dodatkowego poboru gazu i
energii
elektrycznej
dla
celów
produkcyjnych
i
gospodarstw
domowych
wysoki odsetek ludności korzystającej z
sieci wodociągowej
możliwości zwiększenia potencjału
urządzeń wodociągowych
duża koncentracja unikalnych zasobów
kulturowych
oczyszczalnia ścieków spełniająca
wymogi ochrony środowiska w zakresie
zrzucanych ścieków do zbiorników
ZAGROŻENIA i SŁABE STRONY







wyczerpana przepustowość dróg
przebiegających przez miasto
(dróg krajowych, wojewódzkich,
powiatowych i gminnych), które
wymagają modernizacji
potrzeba budowy nowych dróg
gminnych
pilna
potrzeba
budowy
obwodnicy
niepełne skanalizowanie miasta
konieczność
modernizacji
kotłowni produkujących energię
cieplną
słabe tempo rewitalizacji miasta
zanieczyszczenie
wywołane
przez transport drogowy w
mieście
1.4. Działalność gospodarcza
1.4.1. Podmioty gospodarcze i ich charakterystyka
Istotny wpływ na poziom rozwoju gospodarczego miasta wywiera poziom produkcji
materialnej. Decyduje o aktywności gospodarczej, a tym samym o jego prawidłowym
funkcjonowaniu, zarówno w aspekcie społecznym, jak i gospodarczym.
W działalność gospodarczą zaangażowany jest potencjał ludzki, środki finansowe, jak
również infrastruktura techniczna.
72
Ukształtowana obecnie struktura podmiotowa gospodarki Jarosławia stanowi wynik
procesu transformacji systemowej całej gospodarki kraju. Wyraźnym efektem tego procesu
jest wzrost znaczenia sektora prywatnego. Sektor prywatny znacznie przewyższa sektor
publiczny pod względem zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Wśród podmiotów
prywatnych przeważającą część stanowią podmioty powstałe w wyniku przekształceń
systemu oraz budowy gospodarki rynkowej. Stosunkowo niewielką liczbowo grupę stanowią
sprywatyzowane byłe przedsiębiorstwa państwowe.
Tabela 64. Struktura podmiotów gospodarki narodowej wg sektorów własności i wybranych
form prawnych
Wyszczególnienie
1995
Sektor publiczny
Sektor prywatny
Razem
w tym
Przedsiębiorstwa państwowe
Spółdzielnie
Spółki prawa handlowego
w tym
spółki akcyjne:
• 1-osobowe Skarbu Państwa
• z udziałem kapitału zagranicznego
spółki z o.o.:
• 1-osobowe Skarbu Państwa
• z udziałem kapitału zagranicznego
1998
79
2627
2706
84
3993
4077
12
29
76
4
29
94
11
4
2
12
3
3
65
4
82
5
Źródło: Urząd Statystyczny Rzeszów
Wśród ogólnej liczby około 47 ważniejszych przedsiębiorstw przemysłu
województwa podkarpackiego 4 znajdują się w Jarosławiu. Należą do nich:
 Huta Szkła Jarosław S.A. z udziałem amerykańskiej firmy Owens Illinois Inc.
(posiadająca certyfikat jakości za zgodność wytwarzania z normami ISO 9000)
 Zakłady Mięsne Jarosław S.A.
 Zakłady LU Polska S.A.,
 Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Jarlan” S.A. w upadłości
Wizerunek gospodarczy miasta tworzą także inne duże zakłady przemysłowe dobrze
funkcjonujące w rynkowej rzeczywistości:
 Jarosławskie Przedsiębiorstwo Budowlane „BUDEXIM” S.A.
 Państwowa Komunikacja Samochodowa
 Zakład Gazowniczy
 Przedsiębiorstwo Robót Drogowo- Mostowych S.A.
Na terenie miasta występują usługi niemal we wszystkich najpotrzebniejszych
branżach, lecz zakres zapotrzebowań w tym względzie jest tak duży, że z powodzeniem
powstają i funkcjonują nowe zakłady i warsztaty usługowe.
73
Tabela 65. Podmioty sklasyfikowane w systemie REGON wg form organizacyjno-prawnych
Wyszczególnienie
Ogółem
przedsiębiorstw
a państwowe
i komunalne
spółki prawa
handlowego
spółki prawa
cywilnego
osoby fizyczne
prowadzące
działalność
gospodarczą
1994
Sektor
publiczny
Sektor
prywa
tny
1995
Sektor
publiczny
Sektor
prywa
tny
Razem
Razem
2 599
77
2 522
2 706
79
2 627
13
13
0
12
12
69
4
65
76
330
0
330
2 053
0
2 053
Razem
1996
Sektor
publiczny
Sektor
prywa
tny
1997
Sektor Sektor
publi- prywa Razem
czny
tny
1998
Sektor
publiczny
Razem
Sektor
prywa
tny
3 261
78
3183
3641
79
3562
4077
84
3993
0
7
7
0
5
5
0
4
4
0
4
72
84
8
76
91
9
82
94
9
85
306
0
306
357
0
357
413
0
413
463
0
463
2 168
0
2 168
2 649
0
2649
2951
0
2951
3312
0
3312
Źródło: Urząd Statystyczny Rzeszów 1999
Tabela 66. Podmioty sklasyfikowane w systemie REGON wg form organizacyjno-prawnych
1999
Wyszczególnienie
osoby fizyczne
prowadzące
działalność
gospodarczą
Razem
3 821
2000
Sektor
Razem
prywatny
3 821
4 275
2001
2002
Sektor
prywatny
Razem
Sektor
prywatny
Razem
4 275
5 102
5 102
5 358
2003
Sektor
Razem
prywatny
5 358
74
5 628
2004
Sektor
prywatny
Razem
Sektor
prywatny
5 628
5 998
5 998
Tabela 67. Podmioty gospodarki narodowej wg wybranych rodzajów działalności w latach 1995 - 1998 (system KRUPGN-REGON)
w tym
Wyszczególnienie
Ogółem
rolnictwo
łowiectwo
leśnictwo
dział.
produkcyjna
budownictwo
handel
hotele
i
i restaunaprawy
racje
Jarosław - 1995
2 706
16
236
177
1 439
59
163
Jarosław - 1998
4 077
24
322
270
2 092
83
244
obsługa
nieruch.
i firm
edukacja
ochrona
zdrowia i
opieka społ.
34
299
38
130
113
445
56
205
trans-port i pośredn.
łączność
finansowe
Źródło: Urząd Statystyczny Rzeszów 1999
75
W 1999 r. na terenie miasta funkcjonowało ponad 4 tysiące podmiotów
gospodarczych. Większość z nich to podmioty niewielkie. W sektorze publicznym skupione
są zaledwie 84 jednostki (2,06%). Sektor prywatny obejmuje prawie 98% jednostek.
W ujęciu ilościowym w sektorze prywatnym dominują przedsiębiorstwa osób
fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. W 1998 roku liczba osób fizycznych
prowadzących własne przedsiębiorstwa wzrosła o blisko 61% w porównaniu z 1995 rokiem.
Podobną sytuację zaobserwowano w całym województwie podkarpackim.
Większość z nich to podmioty zatrudniające poniżej pięciu osób. Są to w większości
powstałe w ostatnich latach firmy prywatne, często jednostki handlowe, usługowe bądź
drobne zakłady wytwórcze. Ich wzrastająca liczba (prawie dwukrotna w ciągu ostatnich
pięciu lat) świadczy o dynamice i rozwoju przedsiębiorczości na terenie miasta. Grupy firm
średnich są mniej liczne, a dynamika ich przyrostu jest znacznie mniejsza.
Tabela 68. Podmioty gospodarki narodowej w Jarosławiu wg liczby pracujących
Lata
Ogółem
1995
1998
2 706
4 077
Podmioty o liczbie pracujących
5 i mniej
6-50
51 i więcej
2 467
3 771
141
190
98
116
Wykres 26. Podmioty gospodarki narodowej wg liczby pracujących
Dynamicznym rozwojem charakteryzują się również spółki prawa handlowego.
W porównaniu z 1994 rokiem ich liczba zwiększyła się o ponad 40%.
76
Tabela 69. Podmioty gospodarcze w Jarosławiu wg przedmiotu działalności
Przedmiot
działalności
Pośrednictwo finansowe
Obsługa nieruchomości
Pozostała działalność
usługowa
Handel
Działalność produkcyjna
Zaopatrzenie w energię,
gaz, wodę
Budownictwo
Hotele i restauracje
Transport
1994
1995
1996
1997
1998
19
230
127
34
299
102
53
347
137
78
399
166
113
445
202
Wskaźnik %
98:94
594,7
93,9
59
1 420
235
3
1 439
236
3
1 731
283
3
1 912
290
3
2 092
322
4
47,3
37
33
175
55
160
177
59
163
214
69
203
241
80
223
270
83
244
54,2
51
52
Na szczególną uwagę zasługuje bardzo dynamiczny rozwój działalności związanej ze
świadczeniem usług finansowych, księgowych. W większości są to firmy małe. W 1998 r.
liczba tego typu jednostek zwiększyła się pięciokrotnie w porównaniu z 1994 r.
Nie bez znaczenia jest również wyraźny rozwój hotelarstwa i restauratorstwa. Świadczy
o tym wzrastająca liczba hoteli i restauracji w mieście, jednak nadal baza ta jest znikoma.
W sposób pośredni na rozwój otoczenia działalności gospodarczej wpływa rozwój
handlu i usług. W tej dziedzinie nastąpił również kilkakrotny wzrost w stosunku do 1994
roku. Taka dynamika świadczy o najszybszym dostosowywaniu się tego sektora do reguł
gospodarki rynkowej oraz stopniowym powrocie do tradycji kupieckich w mieście. Wskaźnik
liczby ludności na 1 sklep wynosił w Jarosławiu w 1999 r. - 47, dla porównania:
województwo - 86, Polska - 90. Na terenie miasta znajdowało się również 6 targowisk o
łącznej powierzchni 23 220 m2, ok. 1000 stałych punktów sprzedaży detalicznej, w tym 186
na targowiskach czynnych codziennie.
Dużą dynamikę obserwuje się także w sektorze usług budowlanych. W strukturze woj.
podkarpackiego widoczny jest znaczny spadek dynamiki inwestycyjnej, szczególnie w
zakresie nowych budynków i budowli. Czynnik ten spowodował, iż zaczął się tworzyć model
budownictwa z przewagą drobnych firm nadających się do realizacji małych robót i obiektów
ogólnobudowlanych, adaptacyjnych i remontowych bądź wysoko specjalistycznych prac, w
tym również wykończeniowych.
W sektorze budownictwa na terenie Jarosławia funkcjonują m.in.:
 Jarosławskie Przedsiębiorstwo Budowlane Budexim S.A. – wykonujące roboty
budowlano-montażowe i instalacyjne, produkcję materiałów budowlanych, usługi
sprzętowe i transportowe, sprzedaż gotowych obiektów,
 Spółka Usług Geodezyjnych i Kartograficznych „Sugin” Sp. z o.o. – usługi w zakresie
geodezji i kartografii, reprodukcji, doradztwa technicznego,
 Przedsiębiorstwo Obsługi „Inwest” – Sp. z o.o. – usługi konsultingowe z zakresu
budownictwa, projektowania inwestycyjnego,
 Przedsiębiorstwo Usług Geodezyjno-Kartograficznch „Geomiar” – Sp. z o.o. –
działalność usługowo-produkcyjna,
 Zakład Instalacji Sanitarnych i C.O. – Sp. z o.o. – usługi w zakresie budownictwa
ogólnego i inżynierii fachowej, wykonawstwa instalacji sanitarnych,
77


Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o.– gospodarowanie
zasobami mieszkaniowymi gminy, zarząd nieruchomościami osób fizycznych i
prawnych,
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Batiment” – Sp. z o.o. – usługi związane z
organizacją i realizacją prac inwestycyjno-budowlanych.
Tabela 70. Produkcja sprzedana, zatrudnienie i wynagrodzenia w przemyśle i budownictwie*
Wyszczególnienie
Przemysł
przychody ze sprzedaży wyrobów i usług** w mln zł
przeciętne zatrudnienie
przeciętne miesięczne wynagrodzenie w zł
Budownictwo
przychody ze sprzedaży prod. budowlano-montażowej
mln. zł
przeciętne zatrudnienie
przeciętne miesięczne wynagrodzenie w zł
1990
1995
1998
131,4
1 0791
94,06
437,2
7 354
625,56
858,4
5 645
1 245,82
4,9
18,3
44,1
661
96,82
550
544,98
729
982,16
(* w jednostkach zatrudniających powyżej 5 osób, ** dla prowadzących księgi rachunkowe)
Tabela 71. Sprzedaż produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej na 1 zatrudnionego
Wyszczególnienie
Przychody ze sprzedaży wyrobów i usług w tys. zł
Przychody ze sprzedaży produkcji budowlanomontażowej w tys. zł
1990
12,2
1995
59,5
1998
152,1
7,4
33,3
60,5
Analizując podstawowe dane o podmiotach gospodarczych miasta za lata 1990 – 1998
w sekcji przemysł i budownictwo, sprzedaż produkcji na 1 zatrudnionego i można zauważyć
wyraźną tendencję wzrostową. Spadło jedynie zatrudnienie w przemyśle − efekt zmian
strukturalnych. W porównaniu jednak do innych miast Podkarpacia o podobnej wielkości
wartości te kształtują się na średnim poziomie.
Obok działalności produkcyjnej i usługowej podmiotów gospodarczych, przemysłu,
budownictwa i innych działów nierolniczych gospodarki na terenie miasta, w jego części
północnej, podmiejskiej prowadzona jest działalność rolnicza. Obejmuje ona 1050 działek
rolnych i 580 gospodarstw, z których 48,4% to gospodarstwa o powierzchni 1-2 ha. Średnia
powierzchnia gruntów ogółem na 1 gospodarstwo wynosi 4,0 ha, użytków rolnych 3,8 ha i
gruntów ornych 3,1 ha.
W strukturze użytków rolnych, których powierzchnia wynosi 2473 ha, zdecydowanie
przeważają grunty orne (72,8%). Niewielki odsetek stanowią sady, łąki i pastwiska.
W strukturze zasiewów dominuje uprawa zbóż i ziemniaków. Dominującym kierunkiem
w produkcji zwierzęcej jest chów bydła i trzody chlewnej. Hodowane są także m.in. króliki
i drób.
78
Działalność rolnicza stanowi przede wszystkim źródło samozaopatrzenia się
mieszkańców miasta posiadających gospodarstwa rolne, ale także pierwsze źródło
zaopatrzenia w żywność innych mieszkańców miasta.
Bardzo istotnym elementem takiego procesu jest podejmowanie działań
proefektywnościowych poprzez kontynuowanie restrukturyzacji produkcji rolnej oraz samego
otoczenia rolniczego. Na terenie Jarosławia funkcjonuje kilka instytucji z otoczenia rolnictwa,
zajmujących się produkcją pasz i koncentratów; skupem surowców do ich produkcji; uprawą,
produkcją i przetwórstwem artykułów rolnych; zaopatrzeniem sektora rolniczego w środki do
produkcji rolnej i przetwórstwem rolno-spożywczym.
Wśród tych firm należy wymienić m.in.:
 Zakład Usługowo-Handlowy „Agrolux” Sp. z o.o. – działalność handlowozaopatrzeniowa dla rolnictwa w zakresie sprzedaży środków do produkcji rolnej, paliw,
środków ochrony roślin, nawozów, sprzętu rolniczego, ciągników i maszyn rolniczych,
 Zakłady Przetwórstwa Zbożowego „ARR Jarosław” Sp. z o.o. – produkcja rolna,
przetwórstwo artykułów rolnych, przemiał zbóż, skup i obrót produktami i materiałami
rolnymi,
 Wytwórnia pasz i koncentratów Sp. z o.o. – produkcja pasz i koncentratów paszowych,
skup surowców do produkcji pasz i koncentratów,
 Zakład Produkcyjno-Handlowo-Usługowy „Konrol” – przetwórstwo rolno-spożywcze,
owocowo-warzywne, mięsne; usługi transportowo-rolnicze, doradztwo rolnicze,
 Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „Dorex” Sp. z o.o. – działalność wytwórcza
w zakresie przemysłu rolno-spożywczego.
1.4.2. Przebieg procesów restrukturyzacji w przemyśle
Na przestrzeni lat 1990–1997 na obszarze woj. podkarpackiego przekształceniom
własnościowym zostało poddanych ogółem 197 przedsiębiorstw państwowych. Pierwsze
działania prywatyzacyjne rozpoczęły się z końcem 1993 roku w dawnym woj. przemyskim.
Dotyczyły one głównie prywatyzacji prowadzonej drogą kapitałową przez Ministra
Przekształceń Własnościowych i objęły w pierwszej kolejności przedsiębiorstwa z terenu
Jarosławia. Prywatyzacją zostały m.in. objęte:
 Zakłady Przemysłu Cukierniczego „San” – ob. Zakłady LU Polska S.A.
 Huta Szkła „Jarosław” S.A.
 Zakłady Mięsne „Jarosław”
 Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Jarlan”.
Zakłady Przemysłu Cukierniczego „San” S.A. – spółka zajmuje się handlem hurtowym
importowanymi towarami konsumpcyjnymi. Inwestorem strategicznym firmy jest został
Unitet Biscuits Investments – brytyjski koncern posiadający 17 oddziałów na całym świecie.
Koncern zakupił 80% akcji spółki. W lipcu 2003 r. pracownicy zakładu zostali
poinformowani o decyzji Zarządu LU Polska S.A. dotyczącej restrukturyzacji polegającej na
wyprowadzeniu dwóch linii produkcyjnych do zakładu w Płońsku i zamknięciu placówki w
Jarosławiu.
Huta Szkła „Jarosław” S.A. – przedmiotem działalności spółki jest m.in. produkcja i
sprzedaż opakowań szklanych i form szklarskich, remont maszyn i urządzeń. W 1993 r. 36%
pakietu akcji zostało sprzedane amerykańskiej firmie Owens Illinois Inc. i jej partnerom
finansowym.
79
Zakłady Mięsne „Jarosław” S.A. – przedmiot działalności spółki stanowi produkcja i
sprzedaż produktów mięsnych oraz usługi. Przedsiębiorstwo zostało sprywatyzowane poprzez
zbycie 55% akcji polskiemu inwestorowi Farm Food SA.
Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Jarlan” S.A. – były największym w Polsce
eksporterem dziewiarstwa i jednym z największych eksporterów w przemyśle lekkim.
Przekształcenie Zakładów w 1-osobową spółkę Skarbu Państwa nastąpiło 21 lutego 1992 r. 15
grudnia 1995 r. akcje spółki zostały wniesione do NFI. W październiku 2004 r. ogłoszono
upadłość Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego „Jarlan” S.A. Syndyk masy upadłościowej
zakładu podjął czynności zmierzające do sprzedania majątku i uregulowania zadłużeń wobec
wierzycieli.
Jarosław przez wielu określany był mianem „perełki prywatyzacji”, gdyż
prywatyzacje przeprowadzone w ww. przedsiębiorstwach były stawiane za wzór innym
prywatyzowanym przedsiębiorstwom.
1.4.3. Otoczenie działalności gospodarczej
Trwający od kilku lat proces transformacji systemowej gospodarki rynkowej związany
jest z tworzeniem oraz rozwijaniem szeregu instytucji (systemu rynkowego) wspierających
przede wszystkim procesy restrukturyzacji oraz prywatyzacji przedsiębiorstw.
W chwili rozpoczęcia przekształceń gospodarczych otoczenie biznesu prawie nie
istniało. Jego rozwój rozpoczął się w latach 90, nierównomiernie zresztą w skali całego kraju.
Instytucje otoczenia biznesu
Rozwój instytucji otoczenia biznesu uzależniony jest w głównej mierze od
funkcjonujących struktur społeczno-gospodarczych Jarosławia. Nie bez znaczenia pozostaje
także wpływ stopnia mobilności i innowacyjności lokalnego środowiska. Ważnym
czynnikiem rozwoju jest istnienie sprzyjającego wzrostowi środowiska dla biznesu, którego
celem jest wspieranie działalności administracji rządowej oraz samorządowej. Otoczenie
biznesu powinno stanowić „bazę wyjściową” dla pozyskania inwestycji zagranicznych. Jest
również podstawą do tworzenia inwestycji przez kapitał krajowy. Na przestrzeni ostatnich
kilku lat to najdynamiczniej rozwijający się sektor gospodarki.
Na terenie miasta funkcjonuje wiele instytucji zaangażowanych od lat w lokalny
rozwój, m.in. Niezależne Forum Prywatnego Biznesu, Jarosławska Fundacja Rozwoju
Przedsiębiorczości, Centrum Wspierania Biznesu.
Niezależne Forum Prywatnego Biznesu jest organizacją zrzeszającą ponad 700 ludzi smallbiznesu. Wśród założeń statutowych NFPB znajdują się:
• działania na rzecz popierania i rozwoju wszelkiej działalności prywatnej
• wymiana informacji o problemach bieżącej działalności gospodarczej
• inicjowanie nowelizacji obowiązujących przepisów prawnych, ustaw i rozporządzeń
• wspieranie i ochrona członków Forum
• współpraca z organizacjami samorządu gospodarczego oraz małego i średniego biznesu w
kraju i za granicą.
80
Wnikliwa obserwacja funkcjonowania handlu w mieście, kłopoty z zaopatrzeniem,
duże koszty ponoszone przez handlowców przyczyniły się do powstania Giełdy Hurtowej
przy ul. Okrzei. W 1999 r. pracowało tam ponad 120 podmiotów gospodarczych.
Z myślą o zdobywaniu środków pieniężnych dla realizacji wymienionych celów
Forum zdecydowało się na podjęcie działalności gospodarczej.
Zgodnie z wielowiekową tradycją wzorem słynnych w całej Polsce, Europie i Azji
Wielkich Jarosławskich Jarmarków – zdecydowano się na organizację targów handlu i
rzemiosła. Ze względu na położenie Jarosławia nadano im nazwę Wielkiej Giełdy
Galicyjskiej. Odbyło się 35 edycji Giełdy w cyklach kwartalnych:
• w pierwszej dekadzie marca – branża przewodnia „Budownictwo, Rolnictwo,
Przemysł Rolno-Spożywczy”
• w pierwszej dekadzie czerwca – branża przewodnia „Wszystko dla Dziecka; Sport,
Turystyka, Wypoczynek”
• w pierwszej dekadzie września – branża przewodnia „Wszystko dla Domu (AGD,
Meble, Kosmetyki, Odzież)”
• w pierwszej dekadzie grudnia – branża przewodnia „Targi Small-Biznesu –
Kiermasz Świąteczny”.
Wielka Giełda Galicyjska stała się motorem konsolidującym ludzi małego biznesu w
Jarosławiu. Na Giełdę z roku na rok przybywało coraz więcej kontrahentów, wystawców,
producentów i handlowców. Podczas trwania wystawy odbywały się liczne występy,
konkursy, prelekcje, seminaria, spotkania z ludźmi gospodarki ze szczytów władzy, z
parlamentarzystami, biznesmenami i politykami. Patronat nad targami sprawowali: Prezydent
Krajowej Izby Gospodarczej, Konsul Generalny Czech i Konsul Generalny Ukrainy. Wielka
Giełda Galicyjska stanowiło atrakcyjną i skuteczną formę promocji towarów i usług na
terenie Polski południowo-wschodniej i rynkach Euroregionu Karpackiego. Niestety od kilku
lat Targi nie są kontynuowane.
Jarosławska Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości powołana została w 1996 roku.
Założycielami Fundacji były:
• Gmina Miejska Jarosław
• Huta Szkła „Jarosław” S.A.
• Zakłady Przemysłu Cukierniczego „San” S.A.
• United Biscuits
• Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Jarlan” S.A.
• Zakłady Mięsne „Jarosław” S.A.
w późniejszym czasie dołączyły:
• Kredyt Bank S.A.
• Fabryka Urządzeń Mechanicznych „Kamax” S.A.
JFRP została powołana w celu wspierania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,
promocji i wspierania rozwoju gospodarczego regionu oraz wspierania programów
edukacyjnych w zakresie biznesu.
Fundacja swoje cele realizuje poprzez:
• inicjowanie i wspieranie finansowe szkoleń, seminariów i konferencji
• prowadzenie centrum doradczego biznesu
• współpracę z innymi organizacjami i instytucjami w tworzeniu sprzyjającego
środowiska dla prywatnej przedsiębiorczości.
81
Usługi świadczone przez Fundację obejmują m.in. sporządzanie biznes-planów,
opracowywanie strategii rozwoju firmy, prowadzenie analiz rynkowych i finansowych,
sporządzanie planów marketingowych, poszukiwanie źródeł finansowania, pomoc przy
rozpoczynaniu własnej działalności gospodarczej oraz bezpłatne proste doradztwo biznesowe
i porady prawne.
W 1997 roku Fundacja przystąpiła do Krajowego Systemu Usług, w którym
skupionych jest 126 ośrodków wspierania biznesu. Ważnym przedsięwzięciem było
uruchomienie Podyplomowych Studiów Menedżerskich MBA we współpracy z
Uniwersytetem Central Lancashire z Wielkiej Brytanii oraz Lubelską Szkołą Biznesu.
1.4.4. Uwarunkowania rozwoju
Uwarunkowania rozwoju w dziedzinie gospodarczej
• Dobrze rozwinięte potencjały przemysłu rolno-spożywczego, szklarskiego i lekkiego
• Duży stopień sprywatyzowania przedsiębiorstw państwowych, w tym z udziałem kapitału
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zagranicznego
Wieloletnie tradycje przemysłowe i handlowe miasta
Korzystne położenie miasta powodujące wzrost dostępności do rynków zbytu
Działające prężnie na terenie miasta instytucje otoczenia biznesu
Dostępna wykształcona kadra pracowników zwolnionych w wyniku procesów
prywatyzacyjnych
Rosnąca liczba małych i średnich podmiotów sektora prywatnego, dobrze funkcjonujących
w warunkach gospodarki rynkowej
Zagrożenie istnienia niektórych dużych przedsiębiorstw z uwagi na słabe tempo ich
dostosowania się do wymogów gospodarczych
Brak rozpoznania sytuacji w zmieniających się potrzebach rynku lokalnego, regionalnego
i krajowego
Brak integracji działań promocyjnych i współpracy gospodarczej z sąsiednimi gminami
i powiatem
Zewnętrzne obciążenia finansowe firm.
82
1.5. Analiza SWOT
Diagnoza stanu społeczno-gospodarczego miasta, cykl seminariów oraz wyniki ankiet
były podstawą do analizy SWOT - mocnych i słabych stron Jarosławia, jego szans i zagrożeń.
Analiza dotyczy sytuacji, w jakiej obecnie znajduje się miasto, pozwala sformułować
koncepcje rozwoju ekonomicznego poprzez zinwentaryzowanie istniejących zasobów.
MOCNE STRONY

położenie geopolityczne w paśmie podwyższonej aktywności społeczno-gospodarczej,
na głównym szlaku handlowym w kierunku wschodniej granicy państwa

duże, liczące się miasto w bliskiej odległości od przejścia granicznego w Korczowej –
granice Unii Europejskiej

rozwinięta sieć infrastruktury społecznej jako podstawa do świadczenia usług
administracyjnych, edukacyjnych, zdrowotnych i kulturalnych o znaczeniu lokalnym i
regionalnym

węzłowy ośrodek infrastruktury społeczno-ekonomicznej

wieloletnie tradycje przemysłowe i handlowe miasta

podstawowe elementy infrastruktury technicznej i ochrony środowiska

wzrastająca liczba podmiotów gospodarczych, w tym głównie małych i średnich
przedsiębiorstw

wysoka podaż wykwalifikowanej, a niewykorzystanej siły roboczej

rosnący odsetek pracujących w sektorze prywatnym

dostępność szkolnictwa ponadpodstawowego, w tym wyższego

sprawne działanie instytucji okołobiznesowych i stowarzyszeń wspierających
inicjatywy kulturalne

stolica Powiatu Jarosławskiego
83
SŁABE STRONY

relatywnie wysoka stopa bezrobocia, brak programów przeciwdziałania bezrobociu

brak atrakcyjnych warunków zatrudnienia dla ludzi młodych

niski poziom dochodów ludności

nieprzystosowana do potrzeb rynku pracy struktura i kierunki kształcenia zawodowego

ujemne saldo migracji

odpływ ludzi młodych

zmniejszający się przyrost naturalny, powodujący starzenie się społeczeństwa

niski poziom przygotowania ekonomicznego społeczeństwa

brak integracji mieszkańców, rozbieżność interesów różnych instytucji i grup
społecznych

brak tanich mieszkań, w tym komunalnych, zły stan istniejących

brak dostatecznego wsparcia dla osób i firm rozpoczynających działalność gospodarczą

trudności w adaptowaniu się przedsiębiorstw do warunków gospodarki rynkowej

brak kapitału wewnętrznego

niski stopień wykorzystania walorów historycznych i turystycznych miasta

uciążliwość komunikacyjna wynikająca z braku obwodnicy miasta i wyczerpanej
przepustowości dróg przebiegających przez miasto

zanieczyszczenia związane z transportem i komunikacją samochodową przez centrum
miasta

niedoinwestowanie infrastruktury społecznej, rekreacyjnej i turystycznej, potrzeba
modernizacji wielu obiektów użyteczności publicznej

różnice w rozwoju infrastruktury technicznej, brak pełnej kanalizacji, potrzeby
modernizacyjne
84
SZANSE

bliskość dużego rynku konsumentów (okoliczne wsie i miejscowości)

możliwość wykorzystania sąsiedztwa Ukrainy dla rozwoju handlu i współpracy
gospodarczej

dostępność unijnych środków pomocowych przeznaczonych na infrastrukturę
techniczną, ochronę środowiska, rozwój sektora MŚP, współpracę transgraniczną

modernizacja krajowych węzłów drogowych, budowa autostrady A4

wejście Polski do struktur europejskich i przesunięcie granicy Unii Europejskiej na
wschód

współpraca pomiędzy miastami

efekty reform ustrojowych

program rozwoju województwa podkarpackiego uwzględniający problemy Jarosławia

rozwój transferu nowoczesnych technologii w kraju

egzekwowanie przepisów w zakresie ochrony środowiska

wzrost znaczenia małych i średnich przedsiębiorstw
ZAGROŻENIA

małe zainteresowanie kapitału zewnętrznego regionem

niechęć do inwestowania w obszarach słabiej rozwiniętych

zbyt wolny proces decentralizacji finansów publicznych i funduszy pomocowych

wzrost konkurencyjności międzynarodowych przedsiębiorstw wraz z globalizacją
gospodarki

trudne do przewidzenia zmiany na rynku

brak szybkich transeuropejskich i krajowych połączeń komunikacyjnych miasta

brak polityki zrównoważonego rozwoju kraju, w tym polityki regionalnej dla Polski
wschodniej

zachowawcza postawa społeczeństwa wobec koniecznych zmian ekonomicznych

niska świadomość społeczna procesów integracyjnych, lokalne partykularyzmy
85
1.5.1. Waloryzacja analizy SWOT
Reforma administracyjna kraju przywróciła miastu ważne miejsce na mapie
administracyjnej kraju. Miasto ugruntowało swoją lokalną pozycję jako siedziba starostwa
powiatowego, równocześnie wzrosła jego atrakcyjność w oczach mieszkańców, mieszkańców
okolicznych miejscowości oraz inwestorów zewnętrznych.
Długoletnie tradycje historyczne, przemysłowe i handlowe miasta, podtrzymywane
i wzmacniane, otwierają przed nim możliwości rozwojowe.
Czynnikiem ograniczającym korzystną koniunkturę jest brak kapitału wewnętrznego
oraz zabezpieczenia finansowego do modernizacji majątku trwałego. Istotną sprawą jest
podnoszenie konkurencyjności miasta oraz wspieranie lokalnej gospodarki - małych
i średnich firm, systemów bankowych oraz instytucji okołobiznesowych.
Dużym zagrożeniem dla rozwoju miasta jest migracja ludzi młodych do większych miast.
Ograniczyć to zjawisko można przez tworzenie atrakcyjnych warunków zatrudnienia oraz
warunków bytowych (mieszkania, tereny budowlane, wysoka jakość placówek służby
zdrowia, oświatowych, rekreacyjnych itp.).
Szansą rozwojową miasta jest możliwość wykorzystania przygranicznego położenia
przebiegających tędy szlaków komunikacyjnych. Rozwój współpracy i wymiany handlowej
powinien generować nowe miejsca pracy, zwiększać aktywność gospodarczą i dochody
mieszkańców.
Zagrożenia rozwojowe miasta zbieżne są z zagrożeniami typowymi dla całego
województwa. Małe zainteresowanie inwestorów krajowych i zagranicznych na obszarach
słabiej rozwiniętych dotyczy też miasta Jarosławia. Zagrożeniem dla zrównoważonego
rozwoju miasta może być rozbieżność lokalnych interesów, brak współpracy w
podejmowaniu inicjatyw społeczno-gospodarczych oraz niska świadomość procesów
integracyjnych. Różnice wynikające z poglądów politycznych nie mogą przekładać się na
grunt rozwoju miasta.
86
II. PLAN STRATEGICZNY ROZWOJU MIASTA JAROSŁAW
2.1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE
Ustawa o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1991 r. nie narzuca obowiązku
opracowania i realizacji strategii rozwoju, jednak wymogi skutecznego działania wymuszają
na władzach gminnych sięganie po taki instrument zarządzania.
Strategia w 1999 r. opracowana została na podstawie raportu diagnostycznego oraz
analizy słabych i mocnych stron miasta. W planie strategicznym uwzględnione zostały
priorytety zawarte w „Strategii województwa podkarpackiego" oraz priorytety PHARE 2000.
Logiczna struktura strategii
MISJA
OBSZARY
STRATEGICZNE
CELE STRATEGICZNE DLA
KAŻDEGO Z OBSZARÓW
ZADANIA
REALIZACYJNE
PROJEKT
PROJEKT
PROJEKT
Przy wdrażaniu strategii niezbędne będzie opracowanie i zrealizowanie całego szeregu
projektów, szczególnie w przypadku możliwości skorzystania ze specjalnych, celowo
zorientowanych programów pomocowych. Dzięki takiej metodologii „Strategia rozwoju
miasta Jarosław" staje się świadomym i ukierunkowanym procesem podejmowania decyzji.
87
2.2. Ujęcie systemowe misji i celów nadrzędnych, priorytetów rozwojowych i kierunków
działań
2.2.1. Misja miasta
Misja miasta Jarosław wypracowana została w trakcie debat strategicznych zarówno w
latach 1998-99 jaki w 2005 r. Koncentruje się ona na rozwoju społeczno – gospodarczym,
dostosowuje kierunki działań do długoterminowych celów, równocześnie pełni funkcje
motywacyjne i promocyjne. W trakcie debat uczestnicy poruszali najważniejsze problemy
miasta, podkreślali jego atrakcyjność dla turystów i inwestorów, co stanowi o jego
wyjątkowości. Uczestnicy zgodnie stwierdzili, iż najważniejszymi kierunkami rozwoju
powinna być przedsiębiorczość, turystyka i oświata.
JAROSŁAW
historycznie ukształtowany ośrodek ponadlokalny,
miasto, które będzie coraz bardziej atrakcyjne dla mieszkańców
poprzez rozwój przedsiębiorczości, turystyki, oświaty,
wykorzystanie swojego położenia geograficznego, unikatowych
zabytków, rozwiniętej bazy oświatowej oraz systemu zachęt
dla inwestorów.
88
2.2.2. Obszary i priorytety rozwoju miasta
Priorytety, cele i kierunki rozwoju Jarosławia określono w odniesieniu do pożądanego
charakteru tego miasta, obejmującego sześć współzależnych obszarów strategicznych:
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
Priorytet:
Tworzenie systemu rozwoju
lokalnej przedsiębiorczości
(MŚP)
INFRASTRUKTURA
TECHNICZNA
Priorytet:
Niwelowanie różnic w rozwoju
infrastruktury technicznej
TURYSTYKA
Priorytet:
Program rozwoju
turystyki
OŚWIATA
I EDUKACJA
Priorytet:
Budowanie
perspektyw dla
młodzieży
PROMOCJA MIASTA
Priorytet:
Tworzenie systemu
identyfikacji i promocji
symboli
MIESZKAŃCY
Priorytet:
Budowanie nowoczesnej
zintegrowanej społeczności
89
CEL PRIORYTETOWY: rozwój gospodarczy miasta
1.Wspieranie rozwoju otoczenia biznesowego.
2.Wzrost poziomu inwestycji.
KIERUNKI DZIAŁAŃ
1. Wspieranie rozwoju MŚP.
2. Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości.
3. Utworzenie Parku Technologicznego.
4. Rozwijanie usług finansowych dla MŚP.
5. Utworzenie Centrum Targowo-Wystawienniczego.
6. Powołanie Rady Przedsiębiorczości.
7. System pozyskiwania inwestorów.
8. Pozyskiwanie inwestycji publicznych.
9. Poprawa infrastruktury technicznej.
90
Pierwszym z obszarów jest przedsiębiorczość, jako źródło rozwoju społecznego
i gospodarczego miasta, której efektem będzie rozwiązywanie problemów bezrobocia
i niskiego poziomu dochodów ludności oraz przełamywanie innych zagrożeń a także słabych
stron miasta jak np. braki w infrastrukturze społecznej, technicznej, słabe tempo rewitalizacji
miasta i innych.
W ramach tego obszaru określono priorytet: rozwój gospodarczy miasta. Celem jest
zwiększenie wzrostu liczby małych i średnich przedsiębiorstw na co będzie miało wpływ
zarówno
ściąganie do miasta kapitałów krajowych i zagranicznych jak i lepsze
wykorzystanie posiadanej infrastruktury, doświadczeń i umiejętności oraz kwalifikacji
zasobów ludzkich. Osiągnięcie przedmiotowego priorytetu zależeć będzie o stopniu realizacji
założonych celów.
Celem pierwszym jest wspieranie rozwoju otoczenia biznesowego, którego efektem
będzie wzrost znaczenia małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce miasta oraz wzrost
zatrudnienia w tym sektorze. MŚP odgrywa znaczną rolę w tworzeniu nowych miejsc pracy
oraz w stabilizacji rozwoju gospodarczego miasta. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw
zależy od takich czynników, jak dostęp do informacji, nowoczesnych technologii, doradztwa,
szkoleń i kapitału. Stąd zachodzi konieczność współpracy MŚP z instytucjami otoczenia
biznesu oraz władzą samorządową miasta. Chodzić tutaj będzie m.in. o pobudzenie
przedsiębiorczość poprzez ułatwienie dostępu do wiedzy z zakresu prowadzenia działalności
gospodarczej, promowanie „samozatrudnienia”, promocję rozwoju przedsiębiorczości,
stworzenie dostępu do usług finansowych, prowadzenie specjalnej gry podatkowej oraz
ułatwień w dostępie do infrastruktury. Wspieranie działań Centrum Wspierania
Przedsiębiorczości przy Jarosławskiej Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości w zakresie:
 doradztwa i szkoleń dla MŚP oraz osób zamierzających rozpocząć działalność
gospodarczą,
 dostępu do informacji,
 pomocy we wskazaniu potencjalnych źródeł finansowania rozwoju małych
i średnich firm z środków UE oraz przygotowaniu wniosków,
 pomocy w nawiązywaniu kontaktów zagranicznych,
 pomocy w organizowaniu udziału w targach i wystawach.
Ważny aspekt dla rozwoju otoczenia biznesu stanowi utworzenie Inkubatora
Przedsiębiorczości przeznaczonego dla firm rozpoczynających działalność gospodarczą.
Firmy te mogły by funkcjonować w fazie wstępnego rozwoju w Inkubatorze, aby potem
przenieść swoją działalność do własnych obiektów.
Z myślą o pozyskaniu nowoczesnych technologii, które są niezbędne do rozwoju każdej firmy
oraz poprawy poziomu ich konkurencyjności na rynku zostanie utworzony Park
Technologiczny.
Kolejny bardzo istotny aspekt związany z rozwojem otoczenia biznesu to rozwój usług
finansowych. Małe i średnie firmy charakteryzują się niską wartością majątku trwałego, co
stanowi problem przy pozyskaniu kredytowania działalności gospodarczej, zwłaszcza w
sytuacji osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Stąd konieczność budowy
w mieście poza bankowego systemu ułatwiającego dostęp do zewnętrznych źródeł
finansowania, Funduszu Pożyczkowego i Gwarancyjnego dla MSP.
Istotne znaczenie również dla realizacji celu związanego z rozwojem otoczenia biznesu ma
utworzenie Centrum Targowo-Wystawienniczego. Targi, wystawy gospodarcze i promocyjne
mają istotne znaczenie dla nawiązywania kontaktów gospodarczych. Pobudzają współpracę
handlową pomiędzy podmiotami gospodarczymi oraz przyczyniają się do rozwoju rynków
91
zbytu. Stworzenie warunków na bazie posiadanych przez miasto zasobów na zorganizowanie
zaplecza wystawowego jest niezbędna dla promowania i rozwoju lokalnej przedsiębiorczości.
Działanie powyższe powinno przyczynić się do nawiązania współpracy pomiędzy
przedsiębiorcami z naszego miasta, a firmami krajowymi i zagranicznymi.
W ramach tego celu przewiduje się powołanie Rady Przedsiębiorczości skupiającej
przedstawicieli instytucji i organizacji okołobiznesowych oraz władz samorządowych miasta.
Rada będzie pełnić funkcję integrującą, opiniodawczą, inicjującą i koordynującą współpracę
decydentów i partnerów w zakresie rozwoju gospodarczego miasta.
Celem drugim jest wzrost poziomu inwestycji. Rozwój miasta jest ściśle związany z
poziomem inwestycji zarówno komercyjnych, jak i publicznych. Szczególne znaczenie dla
rozwoju miasta mają inwestycje w sferę produkcyjną, które przyczyniają się do tworzenia
nowych miejsc pracy. Realizacja tego celu wymaga odpowiedniego Systemu pozyskiwania
inwestorów, który powinien przyczynić się do wzrostu liczby inwestorów w naszym mieście
oraz nakładów na inwestycje. System ten winien charakteryzować się profesjonalnie
przygotowaną ofertą, wiarygodną i aktualną informacją o możliwościach inwestowania.
Niezbędny jest również system zachęt i preferencji dla przyszłych inwestorów. Realizacja
tego kierunku działań wymagać będzie:

zapewnienia skutecznej promocji ofert miasta

współpracy z wyspecjalizowanymi instytucjami w województwie i kraju

udziału w targach, wystawach w kraju i zagranicą

stworzenie systemu informacji i profesjonalnej pomocy dla inwestorów (Biuro
Obsługi Inwestora)
Kolejny kierunek działania Pozyskiwanie do miasta inwestycji publicznych powinien
przyczynić się do ich zwiększenia i zakresu. Pomoc ze strony UE w ramach procesu integracji
stwarza szereg możliwości na pozyskanie środków pomocowych na ten cel.
Realizacja celu związanego ze Wzrostem poziomu inwestycji wymaga realizacji kierunku
działania Poprawa infrastruktury technicznej, która winna przyczynić się do usunięcia barier
dla inwestycji produkcyjnych, usługowych i mieszkaniowych w mieście. Realizacja
powyższego kierunku działania winna obejmować:

wspieranie przedsięwzięć inwestycyjnych charakteryzujących się pozytywnym
wynikiem analizy efektywności ekonomicznej

optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury

usprawnienie systemu zarządzania posiadaną przez miasto infrastrukturą
techniczną.
92
TURYSTYKA
CEL PRIORYTETOWY: Opracowanie i realizacja programu rozwoju turystyki
1.
2.
3.
4.
Rozwijanie marketingu turystycznego.
Tworzenie i inwentaryzacja bazy lokalowej.
Standaryzacja usług turystycznych.
Stworzenie interaktywnej sieci informacji turystycznej.
KIERUNKI DZIAŁAŃ
1. Wydzielenie obszarów zainteresowań:
 Obiekty historyczne o walorach zabytkowych (podziemia)
 Obszary sportu i rekreacji
 Trasy rowerowe, spacerowe
 Place zabaw
 Obiekty życia kulturalnego: kina, biblioteki, galerie
 Punkty widokowe i krajobrazowe
 Baza turystyczna (hotele, restauracje, kempingi)
2. Podział istniejących obiektów historycznych na klasy i kategorie.
3. Program rozwoju turystyki – koordynacja działań:
 Punkt informacji turystycznej, przewodnicy
 Wydzielenie turystycznych szlaków komunikacyjnych (w połączeniu z
parkingami)
 Oznakowanie (rynek i dobiegające do niego ulice)
 Przewodniki turystyczne + mapy
 Komunikacja miejska - linie dla turystów
4. Oznakowanie ulic, rynku i budynków, podświetlenie i wyeksponowanie starych,
zabytkowych budowli.
5. Renowacja starówki (elewacje, kostka).
6. Umieszczenie w eksponowanych miejscach miasta turystycznej mapy Jarosławia z
zaznaczeniem miejsc, które warto zobaczyć oraz wyeksponowanie Podziemnej Trasy
Turystycznej.
7. Internetowa informacja turystyczna.
8. Udział w targach turystycznych, współpraca z biurami podróży, reklama w lokalnych
mediach.
9. Promocja stałych imprez kulturalnych jako atrakcji turystycznych.
10. Rozwój i modernizacja bazy noclegowej.
93
Drugim z obszarów jest turystyka. Uznano, że dla rozwoju miasta istotny jest rozwój
turystyki, a tutaj niezbędne jest lepsze wykorzystanie dziedzictwa kulturowego. W tym
obszarze sformułowano priorytet: Program rozwoju turystyki. W ramach tego priorytetu
sformułowano 3 cele strategiczne.
Celem pierwszym jest tworzenie i inwentaryzacja bazy noclegowej. Dotychczasowa
słaba baza noclegowa obejmująca w 1998 r. 5 obiektów z 224 miejscami noclegowymi, w
tym 120 w hotelu, rozwinęła się do 314 miejsc w 2005 r. (w tym 205 miejsc hotelowych)
stanowiąc nadal barierę rozwoju turystyki i wymaga rozbudowy.
Celem drugim jest standaryzacja usług turystycznych. W odniesieniu do turystyki
miejskiej zakłada się wydzielenie następujących obszarów zainteresowania: obszary
historyczne o walorach zabytkowych, obszary sportu i rekreacji, trasy rowerowe i spacerowe,
place zabaw, obiekty życia kulturalnego, punkty widokowe i krajobrazowe oraz baza
turystyczna.
Trzecim celem jest stworzenie interaktywnej sieci informacji turystycznej. Dla
realizacji tego celu przewiduje się m.in. wydzielenie turystycznych szlaków
komunikacyjnych, dostosowanie komunikacji dla potrzeb turystów, oznakowanie ulic i
budynków, wyeksponowanie starych zabytkowych budowli, przyspieszenie procesów
renowacji starówki, uruchomienie internetowej informacji turystycznej i sieci
automatycznych przewodników.
Jako działania promocyjne proponuje się udział w targach turystycznych i współpracę
z biurami podróży. Ważną sprawą będzie promocja stałych imprez kulturalnych jako atrakcji
turystycznych oraz edukacja ludności dla obsługi ruchu turystycznego.
94
PROMOCJA MIASTA
CEL PRIORYTETOWY: Opracowanie i realizacja programu rozwoju promocji
1. Tworzenie systemu identyfikacji i promocji symboli.
2. Tworzenie mechanizmów integracji wewnętrznej mieszkańców miasta.
3. Rozwijanie lokalnego systemu medialnego.
KIERUNKI DZIAŁAŃ
1. Ujednolicenie systemu promocji miasta.
2. Wybór znaków indentyfikujących miasto Jarosław, jego produkty
(konkurs – wybór – nagroda – promocja).
3. Ustawienie tablic informacyjnych z nazwą i herbem (logo) przy drogach wjazdowych do
miasta.
4. Opracowanie rocznego kalendarza imprez.
5. Poprawa komunikowanie się władz samorządowych z mieszkańcami miasta:
a. utworzenie Lokalnego Studia Medialnego – Internet, radio, lokalne programy
telewizyjne, lokalny periodyk.
b. poszerzenie Biuletynu Informacyjnego Miasta Jarosławia – utworzenie ramówki dla
mieszkańców z miejscem na polemikę i wypowiedzi.
95
Trzecim obszarem strategicznym jest promocja miasta. Dotychczasowe działania
w tym obszarze uznano za niewystarczające. Aktywna promocja skierowana do mieszkańców
miasta oraz gości będzie miała ważne znaczenie dla podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej
miasta oraz dla jego rozwoju gospodarczego i społecznego, w tym dla rozwoju turystyki.
W tym obszarze jako priorytet przyjęto: tworzenie systemu identyfikacji i promocji
symboli.
W ramach tego priorytetu za cel pierwszy uznano tworzenie mechanizmów integracji
wewnętrznej mieszkańców miasta. Cel ten będzie realizowany przez ujednolicenie systemu
promocji miasta, ogłoszenie i przeprowadzenie konkursu na logo miasta, które znajdować się
będzie na tablicach informacyjnych przy drogach wjazdowych do miasta, na informatorach,
folderach i wszelkich produktach miasta. Ważnym zadaniem będzie sporządzenie kalendarza
stałych organizowanych w mieście imprez o charakterze masowym tj. kulturalnych,
oświatowych i innych, które integrują społeczność lokalną.
Drugim celem jest rozwijanie miejskiego systemu medialnego m.in. przez utworzenie
lokalnego Studia Medialnego obejmującego Internet, radio, lokalne programy telewizyjne.
Proponuje się również wydawanie periodyku miejskiego szeroko zajmującego się sprawami
społeczności Jarosławia z miejscem do zamieszczania publikacji i listów czytelników.
96
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
CEL PRIORYTETOWY: Niwelowanie różnic w rozwoju infrastruktury technicznej
1. Wprowadzanie nowoczesnych technologii i rozwiązań infrastrukturalnych.
2. Miasto przyjazne dla niepełnosprawnych.
3. Kompleksowa odnowa przestrzenna, gospodarcza i społeczna wybranych obszarów
miasta.
KIERUNKI DZIAŁAŃ
1. Opracowanie wieloletniego programu sporządzania planów miejscowych w nawiązaniu
do ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Jarosławia.
2. Opracowanie harmonogramu budowy drogi obwodowej, która wyprowadzi ruch
samochodowy poza centrum miasta (umowy przedwstępne, wykup ziemi, plan, projekt) udrożnienie systemu komunikacji, zmiana funkcji Starego Miasta.
3. Poprawa stanu dróg, chodników, oświetlenia ulicznego.
4. Poprawa wyglądu budynków, nadzór nad nowo powstającymi obiektami - publiczna
informacja o projektancie, inwestorze itp.
5. Nowoczesny system ogrzewania miasta - likwidacja kotłowni węglowych.
6. Rozwój infrastruktury technicznej poprzez realizację uchwalonych przez Radę Miasta
Jarosławia wieloletnich planów inwestycyjnych.
7. Przygotowanie terenów dobrze wyposażonych w infrastrukturę (budowlanych,
inwestycyjnych.
8. Przedstawienie możliwości inwestowania na terenach przeznaczonych pod budownictwo
mieszkaniowe i przemysłowe.
9. Dostosowanie obiektów użyteczności publicznej dla osób niepełnosprawnych.
10. Zintegrowanie i zagospodarowanie terenów dochodzących do rzeki - czysty San.
11. Plan medialny miasta - centrum informacji infrastrukturalnej.
12. Kompletowanie dokumentacji (opracowane projekty, sprawy własności itd.).
13. Monitoring miasta (bezpieczeństwo).
14. Rewitalizacja obszarów miasta:
 zatrzymanie degradacji budynków i terenów objętych ochroną konserwatorską,
 podwyższenie standardu zasobów mieszkaniowych,
 ożywienie terenów powojskowych i poprzemysłowych,
 wprowadzenie funkcji tworzących miejsca pracy,
 poprawa układu przestrzenno – funkcjonalnego centrum miasta,
 rewaloryzacja substancji zabytkowej,
 remont i renowacja istniejących zasobów mieszkaniowych,
 poprawa estetyki miasta,
 budowa nowych mieszkań,
 zabezpieczenie puli mieszkań rotacyjnych i zamiennych.
15. Uruchamianie finansowych mechanizmów wsparcia i inne działania wynikające z
programów pomocowych.
97
Czwartym obszarem strategicznym jest infrastruktura techniczna.
W tym obszarze jako priorytet przyjęto niwelowanie różnic w rozwoju infrastruktury
technicznej zarówno w porównaniu z miastami o zbliżonej wielkości do Jarosławia jak i
wewnątrz samego miasta.
Dla osiągnięcia tego priorytetu przyjęto realizację dwóch celów. Pierwszy z nich to
wprowadzenie nowoczesnych technologii i rozwiązań infrastrukturalnych. Zakłada się m.in.
udrożnienie systemu komunikacji, m.in. przez budowę drogi obwodowej, która umożliwi
wyprowadzenie ruchu poza centrum miasta, poprawę stanu chodników, dróg i oświetlenia
miejskiego, czystości miasta, modernizację oczyszczalni ścieków oraz zakończenie prac
związanych z kanalizacją, unowocześnienie procesu ogrzewania miasta przez modernizację
istniejących kotłowni węglowych.
Przygotowanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe i przemysłowe, zintegrowanie
i zagospodarowanie terenów dochodzących do rzeki San.
Drugim celem jest wprowadzenie w życie zasady „miasto przyjazne dla
niepełnosprawnych". Realizując ten cel przewiduje się dostosowanie obiektów użyteczności
publicznej dla osób niepełnosprawnych, co wiąże się z likwidacją przeszkód urbanistycznych
i uwzględnieniu potrzeb osób niepełnosprawnych przy budowie nowych obiektów.
W celu poprawy bezpieczeństwa miasta natomiast realizowany jest całodobowy
monitoring miasta.
98
OŚWIATA I EDUKACJA
CEL PRIORYTETOWY: Budowanie perspektyw dla młodzieży
1. Rozwijanie nowoczesnego kształcenia uwzględniającego aspiracje i potrzeby uczniów.
2. Realizacja wieloaspektowej edukacji europejskiej.
3. Intensyfikowanie działań prozdrowotnych. Poszerzanie i modernizacja bazy lokalowej
szkół i placówek.
KIERUNKI DZIAŁAŃ
1. Dbałość o wysoki poziom kształcenia uwzględniający indywidualne potrzeby uczniów.
2. Budowa i modernizacja zaplecza dydaktycznego i sportowego (dobrze wyposażone sale
lekcyjne, pracownie komputerowe, sale gimnastyczne, boiska przyszkolne).
3. Rozwijanie nowatorskich metod pedagogiczych, w tym sprawdzonych systemów
edukacyjnych (np. system Marii Montessori).
4. Organizacja kształcenia integracyjnego na wszystkich poziomach edukacyjnych.
5. Stała, nieodpłatna pomoc psychologiczno-pedagogiczna w placówkach oświatowych.
6. Wprowadzenie nowoczesnego systemu pedagogizacji rodziców.
7. Tworzenie i wspieranie działalności uczniowskich klubów sportowych.
8. Organizowanie alternatywnych form spędzania czasu wolnego uczniów (zajęcia sportowe,
koła zainteresowań i inne).
9. Promowanie zdrowego stylu życia wśród uczniów i rodziców.
10. Upowszechnianie nauki języków obcych wśród uczniów klas 0-III.
11. Organizowanie i finansowe wspieranie działalności szkolnych klubów europejskich oraz
międzynarodowej wymiany młodzieży.
99
Piątym obszarem strategicznym jest oświata i edukacja. W tym obszarze wyznaczono
priorytet: budowanie perspektyw dla młodzieży. Utrzymujące się bezrobocie w mieście,
trudności związane ze znalezieniem pracy, brak możliwości realizacji własnych celów oraz
planów osobistych i zawodowych powoduje utrzymywanie się ciągle ujemnego salda
migracji stałej, odpływ młodzieży z miasta do innych ośrodków, co zagraża rozwojowi
Jarosławia.
W ramach tego priorytetu przyjęto, że pierwszym celem jest: rozwijanie nowoczesnego
kształcenia uwzględniającego aspiracje i potrzeby uczniów. Cel ten będzie realizowany m.in.
przez tworzenie różnorodnych form kształcenia pozwalających na indywidualny rozwój
uczniów.
Celem drugim jest: realizacja wieloaspektowej edukacji europejskiej. Po przystąpieniu Polski
do Unii Europejskiej ważnym zadaniem samorządu jest edukacja proeuropejska, pozwalająca
na zapoznanie uczniów z tradycjami i kulturą innych narodów.
Cel trzeci stanowi intensyfikowanie działań prozdrowotnych, które pozwolą na ogólną
poprawę zdrowia dzieci i młodzieży.
Czwarty cel skupia się wokół zagadnienia poszerzania i modernizacji bazy szkół i placówek.
Dla realizacji tego celu przewiduje się m.in. budowę zaplecza dydaktycznego i sportowego
szkół, poprawę w zakresie wyposażenia sal lekcyjnych, pracowni komputerowych, boisk
przyszkolnych oraz zakup specjalistycznych pomocy dydaktycznych dla szkolnych placówek.
100
MIESZKAŃCY
CEL PRIORYTETOWY: Budowanie nowoczesnej zintegrowanej społeczności.
1.
2.
3.
4.
Tworzenie systemów motywacyjnych.
Wspieranie inicjatyw społecznych.
Miasto przyjazne dla wszystkich mieszkańców.
Budowanie społeczeństwa otwartego.
KIERUNKI DZIAŁAŃ
1. Uaktywnienie rad dzielnic – systematyczne, cykliczne spotkania przedstawicieli Rady
Miasta z mieszkańcami.
2. Opracowanie logo miasta, promocja i reklama.
3. Zadbanie o czyste, bezpieczne i estetyczne miasto (architektura, zabytki, zieleń itd.)
4. Uproszczenie procedur prawno - administracyjnych przy podejmowaniu inicjatyw
społecznych, rozpoczynaniu działalności gospodarczej.
5. Zatrzymanie w Jarosławiu młodzieży – praca, mieszkania, korzystne kredyty.
6. Promowanie inicjatyw społecznych (Biuro Inicjatyw Społecznych).
7. Tworzenie systemów motywacyjnych (nagrody za ciekawe pomysły).
8. Ustawienie skrzynki pytań mieszkańców – w budynku Ratusza.
9. Utworzenie stałej rubryki dla mieszkańców, interaktywny biuletyn (lokalna prasa,
Biuletyn Informacyjny Miasta Jarosławia).
10. Bezpieczeństwo mieszkańców – system monitorowania miasta.
11. Organizacja imprez charytatywnych – dochód przeznaczony dla osób najbardziej
potrzebujących.
101
Szóstym obszarem strategicznym są mieszkańcy miasta. W tym obszarze określono
priorytet: budowanie nowoczesnej, zintegrowanej społeczności. Podstawowym, impulsem
rozwojowym miasta jest upodmiotowienie mieszkańców w wyniku m.in. rozwoju wszelkich
form samorządności. Z diagnozy stanu społeczno-gospodarczego Jarosławia wynika, że
społeczność miasta jest mało zespolona. Dla osiągnięcia optymistycznej wizji rozwoju miasta
zachodzi konieczność budowania społeczności zintegrowanej. Szeroko rozumiana kultura jest
z pewnością aspektem integrującym społeczność lokalną..
W ramach tego priorytetu przyjęto jako cel pierwszy tworzenie systemów
motywacyjnych. Dotyczy to tworzenia motywacji dla angażowania się szerokiej lokalnej
społeczności w podejmowanie różnorodnych inicjatyw na rzecz Jarosławia. W systemach
tych ważna jest zarówno satysfakcja, jak i nagrody rzeczowe (finansowe) za ciekawe
pomysły.
Celem drugim jest wspieranie inicjatyw społecznych poprzez ich promowanie,
uproszczenie procedur prawno-administracyjnych w realizacji podejmowanych inicjatyw
społecznych, w tym również realizacji inwestycji.
Kolejne cele to: miasto Jarosław – przyjazne dla wszystkich mieszkańców i budowa
społeczeństwa otwartego, co nastąpi m.in. w wyniku uaktywnienia rad dzielnic, uruchomienia
skrzynki pytań dla mieszkańców, wydawania lokalnego periodyku oraz Biuletynu
Informacyjnego Miasta Jarosławia, wprowadzenia systemu monitoringu dla bezpieczeństwa
mieszkańców. Przewiduje się również podejmowanie działań na rzecz czystości,
bezpieczeństwa i estetyki miasta oraz przyspieszenie prac związanych z jego rewitalizacją.
Część z przedstawionych tu zadań pojawiła się już przy omawianiu wcześniejszych
obszarów. Podział pomiędzy obszary, jak i przewidywane w nich cele strategiczne ma
charakter umowny. Prezentowane w Strategii... zadania wzajemnie się przenikają
i uzupełniają.
102
2.3. Projekty rozwiązań problemów miasta w poszczególnych obszarach strategicznych
Realizacja wymienionych priorytetów i celów strategicznych oraz zadań ujętych w
„Strategii rozwoju miasta Jarosław na lata 2000-2010” wymagać będzie opracowania
specjalnych projektów uwzględniających działania niezbędne dla zainicjowania i
uruchomienia tych projektów.
W zakresie wspierania rozwoju przedsiębiorczości przewiduje się następujące projekty
wiodące: Inkubator Przedsiębiorczości, Centrum Promocji Miasta, Centrum TargowoWystawiennicze, Lokalny Fundusz Rozwojowy, Centrum Kształcenia Biznesu.
Ponadto w obszarze strategicznym – przedsiębiorczość - zachodzi potrzeba
opracowania projektu restrukturyzacji przedsiębiorstw publicznych, które są w gestii władz
miasta, projektu promocji gospodarczej miasta z uwzględnieniem przyjaznych dla
przedsiębiorców procedur administracyjnych, gwarancji kredytowych dla MŚP, ulg
podatkowych i ułatwień w dostępie do infrastruktury, jak również projektu badań popytu
ludności miasta oraz trendów w tym zakresie w województwie i kraju.
W obszarze strategicznym – turystyka - zachodzi potrzeba opracowania i wdrożenia
projektu rozwoju infrastruktury turystycznej z uwzględnieniem bazy noclegowej, usług
turystycznych oraz różnych działań związanych z informacją turystyczną.
Drugim projektem w tym obszarze winien być projekt rewitalizacji miasta
uwzględniający renowację Starówki i innych historycznych obiektów sakralnych i świeckich.
Natomiast projekt trzeci winien obejmować problematykę organizowania imprez kulturalnych
o zasięgu lokalnym, regionalnym, a nawet krajowym, z uwzględnieniem programu
finansowego wspierania tych imprez.
W obszarze strategicznym - promocja miasta - zachodzi potrzeba opracowania
jednego projektu uwzględniającego utworzenie Centrum Promocji Miasta, a także różnorodne
działania informacyjne o atrakcjach kulturalnych miasta oraz dogodnych warunkach przy
inwestowaniu kapitału zagranicznego i krajowego.
W obszarze strategicznym – infrastruktura - zachodzi potrzeba opracowania projektu
modernizacji układu komunikacji miasta z uwzględnieniem harmonogramu budowy
obwodowej, a do czasu jej wybudowania – usprawnienia ruchu w mieście, poprawy stanu
dróg i ulic oraz poprawy oświetlenia ulicznego. Drugim projektem w tym obszarze winien
być projekt dokończenia kanalizacji miasta oraz modernizacji istniejącej oczyszczalni
ścieków. Trzeci projekt dotyczy modernizacji systemu grzewczego miasta a obejmuje m.in.
likwidację kotłowni węglowych. Czwartym projekt określa sposoby zagospodarowania
terenów dochodzących do rzeki San. Kolejne projekty to:
 modernizacja wysypiska śmieci,
 modernizacja zespołu sportowo-rekreacyjnego,
 projekt rozwoju budownictwa mieszkaniowego.
103
W obszarze strategicznym - oświata i edukacja - zachodzi potrzeba zbudowania
i realizacji następujących projektów:
 modernizacji szkół oraz ich wyposażenia technicznego z uwzględnieniem
wyposażenia sal lekcyjnych, gimnastycznych, pracowni komputerowych, boisk
przyszkolnych itp.,
 dostosowania kierunków kształcenia i programów nauczania oraz sposobów
kształcenia do zapotrzebowania na rynku pracy. Projekt ten powinien być na bieżąco
aktualizowany,
 rozwoju szkolnictwa wyższego na terenie miasta.
W obszarze strategicznym – mieszkańcy - przewiduje się budowę i realizację jednego
projektu: wspierania inicjatyw społecznych wraz z systemami motywacyjnymi.
104
III. KIERUNKI ROZWOJU MIASTA JAROSŁAWIA DO 2010 ROKU
3.1. Scenariusze i wizje rozwoju
W sprawie wyboru wariantu strategii rozwoju Jarosławia wypowiedzieli się
przedstawiciele mieszkańców Jarosławia zaangażowani w prace nad dokumentem.
Spośród wariantu proekologicznego, progospodarczego lub pośredniego; najbardziej
zgodny z interesem społecznym i ekonomicznym miasta okazał się wariant pośredni, łączący
czystość środowiska naturalnego, rozwój turystyki, upiększanie miasta równocześnie
z preferowaniem rozwoju produkcji przemysłowej, rzemieślniczej, handlu, usług,
budownictwa, wspieraniem przedsiębiorczości i pozyskiwaniem inwestorów krajowych
i zagranicznych.
Większość mieszkańców wypowiedziała się za rozwojem szybkim, który na pewno w
konsekwencji wymaga nakładów finansowych. Związane jest to z koniecznością zaciągania
przez miasto kredytów, ustalaniem wysokich podatków, co przyczynia się z pewnością do
likwidacji bezrobocia poprzez tworzenie nowych miejsc pracy oraz wzrost dochodów miasta i
jego mieszkańców. Dużą wagę odgrywa możliwość korzystania ze środków pomocowych
Unii Europejskiej.
Wraz z szybkim rozwojem, członkowie społeczności lokalnej optowali jednocześnie za
optymistycznym scenariuszem rozwoju. Zgodnie z nim do 2010 r. w wyniku wzmocnienia
szans rozwojowych i przełamywania zagrożeń i słabych stron nastąpi szybki postęp w
rozwiązywaniu podstawowych problemów miasta, a w szczególności:
 wykorzystując położenie geograficzne miasta, potencjał gospodarczy, sieć
infrastruktury społecznej, walory krajobrazowe oraz koncentrację zasobów
kulturowych, jak i możliwości napływu kapitału krajowego i zagranicznego, poprzez
pobudzanie przedsiębiorczości we wszystkich dziedzinach społeczno-gospodarczych
oraz zahamowania upadku dużych przedsiębiorstw, przy jednoczesnym powstawaniu
małych i średnich podmiotów gospodarczych powstaną nowe miejsca pracy,
zmniejszy się zjawisko bezrobocia, wzrośnie poziom życia ludności miasta,
 rozwiązane zostaną problemy komunikacyjne w mieście dzięki drodze obwodowej i
wyprowadzenia ruchu samochodowego z centrum miasta, poprawiony zostanie stan
techniczny dróg i ulic na terenie miasta,
 uzupełnione zostaną luki w infrastrukturze technicznej, np. w zakresie kanalizacji,
unowocześniony zostanie system ciepłownictwa miasta, zmodernizowana zostanie
oczyszczalnia ścieków i wysypisko śmieci,
 przyspieszone zostaną prace w zakresie rewitalizacji miasta, a Starówka stanie się
wizytówką miasta,
 powstaną nowe obiekty sportowe, rekreacji i kultury i inne zakłady usługowe, nastąpi
modernizacja obiektów służby zdrowia oraz szkolnictwa,
 system kształcenia dostosowany zostanie do potrzeb rynku pracy,
 w wyniku zmiany na lepsze warunków życia oraz powstawania nowych perspektyw
dla młodzieży zahamowany zostanie proces odpływu młodzieży,
 prowadzona aktywnie promocja miasta doprowadzi do zwiększenia jego atrakcyjności
inwestycyjnej oraz do integracji mieszkańców miasta,
 dotychczasowe funkcje Jarosławia w powiecie, województwie i kraju zostaną
wzmocnione.
105
Obok wariantu scenariusza optymistycznego możliwy jest również scenariusz
pesymistyczny rozwoju miasta. Zgodnie z tym scenariuszem nie powiedzie się zahamowanie
upadku dużych przedsiębiorstw, a tempo powstawania nowych podmiotów będzie wolne, co
może skutkować utrzymywaniem się wysokiej stopy bezrobocia.
Brak, inicjatyw, przedsiębiorczości i środków finansowych spowoduje wstrzymanie lub
znaczne spowolnienie rozwiązania problemów komunikacyjnych miasta. Bardzo wolno
uzupełniane będą luki w infrastrukturze technicznej i społecznej oraz ochronie środowiska.
Procesy rewitalizacji miasta przebiegać będą w sposób mało efektywny, niezauważalnie
dla społeczności miasta i turystów.
Jednocześnie pogłębiająca się dezintegracja mieszkańców uniemożliwi czerpanie
korzyści z szans i mocnych stron miasta (wynikających z położenia miasta, koncentracji
zasobów kulturowych itd.). W tej sytuacji dalszy dynamiczny rozwój miasta stanie pod
znakiem zapytania. Nie powstrzyma się migracji ludności, natomiast pozycja Jarosławia w
regionie znacznie zmaleje.
W praktyce należy liczyć się ze scenariuszem pośrednim rozwoju i metascenariuszem,
w którym natężenie elementów scenariusza optymistycznego czy pesymistycznego
w poszczególnych latach do 2010 r. zależeć będzie ostatecznie od kształtowania się
uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Na te ostatnie będą miały wpływ działania na
rzecz rozwoju miasta prowadzone przez samorząd, podmioty gospodarcze i mieszkańców
miasta.
3.2. Prognoza demograficzna i jej implikacje dla rozwoju infrastruktury społecznej
Ludność, jej struktura, kwalifikacje i przedsiębiorczość to podstawowy czynnik
rozwoju miasta. Prognoza demograficzna stanowi ważną przesłankę przy formułowaniu
polityki społecznej, ma także określone skutki dla działalności i kształtowania infrastruktury,
w tym w zakresie szkolnictwa, ochrony zdrowia, opieki społecznej, kultury i rynku pracy.
Przewidywane prognozy dotyczące kształtowania się ludności miasta Jarosławia
w trzech grupach wiekowych do 2010 r. przedstawiono poniżej.
106
Tabela 72. Prognoza ludności miasta Jarosławia na lata 2000-2010
Lata
1999
%
2000
%
2001
%
2002
%
2003
%
2004
%
2005
%
2006
%
2007
%
2008
%
2009
%
2010
%
Ludność
ogółem
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
Ludność w wieku
przedprodukcyjnym
42 002
11 098
100,0
26,4
42 126
11 042
100,0
26,2
42 249
10 987
100,0
26,0
42 373
10 932
100,0
25,8
42 497
10 877
100,0
25,6
42 621
10 822
100,0
25,4
42 746
10 768
100,0
25,2
42 871
10 714
100,0
25,0
42 997
10 660
100,0
24,8
43 123
10 607
100,0
24,6
43 249
10 554
100,0
24,6
43 376
10 501
100,0
24,2
a - liczba bezwzględna; b - udział procentowy
Ludność w wieku
produkcyjnym
Ludność w wieku
poprodukcyjnym
25 468
60,6
25 405
60,3
25 342
60,0
25 279
59,7
25 216
59,3
25 154
59,0
25 091
58,7
25 029
58,4
24 967
58,0
24 905
57,7
24 843
57,4
24 722
57,1
5362
13,0
5407
13,5
5453
14,0
5499
14,5
5545
15,1
5592
15,6
5639
16,1
5686
16,6
5734
17,1
5783
17,7
5831
18,0
5880
18,7
Źródło: Materiały własne
Z prognozy demograficznej Jarosławia, która uwzględnia dotychczasowe i nowe
tendencje rozwoju ludności do 2010 r. według wieku wynika, że w tym okresie liczba
ludności miasta ogółem zwiększy się o około 1300 osób, to jest o 3,2%. Jednocześnie
zmniejszy się liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym o prawie 600 osób, to jest o 5,4%;
w wieku produkcyjnym o blisko 600 osób, to jest o 2,7%. Zwiększy się natomiast liczba
ludności w wieku poprodukcyjnym o około 500 osób, to jest o 9,6%.
Prognozy zmian w strukturze ludności według wieku do 2010 r. znajdą
odzwierciedlenie w kierunkach rozwoju oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej oraz
kształtowania się rynku pracy.
W związku z reformą systemu oświaty konieczna jest modernizacja bazy szkolnictwa
oraz wyposażenie jej w nowoczesne środki techniczne, jak również unowocześnienie
procesów kształcenia i dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb lokalnego i
regionalnego rynku pracy.
W dziedzinie kultury, rekreacji i wypoczynku przewiduje się utrzymanie
dotychczasowych form działalności oraz wprowadzenie nowych form adresowanych do
mieszkańców miasta oraz turystów. Niezbędna jest również modernizacja dotychczasowych
obiektów służących zaspokojeniu tych potrzeb.
107
W dziedzinie ochrony zdrowia i opieki społecznej realizowana jest reforma, której
nadrzędnym celem ma być poprawa zdrowia mieszkańców miasta. W wyniku lepszego
dostępu do placówek służby zdrowia oraz personelu świadczącego usługi medyczne
spodziewana jest poprawa jakości życia. Zakłada się także utrzymanie obecnej bazy służby
zdrowia oraz jej modernizację dostosowując do nowych wymagań.
3.3. Kierunki rozwojowe potencjałów miasta, w tym komunikacji, infrastruktury
technicznej oraz ochrony środowiska naturalnego i kulturowego
Podstawowy kierunek rozwoju komunikacji, infrastruktury technicznej i działań
w zakresie ochrony środowiska naturalnego i kulturowego wiąże się z potrzebą podniesienia
jakości życia i zaspokojenia potrzeb bytowych mieszkańców miasta oraz stworzenia
warunków do rozwoju działalności gospodarczej, rekreacyjno-wypoczynkowej i turystycznej.
Zakłada się, że modernizacja systemu komunikacyjnego (m.in. poprzez budowę
obwodowej, przedłużenie dróg publicznych oraz poprawę stanu technicznego dróg i ulic)
zwiększy atrakcyjność inwestycyjną miasta, wpłynie na zwiększenie ruchu turystycznego,
poprawi jakość i komfort życia mieszkańców oraz zwiększy bezpieczeństwo komunikacyjne.
W zakresie rozwoju kanalizacji i wodociągów miasta rozbudowana zostanie sieć
kanalizacyjna tak, aby objąć nią dzielnice dotychczas nieskanalizowane. Do 2006 r.
wybudowany będzie kolektor ogólnospławny wraz z kanalizacją ulic Pełkińskiej i Pogodnej
oraz budowana będzie sieć kanalizacyjna w dzielnicy Misztale i kanalizacja sanitarna wraz
z drogami na osiedlu Sterańczaka. Rozbudowana i zmodernizowana zostanie oczyszczalnia
ścieków w Jarosławiu. Budowana będzie sieć wodociągowa w części dzielnicy Łazy
Kostkowskie, równocześnie modernizowane będą w dalszym ciągu sieci wodociągowe o
dużej awaryjności, wykonane z rur azbestowo-cementowych, żeliwnych i stalowych
ocynkowanych.
Dla pełnego osiągnięcia zdolności produkcyjnych urządzeń ujęcia wody przewiduje się
zakończenie budowy stacji uzdatniania wody.
W dziedzinie ciepłownictwa; stopniowej modernizacji ulegać będą kotłownie
węglowe, posiadające niską sprawność i znajdujące się w złym stanie technicznym.
3.4. Kierunki rozwoju gospodarczego
Rozwój gospodarczy stanowi podstawowy czynnik miastotwórczy i podstawę
rozwiązywania problemów społecznych, ekologicznych i infrastrukturalnych.
Zakłada się utrzymanie obecnego i rozwój w mieście dotychczasowego potencjału
produkcyjnego przemysłu i innych działów gospodarki przez przyspieszenie restrukturyzacji
własnościowej, technologicznej i przedmiotowej dużych przedsiębiorstw, w tym z udziałem
kapitału zagranicznego, dostosowując ich działalność do warunków gospodarki rynkowej tak,
aby produkowane wyroby sprostały konkurencji i znalazły zbyt na rynku krajowym i
zagranicznym, a uzyskane przychody były podstawą przetrwania i rozwoju tych
przedsiębiorstw.
Starania podmiotów gospodarczych będą koncentrowały się na zapobieganiu upadkowi
przedsiębiorstw, co w określonym przypadku generuje wzrost bezrobocia, a tym samym
prowadzi do pogorszenia się sytuacji bytowej mieszkańców miasta.
108
Władze miasta podejmować będą maksimum starań, aby stwarzać warunki zarówno
do tworzenia jak i rozwoju małych oraz średnich prywatnych podmiotów gospodarczych,
które mogą w sposób elastyczny dostosowywać asortyment swojej produkcji i usług do
zmieniającego się popytu, a tym samym łagodzić bezrobocie spowodowane ograniczeniami
produkcji w dużych przedsiębiorstwach. Jednocześnie będą one źródłem dochodów budżetu
miasta.
Stwarzane będą także warunki do rozwoju produkcji rolniczej w dzielnicach miasta, w
których występują gospodarstwa rolne.
Zakłada się również rozwój infrastruktury ekonomicznej, istniejący ośrodek tej
infrastruktury w Jarosławiu zostanie wzmocniony.
3.5. Przyszłościowe funkcje miasta
Biorąc pod uwagę prognozowane kierunki rozwoju Jarosławia w poszczególnych
dziedzinach życia społecznego i gospodarczego, przewiduje się umocnienie i rozwój
dotychczasowych funkcji Jarosławia w powiecie, województwie i w kraju.
W szczególności umocnieniu i rozwojowi ulegnie centrum usług lokalnych
(administracja, komunikacja, oświata i ochrona zdrowia oraz wymiar sprawiedliwości),
ponadlokalnych − dla powiatu jarosławskiego, a także regionalnych − dla województwa
podkarpackiego.
Umocnieniu i rozwojowi ulegnie funkcja gospodarcza (jako ośrodka przemysłowego
o znaczeniu krajowym) w wyniku przetrwania i rozwoju istniejącego potencjału
gospodarczego oraz powstawania nowych małych i średnich podmiotów gospodarczych, co
będzie związane m.in. z rozwojem infrastruktury ekonomicznej oraz ośrodka handlu.
Dynamicznemu rozwojowi ulegnie funkcja turystyczna na skutek działalności
promocyjnej miasta, rewitalizacji miasta oraz działalności kulturalnej powiązanej m.in.
z turystyką.
109
IV. ŚRODKI I SYSTEMY WSPARCIA DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH
4.1. Zarządzanie i monitoring strategii
Strategia jest dokumentem wspierającym rozwój danej jednostki terytorialnej. Nie jest
jednak receptą na sukces. Aby strategia mogła przynieść zaplanowane efekty, konieczne jest
sukcesywne jej wdrażanie, czuwanie nad jej realizacją i kontrolowanie jej przebiegu, co
wymaga spełnienia trzech postulatów: partnerstwa, planowania i kierowania.
Partnerstwo
Właściwy proces wdrażania strategii wymaga połączenia wysiłków wielu instytucji,
organizacji i osób. Przyjęta przez Radę Miasta Jarosławia strategia jest „własnością”
społeczności lokalnej. Udział lokalnych liderów i przedstawicieli mieszkańców będzie
czynnikiem wspierającym wdrażanie strategii. Zasadnicza odpowiedzialność w tej kwestii
spoczywa jednak na Urzędzie Miasta, którego kompetentni pracownicy w ramach
powierzonych zadań będą czuwać nad jej realizacją. Niezwykle istotne jest partnerstwo
ponadlokalne, które winno wyrażać się wspólpracą samorządów gmin sąsiednich oraz
instytucji powiatowych i wojewódzkich.
Zadania do realizacji w „Strategii rozwoju miasta Jarosławia” są adekwatne do zadań
przewidzianych w ustawie o samorządzie gminnym. Ze względu na zasięg oddziaływania
dzielą się na dwie grupy rodzajowe:
• gminne, mieszczące się w kompetencji gminy,
• ponadgminne, wychodzące poza ustawowe kompetencje gminy, możliwe do realizacji
przy współudziale gmin sąsiednich, równocześnie wymagające zaangażowania władz
regionalnych.
Taki rozkład zadań strategicznych sprzyja określeniu partnerów realizacyjnych.
W pierwszej grupie zadań autorzy sugerują, aby odpowiedzialność spoczywała głównie na
władzach miasta na zasadach współpracy doraźnej pomiędzy określonymi służbami. Zadania
gminne powinny być wdrażane przy wykorzystaniu środków budżetowych i pozyskanych
środków pozabudżetowych. Druga grupa zadań wymaga pomocy gmin sąsiednich oraz
zaangażowania władz regionalnych i legalizowania partnerstwa w postaci związków
gminnych i ponadgminnych powoływanych w ramach obowiązujących uregulowań
prawnych.
Planowanie
Rozbudowana struktura organizacyjna sprzyja realizacji zadań z wielu dziedzin życia
społeczno-gospodarczego, w tym również zadań strategicznych. Koordynacja
podejmowanych działań pozostaje w kompetencjach Rady Miasta. Rada Miasta wraz z
Burmistrzem będą je wykonywać przy pomocy pracowników Urzędu Miasta (jak wynika z
uregulowań ustawowych).
110
Struktura organizacyjna Urzędu Miasta Jarosławia
Burmistrz
BM
Miasta
Sekretarz
Miasta
SE
Naczelnik
Wydziału
OA
Wydział
OrganizacyjnoAdministracyjny
I Z-ca
Burmistrza
Miasta
Naczelnik
Wydziału
Wydział
Gospodarki
Przestrzennej
Ochrony
Środowiska i
Przyrody
II Z-ca
Burmistrza ZB II
Miasta
ZB I
Naczelnik
Wydziału
Wydział Spraw
Obywatelskich
SO
GPO
Referat Ewidencji
Ludności i
Działalności
Gospodarczej
Referat
AdministracyjnoGospodarczy
Naczelnik
Wydziału
Wydział
Finansowy
FN
Referat Budżetu i
Analiz
Referat Podatków i
Księgowości
Referat Kadr i Kontroli
Referat Planowania
Przestrzennego
Referat ds. Obsługi
Rady Miasta
Referat Ochrony
Środowiska i Przyrody
Referat Zarządzania
Kryzysowego i
Ochrony Ludności
Kierownik
USC
Wydział
Infrastruktury
Technicznej
IT
Urząd Stanu
Cywilnego
Naczelnik
Wydziału
Wydział
Edukacji i
Kultury
Fizycznej
EKF
Komendant
Straży
Miejskiej
Naczelnik
Wydziału
ZPE
Samodzielne
Stanowisko ds.
Zamówień
Publicznych i
Współpracy
Europejskiej
Naczelnik
Wydziału
Wydział
Kultury,
Turystyki i
Promocji KTP
Miasta
Skarbnik
SK
Miasta
SM
USC
Straż
Miejska
Radca Prawny RPR
Naczelnik
Wydziału
Wydział Gospodarki
Nieruchomościami
Biuro Prasowe BPR
GN
Pełnomocnik
Ochrony
IN
Informacji
Niejawnych
Referat Gospodarki
Nieruchomościami i
Geodezji
Referat Mieszkalnictwa
111
Stanowisko ds.
Audytu
AU
Wewnętrznego
Wydaje się celowe, aby realizacją przedsięwzięć w obszarze przedsiębiorczości
i infrastruktury technicznej zajął się Wydział Infrastruktury Technicznej. Zadania w
obszarze turystyki i kultury – Wydział Kultury, Turystyki i Promocji. Zdania z zakresu
oświaty winny pozostawać w kompetencjach Wydziału Edukacji i Kultury Fizycznej.
Zadania w obszarze mieszkańcy przynależeć powinny do Wydziału Spraw Obywatelskich i
Wydziału Gospodarki Nieruchomościami. Zadania dotyczące promocji miasta należeć będą
do kilku wydziałów. Wsparcie realizacji zadań strategicznych powinno pochodzić również od
Wydziału Organizacyjno – Administracyjnego oraz Wydziału Gospodarki Przestrzennej
Ochrony Środowiska i Przyrody.
112
Odpowiedzialność realizacyjna strategii
Obszar
strategiczny
TURYSTYKA
PROMOCJA
Wydział
Finansowy
Wydział odpowiedzialny
za realizację
Wydział
Infrastruktury Technicznej
Wydział Kultury, Turystyki
i Promocji
INFRASTRUKTURA
TECHNICZNA
Wydział
Infrastruktury Technicznej
OŚWIATA I EDUKACJA
Wydział Edukacji i Kultury
Fizycznej
MIESZKAŃCY
Wydział Spraw Obywatelskich
Wydział Gospodarki
Przestrzennej, Ochrony
Środowiska i Przyrody
Proces monitoringu strategii powinien być realizowany od momentu przyjęcia założeń,
przez cały okres jej wdrażania. Prawidłowo prowadzony, umożliwia ocenę stopnia realizacji
oraz analizę zmian w zakresie przyjętych założeń. Pozwala również sprawnie i elastycznie
reagować na wszelkie korekty mogące wpłynąć na procesy wykonawcze. Efektywny
monitoring musi spełniać określone wymagania. Najważniejsze z nich to:
• oparcie procesów monitoringu na klarownych kryteriach, które pozwalają obiektywnie
ocenić przebieg procesu realizacji strategii i zastosowanych instrumentów rozwoju,
• monitoring powinien być źródłem informacji o koniecznych zmianach, jakie należy na
bieżąco nanosić w „Strategii...”
Istotną rolę w procesie monitoringu odgrywać będą wydziały odpowiedzialne za
obszarowe grupy zadań – zespoły zadaniowe.
Konieczna jest również rejestracja, analiza i aktualizacja kluczowych uwarunkowań
rozwoju w celu zapewnienia możliwości elastycznego reagowania na zmieniające się
uwarunkowania zewnętrzne. Mogą one bowiem wpływać na konieczność modyfikacji celów
przyjętych w strategii oraz wymuszać zmianę sposobów ich realizacji.
Proces ten powinien być prowadzony przez powołany Zespół ZarządzającoMonitorujący Realizację Strategii, który będzie funkcjonował przez cały czas wdrażania
strategii.
113
Do skutecznego prowadzenia monitoringu potrzebne jest gromadzenie i analizowanie
odpowiednich informacji związanych z przyjętymi założeniami, parametrami oraz
uwarunkowaniami rozwoju, opisanymi w niniejszym dokumencie, takich jak: struktura
zatrudnienia, stopa bezrobocia, współczynniki ekonomiczne, struktura wydatków i inwestycji
miasta. W tym celu konieczne jest stworzenie banku informacji, który zapewni sprawny
przepływ informacji pomiędzy wszystkimi wydziałami czuwającymi nad wdrażaniem
strategii. Omawiana baza danych powinna być zaopatrzona w skuteczny system zbierania i
aktualizacji zgromadzonych danych. Pożądane, więc jest stworzenie jednolitego,
standardowego systemu ich pozyskiwania i przetwarzania. System taki powinien opierać się
na diagnozie o stanie miasta, w której corocznie aktualizowane byłyby dane statystyczne
(tabele, wykresy, itp). Sugerujemy, aby funkcję taką przejął Wydział Organizacyjno Administracyjny we współpracy z autorami „Strategii rozwoju miasta Jarosław”.
Kierowanie
W przypadku „Strategii rozwoju miasta Jarosławia” kluczową postacią w procesie jej
realizacji i monitoringu jest Burmistrz. Kierując bieżącą działalnością, ma on największy
wpływ zarówno na sam proces opracowania strategii, jej wdrażania, jak również oceny jej
realizacji. Do najważniejszych zadań Burmistrza w zakresie zarządzania i monitoringu
należy:
• bezpośredni nadzór nad wdrażaniem strategii,
• przewodniczenie Zespołowi Zarządzająco-Monitorującemu Realizację Strategii.
Ważną rolę w procesach wdrożeniowych strategii odgrywać powinien Zespół
Zarządzająco-Monitorujący Realizację Strategii. Główne zadania Zespołu:
• bieżąca analiza stanu realizacji strategii,
• obserwacja uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych wpływających lub mogących
wpłynąć na realizację strategii,
• przekazywanie spostrzeżeń do banku informacji,
• wypracowanie kryteriów oceny stanu realizacji strategii,
• zabezpieczanie źródeł finansowania – w postaci stosownego zapisu w budżecie miasta,
• opiniowanie stosownych umów partnerskich.
Struktura zarządzania strategią winna zostać poszerzona dodatkowo o zespół zadaniowy
zajmujący się ogólną koordynacją prac. Wydaje się, iż funkcje Biura Strategii mógłby pełnić
Referat ds. Obsługi Rady Miasta wraz z Sekretarzem Miasta i Wydziałem OrganizacyjnoAdministracyjnym.
114
Proces wdrażania i monitoringu strategii
Pojawiające się
możliwości
i zagrożenia
zewnętrzne
BURMISTRZ
Biuro
Strategii
Zespół Zarządzająco-Monitorujący
ds. Strategii Rozwoju Miasta
Wydział
Infrastruktury
Technicznej
Wydział
Kultury,
Turystyki i
Promocji Miasta
Wydział Edukacji
Wydział
i Kultury
Organizacyjno Fizycznej
Administracyjny
Wydział Spraw
Obywatelskich
Wydział
Gospodarki
Nieruchomościami
ZESPOŁY ZADANIOWE i KIEROWNICY PROJEKTÓW
(powoływane na potrzeby konkretnych projektów realizacyjnych)
Partnerzy
zewnętrzni
Partnerzy
zewnętrzni
Partnerzy
zewnętrzni
Wdrażanie „Strategii rozwoju miasta Jarosławia” jest procesem otwartym, który na
każdym etapie podlega weryfikacji i aktualizacji. Zarządzanie strategią powinno opierać się
również na szeroko pojętym partnerstwie. Na poziomie zadań lokalnych byłaby to współpraca
doraźna pomiędzy Zespołem Zarządzająco-Monitorującym, Biurem Strategii i zespołami
zadaniowymi. Na poziomie ponadgminnym i ponadlokalnym współpraca wychodzić musi
poza struktury Urzędu Miasta, co oznacza zaangażowanie władz gmin sąsiednich i
regionalnych, banków, instytucji okołobiznesowych oraz wszystkich zainteresowanych lepszą
przyszłością miasta. Strategię opracowano metodą społeczną, w taki też sposób winna być
wdrażana.
115
4.2. Powiązania ze strategią powiatową, wojewódzką i narodową
Każda jednostka samorządu terytorialnego ma ustawowo określone zadania, funkcje
i kompetencje. Jednak sposób ich realizacji, cele kierunkowe, zadania szczegółowe i przede
wszystkim priorytety określa sama, co ma swój wyraz w odpowiednich aktach prawnych
poszczególnych samorządów.
Realizując strategię, należy włączyć się w nurt ogólnych priorytetów i wyzwań.
4.2.1. Strategia rozwoju powiatu jarosławskiego
„Strategia rozwoju powiatu jarosławskiego na lata 2000 - 2006” została uchwalona 31
marca 2000 r. Gminy i miasta nie są hierarchicznie podporządkowane powiatom, ale powiaty
z założenia powinny koncentrować i koordynować działania gmin w zakresie zadań, których
nie mogą one realizować samodzielnie. Dlatego też strategie powiatów i gmin powinny być
ze sobą powiązane i uzupełniać się wzajemnie. Główne kierunki rozwoju najmniejszych
jednostek samorządowych powinny być odzwierciedlane w strategii powiatu, które z reguły
skupiają gminy o podobnym charakterze.
Sytuacja powiatu jarosławskiego jest pod tym względem typowa, składa się bowiem z
dziewięciu gmin o charakterze rolniczym, dwóch gmin miejskich, ale tylko Gmina Miejska
Jarosław jest lokalnym centrum. W tej sytuacji, stworzenie spójnej, kompleksowej strategii
rozwoju powiatu ze strategią miasta jest szczególnie ważne dla prawidłowego rozwoju tych
jednostek.
W trakcie opracowywania strategii powiatu jarosławskiego wyznaczono następujące
obszary strategiczne:
1. Przedsiębiorczość (Priorytet: Aktywizacja przestrzeni rolniczej)
2. Infrastruktura techniczna (Priorytet: Wyrównanie poziomu infrastruktury technicznej)
3. Turystyka i agroturystyka (Priorytet: Stworzenie optymalnych warunków do rozwoju
turystyki)
4. Infrastruktura społeczna (Priorytet: Integracja wewnętrzna społeczności lokalnej)
5. Edukacja (Priorytet: Dostosowanie kierunków kształcenia do planowanych kierunków
rozwoju).
Cele i zadania określone w „Strategii rozwoju miasta Jarosławia” są zgodne
z postulowanymi kierunkami rozwoju powiatu. Podobnie jak społeczność powiatu, również
społeczność Jarosławia planuje koncentrować swe wysiłki m.in. na aktywizacji gospodarczej
i turystycznej, podejmować działania promocyjne i mające na celu poprawę warunków życia
mieszkańców miasta. Należy podkreślić zgodność planowanych kierunków i celów
rozwojowych miasta z planowanymi kierunkami rozwoju powiatu, które uzupełniają je
w logiczny sposób.
4.2.2. Strategia rozwoju województwa
1 styczna 1999 r. pojawiło się samorządowe województwo z własnym majątkiem i
budżetem, ukonstytuował się gospodarz województwa – samorząd, którego zadaniem jest
stworzenie wizji rozwoju. Dla jej realizacji potrzebna jest polityka regionalna, której
podstawą jest strategia. Przygotowanie strategii było pierwszoplanowym zadaniem
samorządu województwa. Strategia województwa to koncepcja systemowego działania na
rzecz jego rozwoju, określająca także sposoby realizacji zaplanowanych działań.
116
Dokument „Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2000 - 2006”
został przyjęty 10 kwietnia 2000 r. uchwałą Sejmiku Województwa Podkarpackiego.
W „Strategii..” województwo zostało podzielone na 5 obszarów polityki rozwoju
regionalnego. Podział taki wynikał ze specyfiki poszczególnych regionów. Wymagają one
zróżnicowanej interwencji władz publicznych, a co za tym idzie – odmiennego wsparcia
finansowego. Powiat jarosławski, a wraz z nim miasto Jarosław znalazły się w subregionie
wschodnim, zwaloryzowanym jako obszar o dominującym profilu rolniczym. Liczy on około
322,2 tys. ludności, z czego 13% stanowią mieszkańcy miasta Jarosławia. Jarosław jest w
Powiecie Jarosławskim centrum administracyjnym, przemysłowym, oświatowym i
kulturalnym.
Ustalone w dokumencie pola strategiczne, stanowiąc oś strategii, obejmują sześć
zasadniczych obszarów aktywności społecznej i gospodarczej, wokół której będzie
kształtował się rozwój naszego województwa. Są to:
 obszary wiejskie,
 przedsiębiorczość,
 infrastruktura,
 kapitał ludzki,
 turystyka, kultura i ochrona przyrody,
 współpraca międzynarodowa.
W przedstawionych polach przyjęto następujące priorytety rozwoju:
 wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz modernizacja strukturalna
rolnictwa,
 tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu konkurencyjności
jako podstawa rozwoju gospodarczego i przeciwdziałania bezrobociu, rozwój
sektora MŚP,
 modernizacja podstawowego układu komunikacyjnego województwa oraz rozwój
infrastruktury technicznej w zakresie gospodarki wodnej i ochrony środowiska,
 stworzenie ogólnodostępnego systemu edukacji dla młodzieży i dorosłych,
dostosowanie go do potrzeb i oczekiwań regionu,
 rozwój zmierzający do podniesienia konkurencyjności oferty turystycznej opartej na
dziedzictwie kulturowym i walorach przyrodniczych i krajobrazowych regionu,
 rozwój współpracy gospodarczej z Ukrainą, Słowacją oraz współpracy
międzynarodowej z regionami innych krajów.
117
4.3. Priorytety współpracy zewnętrznej
4.3.1. Współpraca lokalna
Miasto funkcjonuje w pewnym otoczeniu. Sprawna realizacja podejmowanych działań
uwarunkowana jest dobrą współpracą społeczności lokalnej, instytucji, organizacji i liderów.
Na terenie Jarosławia działa szereg instytucji zaangażowanych od lat w lokalny rozwój.
Są to m.in. Niezależne Forum Prywatnego Biznesu, Jarosławska Fundacja Rozwoju
Przedsiębiorczości, Stowarzyszenie na Rzecz Promocji i Rozwoju Turystyki w Jarosławiu.
Instytucje te powinny włączać się, w miarę swoich kompetencji w realizowanie zadań
wynikających z niniejszego dokumentu.
4.3.2. Współpraca ponadlokalna
Wykonanie wielu zadań wskazanych w tym dokumencie będzie wymagać
zaangażowania i współdziałania gmin sąsiednich, samorządów powiatowych oraz
wojewódzkiego. Współpraca powinna obejmować związki gmin, ich stowarzyszenia,
samorządy innych województw. Wspólne zadania samorządów gminnych i powiatu to m.in.:
 rozbudowa dróg,
 edukacja − szkoły ponadpodstawowe,
 wymiana działalności kulturalnej i sportowej oraz wzajemna promocja miast,
 pomoc społeczna,
 przygotowanie terenów inwestycyjnych,
 zwalczanie bezrobocia,
 bezpieczeństwo publiczne.
Współpraca służyć powinna wspólnemu opracowaniu projektów, wymianie
doświadczeń i poszukiwaniu metod rozwiązywania problemów. Jarosław jako dominujący
ośrodek w powiecie powinien pełnić tu rolę inicjatora.
Kolejnym ważnym elementem sprzyjającym rozwojowi miasta jest włączenie się w
ogólne plany całego regionu podkarpackiego. Podstawowym partnerem w tych działaniach
jest Urząd Marszałkowski i Wojewoda Podkarpacki. Te dwa pomioty są wiodącymi
pośrednikami w przekazywaniu środków pomocowych oraz uczestnikami procesów
decyzyjnych w toku wyboru aplikacji.
Na forum krajowym warto zadbać o stałe kontakty z parlamentarzystami
reprezentującymi Podkarpacie, szczególnie zaś okręgi wyborcze powiązane z miastem. Formą
współpracy może być uczestnictwo posłów i senatorów w obradach Rady Miasta,
poświęconych problematyce pozostającej w kręgu ich szczególnego zainteresowania.
118
4.3.3. Współpraca zagraniczna
Miasto jest samodzielnym uczestnikiem współpracy międzynarodowej. Przyjęte
priorytety kontaktów zagranicznych powinny być zgodne z założeniami ogólnokrajowymi i
nie powinny odbiegać od priorytetów województwa. Przy wyborze partnerów zagranicznych
należy brać pod uwagę wiele aspektów, m.in. korzyści dla realizacji strategii rozwoju,
związki gospodarcze i kulturowe, dotychczasową współpracę regionu, wymianę młodzieży,
inwestorów lokujących kapitał na terenie miasta.
Podstawowymi partnerami współpracy powinny zostać jednostki samorządu
terytorialnego w krajach położonych najbliżej, z funkcjonującymi związkami gospodarczymi
i kulturowymi, ale także jednostki samorządu terytorialnego krajów unijnych.
W wielu projektach zgłaszanych bezpośrednio do UE wykazanie długoletnich
kontaktów i współpracy z partnerami zagranicznymi jest warunkiem koniecznym uzyskania
środków finansowych.
4.4. Źródła finansowania strategii
„Strategia rozwoju miasta Jarosławia” w przedkładanej formie ma być podstawą do
tworzenia bardziej szczegółowych planów i projektów realizacji poszczególnych celów
i kierunków działań. Ich przygotowanie wymaga wstępnego oszacowania kosztów realizacji
strategii oraz możliwości jej finansowania.
4.4.1. Koszty realizacji strategii
Zależność pomiędzy horyzontem czasowym, a stopniem szczegółowości analizy
finansowej jest odwrotnie proporcjonalna. Szacunek kosztów jest znacznie bardziej
prawdopodobny w przypadku zadań krótkookresowych i średniookresowych niż w przypadku
zadań długookresowych. Problemem jest również wycena rodzajowa działań strategicznych.
Najłatwiej przewidzieć i poddać procesom kosztorysowania tzw. inwestycje „twarde”,
dotyczące elementów infrastruktury technicznej, komunalnej, drogowej. Projekty techniczne
wymienionych inwestycji przygotowuje się z pewnym wyprzedzeniem czasowym. Podają one
konkretne kwoty finansowe. Pozostałe zadania wspierające rozwój miasta można tylko
próbować określać.
4.4.2. Zabezpieczenie finansowe realizacji zadań
Niezależnie od działalności organizacyjnej realizacja zadań wynikających ze strategii
wymagać będzie wyasygnowania na te zadania odpowiednich środków finansowych. Zakłada
się, iż źródłem tych środków będą:
 środki budżetowe na realizację zadań własnych gminy pozyskane w wyniku
prowadzenia przez Władze Miasta aktywnej polityki finansowej i podatkowej,
zgodnie z zasadą koncentracji środków finansowych i ograniczania liczby
realizowanych inwestycji,
 zaciągane przez Burmistrza kredyty bankowe na realizację określonych celów
i inwestycji,
 subwencje i dotacje z budżetu państwa,
 dotacje i fundusze celowe rządowych i pozarządowych programów pomocowych,
instytucji wspomagających rozwój przedsiębiorczości i infrastruktury technicznej oraz
ochrony środowiska,
 zyski z działalności statutowej i gospodarczej,
119





składki i zbiórki publiczne,
odsetki z kont i rachunków bankowych,
środki własne ludności,
inne środki przewidziane prawem,
środki unijne.
Realizacja celów i zadań zawartych w „Strategii” będzie finansowana częściowo
(w miarę możliwości) ze środków budżetu miasta. Jednocześnie samorząd będzie musiał
podjąć bardzo aktywne działania na rzecz pozyskania środków finansowych z zewnątrz, w
tym subwencji, dotacji z budżetu państwa, środków z agencji, fundacji i różnego rodzaju
funduszy przeznaczonych na rzecz np. ochrony środowiska oraz pobudzania
przedsiębiorczości i rozwoju małych i średnich firm. Jest to szczególnie ważne, gdyż miasto
dotychczas korzystało z pomocy tych instytucji w niewielkim zakresie. Ważnymi
instrumentami samorządu w zakresie tworzenia lepszych warunków rozwoju
przedsiębiorczości winny być m.in.: operacje podatkowe, a w tym rozkładanie spłaty
należności na raty, odraczanie terminów płatności, zaniechanie poboru należnego podatku,
zwolnienia z podatku, polityka czynszów, decyzje administracyjne, obligacje itp.
Następnym kierunkiem działań samorządu winna być promocja i reklama miasta
poprzez publikowanie materiałów promocyjnych ze szczególnym eksponowaniem
atrakcyjności inwestycyjnej, udział w targach, giełdach inwestycyjnych, turystycznych,
wydawanie folderów, reklama w środkach masowego przekazu, przedstawianie ofert w sieci
Internetu. Celem tych działań będzie zachęcanie inwestorów krajowych i zagranicznych do
inwestowania w mieście, a tym samym lepsze wykorzystanie istniejących zasobów.
Plan środków finansowanych przewidzianych do realizacji zadań strategicznych
z uwzględnieniem rodzajów źródeł finansowania winien znaleźć odbicie w opracowanym
projekcie zabezpieczenia finansowego realizacji zadań strategii.
Budżet miasta
Wydatki inwestycyjne, majątkowe ponoszone przez Jarosław w ostatnich kilku latach w
porównaniu z miastami podobnej wielkości kształtują się na dobrym poziomie. W 1998 r.
wydatki majątkowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiły 192 zł (w 1995 r. – 76
zł). Większe w tej grupie miały miasta będące jeszcze siedzibami województw –Tarnobrzeg,
Przemyśl i Krosno oraz Jasło.
Tabela 73. Dochody i wydatki budżetu miasta w latach 1996-1998
Lata
1996
1997
1998
1999*
Dochody ogółem
w tys. zł
24 101,40
35 264,50
40 265,40
45 729,00
ogółem
24 166,90
33 656,40
40 440,10
47 735,90
Wydatki w tys. zł
inwestycyjne
3 089,80
7 427,30
7 859,00
10 351,10
%
12,80
22,10
19,40
21,60
* Wydział Finansowy Urzędu Miasta Jarosławia
W 1998 r. nakłady inwestycyjne miasta wynosiły 7859 tys. zł. W odniesieniu do roku
1997 były wyższe, ale stanowiły mniejszy udział w wydatkach ogółem. W ciągu tych lat
120
najczęściej przeznaczane były na infrastrukturę komunalną – w roku 1997 − 35%, a
w następnym – 66% nakładów inwestycyjnych.
Na podstawie wielkości wydatków i nakładów inwestycyjnych poniesionych w latach
1996-1998, przyjmując, iż nie nastąpią znaczące zmiany w warunkach makroekonomicznych,
a także utrzymają się podobne tendencje w wydatkach jak w ostatnich trzech latach,
opracowano prognozę możliwości inwestycyjnych miasta. Średni udział procentowy
wydatków inwestycyjnych w tych latach przyjęto w wysokości 18,10 %, a średnią dynamikę
przyrostu dochodów na poziomie 122,90.
Tabela 74. Dochody i wydatki budżetu miasta w latach 2002-2004
Lata
2002
2003
2004
Dochody ogółem
w tys. zł
52 877
50 434
68 018
ogółem
51 969
54 491
66 042
Wydatki w tys. zł
inwestycyjne
7 284
8 837
14 093
%
14,01
16,21
21,33
Źródło: Wydział Finansowy Urzędu Miasta Jarosławia
W 2004 r. nakłady inwestycyjne miasta wynosiły 14 093 tys. zł. W odniesieniu do roku
2003 były wyższe, i stanowiły większy udział w wydatkach ogółem.
Na podstawie wielkości wydatków i nakładów inwestycyjnych poniesionych w latach
2002-2004, przyjmując założenia, że nie nastąpią znaczące zmiany w warunkach
makroekonomicznych, a także utrzymają się podobne tendencje w wydatkach jak w ostatnich
trzech latach, opracowano prognozę możliwości inwestycyjnych miasta.
Tabela 75. Prognoza dochodów, wydatków i możliwości inwestycyjnych Jarosławia w latach
2000-2006
Wyszczególnienie
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Dochody ogółem w mln
Wydatki ogółem w mln
Wydatki inwestycyjne w mln
45,2
51,5
14,2
48,4
46,9
9,1
47,8
46,6
8,0
51,1
49,1
9,0
53,5
52,6
10,1
54,9
54,1
9,5
57,3
56,4
10,0
Źródło: Wydział Finansowy Urzędu Miasta Jarosławia – Plan budżetu na 2000 r. oraz prognoza budżetów do
roku 2006 (zał. do uchw. Zarządu Miasta Nr26/6/2000 z dn.3.02.2000 r.)
Tabela 76. Prognoza dochodów, wydatków i możliwości inwestycyjnych Jarosławia w latach
2000-2006
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Dochody ogółem w mln
Wydatki ogółem w mln
Wydatki inwestycyjne w mln
64,5
69,9
10,3
62,2
59,1
4
61,6
58,5
5
61,8
58,6
5
61,9
61,2
5
61,9
61,3
5
61,2
61,2
5
Źródło: Wydział Finansowy Urzędu Miasta Jarosławia – Plan budżetu na 2005 r. oraz prognoza budżetów do
roku 2011
Z analizy merytorycznej planowanych inwestycji i przewidywanych środków
pochodzących z budżetu wynika, że miasto musi poszukiwać dodatkowych źródeł
finansowania swoich inwestycji w granicach ustawowo określonych możliwościach.
Ważnym źródłem finansowania mogą być również dostępne i planowane programy
strukturalne UE.
121
Programy pomocowe Unii Europejskiej
Ważnym narzędziem finansowania kierunków działań przewidzianych w strategii jest
dostęp do unijnych środków pomocy strukturalnej w kontekście przystąpienia Polski do Unii
Europejskiej. Podstawą interwencji polityki strukturalnej UE są zapisy w Traktacie
ustanawiającym Wspólnotę Europejską. W okresie programowania 2000-2006 zasady
prowadzenia tej polityki reguluje Rozporządzenie Rady Nr 1260/1999 z 21 czerwca 1999 r.,
wprowadzające ogólne przepisy w sprawie funduszy strukturalnych.
Zasadniczymi instrumentami finansującymi działania strukturalne Unii Europejskiej są
fundusze strukturalne:
 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego /ERDF/
 Europejski Fundusz Społeczny /EFS/
 Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej
/EAGGF/
 Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem /FIFG/
Ich zadaniem jest wsparcie procesów restrukturyzacji i modernizacji gospodarek państw
członkowskich UE poprzez nakłady w tych sektorach i regionach, które wymagają
interwencji.
1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, mający wspomagać regiony gorzej
rozwinięte w zakresie:







inicjatyw na rzecz rozwoju lokalnego oraz tworzenia i zabezpieczania trwałych
miejsc pracy, jak też działalności średnich i małych przedsiębiorstw,
ochrony i poprawy stanu środowiska,
inwestycji produkcyjnych umożliwiających tworzenie lub utrzymywanie trwałego
zatrudnienia,
infrastruktury,
rozwoju turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury,
sfery badawczo-rozwojowej,
rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
2. Europejski Fundusz Społeczny wspiera przedsięwzięcia przeciwdziałające
bezrobociu oraz rozwija zasoby ludzkie zmierzające do zwiększenia poziomu
zatrudnienia, równości kobiet i mężczyzn na rynku pracy, wyrównania szans osób
niepełnosprawnych, trwałego rozwoju oraz spójności gospodarczej i społecznej.
3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej wspiera trwały rozwój obszarów
wiejskich oraz dostosowywanie struktury rolnej regionów opóźnionych w rozwoju.
4. Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem ma za zadanie przyczyniać się do
zachowania równowagi zasobów morza i nakładu flory rybackiej.
Fundusz Spójności, który ma pomóc krajom o niższym od przeciętnego w Unii poziomie
rozwoju, w dostosowaniu ich gospodarki do wymogów Unii Monetarnej. Środki będą
przeznaczane na kapitałochłonne inwestycje infrastrukturalne w transporcie i ochronie
środowiska.
122
Podstawy Wsparcia Wspólnoty dla Polski w latach 2004-2006 będą wdrażane za pomocą
pięciu jednofunduszowych sektorowych programów operacyjnych /SPO/ dotyczących:
wzrostu konkurencyjności gospodarki, rozwoju zasobów ludzkich, restrukturyzacji i
modernizacji sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich, rybołówstwa i
przetwórstwa ryb, infrastruktury transportowej i gospodarki morskiej. Obok nich realizowany
będzie dwufunduszowy Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego /ZPORR/
- zarządzany na poziomie krajowym, ale wdrażany na poziomie wojewódzkim oraz program
operacyjny pomocy technicznej, służący wsparciu wdrażania funduszy strukturalnych.
Dodatkową formę pomocy strukturalnej oferują programy określane mianem Inicjatyw
Wspólnotowych. W okresie programowania 2000-2006 wdrażane są cztery inicjatywy:
 INTERREG III – promuje nadgraniczną, międzynarodową i międzyregionalną
współpracę,
 URBAN II – koncentruje się na wspieraniu nowych strategii na rzecz ekonomicznej i
społecznej odnowy obszarów miejskich zagrożonych lub dotkniętych zjawiskami
bezrobocia i patologii,
 EQUAL – ma na celu testowanie i popieranie nowych sposobów zwalczania wszystkich
form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy,
 LEADER + - ma na celu wspieranie działań innowacyjnych na rzecz rozwoju stref
wiejskich w ubogich regionach UE.
W latach 2004-2006 Polska korzystać będzie z inicjatyw INTERREG oraz EQUAL.
4.5. Scenariusze projektów wiodących
4.5.1. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości
Pole rozwoju projektu
Dynamika powstawania podmiotów gospodarczych w ostatnich latach oraz ich struktura
sektorowa (96% w sektorze prywatnym) stwarza korzystne warunki dla rodzimej działalności
inwestycyjnej. Bariery wejścia na rynek nowych przedsiębiorstw są bardzo wysokie. Często
wynika to z braku profesjonalnego doradztwa lub kapitału.
Obszar objęty projektem
Teren miasta Jarosław
Cele projektu
1. Wzrost konkurencyjności firm miasta na rynku regionalnym i krajowym.
2. Pobudzanie inicjatywy drobnych przedsiębiorców.
3. Stwarzanie warunków działalności drobnym przedsiębiorcom.
4. Doradztwo prawne, inwestycyjne, finansowe.
Główni partnerzy projektu:
1. Urząd Miasta Jarosławia.
2. Starostwo Powiatowe.
3. Instytucje okołobiznesowe z terenu miasta
4. Powiatowy Urząd Pracy.
Działania inicjujące:

Powołanie grupy inicjatywnej - tzw. Rady Przedsiębiorczości, pełniącej rolę koordynatora
i inicjatora prac
123


Podpisanie stosownych umów, dających prawne gwarancje współpracy
Opracowanie planu pracy i podejmowanych działań realizacyjnych
Urząd Miasta będzie pełnił rolę stymulującą i zapewniającą opiekę instytucjonalną.
Jarosławska Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości zapewni infrastrukturę techniczną oraz
doświadczoną i fachową kadrę.
Przewiduje się wykonanie następujących podprojektów stanowiących integralną całość:
Inkubator Przedsiębiorczości
Podstawowi partnerzy projektu:
-Urząd Miasta
-Rada Przedsiębiorczości
-Jarosławska Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości
-Powiatowy Urząd Pracy
-Wiodące firmy regionu
Działania dla zainicjowania projektu:
-Spotkanie parterów
-Wskazania lokalizacyjne
-Działania organizacyjno-prawne
-Kampania organizacyjna
Park Technologiczny
-Urząd Miasta
- Rada Przedsiębiorczości
124
-Starostwo Powiatowe
-Urząd Marszałkowski
-Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego
-Wskazania lokalizacyjne
-Opracowanie koncepcji funkcjonowania Parku Technologicznego
-Kampania informacyjno-promocyjna
Centrum Targowo-Wystawiennicze
-Urząd Miasta
-Starostwo Powiatowe
-Urząd Marszałkowski
-Wskazania lokalizacyjne Centrum
-Koncepcja funkcjonowania Centrum
-Nawiązanie kontaktów z partnerami
-Kampania informacyjno-promocyjna
Lokalny Fundusz Pożyczkowy i Gwarancyjny
-Urząd Miasta
-Firmy miasta
-Banki
-Spotkanie partnerów
-Opracowanie regulaminu i zasad działania:
 funduszu pożyczkowego
 funduszu zabezpieczeń kredytowych
 formy zabezpieczenia
-Utworzenie „kapitału żelaznego”
4.5.2. Program promocji miasta
Pole rozwoju projektu
Promocja miasta powinna być ściśle powiązana z promocją rozwoju całego regionu,
ponieważ to on decyduje o wyborze celów i narzędzi promocji. Zagadnienie promocji jest
125
bardzo istotne, dlatego nie można polegać tu jedynie na działaniach intuicyjnych. Początek
prac nad promocją powinien opierać się na segmentacji rynku, czyli dokładnym określeniu:
co, komu i gdzie będziemy oferować. Należy unikać sytuacji, w której reklamujemy wszędzie
i wszystko, co sprawia że nie ma jasnej i czytelnej strategii działania. Podstawą promocji
powinna być przyjęta strategia rozwoju. W ujęciu marketingowym miasto to produkt, który
należy sprzedać inwestorom krajowym i zagranicznym, mieszkańcom regionu, Polski,
turystom i wszystkim, którzy chcieliby tu pozostać i prowadzić działalność gospodarczą,
zamieszkać bądź przyjechać w celach turystycznych.
Cele projektu
Celem projektu jest budowa image’u Jarosławia jako miasta:
 o dużych możliwościach dla inwestorów krajowych i zagranicznych,
 o korzystnym położeniu geograficznym, stwarzającym pozytywne warunki do
budowy bazy tranzytowej, hurtowej i usługowej,
 o dużym potencjale gospodarczym i wysokim stopniu zaawansowania procesów
restrukturyzacyjnych,
 o dużych zasobach kulturowych,
 o dużej atrakcyjności turystycznej.
Obszar objęty projektem
Działania podejmowane będą na terenie miasta, ale zakres ich oddziaływania będzie znacznie
szerszy (np. udział w targach o różnym zasięgu).
Podstawowi partnerzy projektu
1. Urząd Miasta
2. Instytucje okołobiznesowe funkcjonujące na terenie miasta
Zasadniczym kierunkiem działania i podstawową wizją powinien być priorytet:
Jarosław - korzystne miejsce do inwestowania i odwiedzania
Program promocji powinien składać się z trzech zasadniczych komponentów: programu
promocji gospodarczej, promocji turystycznej i programu promocji produktów miasta.
126
A. Promocja gospodarcza
Jarosław - korzystne miejsce do inwestowania
Promocja miejsc atrakcyjnych dla inwestorów, stworzenie przyjaznego klimatu wobec
inwestorów i stosowanie przemyślanej polityki podatkowej. Napływ inwestorów to nowe
miejsca pracy i zarazem lepsze warunki życia mieszkańców.
Działania inwestycyjne
1. Uregulowanie stanów własności gruntów i budynków.
2. Umieszczenie informacji w katalogach i bazach danych.
3. Udział w targach inwestycyjnych.
4. Wynajem profesjonalnych agencji reklamowych.
5. Organizacja konferencji prasowych z udziałem dziennikarzy regionalnych i krajowych.
6. Promocja za pomocą folderów, prasy, albumów w wielojęzycznych nakładach.
Działania bezinwestycyjne
1. Dbałość mieszkańców o wizerunek miasta.
2. Otwartość i przyjazne nastawienie do inwestorów.
3. Pomoc w załatwieniu spraw formalno - prawnych.
4. Jasne określenie warunków inwestowania w polskich warunkach prawnych.
Jarosław − oferta współpracy
Działania:
1. Tworzenie specjalistycznych ofert inwestycyjnych aktualizowanych w cyklu rocznym:
 katalog ofert,
 przewodnik dla inwestorów,
 katalog przedsiębiorstw.
2. Centrum Obsługi Inwestora − miejsce, gdzie potencjalny inwestor uzyska wyczerpującą
informację o aktualnych ofertach, pomoc w załatwianiu skomplikowanych procedur
prawnych przy rejestracji działalności.
3. Współpraca z sąsiednimi gminami w ramach powiatu.
4. Współpraca z regionalnym Centrum Obsługi Inwestora tworzącym się w Rzeszowie.
5. Wykorzystanie kontaktów nieformalnych.
6. Tworzenie systemu zachęt i preferencji.
7. Udział w specjalistycznych targach branżowych, zgodnie z obowiązującym kalendarzem
targów.
8. Coroczny udział w Targach Gospodarczych Miast Polskich.
9. Wprowadzenie ofert gospodarczych i ich stała aktualizacja w Internecie.
B. Promocja turystyczna
Jarosław− miejsce, które warto odwiedzić
Działania inwestycyjne
1. Promocja miasta poprzez organizowane imprezy kulturalne i sportowe.
2. Wydanie katalogu imprez gospodarczych, kulturalnych i sportowych z półrocznym
wyprzedzeniem.
3. Promowanie miasta w lokalnych i ogólnopolskich mediach.
4. Wydanie folderów promujących atrakcje historyczne miasta.
5. Udział w targach turystycznych.
127
Działania bezinwestycyjne
1. Dbałość mieszkańców o wizerunek miasta.
2. Przyjazne nastawienie do turystów i gości.
C. Promocja produktów miasta
Jarosław − markowy produkt
Marka - nazwa symbol, wzór stworzony celem identyfikacji dóbr lub usług i wyróżnieniu ich
spośród konkurencji, między innymi wyrobami o podobnym przeznaczeniu.
Działania
1. Wykreowanie markowych produktów miasta w różnych kategoriach
przemysł:
sprzedaż miasta jako producenta dobrych jakościowo produktów
kultura:
kojarzenie miasta z imprezami kulturalnymi o wysokim poziomie.
2. Opracowanie logo miasta.
3. Tworzenie i umacnianie skojarzeń.
4. Oznakowanie wszystkich wyrobów miasta wybranym logo.
Finansowanie projektów
Koszty powinny zostać częściowo rozłożone pomiędzy partnerów projektu. W pierwszej fazie
organizacyjnej ponoszone wydatki będą niewielkie. Koszty pojawią się przy rozwijaniu
działalności i realizowaniu kolejnych elementów programu. Pojawi się wtedy konieczność
poszukiwania dodatkowych źródeł, którymi mogą być:
•
budżet państwa (np. w ramach rozwiązań przyjętych w założeniach polityki
innowacyjnej państwa)
•
programy specjalne urzędów pracy
•
władze regionalne
•
fundusze pomocowe
Spis tabel
128
TABELA 1. CHARAKTERYSTYKA CZĘŚCI POŁUDNIOWEJ MIASTA ...................................................8
TABELA 2. CHARAKTERYSTYKA CZĘŚCI PÓŁNOCNEJ MIASTA ........................................................8
TABELA 3. DZIELNICE JAROSŁAWIA: POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ .................................................8
TABELA 4. WYKAZ OSIEDLI MIESZKANIOWYCH BUDOWNICTWA WYSOKIEGO MIASTA
JAROSŁAW ..........................................................................................................................................................12
TABELA 5. LUDNOŚĆ MIASTA W LATACH 1994-1998...............................................................................16
TABELA 6. LUDNOŚĆ MIASTA W LATACH 2002-2004...............................................................................17
TABELA 7. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W LATACH 1994-1998.......................................................18
TABELA 8. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W LATACH 2002-2004.......................................................18
TABELA 9. MIGRACJE LUDNOŚCI W LATACH 1994-1998 ......................................................................19
TABELA 10. MIGRACJE LUDNOŚCI W LATACH 2000-2004.....................................................................20
TABELA 11. STRUKTURA LUDNOŚCI WG WIEKU W LATACH 1994-1998...........................................21
TABELA 12. STRUKTURA WIEKOWA LUDNOŚCI JAROSŁAWIA W LATACH 1994-1998 (W %)....22
TABELA 13. STRUKTURA LUDNOŚCI WG WIEKU W LATACH 2002-2004..........................................22
TABELA 14. STRUKTURA WIEKOWA LUDNOŚCI JAROSŁAWIA NA PRZESTRZENI LAT 20022004 (W %)............................................................................................................................................................23
TABELA 15. PRACUJĄCY WEDŁUG SEKTORÓW W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH W LATACH
1994-1998...............................................................................................................................................................24
TABELA 16. PRACUJĄCY WEDŁUG SEKTORÓW W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH W LATACH
1999-2004...............................................................................................................................................................24
TABELA 17. PRACUJĄCY W GOSPODARCE NARODOWEJ W LATACH 1994-1998..........................25
TABELA 18. PRACUJĄCY W GOSPODARCE NARODOWEJ W LATACH 1999-2004..........................25
TABELA 19. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI NA TERENIE MIASTA JAROSŁAW W LATACH
1994-1998...............................................................................................................................................................25
TABELA 20. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI NA TERENIE MIASTA JAROSŁAWIA W LATACH
1999-2004...............................................................................................................................................................26
TABELA 21. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA BEZROBOTNYCH W LATACH 1994-1998................27
TABELA 22. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA BEZROBOTNYCH W LATACH 1999-2004................28
TABELA 23. STRUKTURA WIEKOWA BEZROBOTNYCH W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH W
LATACH 1994-1998..............................................................................................................................................28
TABELA 24. STRUKTURA WIEKOWA BEZROBOTNYCH W LATACH 1999-2004...............................29
TABELA 25. SYTUACJA BEZROBOTNYCH W LATACH 1994-1998........................................................30
129
TABELA 26. SYTUACJA BEZROBOTNYCH W LATACH 1999-2004........................................................31
TABELA 27. PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIE I LICZBA OSÓB PRACUJĄCYCH W
JAROSŁAWIU (1994-2003).................................................................................................................................32
TABELA 28. BAZA MATERIALNA SŁUŻBY ZDROWIA W JAROSŁAWIU W LATACH 1995-1999...33
TABELA 29. BAZA MATERIALNA SŁUŻBY ZDROWIA W JAROSŁAWIU W LATACH 2000-2005...33
TABELA 30. WSKAŹNIKI ŁÓŻEK RZECZYWISTYCH NA 10 TYS. LUDNOŚCI W ROKU 1998 ......33
TABELA 31. WSKAŹNIKI ŁÓŻEK RZECZYWISTYCH NA 10 TYS. LUDNOŚCI W ROKU 2004.......34
TABELA 32. OBŁOŻENIE I CZAS POBYTU CHORYCH W LATACH 1997-1998...................................34
TABELA 33. OBŁOŻENIE I CZAS POBYTU CHORYCH W LATACH 2003-2004...................................36
TABELA 34. STAN ŁÓŻEK W SPECJALISTYCZNYM ZESPOLE OPIEKI ZDROWOTNEJ W
JAROSŁAWIU (STAN Z 30 CZERWCA 1999 R.) ...........................................................................................36
TABELA 35. STAN ŁÓŻEK W SPECJALISTYCZNYM ZESPOLE OPIEKI ZDROWOTNEJ (STAN
W 2005 R.)..............................................................................................................................................................36
TABELA 36. STAN ZATRUDNIONEGO PERSONELU MEDYCZNEGO W COM W 1998 ROKU........37
TABELA 37. STAN ZATRUDNIONEGO PERSONELU MEDYCZNEGO W COM W JAROSŁAWIU W
2004R......................................................................................................................................................................38
TABELA 38. PERSONEL MEDYCZNY (RÓWNOWAŻNIKI ETATOWE) W SZPITALU MIEJSKIM W
JAROSŁAWIU W LATACH 1994-1998.............................................................................................................38
TABELA 39. PERSONEL MEDYCZNY (RÓWNOWAŻNIKI ETATOWE) W CENTRUM OPIEKI
MEDYCZNEJ W JAROSŁAWIU W LATACH 1999-2004..............................................................................39
TABELA 40. DOM POMOCY SPOŁECZNEJ W JAROSŁAWIU (LATA 1997-2004)................................41
TABELA 41. GOSPODARKA MIESZKANIOWA W JAROSŁAWIU W LATACH 1994-1998..................42
TABELA 42. GOSPODARKA MIESZKANIOWA W JAROSŁAWIU W LATACH 1999-2003..................43
TABELA 43. WSKAŹNIKI SYTUACJI MIESZKANIOWEJ JAROSŁAWIU W LATACH 1994-1998....44
TABELA 44. WSKAŹNIKI SYTUACJI MIESZKANIOWEJ W JAROSŁAWIU W LATACH 1999-2003
.................................................................................................................................................................................44
TABELA 45. ZESTAWIENIE SIECI I ORGANIZACJI SZKÓŁ PODSTAWOWYCH W ROKU
SZKOLNYM 2004/2005.......................................................................................................................................48
TABELA 46. ZESTAWIENIE SIECI I ORGANIZACJI SZKÓŁ PODSTAWOWYCH W ROKU
SZKOLNYM 2004/2005.......................................................................................................................................48
TABELA 47. SZKOLNICTWO PONADGIMNAZJALNE JAROSŁAWIA W LATACH 2003-2005.........49
TABELA 48. BAZA TURYSTYCZNA JAROSŁAWIA W LATACH 1996-1998...........................................51
TABELA 49. BAZA TURYSTYCZNA JAROSŁAWIA (2004).........................................................................52
TABELA 50. POTRZEBY MODERNIZACYJNE DRÓG...............................................................................56
130
TABELA 51. ZAPOTRZEBOWANIE I ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ U ODBIORCÓW W
LATACH 1999-2004..............................................................................................................................................56
TABELA 52. STAN GAZYFIKACJI - ODBIORCY, ZUŻYCIE GAZU W LATACH 1999-2004...............57
TABELA 53. WSKAŹNIKI ZAOPATRZENIA MIESZKAŃCÓW MIASTA W WODĘ W LATACH 19992004.........................................................................................................................................................................58
TABELA 54. ODPROWADZENIE ŚCIEKÓW, SIECI KANALIZACYJNE W LATACH 1999-2003.......59
TABELA 55. ILOŚĆ ŚCIEKÓW ODPROWADZANYCH W LATACH 1999 – 2003 DO RZEKI SAN.....59
TABELA 56. EMISJA ROCZNA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA W ROKU 2002..............................62
TABELA 57. ŚREDNIOROCZNE STĘŻENIE ZANIECZYSZCZEŃ W ROKU 2001................................62
TABELA 58. WYNIKI POMIARU HAŁASU DROGOWEGO DLA MIASTA JAROSŁAWIA W 2002 R.
.................................................................................................................................................................................63
TABELA 59. OCENA JAKOŚCI WÓD RZEKI SAN W WYBRANYCH PRZEKROJACH
BADAWCZYCH W ROKU 2001........................................................................................................................64
TABELA 60. WYTWARZANIE ODPADÓW STAŁYCH NA TERENIE MIASTA JAROSŁAWIA W
LATACH 1999-2004..............................................................................................................................................65
TABELA 61. ILOŚĆ ODPADÓW KOMUNALNYCH STAŁYCH WYWIEZIONYCH W
POSZCZEGÓLNYCH LATACH........................................................................................................................65
TABELA 62. ILOŚĆ ODPADÓW KOMUNALNYCH STAŁYCH WYWIEZIONYCH W
POSZCZEGÓLNYCH LATACH
W PRZELICZENIU NA 1 MIESZKAŃCA. (MG)...........................................................................................66
TABELA 63. ILOŚĆ ODPADÓW KOMUNALNYCH STAŁYCH WYTWARZANYCH W
PRZELICZENIU NA 1 MIESZKAŃCA. (MG).................................................................................................66
TABELA 64. STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ WG SEKTORÓW
WŁASNOŚCI I WYBRANYCH FORM PRAWNYCH....................................................................................73
TABELA 65. PODMIOTY SKLASYFIKOWANE W SYSTEMIE REGON WG FORM
ORGANIZACYJNO-PRAWNYCH....................................................................................................................74
TABELA 66. PODMIOTY SKLASYFIKOWANE W SYSTEMIE REGON WG FORM
ORGANIZACYJNO-PRAWNYCH....................................................................................................................74
TABELA 67. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WG WYBRANYCH RODZAJÓW
DZIAŁALNOŚCI W LATACH 1995 - 1998 (SYSTEM KRUPGN-REGON)................................................75
TABELA 68. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ W JAROSŁAWIU WG LICZBY
PRACUJĄCYCH..................................................................................................................................................76
TABELA 69. PODMIOTY GOSPODARCZE W JAROSŁAWIU WG PRZEDMIOTU DZIAŁALNOŚCI
.................................................................................................................................................................................77
TABELA 70. PRODUKCJA SPRZEDANA, ZATRUDNIENIE I WYNAGRODZENIA W PRZEMYŚLE I
BUDOWNICTWIE*.............................................................................................................................................78
TABELA 71. SPRZEDAŻ PRODUKCJI PRZEMYSŁOWEJ I BUDOWLANO-MONTAŻOWEJ NA 1
ZATRUDNIONEGO.............................................................................................................................................78
131
TABELA 72. PROGNOZA LUDNOŚCI MIASTA JAROSŁAWIA NA LATA 2000-2010..........................107
TABELA 73. DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU MIASTA W LATACH 1996-1998..............................120
TABELA 74. DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU MIASTA W LATACH 2002-2004..............................121
TABELA 75. PROGNOZA DOCHODÓW, WYDATKÓW I MOŻLIWOŚCI INWESTYCYJNYCH
JAROSŁAWIA W LATACH 2000-2006 ..........................................................................................................121
TABELA 76. PROGNOZA DOCHODÓW, WYDATKÓW I MOŻLIWOŚCI INWESTYCYJNYCH
JAROSŁAWIA W LATACH 2000-2006 ..........................................................................................................121
Spis Wykresów
WYKRES 1. LUDNOŚĆ MIASTA W LATACH 1994-1998.............................................................................16
WYKRES 2. LUDNOŚĆ MIASTA W LATACH 2002-2004.............................................................................17
WYKRES 3. LICZBA KOBIET I MĘŻCZYZN W LATACH 2002-2004 ......................................................17
WYKRES.4 PROCENTOWY UDZIAŁ KOBIET I MĘŻCZYZN W LATACH 2002-2004.........................18
WYKRES 5. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W LATACH 2002-2004.....................................................19
WYKRES 6. MIGRACJE WEWNĘTRZNE LUDNOŚCI NA PRZESTRZENI LAT 2000-2004................20
WYKRES 7. MIGRACJA ZEWNĘTRZNE LUDNOŚCI W LATACH 2000-2004.......................................21
WYKRES 8. STRUKTURA WIEKU LUDNOŚCI JAROSŁAWIA W ROKU 1998.....................................22
132
WYKRES 9. LICZBA MIESZKAŃCÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM NA PRZESTRZENI LAT
2002-2004...............................................................................................................................................................23
WYKRES 10. STRUKTURA WIEKOWA LUDNOŚCI JAROSŁAWIA W ROKU 2004.............................23
WYKRES 11. ZAREJESTROWANI BEZROBOTNI W JAROSŁAWIU NA PRZESTRZENI LAT 19941998.........................................................................................................................................................................26
WYKRES 12. ZAREJESTROWANI BEZROBOTNI W JAROSŁAWIU NA PRZESTRZENI LAT 19992004.........................................................................................................................................................................26
WYKRES 13. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA BEZROBOTNYCH W LATACH 1994-1998..............27
WYKRES 14. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA BEZROBOTNYCH W LATACH 1999-2004..............28
WYKRES 15. STRUKTURA WIEKOWA BEZROBOTNYCH W LATACH 1994-1998.............................29
WYKRES 16. STRUKTURA WIEKOWA BEZROBOTNYCH W LATACH 1999-2004 ............................30
WYKRES 17. STOPA BEZROBOCIA NA PRZESTRZENI LAT 1999-2004................................................31
WYKRES 18. ŚREDNIE OBŁOŻENIE ŁÓŻEK W SZPITALU (LATA 1995-1998)....................................35
WYKRES 19. ŚREDNIE CZAS POBYTU CHOREGO W SZPITALU (LATA 1995-1998).........................35
WYKRES 20. DOM POMOCY SPOŁECZNEJ W JAROSŁAWIU LATA 1997-2004.................................41
WYKRES 21. ZASOBY MIESZKANIOWE W LATACH 1994-1998.............................................................42
WYSZCZEGÓLNIENIE......................................................................................................................................43
WYKRES 22. LICZBA DZIECI W POSZCZEGÓLNYCH SZKOŁACH W ROKU SZKOLNYM
2004/2005................................................................................................................................................................46
WYKRES 23. LICZBA MŁODZIEŻY W POSZCZEGÓLNYCH SZKOŁACH W ROKU SZKOLNYM
2004/2005................................................................................................................................................................46
WYKRES 24. STAN BAZY SZKOLNEJ W ROKU 2004/2005.......................................................................47
WYKRES 25. UCZNIOWIE W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH...............................................49
WYKRES 26. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WG LICZBY PRACUJĄCYCH..................76
133

Strategia rozwoju miasta Jarosławia na lata 2000-2010

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ekspres Jaroslawski nr 05 z 2 lutego 2016

Ekspres Jaroslawski nr 22 z 29 wrzesnia 2015

Ekspres Jarosławski nr 28 z 10 listopada 2015

majówka 2012 - Urząd Miasta Jarosławia

informacyjny - Urząd Miasta Jarosławia

informacyjny - Urząd Miasta Jarosławia

Biuletyn Informacyjny Miasta Jarosławia