tekst_oryginalu_a_tekst_przeklad_zarebina_maria_000221

BULLETIN DE LA SOCIŚTĆ POLONAISE DE LINGUISTIQUE, fasc. XLVI, 1991
PL ISSN 0032-3802
MARIA ZARĘBINA
Kraków
Tekst oryginału a tekst przekładu
Do analizy wybieram wiersz Wisławy Szymborskiej: „Miniatura średniowieczna”
w przekładzie na niemiecki Karla Dedeciusa oraz na angielski Magnusa J. Kryńskiego i
Roberta A. Maguire’a (por. s. 5-8 niniejszego artykułu). Jako teksty poetyckie podlegają
jeszcze dodatkowo specjalnym regułom, których się nie musi uwzględniać przy proza­
torskich. Nie będziemy się wgłębiać w teorię tekstu (Dressler 1973, Wawrzyniak 1979,
Karlmeyer 1980) i przekładu (Zelech 1990) historycznie, wymienię parę nazwisk, takich
jak: Jakobson, Catford, Nida, u nas Klemensiewicz, Wawrzyniak; Balcerzan, Micewicz,
ostatnio Adamczyk-Garbowska.
W samym założeniu, że oryginał jest jeden, a przekład może być jednym z se­
rii (Balcerzan 1982:239), widać, że chodzi o tekst. Między nadawcą tekstu oryginału, a
odbiorcą, późniejszym tłumaczem zachodzi takie podobieństwo, że każdy z nich tworzy
tekst: pierwszy, tj. autor tworzy niezależnie od treści, którą sam narzuca, ale zależnie od
reguł tworzenia tekstu w języku oryginału, drugi - tekst przekładu, którego treść jest dana
w międzyjęzykowej transpozycji ekwiwalentnej (Micewicz, 1971:6), ale którego struktura
zależy od języka odbiorcy. Procesowi tłumaczenia towarzyszą według jednych badaczy:
selekcja w obrębie środków dostarczanych przez język przekładowy, zmierzająca do sub­
stytucji elementów struktur języka wejściowego, wreszcie kombinacja wybranych środków
języka docelowego (to ujęcie językoznawcze, por. Wawrzyniak 1979:93-94); według innych
procesy tekstotwórcze zawierają: redukcję, inwersję, substytucję i amplifikację (Balcerzan
1971:243, za Koptiłowem).
Pokazać można tylko fragmenty przekładu, tylko odcinki tekstu, a nie całość na
raz. Z wiersza Szymborskiej wybieram superlatiwy. Mamy kolejno: 2. najkonmejszy, 3.
najjedwabniejszy, 7. najpochlebniej, 13. najpacholęiszy, 16. przenajśmieszniejszy, 23. najgniadszy, 25. najprzydrożniejszy, 28. najzadniejszy, 30. najlazurowszy, 33. najsokolniejszy,
35. najfeudalniejszy. Będzie zatem chodziło o sposób tłumaczenia form stopnia typu ana­
logicznego, ponieważ wyrazy podstawowe nie stopniują się. Musimy sobie uświadomić
fakt, że w polskim i w innych językach istnieją przymiotniki i przysłówki niestopniowalne.
Ich zakresy semantyczne i formalne nie pokrywają się ze sobą. Wiele na ten temat od
strony zarówno teoretycznej, jak i materiałowej możemy znaleźć w 4 tomach „Zagad­
nień kategorii stopnia w językach słowiańskich” (red. Orzechowska, 1976-1986). Znów na
szersze przedstawianie teorii nie ma miejsca, ale nawet bez wgłębiania się w nią każdy
42
MARIA ZARĘBINA
użytkownik języka polskiego rozumie, że przymiotniki takie jak: konny, jedwabny, pacholi,
gniady, przydrożny, lazurowy, sokoli, feudalny nie stopniują się, nie stopniuje się też za­
imek żaden, ani samo. Przymiotnik prześmieszny wyraża natężenie cechy słowotwórczo
przez przedrostek prze- (tak też przysłówek przemiłe), a więc nie przez stopniowanie.
Prawie wszystkie superlatiwy w przekładzie niemieckim mają formę słowotwórczo-fleksyjną: 1 . den allergrunsten ( w poi. najzieleńszy jest dopuszczalny, choć w zasadzie
barwy się nie stopniują), 2. im allerberittensfen, 3. m allersetdigsłen, 5. allerhóchst, 7. am
allerschmeichelhaftesien, 9. allerjungsi, 12. ein allerknabenhaftester, 15. mit allerlustigstem, 22. auf dem allerbraunsten, 24. die allerfeldweghaftesten, 27. am allerdeutlichsten, 28.
kein allereinzigstes, 30. unter dem allerblausten, 39. von allerselbst. Przez określenie „sło­
wotwórczo” rozumiem pierwszy temat w dwutematowym wyrazie złożonym, który język
niemiecki tworzy z nieprawdopodobną łatwością, tak że cząstka aller- jest niemal przedro­
stkiem zważywszy regularność występowania; przez formę fleksyjną rozumiem przyrostek
stopnia najwyższego -st, występujący albo bezpośrednio po temacie przymiotnika, albo
po temacie utworzonym przez tłumacza przy pomocy przyrostka -haft, do czego za chwilę
wrócimy. Bez „przedrostkowego” aller- mamy 3 formy: 31. den klitzekleinstein (Galgen)
'Szubieniczniki nawet tyciej’ , 38. das falkenhafteste Auge, 35. in diesem hochfeudalsiem
Rtalismus. W ostatnim przykładzie pierwszy temat złożonego wyrazu brzmi hoch- i choć
sama forma jest neologizmem, istnieją w niemieckim analogicznie zbudowane przymiot­
niki, jak hochuerdient, hochuerehrt, hochwohlgeboren’wielce zasłużony’ , 'wielce szanowny’ ,
'jaśnie wielmożny’, czyli każdorazowo hoch- oznacza stopień natężenia cechy wyrażonej
przez odpowiedni przymiotnik bez tego hoch-. Klitzeklein jest potwierdzone przez słownik
Grimmów (Grimm, 1984), falkenhaft jest neologizmem, ale seria z haft- jest długa, przy
czym przyrostek tworzy przymiotniki oznaczające skłonność, zdolność, noszenie cechy
(także przysłówki odprzymiotnikowe) od podstaw przymiotnikowych, rzeczownikowych i
czasownikowych, np. krankhaft 'chorobliwy’ , gewissenhaft 'skrupulatny’ , schwatzhaft 'ga­
datliwy’ . Przy naszych neologizmach falkenhaft i feudalhaft potwierdza się znana już nam
cecha niemieckiego tworzenia dowolnych wyrazów złożonych, a przy formach superlatiwów szerszy niż w polskim zakres przymiotników stopniowalnych. Tak np. imiesłowy
w niemieckim stopniują się, a jaskółka na okładce ostatniego wydania słownika braci
Grimmów informuje nas o „das umfassendste und bedeutendste deutsche Wórterbuch” .
Możemy więc rozważać w kategorii neologizmów nie tylko stopniowalność poszczególnych
przymiotników, ale też kwestię, czy ich przymiotnikowe podstawy są faktycznie istniejące,
czy też są w danym języku neologizmami.
Do serii utworzonej przez aller-, o którym dowiadujemy się od Grimmów, że jest
to z pochodzenia gen. pl. od all, możemy powiedzieć, że przez ten temat wprowadza
się do formy stopnia drugi element porównania, choćby leksykalizacja znaczeniowa wy­
razu złożonego poszła daleko, co jednak przy doraźnie utworzonych neologizmach nie jest
chyba możliwe (za neologizmy uważam wyrazy nieobecne w wielkim słowniku Grimmów),
to znaczy, że np. 2. das allerberittenste (Gefolge) czy 15. das allerlustigste Schnauzchen
oznacza 'najkonniejszy z orszaków’ (ew. wszystkich), 'najśmieszniejszy z pyszczków’ (ew.
wszystkich). U Grimmów w materiale uzupełnionym do czasów najnowszych mamy 158
wyrazów złożonych z aller-, z naszych potwierdza się 5. allerhóchst oraz jako odpowied­
nik polskiego zaimka, choć przymiotnik, bo w przekładzie funkcję zaimkową przejmuje
kein, 28. allereinzig. Z podstawowych przymiotników, które w przekładzie występują jako
TEKST ORYGINAŁU A TEKST PRZEKŁADU
43
wyrazy złożone, słowniki potwierdzają: beritten 'konny’, schmeichelhaft 'pochlebny’ , knabenhafł 'chłopięcy’ , feldweg ’ polny’. W ten sposób omówiliśmy pobieżnie różnice struktu­
ralne.dotyczące derywacji przymiotnikowej i stopniowania w polskim i niemieckim.
Jeśli teraz zanalizujemy funkcjonowanie form superlatiwu w poszczególnych wer­
sach, np. 4., 5. ’Do zamku o siedmiu wieżach, z których każda jest najwyższa’ , w przekła­
dzie: 5. und jeder ist allerhóchst, to widzimy, że przy zachowaniu sensów oryginału mamy
w wersie 5. zamiast połączenia względnego z których łączne z und, a zarazem genetivus po­
równawczy polski wyrażający drugi obiekt porównania przeniesiony jest do przymiotnika
allerhóchst. W ten sposób otrzymujemy nieco inny tekst w języku przekładu.
W w. 23. i 24. mamy w oryginale: ’a wszystkie kopytkami jakoby muskając stokrotki
najprzydrożniejsze’ , a w przekładzie niemieckim 23. und alle reiten ais streiften sie mit den
Hiilfein 2Ą. die allerfeldweghaftesten Tausendschónchen. Po polsku mamy konstrukcję z
równoważnikiem imiesłowowym współczesnym, który jest możliwy również w niemieckim,
ale po niemiecku występują dwa zdania z dwoma orzeczeniami (alle, sie; reiten, streiften),
więc nowy tekst. Podobnie trzy wersy: 31., 32., 33.: w oryginale 'szubieniczniki nawet ty­
ciej/ dla najsokolszego oka/ i nic nie rzuca cienia wątpliwości’ ; w przekładzie: Nicht einmal
den khtzekleinsten Galgen/ erspaht das falkenhafteste Auge,/ niclit etne Spur von Scliatten des Zweifels. W oryginale mamy najpierw konstrukcję eliptyczną, orzeczenie me ma
jest w strukturze powierzchniowej pominięte, o istnieniu przeczenia w strukturze głębokiej
świadczy dopełniaczowa forma podmiotu; z kolei przyimek z dopełniaczem (dla najsokol­
szego oka) wyraża dopełnienie. W przekładzie dopełnienie otrzymało funkcję podmiotu
(das falkenhafteste Auge), podmiot przejął funkcję dopełnienia (den klitzekleisten Gal­
gen), orzeczenie jest obecne na powierzchni (nicht erspaht 'nie wyśledzi, nie wypatrzy’)
będąc jakby amplifikacją tekstu oryginału. Ale z kolei w. 33., w którym w oryginale mamy
niezależne od poprzedniej wypowiedzi pełne zdanie (j nic nie rzuca cienia wątpliwości),
w przekładzie zawiera redukcję samodzielnego orzeczenia, czyli obowiązuje orzeczenie ze
zdania poprzedniego, tzn. że 'sokole oko nie wyśledzi ani szubieniczki, ani wątpliwości’ .
Mamy więc inwersję w zakresie struktury większej, obejmującej trzy wersy. Jest to wywo­
łane prawdopodobnie koniecznością zachowania rytmu w poszczególnych wersach, które
w stosunku do oryginału zawierają większą ilość sylab: 10 przy 8 polskich, co jest zrozu­
miałe z uwagi na długość wyrazów w niemieckim i obecność rodzajnika. Z tego też zapewne
powodu (żeby utrzymać wszędzie 10 sylab) 'cień wątpliwości’ jest amplifikowany w Spur
vom Schatten des Zweifels. Tak więc co najmniej w trzech miejscach wiersza otrzymaliśmy
nowy (choć nie inny) tekst w przekładzie.
W tłumaczeniu angielskim analogicznie jak w niemieckim wyjdziemy od form stop­
nia. Znajdujemy: 1: the greenest of hills, 2. the steedest of retinues, 3. the silkiest of
mantles, 5. each one of which is the highest, 12. the laddiest of page-boys, 15. the funniest o f fa.ces, 16. the tiniest of tails, 22. the bayest, 24. the roadsidiesi of daisies, 28. the
leastest of problems, 30. the azurest of skies, 31. the tiniest of gallows, 32. the hawkiest
of eyes, 35.the feudalest of reahsms. Wystąpiło 12 form superlatiwu z drugim obiektem
porównania, przy czym 10 razy nie ma go w polskim oryginale. W tekście angielskim
jest on wyrażany regularnie przez przyimek w połączeniu z rzeczownikiem w liczbie mno­
giej, czyli w sposób analityczny, podczas gdy w przekładzie niemieckim wyrażony był
słowotwórczo, czyli syntetycznie, a w polskim nie ma go w ogóle, wyjąwszy wers 5. 2 któ­
rych każda jest najwyższa - each one of which is the highest. Raz jeden mamy formę bez
44
MARIA ZARĘBINA
drugiego obiektu porównania w w. 22. the bayest 'najgniadszyh Wśród przymiotników,
od których utworzone są formy superlativu mamy ew. neologizmy (COD, 1949; OED,
1969-1975): roadsidy, choć jest rzeczownik roadside, hawky, choć jest hawk, ale nawet tu
granica między przymiotnikiem a rzeczownikiem jest dość wątła wobec znanej łatwości
tworzenia przydawek rzeczowników w angielskim (np. laddie 'służący, młody chłopak’ i
the laddiest of page-boys). Formy przysłówkowe są następujące: w. 7. most flatermgly, 27.
most clearly, 34. most charmingly oraz 39. self-evidentliest. Zasada, według której wyrazy
krótkie stopniują się morfologicznie, a długie opisowo, nie jest ściśle przestrzegana, zwła­
szcza że średniej długości mogą się stopniować na oba sposoby, ale to self-evidentliest,
które zapewne w ogóle nie powinno się stopniować, jest wywołane potrzebą rytmiczną.
Poza tym w tekście tłumaczenia angielskiego stopień najwyższy służy dodatkowo
tworzeniu zdrobnień, których angielszczyźnie brak i tak jest w 15. i 16.: with the funntes of faces/ and the tiniest of tails 'z przenajśmieszniejszym pyszczkiem i ogonkiem'.
W ten sposób pierwszy superlativus odpowiada nie tylko podwójnemu stopniowaniu, tj.
słowotwórczemu przez prze- i morfologicznemu, ale także przyrostkowi zdrabniającemu,
a ponieważ w dodatku i drugi rzeczownik, tj. 'ogonek' ma formę deminutywną, tłumacz
dał i drugiemu przydawkę w superlatiwie, choć dla oddania samego deminutivum wystar­
czyłby positivus odpowiedniego przymiotnika, tak jest w w. 23. Tak więc 4 właściwości: 2
natężenia cechy + 2 zdrobnienio-spieszczenia zostały zrównoważone przez 2 superlatiwy,
za czym powstał tekst o innym układzie poszczególnych sensów.
Wspomniany positivus ( tiny hoores) odpowiada w w. 23. deminutivum ('kopytka').
Przytoczmy szerszy tekst: 21. And tf someone ndes a bay steed, 22. Then, milords, it
is surę to be the bayest, 23. alt those tiny hooues seemmg to graze... The bayest jest na­
reszcie bez drugiego członu porównania, który w angielskim nie jest obligatoryjny; wers
polski brzmi: a jak pod mm rumak gm adyj to najgmadszy moiściewy. W tekście angiel­
skim mamy amplifikację oryginału: 'jak ktoś jedzie na rumaku gniadym, to pewne, że
będzie najgniadszy. W w. 23.: 'a wszystkie kopytkami jakby muskając’ (stokrotki) - all
those tiny hooues są podmiotem, nie narzędziem, sposobem, a polski imiesłów współcze­
sny ('muskając') jest wprawdzie obecny jako forma (seemmg), tyle że treściowo odpowiada
polskiemu 'jakoby', sama zaś czynność muskania wyrażona jest w angielskim pełnym bez­
okolicznikiem (to graze). Czyli zgodnie z właściwymi angielskiemu środkami językowymi
otrzymujemy nieco inny tekst.
I wreszcie różnice w ustrukturowaniu tekstu dostrzec możemy w w. 38. i 39.:'Och,
to się rozumiało/ arcysamo przez się’, w angielskim: Oh, that goes without saying 'to
się obywa bez omówienia, nie ma co mówić’; 'samo przez się’ jest powtórzone w tekście
angielskim dwukrotnie: of it self oraz self-evidentliest.
Charakterystyczną jest rzeczą, że odstępstwa tekstowe (nie treściowe) w innych miej­
scach występują w przekładzie niemieckim, w innych w angielskim, z wyjątkiem w. 23.,
gdzie jednak w każdym z języków rozwiązanie tekstowe jest inne. Wydaje się, że tłuma­
cze angielscy bardziej są nastawieni na gry słowne (Adamczyk-Garbowska, 1988:70-80),
np. w w. 10., 12.: court-ladies//the laddiest; 17., 18.: three/jthree z redukcją rozróżnienia
'dwoi się, troi’ , choć istnieją odpowiednie czasowniki: double, tnple; w w.5.: each// which;
w 18.: dancing// prancing; w 39.: of itselff jself-evidenthest. Sami tłumacze przyznają w
posłowiu: „She has (tj. Szymborska) an uncommon flair for neologisms, which nevertheless
respect the semantic and structural possibilities of standard Polish.” a dalej :„Szymborska
TEKST ORYGINAŁU A TEKST PRZEKŁADU
45
has a highly developed sense of playfulness. „Seriousness” and „humor” , as far as she is
concerned, are entitled to equal rights in a poem” .(Szymborska, 1989:229 i 231).
Natomiast Dedecius w „Stu wierszach polskich” (S to... 1988) dokonuje przeglądu
całej poezji polskiej i jest skrupulatny w swej maksymalnej dosłowności, niemieckiej pe­
danterii, podczas gdy dwaj tłumacze Szymborskiej nastawieni są bardziej na to, co jest
cechą również angielskiej literatury, w tym także poezji.
Oryginał: MINIATURA ŚREDNIOWIECZNA
1.
2.
3.
4.
5.
Po najzieleńszym wzgórzu,
najkonniejszym orszakiem,
w płaszczacli najjedwabniejszych.
Do zamku o siedmiu wieżach,
z których każda jest najwyższa.
6.
7
8.
9.
Na przedzie xiąże
najpochlebniej niebrzuchaty,
przy xiążęciu xiężna pani
cudnie młoda, młodziusieńka.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Za nimi kilka dworek
jak malowanie zaiste
i paź najpacholętszy,
a na ramieniu pazia
coś nad wyraz małpiego
z przenajśmieszniejszym pyszczkiem
i ogonkiem.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Zaraz potem trzej rycerze,
a każdy się dwoi, troi,
i jak który z miną gęstą
prędko inny z miną tęgą,
a jak pod kim rumak gniady
to najgniadszy moiściewy,
a wszystkie kopytkami jakoby muskając
stokrotki najprzydrożniejsze.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Kto zasię smutny, strudzony
Z dziurą w łokciu i z zezem,
tego najwyraźniej brak.
Najżadniejszej też kwestii
mieszczańskiej czy kmiecej
pod najlazurowszym niebem.
46
MARIA ZARĘBINA
31. Szubieniczniki nawet tyciej
32. dla najsokolszego oka
33. i nic nie rzuca cienia wątpliwości.
34. Tak sobie przemiłe jadą
35. w tym realizmie najfeudalniejszym.
36.
37.
38.
39.
Onże wszelako dbał o równowagę
piekło dla nich szykował na drugim obrazku.
Och, to się rozumiało
arcysamo przez się.
Przekład niemiecki: MITTELALTERLICHE MINIATUR
1. Uber den allergriinsten Hiigel,
2. im allerberittensten Gefolge,
3. in allerseidigsten Manteln.
4. Zur Burg der sieben Tiirme,
5. und jeder ist allerhóchst.
6.
7.
8.
9.
Allen voran der Fiirst,
am allerschmeichelhaftesten unbeleibt,
neben dem Fiirsten Frau Fiirstin,
wunderbar jung, ailerjiingst.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Danach ein Paar Hofdamen,
wahrlich wie gemalt,
daneben ein allerknabenhaftester Page,
und auf dem Arm des Pagen
etwas iiberaus Affiges mit
allerlustigstem Schnauzchen
und Schwanzchen.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
Danach gleich drei Ritter,
und jeder verdoppelt, verdreifacht,
und schaut der eine keck,
dann blickt der andere drall,
sitzt einer auf braunem Ross,
dann aber, Verehrtester, auf dem allerbraunsten,
und alle reiten ais streiften sie mit den Hiiflein
die allerfeldweghaftesten Tausendschónchen.
Wer aber traurig, und wer geplagt ist,
TEKST ORYGINAŁU A TEKST PRZEKŁADU
26. ein Loch im Armel, ein Schielauge hat,
27. der ist hier am allerdeutlichsten nicht zu sehen.
28. Kein allereinzigstes der Probleme,
29. ob biirgerliche oder baurisch,
30. ist unter dem allerblausten Himmel zu merken.
31. Nicht einmal den klitzekleinsten Galgen
32. erspaht das falkenhafteste Auge,
33. nicht eine Spur vom Sćhatten des Zweifels.
34. So ziehen sie denn goldigst dahin
35. in diesem hochfeudalstem Realismus.
36.
37.
38.
39.
Derselbe hatte immerhin fiir Gleichgewicht gesorgt:
die Hólle hielt er bereit auf einem anderen Bildchen.
Oh, das verstand sich von
allerselbst.
Przekład angielski: A MEDIEVAL ILLUMINATION
1. C e r the greenest of hills,
2. in the steediest of retinues,
3. in the silkiest of mantels.
4. Towards a castle o f seven to wers,
5. each one of which is the highest.
6.
7.
8.
9.
At the forefront a duke
most flatteringly flat-bellied,
by him his lady the duchesse,
wondrously young, in truth young.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Following, several court-ladies,
pretty as pictures, forsooth,
and the laddiest of page-boys,
and on the page-boy’s shoulder
something ineffably monkeyish
with the funniest of faces
and the tiniest o f tails.
17. Thereafter, stalwart knyghtes three.
18. each prancing and dancing for three,
19. and if one wears a jaunty mień,
4?
48
MARIA ZARĘBINA
20.
21.
22.
23.
24.
another promptly puts on a dashing mień.
And if someone rides a bay steed,
Then, milords, it is surę to be the bayest,
all those tiny hooves seeming to graze
the roadsidiest of daisies.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
He who, contrarily, is downcast and fatigued,
a hole in his elbow, a sąuint in his eye,
he is most clearly missing.
Not the leastest of problems,
either burgherish or villeinish,
under the azurest of skies.
31. Not even the tiniest of gallows
32. for the hawkiest of eyes,
33. nothing to cast a shadow of doubt.
34. Thus they ride most charmingly
35. in this feudalest of realisms.
36.
37.
38.
39.
He however took care to strike a balance:
the heli he prepared for them in the next picture.
Oh, that goes without saying,
of itself, self-evidentliest
Bibliografia
Adamczyk-Garbowska, Monika (1988), Polskie tłumaczenia angielskiej literatury dziecięcej. Pro­
blemy krytyki przekładu. Wrocław PAN, Kom Lit.
Balcerzan, Edward (1971), Poetyka przekładu artystycznego, w: Oprócz głosu, Warszawa,
s. 232-248.
Balcerzan, Edward (1982), Przekład poetycki w systemie kultury literackiej. Warszawa, s.239-255.
COD = The Concise Oxford Dictionary of Current English (1949), Oxford 3. ed., reprinted.
Dressler, Wolfgang, (1973), Einfiihrung in die Textlinguistik. Tiibingen, Niemeyer.
Grimm, Jacob u. Wilhelm, (1984), Deutsches Wórterbuch. I-XXXIII, Munchen.
Jager, Gert, (1975), Translation und Translationslinguistik. Halle, Niemeyer. Linguische Studien.
Kalmeyer, Werner/ Meyer-Herman, Reinhard, (1980), Textlinguistik. Lexikon der germanistichen
Linguistik. Studieausgabe I. Tiibingen, Niemeyer, s. 242-258.
Leeming, Henry, (1987), Early Slavonic Translation Techniąue. A Contrast with Latin and Gotic.
Kirilo-Metodiewski Studii. Sofia, kn.5, s. 180-191.
Leeming, Henry, (1988), Staroslavjanskije perevody neologizmov v Apostole i ich dalGnejszaja
sud6ba v slavjanskich jazykach (w) Tradycje Cyryla i Metodego w językach i literaturach
słowiańskich. Red. A. Bartoszewicz i R. Pawłowa. Warszawa. W yd UW.
Micewicz, Teresa, (1971), Zarys teorii przekładu. Warszawa.
OED = The Oxford English Dictionary. I-XII, reprinted, (1969-1975). Oxford.
TEKST ORYGINAŁU A TEKST PRZEKŁADU
49
Sto wierszy polskich w wyborze i tłumaczeniach Karla Dedeciusa, (1982), Kraków, W yd. Lit.
Szymborska, Wisława, (1989), Poezje (Poems). Wybrali, przełożyli i posłowiem opatrzyli: Magnus
J. Kryński, Robert A. Maguire. Kraków, Wyd. Lit.
Wawrzyniak, Zdzisław, (1979), Untersuchungeu zur Textbildung im Deutschen. Kraków. Wyd. UJ.
Zelech, Władysław, (1990), Teoria przekładu w ujęciu historycznym, (w druku).
Zagadnienia kategorii stopnia w językach słowiańskich. Red. Hanna Orzechowska. T . I-IV, (1976,
1980, 1983, 1986). Warszawa. Wyd. UW.