Zarządzanie jakością Zarządzanie jakością na wydziale i w uczelni. y

Zarządzanie jakością Zarządzanie
jakością
na wydziale i w uczelni. y
Ewa Chmielecka
Ekspertka Bolońska
SEMINARIUM BOLOŃSKIE „BUDOWANIE KULTURY JAKOśCI NIEZBĘDNYM WARUNKIEM EFEKTYWNEGO FUNKCJONOWANIA WEWNĘTRZNEGO SYSTEMU ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ KSZTAŁCENIA” Ą
Ą
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków, 25 kwietnia 2013 r.
©
W tej prezentacji wykorzystuję fragmenty opracowań przygotowanych przez Zespół ń
h
ół
Ekspertów Bolońskich, w szczególności przez:
– Prof. Marię Ziółek
– Prof. Jadwigę Mirecką Prof Jadwigę Mirecką
– Prof. Marka Frankowicza
Plan prezentacji
Plan prezentacji • Porządkowanie pojęć
P
dk
i
j ć
• Kultura jakości • Standardy zapewniania jakości:
– Europejskie
– Krajowe
– Wewnątrzuczelniane • Budowa i funkcjonowanie wewnętrznych systemów zapewniania jakości Porządkowanie pojęć ‐ jakość jako
Porządkowanie pojęć Copenhagen Business School:krąg jakości” (quality circle)
•
•
•
•
•
: Jakość jako wyjątkowość (specyfika uczelni, jej miejsce w kraju i w Europie)
Jakość jako doskonałość (zachęcanie pracowników do stałego podnoszenia kwalifikacji). Wysokie kompetencje kadry pomagają w rozwoju uczelni jako ”organizacji uczącej się”.
Jakość jako funkcjonalność (fitness for purpose). Kontakty z zewnetrznymi interesariuszami (pracodawcy, partnerzy biznesowi etc.). Jakość jako korzystny stosunek wartości do ceny (value for money). Oprócz obowiązkowych czy zalecanych działań majacych pokazać wiarygodność uczelni jako instytucji publicznej (akredytacja
etc ) uczelnia prowadzi oceny wewnętrzne (informacja zwrotna od studentów) organizuje grupy
etc.), uczelnia prowadzi oceny wewnętrzne (informacja zwrotna od studentów), organizuje grupy fokusowe z udziałem pracodawców i absolwentów oraz prowadzi w cyklach 2‐letnich badania jakościowe ”środowiska edukacyjnego” (learning environment).
Jakość jako transformacja.
j
j Uczelnia wspiera inicjatywy przyczyniajace się do ciagłej poprawy p
j y yp y y j
ę
g jp p
y
jakości. Programy studiów są oparte na efektach uczenia się i uwzględniają w coraz większym stopniu umiejętności generyczne. Wewnętrzny i zewnętrzny benchmarking ujawnia przykłady dobrej praktyki, które są następnie upowszechniane. Pytanie: czy można oceniać jakość nie mając jej jednej i jasnej definicji? Porządkowanie pojęć
Porządkowanie pojęć
• Kontrola jakości (quality control)
– bieżące monitorowanie, nadzór • Zapewnianie jakości (quality assurance)
– zgodność ze standardami
g
• Doskonalenie jakości (quality enhancement)
– Stała poprawa, podnoszenie Stała poprawa podnoszenie
Ich suma to zarządzanie jakością
Zarządzanie jakością to:
Zarządzanie jakością to:
– Właściwe kierowanie
– Zabezpieczenie właściwego środowiska dla efektywności działań – Rozwój komunikacji wewnątrz instytucjonalnej
– Dostrzeganie i nagradzanie osiągnięć
– Nacisk na współpracę nie tylko na współzawodnictwo p p ę
y
p
– Zachęcanie do budowania kultury jakości
Kultura jakości
Wewnętrzne systemy zapewnienia jakości
Relacje systemów zapewniających jakość Kontrola jakości
– 30% (USA, Europa), – 10% (Japonia)
Kultura jakości
– 70% (USA),
– 90% (Japonia)
Kultura jakości
Kultura jakości
• budowanie poczucia wspólnoty w oparciu o wspólnie podzielane wartości (etos) i poczucie identyfikacji się z instytucją • poprawianie jakości w każdym aspekcie funkcjonowania instytucji wraz z promowaniem kreatywności i innowacyjności
zatem łączy elementy etosowe z organizacyjnymi
Na kulturę jakości składają się :
Kultura
pracowników
p
Przywództwo
Wartości
Kultura
studentów
Kultura jakości
Kultura jakości Przechodzenie od tradycyjnego zarządzania: Przechodzenie
od tradycyjnego zarządzania
‐ Planowanie
‐ Organizowanie
‐ Kierowanie
‐ Kontrolowanie
w kierunku ciągłego doskonalenia
Budowana jest „od dołu” w oparciu o:
‐ Powszechne, uwewnetrznione dążenie do poprawy jakości
‐ indywidualną odpowiedzialność
y
ą p
‐ pracę zespołową
‐ wspólny udział w podejmowaniu decyzji
... pod kierunkiem odpowiednich liderów
,
„Pętla
Pętla” stałego doskonalenia się
stałego doskonalenia
się
Ocena
Wd ż i
Wdrażanie
Analiza i
wnioski
Plan
działania
z
Budowanie kultury jakości
Budowanie kultury jakości ‐ IInformowanie społeczności akademickiej o podejmowanych f
i
ł
ś i k d i ki j
d j
h
działaniach
p p
‐ Zbieranie opinii pracowników ‐ Zachęcanie do szerokiego udziału społeczności akademickiej w planowaniu działań
‐ Motywowanie i nagradzanie Motywowanie i nagradzanie
‐ Kultywowanie lokalnych tradycji oraz integrowanie środowiska
Wdrożenie kultury jakości może okazać się tańsze niż ukryte koszty jej braku
niż ukryte koszty jej braku
Porządkowanie pojęć cd
Porządkowanie pojęć, cd „European Standards
S d d & Guidelines
& G id li
( SG)
(ESG)
for Quality Assurance in Higher Education” (EHEA)
•
•
•
Przyjęte na konferencji w Bergen 2005
Opracowane przez ENQAA
Opisują generalne zasady:
1.
2.
3.
4
4.
Budowy wewnętrznych systemów zapewniania jakości (poziom y j)
instytucji)
Budowy zewnętrznych systemów zapewniania jakości (poziom kraju)
Funkcjonowania agencji zapewniania jakości Funkcjonowania Europejskiego Rejestru Agencji QA
Funkcjonowania Europejskiego Rejestru Agencji QA Mają prowadzić do stworzenia i umocnienia kultury Mają
prowadzić do stworzenia i umocnienia kultury
jakości w szkolnictwie wyższym (EHEA) ES&G: Standardy dotyczące wewnętrznych systemów zapewniania jakości 1.1. Instytucje winny mieć
1
1 Instytucje winny mieć strategię oraz procedury odnoszące się do jakości procedury odnoszące się do jakości
oferowanych przez siebie programów oraz ich efektów. Strategia, polityka oraz procedury powinny posiadać formalny status i być powszechnie dostępne Powinny również przewidywać określone funkcje dla
dostępne. Powinny również przewidywać określone funkcje dla
studentów oraz pozostałych interesariuszy
1.2. Instytucja powinna dysponować oficjalnymi mechanizmami zatwierdzania, okresowego przeglądu oraz monitorowania swoich programów oraz ich efektów. 1 3 Studenci powinni być oceniani według opublikowanych i konsekwentnie 1.3.
Studenci powinni być oceniani według opublikowanych i konsekwentnie
stosowanych kryteriów, przepisów i procedur. 1.4. Instytucje powinny posiadać metody gwarantujące, że kadra prowadząca zajęcia
j i ma odpowiednie kwalifikacje... Powyższe metody powinny być d
i d i k lifik j
P
ż
d
i
b ć
dostępne dla osób prowadzących zewnętrzne przeglądy i stanowić przedmiot komentarza w raportach.
ES&G: Standardy dotyczące wewnętrznych systemów zapewniania jakości, cd. 1.5. Instytucje powinny zagwarantować, aby zasoby materialne ć b
b
l
wspomagające naukę studentów były wystarczające i odpowiednie dla każdego z oferowanych programów.
1.6. Instytucje powinny gromadzić, analizować i wykorzystywać informacje dotyczące skutecznego zarządzania oferowanymi programami studiów oraz innymi działaniami
oraz innymi działaniami.
1.7. Instytucje powinny w regularnych odstępach czasu publikować aktualne, bezstronne i obiektywne informacje – zarówno w ujęciu ilościowym, jak i j k ś i
jakościowym –
na temat oferowanych przez siebie programów oraz ich f
h
i bi
ó
i h
efektów.
Powtórzmy: celem ostatecznym jest powstanie w uczelni
kultury jakości.
ES&G a standardy akredytacji instytucjonalnej PKA
Wysoka zbieżność standardów, patrz np: 1. Jednostka ma określoną strategię rozwoju
•
Strategia rozwoju jednostki jest zbieżna z misją uczelni i uwzględnia politykę Strategia
rozwoju jednostki jest zbieżna z misją uczelni i uwzględnia politykę
zapewniania jakości kształcenia
•
Jednostka opracowała koncepcję kształcenia... spójną z jej celami strategicznymi •
wewnętrzni i zewnętrzni interesariusze uczestniczą w procesie kształtowania k
ł
oferty edukacyjnej ….. 2. Jednostka stosuje skuteczny wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia
• Struktura podejmowania decyzji w zarządzaniu jakością jest przejrzysta i zapewnia udział pracowników, studentów, doktorantów, słuchaczy oraz interesariuszy zewnętrznych
• Wewnętrzne procedury zapewniania jakości przeciwdziałają powstawaniu zjawisk patologicznych i….. , a w szczególności:
cd.
cd
•
ocenę poprawności projektowania i weryfikacji efektów kształcenia
– udział pracodawców w określaniu i ocenie efektów
– monitorowanie losów absolwentów
– monitorowanie i okresowe przeglądy programów
– ocenę zasad oceniania studentów, doktorantów.. d
i i t d tó d kt
tó
•
ocenę jakości kadry
– ocenę poziomu naukowego jednostki
•
•
•
ocenę zasobów materialnych, w tym infrastruktury dydaktycznej i środków wsparcia dla studentów
funkcjonowanie systemu informacyjnego Publiczną dostępność aktualnych i obiektywnie przedstawionych informacji o programach studiów, zakładanych efektach, organizacji studiów
Itd.. Wzrost znaczenia wewnętrznych systemów zapewniania jakości Wynika z:
• Ustawy: z dnia 18 marca 2011 Prawo o Szkolnictwie Wyższym i towarzyszących jej rozporządzeń • Wdrożenia KRK i zwiększonej odpowiedzialności uczelni za Wd ż i KRK i i k
j d
i di l ś i
l i
programy / efekty kształcenia
• Przechodzenia od akredytacji programowej do Przechodzenia od akredytacji programowej do
instytucjonalnej (przez PKA i inne instytucje oceniające)
Wdrażanie Wewnętrznego Systemu Zarządzania Jakością Kształcenia (WSZJK)
• Ramy organizacyjne na poziomie uczelni i j
jednostki oraz ich wzajemne powiązania j
p ą
(podległości).
• Podstawowe funkcje systemu
Podstawowe funkcje systemu
• Inne cechy patrz prezentacja prof. Marka Frankowicza
Wdrażanie Wewnętrznego Systemu Zarządzania Jakością Kształcenia (WSZJK)
• Etapy postępowanie niezależne od standardów:
E
i i l ż
d
d dó
– Opracowanie wizji / misji / strategii uczelni / jednostki
– Powołanie jednostek odpowiedzialnych za opracowanie systemu Powołanie jednostek odpowiedzialnych za opracowanie systemu
zapewnienia jakości i zarządzania jakością kształcenia (na każdym z poziomów, w ramach całej społeczności akademickiej).
– Opracowanie procedur dotyczących różnych elementów procesu Opracowanie procedur dotyczących różnych elementów procesu
dydaktycznego uwzględniających strategię i misję uczelni / jednostki oraz określenie odpowiedzialności za poszczególne elementy.
– Ewaluacja (diagnoza) obecnego stanu, a później stanów po naprawie. Ewaluacja (diagnoza) obecnego stanu a później stanów po naprawie
– Plan poprawienia jakości. Plan „naprawczy” – np. wg cyklu koła Deminga (PDCA –Plan – Do – Check – Act : planowanie – realizacja –
kontrola wykonanie naprawy) „wymuszający
kontrola –
wykonanie naprawy) wymuszający” na społeczności na społeczności
akademickiej pewne zachowania i działania pro‐jakościowe.
– Cykliczna realizacja tego planu
Dokumenty regulujące proces kształcenia:
Dokumenty regulujące proces kształcenia:
P kł d
Przykładowe: dla studiów I i II stopnia.
dl
dió I i II
i
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Misja Uczelni
Statut Uczelni
Statut Uczelni
Regulamin studiów
Zasady rekrutacji
P
Programy studiów z opisem modułów (efektów uczenia się) ‐
dió
i
d łó ( f k ó
i i ) katalog k l
ECTS
Zasady zaliczenia modułów
Zasady dyplomowania
Zasady zbierania opinii studentów
Zasady samooceny jednostek
Zasady samooceny jednostek
Narzędzia i instrumenty badania jakości
Narzędzia i instrumenty badania jakości
Zróżnicowane w zależności od stopnia i profilu studiów. Przykład dla studiów Zróżnicowane
w zależności od stopnia i profilu studiów Przykład dla studiów
doktoranckich:
• badania ankietowe doktorantów dotyczące szeroko pojętej satysfakcji ze studiów doktoranckich, prowadzone bądź przez jednostkę prowadzącą studia doktoranckie bądź na poziomie ogólnouczelnianym – zalecane profesjonalne opracowanie wyników ankiet • ocena przez doktorantów nauczycieli akademickich biorących udział w procesie kształcenia (ankiety)
kształcenia (ankiety)
• ocena przez nauczycieli akademickich jakości warunków kształcenia doktorantów i samych doktorantów (ankiety)
• hospitacje zajęć dydaktycznych prowadzonych przez doktorantów
• arkusze samooceny wypełniane przez komisje powołane w ramach WSZJK dające pogląd nt. jakości studiów doktoranckich oparty na danych ilościowych i jakościowych
• opinie partnerów zagranicznych uczestniczących w procesie kształcenia opinie partnerów zagranicznych uczestniczących w procesie kształcenia
doktorantów (jeśli uczestniczą)
• monitoring losów doktorów wypromowanych na studiach doktoranckich Elementy samooceny jednostek w zakresie kształcenia
– Programy kształcenia (studia I, II i III stopnia oraz podyplomowe)
•
•
•
•
•
–
–
–
–
Efekty kształcenia na kierunku (I i II st.), SD i studiach podyplomowych
y
(
),
p yp
y
Efekty kształcenia w module
Sposoby kształcenia i oceniania
ECTS
Organizacja studiów
Systemy informacyjne
K d
Kadra nauczająca
j
Warunki techniczne realizacji programu kształcenia
Formy oceny jakości kształcenia
Standardy programowe (przykładowe) dla studiów I i II stopnia •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Standard 1 –
Standard
1 Strategia i misja uczelni/jednostki
Strategia i misja uczelni/jednostki
Standard 2 ‐ Obszarowe efekty kształcenia
Standard 3 – Program studiów (curriculum)
Standard 4 –
d d
Warunki rekrutacji (zwłaszcza na II stopień) k k
( ł
ń)
Standard 5 ‐ Proces kształcenia
Standard 6 ‐ Sposób oceny, zasady dyplomowania Standard 7 – Zespół nauczycieli akademickich (minimum kadrowe)
Standard 8 – Infrastruktura dydaktyczna i organizacja studiowania
Standard 9 – Mobilność studentów
Standard 10– Zatrudnialność absolwentów Standard 11 – Zapewnianie jakości kształcenia – dokumentacja osiągania ,p
y
yj
efektów kształcenia, procedury oceny jakości oraz działań na rzecz podnoszenia jakości kształcenia Standardy dla studiów doktoranckich (przykładowe)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Standard 1 – Koncepcja kształcenia w odniesieniu do strategii i misji uczelni/jednostki
Standard 2 – Warunki rekrutacji Standard 2 Warunki rekrutacji
Standard 3 ‐ Program kształcenia
Standard 4 – Badania naukowe
Standard 5 ‐ Metody kształcenia
y
Standard 6 ‐ Jakość doktoratów analizowana na podstawie recenzji (np. wyróżnień doktoratu przez recenzentów) i wymiernych efektów badań (np. publikacji, wytworzonego dzieła, etc)
Standard 7 Jakość kadry dydaktycznej sprawującej opiekę nad doktorantami
Standard 7 –
Jakość kadry dydaktycznej sprawującej opiekę nad doktorantami
Standard 8 – Pozyskiwanie źródeł finansowania doktorantów
Standard 9 – Mobilność doktorantów Standard 10 Zatrudnialność doktorów
Standard 10 ‐
Zatrudnialność doktorów
Standard 11 – Zapewnianie jakości kształcenia – dokumentacja osiągania efektów kształcenia, procedury oceny jakości oraz działań na rzecz podnoszenia jakości kształcenia Odzwierciedlenie charakterystyk WSZJK w akredytacji programowej i instytucjonalnej
Lista podstawowych pól oceny PKA tworzących:
– Raport samooceny
– Raport oceny instytucjonalnej
– Raport oceny programowej pokrywa się /powinna się pokrywać p
y
ę /p
ęp y
z polami ocen WSZJK
Tak samo jak z ES&G)
Tak samo jak z ES&G) Wdrażanie systemu zarządzania jakością kształcenia ‐ konkluzja
• Nie ma jednego uniwersalnego modelu zarządzania jakością kształcenia
• Zarządzanie jakością powinno być wypracowane indywidualnie przez każdą instytucję (uwzględnia specyfikę instytucji)
• Ale powinno brać pod uwagę wymagania prawa i instytucji oceniających
• Warunki sprzyjające rozwojowi kultury jakości
– Patrz prezentacja prof. Marka Frankowicza Patrz prezentacja prof. Marka Frankowicza
Dziękuję za uwagę!
Dziękuję za uwagę!
[email protected]