docPrzewodnik Stowarzyszenie Harcerskie
download 
Reklamacja Transkrypt
Przewodnik Stowarzyszenie Harcerskie
Mazowsze - znane, a jednak nieznane ! Miasto-ogród Podkowa Leśna Wycieczka dla ciekawych Mazowsza Podkowa Leśna 27 czerwca 2009 r. godzina 9:00 Stowarzyszenie Harcerskie Baza Biwakowa Popławy Warszawa 2009 Mazowsze - znane, a jednak nieznane Wstęp „Mazowsze - znane, a jednak nie znane” to projekt, którego celem jest promocja miejsc na Mazowszu, które ogólnie są uważane za znane, a jednak takie o których mało wiemy. Każdy słyszał o Pułtusku, ale ile osób wie, że w Pułtusk jest nazywany Wenecja Mazowsza, a jego najstarsza część leży na wyspie? Każdy zna Podkowę Leśną, ale ile osób wie, że przy kościele parafii św. Krzysztofa od lat trzydziesty XX w. prowadzony jest ogród, który podzielony jest na osiem tematycznych stref, kto wie co to jest miasto-ogród? W 2009 roku Stowarzyszenie Harcerskie zorganizuje serię rajdów, w trakcie których uczestnicy poznają różne zakątki Mazowsza. Trzecia wycieczka zaprowadzi nas do miasta ogrodu, Podkowy Leśnej. Projekt został sfinansowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane Wycieczka Start: 9:00 Warszawa Śródmieście WKD, przy kasach Meta: około 17.00 w Warszawie Trasa wycieczki Naszą wycieczkę rozpoczynamy spod budynku stacji WDK (1). Stojąc przodem do torów skręcamy w prawo i dochodzimy do ulicy Jana Pawła II. Skręcamy w prawo i po przejściu jakiś 200 metrów do dochodzimy do pierwszego miejsca naszej wędrówki – parafii p.w. św. Krzysztofa (2). Ponownie jesteśmy na ulicy Jana Pawła II. Kilkadziesiąt metrów dalej na rogu z ulica Modrzewiową znajduje się Pałacyk Myśliwski Stanisława Lilpopa (3). Idziemy dalej prosto i po prawej stronie między ulicą Iwaszkiewicza a Lilpopa obserwujemy „Domek Zero” (4). Skręcamy w ulicę Iwaszkiewicza i po około 300 metrach pod numerem 7 podziwiamy przez żywopłot słynny letni dom Jarosława Iwaszkiewicza – AIDĘ (5). Wracamy do ulicy Jana Pawła. Po lewej stronie możemy podziwiać Aleję Lipową, składającą się ze 191 lip! My skręcamy za domkiem Zero w ulicę Lilpopa. Idziemy cały czas prosto, droga zmienia się w żwirową, po pewnym czasie widzimy po prawej budynek „Kasyna” (6). Po zwiedzeniu Kasyna i ogrodu idziemy dalej prosto przez Park Miejski. Odbijamy w lewo w „leśne” ścieżki. Dochodzimy do ulicy Parkowej i skręcamy w prawo. Po drodze mijamy figurę Matki Boskiej (7). Docieramy do dobrze nam już znanej ulicy Jana Pawła II. Skręcamy w prawo do następnego przystanku naszego spaceru – Willi Zarybie (8) na rogu ulicy Młochowskiej. Cofamy się ulicą Jana Pawła II do Jałowcowej. Dochodzimy do prostopadłej ulicy Głogów i skręcamy w lewo, a następnie znów w lewo w ulice Borowin (9). Wracamy ulicą Głogów do skrzyżowania z Kwiatową, w którą skręcamy. Idziemy wzdłuż alei, aż do numeru Kwiatowa 20, Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane gdzie znajduje się willa „Krychów” (10). Kierujemy się ulicą Wrzosową w prawo. Mijamy ulicę Storczyków, a gdy dojdziemy do ulicy Parkowej skręcamy w lewo. Idziemy cały czas prosto. Przecinamy tory i dalej prosto, na rozwidleniu skręcamy w prawo w ulicę Gołębią. Teraz idziemy dość długi czas prosto, aż dotrzemy do Stawiska (11) po lewej stronie. Następnie wracamy do ulicy Gołębiej i skręcamy w prostopadłą ulicę Sępów. Idziemy ulicą do końca, aż zmieni się w ulicę Sójek. Spacerujemy wzdłuż Rezerwatu Parów Sójek delektując się śpiewem jego mieszkańców. Docieramy do ulicy Słowiczej i skręcamy w lewo. Dochodzimy do ulicy Brwinowskiej i skręcamy w prawo. Przechodzimy na druga stronę i skręcamy w ulicę Lotniczą ciągnącą się wzdłuż torów. Idziemy prosto (ulica w zmienia się w Jelenią). Mijamy po prawej stronie stację Podkowa Leśna Wschodnia. Gdy docieramy do ulicy Wiewiórek skręcamy w prawo i przechodzimy na drugą stronę torów. Docieramy pod adres Sosnowa 9, gdzie stoi „Szklany dom” (12). Skręcamy w prostopadłą ulicę Modrzewiową, przecinamy Grabową i gdy dojdziemy do ulicy Wschodniej skręcamy w prawo do willi „Jedliny” (13). Osoby, który już zmęczyły się spacerem i chcą wracać mogą przejść się do stacji Podkowa Leśna Wschodnia; kilkadziesiąt metrów prosto. Natomiast osoby mającą jeszcze ochotę na przechadzkę, mogą pójść w przeciwną stronę ulicą Wschodnią, aż do Bukowej. Tu należy skręcić w prawo. Idąc prosto dojdziemy do ulicy Lipowej po której kroczymy wzdłuż alei lipowej (aż 191 drzew, podobno sadzonych przez matkę Stanisława Lilpopa). Gdy dochodzimy do Jana Pawła II skręcamy w prawo i docieramy do stacji kolejowej. Trochę historii Dobra brwinowskie wraz z folwarkiem Wilhelmów należały jeszcze w początkach XIX wieku do Księcia Michała Hieronima Radziwiłła, wojewody wileńskiego. W 1852 r. całość kupił Józef Wilhelm Szmidecki. W 1861r. majątek ten Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane sprzedał Stanisławowi Lilpopowi, który ustalił sukcesje na tym majątku dla swego nieletniego syna Stanisława Wilhelma Lilpopa. Po Stanisławie Lilpopie (ojcu), który zmarł w 1866r. majątkiem gospodarowała w imieniu swego nieletniego syna żona Stanisława Lilpopa - Joanna z Petzoldów Lilpopowa. Na przełomie XIX i XX wieku rozpoczęto parcelację dóbr brwinowskich. Stanisław Lilpop zamiłowany myśliwy, po osiągnięciu pełnoletniości przekształca południową część swego majątku na gospodarstwo leśne. W 1909 r. po sprzedaży terenów brwinowskich nastąpiło oddzielenie hipoteczne gruntów dóbr Podkowa Leśna od księgi hipotecznej Brwinów i od tego momentu w źródłach historycznych pojawia się nazwa Podkowa Leśna. Stanisław Lilpop (prezes Polskiego Związku Stowarzyszeń Łowieckich) był miłośnikiem nie tylko rodzimych lasów i zwierzyny; wyjeżdżał także na safari. Gdy jego fabryka nabojów splajtowała, popełnił samobójstwo w 1930 r. W 1922 r. w ramach konsorcjum przemysłowego „Siła i Światło” powstała spółka akcyjna „Elektryczne Koleje Dojazdowe”, zainteresowana budową elektrycznej trakcji kolejowej przez dobra podkowiańskie. W dniu 9 kwietnia 1925r. powstaje spółka pod nazwą „Miasto-Ogród Podkowa Leśna, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” w skład której wchodzą: Stanisław Lilpop jako właściciel gruntów, Janusz Regulski (dyrektor) konsorcjum „Siła i Światło” oraz Tadeusz Baniewicz (Bank Związku Spółek Zarobkowych). Spółka ta kupiła od Stanisława Lilpopa majątek pod nazwą hipoteczną „Podkowa Leśna” o powierzchni 522 mórg. Jeszcze w 1925 r. projekt planu miasta wykonał na zamówienie Spółki znany warszawski architekt i urbanista Antoni Jawornicki. W 1927r. nastąpiło uroczyste otwarcie Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane pierwszego odcinka „Elektrycznych Kolei Dojazdowych” – z Warszawy do Grodziska (co ciekawe, stacja początkowa EKD w Warszawie była ulokowana na ul. Nowogrodzkiej). W grudniu 1927 r. Spółka „Miasto-Ogród Podkowa Leśna” zostaje rozwiązana. W myśl nowej umowy, każdy z trzech głównych, b. udziałowców Spółki Miasto - Ogród Podkowa Leśna staje się integralnym właścicielem części jej dawnego majątku w stosunku: Stanisław Lilpop - 40 %, „Siła i Światło” 36 % i Bank Związku Spółek Zarobkowych - 24 %. Powołany zostaje Zarząd Dóbr Podkowa Leśna, który ma się zajmować zagospodarowaniem terenu i sprzedażą działek przyszłym mieszkańcom i realizacją ich interesów. Między innymi Zarząd Dóbr na terenie parku miejskiego już na przełomie lat 20-tych i 30-tych XX w. buduje dla obecnych i przyszłych mieszkańców Kasyno Obywatelskie, dziś zwane „Pałacykiem”. W 1930 r. zatwierdzono statut Stowarzyszenia Miłośników Miasta – Ogrodu Podkowy Leśnej – pierwszej organizacji obywatelskiej w mieście. W kwietniu 1933r. Stowarzyszenie zmieniło nazwę na Towarzystwo Przyjaciół Miasta – Ogrodu Podkowa Leśna i w niezmienionej formie przetrwało do września 1939r. Liczba mieszkańców Podkowy do końca okresu międzywojennego wynosi ok. 1700 osób, wśród których znajduje się wielu artystów i literatów, w tym m.in. Jarosław Iwaszkiewicz, Benedykt Hertz, Irena Krzywicka, Jan Skotnicki i wielu innych. 1 września 1939 r. na Podkowę spadają bomby niemieckie, przeznaczone zresztą dla Warszawy. Okres wojny 193944 r. to szeroka działalność konspiracyjna obejmująca działanie oddziałów zbrojnych, udział w małym i dużym sabotażu, kolportaż prasy podziemnej, szkolenia wojskowe, ubezpieczanie istniejących stacji nadawczych. Zrzuty ludzi, broni i amunicji przyjmowane były na zrzutowisku „Osowiec” Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane pod Książenicami i w Lesie Młochowskim. Podkowa wraz z miejscowościami leżącymi na trasie Komorów – Milanówek zyskała wtedy nazwę „małego Londynu” – ze względu na miejsce pobytu i spotkań władz Polski podziemnej. Po upadku Powstania Warszawskiego Podkowa Leśna przyjmuje tysiące warszawskich wygnańców. Okres ten to piękna karta w historii miasta i jego mieszkańców. 17 stycznia 1945r. Niemcy opuszczają Podkowę Leśną. Nowe komunistyczne władze ogłaszają obowiązek rejestracji członków podziemia, zdania broni i zakaz słuchania audycji z Londynu. Następnego dnia szkoła w Podkowie rozpoczyna jawne nauczanie. W 1951 r. w Podkowie Leśnej powstaje samodzielna parafia (do tej pory Podkowa należała do parafii Brwinów). Proboszczem zostaje jej dotychczasowy rektor ks. Franciszek Barański, który pełnił tą funkcję od 1945 roku, w którym to zastąpił on wielce zasłużonego dla powstania Podkowy Leśnej, jej pierwszego duszpasterza ks. Bronisława Kolasińskiego. W 1964 r. parafię obejmuje ksiądz Leon Kantorski, dzięki któremu kościół podkowiański stał się ośrodkiem skupiającym młodzież i nie tylko (msze beatowe, ruchy Oazowe w tym specyficzna podkowiańska ich forma grupy „Świetlików”), otwartym na jej nowatorskie propozycje. Od roku 1991 ksiądz Leon Kantorski jest na emeryturze, mieszka na plebani w Podkowie. 1 stycznia 1969r. Podkowie Leśnej nadano status miasta. W maju 1980r. ma miejsce dziesięciodniowa głodówka w kościele w Podkowie Leśnej w imię solidarności z więzionymi za walkę o wolność słowa, a okresie „ stanu wojennego” kościół podkowiański jest miejscem wielu niezależnych i pro patriotycznych, kulturalnych i społecznych działań inicjowanych przez działający tu od roku 1982 r. Parafialny Komitet Pomocy Bliźniemu. Niezależnie od tego w wielu podkowiańskich domach i mieszkaniach powstają niezależne wydawnictwa, działają nielegalne drukarnie, ukrywają się Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane osoby zagrożone aresztowaniem. W 1981r. Podkowa Leśna zostaje wpisana do rejestru zabytków ze względu na niepowtarzalny układ urbanistyczny, zabudowę i zieleń miasta – ogrodu. Jest wiec nasze miasto zabytkiem techniki – urbanistyki i architektury. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych działa w Podkowie Komitet Obywatelski. Jego delegaci gremialnie wygrywają pierwsze wolne samorządowe wybory. Zarówno pierwszy burmistrz miasta Jadwiga Piwońska jak i obecny burmistrz Andrzej Kościelny byli jednymi z jego współzałożycieli. W 1989r. – po kilkudziesięciu latach przymusowej przerwy podejmuje działalność Towarzystwo Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna. Od tego czasu na terenie miasta działa ok. 20 zarejestrowanych organizacji pozarządowych, kwitnie działalność społeczna, obywatelska i kulturalna prowadzona przez szereg lokalnych stowarzyszeń i instytucji. Obecnie Podkowę zamieszkuje blisko 4000 mieszkańców, na ok. 1400 nieruchomościach o charakterze mieszkaniowym, spośród których zdecydowana większość jest zabudowana. Oryginalny układ urbanistyczny miasta do dzisiaj nie uległ zmianom i nasze miasto jest najlepiej zachowaną w Polsce realizacją idei miasta-ogrodu wg. koncepcji Ebenezera Howarda. Opracowano na podstawie „Przewodnika po Podkowie Leśnej”, autorstwa Anny Żukowskiej – Maziarskiej, wydanego w roku 2003 nakładem Towarzystwa Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna. (Kasia Zawadzka) Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane Ciekawe miejsca 1. Budynek Stacji WKD Podkowa Leśna Główna Wybudowany został w 1927 roku. Murowana budka z wykuszem i duża, otwarta poczekalnia ozdobione zostały formami nawiązującymi do polskiego renesansu. Prawdopodobnie autorstwa Juliusza Dzierżanowskiego. 2. Kościół p.w. św. Krzysztofa Jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc w Podkowie Leśnej jest kościół p.w. św. Krzysztofa. Projekt Brunona Zborowskiego, Profesora Politechniki Warszawskiej, został zainspirowany pawilonem polskim prezentowanym na wystawie w Paryżu w roku 1932, z oszklonymi drzwiami, wychodzącymi na teren zieleni z pergolami i niskim murkiem z piaskowca. Gospodarzami i budowniczymi kościoła w Podkowie Leśnej byli sami mieszkańcy, którzy samodzielnie zebrali fundusze. Uroczyste położenie kamienia węgielnego odbyło się 11 listopada 1932 roku z udziałem ofiarodawców - przedstawicieli Automobilklubu i Aeroklubu oraz licznie zgromadzonych innych gości. Budowa trwała od kwietnia do listopada 1933 r. 5 listopada tego roku abp Antoni Szlagowski poświęcił nowy kościół. Witraże, autorstwa Henryka Rosena, przedstawiają świętych, ale także fragmenty wierszy Rafała Miłaszewskiego oraz logo Aeroklubu i Automobilklubu. W roku 1934 prof. Zygmunt Hellwig, znany projektant ogrodów, przygotował projekt zazielenienia, zrealizowany później wraz z miejscowymi fachowcami - Eweliną Krzyżewską, Władysławem Milewskim i Kujathem. Pergole, dach nad pergolą i murki wykonano dopiero w roku 1943 z kamienia przywiezionego w 1939 r. (tuż przed wybuchem wojny). W czasach powojennych nie mogło być mowy o dalszym urządzaniu przykościelnego ogrodu czy rozbudowie samego Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane kościoła, mimo że w tej sprawie kierowano liczne petycje do władz. Dopiero w roku 1964 ks. dr Franciszek Bartański otrzymał zatwierdzenie projektu i zezwolenie na rozbudowę istniejącej już wtedy tzw. „Kancelarii”, stojącej przy kościele. W czerwcu Kuria mianowała nowego proboszcza, który jako wikariusz-adiutor objął urząd 31 lipca 1964 r. Ks. Leon Kantorski już 15 sierpnia tego roku rozpoczął budowę plebanii i przystąpił do urządzania ogrodu na terenie przykościelnym. „Proboszcz legenda”. To on wznowił zwyczaj święcenia samochód (auto sacrum), który był kultywowany przed wojną. Pozwolił młodzieży grać muzykę beatową, czym rozsławił Podkowę Leśną na całą Polskę, oraz on był inicjatorem powstania przykościelnego ogrodu. O koncertowej premierze mszy beatowej pisze krytyk muzyczny Andrzej Wróblewski: Odbywała się ona w małym ślicznym kościółku w Podkowie Leśnej pod Warszawą. Mszę Beatową napisała na zamówienie proboszcza ks. Leona Kantorskiego młoda, zdolna kompozytorka Katarzyna Gärtner do tekstów Kazimierza Grześkowiaka i Kazimierza Łojana. Tej mroźnej, styczniowej niedzieli kościół wypełnił się tłumem ludzi. Ci, którzy się nie zmieścili, czekali na dworze. Rozległ się dzwonek, wszedł ksiądz z ministrantem, za nim wbiegli czterej młodzi ludzie w smokingach, podłączyli gitary do przygotowanych wzmacniaczy, jeden stuknął podeszwą o posadzkę – raz, dwa, trzy, cztery – i o mury kościoła gruchnęła salwa dźwięków gitar elektrycznych zespołu „Czerwono-Czarni”. Płyta z Mszą Beatową stała się w krótkim czasie bestsellerem, a pieśń Introitu – Pan króluje w majestacie - przebojem nastolatków (Andrzej Wróblewski, Pokolenie odzyskuje słuch, w: Almanach Polonii 1971, Warszawa 1970, s. 76.) Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane Ogród Twórcą projektu i kontynuatorem realizacji ogrodu był dr. Zdzisław Bąkowski, a konsultantem architekt krajobrazu Alicja Lipińska. Według projektu Zdzisława Bąkowskiego teren ogrodu przykościelnego podzielono na 8 tematycznych sektorów. Przyroda chroniona Polski Sektor ten obejmuje rośliny zagrożone wytępieniem i wymarciem na obszarze Polski. Przyroda Podkowy Leśnej Sektor ten ma uwypuklać całe piękno przyrody podkowiańskiej. Lapidarium Głównym elementem i podstawowym akcentem terenu są duże głazy umieszczone na nieregularnie uformowanym nasypie. Przyroda minionych wieków Sektor dawnych dziejów reprezentuje olbrzymi okres historii ziemi mazowieckiej i Polski. Poletko Matki Bożej Zgrupowano tu rośliny związane z tradycyjnymi przejawami kultu kościelnego. Ogród biblijny Przyrodniczy obraz dziejów biblijnych. Ptasi raj Zespół ten jako całość ma dawać w pełni estetyczne wrażenie w każdej porze roku przez kształt sylwetki, kolor liści, kwiatów, zieleń zimą itd. Zasadniczym celem tej części ogrodu jest ochrona ptaków. Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane Ogród ziołowy Jest wyrazem ochrony tradycji i ojczystej kultury, a także przypomnieniem, że klasztor był u nas nie tylko ośrodkiem wiary i kultu, lecz także ważnym ośrodkiem leczniczym, ośrodkiem ogrodnictwa i sadownictwa. W ogrodzie znajduje się pierwszy pomnik upamiętniający mord w Katyniu. Pomnik, zwany „Kalwarią Polską”, zaprojektował Jerzy Kalina. Na 30-lecie wybuchu powstania węgierskiego w 1956 r. odsłonięto tablicę upamiętniającą to wydarzenie (inicjatorem tego wydarzenia był Akosz Engelmajer – amabasador Węgier w Polsce w latach 1990-95, notabene mieszkaniec Podkowy). 3. Pałacyk Myśliwski Lilpopa (ul. Modrzewiowa 45) Pałacyk powstał w 1920 r. (według niektórych źródeł nawet w 1914r.) dla Stanisława Lilpopa jako neogotycki, później przebudowany przez Gayczaków (Kazimierz Gayczak był dyrektorem w spółce Siła i Światło) w formie zachowanej do dziś. 4. Domek nr Zero (przy ul. Jana Pawła II u wylotu Alei Lipowej) Ostatni drewniany budynek letniska Stanisławów, które powstało w latach siedemdziesiątych. XIX wieku wzdłuż dzisiejszej ulicy Lipowej. 5. Letni dom Iwaszkiewiczów „AIDA” (ul. Iwaszkiewicza 7) Zbudowana około 1900 roku przez Lilpopów. W tym domu w latach dwudziestych spędzali letnie miesiące Anna z Lilpopów i Jarosław Iwaszkiewiczowie, odwiedzani przez przyjaciół, między Innymi z kręgu „Skamandra”. To w tym domu Iwaszkiewicz napisał sztukę „Lato w Nohant” i rozpoczął „Brzezinę”, natomiast Jerzy Liebert pisał „Litanię do Marii Panny”, Antoni Słonimski wiersz „Lampa”, a Karol Szymanowski stworzył balet „Harnasie”. Jest to drewniany Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane dom z werandą w stylu szwajcarskim, ozdobioną rzeźbami przedstawiającymi dwa smoki-ptaki. 6. Budynek Klubu Sportowego tzw. „Kasyno” (ul. Lilpopa 16) Zaprojektowany został przez Juliusza Dzierżanowskiego. Wzorował się on na architekturze uzdrowisk zachodnioeuropejskich, zwłaszcza Vichy. Zbudowany w 192728 r. Otacza go park publiczny zaprojektowany przez Leona Danielewicza. Po wojnie budynek upaństwowiono i przez wiele lat używany by był jako szkoła, a potem ośrodek szkoleniowy PSS Społem. 7. Figura Matki Bożej (u zbiegu ulic Bluszczowej, Kwiatowej i Parkowej) Figura w stylu art deco z 1925 r. na pamiątkę założenia miejscowości; ustawiona w miejscu wmurowania kamienia węgielnego. 8. Dwór „Zarybie” (ul. Młochowska 1) Dwór Haliny i Janusza Regulskich (dyrektora spółki „Siła i Światło”), rozbudowany na początku lat 30. według projektu Juliusza Dzierżanowskiego, który nadał budynkowi formę barokowo - klasyczną. Jeden z ośrodków konspiracji w czasie okupacji. Po Powstaniu Warszawskim miejsce schronienia dziesiątków uciekinierów z Warszawy. Resztki parku krajobrazowego. Obecnie siedziba seminarium Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. 9. Willa „Borowin” (ul. Borowin 5) Podmiejski dom letniskowy zbudowany w latach 1927-28 dla rodziny Scipio del Campo. W latach okupacji właściciele, rodzina Niemyskich, otoczyli opieką wielu ukrywających się Żydów. Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane 10. Willa „Krychów” (ul. Kwiatowa 20) Willa należąca do Tadeusza Baniewicza, jednego z założycieli EKD, przedstawiciela spółki „Siła i Światło”. Swoją nazwę wzięła od córki Krystyny. Dom był bardzo nowocześnie urządzony; miał centralne ogrzewanie oraz windę towarową łączącą kuchnię z pokojami. Po powstaniu znajdował się tu oddział chirurgii szpitala wolskiego. W latach 1973-1981 mieszkał tu zięć Baniewicza, Kazimierz Michałowski – wybitny profesor archeologii; autor odkryć w Farras, Edfu i Palmyrze. Parter domu wykorzystywany był jako Stacja Archeologii Śródziemnomorskiej PAN. Jedyny dom w Podkowie, który wieńczy ulicę. 11. Dom Iwaszkiewicza w Stawisku Anna i Jarosław Iwaszkiewiczowie nazwali „Stawiskiem posiadłość darowaną Annie przez ojca, Stanisława Wilhelma Lilpopa, w dniu jej ślubu (1922 r.), gdzie w 1928 r. został zbudowany dom według projektu Stanisława Gądzikiewicza. Powstanie Domu Iwaszkiewiczów łączyło się w czasie z początkami Podkowy Leśnej, pierwszego w Polsce miastaogrodu, zbudowanego według koncepcji angielskiego architekta, Ebenetzera Howarda. Stawisko od początku było nie tylko Domem Iwaszkiewiczów, ale także ważnym ośrodkiem życia kulturalnego, miejscem spotkań wielu artystów, zwłaszcza literatów i muzyków. W okresie przedwojennym bywali tu m. in. Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Stanisław Baliński, Józef M. Rytard, Karol Szymanowski. Wizyty poetów, pisarzy, przyjaciół wypełniały niekończące się rozmowy o literaturze, muzyce, sztuce w ogóle. Był to także czas powstania najlepszych opowiadań Jarosława Iwaszkiewicza, jak „Brzezina”, „Panny z Wilka”, wierszy z tomu „Lato 1932”, sztuki „Lato w Nohant”. Szczególną kartą w historii Stawiska były lata okupacji. Dom Iwaszkiewiczów stał się miejscem schronienia i oparcia dla Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane wielu osób, m.in.: Czesława Miłosza, Stanisława Dygata, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Leona Schillera, Stanisława Piętaka, Witolda Lutosławskiego, Andrzeja Panufnika. Po Powstaniu Warszawskim zatrzymali się tu na dłużej: Pola Gojawiczyńska, Jerzy Andrzejewski, Władysław Tatarkiewicz, Adam Grzymała-Siedlecki, Roman Jasiński, Jerzy Waldorff. Bywało, że „do skromniutkiego śniadania czy obiadu zasiadało ponad dwadzieścia osób. Nie tylko każdy pokoik, lecz każdy dosłownie kąt był na noc traktowany jako legowisko do spania stałych i chwilowych mieszkańców” – pisał autor powstałych wówczas opowiadań „Ikar” i „Matka Joanna od Aniołów”. Lata powojenne to w życiu Iwaszkiewicza okres nie tylko intensywnej twórczości literackiej („Książka o Sycylii”, „Zarudzie”, „Ogrody”, „Mapa pogody”), ale także czas wzmożonej aktywności społecznej (m.in. prezesura Związku Literatów Polskich, posłowanie na Sejm, przewodniczenie Komitetowi Obrońców Pokoju). Dom na Stawisku otworzył się na ludzi o różnych orientacjach politycznych i estetycznych. Do najczęstszych bywalców należeli najbliżsi przyjaciele obojga Iwaszkiewiczów: Zygmunt Mycielski, Paweł Hertz, Roman Jasiński. Do historii Stawiska okresu powojennego przeszły z pewnością wizyty królowej belgijskiej Elżbiety (1955 r.), Artura Rubinsteina (1958 r.), spektakl „Nastazji Filipownej” (wg „Idioty” Dostojewskiego) w reżyserii Andrzeja Wajdy. Po śmierci obojga (Anny – 23 XII 1979, Jarosława – 2 III 1980) dom – zgodnie z wolą pisarza wyrażoną w testamencie – stał się własnością państwa i przeznaczony został na Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów. (materiały z oficjalnej strony muzeum www.stawisko.pl) 12. Szklany dom Ireny Krzywickiej (ul. Sosnowa 9) Dom w stylu modernistycznym. Płaski dach, bryłowaty. Powstał w 1930 r. wg projektu Maksymiliana Goldberga. Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane W latach 33-44 właścicielką była Irena Krzywicka – skandalistka, feministka, lewaczka, pisarka, współpracowniczka i kochanka Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Propagowała antykoncepcję, świadome macierzyństwo, edukację seksualną. Poruszała kwestie 13. Willa „Jedlina” (ul. Wschodnia 5) Willa z 1928 r. zaprojektowana przez Mieczysława Szydłowskiego dla dyrektora Banku Handlowego w Warszawie – Wacława Jacobsona. Portyk czterokolumnowy, toskański, monumentalny. Chronione obiekty przyrodnicze Rezerwat im. Bolesława Hryniewieckiego Rezerwat zajmuje powierzchnię 24,7 ha. Rezerwat ten jest otwarty dla turystów. Położony jest na zachodnim skraju uroczyska leśnego „Zaborów”. Obejmuje jeden z najstarszych drzewostanów dębowo – sosnowych na Mazowszu. Rosnące w nim drzewa liczą sobie 160 – 170 lat. Spotkać tu można lisy, sarny, zające, nietoperze, wiewiórki, krety, gniazdują sójki, kukułki, dzięcioły, drozdy i dudki. W runie występują gatunki charakterystyczne dla świetlistej dąbrowy – pięciornik biały, miodunka wąskolistna, janowiec barwierski i konwalia majowa. Rezerwat „Zaborów” im. Witolda Tyrakowskiego Rezerwat obejmuje powierzchnię 10,26 ha. Jest zamknięty dla ruchu turystycznego. Graniczy z zabudową miasta od strony wschodniej. Chroni las grądowy z miejscami gniazdowania 26 gatunków ptaków, w tym tak rzadkich jak dzięcioł pstry średni, dzięcioł czarny, dudek, muchołówka mała i gróbodzib. Oprócz nich żyją także: dzięcioł zielony, dzięcioł pstry duży, krętogłów, pełzacz leśny, kowalik, sikora modra, sikora czarnogłowa, sikora bogatka. 18 gatunków ptaków gniazduje w dziuplach w licznych tu starych dębach, lipach i grabach. Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane Park miejski Leży między przystankami kolejki WKD Podkowa Leśna Główna i Podkowa Leśna Zachodnia. Obejmuje 14 ha. lasu sosnowo – dębowego rosnącego na wydmach. Można tu spotkać wiewiórki, jeże, czasem zająca, a w maju usłyszeć słowika. Znakomity teren spacerowy; zimą atrakcyjny dla narciarzy na biegówkach. Aleja Lipowa Dawna droga gruntowa, obecnie ulica Lipowa z trzema rzędami lip i szerokim pasem ziemnej drogi dla pieszych i rowerzystów. Ma długość około 400 metrów, ciągnie się od ulicy Jana Pawła II do rozwidlenia przy pomniku żołnierzy AK. W sumie liczy 191 lip. Park w Stawisku Park zajmuje obszar 18 ha. Leży w zachodniej części Podkowy Leśnej, wokół domu zbudowanego przez Stanisława Lilpopa dla córki Anny i jej męża Jarosława Iwaszkiewicza. Pierwotnie zajmował on teren 35 ha. Północna część parku została odcięta w latach 60. szosą Warszawa – Skierniewice i wkrótce zmieniła właściciela. Na lekko pofalowanym terenie rosną zespoły ponad stuletniego drzewostanu z pojedynczymi dębami szypułkowymi, których wiek sięga 200-stu i więcej lat. Z dziewięciu starych sosen, nazwanych przez Iwaszkiewicza Muzami i często przywoływanych w jego twórczości, zachowało się pięć. Parów Sójek Jest to rezerwat przyrody znajdujący się w zachodniej części miasta. Obejmuje powierzchnię 3,84 ha. Zajmuje resztki naturalnych lasów grądowych i łęgowych w otoczeniu zabudowy miejskiej. Rosną tu liczące 130 lat dęby szypułkowe, a oprócz nich lipy, graby, jesiony i wiązy. W runie Stowarzyszenie Harcerskie Mazowsze - znane, a jednak nieznane spotkać można kopytnik, ćmę miodunkę, czyściec leśny, niecierpek i chmiel. Żyje tu wiele gatunków ptaków, wśród nich sójki, od których pochodzi nazwa rezerwatu. Przydatne informacje Jak dojechać? Z Warszawy do Podkowy Leśnej najlatwiej dojechać kolejką WKD. W Warszawie pociągi odjeżdżają z dworca WKD Warszawa Śródmieście. Wejście na peron znajduje się na skrzyżowaniu Alei Jerozolimskich i Alei Jana Pawła II. Bilet z Warszawy do Podkowy Leśnej kosztuje 6 PLN. Częstotliwość kursowania pociągów jest duża – średnio odjeżdżają co 15-20 minut. Czas trwania podróży to koło 40 minut. Gdzie zjeść? KaSyno ul. Lilpopa 18 05-822 Podkowa Leśna [email protected] (022) 398 29 76 Organizator Stowarzyszenie Harcerskie 00-681 Warszawa ul. Hoża 57 www.sh.org.pl Stowarzyszenie Harcerskie Baza Biwakowa Popławy 06-102 Pułtusk www.poplawy.sh.org.pl
