Czy owad wie, że kwiat jest kwiatem?

Czy owad wie, że kwiat jest kwiatem?
S
terowanie sensoryczne polega na tym, że nie trzeba przyciskać żadnych klawiszy ani kręcić jakąkolwiek gałką. Wystarczy dotknąć odpowiedniego miejsca
na tablicy sterującej, aby urządzenie już „wiedziało”, co robić. Nie trzeba stosować
przełączników uruchamianych za pomocą siły mechanicznej. Urządzenie sterowane sensorycznie nasze polecenia „odczuwa” tak, jakby miało zdolność odbierania
wrażeń zmysłowych.
Sensus w języku łacińskim ma dwa znaczenia: po pierwsze – to ‘czucie, wrażenie,
spostrzeganie’, a po drugie – ‘rozum, zdolność (sensownego) myślenia’. Może wspólnym mianownikiem tych dwóch znaczeń jest sensus jako „świadomość”, zarówno
doświadczanie czegoś w znaczeniu zmysłowym, jak i pełnia władz umysłowych,
szczególnie w SENSIE zdrowego rozsądku, który Anglicy określają mianem common sense.
Pojęcie sensualizmu wywodzi się od znaczenia pierwszego – i nim się tu bliżej
zajmiemy. Sensualizm jest podstawą empiryzmu, zasady wyprowadzania wszelkiej
wiedzy o świecie z doświadczenia. Czym się różni empiryzm od sensualizmu?
W obu przypadkach chodzi o oparcie wiedzy na wrażeniach napływających z realnego świata. Empiryzm to sensualizm opracowany racjonalnie. Empiryk powie,
że jeżeli przed chwilą był w pokoju obok i widział tam zielone ściany, a nie widział
ekipy malarzy akurat wchodzących z pędzlami i farbami do tego właśnie pokoju,
to na pewno ściany owe są nadal zielone. Konsekwentny sensualista będzie się
upierał przy zdaniu, że ściany na pewno są zielone wtedy, gdy patrzę na
nie i jako takie je postrzegam.
Jest to sensualizm metodologiczny, a więc filozoficzny (gdyż metodologia nauki jest zakotwiczona w filozofii). Istnieje jednak także sensualizm
biologiczny. Każde stworzenie ze świata zwierzęcego (w znaczeniu
obejmującym także ludzi) tym różni się od stworzeń ze świata roślinnego, że nie rośnie tam, gdzie udało mu się zakiełkować, lecz aktywnie
szuka korzystnego miejsca w środowisku. Czym się kieruje w ramach tego
poszukiwania? Wskazaniami „sensorów”, czyli narządów zmysłu. Czy owad postrzega
kwiat tak jak my? Czy wie, że kwiat jest kwiatem? Wnosimy w świat przyrody nasze
idee, mniemając, że pszczoła siada na kwiecie (i przy okazji go zapyla), dlatego że
jest on taki ładny. Patrzymy na przykład na barwne płatki kwiatu jak na strój kobiety,
która także wabi pobudliwych samców, aby podjęli czynności wiodące do zawiązania owocu. Barwy godowe i godowy zapach odgrywają ogromną rolę w przyrodzie
o czym wiedzą producenci perfum.
Humanista powinien cokolwiek wiedzieć o receptorach światła i zapachu u zwierząt i o informacji, jaką barwy i zapachy niosą. Musi jednak pamiętać, że sensualizm
biologiczny jest podstawą dla sensualizmu filozoficznego. Nie byłoby barw bez oczu
ani zapachu bez nosów. Nie byłoby także rozpoznania tych zjawisk bez ludzkiego
rozumu. Może człowiek po to istnieje, aby ktoś ten świat rozumnie odczuwał, bo
tylko świat postrzegany istnieje naprawdę.
Jerzy Pilikowski