Wpływ postaw rodzicielskich na rozwój dzieci

Wpływ postaw rodzicielskich na rozwój dzieci
„Każde z rodziców ma określone wyobrażenie na temat wychowania dzieci i roli, jaką
powinien pełnić w ich życiu, specyficzny dla siebie sposób oddziaływania na nie, komunikowania
się z nimi; przyjmuje określoną postawę w stosunku do nich.
Postawa jest to „tendencja do zachowania się w specyficzny sposób wobec jakiejś osoby,
sytuacji, czy problemu, czyli ogólnie mówiąc, jakiegoś przedmiotu, na który jest skierowana.”
(Ziemska,1973, s. 31). W każdej postawie zawarte są trzy składniki: myślowy- wyrażany za
pomocą słów w formie opinii np. „moja córka jest taką grzeczną dziewczynką”; działania wyrażany poprzez zachowanie, działanie np. przytulanie, całowanie dziecka przez matkę;
uczuciowy - wyrażany poprzez ekspresję, jaka towarzyszy naszym wypowiedziom i czynom np. ton
głosu, mimika... Przy czym składnik uczuciowy jest tu najważniejszy, ładunek emocjonalny, jaki on
zawiera, jest podstawą do określenia postawy i pozwala odróżnić ją od opinii. Sprawia, że nie tylko
określamy dziecko jako takie, czy inne, ale także zachowujemy się w stosunku do niego w
specyficzny sposób.
Postawa wyznacza działanie w stosunku do dziecka, decyduje o stylu wychowania, o
doborze, a także skuteczności metod wychowawczych. Żeby zachowanie rodzica w stosunku do
dziecka można było określić jako postawę, musi być spełniony jeszcze jeden warunek - tendencja
do takiego zachowania musi być utrwalona, stała w pewnym okresie czasu. Nie określa się jako
postawę krótkotrwałych stanów psychicznych, tak więc postawa rodzicielska jest w pewnym
stopniu utrwaloną, „nabytą strukturą poznawczo- dążeniową- afektywną, ukierunkowującą
zachowanie się rodziców wobec dziecka” (Ziemska, 1973, s. 33
M. Ziemska na podstawie przeprowadzonych przez siebie badań wyróżniła cztery postawy
pozytywne (akceptacji, współdziałania z dzieckiem, rozumnej swobody, uznania praw dziecka),
stwarzające odpowiednie warunki psychospołeczne dla prawidłowego rozwoju dziecka, oraz cztery
postawy negatywne (unikającą, odtrącającą, nadmiernie wymagającą, nadmiernie chroniącą),
wpływające ujemnie na kształtowanie się osobowości dziecka.
WŁAŚCIWE
1. Akceptacja dziecka – przyjęcie go takim , jakim ono jest , z jego cechami fizycznymi ,
usposobieniem , umysłowymi możliwościami i trudnościami w jakichś dziedzinach .
Rodzice dają mu do zrozumienia , że jest kochane , cenione , że znają jego potrzeby i starają
się je zaspokoić . W takiej rodzinie dziecko czuje się bezpiecznie , jest zadowolone ze swego
istnienia , nawiązuje trwałe więzi emocjonalne , potrafi wyrażać swoje uczucia , jest
wesołe , miłe , odważne .
2. Współdziałanie z dzieckiem – świadczy o zainteresowaniu rodziców tym , co robi dziecko .
Rodzice angażują je w zajęcia i sprawy domowe , odpowiednie do jego możliwości
rozwojowych . Ma ono prawo do wyrażania swojej własnej opinii , decydowania o sprawach
bliskich mu osób , czuje się potrzebne w rodzinie i wartościowe .
3. Danie mu rozumnej swobody – rodzice darzą dziecko zaufaniem i pozostawiają mu duży
margines swobody . Potrafią jednak utrzymać swój autorytet i odpowiednio kierować
dzieckiem . Dziecko z takiej rodziny jest bystre , pomysłowe , współdziała z rówieśnikami .
4. Uznawanie praw dziecka – rodzice pozwalają dziecku samodzielnie działać i dają mu do
zrozumienia , że jest odpowiedzialne za wyniki tego działania . Kierują nim stosując
sugestie , wyjaśnienia i tłumaczenia , wspólne uzgadnianie jego praw i obowiązków .
Dziecko dokładnie wie czego się od niego oczekuje na miarę jego możliwości
rozwojowych . Dziecko z takiej rodziny jest samodzielne , lojalne , solidarne .
NIEWŁAŚCIWE
1. Postawa odtrącająca – cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym i dominacją
rodziców . Dziecko jest dla nich ciężarem , wzbudza ich niechęć . Rodzice tacy otwarcie
krytykują dziecko , nie dopuszczają go do głosu , stosują surowe kary , represyjne żądania ,
postępują z nim w sposób brutalny .
2. Postawa unikająca – cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym rodziców wobec
dziecka , ich uległością i biernością . Rodzice wykazują beztroskę posuniętą do braku
odpowiedzialności , ignorują dziecko , zaniedbują je pod względem uczuciowym ,
opiekuńczym oraz stawianych dziecku wymagań . dzieci z takich rodzin cechuje brak
wytrwałości w działaniu , nieufność , strach , konfliktowość w kontaktach z ludźmi .
3. Postawa nadmiernie wymagająca – przejawia się dominacją rodziców w postępowaniu z
dzieckiem . Zmuszają je aby dostosowało się do wytworzonego przez nich wzoru , bez
liczenia się z możliwościami dziecka , bez uznania jego praw i poszanowania jego
indywidualności . Stawiają mu wygórowane wymagania , ograniczają jego samodzielność
swobodę , narzucają mu swoją wolę przez zmuszanie , stosowanie nagan , sztywnych reguł
postępowania . Dzieci takie cechuje brak wiary we własne siły , niepewność , lękliwość ,
uległość , przewrażliwienie , brak zdolności do koncentracji uwagi .
4. Postawa nadmiernie chroniąca – podejście rodziców do dziecka jest bezkrytyczne , uważają
je za wzór doskonałości , ulegają mu , tolerują jego niewłaściwe postępowanie , zaspokajają
każdy kaprys , pozwalają panować nad całą rodziną , są przesadnie opiekuńczy i nadmiernie
troskliwi przez co utrudniają dziecku samodzielność . Dzieci z takich rodzin wykazują
opóźnienie dojrzałości społecznej , bierność , zarozumiałość , poczucie większej wartości ,
nadmierną pewność siebie , zależność od matki , nieustępliwość
„Na podstawie przeprowadzonych dotychczas badań stwierdzono, że postawa, jaką
prezentują rodzice, ma duży wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka.
Nie determinuje jej, gdyż ważne są też właściwości indywidualne dziecka, a także
oddziaływania środowiskowe, niemniej jednak wpływ ten jest na tyle duży, że nie można go
lekceważyć.
Stosunki rodzinne odbijają się w znacznym stopniu na osiągnięciach szkolnych dzieci.
Postawa pełna czułości, zrozumienia, zaufania i akceptacji pomaga dziecku w osiąganiu dobrych
wyników w szkole, natomiast negatywne postawy rodziców wobec dzieci – mogą powodować u
nich powstanie negatywnych postaw wobec samych siebie, co z kolei może niekorzystnie
oddziaływać na ich postępy szkolne, mimo znacznych predyspozycji intelektualnych.
Problem dojrzałości szkolnej ma także ścisły związek z postawami rodzicielskimi,
zwłaszcza matek. Zarówno postawy uzależniające dziecko od matki, charakteryzujące się
nadmierną koncentracją, jak i postawy odrzucające są typowe dla matek dzieci źle
przystosowanych.
Postawy rodzicielskie wywierają także duży wpływ na rozwój emocjonalny dzieci. Dzieci rodziców odrzucających charakteryzują się wysoką afektywnością, niską kontrolą życia
uczuciowego, emocjonalną niestałością, agresywnością, kłótliwością i buntowniczym nastawieniem
do otoczenia, natomiast dzieci - rodziców o postawach demokratycznych (uznania i
współdziałania), dających dziecku poczucie bezpieczeństwa, mają łagodne i pogodne usposobienie.
Badano również zależność między rozwojem społecznym dziecka a postawami
rodzicielskimi. Tu także stwierdzono korzystny wpływ postaw demokratycznych. U dzieci tych
rodziców zaobserwowano koleżeńskość, przyjazny stosunek do innych, dobre kontakty z
rówieśnikami.
Dzieci - rodziców pobłażliwych były mniej aktywne, niepewne, nieśmiałe, niezbyt
koleżeńskie, natomiast dzieci mające odrzucających ich rodziców były buntownicze, kłótliwe,
sprzeciwiały się dorosłym, nakazom i ograniczeniom.
Niekorzystny wpływ na rozwój społeczny dziecka ma także postawa nadmiernie
opiekuńcza, niedająca dziecku możliwości samodzielnego działania, hamująca jego aktywność.
Dzieci wychowywane przez takich rodziców charakteryzowały się nieopanowaniem,
nadpobudliwością, słabą zdolnością koncentracji uwagi, były podatne na frustrację.
Najlepszą dla uspołecznienia dziecka jest postawa akceptująca, sprzyja kształtowaniu
przyjaznych uczuć i lojalności oraz rozwija zdolność do współdziałania, postawa ta pozytywnie
wpływa na inne sfery rozwoju dziecka.
Bibliografia:
Katula S., Pedagogika rodziny, Toruń 2006
Ziemska M., Postawy rodzicielskie , Warszawa 1973.
Opracowanie : Beata Dzierko